25062353-İnsanlar-Uyanın-Alexis-Carel

8/8/2019 25062353-nsanlar-Uyann-Alexis-Carel

1/130

NSANLAR UYANIN

ALEXS CAREL

Ebook Dzenleme: Nirvana13


2/130

KTABA DAR BRKA SZMemleketimizde Bilinmeyen nsan afll esenle kendisini geni bir halk ktlesinetantm ve sevdirmi olan Alexis Carrel'in bu son eseri ayni zamanda yazdklarnnarasnda en mkemmeli addedilmektedir.Fransann igali esnasnda bir resm vazifeyle NewTork'ta bulunan Dr. Carrel sratleFransa'ya dnmt. Hayatn insan ilmi ni tetkike vermi bulunan Dr. Carrel 8 nciDnya Harbine takaddm eden gnlerde insanla hitaben bir ihtar mahiyetindeolan bu eserini yazmaa balamt, nsanlar, Uyann! in yazl btn harpboyunca devam etti. Dr. Carrel kitabn harpten sonra da yazmaa devam etti. Fakatmr vefa etmedi. Vefat ettii zaman kitabn son bahisleri henz tamamlanmambulunuyordu.Yarm kalan kitabn tamamlanmas iini yazarn zevcesi Anne Carrel zerine ald.Dr. un son fasllara ait notlarn toplayp tetkik ederek kitab tamamlad.Dr. Carrel'in ahs fikirlerine ve kanaatlerine dayanarak yazd bu eser insanlaiinde bulunduu tehlikeleri ve kurtulu yollarn gsteren bir vasiyetname oldu.Leyl TAZCIOLU


3/130

BLM I.TABAT KANUNLARINA "TAAT ETMYORUZ

Atalardan kalma, an'anelere isyan Bu isyann tarihi Kozmik dnyann ve dininyapt baskdan kurtulma ahs, itima ve rk, her trl disiplinin terkedlii.Her insan keyfine gre yaamak ister. Bu insanda ftr olan bir arzudur. Fakatinsandaki, bu ftr arzu, demokrat memleketlerde garip bir ekilde ahlanm venihayet hakikaten maraz denecek bir tarzda derinlere kk salmtr. Avrupa veAmerikada hrriyete kr krne taplmasma sebep olunlar aydnlk devrinfilozoflardr. Bu filozoflar, akl namna hareket ettiklerim syliyerek, an'ane, rf vedetlerin gln olduunu iddia ettiler. Bylece her eit bask insanlara manasz venefret edilecek bir ey olarak grnd. "O zaman atalarmzdan kalma an'anelerekar alan mcadele son iddetini buldu. Halbuki bu an'aneler beeriyetinasrlardanberi edindii tecrbelerden ve din ahlktan karlmt.Bu baskdan kurtulma hareketi, hakikatte bundan drt yz sene kadar evvel balad.Fakat, on sekizinci asrda muazzam bir ilerleme kaydetmesine ramen ancak bugnhitam bulmak zeredir. Bu hareketin tamamen muvaffak olmas da ilmin terakkisinebaldr. Hrriyetten tam manasile istifade etmek iin, eski mefhumlardankurtulmak kfi deildi. Ayn zamanda madd leme hkim olmak lzmd. Buhkimiyeti bize ancakilim kazandrabilirdi. lim ise ok uzun ve meakkatli birocukluk devresi geirdi; olgunluk devresi dnden balam saylr. Bunun iindir ki,atalarmzn hayat anlayndan vedn tarzndan artk kurtulduumuzu, ancakuzun zaman getikten sonra iln edebdik.Bu isyann uzun bir tarihi vardr. Balangc rnesans devrindedir. O devirdegrnte ehemmiyetsiz bir hdise oldu. Copernic yeryuvarlanm gnein birpeykinden baka bir ey olmadn ispat etti. O zaman Ptolemee'nin lemiyklverdi ve dnya, kinatn merkezi olarak sahip olduu stnl kaybetti.Bunun zerine, din adamlar hakl olarak heyecana kapldlar; fakat mdahalelerineticesiz kald. Galile'nin muhakemesi bu ihtillin, bsbtn ehemmiyetkazanmasna sebep oldu. Bylece Aristo'nun, Veli Akinasl Thomas'm ve Dante'nindnyas yok oldu. Halbuki o dnya ne kadar makul ne kadar tam, ne kadar rahatt!insan dnyada bulunduu mddete baka bir dnyadaki hayata hazrlanrd. Odnyada cennet ve cehennem hemen hemen elimizin altndayd.Birden gkler nasl geniledi, sonsuzlat ise dnya da he~ yecan verici bir ekildebyyverdi. Marco Polo, Batllara usuz bucaksz Asya'nn geniliini bildirdi.Cristophe Colomb'un nnde Yeni Dnya'nn kaplar ald ve Vasco de GamaHindistan yolunu kefetti. Bunun neticesinde harikulade bir faaliyet balad. Sayszmacera heveslileri, fatihler, ncler, havariler tredi. Avrupann zenginlii hayretedilecek derecede artt, ayni zamanda madd leme nfuz etmek ve ona hkimolmak arzusu da kuvvetleniyordu. Bylece ilim a balad. Marchiavel, Copernicve Luther ortaya kmadan bir ka sene evvel Gutenberg matbaa harflerini icadetmiti. Bunun iindir ki, yeni fikirler etrafa hzla yaylyordu. Felsefenin ve din akidelerin yan banda, olaylarn sistematik bir ekilde mahasinden meydanagelen ilm zafiyetler yer ald. lm mefhumlarn aydnl karsnda, dinin akl


4/130

olmayan mphem kald. Tanr, melekler ve azizler bizden uzaklatlar. O zamanorta ada yaayan atalarmz beeriyetin asrlarca asla ulaamad itima ve ruh bir huzur iinde yaatm olan manev zrh ammya balad. Luther'in hcumlarklienin insanlar ve milletler zerindeki otoritesini derinden sarsmt. Hristiyanlkparaland. Avrupa mletleri meydana geldi. Dnyadamevcut btn milletleri birbirlerile harp etmee sevkeden ve dnyay kargaalagarkeden nifak tohumu, asrlarca hazrlandktan sonra ite byle atld.Nifak tohumlar ayni ekilde, insanlarn vicdanlarna da kk sald. Din, felsefe veilim arasndaki mcadele Batl insanlarn ruhunu derinden sarst. Hayatta nasldavranlmas icap ettiini gsteren, mnakaa kabul etmez, kat' bir kaide yoktu.Ahlk prensipler gevemiti. San'at ve iir gzellii fazilete tercih edildi. nsaniradesi artk bu lemden tesine doru ynelmiyordu. Bu dnyann servetlerini elegeirmekle iktifa ediyordu. Machiavel'in cr'etkrca iln ettii gibi, hayatn gayesiTanrya ulamak deil, her eyden istifade etmekti. O zaman iktisad kuvvetler,iktidarn en st basamana ulamak zere ykselmee balad.Maamafih baz eski detler hsmen ve tam manasiyle yok olmad. nk Avrupamilletleri ne de olsa dinlerine derinden bal idiler. Vaktile gotik mabetler inaettiklerini henz* unutmamlard. Kylerde grlen an kuleleri, insantopluluklarnn Tanrya ulamak istediklerini gsteren hakik birer sembold. Akliman tamamen karartmcya kadar birok asrlar geti. Bunadn baka, hayatmcadelesinin iddeti, insan bekasn temin eden detlerin terkedilmesine mani idi.Teknik ilimler ok yava ilerliyordu. Maamafih, ilerledike insann keffine gredavranmasn mmkn klacak artlar yaratyordu. Ayni zamanda felsefe ile ilimarasnda iin iin devam eden mcadele yeniden iddetlenmiti. lim cansz maddeyegalip geldi; bir makine kavmi yaratt ve bizi dnyaya hkim kld. Fakat ilim beer meselelerde, yani ferd ve itima davran sahasnda yenildi. Zihnin mantk prensipleri tecrbe ve mahedenin donelerine stn geldi. deolojiler ilm mefhumlara ve din ahlka tercih edildi. Pascal terkedildi; Descaftes'a uyularak birfikrin dou olmas iin, aklauygun olmasnn kfi olduu sanld. te o andanitibaren rasyonel olmak artile her ideoloji, zihnin her oyunu, insanlarn hayattakidavranlarna temel tekil etmee lyk grld. Kimse bir medeniyetin devamedebilmesi iin, bir takm felsef prensipler zerinde deil insann ve mevcut itima muhitin ilm mefhumlar zerinde kurulmas icap ettiini arlamyordu.Machiavel'in Luther'in ve Galile'nin sembollerle gsterdikleri temayller, insanlarnruhunda senelerce mphem bir ekilde kald. Ancak 18. inci asrda meydana kt. Ozaman da Voltaire'le ansiklopedistlerin tesiri altnda yeni bir hz ald. BirleikDevletler bu semboller adna istiklllerim iln etti. ktidar mevkiinde bulunanlarn omevkide kalmas idare edilenlerin rizasna baldr denildi. Her insann saadeti eldeetmek iin, istedii ekilde hareket etmekte serbest olduu kabul edildi.Ayni zamanda sna inkilp sr'atle btn ngiltereye yayld. Adam Smith yeni diniMilletlerin Zenginlii adl kitabnda grlt koparacak bir ekilde izah etti. adam halkn velinimeti olmutu. Garip bir kelime oyunu ile, birka kiinin servetedinmekte hudutsuz bir hrriyete sahip olmas umum saadetin bir art olarakkabul edildi.Lavoisier de modern kimyay o zaman kurdu. O devir hrriyetin, zenginliin ve ilm zaferin afa idi. stikbal vaitlerle dolu olarak grnyordu.


5/130

Fransz ihtilli patlad. Aristokratn yerini burjuva, asker derebeyliin yerinikapitalist derebeylii ald. ktisad liberarlizm yava yava gelimee balad. Bugelime muzafferane bir ekilde Waterloo'dan Birinci Cihan Savama kadar devam,etti. Bu zaman zarfnda, ilim sayesinde yaay ve dn ekilleri deiti. Diertaraftan din, rasyonalizmin hcumlar karsnda artk mukavemet edemiyordu.Cemiyetin ahlk seviyesi, dinden ayrlma, teknolojinin erlemesi, zenginliinartmas, konfor, otomobil,* radyo gibi gayet mulk bir ekilde birbirlerine karmfaktrlerin tesiri altnda git gide alald. Meden insanlar iin, artk atalardan kalmaprensiplerin son krntlarn da frlatp atmann zaman gelmiti.Hayata mn veren an'anev kaideler modern hayatn iradeyi geveten rahatliinde, bir nehrin baharda zlen buzlar gibi paralanvermilerdi. Bu paralanmafertte olduu gibi, ailede ve cemiyette de grlr. Her gnk ekmei teminiin, topra ilemek mecburiyeti, alk tehlikesi, ormanlar, dalar bataklklar, denizar yerlerle g bel irtibat temin etmek gibi ilerin adalelerimizden,organlarmzdan, sinir sistemimizden ve zihnimizden bekledii byk gayrettenkurtulmu bulunuyoruz. Artk soua, scaa, kurakla, rzgra, yamura ve karakar tek bamza durmadan mcadele etmek zorunda deiliz. Artk k gecelerininuzunluundan yahut krda, ulalmas imknsz bir yerde tek bamza kalmaktankorkmuyoruz. lim, gnlk hayat mcadelelerinin iddetini mucize denilecek kadarazaltmtr. Makine sayesinde, yemeimiz, elbiselerimiz, meskenimiz var. Bizi biryerden dier yere gtren hatt srasnda retmen vazifesi gren genemakinelerdir. Teknolojinin ilerlemesi sayesinde kozmik lemin zerimize yaptbasknn byk ksm yok oldu. Fakat, buna mukabil, bu basknn ferdin yaratckabiliyetinden bekledii gayret de o nispette azald.Muhitimize kar yaptmz mcadeleyi nasl hemen terk ettikse, kendi kendimizleyaptmz mcadeleden de o kadar sr'atle vazgetik. Belki an'aneler ferd veitima hayatta muvaffak olabilmek iin lzmdr diye dnmee bile lzumgrmeden her trl ahlki disiplinden ayrlverdik. yi ile ktnn arasndaki snr,ideolojilerin, heveslerin ve itihaarm tekil ettikleri Kesif siste kayboluverdi. Yenisitede, tpk eski sitede olduu gibi ahlk dine bal idi. Eski Yunanda sofistlerOJimpos dandaki ilhlara olan inanc ve onlarn telkin ettikleri korkuyu yokettikleri vakit, herkes keyfinin istedii gibi hareket etmee balad.' Bat medeniyetinibeiindenberi yetitiren ve ruhunu erbiye eden ahlki kaideler, br dnyada kihayata, Tanrnn ilham ettii eylere, kilisenin domalarna ve sa'ya kar duyulansevgiye dayanyordu. Tabi iman yok olunca, onlar da kayboldu.Din akidelerden ayrldmz gibi, her trl derun disiplini de red ettik. Yeninesiller byle bir disiplinin mevcut olduundan bile bihaberdirler. tidal, eref,doru szllk, mes'uliyet, safiyet, kendine hakimiyet, komu sevgisi, kahramanlkgenlerin tebessmle karladklar bir takm manasz tabir fler haline gelmitir.Samim olmak artile, din inan bugn mzedeki nadir eyalar gibi bir hrmettelkin etmektedir. Tabi dine bal kalm muhitlerde, sevgide, adaletten vedoruluktan sk sk bahsedilmektedir. Fakat saylar pek az olan hakiki birkammn hari, artk hi kimse bu prensipleri gnlk hayata tatbik etmemektedir.Modern insan iin kendi keyfinden baka bir davran kaidesi yoktur. Herkes yengegibi hodbinlik kabuuna ekilerek komusunu mahvetmee, alyor. En esaslitima balar bile ok deiti. Her yerde bir ayrlk gze arpmaktadr. Evlilik


6/130

kadnla erkek arasnda daim bir ba olmaktan kt. Modern hayatn hem madd hem manev artlar, aile hayatnn bozulmas iin msait bir iklim yaratmtr.Bugn ocuk, imknlar tahdid eden bir ey, hatt bazen bir bel olarak telkkiedilmektedir. te vaktile Bat insanlarnn hakimane bir gr ve byk cesaretleferd ve itima davranlarna tatbik ettikleri kaidelerden ayrlma hareketi bylebitmitir.

IICemiyetin felsef tefekkr oyunlarna gre organize edilmesi lm mefhumlarntannmamas Liberalizm ve Marksizm deolojilerin zaferi.Kazandmz hrriyetten cemiyet hayatmz salam bir temel zerinde kurabilecekbir ekilde faydalanabilirdik. Fakat bunu yapmadk.Bunun iindir ki, devrimizdeyayan insanlarn hatt hareketi gelecek nesiller iin derin bir hayret mevzuuolacaktr. Bizim cemiyetimiz gibi ilm mefhum ve metodlarm kymetini bilen bircemiyetin, kendi haaytm tanzim iin bu mefhum ve metodlardan istifade etmemesihakikaten gariptir. lim bizi yeryznde bulunan hemen hemen hereye hkimklmt. Kendi kendimize hkim olmamz temin edebilir ve gerek ferd, gerekitima hayatta muvaffakiyet salyabilirdi. Fakat biz ilmin o ak ve sademefhumlarna 18. inci asrn felsefe oyunlarn tercih ettik. Mahhas realiteye dorudnecek yerde, mcerret mefhumlar arasnda bocaladk durduk. Mahhasrealitenin kavranmas zordur. Zihnimiz ise en kk bir gayret sarfetmektenholanmaz. nsana mcerret mefhumlarn basitliini, mulk mahhas realiteyetercih ettiren ey, belki o ftr tembelliidir. Bir takm formller geveleyip durmak,yahut bir takm prensipler zerinde uyuklamak, cisimlerin nasl meydanageldiklerini veya onlar nasl kullanmak gerektiini aratrmaktan daha kolaydr.Mahadede bulunmak muhakeme yrtmekten zordur. Herkes bilir ki azmahede ve ok muhakeme insan hayata, ok mahede ve az muhakeme dehakikate gtrr. Fakat istidlal yapabilecek zeklarn says mahhas realiteyi tammanasile kavrayabilecek zeklardan daha oktur. Bunun iindir ki, beeriyet daimamcerret mefhumlarla oynamaktan zevk alm, bu mcerret mefhumlarn realitedeneksik, hatt bazen tamamen yanl bir intiba brakmasna ehemmiyet vermemitir.Bir ey mantk olarak doru olduu halde hakikatte yanl olabilir. Aristo'nun veVeli Akinasl Thomas'n kozmolojileri tamamen yanl deil midir? Riemann'ngeometrisi, klid'in geometrisi kadar mantkdir; buna ramen dnyamza intibaketmemektedir. Realiteyi kavramya alrken, yanl bir yola sapmamak iin, zihninedindii intihalardan deil, tecrbe ve mahedelerin neticelerinden hareket etmeklzmdr.Fakat milletler ilm mefhumlara kymet vermemektedirler. Btn mitleriniideolojilere balamlardr; bilhassa aydnlk devir rasyonalizminin ikiz ocuklarolan liberal ve mark ist ideolojilere... Halbuki ne liberalizm ne de marksizmrealitenin ilm bir mahadesi zerine kurulmutur. Liberalizmin ncleri olanVoltaire ve Adam Snt'in beer lem hakkndaki grleri, Ptolemen'nin kinathakkndaki gr gibi keyf ve eksikti, istikll Beyannamesini nsan veVatandaHaklar Beyannamesini imzalyanlarla, Kari Marx ile Engels hakknda daayni eyi syliyebiliriz.


7/130

Komnist manifest'indeki prensipler ve Fransz ihtilli prensipleri, ilm mefhumlardeil bir takm felsef grlerdir. Liberal burjuvalar ve komnist iiler ayni ekilde,ekonominin her eyin stnde olduuna inanyorlar. Bu inan on sekizinci asrfilozoflarnn mirasdr. Bu telkki, bugn insann ruh ve ve beden faaliyetlerile, bufaaliylerin azam derecede gelimesi iin nasl br muhit icap ettii hakkndakazandmz ilm bilgiyi nazar itibara almaz. Halbuki bu ilm bilgi, bize n plnaekonominin deil, beerle alkal meselelerin alnmas. icap ettiini gsteriyor.Devleti insanlara faydal bir ekilde organize etmenin arelerini arayacak yerde,Hrriyet beyannamesi ile" Fransz ihtillinin ortaya att prensipleri tekrar edipduruyoruz. Bu prensiplere gre ise Devlet her eyden evvel mlkiyetin bekisi,bankalarn, endstrinin ve ticaretin hizmetkrdr.nsanlarn ounun istifade ettikleri hrriyet ne ekonomik hrriyet, ne fikir hrriyetine de ahlk hrriyettir. Hibir eye sahip olmayanlar yalnz izbeden izbeye,meyhaneden meyhane dolamak, u veya bu gazetenin, yahut radyoyla yaynlananbirbirine zd propaganlarm yalanlarn dinlemek ve nihayet oy vermek hrriyetinesahiptir. Bu insanlar siyas manada hr, ekonomik manada kledirler. Demokratikhrriyet yalnz mlk sahipleri iin mevcuttur. Bu hrriyet onlara servetleriniarttrmak ve eitli dnya nimetlerinden zevk almak imknm verir. unu kabuletmeliyiz ki; bu hrriyet sayesinde, kapitalizm on dokuzuncu asrdaki iktisad gelimeye kavutu. Servetler hayret edilecek derecede artt. Umum salk ileridzenlendi, ve madd hayat artlar dzeldi. Fakat bu hrriyet ayni zamandaproletaryay dourdu. nsanlar topraklarndan mahrum ederek onlar fabrikalara,pis barakalara ylma tevik etti. Vcut ve ruh salklarn tehlikeye koydu. Vemilletleri birbirlerine dman itima snflara ayrd. Ansiklopedistlerin mal mlksahiplerine byk bir hrmeti vard, fakirleri hor gryorlard. Fransz ihtilli hemaristokratlara, hem proletaryaya kar yapld. Fransz ihtilli arslanm yerine fareyigeirmekle yani asillerin yerine burjuvay getirmekle iktifa etti. imdi Marksizmburjuvann yerine proletaryay geirmek istiyor. Kapitalizmin yerini brokrasialacaktr. Marksizm de liberalizm gibi keyf olarak stnl ekonomiye veriyor.Yalnz proleterlere nazar bir hrriyet veriyor ve dier snflar tamamen ortadankaldryor. Halbuki hakiki dnya Marx ve Engels'in tasarladklar mcerretsistemden ok daha mulaktr.Herkesin oy vermesi keyfiyeti btn insanlarn msavi olduklar inancndan geliyor.Halbuki bu inan zihnimizin uydurduu bir eydir. nk bir insan sadece meselbir empanze yahut bir kedi olmayp, insan olduu iin, yani mahiyeti bakmndanbaka bir insana msavidir. Byle olmakla beraber bir erkekle bir kadndan domubaz yaratklar vardr ki, beer bir ahsiyet sahibi olup olmadklar bir meseledir.Mesel: anansefal bir tabiat garibesi insan saylabilir mi? Zihn faaliyeti bir kpektenok daha aa olan bir budalay ahsiyet sahibi bir insan sayabilir miyiz?Sembollerle realitenin birbirine kartrlmas bizi her insana ayni imtiyazlartanmya evketti. Felsef bakmdan msavi telkki edilebilen insanlarn ilm bakmdan hite yle olmadklarn anlyamadk. Gerek Fransada gerek BirleikDevletlerde psikolojik bakmdan on yan amam birok kimseler vardr.nsanlarn ou tam manasile zihn olgunlua asla erimez. Halbuki seim kanunusayesinde, milletin politikasma vehe veren bu gelimemi insanlardr. Tatbikatbyle netice veren prensiplerden kurtulmay bilemedik. Fransz ihtilli neticesinde


8/130

nizamnamelere mukavelelerin ikame edilmesi, realitenin bilinmesine deil, bir grtarzna dayamr. insan emei satn alnabilecek herhangi bir mal deildir. Makinayidare eden, dnce ve his sahibi bir varl kendi ahsiyetinden ayr olarakdnmek, onu bir sanayi messesesinde alelade bir emeki seviyesine indirmek,hatadr. Zira homo oeconomicus. zihnimizin uydurduu bir eydir. Mahhaslemde byle bir varlk mevcut deildir.Fransz ihtilli sralarnda yaam olan atalarmz, insann ve vatndam haklarnnmevcudiyetine gayet samimi bir ekilde inanyorlard. Bu haklarn asla mahedeedilmi eyler olmayp sadece zihnin ibdalarndan ibaret olduklar akllarna bilegelmedi. Hakikatte insann haklar mevcut deildir sadece bir takm ihtiyalarvardr. Bu ihtiyalar da mahade edilebilir ve llebilir eylerdir. Hyatmmuvaffakiyetli olmas iin bu ihtiyalarn tatmini lzmdr. Hak felsef bir prensiptenibarettir. htiya ise ilm bir mefhumdur. tima hayatmz organize ederkenzihnimizin bir takm heveslerini ilmin donelerine tercih ettik. deolojilerin zaferimedeniyetin malbiyeti demektir.Medeniyetin tutulduu hastalk rindeki tesiri. Bu hastaln fert zeBu hastaln araz gayet karktr. Ayni zamanda hem fertte, hem cemiyette, hemde rkta grlr.Fert, modern demokrasinin kendisini yaamaa mecbur ettii ahlki havaya iyiintibak edememitir. Zeknn seviyesi tababetin, ijyenin ve pedagojinin terakkisi ileberaber ve onlara paralel olarak ykselmedi. tidalsizlik, mes'uliyetten kanma vekonfora dknlk, insanlarn hatt haraketlerini uydurduklar birer kaide halinegeldi. Sinir sisteminin mukavemeti, gayret sarfetme kabiliyeti azald. BirleikDevletlerde mill eitim iin pek ok para sarfedilmesine ramen beklenilen neticeelde edilememitir. Mill Dima Hfzhshhas komitesine gre en az 400.000 ocuk,zek bakmndan okula gidemiyecek kadar geridirler. Okuma yazmas olmyanlarmsays hl pek oktur. 19.17 de Hermes'in Amerikan ordusundaki subay ve erlerarasnda yapt mehur anket: bunlardan % 46 smm zek bakmndan on yandan aa olduklarn gstermitir.Fransz halk arasnda, bilhassa Biritanya ve Normandiya'nn baz kylerinde, bunabenzer bir inceleme yaplsa muhakkakki buna benzer bir durum meydana kar.Fakat memleketimizde ocuklarn hakik yalar ile zek bakmndan bulunduklarya mukayese etmeyi mmkn klacak bir istatistik . yaplmamtr. Genlieykletilen imtihanlarn ehemmiyeti ve manas hakknda aldanmamal. unu kabuletmek lzmdrki, lise diplomas, olgunluk diplomas, hatt yksek okullara kabulbile zekya delil deildir. Zek bakmndan zayf olan birok genler bu imtihanlardamuvaffak olmaktadrlar. 'Halkn orta yal insanlardan mrekkep tabakasnda dabirok anormaller mevcuttur. Birleik Devletlerde modern hayata intibak etmemiyahut intibak etmeleri imknsz belki 3Cf milyon insan vardn. Fransada isizlerinou alamyacak kadar zekca geri, cahil yahut hasta kimselerdir. Bunlardandrtte biri herhangi bir faaliyette bulunmaktan acizdirler. Acizlerin, parazitlerinykn normal insanlar tamak mecburiyetindedirler. ounluk, aznln almassayesinde besleniyor. Gariptir amma hasta, zayf, kusurlu insanlar salam insanlaratercih edilmektedir. Zekca geri ocuklarla, istidatl ocuklardan fazla megulolunmaktadr.


9/130

Umumiyetle zek seviyesinin, alalmasna ve akl selimin azalmasna sebep olaneylerin: alkol, arap, her nevi ifrat ve bunlar nneticesinde de tamamen disiplinsizbir yaama tarz olduu grlyor. Bir toplulun *. alkole dknl ile manenalalmas arasnda mutlak bir mnasebet vardr. (limle megul olan milletlerarasnda en ok arap ien Fransa'dr. En az nobel mkfat alan da odur.) Tabi Fransadaki bu zihn buhrana sinema, radyo ve mektep programlarnn o manaszkarkl da tesir etmektedir. Maamafih vaktile dnyann en zek milleti olaraktannan bu milletin alalmasnn en mhim sebeplerinden birinin ikiye dknlolduu da phe gtrmez bir eydir.Ayni zamanda ruhun zihn olmayan faaliyetlerinde de cidd teevvler mahedeedilmektedir. Hatta bu faaliyetlerden bazlar tamamen dumura uramtr. Menfaattemin etme yar, itihalarm tatmini ve elence hayat zekya olduu gibi hislere dederinden esir etmitir. Ahlk duygunun yok olmas, yalan, alaklk ve itidalsizlikayni zamanda hem hiss, hem zihn hem de organik faaliyetlerde bir teevvmeydana getirmektedir. ahsiyette vuku bulan bu karklklar bilhassa Franszlardabyktr ve sk sk mahede edilmektedir. Franszlarn ou istidatl olmaklaberaber, dar grl ve teferruata fazla ehemmiyet veren kimseler olarakgrlmektedirler. Maamafih zek, shhatli ve yksek ahlkl kimseler de vardr.Fertleri gayet salam yapl kalabalk aileler de mevcuttur. Eski soylardan gelen birok ailelerde, potansiyel halde kalm ve kendini gstermee frsat bulamam rs istidatlar mevcuttur. Budalalarn, delilerin, canilerin yannda, hayranlk uyandransan'atkrlara, byk limelere, mehur mucitlere ve kahramanlara rastlamaktadr.Din zihniyet henz lmemitir. Dinin bugn de, tarihinin ilk asrlarnda olduu gibikendilerini merhamete dayanan bir hayata vakfeden havarileri, mistikleri ve azizlerivardr. Bu tamamen dorudur. Medeniyetten mit kesilmemise, hi phesiz sebebibudur. Fakat aznln manev ve ahlk bakmdan inkiaf ederek ykselmesi,ounluun ahlkszln ve budalaln telfi edebilir mi?Eski Yunan, Roma'ya malp olduu zaman Polibuis ve Arimet gibi ahsiyetlerleiftihar etmiyor myd? Franszlar, vaktile Avrupamn en zeki, en cesur, en kalabalkve en zengin milletiydiler. Britanya mparatorluu muazzam kudretile btndnyaya hkimdi. Birleik Devletler ise o zamana kadar misli grlmemi bir bollukiinde yayordu.Bat milletlerinin bana gelen olaanst felketlerin sebebini tyin ederken,nesillerinin bozulmasndan daha iyi bir izah tarz bulunabilir mi?. Geri nikbinlikinsan daima cezbeden bir eydir Ktl inkr caziptir, zira ktl inkr onakar mcadeleden kanmay mmkn klar. Nikbinlik insan gayret sarfetmektenkurtarr. Suun ak bir ekilde, sarahate tehis edilmesi ise aksine faaliyete sevkeder.nsan ancak dtn idrk ederse kalknmak zaruretini duyar. unu kabul etmeklzm ki, kendimizi idare etmesini bilmiyoruz.Geirilen felketler, realiteyi kavrama kabiliyetini kaybetmi insanlara onu grmeyiretecek mi? Demokrasiler Fransa ile ayn hastala tutulduklarn ve kendileriniayn akbetin beklediini anlamaldrlar.Bu hastalk dnyada ilk defa olarak grlmemektedir. Bir ara eski alarda yaambtn byk milletlerde de grld. Byk nge'in yazd gibi: medeniyet ergelme gtren bir hastalktr.


10/130

syanm ferd hayatta dourduu neticeler Hrriyetin muhtelif cepheleri Menfaat, zevk ve elencd peinde koma Keyfin hkmranl,An'aneleri terkettikten sonra, ferd hayatmz yeni mefhumlara gretertipleyemedik. Hrriyete ihtirasla balydk. oumuz her trl basknnterkedilmesi neticesinde zarur olarak meydana gelen kark ve sefil bir hayatyaamakta zevk aldk. Fakat an'anelerden kurtulunca, materyalizm liberalizmnclerinin bahsettikleri mev'ut topraa ulaamadk. Doru sylemek lzm gelirse,aramzda pek az kimse tefekkre vakit ayrabilir ve ondan zevk alr. Fakatrasyonalizmin, ilmin ve teknolojinin terakkisinden doan hrriyet, tefekkredebilenlere de, atalarmzn tahayyl ettikleri kadar parlak bir ehre gstermemitir.Hr insan usuz bucaksz gklerde uan bir kartala benzetilemez. Daha ziyadeevden kaarak grlt ile geip giden otomobillerin arasnda oradan oraya dolaanserseri bir kpee benzer. Tabi, bu bahsettiimiz kpek gibi, keyfinin istedii yeregidebilir. Buna ramen yolunu kaybetmi bir zavalldr, zira ne gidecei yeri, ne deetrafn eviren tehlikelerden nasl korunacan bilir. Bu hr insan, Avrupa toprazerinde gotik mabedler ina eden atalarmzn sahip olduklar ruh sknuna tekrarnasl kavuabiliriz? O insanlar herkese muayyen bir yer veren ve hi kimseyi haritebrakmyan bir cemiyet iinde yayorlard. O cemiyette en mtevazisinden enulusuna kadar, her insan nasl hareket edecein! neerye gideceini, hayatin velmn mnasn biliyordu. Bugn, atalarmzn kinat olarak grdkleri kkevden, bir daha dnmemek zere ayrlm bulunuyoruz. Aalar, otlar,kardelerimiz hayvanlar ve sisli sabahlarda, bazan Tanrnn gnderdii meleklerinbize refakat ettikleri gzel vadiyi terkettik. Bolukta binlerce noktack arasndakaybolmu kck bir toz paras zerinde yaiyan ve mikrop kadar kkvarlklar olmakla iktifa ediyoruz. Sevincimizin, arzularmzn ve korkularmznhibir akis brakmadklar kinatta, hibir yerinde bir ruha rastlamadmz buesrarengiz lemde biz, birer yabancyz. Bununla beraber klar, airler ve veliler leminin mevcudiyetini inkr edemeyiz.Bu manev lem, fizik lemden ayrlmasna imkn olmad halde, ondan okfarkldr. Realitenin kylar bulunmayan geni, okyanusunda, insan ancak aradnbulur. Assise'li veli Franois bu okyanusta Tanry, Einstein ise kozmos'u idare edenkanunlar buldu. nsan Tanrya ancak drt buudun, zaman ve meknn, yani zekmndnda, daha dorusu, harika Ruysbrock'un tbiri ile, ancak sevgiyle arzunun nfuzedebilecei tarif edilmez blgede ulaabilir. Fizikilerin lemi ile mutasavvflarnlemi, her ikisi insanlarn ouna kapaldr. Zira birincisi henz anlyamadmzriyazi formllerle tasvir edilir ki, bugn artk bu terimleri anlamyoruz; bu iki lisanancak pek az kimse anlayabilir. Bugn ruh lemi ile madd lem arasnda birmnasebet yoktur. Veli Akinas'l Thomas'm ortaa insanlar iin giritii vemuvaffakiyetle neticelendirdii teebbs tekrar etmek kimsenin aklndan bilegemedi. Halbuki bizim her eyden evvel, herkesin yer alabilecei, maddiyat ilemaneviyatn ayrlmad ve iinde nasl hareket edeceimizi kestirebileceimiz, aklauygun bir dnyaya ihtiyacmz var. Zira artk hayat yolunda pusulasz ve klavuzsuzyrmenin tehlikeli olduunu anlamaa balyoruz.

Gariptir ki, bu tehlikeyi idrk etmemiz bizi hayatmz rasyonel bir ekilde tanzimetmenin arelerini aramaa sevketmedi .Dorusunu sylemek lzm gelirse, u anda


11/130

bile, tehlikenin ne kadar byk olduunu idrk edenlerin says pek azdr. Hemenhemen hi kimse braknz yapsn politikasnn, fertlerin hayatnda,' milletlerinhayatnda olduu kadar fec neticeler dourduunu anlamyor. Yalnz din ahlk kaidelerin baki kalmas iin mcadele etmektedir. Fakat bu mcadelede muzafferolmaktan ok uzaktr. Modern ounluk keyfine gre yaamak ister. Teknolojinin,muazzam terakkisi neticesinde, insanlara temin ettii madd kolaylk, onlar sarhoetmitir. nsanlar modern medeniyetin kendilerine temin ettii imtiyazlarnhibirinden vazgemek istemezler. Bir derenin suyu nasl kayz bir ekilde kendinigle, ln kumlarna yahut bataklklara atp kayboluyors, hayat ta ayni ekildearzularmzn tekil ettikleri meyil zerinden, bayaln, alakln btn eitlerinedoru kayyor. Bylece, bugn, hayatmz kendiliinden menfaate, itihalarmtatminine ve elenceye doru yneliyor.Menfaat fikri, liberalizmin yaratt hava iinde btn vicdanmz istil etmitir.Zenginlik en byk saadet olarak grnyor. Hayatta muvaffakiyet paraylallmektedir. Para temin etme arzusu, bankadan, sanayi ve ticaret lemindeninsanlarn btn dier faaliyetlerine kadar sirayet etmitir.Btn hareketlerimizin gayesi ahs menfaat, bilhassa ve her eyden nce madd menfaat teminidir. Fakat ayn zamanda gururu okayacak eyler de birermuharriktir: rtbe kazanmak, yksek bir mertebeye ulamak, mkfat grmek,itima mevki sahibi olmak gibi. Bu menfaat temin etme yar son derece byk birkurnazlk ve iki ykllkle, dierkmlk perdesi altnda, akla hayale gelmiyecekeit eit kombinezonlar altnda gizlenmektedir. Asker mahfillerde, niversitelerde,idar makamlarda, tehlikeli rakipler aleyhinde sabrla hazrlanan suikastler, failinibelli etmiyecek ekilde kurnazca yaplan ihanetler, karanlkta arkadan hanerlemelerolaan eylerdir.eref duygusu artk tarihe malolmutur. Kendilerini bir ideale balaynlara ve iasb bir ekilde alanlara ya iki yzl yahut budala gz ile baklr. Kazan hrs heryere sinmitir. Bir hayr iinde alan falanca hanm hakikatte fakirlere yardmetmeyi deil, bir hayr cemiyetinin bakan olmay, yahut Legion d'honneur etaltif edilmeyi veya daha. pratik bir gaye gderek, mesel fakirler iin alacakbir kantinden istifade etmeyi dnr. Falanca tannm doktor talebelerine vehastalarna'falanca ilcn gayet tesirli olduundan bahseder, halbuki bu i iin o ilcimal edenlerden gizlice para almtr. Falanca limin btn gayretleri ,ilminterakkisine deil, Akademide bir mevki edinmeye, yahut otorite sahibi olmannkendisine temin edecei ufak tefek imtiyazlara matuftur. Falanca doktorlar, beraberyaptklar bir takm ilerde hatt hastalarn tedavi ederken, ahlaken hayret edilecekkadar sukut ettiklerini gstermilerdir. Bakalorya imtihanna girecek olan falancarenci imtihan suallerini renmek iin fakltedeki asistanlardan birine rvetvermitir. Falanca renci Milletleraras Yardm Tekiltnn datt vitaminliekerleri karaborsada satmaktadr. Velhasl ok defa, feragat, ilim merhamet ve saffetperdesi kaldrlnca karmza menfaatin kaba ve hain ehresi kyor. imizde birkazan hrs var. nk para hereyi temin etmektedir. Her eyden evvel insana birkudret vermektedir. Hemen her insan parayla satn alnabilir; parayla olmasa bile,paraya sa.hip olanlarn ellerindeki eylerle her insan kandrmak mmkndr.Sonra, para bize btn arzularmz tatmin etmek imknn verir. Zira bu arzularbaya eylerdir.


12/130

Bugn, yaamak, her trl itihalarn kr krne tatmin etmekten ibarettir. Meselhazm cihazn idare eden kanunlara ehemmiyet vermeden tka basa, rastgele eyleryemek^ Bu yemekler ekseriya iyi piirilmemitir, zira bugnn kadnlar artkmutfak ilerinden anlamyorlar. Meden insanlar her gn, fazla miktarda kahve, ay,alkol, arap elma arab ve ttn ierek kendilerini zehirlemee almlardr. Batmilletleri tccarlarn, sanayi ile megul adamlarn propagandalar ve hkmetlerinonlarla ibirlii etmeleri yznden kendilerine yeni ihtiyalar icad ettiler. imdikendilerini bu ihtiyalarm tatmin etmenin verdii zevke brakm bulunuyorlar.Bugn mahade edilen ahlk bozukluunu ksmen alkoll ikilere dknlkdourmutur. Meden insanlar ayni zamanda cins insiyaklarna da uymaktadrlar, kibu insiyaklarn ters ve maraz ekilleri hem genler., hem yallar iin son derecezararldr. Fakat daha ho ve ayni zamanda grnte alkole dknlk yahut terscins zevkler kadar tehlikeli olmyan baz ihtiraslar da vardr ki, bunlarn tatminidaha kolaydr. Mesel fesatlktan, yalandan holanma, bakalarn aldatma arzusu,gevezelikten, fazla sz syliyerek bakalarn kandrmaktan, bakalarn maneninelemekten zevk alma gibi. Birok insanlarn iinde bulunmaktan zevk duyduklarbu ruh bozukluk, hemen hemen, alkol kadar tehlikelidir.Bat medeniyetinin mmeyyiz vasf zekya kymet vermesidir.Halbuki zeky hislere stn grmek iin bir sebep yoktur. Genlii manev veorganik kymetlerin rol oynamad birtakm imtihanlara gre tasnif etmek birhatadr. Dnce kabiliyetine gaye olarak yine dnceyi almak bir nevi zihn .bozukluktur. Zeknn faaliyeti tpk cins faaliyet gibi tamamen tabi bir ekildecereyan etmelidir. Bu faaliyet, yalnz kendi kendini tatmin etmee deil, dier ruh ve organik faaliyetlerle beraber insann btn ihtiyalarn tatmine matuf olmaldr.Hayat disiplinsiz Ve gayesiz olduu zaman, tabiatile elence denen batakladklr. Itihalarn iddetli bir ekilde tatmin etmekte belki kendine gre bir azametvardr. Faka elence iinde gemi bir hayat kadar mnsz bir ey yoktur. Hayat,dansetmekten, delice otomobil srmekten, sinemaya gitmekten yahut radyodinlemekten ibaretse, yaamak neye yarar? Elence, iilerin, makinalarmmkemmellemesi, yahut istihsalin sistematik bir ekil almas ve devaml birmcadele sayesinde, g bel eldo ettikleri dinlenme zamannn tamamen faydaszbir ekilde geivermesine sebep olur. Bu kymetli saatlerden lykiyle istifade edilmiolsayd, herkes bilgisini arttrmaa, ruhunu ve bedenini gelitirmee, bir ahsiyetkazanmaa, ve insan olarak zerine dan vazifeleri yapmaa muvaffak olurdu.Halbuki hakikatte fabrika yahut yazhane haricinde geirilen her an elence detayutar. Birok gen iiler haftann drt gecesini sinemada, dierleri danslgazinolarda yahut varyete yerlerinde geirirler. Geri kalan bo zaman da hibirkymeti olmyan sama romanlarla, mnsz gevezelikler alr. Vaktini bounaharcamann bir ekli de radyo neriyatlarnn yalanlarn ve samalarm dinlemektir.Baz renciler radyo dinlemeden ders alamazlarm. Radyo, sinema, varyete,elenen insan tamamen pasif kalmaa zorlar. Bu bakmdan elence hayatla tezathalindedir; zira hayat harekettir. Buna ramen okullarda, maazalarda,yazhanelerde ve fabrikalarda bulunan genler iin yaamann yegne gayesielencedir.Velhasl, Byk Harple, kinci Dnya Sava arasndaki devrede hatt hareketitanzim eden btn an'anev kaideler, ebediyen terkedildi. Her yerde keyfin


13/130

hkmranl balad. Sosyal hayatmz liberalizm denen ideolojiden ilham alyordu.Bu ideoloji ise zihnimizin uydurduu bir eydi. Husus hayatmzda da hislerimizin,zekmzn keyfine ayak uyduruyorduk.Halbuki tabiat kanunlarnn varlndan haberdardk. nsan hayatnn da birtakmkaidelere tbi olmas gerektiini dnmeliydik. Kinattaki nizama boyun emekzorunda olmadmz ve keyfimize gre yaamakta serbest olduumuzu zannettik.Otomobil yollarnda olduu gibi, hayat yolunda da bir nevi Seyrsefernizamnamesine uymak mecburiyetinde olduumuzu kabul etmek istemiyorduk.Yemek yemek, uyumak, cins arzular tatmin etmek, bir otomobil, bir radyo sahibiolmak, sinemaya, dansl toplantya gitmek, para kazanmak... te insann hakik gayeleri bunlar grnyordu. Herkes sigara dumanlar arasnda, tembelliin vealkoln yaratt gevveklik iinde, hayattan istedii ekilde zevk alyordu.


14/130

2 BLMTABAT KANUNLARINA UYMAK LZIMDIK.Dnyamn iinde bulunduu nizam Tabiat kanunlar ile insanlarn vazettiikanunlar Tabiat kanunlarnn mahiyeti Olaylarn nceden tahmini ve tabiatahkimiyet.Dnyada bariz bir nizam vardr. Gne her gn doar. Gndzden sonra daimagece, ktan sonra daima ilkbahar olur. Ay daima ayni seyri takip eder. Canlvarlklar da cansz maddeler gibi muayyen bir ekilde yaratlmtr. kisinin arasndamuayyen bir mnasebet vardr. Hayat kozmik muhite, kozmik muhit te hayataintibak eder. Yeryznde ve gkte bulunan cisimleri tekil eden unsurlar yzdenazdr. Bu cisimler .saylar pek ok olmalarna ramen, hepsi aralarnda akraba saylrve hepsi yaplarnn icap ettirdii halde bulunurlar. Tabiat birtakm geici heveslerekaplmaz.Yukarda bahsettiimiz olaylar insanlar ok eski devirlerdenberi farketmilerdir.Stoik felsefe meydana gelmeden ok daha evvel, Heraklit kinatta br nizamnbulunduunu ve bu nizama itaat zorunda olduumuzu anlamt. lim, realiteninhakikatte yeknasak olduu inancndan domutur. Her aratrma, tabiatn rasyonelbir ekilde tanzim edildiine imanla balar. lmin muazzam muvaffakiyeti de, buinancn batl bir itikat deil, d lemin yapsn gayet doru olarak belirten bir seziolduunu ispat etmitir. D lem keyf bir ekilde idare edilmedii iindir ki ilimmuvaffak oldu. lim yava yava, insanlara canszlar leminin iinde bulunduuhallerle, canllar leminin baz hallerinin srrn at. lim evvel Aristot ilefenomenleri tasvir ve tasnif etti. Sonra keyfiyeti bir tarafa brakarak kemmiyetlealkadar olmaa balad. Sonra Galile, Newton ve Lavoisier ile kudretinin zirvesineulat.lim gayet eitli grnen cisimlerin arkasnda gizlenen yeknasakl yava yavameydana kard. Mtemadiyen deien olaylar arasnda devaml bir mnasebetbulunduunu kefetmee muvaffak oldu. Bu mnasebetler maddenin, hayatn vezihnin tbi olduu kaideler yani tabiat kanunlardr. Hayat kanunlar ile dncekanunlar, cansz maddeyi idare eden kanunlardan ok daha mulktr. Bir defa bukanunlar, dier kanunlar gibi henz riyaz bir lisanla ifade edilememitir.Bununla beraber unu yliyebiliriz ki, okyanuslarn alalp ykselmesi, rzgrnkrlarda dolamas, dadan grltyle bir m inmesi nasl tabiatn bir anlk birhevesinden ileri gelmiyorsa, bir lkositin ayakklarm bir bakteriye doru uzatmas,bir limin lboratuvarnda tecrbeler yapmas ve yeni doan ocuun barmas dabyle bir heves eseri deildir. Btn bu olaylar, ilm metodlarla tetkik edildikleritakdirde, yeryznde mevcut eyler arasnda deimez bir nizamn bulunduunuispat ederler.Tabiat kanunlar ile insanlarn yaptklar kanunlar arasnda derin bir fark mevcuttur.Tabiat kanunlar keif eseridirler, dierleri gibi birer icad deildirler. Kuyununaltnda akan sular, nasl kuyu almadan nce mevcut ise, tabiat kanunlar dakefedilmeden nce mevcutturlar. Meden kanun yahut asker ceza kanunu isebirtakm nizamnamelerin bir araya toplanmasdr. Tabiat kanunlar cisimlerinyapsn belirtir. Cisimler fonksiyonel cephesini tekil eder. Mesele gzn


15/130


16/130

kanunlar gibi. Bu kanunlar, bir takm cebir muadeleleri ile gsterilen fizik kanunlarkadar sarih ve muhteem deildir. Ancak baz beden faaliyetlerinin neye doruyneldiklerini gsterirler ve onlar ancak bu bakmdan eie almak lzmdr.Psikoloji kanunlar ise daha mkemmel olmaktan ok daha uzaktrlar. Halbukizeknn yahut hislerin tezahrleri yeryznde yer ekimi kadar esasl bir roloynamaktadr. Zira bu tezahrler yer yznde mevcut en byk, en esrarengizenerjinin, ruh enerjinin ifadesidirler. En alt basamakta sosyolojinin kanunlarbulunur. Bu kanunlarn bir ou birer tahminden ibarettir; zira sosyoloji henz birtakm faraziyelerden ibaret bir ilimdir. Demek ki, realitenin btn cephelerini aynivuzuhla kavramaktan ok uzaz.Olaylarn nceden tahmini ise kesin olarak yalnz fizikle kimya alanndammkndr. Gelecek gne tutulmasnn ne zaman vuku bulacan, ve mesel:kalsiyum karbonatn bulunduu bir yere asit slfirik dktmz takdirde ne gibiolaylarn cereyan edeceini yanlmaa imkn olmayacak bir ekilde kesin olarakbiliyoruz. Fakat herhangi bir insann ne zaman leceini, yahut malbiyetin veyazaferin bir milletin istikbali zerine nasl tesir edeceini nceden bilemeyiz.Belki de insan zeks realiteyi btn o eitli tezahrlerile beraber kavrayabileceitekml basamana henz ulaamamtr. Belki de tabiat kanunlarnn bize btnalanlarda ayni vuzuhla grnmeleri iin, byk bir sabrla elimizdeki en iyimetodlar kullanmamz lzm gelecektir. Fakat imdilik cehaletimiz bizi nizamnancak kinatn bir ksmna amil olduunu dnmee sevketmemelidir.Muhakkak ki, ahlki veya itima hayat ta ayni ekilde muayyen fakat mesel,gazlarn karmasndan yahut k dalgalarnn yaylmasndan ok daha mulkkanunlara tbidir. Bu kanunlar henz bilmiyoruz.u unutulmamaldr ki, atalarmz kinatta bir nizam olduunu hissediyorlard, fakatbu kanunlar bulamadlar. Biz modern insanlar, fizik, kimya ve fizyoloji kanunlarmbulduk. Fakat belki de insanlar arasndaki mnasebeti gsteren ve bu gn varlnhissettiimiz kanunlar asla bulamyacaz. Akl yava yava a doruykselirken, kinatn ahengi iinde mevcut mphem mekanizmalar kavramakkabiyetini tedricen ~ kazanyor.

IIinsann yeryzndeki durumu Kozmik muhitin hayata, hayatn ,da kozmikleme intibak Beden ve zihn faaliyetlerin birbirine tbi oluu fnsan tabiatnbir parasdr.Hayatmza istikamet verirken, d lemde mevcut nizam gz nndebulundurmadan hareket edemeyiz. Halbuki hl canllar arasnda stn birdurumda olduumuzu ve umum kaidenin haricinde kalabileceimizi sanyoruz.Hr olduumuz zehab bize aldatc bir gvenlik vermektedir. Yer yzndeotlardan, aalardan ve hayvanlardan ok stn bir mevki igal ettiimizi samyoruz.Halbuki tabiattaki hakiki durumumuzu kesin olarak bilmeliyiz.Aristo'danberi malmdur ki vcudumuz bir btndr; bu btn tekil edenparalar arasna faaliyet bakmndan bir mnasebet mevcuttur ve bu paralarnmevcudiyeti btn hizmetlere kaimdir. Vcudumuz dokulardan, kandan ve ruhtanibarettir. Bu unsur birbirlerinden farkl olmakla beraber birbirlerine baldrlar.


17/130

Ayni zamanda bulunduumuz fi, zik ve kimyev muhitten de farkl olduklar haldeona baldrlar. Dokular tekil eden btn maddeler ve kan dorudan doruyayahut bitkilerle hayvanlar vastasile bu muhitten kar. Vcudumuzun byk ksmyamur, pnar yahut dere suyundan ibarettir. Vcudumuzda bulunan bu suyuniinde meneleri toprakta olan maden tuzlar vardr. Hcrelerin ve kann esas unsurubu sudur. Toprakta ve deniz suyunda olduu gibi bu suda da sodyum, potasyum,magnezyum, kalsiyum, bakr ve bir miktar da manganez kalaye arsenik gibinispeten ender olan vcudumuza da hayvan eti, st, hububat taneleri, sebzeyapraklar, yumrular yahut kkleri vastasile giren maddeler vardr. .Dokularnmeydana gelmesi, yaamalar ve sarfettikleri enerjiyi yeniden kazanmalar iinlzumlu olan azotlu maddeleri, yalar, ekeri, tuzlar, vitaminleri temin eden deyine hayvanlar ve bitkilerdir. Vcudumuzun terkibinde mevcut olan kimyev maddeler, gne, ay ve yldzlar meydana getiren maddelerin aynidir. Bizimteneffs ettiimiz atmosferik oksijenle Merihteki oksijen arasnda hi fark yoktur.Adalelerimizle bbreklerimizdeki glikojen molekllerinde bulunan oksijen veiskeletimizdeki kalsiyum, gnein atmosferinde bulunan ve Mac Math tarafndanfilmi ekilen alevlerdeki oksijenle kalsiyumun aynidir. Kann krmzkrreciklerindeki demir, meteoritlerdeki demirden farkszdr. Yldzlar arasndabolukta hafif bir sis halinde dalgalanan sodyum atomlar, yemeklerde kullandmztuz gibi vcudumuz tarafndan pek al kullanlabilir. Velhasl vcudumuzu tekileden btn kimyev unsurlar, kozmostan yani topraktan, havadan ve sudanalnmadr. Kimyev unsurlar vcudumuzun iinde de dnda da ayni haldebulunurlar. Claude B'ernard'tanberi fizyoloji kanunlarnn, esas itibarile mekanik,fizik ve kimya kanunlarnn ayni olduunu biliyoruz. Cisimlerin muayyen artlaraltndaki durumlar daima aynidir. Mesel: kitleler kanunu, osmos tazyiki veidrodinami kanunlar dokularmzda da caridir. "Bununla beraber, istatistie dayanan baz kanunlarn Donnan'n ortaya attfaraziyeye gre olduu gibi, ancak birka protid molekl ihtiva edecek kadar kkolan hcre topluluklarnda cari olmamas mmkndr.Hlsa, vcudumuz kinatn bir parasdr. Husus bir ekilde organize edilmitir.Fakat kinatn geri kalan ksmnda cari olan kanunlara tbidir. Vcudumuz, iindebulunduu fizik muhitle ayni elemanlardan mteekkildir.. Bundan baka vcudumuzla onun iinde bulunduu muhit arasnda birbirine balfonksiyonel mnasebetler mevcuttur. Muhit insana, insan da muhite uyar.Diyebiliriz ki, muhitle insan, anahtarla kilit gibidir. Her ikisi bir btnn pargalardr. Hakkaten de, yer yznde, kinatta eine rastlanmyan fizik ve kimyev artlar bir araya gelmitir. Bu da yaamamz mmkn klmtr. Yer yuvarlannetrafnda, en yksek dalarda bulunan canllarn teneffs edebilmeleri iin gerekenoksijeni temin, edecek kadar kaln bir atmosfer tabakas' vardr. Bitkileri vehayvanlar gne klarnn tahrib edici tesirine ve soua kar koruyan da yineatmosferdir. Btn cisimlere tesir eden yer ekimi, bizi ihtiyalarmz tatminetmemizi mmkn klacak ekilde topraa balar.Mteri'de olsaydk, muhakkak ki vcudumuzun arlndan kmldyamazdk.Ayda olsaydk ok hafif olurduk. Demek ki: kozmit muhit, Henderson'un belirttiigibi, hayata intibak etmekte ve bunu bilhassa elemann husus vasflar sayesindeyapabilmektedir. Bu eleman: oksijen, idrojen ve karbondur. Birleince su ve asit


18/130

karbonik meydana getirirler. Yer yuvarlann shunetinin deimesine mani olan suve asit karboniktir.Bundan baka su birok kimyev elemanlar harekete getirir. Bu elemanlar hareketegelince, her yere nfuz ederler ve bitkelere gda vazifesi grrler. Btn bunlardanbaka idrojen, oksijen ve asit karbonik mevcut elemanlar arasnda en aktifolanlardr. En ok birleen ve en mulk molekl topluluklarn husule getiren buelemanlardr. Bitkiler ve hayvanlar erimi olarak bir takm kimyev maddeleri temined4n suyun yardm ile, insann muhta olduu kark gdalap"Kazrlar. te muhithayata bu ekilde intibak eder. Hayat da muhite uyar. Bunda muvaffak oknikk iiniki ayr usul kullanlr. Birincisi: muhitte bulunanlar iine almak, massetmektir.Mesel: organizma havadaki oksijeni iine alr, gda maddelerini de masseder. kinciusul: muhite kar bir tepkide bulunmak ve ona intibak etmektir. Bu ntibak, bykintibak sistemlerinin gayret sarfetmelerile mmkn olur. Bu gayretin tekrarlanmasintibak sistemlerinin yani damarlarn, sinir merkezlerinin, adalelerini, guddelerin,kalbin ve btn organlarn kuvvetini artrr. Bu sebepledir ki, fert gelimesininzirvesine ulamak iin, muhit ile daima mcadele etmee mecburdur. Hayatartlarnn sertlii insan ahsiyetinin gelimesi iin zarur bir faaliyet yaratr.Alimler sk sk garip bir hataya derler: tabii olaylar sanki kendileri tabiatndmdaymlar gibi mahede etmee kalkarlar. Halbuki hakikatte kendileri,mahit, obje ve mahededen mrekkep madd bir sistemin birer parasdrlar.Geri zihnimiz mekn ve zamann drt buudu iinde hapsedilmi deildir.Kozmos'un iine dalm bulunmakla beraber iimizde ondan kurtulabileceimizedair bir his vardr. Ruh, henz nasl olduunu anlyamadmz bir ekilde, fizik oluumdan kurtulabiliyor. Bununla beraber vcudumuza yani fizik leme balkalyor. Baka deyile bu leme tabidir. Ruhun ulv temayllerinin birdenbire yokolmas iin, kandaki plzmann bir takm kimyev unsurlardan mahrum kalmaslzmdr.Mesel: tiroid guddesi damarlara tiroksin ifraz etmezse ne zek, ne iyiyi ktdenayrma duygusu, ne gzellik hissi, ne de din inan kalr. Vcuttaki kalsiyumunazalp oalmas zihn muvazenesizlie sebep olur. Mzmin ayyaln tesirileahsiyette ikilik meydana gelir. Dii bir fareye verilen gdann iinden, stadCollum'un yapt gibi manganez tamamen kaldrlrsa duyduu ana efkati yokolur. Aksine bakir dii farelere, pituitaire guddesi ifrazatnn hulsas olanprolktin isimli madde verilirse, bunlar baka farelerin yavrularn evlt edinerek,onlara yuvalar yapar ve itinayla bakarlar. Fare yavrusu bulamazlarsa duyduklar anasevgisini gvercin yavrularna gstermektedirler. Baz hastalklarn hislerzerinde derin bir tesir icra ettikleri muhakkaktr. Hafif bir ansefalit letarjik dimakaplamaa balad zaman, bazen zeky deka klarile aydnlatr. Muhakkak kiruh hali, vcudun iinde bulunduu duruma tabidir. Ruhun entellektel ve teesr faaliyetleri organlarn iinde bulunduklar fizik, kimyev ve fizyolojik artlara,binaenaleyh kozmik leme tbidir.Hulsa: vcudumuz su ile havadan yahut topraktan alnan elemanlardanmteekkildir. Fizik ve kimya kanunlar d lemde olduu kadar, dokularmzn veruh hallerimizin derun leminde de caridir. Biz, yer yznde bulunan diervarlklara benzer, varlklarz, amma kayalardan, dalardan, derelerden veokyanustan ziyade hayvanlara, aalara ve dier bitkilere yaknz. Tabiatn bir


19/130

paras olduumuz aka bellidir. st basamaklarda bulunan hayvanlarla, bilhassaempanzelerle ve sibonlara (1) aramzda yakn bir akrabalk vardr. Fakat zekbakmndan onlardan ok daha stnz. Zek sayesinde keyfimizin istedii ekildehareket etmek hrriyetini kazandk. Bize tabiata tabi olmadmz zehabn veren buhrriyet hissidir. Fakat hr olduumuz nasl doru ise, lemdeki nizama tbiolduumuz da dorudur, istersek tabiat kanunlarn hi nazar itibara almyabiliriz.Bizi vcudumuzun yahut ruhumuzun esasl vasflarn ve etrafmzdaki lemineitli hallerini nazar itibara almaa zorlayan tek ey, irademizdir. Arzu ettiimiztakdirde, suyun stnde yrmek dncesiyle bir vapurdan inebilir yahut EmpireState Building'ten Beinci caddeye atlyabiliriz. Haha sayesinde'hayalimizinyaratt harikalar diyarnda yaamakta, yahut kendimizi modern medeniyetinsefahatine terketmekte serbestiz. Baka deyile hrz. Fakat bizi iinden ktmzbu leme balyan balar asla koparamyacaz. nsan iradesi asla kinatn yapsndeitirmee muktedir olamyacaktr. Biz, kuzey kutup denizlerinde yaayan denizhayvanlar yahut tropik ormanlarda dolaan antropoidler gibi, alt basamaklardabulunan hayvan kardelerimizle beraber tabiatn birer parasn tekil ediyoruz.Bunun iindir ki, dnyamn geri kalan ksmnn tabi olduu kanunlara biz de tabiyiz.Madem ki dnyann bir parasn tekil ediyoruz, Epiktetos'un dedii gibi onunnizamlarna gre yaamalyz. Daha dorusu biz z varlmzn icap ettirdii ekildeyaamalyz.Canllarn hayata iktibak nsiyakn rol kavumamz Zeknn ve iradeninrol. HrriyeteKendi kendine yayan hayvanlar kinatn iinde mevcut nizama nasl intibakediyorlar? Dnyada mevcut her ey yapsnn, strktrnn icab ettirdii ekildebulunur. Cisimlerin says pek ok olduu iin birbirlerine kar durumlar da SOHderece apraktr. Halbuki hayvanlar kendileri ve muhitleri hakknda bir eybilmedikleri halde, realitenin bu iinden klmaz lbirenti iinde gidecekleriistikameti, hayret edilecek kadar kesin bir ekilde tyin edebiliyorlar. Hayvanlar,Fabre'in dedii gibi, kinatn iinde bulunduu ahengi doutan sahip olduklar birhisle seziyormu intiban verirler. Halbuki insanda byle deildir. Hayat, kinatanfuz etmek ve gelimek iin iki ayr usule ba vurmu gibidir. Birincisi: insiyak,ikincisi zek ve iradedir.insan hari, dier btn canl varlklar kendileri ve dnyahakkmda bir nevi ftr sezie sahiptirler. Bu insiyak onlar realiteye tam ve kat' bir ekilde intibak etmiyezorlar. Binaenaleyh yanlmak hrriyetine sahip deildirler. Yalnz akl sahibivarlklar yanlabilirler, sonra mkemmeliyete eriebilirler. Bcekler ise yledeildirler. Bceklerin kurduklar topluluklar bugn nasl geliiyorlarsa, bundan ikibin sene evvel d ayni ekilde geliiyorlard. unu da sylemek lzmdr ki,antropoidlerde, fil yahut kpek gibi' stn hayvanlarda insiyak bir zek emberi ileevrilidir. Fakat asl hayat fiillerde bu zek daima ikinci plnda kalr ve yeriniinsiyaka brakr. Dii bir kpek, kadnn aksine yavrularna nasl bakacan bilir,(1) 7bon: en kk maymun cinsi.bu hususta asla armaz. Kular ne zaman yuva yapacaklarn bilirler. Arlar,kralielerini semekte ii arlarn yahut bey arnn yetimesi iin lzm olan gdamaddelerini arayp bulmak hususunda yanlmyorlar. Hayvanlar insiyakn otomatik


20/130

mekanizmas yznden, insanlar gibi kendi heveslerine gre ve keyifleri istedii gibiyaamak hrriyetine sahip deildirler. Onun iindir ki, muhitlerine tpk organhcrelerinin kandaki fizikoimik artlara yahut ruh hallerine intibak ettikleri gibi,krkrne ve kat'i bir ekilde intibak ederler. Hayvanlarn iinde bulunduumuhiti muvazeneli, fizik bir sisteme benzetebiliriz. Mesel: bir bulut iindedalgaland atmosferle olan mnasebetlerinde nasl yarulmazsa, bir ku yahut birbalk ta d lemle olan mnasebetlerinde yle kafiyen amaz. Atalarmz henzbirer vahi hayvanken davranlarna hkim olan en byk kudret insiyakt.uurun uyanmas yava yava insiyaklarn tamamen yok olmasna sebep oldu. Geriinsan zeksnn etrafnda hal bir nsiyak emberi vardr. Fakat bu insiyak d lemegvenle nfuz etmemize imkn verecek ve davranlarmz bu d leain artlarnagre ayar etmemizi mmkn klacak kadar kuvvetli deildir. nsan, karanlk birormanda kurt gibi klaJZSUZ yryemez. Bundan baka dman, dosttan, lycanldan ilk bakta ayramaz. nsan insiyaklarn ve reflekslerin otomatikfaaliyetlerinden tamamen kurtulmutur. Hrdr. Yanlmak serbestiyetinikazanmtr. Mevcut yollar arasnda bir yol semek, sonra bu ekilde seilmi olanyolda yrmee almak kendi arzularna tabi bir eydir. Bugn, insan, hayatnaistikamet vermek hususunda zeksnn uurlu gayretinden baka bir eyegvenemez. Halbuki zek insiyak kadar emin bir klavuz deildir. nsan henz naslhareket edeceini bilmemektedir. Asla devaml bir medeniyet kuramamtr.uur, sosyal haaytmz, karncalarn kollektif hayatn idare eden insiyak kadartesirli bir ekilde idare edebilecek bir tekml basamana henz ulaamam gibidir.Binaenleyh en mhim vazifemiz ruh kudretimizi arttrmaktr. Ruh ayni zamandahem zek, hem his, hem akl hem kalb, hem mantk hem de gayr mantk faaliyettir.Realiteye intibak edebilmek iin zek kadar hisse de ihtiyacmz vardr.Zek, d lemi ve cisimler arasndaki mnasebeti kavrar. Fakat bizi faaliyetesevketmez. Zihn faaliyet, bilindii gibi mahede etmek, hatrlamak, mukayeseetmek, hkm vermek ve tecrbe yapmaktan ibarettir. Zek evvel sicimlere kymetbier. Sonra bu cisimlerin birbirleri zerine yaptklar tesiri tahlil eder. Mesel: almangdann shhate, scak havann yiyeceklerin bozulmasna, can skntsnn aile huzurve sknuna olan tesirlerini inceler. Tahrikin iddeti ile intiban kuvveti arasmdakimnasebetleri ve buna benzer saysz balar tetkik eder. Yalnz bu ekilde eldeedilen bilgi kafidir. Vcudumuzun, ruhumuzun ve muhitimizin iinde bulunduklarhalleri renmemiz lzmdr. Bizim iin mevzubahs olan ey, mahhas realite iletemasa gemektir. Yani ne gibi gdalar alacamz, nasl alacamz, nasl istirahatedeceimizi ve btn bunlardan baka ailemize, dostlarmza ve meslekarkadalarmza kar nasl hareket edeceimizi, komularmzla nasl i birliiyapmamz gerektiini bilmektir. Dnyaya intibak edebilmemiz iin lzm olanbilgiyi ancak tecrbe ve mahede vastasiyle elde edebiliriz. Her insan kendisi vemuhiti hakknda byle bir bilgi sahibi olmaa gayret etmelidir.


21/130

IVBize gre hakikat Realiteyi kavratmann zorluu


22/130

uurumuzu tetkik etmek iin faydalanabileceimiz bir mikroskop yahut teleskopyoktur. Bununla beraber, kendini tetkik etme itiyad gittike daha derinlere nfuzetme imknn kazandrr. Bylece yava yava daha derine inerek, ahsiyetimizemahsus temayller ve vasflar hakknda daha etrafl bir bilgi ediniriz. Kendivcudumuz, etrafmzdaki insanlar, hayvanlar, evler, bitkiler, aalar, bulutlar vegne, velhasl realitenin btn tezahrleri muhtelif ekillerde ve deiik artlaraltnda yaplm mahadelerin neticesidir. Cisimleri yakndan veya uzaktan, sadecegzlerimizle yahut husus letlerle seyredebiliriz.Bir cismin manzaras rnahadenin yapld ekle gre deiir. New York limannnnndeki dnyay aydnlatan Hrriyet bidesi, kendisine pek yakndan yahut pekuzaktan bakld takdirde btn manasn kaybeder. Altnda gezinen kimseleretamamen ekilsiz bir bronz kitlesi olarak grnr. Uakla 2000 metre zerindengeildii takdirde kendisi de, zerinde bulunduu adack ta, sularn stnde bellibelirsiz bir leke olarak grnr. Bir cisim hakkndaki bilgimiz yaplan Mahedeninderinliine tabidir. Ressamn grd cild ile anotomi liminin mikroskopla tetkikettii cild arasnda byk farklar vardr. Fakat muayyen bir ekilde yaplm olan birmahedenin neticesi, baka ekilde yaplm bir mahedenin eticesine nispetlerealiteye daha yakn yahut daha uzak saylamaz. Fizikoiminin kan anlay,histolojinin kan anlayndan daha stn deildir. Fiziko simi kan moleklbakmndan inceliyerek o cephesini ifade eder, histoloji ise hcreleri tetkik eder.Fakat gnlk hayatta kan, mesel: tra bann, yapt kesikten akan krmzsudur. Demek ki muayyen bir ekilde yaplm mahedelerden elde edilenmefhumlar birbirlerine uymayabilirler.Mesel: klid'in prensipleri yer yznde hakikata uygundurlar, amma kinat birbtn olarak ele alnd takdirde, doru olmadklar grlr. Kinat hi te klid'inprensiplerine uygun deilmi hissini verir. Bunun gibi rasyonel mekaniin kaideleride atomlar aras leme tatbik edilemezler. Bir mefhum ancak onu bize kazandranmahedenin yapld alanda tam bir emniyetle kullanlabilir.Hayata istikamet vermek bakmndan realitenin bilhassa hangi cephesini bilmeklzmdr? Bize yakn olan ve gnlk hayatta grlen cephesini. Bizim iin birkavan reel grn yol boyunca glgesinde gezindiimiz andaki grndr.Uakla tepesinin birka metre stnden getiimiz andaki grn deil. Bizimkozmik lemimiz, insanlarn beyaz mbedler ina ettikleri devirde yayanlarmkozmik lemine, mesel Planck'n, Einstein'in yahut Broglie'nin kozmik lemindenok daha yakndr. Bize gre gne, tpk Copernic'den ve Galile'den evvelkidevirlerde olduu gibi, dnyann etrafnda dnyor ve bizce dnya hal kinatnmerkezidir. Bizim iin realite, sokakta, ormanlarda ve krlarda dolarkengrdmz eylerdir. Bizim iin dnya, vcudumuz gibi llebilen dnyadr.Saatte yz kilometre yapan bir otomobilden yahut yerden bin metre yksektebulunan bir uaktan grdmz dnya deil. Mikroskop adeselerinden yahutteleskop aynasndan seyredilen dnya da bizim asl hakik dnyamz deildir. Bizimulaabildiimiz realite gnlk hayatta yaptmz iler, dertler, se, vinler ve budnyada geirdikleri gnler zarfnda trl artlar altnda bulunan beer varlklardr.Bizim iin realite, ay nda dolaan klar, yavrusuna glmsiyen ana, kzlerinisapana koan kyl, yazhanede mr tketen memur, tezgh banda alan ii,koltuunda kendine gre bir hayat yayan ihtiyar, vaktile olduumuz bebek ve


23/130

yarn olacamz cesettir. Fakat ulaabildiimiz realite, fizik oluumun dna zamanve meknn drt buudu dna karak airlerle evliyalarn bize tanttklar harikuladegzel manev leme kadar uzanr.Doan gnein klar altnda grnen karl dalarda nasl bir gzellik varsa, birkahramann yapt fedakrlkta da ayni derecede cazip bir gzellik vardr. Tanrnninayetine mazhar olann ehresinde beliren k, doan gnein kadar hakikidir.Hjakikatte madd lem, manev alemden ayr deildir. Binaenaleyh ikisini dekavramamz lzmdr. Bilmemiz icabeden kanunlar, yldzlar leminin yahut atomlarleminin kanunlar deil, cisimlerin tecrbe ve mahade ile, renebildiimiz asl temayllerini idare eden kanunlardr. Bu temayller hayatmzn her safhasndarealitenin mutlaka nazar itibara almamz icab eden cephesini tekil ederler.nsann realiteden ayrlmas Modern medeniyet tabiat kanunlarna nasl itaatsizlikediyor? Hayatn bu taatsizlie kar tepkisi Felketlerimiz neden Seri geliyor?nsan realitenin ancak bir cephesini kavramtr, ilim aacndan memnu meyvaykoparmtr; Fakat bu meyva henz olgun deildi. Bize kendi benliimiz hari,herey hakknda bilgi verdi. lim madd lemin bir bilanosunu yapt ve ondansistematik bir ekilde faydalanma mmkn kld. Teknoloji bize zenginlik, shhatkonfor velhasl hayatta lzm btn kolaylklar temin etti. Yeryznde yeni bircennet yaratmamza imkn verdi. Fakat yaptmz plnda muazzam bir hata vard.Zira hayat ilimler, cansz madde ile ilgili ilimlere nispetle ok geri kalmt. Kendivcudumuz ve ruhumuz hakknda bilgi edinmeden fizik leme hkim olmutuk.Bunun iindir ki, etrafmzdaki makine terakkisine gayet iyi intibak eden, fakat ferd,sosyal ve rk gelimemize hi te msait olmayan bir muhit yarattk.Mmessillerimizi ilm mefhumlar zerinde, yani mahhas realiteye gre kuracakyerde, onlar bir takm ideolojilere gre tesis ettik. Bylece hakik ihtiyalarmztatmin edemeyen bir dnya kuruldu. Bu dnyaya ebediyyen yabanc kalacaz.Modern insan maddeyi her eyden stn sayd ve maneviyat ekonomiye feda etti.Zindelie, kuvvete ve sevince, rahatla tercih etti. Atalarnn topran terketti.Mtevaz arkadalar olan hayvanlar unuttu. Ruhsuz bir makine kavmi arasndayaamaa balad. Gnein altnda dalgalanan buday baaklarn, ormann derinsessizliini, gecenin sknetini, bitkilerin, aalarn ve sularn ahenkli gzelliinihafzasndan sildi. Hendes bir takm izgilerden ibaret kaskat sitelere kapand.Fabrikalarn yeknasak ii yznden asl ahsiyetini kaybetti. Farknda olmadanbtn hayat kanunlarna kar geldi. te o zamandr ki realiteden tamamenuzaklat.Bugn, teknolojinin tekmlne kaplarak, zaman denilen yolda, vcudumuzun veruhumuzun esasl ihtiyalarna ehemmiyet vermeden ilerliyoruz. Madd leminiinde bulunmakla beraber ona tbi olmadmz sanyoruz. Hayatta kalabilmekiin, keyfimize gre deil, cisimlerin ve kendi vcudumuzun yaplarnn icapettirdii ekilde hareket etmek mecburiyetinde olduumuzu kabul etmekistemiyoruz. Manen hrriyete kavumamzn, kudsiyet hissini kaybetmemizintarihi ile tabiatn esas kanunlarna itaatsizliimizin tarihi birbirlerine o kadaryakndr ki, onlar birbirinden ayrmak pek gtr. Mesel: hayatta yegne gayeolarak menfaati kabul etmekle, irad olarak beer faaliyet sahasn daraltm olduk.Ancak ahsiyetimizi dar bir ereve iinde hapsederek btn gayelerimizi madd menfaatlere hasredebiliriz.


24/130

Home Econamicus, tabaatn yaratt deil liberalizmle Marksizmin icat ettii bireydir. Beer varlk sadece istihsal ve istihlk iin yaratlmamtr. Dahatekmlnn balangcnda, gzellie kar sevgi, dine kar hrmet gstermi,entellektel bir tecessse, yaratc bir muhayyileye, kendisini feragate sevkeden birduyguya sahip olduunu ve iinde kahraman bir ruh tadn ispat etmitir.Binaenaleyh insann yalnz ekonomik faaliyetini tanmak onu dier ksmlarndantecrit etmektir. Demek ki liberalizm ve Marksizm, her ikiside, tabiatn esastemayllerine tecavz etmektedirler.Genliin yalnz zeksn inkiaf etirecek bir ekilde terbiye edilmesi de ruh tekmln esasl kanunlarndan birine aykrdr. Zira ruhun entellektel faaliyetleriyannda entellektel olmayan faaliyetleri de vardr. Tamamen entellktel olmayanfaaliyetler, yani ahlk duygusu, gzellie hayranlk duygusu ve mistik duygu,ahsiyetin teekklnde ok mhim rol oynar. ocuun teessr hayatngelitirmeyi ihmal etmekle ok byk hata iliyoruz.Fizyolojik gelimenin, duygularn gelimesinden ayr bir ey olmadn hl idraketmi deiliz. Tabiatn gtt gayeye tam manasile uymak iin, ruhun entellektelfaaliyetleri kadar entellektel olmayan faaliyetlerini ve vcudun organikfaaliyetlerini de gelitirmek lzmdr. Terbiye btn bu faaliyetlere mil olmaldr.Ana babalar ve genliin terbiyesile megul olanlar tarafndan hayata kar, dahaar sular da ilenmektedir. Canllarn tekmlnn en esasl kanunlarndan birigayret sarfetme kanunudur. Adaleler, organlar, zek ve irade velhasl benliimizinbtn ksmlar ancak alarak, iliyerek kuvvetlenirler.Zeknn, adalelerin iradeye dayanan gayretlerini ve intibak sistemlerinin gayri irad gayretlerini ortadan kaldrmak en byk sulardan biridir, insanlarn tavrhareketlerini uydurduklar an'anev kaideler, beeriyetin derin sezilerininifadesiydi. Din ahlk ta hayatn esas temayllerine uygun' kaideler ortaya atmt.Bunun iindir ki btn ahlki disiplinlerden ve her trl gayretten syrlmaarzusuna, tabiat kanunlarna itaatsizlik nazar ile bakmalyz. Bizim buitaatsizliimize kar, hayat, bilindii gibi, bizden uzaklamakla cevap verdi. Bucevab sessiz ve haindi. En ileri grl kimseler tehlikeyi seziyorlard. Hayat,verecei cevab uzun zamandr hazrlyordu. Bundan bir asr kadar evvel, Franszmesseseleri btn Avrupa memleketleri iin bir gpta mevzuu idi. Bu imtiyazllkede en byk san'atkrlar, muharrirler ve limler yetiiyordu. Zenginliigndengne artyordu. Fransz milleti byk milletti. Halbuki daha o zaman inkredilmesi imknsz inhitat almetleri belirmiti. Franszlar arasnda medeniyethastal daha 1830 senelerinde ok ilerlemiti; bununla beraber, knt daha sonravukubuldu. Hayatn uzaklamas ani bir ekilde oldu.Fizyolojik ve entellektel faaliyetlerin kendikendini idare eden bir merkezi olaninsan vcudunun harikulade bir kabiliyeti vardr. eit, eit artlara gre vaziyetalma kabiliyeti. Vcut intibak kabiliyetinin azamsini sarfettikten sonra ahlkbozulur, trl trl karklklar ba gsterir, zek zayflar, asb bozukluu, cinsiyethrs ve ksrlk mahede edilir. Vcut, yapsna gre olmayan metodlara uyularakaltrlan bir makine gibi olur, krlverir. nc vitesten birdenbire geribasmamaldr. Motora su yahut kum szdrmamaldr. Hayat yolunda kendimiziidare ederken, tpk otomobil idare ederken olduu gibi, hereyin bir tepkiyaratacan, hereyin dendiini bilmelidir. Bunun iindir ki, mubah olan yasak


25/130

olandan ayramyan nice aileler, milletler ve rklar felkete, soysuzlamaa ve lmesrklenmektedirler. Bu ceza kendiliinden otomatik olarak arpar. Tabiatkanunlarna aykr hareket edenler cisimlerdeki mekanizmalarn basit oyunlarnakurban giderler.Hayatn kendisine kar gelenlere verdii bu cevap, bamza gelen btn felketleriizah eder. Medeniyetin duar olduu hastalklar, umum harp, tabiat kanunlarnakar gelmenin zarur neticeleridir. Hayatn esas temayllerini takip etmesine mniolanlarn ceza grmemeleri imknszdr. Mesel: her trl derun disiplinin yokedilmesi, iradenin artk gayret sarf etmemesine sebep olur; bundan baka insandakonfora dknlk ve geveklik meydana getirir.Bylece vaktile shunet deiikliklerine, ala, uykuya, yorgunlua kar yaplanmcadelenin icap ettirdii gayret yani sinir merkezlerinin, organlarn ve damarlarndevaml gayretleri ortadan kalkt, intibak faaliyetleri duruldu. Halbuki gayret sarfdokularn ve ruhun gelimesi iin en esasl arttr. Bunun iindir ki, gayretsarfetmee altrlmadan yetien genler, atalardan kalma medeniyeti omuzlarnayklenemiyecek kadar kuvvetsiz birer aa insan oluyorlar. Bu gibi kimselerzeklarna ve kltre ramen, gayet clz, sathi ve byk bir eser meydanagetirmekten ciz bir halde kalrlar. Zira zeknn olgun ve kuvvetli olmas iin gayetshhatli ve salam organik bir ze ihtiya vardr. Ahlki serbestiyet ve vuku.bulanekonomik deiiklikler, bilindii gibi kadnla erkein husus faaliyetlerinde birkarkla sebep olmutur.Kadn artk kadn olarak kendisinden beklenen eyleri yapamyor yahut yapmakistemiyor; bunun neticesinde de millet hem kemmiyet hem de keyfiyetbakmndan gn getike dyor. On altnc asrda yayan atalarmz dnmedenTanr sevgisi yerine menfaat sevgisini ikame ettikleri zaman bunun hasl edeceineticeleri asla tahmin etmemilerdi. Ekonominin n plna alnmas neticesinde,sanayide ihtill oldu, liberalizm geliti, zenginlik fevkalde artt ve hayat artlardzeldi. O zaman Avrupada nfuz, bakmndan hayret edilecek bir oalma oldu veham maddelerle pazarlar iin iddetli bir mcadele ba gsterdi. Bu umum harbidourdu, onun neticesinde de mthi bir karklk oldu. te hayat kendisine itaatetmeyen insana byle cevap verdi.

VITabi kabanlarla beer hrriyeti arasndaki tezat Hrliyet kendi steimMe tahditetme zarureti Feragat tonunu.Dnce hrriyetimiz hudutsuzdur. Muhayyilemiz l rzgr gibi her trlbaskdan ridir. Zekmz mantk prensiplerine uyup uymamakta serbesttir. Herkesistedii zaman aklszlk edebilir. Bundan baka klid'in geometrisi gibimahhas geometriye dayanan, yahut Riemann'n geometrisi gibi mahhasrealiteyle hi alkas olmayan bir takm mantk yaplar meydana getirmek hakknada sahiptir. Ayni ekilde hislerimizi ifadede de hudut tanmyoruz. stediimizkadar kskan, kaba, marur davranabiliriz, hodbince hareket edebiliriz, btnsevktabiilerimize uyabiliriz, btn itihalarmz tatmin edebiliriz. Hareketlerimizde,


26/130

hemen hemen dncelerimizde ve histerimizde olduumuz kadar hrz, insanhakikaten keyfinin istedii gibi hareket etmekte serbesttir. nnde hudutsuzimknlar vardr.Dnce ve hareket hrriyetimizi hudutlandran tek ey dnce vehareketlerimizin tevid ettikleri neticelerdir. Zira imknlar alam gzle grnmiyen,manev ve asla deimez bir snrla ikiye blnmtr. Bu alanlardan birindehrriyetimiz hibir tehlike tevlid etmeden serbeste faaliyette bulunabilir. Fakatdier alanda faaliyete getii takdirde erge felkete sebep olur. Tehlikeli alanlatehlikesiz alan arasndaki snr, bir daha deimemek zere varlklarn iindebulunduklar hal yani d lemle, biz insanlarn yaplar tarafndan tayin olun,'mutur. nsanlarn hrriyeti ancak, hayat kanunlarndan hi birine tecavz etmediialanda tehlikesizce faaliyette bulunabilir. Atalarmz, tehlikeli blgelere dair an'anev bir bilgiye, bir nevi sezie sahiptiler. Biz bu bilgiye ehemmiyet vermedik. Bnuniindir ki mubah olann nerede bittiini, yasaklarn ne\ rede baladn bilmiyoruz.Demek ki hrriyetimizden bilhara cezasn grmeden istifade edemiyoruz.te hayat ilimlerinin gayesi, bize yasak olmayanlarla yasaklar arasndaki snrnnerede bulunduunu bildirmek, onu amamak imknn kazandrmak, yanihrriyetimizi rasyonel bir ekilde kullanmay retmektir. Geri fizik ve kimyakanunlarnn bize ne kadar geni bir gvenlik alan braktklarn renmek kolaydr.Mesel: yer ekimi kanunu hrriyetimizi pek ok tahdit eder, fakat emirleri gayetaktr. ocuk bir su sinei gibi suyun zerinde yryemiyeceini yahut havada birkelebek gibi uamyacam abucak renir. Atein yaktn daha kkken anlar.Ama yalnz et ve pasta yemenin de ayni derecede tehlikeli bir ey olduunukendiliinden asla anlyamaz. Birok biyoloji ve psikoloji kanunlar vardr ki, bunlarhalk hi bilmez, limler de henz iyice tetkik etmemilerdir. nsanlarn oukendileri hakknda pek az bilgiye sahiptirler. Mesel: ijyenik bilgileri ok noksandr.Napolyon bu cehaletin kurban olmutur. Cambetta'ran krk iki yandayken birihtiyardan farksz olmasnn sebebi de muhakkak ki, genken kendisini katlanmaazorlad gda mahrumiyetidir. Ayni ekilde, modern insanlar pedagoji ve sosyolojialanlarnda henz iyice tarif edilmemi, bununla beraber fizik kanunlar gibideitirilmesi imknsz kanunlarn mevcut olduunu idrak etmemektedirler. Halbir takia filozoflarn yahut inkilplarn izinden yrmektedirler. Pedagoji alannda Jean Jacques Rousseau'nun yahut John Dewey'in, sosyoloji alannda da AdamSmith'in, Jeremy Bentham'm, yahut Kari Marx'n ideolojilerini kabul ederler. Hayatkanunlar kendilerine kar gelenleri umumiyetle ancak birka nesil sonracezalandrdklar iin, onlara, mesel: yer ekimi kanununa ve dier fizikkanunlarna olduu gibi itaat etmeyi bir trl renemedik. Beer hrriyetle tabiatkanunlar arasnda korkun bir ihtilf vardr ve modern insan bu htilfmkurbandr. Zira modern insan kaytsz artsz birhrriyet ister. Halbukihrriyetinden, ancak bu hrriyet kendisini hayatn sessiz kanunlar tarafndan yasakedilmi blgeye srklemedii mddete tehlikesizce istifade edebilir. Hrriyet tpkdinamit gibi tesirli fakat tehlikeli bir vastadr. Onu kullanmasn renmek lzmdr.Zek ve iradeden mahrum hibir mahlk onu lykile kullanamaz. Tabiat kanunlardilsizdir. Mubah olanla yasaklar arasndaki snr da bildiimiz gibi. gzle grlmez.Usuz bucaksz krlarda keyfimizin istedii gibi babo dolaacak yerde, yoldanayrlmamalyz. Hatt bu yol dar, etin ve arzal bile olsa... Demek ki tabiat


27/130

kanunlarna itaat, hrriyeti kendi elimizle tahdid etmeyi icap ettirir; derun birdisiplin olmazsa hayatta muvaffakiyet imknszdr.Beer hrriyet ile tabiat kanunlarnn icap ettirdii eyler arasndaki zddiyet, nefsetahakkm lzumlu klar. Kendimizi yahut torunlarmz felketlerden korumak iinbirok an isteklerimize, zevklerimize ve arzularmza kar koymak zorundayz.Fedakrlk etmeden kinatta mevcut nizama uymak imknszdr. Feragat bir hayatkanunudur. Bir ocuk dnyaya getirmek bir kadn iin, birok fedakrlklarakatlanmak demektir. Atlet, artist yahut lim olmak iin sert bir disipline katlanmaklzmdr. Shhat, kuvvet, uzun mr ancak bir takm itihalara kar koymakla eldeedilir. Feragatsiz ulviyet, gzellik ve kudsiyet olamaz. Birok kimseler vazifeleriniyapabilmek iin konfora, elenceye, servete, hatt hayata veda etmek zorundakalmlardr. inde bulunduumuz devir feragatle balamtr; fakat feragat sadecekahramanlara ve evliyalara has bir meziyet deildir. Herkes feragat gstermelidir.Zira feragat beer hayatn bir zaruretidir. Bu zaruret, atalarmzda insiyakiotomatizmin yerini hrriyet ald vakit belirmitir. nsan her ne zaman btnhrriyetini kulland ise, tabii kanunlara kar gelmi ve iddetle ceza grmtr.Hayatta muvaffakiyet feragatla kaimdir. nsan ancak hrriyetinin bir ksmn fedaederek kinatta mevcut nizama1 ulaabilir.

VIIKinattaki nizama uymak zarureti.Hlsa edelim: kinatta bir nizam vardr. Her varln durumu yapsna tabidir.Cisimlerin iinde bulunduklar halleri tabiat kanunlar tayin eder. Bu kanunlar,dnyada bulunan her eye amil, deimez bir dille ifade edilemeyen sessiz veebed kanunlardr. Vcudumuz topran, havann ve suyun iinde bulunanunsurlardan yaplmtr. Biz tabiatin bir parasyz. Ruhun vcuttan ayrlmadnagre, organlardan birinde vuku bulan kimyev yahut fizik her deiikliin ruhzerinde de tesiri vardr. nsan bir btn olarak tabiat kanunlarna boyun eer.nsan madd leme nasl intibak eder? His organlar, diIma, akl ve adalelerisayesinde... Zeks ona cisimlerin iinde bulunduklar halleri retir. radesi hayatmcadelesine katlmaa zorlar. Zek ile akl, insanda, vahi hayvanlarda insiyaknoynad rol oynar. Muhitimizi ne kadar iyi tanrsak ona intibakmz da o kadarkolaylar. Muhitimiz, bulunduumuz seviyeye gre, realitenin kavranlmas enkolay ve hayata istikamet vermek bakmndan bilinmesi en faydal cephesidir.Hayatta muvaffak olabilmek iin, ona tabiatn telkin ettii isikarneti vermeklzmdr. Baka deyile; hayata varlklarn strktrnn, yaplarnn icap ettirdiiekilde vehe vermelidir. Tabiat kanunlarna itaatsizliktir ki medeniyetin bugnkhastalna sebep olmutur. Tabiat, medeniyeti otomatik bir ekilde cezalandrmtr.Hayat acemi bir ofrn idaresinde bulunan otomobil gibi paralanmtr. Bununneticesinde de Bat medeniyeti yklmaktadr.nsan, kendisine klavuzluk edecek insiyaktan mahrumdur, yegne korunma vastaszekdr. Zek yasak olmyanla yasak olan ona gstermektedir. Fakat insan keyfininistedii gibi hareket etmekte serbesttir. Beer dnce ve hareket hrriyeti ile tabiat


28/130


29/130

BLM UIBEEK HAYATIN ESAS KANUNLARI

Beer hayatn kanunlar Bu kanunlar bir takm felsefi prensiplerden istidlaletmemeli, hayatn mahedesindenkarmalyzBu kanunlar bugne kadar yapld gibi br takm felsef prensiplerden yahut siyas ve itima ideolojilerden karmaa almak bir netice vermez. Zihnin bu ibdalar nekadar dahiyane olursa olsun, beer faaliyetin ancak bir ksmn iine alan grlerle,realitenin solgun bir hayalinden baka bir ey deildir. Felsefe daima btnbilgilerimizi ahenkli bir sentez haline getirmee, cisimlerin menei ve z zerindednmee ve ruhumuzun ulv temayllerini tatmin fjetmeye alr. Fakat budoktrinler bazen, sisli havalarda uzaklarda beliren kl ekillere benzerler, kimseonlarn yere salam oturmu dalar m, yoksa bir rzgrla dalacak bulutlar molduunu syliyemez. Hibir tefekkr sistemi yoktur ki herkesi kendine ekmiolsun.Baz kimselerin ebed olduklarna inandklar prensipler, bazlar iin hi te yledeildir. Bu gibi prensiplerden karlm olan hayat kanunlar hakikatte birertahminden ibarettir. Asla milletleraras bir otorite kazanamyacaklardr.Materyalistlerle spiritalistler arasndaki ihtilf yirmi be asrdr devam etmektedirve bugn dahi son bulmaktan ok uzaktr. nsan madde mi, ruh mu yoksa hemmadde, hem ruh mudur? Hayat kanunlarn Zenon'un prensiplerinden mi, Epikr'nortaya att prensiplerden mi, yoksa Aziz Akinasl Thomas'n yahut JeremyBentham'n hayat anlayndan m karmaldr? ptida insanlarn yaad hayatmutlak olarak iyi, cemiyet hayat ise mutlak olarak kt mdr? Jean JacquesRousseau: Halikin elinden kan herey iyidir, insan elinin dedii hereysozsuzlar diye yazmtr. Fakat bu doktrinin muvaffak olmasna ramen, vah biradamn iyi kalpli olmas hayalden baka birey deildir.Ayni ekilde, titaristlere menfaatlar arasnda tabii bir benzerlik prensibi, iktisad mnasebetlerde cari olan en esasl kanun olarak grnyordu. Bugn bu filozoflarnyanldklarn biliyoruz, birok insanlar hayatn gayesinin zenginlik olduunuzannederler. Dier baz insanlar da bu gayenin kurtlarn kemiremedii, pastutmaz hazineler leminde bulunduuna inanrlar. Adam Smith'le Kari Marx'niktisadiyatn n plna alarak, rettikleri prensipler, insan, manevi hayatn n plnaalnmasile elde edilenlere tamamen zt bir takm kaidelere sevkeder. Etrafmzdaprensip ihtilflar, atmalar birbirini takip ediyor. Hibir sistem hayatmzaistikamet vermek iin mnakaa gtrmez bir temel tekil edecek kadar kat' deildir. Fizik kanunlar gibi, hayat kanunlar da, bir takm ebed prensiplerdenistidlal edilemez. Yaaymza vehe verecek kaideleri yalnz bir takm mantkoyunlar sayesinde kefetmek midinden vazgemeliyiz.Hata ilememek iin, hayat kanunlarn, hayatn ma^ hedesinden karmalyz.Kimya yahut fizik kanunlarn da cansz lemin mahedesinden kardmz gibi.Felsef prensipleri, ilm mefhumlarla rtmenin zaman gelmitir. Tecrbe veya


30/130

mahededen kan mefhumlar, bildiimiz gibi asla sarslmayacak kadar salamdr.Bunlardan phe eden 5ir insana bu mefhumlarn kt mahede ve tecrbeleriistedii zaman tekrar etmek mmkndr. Mesel: veraset ve muhite intibakkanunlarn ancak akldan mahrum bir insan inkr edebilir. Maalesef hayatkanunlarn realitenin mahedesinden istinta etmek^ bir takm kitaplardatoplanm kaidelerden istidlal etmekten ok daha zordur; zira insan tetkikedebilmek iin gayet kat' birok teknik bilgilere sahip olmak lzmdr. Beer faaliyetleri btn mulaklklar iinde kavrayabilmek iin anatominin, fizyolojinin,fiziin, kimyann, patolojinin, tababetin pedagojinin, psikolojinin, enokominin, vesosyolojinin kullandklar metodlar bilmemiz lzmdr. Bir olayn, hayatn esasltezahrlerinden biri olarak telkki edilebilmesi iin, birok kimseler tarafndan vebaka baka artlar altnda saysz defalar tekrar edilmesi lazmdr. Bir mahadeninveya bir tecrbenin neticesine ancak ayni memlekette ve baka memleketlerdeyaplm dier bir takm mahede ve tecrbeler tarafndan teyit edildii takdirdekat' nazarile baklabilir. lm bir donenin doruluu, herhangi bir felsef prensibindoruluunu tespit' ederken tatbik edilen kontrolden ok daha sk bir kontroletabidir. Mesel: yapl " m birok mahedelerin sayesinde, deniz seviyesinden okyksek bir yere kan bir insanda da hastal denen rahatszlk almetlerininbelirdii malmdur. Birka hafta sonra bu almetler kaybolur. Artk ykseklerealmtr. O zaman bir kan muayenesi yaplrsa, krmz krreciklerin oaldklargrlr.Bu olaylardan u neticeyi karabiliriz: Vcut atmosferdeki oksijen azalmasna, buoksijeni kapabilecek hemoglobin miktarn oaltarak ayak uydurmaktadr. Bylecemuhite v intibak kanununun pek ok olan tezahrlerinden biri aklanm olur. Ayniekilde, insanlarn davranlarna baklrsa, bu mahedeler eticesinde, neslibozulmam beer varln, btn devirlerde ve her yerde hem hrriyeti hemdisiplini, hem faaliyeti hem rahat, hem maceray hem emniyeti arad grlr. Buonun tabiatndan ileri gelen bir vasf, bir kanundur. Hayat kanunlarn ancak hayatmahede ederek karmak mmkndr. Bu kanunlar ise beer varlklarn, btndevirlerde ve btn memleketlerdeki hayat ihtiyalarndan, esas temayllerinden veasl durumlarndan baka birey deildir. Bu asl haller, temayller ve hayat ihtiyalar yalnz fertteki tezahr ekilleri e deil, cemiyette, ve rkta grndkleriekilde ele alnmaldr.Hayat kanunlarnn mulakl Beer faaliyetin olaan ve zarur cephesi AsKfltiyalairmm nasl anlayabiliriz? Hayatn esas kanunu.Hayatn tezahrleri pek oktur. Hepsini bilmemize imkn yoktur. Binaenaleyh asl olanlarn ele almalyz. Fakat onlar seerken kolaylkla hataya debiliriz. Zira fikr cevher rnad . d cevherle kyas edilemiyecek kadar mulktr. nsanlarn arasndakimnasebetleri tarif etmek, molekller yahut atomlar arasndaki mnasebetleri tarifetmekten daha zordur. Asl telkki edebileceimiz saysz temayller,ihtiyalar,itihalar ve arzular arasnda yanlmamaa dikkat etmek lzmdr. Ferd yahut sosyal hayatn baz alelade tezahrleri vardr ki, bize bazen zarur grnrler.Tarih hatalar bu iki cephenin birbirile kartrlmasndan domutur. nsandakendisinin arzu ettii hayatn tabiat kanunlar tarafndan da istenildiine inanmakhususunda bir temayl vardr. Kedisini bu temayle kolaylkla kaptrr. Mesel: Onaltnc asrda, Bodin, beylerin, tebalarmn malna mlkne el kaymalarnn tabiat


31/130

kanunlarna aykr bir ey olduunu iddia ediyordu. Fizyokratlar da ayni ekilde,beer lemin, fizik lemindekilere benzer kanunlara gre kurulduunu iddiaetmilerdir. Bu kanunlarn da bilhassa iktisad gemeyi temin eden kanunlarolduunu zannetmilerdir. Bunun iindir ki, insanlarn ahs menfaatlar iiralrken, ayni zamanda amme menfaatleri iin de altklarn ileri srmlerdir.Adam #mith menfaat peinde komay, gklere karm onu tabiatn en esaslkanunlar kadar asl bir ey olarak gstermitir. On sekizinci "asr ekonomi limleritecrbesizlikleri yznden, insanlarn arasndaki mnasebetlerin srrn, bilgerincisimler arasndaki mnasebetlerin srrn kejettikleri gibi, kolaylkla bulacaklarnsanmlardr. Mesel: Iewton madde ile ilgili ilimler iin ne yapt ise, JeremyBentam da ayni eyi, beer ilimler alannda yapabileceini zanetti. Marksistlerdoktrinlerinin kurulmasnda ilm metodlar allandklarn iddia ederek, bu husustaMilitaristleri de geide braktlar. Ne Marx, ne Engels ne de Lenin ilm aratrlalardabulunmulardr. Amel mefhumlarn varlndan halerleri yoktu. Farknda olmadanakim iki kategorisini birbirleJile kartrdlar. Hayatn felsef bir tefsirini insaninceliyen ilimden ay amadlar. Bunun iindir ki, marksizm, tpk liberalizm gibi nplna ekonomiyi ald. Bu gibi hatalar, hayat kanunlar arasnda hakikaten temelkanun olanlarn ararken ne kadar dikkatli olmamz gerektiini gsteriyor.Dorusunu sylemek lzmdr; ferdin veya rkn baz halleri vardr ki, bunlarnhakikilii ve umumilii phe gtrmez. Mesel bedenen ve manen shhatli olanher insan yaaak ister; bu mahedenin yakn donelerinden biridir. ntiLarvak'alarmn says nispeten kktr. Yaayan insanlarn ioylarn devam ettirmekhususunda mukavemet edilmez bir emayl duyduklar da muhakkaktr. Zeknnhayvan nevileinin tekml esnasnda canl varlkta tedricen belirdiinden pheedemeyiz. Ayni ekilde her fertte, douundan ihtiyarlnn eiine kadar,kendiliinden, bir uur gelimesi olur. eit fenomenden, tabii bir ekildebirbirinden farkl j>lmakla beraber, birbirlerine tab olan kanun iRar. Hayamkorunmas kanunu, neslin idamesi kanunu ve ruhun gelilesi kanunu. Bu esas hal;dnyann btn memleketlerinle ve her devirde insanlarda mahede edilmitir.Dorusunu pylemek lzm gelirse, bt ekilde kefedilmi olan bu kanunr da felsef prensipler gibi mcerrettirler. Fakat bu mcerret mefhumlar, mahhasa okyakndr. Ve henz realite ile lebudur. Geri bu kanunlarda fizik kanunlarndakisadelik be azamet yoktur. Bu kanunlar bir takm matematik formllerle izahedilemez. Bununla beraber ilm metodun meru evltlardrlar. Zira onlar da kimyave psikoloji kanunlar gibi fenomenlerin sistematik mahedesinden kmlardr.Tabu bu kanunlar, hayvanlarn ve insanlarn son derece mulk faaliyetlerinintahlilinden istidlal edilmitir. Bunlarn ifadesi canllarda grlen en esasltemayllerin mahedesinin ifadesinden baka bir ey deildir. Bu da milyonlarcamahidin asrlar zarfnda yaptklar saysz mahedelerin ksa bir zetindenibarettir.Binaenaleyh bu hayat temayllerin yahut ihtiyalarn hakikaten mevcut olduklarnave en nemli temayl ve ihtiyalardan olduklarna emin olabiliriz. Tpk yer ekimikanunundan yahut enerjinin tahaffuzu kanunundan emin olduumuz gibi.


32/130

IIIHayatn korunmas kanunu Bu kanunun otomatik tezahr uurlu ve irad cephesi Bu kanunun istisnalar Korunmann ve insiyakn yanli bij1 yn almas.Hayatn kendini korumak hususunda mukavemet edilmesi imknsz bir temaylvardr. yle olmasayd, bugn artk hayat namna birey kalmazd. Birdenbirealevlenen krlarda srnn panie kaplarak kamasna sebep olan ey bu korunmainsiyakdr. Vahi hayvan, muhitin kendisine aykr olan artlarna kar, otomatikolarak, hayatnn devamn salyacak bir ekilde hareket eder. nsanda ise buhareket tarz hem otomatiktir, hem de iraddir.Hayatn korunmas kanunu vcudumuzun yapsnda, deta yazldr. Bu kanundokularmzn gayri uur faaliyetleri arasnda karakteristik olan bir fonksiyonlakendini belli eder ki bu intibak fonksiyonudur. Organizma olaylara gre ekil alyorgibidir. Her yeni durum karsnda, otomatik olarak bu durumu karlyacak birvasta uydurur ve bu vasta, daima hayatmz mmkn olduu kadar uzatacakmahiyettedir. Bir tehlike karsnda, fizyolojik gelimeler daima ferdin mrnmmkn olduu kadar uzatacak bir istikamet alrlar. Btn anatomik sistemlerinmuhite intibak kabiliyetleri sayesindedir ki, d lemin hcumlar, organlarmzyprandracak yerde, onlar kuvvetlendirir. Hayat soua, scaa, yamura,rzgra, kara ve ala kar mcadele ile korunuz, ve kuvvet kazanr.Ayni ekilde virslerin, bakterilerin, insanlarn yahut keder ve endielerin taarruzlarda, uurumuz haberdar olmadan, vcudumuzun ve ruhumuzun korunmamekanizmalarn harekete getirirler. Kalbin, damarlarn, diman bir gayretgstermelerine sebep olurlar. Scak hayvanlar, hcrelerinin bulunduklar i muhitdaima ayni olacak ekilde yaratlmlardr. Hayat ancak bu sayede idameedilmektedir. D muhit, esasnda mtemadiyen deien bir ey olduu iin, bykanotomik sistemler mtemadiyen, bu deiikliklerin tesirlerini azaltmaa ve imuhitin daima ayni kalmasn temin etmee alrlar. Muhite intibak kabiliyeti,hayatn idamesini mmkn klan yegne vasftr.Termodinamiin ikinci kanunu nasl kozmik lemin temel kanumarndan biri ise,muhite intibak kanunu da canllar leminde bir temel kanundur. Muhite intibakdenen garip fonksiyon, dokularn ruh hallerinin karlatklar her yeni durumda,yeni bir istikamet alr. Bundan baka, bu fonksiyon herhangi bir organik sisteminkendisine has bir faaliyeti deildir. Onu ancak gayesi ile tarif etmek mmkndr.Kulland vastalar deiir, fakat gayesi daima aynidir. Gaye hayatn korunmasdr.Organizma hastala kar, mikroplar yok edecek maddeler meydana getirereksavar. Hemorajilere kar, kalbin vurularn azaltarak ve bazan kalbi ksa bir aniin durdurarak tedbir alr. Hcrelerin tahrib edilmesine kar, yeni yeni hcreleryaparak vaziyet alr. Gda mahrumiyetini telfi etmek iin hcreler arasndakikimyev unsur mbadelesini azaltr, ihtiyarla kar fizyolojik hayatn ritminiyavalatarak cephe alr.Organizmann kendini bu ekilde kendiliinden mdafaas muvazene iindebulunan fizik bir sistemin bu muvazeneyi bozmaa uraan bir faktre kargsterdii mukavemete benzer. Mesel: suda bir para eker eritildii takdirdesuyun shuneti der, shunetin dmesi ise ekerin erime kabiliye ' tini azaltr.


33/130

Ayni ekilde i veya d, herhangi bir faktr organizmann iinde bulunduu halideitirmee alt takdirde,, bir takm fizyolojik tepkiler meydana gelir veorganizmann o amile kar cephe almasn mmkn klar. Le Chatelier prensibi fiziklemde nasl esasl bir prensip ise, intibak kanunu da canllar leminde esasl birkanunudur. Bu kanun hayatn korunmasnn eri nemli prensibidir. Bu srarlahayata balan insanlarda ksmen uurlu bir hal almtr. imizde ftr bir korkuvardr: lm korkusu. Hayat, biz batllara, en byk nimet olarak grnr. Her kim,topramza, yiyeceimize, suyumuza, paramza velhasl hayatmzn idamesi iinzarur olan eylere el uzatrsa derhal amansz dmanmz olur. stilclara karsavamak daima en asil vazife saylmtr. Bakir ormanlarda birbirlerini paralayanvah hayvanlar gibi insanlar da kendilerini korumak iin mtemadiyen mcadeleederler. Meden insanlar ham madde temin eden yerleri ve dnya pazarlarn elegeirmee sevkeden ey, kaplan aln giderecek avn zerine saldrmaasevkeden eyin aynidir.Hayat mcadelesi vcudun ve diman faaliyette bulunJunmasm icap ettirir. Bumcadele kanunu da, intibak kanunu kadar esasldr. Hayat ancak gayret sayesindemuhafaza re idame edilir. Bu gayret bize ne kadar zor gelirse gelsin, ha^ patmzkorumak mevzuubahs olduu zaman, ondan asla kabnmyoruz. Hayat bize ikenceettii zaman bile ona drt elle karlyoruz. Yaamaa devam etmek iin, insanmakinaya lelik etmeyi, yazhanelerde zihni . khneletiren almay, proleteryanmsonsuz sefaletini, erefini ayak altna alarak dmann nnden kamay, ihtiyarlnsakatlklarn ve gemesi imknsz bir hastala kar mitsizce mcadele etmeyikabul eder. Vcudumuzun yapsnn bize ilk ykledii mecburiyet hayatmznidamesidir.Hayatn kendini koruma temaylnn gayri uur cephesi mukavemet edilmesiimknsz bir kuvvettir. uurlu ve irad cephesi ise; nispeten daha zayftr. Zek veirade mevcudiyetimizi, intibak sistemleri gibi .otomatik ve kat' bir ekildekorumazlar. Byk sempati sistemi, organizmann, dimadan ok daha faal birbekisidir. Hayvanlar arasnda yalnz insan bazen lm hayata, tercih eder. ntihareder yahut intihara , muadil artlar yaratr ve o ekilde yaar. nsan btn devirlerdesavaarak lmeyi bir eref telkki etmitir. nsan hareketlerini her zaman, hayatnkorunmas prensibine uydurmaz.Bilindii gibi, insan tabiat kanunlarna kar gelmekte serbesttir. Onu idare edeninsiyak deil, zekdr. Zek ise yanabilir. Bundan baka, insan iradesini kullanarakderinlere kk salan hislerini kontrol edebilir. Hayatn sesleniini bile susturmakelindedir. Hayata artk kymet vermedii zaman intihar etmektedir. Halbuki intiharetmeden evvel oktan lmtr. ntiharda l, ly ldrr.Gariptir ki, meden insanlar yaamay imknsz bir hale getiren kaideler ortayaatmlardr. Mesel: kalabalk halk kitlelerinin sanayi ehirlerinde toplanmas,hayatn tabii artlarnn ortadan kalkfias, alkol dknl, her trl ahlkkaidelerinden syrlma gibi... Fakat bu hatalar her eyden evvel hayatn icaplarnntannmamasndan ileri gelmektedir. Zira Batl insanlarda bir yaama ihtirasvardr. Bu ihtirasn iddeti insann kendini lmden korumak hususunda gsterdiigayretle llmektedir. Fakat zek, insana hayatn korumak " hususundairadesinden hangi sahada istifade edebileceini, ancak ksmen gstermektedir.Mesel: insan birok modern detlerin bizi alaltp boduklarn farketmemektedir.


34/130

Fakat ijyenin faydasn anlam ve ijyenle tababetin ilerlemesi iin muazzam birgayret sarfetmitir. Byk masraflarla her yerde kimya, bakteriyoloji, fizyolojiaratrma lboratuvarlar, tpve ijyen okullar amtr. New York'ta Columbianiversitesinin tababet merkezi o kadar byktr ki, ehre hkim grnr. EastRiver'in kysnda da Rockfeller Enstits adnda muazzam bir enstit ykselir.

IVNeslin idamesi kanunu Cins cazibe Anne sevgisi Bunlarn organik temelleri Cins fiilin gayesinden uzaklamas lkah.Hayvanlarda esasl bir temayl daha vardr ki, hayatn idamesi temayl kadariddetlidir. Bu da nesli idame temayldr. Canl varlklar oalmak iinmukavemet edilmesi knsz bir arzu duyarlar. Hayvanlar arasnda yalnz insan lins arzusunun iddetine kendi iradesi ile mani olabilir. Bjn devirlerde nefislerinehkim insanlar yaamlardr. Fakat Ju insanlarn saylar asla ok olmamtr. Ziracins arzu susuzluktan ve alktan sonra en iddetli duygulardan biridir, fabiathayatn muhafazasna nasl nem veriyorsa, idamesine e ayni derecede nem verir.Birletirmee niyetlendii kimseleri bir nevi cinnete duar eder. Testikller yahutyumurtalk vastasile boalarak kana karan maddeler sinirlerle dimadakimerkezler zerine byk bir tesir icra ederler ve muhakeme bir an iin bulanr. Cins arzu fertlerin ve milletlerin mutlak hkimidir. Milletlerin hayat eflerinin cins heveslerine tabidir. Nice insanlar servetlerini, ereflerini feda ederek, kendilerinigudde ifrazatnn eseri olan ni arzulara brakmlardr. Nesli idame ihtiyac bazenhayat muhafaza etmek ihtiyacna da stn gelebilir. Ak tam manasile lmdenkuvvetlidir. Fakat ak ehev arzu ile kartrmamaldr. Bir yangn bir kibritalevinden nasl daha bykse, ak da ayni ekilde arzudan kat kat stndr. Ak daifraz guddelerinin, sinir merkezlerinin ve ruhun esrarengiz eseridir. Fakat insankendisini hayatnn sonuna kadar bir baka insana vermee sevkeder. Erkekle diininiftlemesini bir daha asla bozulmayacak bir ekilde tertip eder: Vcutlarnnbirlemesini ruhlarn birlemesi ile tamamlar. Ailenin idames

Documents

25062353-İnsanlar-Uyanın-Alexis-Carel