ΜΕΣΑΙΩΝΑΣΒοήθιος (480-524) Το έργο του η συνέχεια της όψιμης ελληνικής φιλοσοφικής

παράδοσης. Συνδυάζει φιλοσοφία και χριστιανική θεολογία. Πεζό λόγο και ποίηση. «Παραμυθία της Φιλοσοφίας» ΛΑΤΙΝΙΚΑ

Αβελάρδος (1079-1142) Έργο στον τομέα της διαλεκτικής μεθόδουΘωμάς Ακινάτης (1225-1274) Το έργο του λειτούργησε σα γέφυρα μεταξύ μεσαιωνικής

θεολογίας και νεότερης φιλοσοφίας. «Σύνοψη της θεολογίας»Μιχαήλ Ψελλός (1018-1078) Φιλόσοφος με ποικίλο συγγραφικό και ιστοριογραφικό έργο Βιργίλιος 1ος αιώνας π.Χ.Λατινικά

11ος αιώνας ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΑ ΕΠΗ

«Αινειάδα» ΕΠΟΣ

Ελ Σιντ – ΙσπανικόΤραγούδι των Νιμπελούνγκ – γερμανική παράδοσηΤαξίδι του Αγ. Μπρεντάν – ιρλανδική παράδοσηΙρλανδικές σάγκα – ιρλανδική παράδοση

Αγνώστου Συγγραφέα

Μεσαιωνικές μυθιστορίες (έμμετρα)12ος (διδακτικά)

Ανρών Ντανιέλ (1180)

Τραγούδι του Ρολάνδου (11ος-12ος) Μεσαιωνικό έπος Έπος ή τραγούδι ανδραγαθημάτων: θρύλος του Καρλομάγνου

Μυθιστορία του ΑλεπούΜυθιστορία του Ρόδου

Canzo (τροβαδούρος, εκπρόσωπος κλειστής έμπνευσης)Βάλτερ ντερ Φολγκελβάιντε (1180 ) Γερμανικός λυρισμός (συγγενής ποίηση με τροβαδούρων)Γκουίντο Καβαλκάντι (1255) Τοσκανός λυρικός ποιητής, τροβαδούροςΚρετιέν ντε Τρουά (1183)

Αφηγηματική ποίηση (ιπποτική μυθιστορία)

Γλώσσα Οκ

Με τα κείμενα του καθιερώθηκε μια συγκεκριμένη διάλεκτος ως λογοτεχνικής και αργότερα της επίσημης γαλλικής γλώσσας . Έγραψε ποιητικές μυθιστορίες. «Λανσελότος ο ιππότης» Γαλλικά «Τριστάνος και Ιζόλδη»Οι τροβαδούροι έγραψαν και τραγούδησαν στην προβηγκιανή διάλεκτο ή στη νεκρή σήμερα γλώσσα του ΟΚ Η παράδοσή τους άνθισε την Προβηγκία, Ισπανία και Β. Ιταλία τον 11ο και 12 αι.. Η ποίησή τους έδωσε έμφαση στο θέμα του ευγενή έρωτα.. Ο Κρετιέν ντε Τρουά ο οποίος έγραψε σε πρόδρομη μορφή της σημερινής Γαλλικής γλώσσας ήταν ο κυριότερος εκπρόσωπος και έζησε τον 12ο αι. Οι ιπποτικές μυθιστορίες διακρίνονται από το νεότερο μυθιστόρημα λόγω της έμμετρης μορφής τους.

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ (ουμανισμός) 1350 μέχρι αρχές του 16ου

Πετράρχης, 1342Ιταλικά-Λατινικά

Cancionere, Σονέτα

Βοκκάκιος, 1350Ιταλικά

Λόγιος ειδικευμένος στις ουμανιστικές σπουδέςΔεκαήμερο (σειρά διηγημάτων, πρόδρομος μυθιστορήματος)

Τζέφρεϊ Τσόσερ, 1350ΑγγλικάΑφηγηματική ποίηση(σύγκριση με Δεκαήμερο, Βοκάκκιου)

«Ιστορίες του Κεντέρμπουρυ» Θεωρείται πατέρας της νεότερης αγγλικής ποίησης. Σε μια πορεία προς ένα τόπο προσκυνήματος, οι προσκυνητές συνομιλούν αφηγούμενοι ιστορίες ο ένας στον άλλο. Χαρακτηριστικό του είναι η εξαιρετική ποικιλία θεμάτων και ύφους, που ακολουθούν σε μεγάλο βαθμό της κοινωνική θέση του κάθε ταξιδιώτη . Παραμύθι, αλληγορία, ρομάντζο, σάτιρα, κήρυγμα. Αν και έμμετρη η αφήγηση αυτή βρίσκεται πολύ κοντά στο νεότερο διήγημα.

1

Γκυγιώμ Μασσώ 1350(λυρικός ποιητής)

Επιρροή και απομάκρυνση από τροβαδούρουςΜπαλάντα

Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων (1360-1452)

Ιταλία, αναθέρμανση του νεοπλατωνισμού, καθοριστική επίδραση στη λυρική ποίηση της εποχής.

Νικκολό Μακιαβέλι 1513Ιταλικά

Εκπρόσωπος ώριμου ουμανισμού, γράφει λογοτεχνία, κωμικό θέατρο. Γνωστός για την πραγματεία του «Ηγεμόνας»

Τόμας Μορ, 1516Αγγλικά

Με το έργο του «Ουτοπία» ασκεί κριτική στα ήθη και τις ιδέες της εποχής του.

Έρασμος 1511Λατινικά

Έργα στο τομέα της κριτικής ιδεών αλλά και της βιβλικής και κλασσικής φιλολογίας «Μωρίας Εγκώμιον»

Δάντης, 1293, 1320Ιταλικά

«Περί ευγλωτίας στη λαϊκή γλώσσα» - πραγματείαΘεία Κωμωδία, 1320Νέα Ζωή, 1293

»

Βιγιόν, 1462Ποίηση (Μπαλάντα)

Ο ευρωπαϊκός ουμανισμός έχει δύο διαφορετικές φάσεις. Πρώτη εποχή 1350-1450: αφορά κυρίως την ιταλική Αναγέννηση και το δικό της «πρώτο» ή «πολιτικό» ουμανισμό. Δεύτερη εποχή: διάδοση του ουμανισμού, κυρίως προς χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης, όπου το φαινόμενο πήρε την πιο αυστηρή φιλολογική και πανεπιστημιακή τροπή του.

ΔιαθήκηΜπαλάντα της Χοντρο-Μαργκό

Πετράρχης 1342 Πρώτος ιταλικός ουμανισμός – σονέτα Έρασμος 1511 Φιλολογικός ΟυμανισμόςΜακιαβέλλι 1513 ΗγεμόναςΜορ 1516 Ουτοπία Δάντης 1293, 1320 Διαμόρφωση της νεότερης ιταλικής γλώσσαςΒησσαρίων Ελληνική συμβολή στην ιταλική Αναγέννηση

Οι δραστηριότητες που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην καλλιέργεια νεότερων εθνικών γλωσσών στην Ευρώπη του ουμανισμού και της Αναγέννησης ήταν η μελέτη της Ρητορικής, η λογοτεχνική παραγωγή και η μετάφραση της Βίβλου.

Τζιάκοπο Σανατζάρο, 1504Ιταλικά+νεολατινικά(μείγμα πεζού-έμμετρου λόγου)

Βουκολική έμμετρη μυθιστορία όπου υμνούνται με νοσταλγική διάθεση πλευρές ζωής (πρότυπο)Συμβάλλει αποφασιστικά στην καθιέρωση μια ποιητικής εικόνας της «Αρκαδίας».

Αριόστο, 1515Αφηγηματική ποίησηΙταλικά

«Μαινόμενος Ορλάνδος»: Η θεματική του και η αφηγηματική του κάνει πολλούς να το θεωρούν έμμετρο μυθιστόρημα παρά έπος.

Φρασνουά Ραμπελαί, 1532Γαλλικά

Μονταίνιος, 1572Γαλλικά

Γαργαντούας & Πανταγκρυέλ, μυθιστόρημα (παρωδία, ύφος διαμέσου)

Δοκίμια

2

Τορκουάτο Τάσσο, 1581Ιταλικά

Φίλιπ Σίντνεϋ, 1550 Αγγλικά

η Ντε λα Φαγιέτ, 1650

Ανώνυμου, 1554

Τζων Μπάνυαν, 1650 Αγγλικά

Κεβέδο, 1650Ισπανικά

Πάσεκ, 1650

Μιγκέλ ντε Θερβάντες, 1615

Απελευθερωμένη ΙερουσαλήμΕπική/ αφηγηματική ποίηση (πρώτο δείγμα μπαρόκ)

Αρκαδία (βουκολικός ιδεαλισμός)

Πριγκίπισα της Κλεβ, βουκολικός ιδεαλισμός

Η ζωή του Λαθαρίγιο ντε Τόρμες (πικαρέσκο μυθιστόρημα)

Η πορεία του προσκυνητή (πικαρέσκο)

Πικαρέσκο (κόσμος της πόλης) ισπανικό μπαρόκΣατιρική γραφή

Πικαρέσκο, πολωνικό μπαρόκ, προάγγελος ιστορικού μυθιστορήματος

Ο πολυμήχανος ιππότης Δον Κιχώτης της Μάντσα, πικαρέσκοΔάντης, 1293, 1320 Θεία Κωμωδία 1320

La vita nuova 1293ΙΤΑΛΙΚΑ (θρησκευτικό/διδακτικό)

Πετράρχης 1350 Σονέτα ΙΤΑΛΙΚΑΠετράρχης Αφρική ΛΑΤΙΝΙΚΑΑριόστο 1515 Μαινόμενος Ορλάνδος ΙΤΑΛΙΚΑΒιγιόν 1462 Διαθήκη ΓΑΛΛΙΚΑΤσόσερ 1350 Θρύλοι του Καντέρμπουρυ ΑΓΓΛΙΚΑΒοκκάκιος 1350 Δεκαήμερο ΙΤΑΛΙΚΑΡαμπελαί 1532 Γαργαντούας ΓΑΛΛΙΚΑΈρασμος, 1511 Μωρίας Εγκώμιον ΛΑΤΙΝΙΚΑΠολλοί ιστορικοί συνδέουν μεταξύ τους, είτε ως εξαιρετικά συγγενή από πλευράς θεματικής και ύφους είτε και ως εξέλιξη το ένα του άλλου, ορισμένα λογοτεχνικά είδη της νεότερης λογοτεχνίας με ορισμένα είδη κειμένων της μεσαιωνικής παράδοσης.Διήγημα και ιπποτική μυθιστορία συνδέονται ιστορικά με μυθιστόρημα, η Μυθιστορία του Ρόδου και η διδακτική γραμματεία με διήγημαοι τροβαδούροι με λυρική ποίηση.

Αφηγηματική/επική ποίηση 16 ου αιώνα : σύζευξη θεμάτων (πρόσφατη ιστορία+κλασική μυθολογία+θεματική έρωτα). Ασαφή όρια έπους και έμμετρης μυθιστορίας.

Καμόενς , 1572 Λουσιάδες, 1572 (ποίημα, οδυσσειακό πρότυπο) Πορτογαλικά

Βαν ντε Νουτ, 1550 Το βιβλίο της έκστασηςΓερμανικά

Σπένσερ , 1579 Η βασίλισσα των στοιχειών, ημιτελές επικό ποίημαΑγγλικά

Vedel, 1580 Ανδραγαθήματα των Δανών (μετάφραση μεσαιωνικού ιστοριογραφήματος)Δανικά

3

Αφηγηματική ποίηση 17ου αιώνα: υποχώρηση επικής

Βόντελ (1620) ποιητικά έργα θρησκευτικού στοχασμού, έμμετρα δράματα μπαρόκ τάσεωνΟλλανδός

Μίλτον, 1650 Χαμένος Παράδεισος (ιστορία Πτώσης, αλληγορία, επικό ποίημα)Αγγλικά

Λα Φονταίν, 1650 Μύθοι, (αφηγηματικοί/διδακτικοί κατά το αισώπειο παράδειγμα – γαλλικός κλασικισμός)

Ουίλλιαμ Σαίξπηρ Σονέτα (μετεξέλιξη πετραρχικής παράδοσης), 1609Αγγλικά Θεατρικά έργα: ελισαβετιανο θέατρο

Τρικυμία (1611) Άμλετ (1600) Μακπέθ (1605),Ερρίκος Δ΄Βασιλιάς ΛηρΡιχάρδος ο Γ΄Δωδέκατη Νύχτα (1601

Μάρλοου, 1580 έγραψε «τραγωδία εκδίκησης» (ένταση κ βία συγκρούσεων επί σκηνής Ελισαβετιανό θέατρο

ΜΠΑΡΟΚ ΚΑΙ ΚΛΑΣΣΙΚΙΣΜΟΣΑρχές 16 ου – αρχές 18 ου αι. Είναι η εποχή κατά την οποία τα φαινόμενα της Αναγέννησης και μορφές ουμανσιμού εξαπλώνονται στο σύνολο της δυτικής και σε πολλές χώρες της κεντρικής Ευρώπης, ενώ διαμορφώνεται βαθμιαία και ανθεί στη γαλλική εκδοχή του , ο κλασσικισμός.

ΙΣΠΑΝΙΚΟ ΜΠΑΡΟΚ ΣΤΟ Λόπε ντε Βέγκα, 1620

Καλντερόν ντε λα Μπάρκα, 1640

ΓΑΛΛΙΚΟΣ ΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ

Κορνέιγ (τραγικός ποιητής, έγραψε τραγικωμωδίες, ιδρυτής γαλλικής τραγωδίας), 1637Γαλλικά

Ρακίνας (τραγικός ποιητής, έγραψε μόνο τραγωδίες), 1670Γαλλικά

Μολιέρος (έγραψε μόνο κωμωδίες), 1650

ΘΕΑΤΡΟ1500 θεατρικά έργα, λαϊκό θέατρο, τραγικωμωδία (παράδοση Σελεστίνας)

Το μεγάλο θέατρο του κόσμου, 1640Η ζωή είναι ένα όνειρο, 1633

ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ

Σιντ, 1637Η κωμική ψευδαίσθηση, 1636

Βερενίκη, 1670Φαίδρα, 1677

Το σχολείο γυναικών, 1661, κωμωδία, πεζόΟ αρχοντοχωριάτης, 1670, κωμωδία, πεζόΟ κατά φαντασίαν ασθενής, 1673, κωμωδίαΟ μισάνθρωπος, 1666, υψηλή κωμωδία, έμμετροΟ ιπτάμενος γιατρός, φάρσα, 1645, πεζό

4

ΓΑΛΛΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗΜπουαλώ, 1674 - «Αρχαίοι»Γαλλικά

«ΠΛΕΙΑΣ»: 7 ποιητές, 1550Ντυ Μπελαί (δοκίμιο), 1549Γαλλικά

Ρονσάρ, 1550

ΑΓΓΛΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ(σονέτο)Σίντνεϋ, 1554

Σαίξπηρ, 1609

ΟΥΓΓΑΡΙΑΜπώλωσι, 1550

ΠΟΛΩΝΙΑΚοχανόφσκι, 1550

Ποιητική τέχνη, έμμετρο Μετάφρασε: «Περί Ύψους», Λογγίνου (αντι-αριστοτελική πραγματεία) – γαλλικός κλασικισμός

Περί υπεράσπισης και εμπλουτισμού γαλλικής γλώσσας, 1549

Εκπρόσωπος ποιητικού καθολικισμού

Υπεράσπιση της Ποίησης, 1554

Σονέτα, 1609

Μεταφορά σονέτου 1550

ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ

Τζον Ντον, 1611ΑγγλικάΛυρική, μεταφυσική ποίηση

Άντριου Μάρβελ, 1659(μεταφυσικός ποιητής)Αγγλικά

«Ανατομία του Κόσμου», 1611, ΕλεγείαΑποχαιρετισμός απαγορευτικός του πένθους, 1633Θρησκευτικό+ερωτικό συναίσθημα, μελαγχολία, συνάρτηση πάθους και διάνοιας

Στη σεμνότυφη ερωμένη του, 1650Θνηνότητα, παρακμή ομορφιάς

Η τολμηρή φαντασία και η αίσθηση κίνησης, το παιχνίδι ποικίλων αναπαραστάσεων, το εμφατικό σχήμα λόγου είναι χαρακτηριστικά του Μπαρόκ.Ο διαχωρισμός λογοτεχνικών ειδών , η μίμηση κλασικών προτύπων και η διαυγής αναπαράσταση της ανθρώπινης φύσης.

18 ος Αιώνας ( πρώτο μισό ) (Διαφωτισμός)

Α. Πόουπ («Αρχαίοι»), 1720Αγγλικά

ποιητικός λόγοςμετάφραση Ομήρου, 1720 (πρότυπο: Ανν Ντασιέ - «Αρχαίοι»)

Βολταίρος, 1750 ΓΑΛΛΙΚΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑΟιδίπους, 1718Βρούτος, 1730Ο θάνατος του Καίσαρα, 1735Ζαΐρα, 1732ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ:Φιλοσοφικές επιστολές, 1734, φιλοσοφικό δοκίμιοΦιλοσοφικό λεξικό, 1764, φιλοσοφικό δοκίμιοΚαντίντ, 1759, σάτιρα αισιοδοξίας συγχρόνων του (παραμύθι)Ζαντίγκ, 1747, φιλοσοφικό παραμύθιΜικρομέγας, 1752, φιλοσοφικό παραμύθι

5

Ο αφελής, 1767, σάτιρα υποκρισίας (φιλοσοφικό παραμύθι)Φρανσουά Ρενέ Σατωμπριάν, 1810 Γαλλικά

ποιητικό λυρικό είδος

Αλφόνσος Λαμαρτιν, 1820Γαλλικά

Λίμνη, 1820Ποιητικοί στοχασμοίποιητικό λυρικό είδος. Έμπνευση από τη φύση. Ρομαντισμός.

Γιόχαν Κρίστοφ Γκότσεντ, 1730Γερμανικά

Θεατρικός συγγραφέας. Δύο πρότυπα α. Αρχαιότητα και β. γαλλικός κλασικισμός.Ο θνήσκων Κάκων: Τραγωδία σε αλεξανδρινό στίχο.

Μαριβώ, 1730Γαλλική κωμωδίαΓαλλικά

Κοινωνική σάτιραΚωμωδία ηθών(όχι ύψος μολιερικού θεάτρου)

Βιογραφικά αφηγήματα(μυθιστόρημα διάπλασης)

Επιμένει στη μελέτη όχι τόσο των χαρακτήρων αλλά των συναισθημάτων και την αμφίβολης εξέλιξής τους. Η νήσος του ορθού λόγου, 1727, φιλοσοφική κωμωδίαΤο σχολείο των μητέρων, 1732, κωμωδία ηθώνΟ θρίαμβος του έρωτα, 1732, επική κωμωδίαΟ θρίαμβος του πλούτου, 1728, μυθολογικήΗ διπλή απιστία, 1723, αισθηματικήΤο παιχνίδι του έρωτα και της τύχης, 1730 (αλλαγές ταυτοτήτων)Οι ψευδοεξομολογήσεις, 1737

Βίος της Μαριάννας, 1731Ο νεόπλουτος χωριάτης, 1735 (ρεαλιστικό πλαίσιο 19ου, εικόνα σύγχρονης κοινωνίας)

Ουίλλιαμ Κόνγκρηβ, 1695Αγγλική ΚωμωδίαΑγγλικά

Εγκαταλείπει το σατιρικό πρότυπο και το κωμικό είδος στρέφεται στη δηκτική σάτιρα και την ηθογραφική και αισθηματική κωμωδία. Αγάπη για την αγάπη

Σαρλ Περώ («Νεότεροι), 1680Γαλλικά

Παραμύθια του παλιού καιρού, 1680(απευθύνεται σε ενήλικες, ηθικολογία – όχι συνεχιστές)

Φενελών, 1669ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΟΓαλλικά

Τηλεμάχου τύχαι, 1699, Ταξιδιωτικό μυθιστόρημα(παιδαγωγικός, ηθογραφικός χαρακτήρας)

Ντανιέλ Ντηφόου, 1719 ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΟΑγγλικά

Ροβινσώνας Κρούσος, 1719 Ταξιδιωτικό μυθιστόρημα(αληθινή ιστορία, συμβολική/αλληγορική διάσταση)

Τζόναθαν Σούιφτ, 1726ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΟΑγγλικά

Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ, 1726 Ταξιδιωτικό μυθιστόρημα(φανταστική βιογραφία, κριτική σε επεκτατική πολιτική)

Αλαίν Ρενέ Λεσάζ, 1747ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΦΗΓΗΜΑΓαλλικά

Ζιλ Μπλας, 1747(χαρακτηριστικά πίκαρο, συρταρωτό μυθιστόρημα, μυθιστόρημα κοινωνικής ανόδου)

Αββά Πρεβώ, 1731ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΦΗΓΗΜΑΓαλλικά

Μανόν Λεσκώ, 1731 Ρεαλιστική γραφή στην πεζογραφία τον 18ο αι., Μυθιστόρημα διάπλασης.

Μοντεσκιέ, 1721ΕΠΙΣΤΟΛΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΓαλλικά

Περσικές επιστολές, Ρεαλιστική γραφή στην πεζογραφία του 18ου

Γκιγιεράγκ, 1669 Επιστολές πορτογαλίδας μοναχής, 1669 (πρότυπο επιστολικό μυθιστόρημα)

6

Μοντεσκιέ, 1721Αββάς Πρεβώ, 1731Μαριβώ, 1730

Ντηφόου, 1719Βολταίρος, 1750

Περσικές επιστολέςΜανόν ΛεσκώΟ βίος της Μαριάννας, Το παιχνίδι του έρωτα και της τύχης, η ψευδής εξομολόγηση, ο νεόπλουτος χωριάτηςΡοβινσώνας ΚρούσοςΚαντίντ, Ζαντίγκ, Φιλοσοφικές Επιστολές

18 ος Αιώνας (δεύτερο μισό) (Διαφωτισμός) Ντιντερό, Ντ΄ Αλαμπέρ, 1750(συνεργάτες: Βολταίρος, Ρουσσώ κ.α.)

Ντιντερό

Εγκυκλοπαίδεια ή Λεξικό ορθολογικό των Επιστημών, Τεχνών και Επαγγελμάτων, 1751 (κατακτήσεις ανθρώπινου πνεύματος)

Μοναχή, 1760 μυθιστόρημα συμπεριφοράςΑνιψιός του Ραμώ, 1761 (όχι συμβατικές μορφές διήγησης, άρνηση του συγγραφέα να εντάξει το έργο σε κάποια από τις παραδοσιακές μορφές της πεζογραφίας)Μοιρολάτρης Ιάκωβος, 1771 (αμφιβητούνται όλοι οι κοινώς αποδεκτοί λογοτεχνικοί κανόνες, αντι-μυθιστόρημα)Ο νόθος γιος, αστικό δράμα

ΑΓΓΛΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ Σάμουελ Ρίτσαντσον, 1747Aγγλικά

Χένρυ Φίλντινγκ

Λώρενς Στερν, 1760

Όλιβερ Γκόλντσμιθ, 1750

Φρ. Μπέρνεϋ (γυναικεία γραφή), 1750

Τζέιν Ώστεν (γυναικεία γραφή), 1750

Κλαρίσα Χάρλοου, 1747 ελεγειακό – αισθηματικό επιστολικό μυθιστόρημαΠάμελα ή Η ανταμοιβή της αρετής, 1741, επιστολικό

Τρίστραμ Σάντυ, 1760 σατιρικό, παραβιάζονται συμβάσεις μυθιστορηματικής γραφής, αντι-μυθιστόρημα)

Ρουσσώ, 1761Γαλλικά

Νέα Ελοΐζα, 1761: ελεγειακό επιστολικό μυθιστόρημα - αφετηρία για το ρεύμα του ρομαντισμού (έμμεσος ατομικισμός)Εξομολογήσεις, 1782 αυτοβιογραφία (αυτοβιογραφικό σύμφωνο)Λόγος στην Ακαδημία της Ντιζόν, 1750Λόγος περί της ανισότητας, 1754Αιμίλιος, 1754 (έμμεσος ατομικισμός)Ονειροπολήσεις του μοναχικού ανθρώπου, 1777 (έμμ. ατομικ.)Περί του κοινωνικού συμβολαίου, 1762

Λακλό, 1782 Επικίνδυνες σχέσεις, γαλλικά, σκοτεινή μυθιστορηματική γραφή Γκαίτε,1774 Πάθη του νεαρού Βέρθερου, 1774

επιστολικό, ελεγειακό μυθιστόρημαΑφετηρία Ρομαντισμού – κινήματος Θύελλα και Ορμή(αποστασιοποίηση Γκαίτε από 1776)Εκλεκτικές Συγγένειες, πρώιμο δείγμα μαγικού ρεαλισμούΤα χρόνια της μαθητείας του Γουλιέλμου Μάιστερ, μέρος β, 1829 (κολάζ, πρόδρομος μοντέρνου μυθιστορήματος)Εξωτικό (γερμανικές μπαλάντες)

7

Σίλερ, 1798, 1804

Μυθιστόρημα μαθητείαςΓκαίτε, 1795

Λούντβηχ Τηκ, 1798

Ε.Τ.Α Χόμφαν (επικριτής κλασικισμού, εκπρόσωπος γερμανικού ρομαντισμού), 1820

Γερμανικός κλασικισμός (αρχίζει με ταξίδι Γκαίτε στην Ιταλία, 1786)

Βίνκελμαν, 1755Γερμανικά

Μαρκήσιος ντε Σαντ, 1740

Λακλό, 1782

Φάουστ. Μια τραγωδία, 1808 (δραματικό ποίημα)

Δαχτυλίδι του Πολυκράτη (γερμανικές μπαλάντες) 1798Γουλιέλμος Τέλλος, (τραγωδία, θέμα ιστορικό)1804

Τα χρόνια της μαθητείας του Γουλιέλμου Μάιστερ, 1795 (μυθιστόρημα μαθητείας)

Οι περιπλανήσεις του Φραντς Στερνμπάλντ, 1798

Βίος και πολιτεία του γάτου Μουρ, 1820

Σκέψεις για τη μίμηση των ελληνικών έργων στη ζωγραφική και τη γλυπτική, 1755 (θεωρητικό πλαίσιο στροφής προς αρχαία Ελλάδα)

Σκοτεινή γραφή, διαστροφή ηρώων

Ελευθέριες σχέσεις, 1782 (Σκοτεινή γραφή, τεχνική αρτιότητα)Μπωμαρσαί, 1784Γαλλικά

Οι γάμοι του Φιγκαρό , αστικό δράμα

Λέσινγκ, 1772Γερμανικά

Η δεσποινίς Σάρα Σάμσον, γερμανικό αστικό δράμαΑιμιλία Γκαλότι, αστικό δράμα

Σενταίν – γαλλικά

Κάρλο Γκολντόνι, 1745Ιταλικά

Φιλόσοφος εν αγνοία του, αστικό δράμα

Υπηρέτης δύο αφεντάδωνΛοκαντιέρα

Τζέημ Μακφέρσον, 1760ποιητής

Ρόμπερτ Μπερνς, 1750Αγγλικά-σκωτζέζικα

Ουίλλιαμ Μπλέηκ, 1790ποίηση

Αποσπάσματα αρχαίας ποίησης που συλλέχθηκαν στα όρη της Σκωτίας και μεταφράστηκαν από το γαελικό ή ερσικό πρωτότυπο, 1760Ισχυριζόμενος ότι είναι του Οσσιάν, ενός βάρδου το 3 μ.Χ, μοναδικό φαινόμενο λογοτεχνικής απάτης, αναπόληση παρελθόντος, θλίψη παρόντος.

Οι ποιητές πιστεύουν ότι μόνο η προσφυγή στο παρελθόν είναι ικανή να αναζωογονήσει τον πεθαμένο λυρισμό. Το παρελθόν αυτό είναι οι μεσαιωνικές απαρχές του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Αναδεικνύονται έτσι τα λαϊκά τραγούδια, ενώ παράλληλα η λυρική έμπνευση εκπορεύεται από συναισθηματικές εξάρσεις πάθη, ευαισθησία ακόμη και από φόβο.

Η προσευχή του καλού Γουίλυ, ΠοίησηΣυνεχιστής σατιρικής παράδοσης Πόουπ

Αναγγέλλει κατακτήσεις ρομαντισμού. Στοιχεία κινήματος Θύελλα και Ορμή

8

Γιόχαν Χέρντερ, 1769 Περί της προελεύσεως της γλώσσας (ρίζες στη φύση, φυσική ποίησηΗμερολόγιο του ταξιδιού μου, 1769 (αρχή Θύελλας κ Ορμής)

19 ος αι. (πρώτο μισό) ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΑΓουέρντσγουερθ κ Κόλριτζ, 1798

Κόλριτζ, 1798

Μαίρη Σέλλεϋ, 1820

Μπάυρον, 1820

ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑΛαμαρτίν, 1820Ζερμαίν ντε Σταλ, 1805

Δύο ομάδες ρομαντικών:Ουγκώ - Βινύ (συντηρητικοί)

Βινύ, 1860Γαλλικά

Σταντάλ, 1830Μεριμέ, 1829(πιο φιλελεύθεροι)

Βίκτορ Ουγκώ, 1830(λυρικός ποιητής ρομαντισμού)

Λυρικές Μπαλάντες, 1798 (απαρχή ρομαντισμού)

Ποίημα «Κούμπλα Χαν» 1798Ποίημα «Μπαλάντα του γέρου ναυτικού», 1789

Αλάστωρ ή το Πνεύμα της Μοναξιάς, 1816Προμηθέας λυόμενος, 1820Φρανκεστάιν ή σύγχρονος Προμηθέας, μαύρο/ΓΟΤΘΙΚΟ μυθιστόρημα

Το προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ, 1820Δον Ζουάν (κλασικισμός+ρομαντισμός)Μάνφρεντ, 1817, δραματικό ποίημα (θέατρο)

Η Λίμνη, ρομαντικό ποίημαΠερί της Γερμανίας (θέτει βάσεις γαλλικού ρομαντισμού)

Πεπρωμένα (ποίηση)Σενκ –Μαρ, ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

Το κόκκινο και το μαύροΤο χρονικό της εποχής του Καρόλου Θ, 1829 ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

Η Παναγία των Παρισίων, ιστορικό μυθιστόρημαΠρόλογος Κρόμγουελ, 1827, έμμετρο δράμαΘεατρικά-δραματικά:Ερνάνης, 1830Λουκρητία Βοργία, 1833Ρούι Μπλας, 1838Ποίηση:Ωδές και μπαλάντες, 1826Ανατολίτικα, 1829Φθινοπωρινά φύλλα, 1831Ακτίνες και Σκιές, 1840Ενατενίσεις, 1856 (ποίηση καθημερινότητας)Σατιρικό πνεύμα:Τιμωρίες, 1853Ναπολέων ο Μικρός, 1852Εποποιία:Θρύλος των αιώνων, 1883Άθλιοι, 1862

Σατωμπριάν, 1802Γαλλικά

Ρενέ, 1802 ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΤΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ, «η αρρώστια του αιώνα»Αταλά, 1801 ΕΞΩΤΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

9

Απομνημονεύματα πέρα του τάφου, 1850 ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ

Νοβάλις, 1790Γερμανικά

Φρήντριχ και Αύγουστος Σλέγκελ, 1800

Λουντβηχ Τηκ, 1800

Ε.Τ.Α Χόφμαν, 1880

Χάινριχ φον Οφτερντίγκεν, μυθιστόρημα , «αρρώστια αιώνα»Ύμνους στη νύχτα (πρόζα, εξιδανικευμένη γυναίκα)

Θεωρητικές βάσεις γερμανικού ρομαντισμού

Ερωτική επιθυμία ως αρχαϊκή δύναμη

Παραμύθια, ασυνείδητο, ψυχικές διαταραχές: προϋπόθεση τέχνηςΕΠΙΚΟΛΥΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΥ

Αδάμ Μιτσκιέβιτς (Πολωνός), 1834

Τεγκνέρ, 1820(εθνικός ποιητής Σουηδίας)

Σαβέδρα (Ισπανός) 1834

Ο κυρ-Θαδδαίος, 1834

Η Σάγκα του Φρίτιοφ

Ο έκθετος Μαυριτανός (έμπνευση από ισπανικό ρομανθέρο)Χάινε, 1850 Βιβλίο των τραγουδιών , γερμανικά, λυρικό ποίημαΤζιάκομο Λεοπάρντι Το Άπειρο, ιταλικά, φιλοσοφικό ποίημα ΓΟΤΘΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΟράτιου Ουώλπολ, 1764

Ανν Ράντκλιφ, 1794

Μάθιου Λιούις, 1796

Μαίρης Σέλλεϋ, 1818

Το φρούριο του Οτράντο, 1764

Τα μυστήρια του Ουντόλφο, 1794

Ο καλόγερος, 1796

Φρανκεστάιν ή σύγχρονος Προμηθέας, 1818 Άλφρεντ ντε Μυσσέ, 1830Γαλλικά

Λορετντζάτσιο (Δραματικό ποίημα) «το θέαμα της πολυθρόνας»

Ούγκο Φώσκολο, 1798Γαλλικά

Τελευταία γράμματα του Ιάκωβου Όρτις, 1798, ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΤΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ: όπου τα ποιητικά στοιχεία του ρομαντισμού συνδυάζονται με τον έντονο πατριωτικό χαρακτήρα, το ερωτικό πάθος, την απόγνωση και τελικά την αυτοκτονία του πρωταγωνιστή.

Γεωργία Σάνδη, 1830Γαλλικά

Λέλια, ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΤΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ διακηρύσσει την αντίθεσή της στο συμβατικό χωρίς έρωτα γάμο που είχε επιβάλλει η ηθική της αστικής κοινωνίας και προκαλεί ηχηρές αντιδράσεις

Ουώλτερ Σκώτ, 1814ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

Ουέιβερλυ, 1814 Αναβιώνει μια ιστορική περίοδο, περιγράφει τα ήθη των διαφόρων κοινωνικών τάξεων, ιδιαίτερα του απλού λαού για το οποίο επιφυλάσσει μια ξεχωριστή θέση στα έργα του. Παρουσίαζε με ακρίβεια το ιστορικό παρελθόν. Η ιστορία για τον Σκωτ ήταν η αφορμή για να ανασυνθέσει μια ολόκληρη εποχή. Οι περιπέτειες και οι εξάρσεις του ερωτικού πάθους περνάνε σε δεύτερη μοίρα. Η συναισθηματική περιπέτεια του ήρωα είναι η

10

αφορμή να παρουσιάσει την ιστορία ενός τόπου . Ιβανόης, 1820, καθαρά αγγλικό θέμα: εχθρότητα των Σαξόνων και των Νορμανδών. Ιστορικές αλλαγές χώρας

Ονόρε ντε Μπαλζάκ,1835Γαλλικά

Οι Σουάνοι, ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ, ρεαλισμόςΜπαρμπα-ΓκοριόΑνθρώπινη Κωμωδία μυθιστόρημα με στόχο να εξετάσει με λεπτομερή τρόπο την κοινωνία της εποχής του .Αυτό όμως προϋποθέτει παρατήρηση του αντικειμένου. Έτσι εμφανίζονται στο έργο του χαρακτηριστικά όπως το υλικό στοιχείο, τα πάσης φύσεως αντικείμενα, τα κοινωνικά γεγονότα, η καθημερινότητα τα οποία συγκροτούν θέμα και συνθέτουν την δυναμική του μυθιστορήματος. Η περιγραφή του χώρου μέσα στον οποίο ζει και κινείται ο άνθρωπος αποκτά ιδιαίτερη ψυχολογική αξία καθώς ορισμένοι μπαλζακικοί ήρωες ταυτίζονται με τον χώρο τους και δέχονται την επίδρασή του. Ο Μπαλζάκ αναζητά τις πιο κρυφές στιγμές της ανθρώπινης δράσης ακόμα και της ανθρώπινης συνείδησης. Εστιάζει στην κοινωνική αδικία, τη σκληρότητα που επιφυλάσσει η κοινωνία για τους πιο αδύνατους.Μπαμπα-Γκοριό, 1835, ιστορία ηθών εποχής

Μαντζόνι, 1820Ιταλικά

Λογοδοσμένοι ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ (σύζευξη ιστορίς-μυθοπλασίας)

Γκόγκολ, 1832Ρωσικά

Πούσκιν, 1836Ρωσικά

Ταρας Μούλμπα, 1832, ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΠαλτό, 1842 (σατιρικό+τραγικό)Νεκρές ψυχές, 1842 (σατιρικό+τραγικό)

Κόρη του καπετάνιου, 1836 ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

Κάρολος Ντίκενς, 1850ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ(σκανδιναβός)

Ουίλλιαμ Θάκερυ, 1848

Άντονυ Τρόλοπ, 1857

Τζωρτζ Μέρεντιθ, 1879

Σταντάλ – ρεαλισμός, 1830

Δαβίδ Κόπερφιλντ, 1850Όλιβερ Τουίστ, 1832 (κοινωνική αδικία)Μεγάλες Προσδοκίες, 1861, μυθιστόρημα μαθητείαςΝίκολας Νικλμπυ, 1839Δύσκολα χρόνια, 1854

Βάνιτυ Φέαρ, 1848

Πύργοι του Μπάρτσεστερ, 1857Φίνεας Φιν, 1869

Ο εγωιστής, 1879Η Νταϊάνα του σταυροδρομιού, 1885

Το κόκκινο και το μαύρο, 1830 (μυθιστόρημα μαθητείας)Μοναστήρι της Πάρμας (1839)(πηγές έμπνευσης=πραγματικές ιστορίες)

Χάινε, 1850Μπάιρον, 1820Ουγκώ, 1830

Σατρωμπριάν, 1802Σταντάλ, 1830

Βιβλίο των τραγουδιώνΜάνφρεντΕρνάνηςΕνατενίσειςΗ Παναγία των ΠαρισίωνΡενέΑταλάΤο κόκκινο και το μαύρο

11

Γκόγκολ, 1832

Λαμαρτίνος, 1820Μυσσέ, 1830Ντίκενς, 1850Σκωτ, 1914

Το παλτόΟ ΕπιθεωρητήςΠοιητικοί ΣτοχασμοίΛορεντζάτσιοΜεγάλες ΠροσδοκίεςΙβανόης

19 ος αι. (δεύτερο μισό) ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ-ΝΑΤΟΥΡΑΛΙΣΜΟΣ

Γκυστάβ Φλωμπέρ, 1857(αρχηγός ρεαλιστικής σχολής)

Τζωρτζ Έλιοτ, 1872Αγγλικά

Τζέην Ώστιν, 1811

Σαρλότ Μπροντέ, 1847

Έμιλυ Μπροντέ, 1847

Ελίζαμπεθ Γκάσκελ, 1848

ΓΕΡΜΑΝΙΑΤέοντορ Στορμ, 1888

Τέοντορ Φοντάνε, 1880

Μαντάμ Μποβαρύ, 1857 Αισθηματική αγωγή, 1869Λεξικό της βλακείαςΑναμνήσεις ενός τρελού, 1838 (αυτοβιογραφικό)Σαλαμπώ, 1862Ο πειρασμός του Αγίου Αντωνίου, 1874Ηρωδιάς ή θρύλος του Αγίου Ιουλιανού του Ελέους, 1877

Άνταμ Μπιντ, πεζογράφημαΜιντλμαρτς, 1872Ντάνιελ Νερόντα, 1876

Λογική κι ευαισθησία, 1811Υπερηφάνεια και προκατάληψη, 1813Μάνσφιλντ Παρκ, 1814Έμμα, 1816

Τζέυν Έηρ, (πρωτοπρόσωπη αφήγηση)

Ανεμοδαρμένη Ύψη, 1847 (ταξικές διαφορές)

Μαίρη Μπέρτον, 1848Βορράς και Νότος, 1855Κράνφορντ, 1853Η εξαδέλφη Φίλλις, 1864

Ο καβαλάρης με το άσπρο άλογο, 1888

Η μοιχαλίδα, 1880Έφη Μπριστ, 1895

Εμίλ Ζολά, 1880Γαλλικά

ΝΑΤΟΥΡΑΛΙΣΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟΑνρί Μπεκ, 1885

Τζωρτζ Μπέρναντ Σω, 1893

Εζέν Μπριέ, 1900

Τερέζ Ρακέν, (πρόλογος=θεωρία νατουραλισμού)Πειραματικό Μυθιστόρημα, 1880 (θεωρητικό βιβλίο)Το ανθρώπινο κτήνος, 1890Οι Ρουγκόν-Μακάρ, 1893

Η παριζιάνα, 1885Κοράκια, 1882

Επάγγελμα της κυρίας Γουόρεν

Κόκκινο Φόρεμα (συνέπειες κληρονομικότητας)

12

Μωπασσάν (ομάδα Μεντάν), 1888Νατουραλιστής

Πιέρ και Ζαν, 1888 (πρόλογος: μεθοδολογία παρατήρησης Φλωμπέρ)Διήγημα «Η χοντρομπαλού», 1880Διηγήματα της μπεκάτσας, 1884

Ζορίς-Καρλ Ουίσμαν (Μεντάν), 1880

Άουγκουστ Στρίντμπεργκ, 1887 Σουηδός (νατουραλιστικό θέατρο)

ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΣ ΝΑΤΟΥΡΑΛΙΣΜΟΣΆρνο Χολτς, 1890

Νατουραλιστής

Ο πατέρας, 1887Δεσποινίς Τζούλια, 1888Ως συμβολιστής, πρόδρομος εξπρεσιονισμού:Προς τη Δαμασκό, 1901 (τριλογία)Ονειρόδραμα, 1902Σονάτα των φαντασμάτων, 1908

Η τέχνη. Η φύση της και οι νόμοι της (αξιώματα για τέχνη)Λέων Τολστόι, 1869

Νικολάι Γκόγκολ , 1836(ρεαλιστής)

Μιχαήλ ΣτσέντρινΙβάν Γκοντσάρωφ, 1850

Νικάι Λέσκωφ, 1881

Ιβάν Τουργκένιεφ, 1862

Πόλεμος και Ειρήνη, 1869Άννα Καρένινα, 1877Ανάσταση Ο Τολστόι τοποθετεί το άτομο μέσα στην ιστορική πραγματικότητα και εξετάζει πως προσδιορίζεται από αυτήν αλλά και κατά πόσο συμβάλλει, συνειδητά ή ασυνείδητα, στη διαμόρφωσή της. Η ιστορία αντιμετωπίζεται ως καθημερινή εμπειρία γεγονός που αποδεικνύει ότι είναι απρόβλεπτη και ανεξήγητη όπως και η ζωή. Η ανθρώπινη ύπαρξη είναι τραγική γιατί δεν ξέρει πως πρέπει να πορευτεί, όταν γύρω της μεταβάλλονται τα δεδομένα που ως τότε την προσδιόριζαν.Κράτος του ζόφου, νατουραλιστικό θέατρο

Ο επιθεωρητής, 1836Νεκρές ψυχές, 1842Το παλτό, 1842

(περιγραφική ακρίβεια, κριτική/σατιρική διάθεση)Ομπλόμωφ (συγκρίθηκε με Άμλετ, μοιρολατρική αδράνεια ήρωα= ομπλομοβισμός)

Ο αριστερόχειρας, 1881

Πατέρες και παιδιά, 1862Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, 1866 Έγκλημα και Τιμωρία, 1866

ο Ηλίθιος, 1868Οι δαιμονισμένοι, 1872Οι αδερφοί Καραμαζώφ, 1880Το υπόγειο, διυλίζεται ο πόνος από το προσωπικό δράμα του. Οι χαρακτήρες του ταπεινωμένοι, περιθωριοποιημένοι, βασανίζονται από εμμονές, εγκληματικές πράξεις αμαρτίες και αρρώστιες. Ο κόσμος του πάλλεται ανάμεσα στην αγάπη για τον συνάνθρωπο και τα οαβυσσαλέο μίσος.

13

ΡΩΣΟΙ ΡΕΑΛΙΣΤΕΣ ΘΕΑΤΡΟΥΤσέχωφ, 1899

Τουργκένιεφ, 1850Οτρόφσκι, 1859Τοσλτόι, 1886

Μαγκίμ Γκόργκι, 1902

Θείος Βάνιας, 1899Γλάρος, 1895Τρεις αδελφές, 1901Βυσσινόκηπος, 1904Τα διηγήματα, οι νουβέλες και τα θεατρικά του έργα έχουν ένα ανάλαφρο, τρυφερό χιούμορ και διαποτίζονται από υπομονετική αισιοδοξία για το μέλλον. Τα πρόσωπα από το μικροαστικό περιβάλλον της Ρωσίας

Ένας μήνας στην εξοχή, 1850Μπόρα, 1859Το κράτος του ζόφου, 1886, νατουραλιστής

Στο βυθό, 1902, νατουραλιστής ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟΑλέξανδρος Δουμάς, υιός, 1848 Η κυρία με τα καμελίας, 1848, ασχολείται με τα ήθη των αστών,

διακωμωδεί την επιτήδευση και την ματαιοδοξία τους και καταδεικνύει την σκληρότητά τους.

Έζεν ΣκριμπΒικτοριέν Σαρντού

Ρόμπερσον (βρετανός)Εζέν Λαμπίς (γάλλος)Ζωρζ Φεντώ (γάλλος

Εμίλ Ωζιέ (γάλλος)Χένρυ Άρθουρ (άγγλος)Άρθουρ Γουίνγκ Πινέρο (άγγλος)

Γκέρχαρτ Χάουμπτμαν, 1889(Γερμανός)

Καθημερινότητα, αιτία-αποτέλεσμα, όρια μηχανιστικής επανάληψης, φάρσα, κωμωδία καταστάσων

Διακωμωδούν συνήθειες/φιλοδοξίες αστών, αλλά όχι και ικανότητα βελτίωση ζωής

Σκοτεινές πλευρές κοινωνίας εποχής

Πριν την αυγή, 1889Οι υφαντές, 1892 (ρεαλιστικό)Η ανάληψη της Χάνελε, 1893 (σκοτεινό δραματικό ποίημα)Η βουλιαγμένη καμπάνα, 1896 (παραμυθόδραμα σε στίχους)

Χέρνικ Ίψεν (Νορβηγός), 1877Νατουραλιστικό θέατρο

Βρυκόλακες , «προβληματισμένο θέατρο» το οποίο εξετάζει καταστάσεις που αφορούσαν το γενικότερο κοινωνικό σύνολο, αλλά ιδίως τους αστούς. Στα έργα του εκθέτει τη σεμνοτυφία και τη μωροφιλοδοξία της περιορισμένης, αυστηρά λουθηρανικής νορβηγικής κοινωνίας. Η συμβατικότητα και η ανειλικρίνεια των συζυγικών σχέσεων είναι ένα από τα βασικότερα θέματά του.Τα στηρίγματα της κοινωνίας, 1877Κουκλόσπιτο, 1879Ο εχθρός του λαού, 1882Έντα Γκάμπλερ, 1890Νεωτερικό Θέατρο:Η αγριόπαπια, 1884Ρόμερσχολμ, 1886Η κυρά της θάλασσας, 1888Έντα Γκάλμπερ, 1892Ο αρχιμάστορας Σόλνες, 1892

Ανρί Μπεκ, 1882 Τα κοράκια, νατουραλιστικό θέατροΣτο νατουραλιστικό θέατρο οι συγγραφείς αποκαλύπτουν στο

14

συχνά ανυποψίαστο κοινό την ηθική και υλική εξαθλίωση που καταδυναστεύει τον αγροτικό και τον εργατικο πληθυσμό, τις καταστροφικές συνέπειες της κληρονομικότητας, την ανελέητη τραχύτητα του επιχειρηματικού κόσμου.

Όσκαρ Ουάιλντ, 1891(ρεύμα αισθητισμού)

Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ, 1891Ο κριτικός ως δημιουργός, 1880 δοκίμιο για ιδεώδη αισθητισμού

Ουώλτερ Πέητερ, 1885(κριτικός εποχής)

Μάριος ο Επικούρειος, 1885Μελέτες για την Ιστορία της Αναγέννησης, 1873

Τόμας Μαν, 1912 Θάνατος στην Βενετία, όπου συλλαμβάνουν την ατμόσφαιρα εξουθένουσης του κόσμου των Ευρωπαίων αστών.

Τεοφιλ Γκωτιέ, 1860 Δεσποινίς ντε Μωπέν. ΑισθητισμόςΝτάντε Γαβριήλ ΡοσσέτιΧριστίνα ΡοσσέτιΟυίλλιαμ ΜόρριςΤσαρλ Σουίνμπερν

Αισθητισμός. Η ποίησή τους αναπτύσσει μια γλώσσα διακοσμητική και αφοσιώνεται στη λατρεία του ωραίου

Σαρλ Μπωντλαίρ, ποιητής, 1857 Τα άνθη του κακού, 1857 ποιητική συλλογή. Ο ποιητής ερμηνεύει την μοντέρνα συνείδηση. Η ποίησή του είναι αστική, αναφέρεται σε πρόσωπα και τη ζωή της μεγαλούπολης, αλλά ουσιαστικό θέμα της είναι η ψυχική κατάσταση του ποιητή το κύριο χαρακτηριστικό της, ο δυϊσμός συμπνυκνώνεται ήδη στον τίτλο της συλλογής.Μικρά ποιήματα σε πεζό, 1855«Η μελαγχολία του Παρισιού» - «Η μοναξιά»

Έντγκατρ Άλαν Πόου, 1830Ανρί Μπρεμόν, (1866-1933)

Αμερικανός ποιητής , διηγηματογράφος και κριτικός.Όρος Παρνασσισμός: Άλαν Πόου+Ανρί Μπρεμόν

Σουίμπερν Ποιήματα και μπαλάντες, συμβολισμόςΚόμης Λωτρεαμόν, 1868 Άσματα του Μάλντορόρ, 1868, συμβολισμός – ποίησηΑρτύρ Ρεμπώ, 1871 ποίηση

Πωλ Βερλαίν, 1866ποίηση

Λεκόντ ντε Λιλ, 1870

Επιστολή του Οραματιστή όπου επιχειρεί να φτάσει στο άγνωστο με τη διατάραξη όλων των αισθήσεων ή να υπερβεί τη γύρω του πραγματικότητα. Μεθυσμένο καράβι, 1871, ποίημαΕκλάμψεις, 1886 (συλλογή πεζών)Μια εποχή στην κόλαση, 1873 (πεζό)

Κρόνεια Ποιήματα, 1866 (προάγγελος μοντέρνου)

Ερεντιά (παρνασσισμός)Στεφάν Μαλλαρμέ, 1897

Συμβολιστές:Ζυλ Λαφόργκ, ποιητής,

Μωρίς Μαίτερλινγκ, βέλγος, 1889(εισηγητής όρου «στατικό δράμα)

Λεονίντ Αντρέγιεφ, 1907

Γκαμπριέλε Ντ΄Αννούντσιο, 1910

Το απομεσήμερο ενός φαύνου, συμβολισμός, μουσικότηταΣονέτο σε –yxΜια ριξιά ζαριών δεν καταργεί ποτέ την τύχη, 1897

ΘΕΑΤΡΟΗ πριγκίπισα Μαλένα, 1889 (βάση αντιρεαλιστικής σχολής)Πελλέας και Μελισάνθη, 1892Οι τυφλοί, 1890Ο παρείσακτος, 1890Εσωτερικό, 1894

Η ζωή του ανθρώπου, 1907

Εμφάνιση πρωτοπορίας: 1910

15

Ιταλός

Στέφαν Γκεόργκε, γερμανόςΒαλερί Μπριούσωφ, Ρώσος

Ιβάνωφ

Αλεξάντρ Μπλοκ, Ρώσος, 1904

Αστέρες οδηγοί (ώριμη φάση συμβολισμού- ΠΟΙΗΣΗ)

Στίχοι για την όμορφη γυναίκα, 1904Εργοστάσιο, 1903Οι δώδεκα, 1918

Κνουτ Χάμσουν Η Πείνα , συμβολισμός, ρευστή γραφή, ιμπρεσιονιστικό ύφοςΖορίς –Καρλ Ουίσμαν Αντίστροφη Μέτρηση , μυθιστόρημα , λογοτεχνία της παρακμήςΤζωτζ ΈλιοτΑρτύρ ΡεμπώΤεοντόρ ΦοντάνεΑντόν ΤσέχωφΤσαρλς ΝτίκενςΣαρλ ΜπωντλαιρΕμίλ ΖολάΧενρι ΊψενΦιοντορ ΝτοστογιέφσκιΤζιοβάνι Βέργκα

Μιντλμάρτις, Αγγλικά, μυθιστόρημαΕκλάμψεις, Γαλλικά, ποιητική συλλογήΈφη Μπριστ, μυθιστόρημαΟ Βυσσινόκηπος, ρωσικά, θεατρικό έργοΜεγάλες προσδοκίες, Αγγλικά, μυθιστόρημαΤα άνθη του κακού, Γαλλικά, ποιητική συλλογήΗ ταβέρνα, Γαλλικά , μυθιστόρημαΟι βρυκόλακες, Νορβηγικά, θεατρικό έργοΑδερφοί Καραμαζωφ, μυθιστόρημαΟι Μαλαβόλια, ιταλικά, μυθιστόρημα

20 ος αι. (πρώτο μισό) Μοντερνισμός, Πολιτικοποιημένη Λογοτεχνία

Φιάροσλαβ Χάσεκ

Γκεόργκ Τρακλ Γκόντφρηντ Μπεν, 1912

Άλφρεντ Ντέμπλιν, 1910

Ο καλός στρατιώτης Σβέικ, αντιπολεμικό μυθιστόρημα

Εξπρεσιονιστής ποιητής

Εξπρεσιονιστής ποιητήςΝεκροτομείο, 1912, ποιητική συλλαγή

Εξπρεσιονιστής συγγραφέαςΗ δολοφονία μιας ανεμώνας, 1910 (διηγήματα)Μπερλίν Αλεξάντερπλατς, 1929 (αφηγηματική τοιχογραφία)

Έριχ Μαρία Ρέμαρκ Ουδέν νεότερον από το δυτικό μέτωπο. αντιπολεμικό μυθιστόρημα

Φερνάντ Πεσσόα, 1934Πωλ Βαλερύ, 1922ποιητής συμβολιστής

Το μήνυμα, 1934, ποιητική συλλγή«Το ναυτικό κοιμητήριο», 1922

Γκιγιώμ Απολινναίρ, 1913 Θεωρείται ο πρωτεργάτης των ριζοσπαστικών λογοτεχνικών κινημάτων. Μοντερνιστής.Αλκοόλ, 1913, ποιητική συλλογήΚαλλιγραφήματα, 1913, ποιητική συλλογήΔύο ποιητικές συλλογές του που στοχεύουν στην έκπληξη με τη χρήση ανοίκειων λεκτικών συσχετισμών και την εφαρμογή δραστικών αλλαγών στο μέτρο,στη στίξη και το ρυθμό των ποιημάτωνΟι μαστοί του Τειρεσία, 1917, θεατρικό έργο υπερρεαλιστικό

Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι, 1912 Φουτουριστής, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας, ΡώσοςΒελιμλίρ ΧλέμπνικωφΜπουρλιούκ

Φουτουριστής

16

Τομάζο Μαρινέττι, 1909 «Μανιφέστο του Φουτουρισμού», 1909Τριστάν Τζαρα, 1920 Ντανταϊσμός

Καρδιά από φωταέριο, 1920 θεατρικό κείμενοΡίχαρντ Χόλζενμπεργκ ΝτανταϊσμόςΧουγκο ΜπαλΦιλίπ Σουπώ+Αντρέ Μπρετόν, 1919

Περέ

ΝτανταϊσμόςΤα μαγνητικά πεδία, 1919 (αυτόματη γραφή)

Αντρέ Μπρετόν, 1946

Πρόδρομοι υπερρεαλισμού:Γκυγιώμ Απολλιναίρ, 1917Αφρέ Ζαρρύ, 1896

Αντονέν Αρτώ, 1938

Ροζέ Βιτράκ, 1928

Ελεύθερη ένωση , ΥπερρεαλισμόςΥπερρεαλισμός και η ζωγραφική, 1946Α΄ Μανιφέστο Υπερρεαλισμού, 1924Β΄Μανιφέστο Υπερρεαλισμού, 1929Προλεγόμενα για ένα τρίτο μανιφέστο υπερρεαλισμού ή όχι, 1942

Οι μαστοί του Τειρεσία, 1917Βασιλιάς Υμπύ, 1896

Το θέατρο και το είδωλό του, 1938 (βίβλος πρωτοπορίας)

Βικτόρ ή τα παιδιά στην εξουσία, 1928 (σουρεαλισμός/παράλογο)

Λουί Αραγκόν ΥπερρεαλισμόςΠωλ Ελυάρ Ντανταϊσμός-ΥπερρεαλισμόςΤόμας Έλιοτ, 1917(ποιητής μοντερνισμού)

Η παράδοση και το ατομικό τάλαντο, 1917 δοκίμιοΠρωτοπορία , Το ερωτικό τραγούδι του Τζ. Άλφρεντ Προύφροκ, αγγλικά. Έρημη Χώρα, μοντερνισμός με έντονο το σοιτχείο της ανατροπής εμπεριέχεται στο μυθικό-θρησκευτικό πλαίσιο που δημιουργεί ο Έλιοτ με τη συλλογή αρχέτυπων συμβόλων , πολύγλωσσων παραθεμάτων και υπαινιγμών σε προγενέστερα κείμενα. Χρησιμοποιεί την τεχνική του μοντάζ ενώνει στιγμιότυπα από το παρελθόν με στοιχεία από το χυδαίο και ασυνάρτητο παρόν, δημιουργώντας έτσι μια εικόνα ενός κατακερματισμένου δυτικού πολιτισμού. Το ποίημα αυτό εκφράζει την αηδία , την απογοήτευση και την αίσθηση της στειρότητας που κυριαρχεί στη Δυτική Ευρώπη μετά τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο. Αναζητώντας παράλληλα την λυτρωτική ανάταση.

Γουίλλιαμ Μπατλερ Γέητς, 1921Ιρλανδός ποιητής

Έζρα Πάουντ, 1910(ρεύμα εικονισμού)

Ουίνταμ Λιούις, 1914

Η Δευτέρα Παρουσία, 1921 (ιστοριοσοφία Γέητς)Ταξίδι στο Βυζάντιο, 1927Αντλεί τα θέματά του από μυστικιστικές παραδόσεις και από την κέλτικη μυθολογία. Η φωνή του πάλλεται από τόνους λυρικής μεγαλοπρέπειας και νοσταλγίας για την απλότητα και την ομορφιά του εθνικού του παρελθόντος . Η ποίησή του όμως δεν καταβάλλεται από την απαισιοδοξία του μοντερνισμού επειδή ο ποιητής πιστεύει ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται και έχει πάθος για τη ζωή.

1910 αφετηρία αγγλικού ποιητικού μοντερνισμούΚάντος, 1915 (έργο βορτισμού, ημιτελή ακολουθία ποιημάτων)

Κίνημα βορτισμού (στροβιλισμού), 1914

17

Τ.Σ. Έλιοτ (ποίηση), 1922 Η έρημη χώρα, 1922 (ορόσημο μοντερνισμού)Οι κούφιοι άνθρωποι, 1925Η Τετάρτη των τεφρών, 1930Τέσσερα κουαρτέτα, 1942Το ερωτικό τραγούδι του Ι. Άλφρεδ Προύφροκ, 1915 ποίημα σε μορφή δραματικού μονολόγου

Ράινερ Μαρία Ρίλκε, 1922(γερμανόφωνος)

Ποιητής με υπαρξιακή αγωνία κυριευμένος από την αναζήτηςη της αισθητικής πλήρωσης που λυτρώνει τον φόβο της ψυχικής αποσύνθεσης. Ελεγείες του Ντουίνο, 1922, ποιητική συλλογή, θρηνώδες: εδώ ο ποιητής προσπαθεί να φτάσει το ποιητικό του εγώ στα όρια της δεδομένης γνώσης και εμπειρίας μέσα από μια σπασμωδική σύνταξη όπου η εναλλαγή του μέτρου, οι απότομες διακυμάνσεις της διάθεσης εξωτερικεύουν την εναγώνια προσπάθειά του να αποδεχτεί και να υπερβεί τις δεσμεύσεις της ύπαρξης. Σονέτα για τον Ορφέα ο ποιητής οδηγείται στην αποδοχή του θανάτου ως τμήμα των συνεχών μεταμορφώσεων της ζωής .

Μάρσελ Προυστ, 1926Νεωτερική πεζογραφία

Αντρέ Ζιντ, 1925

Τζόζεφ Κόνραντ, 1900(προάγγελος αγγλόφωνης μοντερνιστικής πεζογραφίας)

Έντουαρντ Φόρστερ, 1908

Ντέιβιντ Χέρμπερτ Λώρενς, 1928

Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο. 1926 πολύτομο μυθιστόρημα όπου αναλύει την έννοια του χρόνου ως βιωματικού γεγονότος την οποία αντλεί από την φιλοσοφία του Μπερξόν.

Οι κιβδηλοποιοί, 1925

Λόρδος Τζιμ, 1900 (συμβολική εικονοποιία)Η καρδιά του σκότους, 1903

Δωμάτιο με θέα, 1908Πέρασμα στην Ινδία, 1924

Ερωτευμένες γυναίκες, 1920Ο εραστής της Λαίδης Τσάτερλυ, 1928

Χάινριχ Μαν, 1914(γερμανικά, πολιτικοποιημένη λογοτεχνία)Τόμας Μαν, 1912

Ο νομοταγής πολίτης, 1914

Το Μαγικό Βουνό, 1924 (αλληγορική περιγραφή αστικής τάξης)Ο θάνατος στη Βενετία, 1912, νουβέλα αισθητισμούΟ Μάριος και ο μάγος, διήγημα, παραβολή κατά ναζισμού

Ίταλο Σβέβο Η συνείδηση του Ζήνωνα, μυθιστόρημα, ιταλικάΑντρέ Ζιντ Οι κιβδηλοποιοί, όπου καταργεί την συνεχή αφήγηση και

εφαρμόζει μια τεχνική συνεχών αντικατοπτρισμών όπου η μία ιστορία αντανακλά στην άλλη. Παρουσιάζονται θέματα από διαφορετικές οπτικές για να δείξει ότι η πραγματικότητα είναι σχετική.

Βιρτζίνια Γουλφ, 1925 Η κυρία Ντάλλογουαίυ, 1925Ένα δικό σου δωμάτιο, 1929, δοκίμιοΤα κύματα, 1931, δράμα-ποίημαΟρλάντο, 1928 (ψευδοβιογραφία)Ανάμεσα στις πράξεις, 1941 θεατρικό έργο Στο φάρο, 1927Η συγγραφέας θεωρεί ότι η ταυτότητα του σύγχρονου ανθρώπου

18

Κάρθιν Μάνσφιντ, 1922Ντόροθυ Ρίτσαρτσον,1915Τζην Ρης, 1939Τζέημς Τζόυς (ιρλανδός), 1914

είναι ακαθόριστη, αφού το ασυνείδητο εισδύει στο συνειδητό και διαπλέκεται συνεχώς μαζί του .Οι ασήμαντες λεπτομέρειες αποκτούν συμβολικό βάρος.

Το πάρτι στον κήπο και άλλα διηγήματα, 1922Προσκύνημα, 1915 (13 μυθιστορήματα ως κεφάλαια)Καλημέρα μεσάνυχτα, 1939 (πρωτοπρόσωπη αφήγηση)Οι δουβλινέζοι, 1914 – συλλογή διηγημάτωνΠορτραίτο του καλλιτέχνη σε νεαρά ηλικία, 1916Οδυσσέας, 1922 (καταγωγικό έργο μοντερνισμού, μυθική μέθοδος)Η αγρύπνια του Φίννεγκαν, 1939 (ακραία γλωσσικά παιχνίδια)

Φράντς Κάφκα, 1912Τσέχος, εβραίος, πεζογράφοςΓερμανικά

Ψυχογράφημα μοντέρνου ανθρώπου

Ρόμπερτ Μούζιλ, 1932

Χέρμαν Μπροχ, 1951

Ο αγνοούμενος, 1912 Η δίκη, 1915Ο πύργος, 1922 - πολιτικές παραβολές Ιδιότυπη πεζογραφία που η τόλμη της αναγνωρίστηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι χαρακτήρες κινούνται σε έναν κλειστό κόσμο, σκληρό και παράλογο. Μπορεί να παρομοιαστεί με το ασφυκτικό σύμπαν του Ντοστογιέφσκι. Είναι πρόσωπα υποταγμένα, χωρίς καθορισμένη ταυτότητα και συχνά χωρίς όνομμα τα οποία εξορισμένα σε ένα λαβύρινθο παλεύουν ενάντια σε εξουσιαστικές δυνάμεις. Η τεχνική του Κάφκα ταιριάζει με αστυνομικό μυθιστόρημα. Οι ήρωες του προσπαθούν να επιβιώσουν με το αλλόκοτο αλλά καταλήγουν συνήθως στη συντριβή τους. Ο κόσμος είναι εφιαλτικός και οι ήρωες δεν έχουν συνείδηση ή την ικανότητα να ξεφύγουν. Αυτή η αινιγματική πεζογραφία είναι ανοιχτή σε διαφορετικές ερμηνευτικές προσεγγίσεις. Η γλώσσα του είναι διαφανείς και δοσμένη με λεπτομερειακή ακρίβεια γεγονός που παρατείνει το ρεαλισμό της παραίσθησης που προκαλεί τρόμο. Το παράλογο συγκροτεί ένα νέο σύστημα αξιών που καθορίζει την ύπαρξη. Οι λέξεις λιτές απογυμνώνονται από το σημασιολογικό τους βάρος. Αυτή η αποξένωση των λέξεων από το σύνηθες νόημά τους οξύνει την αίσθηση ότι η ουσιαστική σημασία διαφεύγει από την έκφραση , ότι λανθάνει στη σιωπή. Αυτός ο τρόπος γραφής οδηγεί στην διαπίστωση των μοντερνιστών ότι ο λόγος αδυνατεί να εκφράσει τις έννοιες που υπάρχουν στη συνείδηση του υποκειμένου.Η μεταμόρφωση, 1912Στην αποικία των τιμωρημένων, 1919 (εφιαλτικό διήγημα)

Ο άνθρωπος χωρίς ιδιότητες, 1932

Οι υπνοβάτες, 1951 τριλογία

Ζαν Κοκτώ, 1920Γαλλικά

Μπέρτολτ Μπρεχτ, 1919Γερμανός ποιητής, πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας, σκηνοθέτης

Το βόδι πάνω στη στέγη, 1920 θεατρικό έργο ντανταϊσμού, φάρσα.

Μπάαλ, 1919Τύμπανα μέσα στη νύχτα, 1922Στη ζούγκλα των πόλεων, 1923Όπερα της πεντάρας, 1928Για τη θεωρία του διδακτικού θεάτρου, 1949

19

Μικρό όργανο στο θέατρο, 1949Γαλιλαίος, 1939 (όραμα νέου επικού θεάτρου)Μάνα κουράγιο, 1939 (όραμα νέου επικού θεάτρου)Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν, 1941Οι θεωρίες του κυρίου Κόινερ, 1956

Οστρόφσκι Σοφός, μοντερνισμός, θεατρικό έργο (παρωδία κλασικού έργου)Μπέκετ, 1952(θέατρο του παραλόγου)Γαλλικά-αγγλικά

Ευγένιος Ιονέσκο, 1950Αρτούρ ΑντάμοφΖαν ΖενέΧάρολντ Πίντερ, 1960…

Περιμένοντας τον Γκοντό, 1952 γαλλικάΤέλος παιχνιδιού, 1957, γαλλικάΜεταγενέστερα έργα στα αγγλικά

20