23-13Kap.AutoimToler

Repertori i sistemit imunitar adoptiv (të Repertori i sistemit imunitar adoptiv (të fituar) njeh çdo molekulë të huaj për fituar) njeh çdo molekulë të huaj për

organizmin. organizmin.

• Por ky evolucion nuk mund te pengoje Por ky evolucion nuk mund te pengoje plotësisht gjenerimin e limfociteve që plotësisht gjenerimin e limfociteve që mund të reagojnë edhe ndaj përbërësve mund të reagojnë edhe ndaj përbërësve të vetë organizmit.të vetë organizmit.

• Ka gjithmone Ka gjithmone limfocite autoreaktivelimfocite autoreaktive me me afinitet te uletafinitet te ulet qe potencialisht qe potencialisht mund te aktivizohen sidomos nen mund te aktivizohen sidomos nen ndikimin e agjenteve patogjene mjaft te ndikimin e agjenteve patogjene mjaft te ngjashem me autoantigjenet. ngjashem me autoantigjenet.

• Termi Termi sëmundje autoimunesëmundje autoimune duhej të përdoret duhej të përdoret për ato sëmundje në të cilat për ato sëmundje në të cilat reaksionet reaksionet autoimuneautoimune janë shkaku direkt i patogjenezës janë shkaku direkt i patogjenezës së tyre, dhe jo për ato situata në të cilat çfaqjet së tyre, dhe jo për ato situata në të cilat çfaqjet autoimune psh:autoimune psh:

Autoantitrupat shkaktohen si pasojë e dëmtimit Autoantitrupat shkaktohen si pasojë e dëmtimit indor (si psh. autoantitrupat anti-ind kardiak që indor (si psh. autoantitrupat anti-ind kardiak që çfaqen pas infarktit të miokardit). çfaqen pas infarktit të miokardit).

• Por, roli i autoimunitetit në shumë sëmundje Por, roli i autoimunitetit në shumë sëmundje është akoma jo i qartësuar mirë, prandaj edhe është akoma jo i qartësuar mirë, prandaj edhe në këto raste do të flasim përnë këto raste do të flasim për sëmundje sëmundje autoimuneautoimune, përveç se në ato patollogji ku , përveç se në ato patollogji ku është e qartë që fenomenet autoimune janë është e qartë që fenomenet autoimune janë thjesht çfaqje dytësore.thjesht çfaqje dytësore.

Downloaded from: StudentConsult (on 20 December 2006 06:34 PM)

© 2005 Elsevier


© 2005 Elsevier


© 2005 Elsevier


© 2005 Elsevier

Mbivendosja e sëmundjeve autoimune:Mbivendosja e sëmundjeve autoimune:

• Njihet tendenca që te i njëjti i sëmurë të haset më Njihet tendenca që te i njëjti i sëmurë të haset më tepër se një sëmundje autoimune dhe kjo ndodh tepër se një sëmundje autoimune dhe kjo ndodh zakonisht me sëmundje që ndodhin në të njëjtin zakonisht me sëmundje që ndodhin në të njëjtin regjion të regjion të spektrit autoimunspektrit autoimun. .

• Kështu, të sëmurët me Kështu, të sëmurët me tiroidit autoimuntiroidit autoimun ((Sëmundja e HashimotoSëmundja e Hashimoto ose miksedema primare) ose miksedema primare) kanë një incidencë më të lartë të kanë një incidencë më të lartë të anemisë anemisë perniciozepernicioze se sa mund të pritej nga rastësia e se sa mund të pritej nga rastësia e thjeshtë (10% ndaj 0.2%). thjeshtë (10% ndaj 0.2%).

• Gjithashtu, si Gjithashtu, si tiroiditi tiroiditi dhedhe tirotoksikoza tirotoksikoza hasen në të hasen në të sëmurët me sëmurët me anemi perniciozeanemi pernicioze me një shpeshtësi me një shpeshtësi relativisht të lartë. relativisht të lartë.

• Lidhje të tjera janë parë ndërmjet sëmundjes së Lidhje të tjera janë parë ndërmjet sëmundjes së AddisonAddison dhe sëmundjeve autoimune të dhe sëmundjeve autoimune të tiroidestiroides si si dhe në rastet e rralla të të rinjve me dhe në rastet e rralla të të rinjve me anemi anemi perniciozepernicioze dhe dhe poliendokrinopatipoliendokrinopati ku përfshihen ku përfshihen sëmundja e Addison, hipoparatiroidizmi, diabeti dhe sëmundja e Addison, hipoparatiroidizmi, diabeti dhe tiroiditi. tiroiditi.

Mbivendosja e semundjeve autoimuneMbivendosja e semundjeve autoimune

• Ekziston gjithashtu edhe një Ekziston gjithashtu edhe një mbivendosje e gjërembivendosje e gjëre në hasjen e në hasjen e autoantitrupave:autoantitrupave:

• 30% e të sëmurëve me sëmundje 30% e të sëmurëve me sëmundje autoimune të tiroides kanë edhe antitrupa autoimune të tiroides kanë edhe antitrupa ndaj qelizave parietale të stomakut. ndaj qelizave parietale të stomakut.

• Gjithashtu, antitrupat antitiroidienë hasen Gjithashtu, antitrupat antitiroidienë hasen deri në 50% të të sëmurëve me anemi deri në 50% të të sëmurëve me anemi pernicioze. pernicioze.

Mbivendosja e semundjeve autoimuneMbivendosja e semundjeve autoimune• Përsa i përket kahut të Përsa i përket kahut të sëmundjeve jo-specifikesëmundjeve jo-specifike për për

antigenin:antigenin:

• Sëmundjet sistemike autoimune si psh. Sëmundjet sistemike autoimune si psh. LES (lupusi LES (lupusi eritematoz sistemik)eritematoz sistemik) shoqërohen shpesh me artritin shoqërohen shpesh me artritin reumatoid si dhe me sëmundje të tjera autoimune si reumatoid si dhe me sëmundje të tjera autoimune si anemia hemolitike, leukopenia idiopatike, purpura anemia hemolitike, leukopenia idiopatike, purpura trombocitopenike, dermatomioziti apo sindromi i trombocitopenike, dermatomioziti apo sindromi i Sjogren.Sjogren.

• Një karakteristikë e zakonshme e këtij regjioni të spektrit Një karakteristikë e zakonshme e këtij regjioni të spektrit

janë dhe antitrupat antibërthamorë si dhe faktori janë dhe antitrupat antibërthamorë si dhe faktori reumatoid.reumatoid.

• Të sëmurët me SAOS kanë një tendencë të zhvillojnë një Të sëmurët me SAOS kanë një tendencë të zhvillojnë një transformim neoplazik në organin e prekur, ndërsa ata transformim neoplazik në organin e prekur, ndërsa ata me SAJOS neoplazira të gjeneralizuara limforetikulare.me SAJOS neoplazira të gjeneralizuara limforetikulare.

Faktorët gjenetikë në sëmundjet autoimune:Faktorët gjenetikë në sëmundjet autoimune:• Fenomenet autoimune kanë tendencë të çfaqen Fenomenet autoimune kanë tendencë të çfaqen

me frekuencë më të madhe brënda një familje me frekuencë më të madhe brënda një familje të caktuar:të caktuar:

• Të afërmit e Të afërmit e shkallës së parëshkallës së parë

(vëllezërit/motrat, prindët dhe fëmijët) e të (vëllezërit/motrat, prindët dhe fëmijët) e të sëmurëve me sëmundje të Hashimoto kanë një sëmurëve me sëmundje të Hashimoto kanë një incidencë të lartë të antitrupave antitiroide si incidencë të lartë të antitrupave antitiroide si dhe të tiroiditit subklinik dhe klinik. dhe të tiroiditit subklinik dhe klinik.

• Gjithashtu autoantitrupat hasen më shpesh në Gjithashtu autoantitrupat hasen më shpesh në ato familje në të cilat më shumë se një antar ato familje në të cilat më shumë se një antar janë të prekur nga sëmundja.janë të prekur nga sëmundja.

• Përsa i përket sëmundjeve sistemike, në të afërmit e të Përsa i përket sëmundjeve sistemike, në të afërmit e të sëmurëve me LES kemi një prekshmëri më të lartë nga sëmurëve me LES kemi një prekshmëri më të lartë nga sëmundje të indit lidhor si dhe çrregullime të sintezës sëmundje të indit lidhor si dhe çrregullime të sintezës së imunoglobulinave.së imunoglobulinave.

• Një lidhje e rëndësishme ekziston dhe midis disa Një lidhje e rëndësishme ekziston dhe midis disa sëmundjeve autoimune dhe antigenëve HLA si sëmundjeve autoimune dhe antigenëve HLA si psh. psh. DR3 dhe DR4 në DMIVDR3 dhe DR4 në DMIV apo apo DR4DR4 në artritin në artritin reumatoid. reumatoid.

• Në Në 50%50% të rasteve të rasteve diabeti juvenil diabeti juvenil insulinovartës (DJIV)insulinovartës (DJIV) shfaqet në të dy binjakët shfaqet në të dy binjakët homozigotë. Kjo shifër është shumë më e ulët në homozigotë. Kjo shifër është shumë më e ulët në binjakët dizigotikë.binjakët dizigotikë.

• Por, nqs. binjakët monozigotë janë DR3/DR4, DJIV Por, nqs. binjakët monozigotë janë DR3/DR4, DJIV do të shfaqet në të dy fëmijët në 75% të rasteve do të shfaqet në të dy fëmijët në 75% të rasteve dhe vetëm në 40% të rasteve nqs nuk kanë dhe vetëm në 40% të rasteve nqs nuk kanë haplotipin e mësipërm të HLA. Këto fakte haplotipin e mësipërm të HLA. Këto fakte tregojnë rolin e rëndësishëm të faktorit gjenetik tregojnë rolin e rëndësishëm të faktorit gjenetik dhe sidomos të sistemit HLA. dhe sidomos të sistemit HLA.

Faktorët gjenetikë në sëmundjet autoimune:Faktorët gjenetikë në sëmundjet autoimune:

• Në sëmundjet sistemike si LES kontributi gjenetik Në sëmundjet sistemike si LES kontributi gjenetik është më i ulët me një përqindje konkordance prej është më i ulët me një përqindje konkordance prej 23% në homozigotët dhe prej vetëm 9% në 23% në homozigotët dhe prej vetëm 9% në dizigotikët. dizigotikët.

• Ekzistojnë gjithashtu shumë shëmbuj të afërmish Ekzistojnë gjithashtu shumë shëmbuj të afërmish asimptomatikë të të sëmurëve me LES, të cilët kanë asimptomatikë të të sëmurëve me LES, të cilët kanë një prani më të shpeshtë të antitrupave një prani më të shpeshtë të antitrupave antibërthamorë nqs kanë jetuar bashkë me të antibërthamorë nqs kanë jetuar bashkë me të sëmurin në krahasim me ata që kanë jetuar larg nga i sëmurin në krahasim me ata që kanë jetuar larg nga i sëmuri. sëmuri.

• Faktet e gjetura në sëmundjet autoimune humane Faktet e gjetura në sëmundjet autoimune humane dëshmojnë për faktorë gjenetikë multifaktorialë. dëshmojnë për faktorë gjenetikë multifaktorialë.

• Pra janë disa gene që ndikojnë në çfaqjen e Pra janë disa gene që ndikojnë në çfaqjen e sëmundjeve autoimune. Këto gene duket se janë të sëmundjeve autoimune. Këto gene duket se janë të ndryshë në SAIOS në krahasim me SAIJOS.ndryshë në SAIOS në krahasim me SAIJOS.


© 2005 Elsevier

Ndikimi i seksit në sëmundjet autoimune:Ndikimi i seksit në sëmundjet autoimune:

• Ekziston një tendencë e përgjithshme që sëmundjet Ekziston një tendencë e përgjithshme që sëmundjet autoimune të çfaqen më shpesh në seksin autoimune të çfaqen më shpesh në seksin femërfemër se në se në atë atë mashkullmashkull. .

• Mendohet se Mendohet se estrogjenetestrogjenet mund të luajnë një rol në mund të luajnë një rol në këtë drejtim. këtë drejtim.

• BarraBarra është shpesh e shoqëruar me një përmirësim të është shpesh e shoqëruar me një përmirësim të sëmundjes si psh. në sëmundjes si psh. në artritin reumatoidartritin reumatoid dhe dhe nganjëherëpas lindjes, kur ndodhin ndryshime drastike nganjëherëpas lindjes, kur ndodhin ndryshime drastike hormonale, ndodh një acarim i saj.hormonale, ndodh një acarim i saj.

• Duhet shënuar gjithashtu shpeshtësia e çfaqjes së Duhet shënuar gjithashtu shpeshtësia e çfaqjes së hipotiroidizmit pas lindjes në gratë me sëmundje hipotiroidizmit pas lindjes në gratë me sëmundje autoimune preekzistuese të tiroides.autoimune preekzistuese të tiroides.

Veprimi i mjedisit; Faktorët jo infeksiozë: Veprimi i mjedisit; Faktorët jo infeksiozë:

• Ndër faktorët Ndër faktorët jo-infeksiozëjo-infeksiozë përmëndim përmëndim dietën:dietën:

• Vajrat e peshkutVajrat e peshkut me përmbajtje me përmbajtje acidesh yndyrore acidesh yndyrore me vargje të gjatë të pasaturuarme vargje të gjatë të pasaturuar të tipit të tipit omega-3omega-3 janë të njohur si mbrojtës ndaj artritit reumatoid.janë të njohur si mbrojtës ndaj artritit reumatoid.

• Rrezatimi diellorRrezatimi diellor është një ngacmues i njohur i është një ngacmues i njohur i dëmtimeve të lëkurës në dëmtimeve të lëkurës në LESLES. .

• Gjithashtu njihet fakti që Gjithashtu njihet fakti që ekspozimi ndaj tretësve ekspozimi ndaj tretësve organikëorganikë mund të predispozojë për dëmtim autoimun mund të predispozojë për dëmtim autoimun të membranave bazale: të membranave bazale: individët DR2individët DR2 që punojnë në që punojnë në pastrimet kimike kanë një incidencë të lartë të pastrimet kimike kanë një incidencë të lartë të sindromit të Goodpasturesindromit të Goodpasture. .

Faktorët mikrobialë:Faktorët mikrobialë:• Ethja reumatizmaleEthja reumatizmale pason një tonsilit me pason një tonsilit me

streptokok të grupit A në 2-3% të individëve me streptokok të grupit A në 2-3% të individëve me predispozicion gjenetik për këtë sëmundje. predispozicion gjenetik për këtë sëmundje.

• Në shumicën e Në shumicën e sëmundjeve autoimune sëmundjeve autoimune kronikekronike ekziston një kohë e gjatë latence midis ekziston një kohë e gjatë latence midis një infeksioni probabilisht shkaktar të sëmundjes një infeksioni probabilisht shkaktar të sëmundjes dhe vetë çfaqjes së saj. dhe vetë çfaqjes së saj.

• Nga ana tjetër është shumë e vështirë në mos e Nga ana tjetër është shumë e vështirë në mos e pamundur të izolohen mikroorganizma të gjallë pamundur të izolohen mikroorganizma të gjallë nga indet e prekur.nga indet e prekur.

• Sot tashmë njihet që reaksione të kryqëzuara Sot tashmë njihet që reaksione të kryqëzuara me përbërës mikrobialë mund të iniciojnë me përbërës mikrobialë mund të iniciojnë autoimunitetin. autoimunitetin.

Faktorët mikrobialë:Faktorët mikrobialë:

• Infeksioni me helmintin Infeksioni me helmintin Nippostrongilus Nippostrongilus brasiliensisbrasiliensis mund të prishë tolerancën ndaj mund të prishë tolerancën ndaj një superantigeni stafilokoksik të pa lidhur me një superantigeni stafilokoksik të pa lidhur me të.të.

• Ndoshta infeksionet e kësaj natyre mund të Ndoshta infeksionet e kësaj natyre mund të stimulojnë një prodhim të pazakontë stimulojnë një prodhim të pazakontë citokinash, të cilat mund të aaktivizojnë citokinash, të cilat mund të aaktivizojnë limfocite T potencialisht autoreaktive.limfocite T potencialisht autoreaktive.

• Kompleksiteti i gjëndjes shtohet nga njohja që Kompleksiteti i gjëndjes shtohet nga njohja që

mikrobet mjedisorë mund edhe mikrobet mjedisorë mund edhe të mbrojnëtë mbrojnë ndaj sëmundjeve spontane autoimune. ndaj sëmundjeve spontane autoimune. Incidenca e diabetit rezulton e shtuar nqs. Incidenca e diabetit rezulton e shtuar nqs. mijtë NODmijtë NOD ruhen në kushte sterile. ruhen në kushte sterile.

KONTROLLI NGA ANA E LIMFOCITEVE T ËSHTË KONTROLLI NGA ANA E LIMFOCITEVE T ËSHTË KRYESOR:KRYESOR:

• Koncepti i sotëm është që Koncepti i sotëm është që limfocite T limfocite T autoreaktivëautoreaktivë potencialisht aksesibël potencialisht aksesibël ndaj autoantigenëve janë të pranishëm në ndaj autoantigenëve janë të pranishëm në organizëm, por mekanizmat rregulluese organizëm, por mekanizmat rregulluese janë të tillë që në rrethana normale ata janë të tillë që në rrethana normale ata pengojnë çfaqjen e autoimunitetit. pengojnë çfaqjen e autoimunitetit.

• Nëpërmjet mekanizmave të Nëpërmjet mekanizmave të delecionit delecionit klonalklonal, , anergjisë klonaleanergjisë klonale, , limfociteve limfociteve T rregullatore/supresorëT rregullatore/supresorë, apo , apo paraqitjes së pamjaftueshme të paraqitjes së pamjaftueshme të autoantigenëve limfocitet T autoreaktive autoantigenëve limfocitet T autoreaktive ngelin në gjëndje qetësie, të paaktivizuar.ngelin në gjëndje qetësie, të paaktivizuar.

KONTROLLI NGA ANA E LIMFOCITEVE T ËSHTË KONTROLLI NGA ANA E LIMFOCITEVE T ËSHTË KRYESOR:KRYESOR:

• Meqenëse vartësia e proceseve Meqenëse vartësia e proceseve autoimunitare nga limfocitet T është autoimunitare nga limfocitet T është thelbësore:thelbësore:

• Problemi është të njihen pra ato Problemi është të njihen pra ato procese imunopatollogjike që prishin procese imunopatollogjike që prishin mekanizmat rregullues, të cilët mekanizmat rregullues, të cilët pengojnë çfaqjen e autoimunitetit.pengojnë çfaqjen e autoimunitetit.

AUTOIMUNTETI MUND TË ÇFAQET NGA “BYPASS”-I I AUTOIMUNTETI MUND TË ÇFAQET NGA “BYPASS”-I I LIMFOCITEVE T HELPER:LIMFOCITEVE T HELPER:

• Pajisja e autoantigenit me një Pajisja e autoantigenit me një përcaktues antigenik të ri të tipit përcaktues antigenik të ri të tipit bartësbartës mund të bëjë që të prishet mund të bëjë që të prishet toleranca ndaj tij dhe të kemi aktivizim të toleranca ndaj tij dhe të kemi aktivizim të limfociteve T autoreaktive me stimulim të limfociteve T autoreaktive me stimulim të limfociteve B dhe prodhim të limfociteve B dhe prodhim të autoantitrupave:autoantitrupave:


• Modifikimi i autoantigenit:Modifikimi i autoantigenit:

• Një përcaktues i ri antigenik i tipit “carrier” Një përcaktues i ri antigenik i tipit “carrier” mund të çfaqet si pasojë e modifikimit të mund të çfaqet si pasojë e modifikimit të molekulës antigenike, psh. nga difekte në molekulës antigenike, psh. nga difekte në sintezë ose nga anomali në proçesimin sintezë ose nga anomali në proçesimin lizozomal me pasojë produkte ndarje që lizozomal me pasojë produkte ndarje që ekspozojnë përcaktues të rinj antigenikë.ekspozojnë përcaktues të rinj antigenikë.

• Kështu psh. është vënë në dukje që në të Kështu psh. është vënë në dukje që në të sëmurët me artrit reumatoid kemi një sëmurët me artrit reumatoid kemi një galaktozilim të ulët të karbohidrateve të galaktozilim të ulët të karbohidrateve të Fcgama.Fcgama.


• Në një numër të konsiderueshëm të sëmurësh Në një numër të konsiderueshëm të sëmurësh në trajtim të vazhdueshëm me prokainamid në trajtim të vazhdueshëm me prokainamid çfaqen antitrupa antibërthamorë dhe në 40% çfaqen antitrupa antibërthamorë dhe në 40% prej tyre janë të pranishëm shënja klinike të LES.prej tyre janë të pranishëm shënja klinike të LES.

• Miastenia grave dhe shënja të pemfigus janë Miastenia grave dhe shënja të pemfigus janë vënë re në disa të sëmurë nën penicilinaminë. vënë re në disa të sëmurë nën penicilinaminë. Sidoqoftë nuk është e qartë në të gjitha rastet Sidoqoftë nuk është e qartë në të gjitha rastet nëse medikamenti jep efektin e tij nëse medikamenti jep efektin e tij “bartës“(carrier) nëpërmjet modifikimit direkt të “bartës“(carrier) nëpërmjet modifikimit direkt të autoantigenit apo të ndonjë molekulë tjetër që autoantigenit apo të ndonjë molekulë tjetër që ka reaksion të kryqëzuar me autoantigenin e ka reaksion të kryqëzuar me autoantigenin e interesuar.interesuar.


© 2005 Elsevier


© 2005 Elsevier

SEMUNDJET AUTOIMUNE JO ORGAN – SPECIFIKE SEMUNDJET AUTOIMUNE JO ORGAN – SPECIFIKE (SISTEMIKE)(SISTEMIKE)

S S I L “LUPUS LIKE”S S I L “LUPUS LIKE” ARTRITI ARTRITI REUMATREUMAT

OIDOID

VASKULITET E LIDHUR ME ANCAVASKULITET E LIDHUR ME ANCA

LESLES SINDROMSINDROMI I I I SLOGRENSLOGREN

SKLEROSKLERODERMIADERMIA

DERMADERMATOMIOTOMIOZITI/ZITI/POLIMIPOLIMIOZITIOZITI

MCTD(SEMMCTD(SEM. PERZIER . PERZIER E INDIT E INDIT LIDHOR)LIDHOR)

SEM. E SEM. E WEGENEWEGENERR

SINDROMSINDROMI I I I CHURG CHURG STRAUSSSTRAUSS

VASKULITI VASKULITI MIKROSKOPMIKROSKOPIKIK

SHENJATSHENJAT

KLINIKEKLINIKE

KRYESOREKRYESORE

TE TE GJITHGJITHE E ORGAORGANETNET

GJENDRAGJENDRAT T EKSKRETEKSKRETOREORE

LEKURALEKURA MUSKUMUSKUJT; JT; LEKURLEKURAA

TE GJITHE TE GJITHE ORGANET; ORGANET; LEKURALEKURA

KRYESISHKRYESISHT KYCETT KYCET

ENET E ENET E VOGLAVOGLA

ENET E ENET E VOGLAVOGLA

ARTERIOLATARTERIOLAT

PRANIA E PRANIA E INFLAMACIONIINFLAMACIONITT

++ ++ ++ ++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++

KOMPLEMENTI KOMPLEMENTI SERIK/C3/C4SERIK/C3/C4

ULURULUR NN NN NN N/UN/U RRITURRRITUR N/UN/U N/UN/U N/UN/U

KOMPLEKSET KOMPLEKSET IMUNE IMUNE QARKULLUESEQARKULLUESE

++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++ ++++ ++++

ANTITRUPAT ANTITRUPAT ANTIBERTHAMANTIBERTHAMORE (ANA) ORE (ANA) (LLOJI)(LLOJI)

95% 95%

(ADNn(ADNn))

90%90%

(SSA/(SSA/SSB)SSB)

90% 90% (PIKZUA(PIKZUAR; R; NUKLEONUKLEOLAR; LAR; SCL-1)SCL-1)

80%80%

(JO-1)(JO-1)90% (RNP)90% (RNP) 25%25% -- -- --

FAKTORI FAKTORI REUMATOID/AREUMATOID/ANTI CCPNTI CCP

20%20% 20%20% 20%20% 20%20% 20%20% 70%70%

CCP = CCP = 80%80%

-- -- --

ANCA (AT ANTI ANCA (AT ANTI CITOPLAZEM CITOPLAZEM TE TE NEUTROFILEVENEUTROFILEVE))

-- -- -- -- -- -- 90% 90% (PR-3)(PR-3)

90% 90% (MPO)(MPO)

80% (MPO)80% (MPO)

Documents

23-13Kap.AutoimToler