[1]

[2]

[3]

UNDP NDI

Winnie Byannima, Randi Davis Kristin Haffert ႔

႔၏

Lincoln Mitchell

Mireya Reith, Elizabeth Powley, Carole Njoki Marilyn Achiron ႔၏

Julie Ballington Manuela Popovici

Suki Beavers, Shari Bryan, Drude Dehlerup, Randi Davis, Kevin

Deveaux, Aleida Ferreyra, Simon Alexis Finley, Geraldine Fraser-Moleketi, Kristin Haffert, Oren

Ipp, Linda Maguire, Susan Markham, Mireya Reith, Carmina Sanchis Rusescas, Kristan Sample,

Louise Sperl Ken Wollack ႔

ဗ ဗ ႔

NDI ၏

NDI

[4]

- UNDP

- NDI

( -

/

ဗ ဗ ဗ / ႔ ဗ

[5]

( -

ARMENIA :

႔

AUSTRALIA :

႔

BURKINA FASO : ( ႔)

CAMBODIA :

႔

CANADA :

CROATIA :

EL SALVADOR : liberation ၏

ဗ

INDIA (BOX) :

INDONESIA (BOX) :

MEXICO :

၏

MOROCCO : ႔

PERU (BOX) :

RWANDA : ၏

[6]

SERBIA (BOX) :

SOUTH AFRICA : ၏ ၏

SOUTHERN AFRICA (BOX) :

/

SPAIN :

TIMOR-LESTE (BOX) :

UK :

USA : /

[7]

UNDP

/ ၏ ႔

႔

႔ ၂၀

၏

႔ ၏ ႔ ၀% ၅၀%

၏ ၁၀%

၏ ၏

႔ /

၁ ႔ ၢဖြ႔ၿဖးတးတကေရး အစအစဥ (the United Nations Development

Programme) ႔ (the National Democratic Institute) ႔

၏ ႔ ၂၀

UNDP NDI ႔

- ၏ UNDP NDI ႔၏

႔

၏

[8]

႔

႔ / /

႔ ႔ ၏

႔ ႔ ႔

႔ ႑ ၢ ႑ ႔ ႑

(public dialogue)

႔၏

Helen Clark

Administrator

United Nations Development Programme

[9]

(elected office)

႔

၏ ႔ ႔ ၏

၏

၏

(electoral positions)

၏

႔

၏

႔

( ႔ )

၏

႔ ၏

( ႔ ႔

[10]

၏ ( ႔ ) ႔

(minimum

standard)

- ၏

၏

႑

ဗ

(National Democratic Institute) ( ၀

႔ (၇၂၀) (၂၅

႔

Ken Wolllack

President ( )

National Democratic Institute for International Affairs (

)

[11]

ANC African National Congress, South Africa

ANCWL African National Congress Women’s League, South Africa

ALP Australian Labor Party

BJP Bhatariya Janata Party, India

BPFA Beijing Platform for Action

CDP Congress for Democracy and Progress, Burkina Faso

CDU Christian Democratic Union, Germany

CEDAW Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women

COFIPE Federal Code on Electoral Institutions and Procedures, Mexico

CPP Cambodian People’s Party

CSO Civil Society Organization

CSV The Christian Social People’s Party, Luxembourg

DAW United Nations Division for the Advancement of Women

EMB Electoral Management Body

EMILY’s List Early Money is Like Yeast

ERA Equal Rights Amendment, USA

EU European Union

FMLN Farabundo Marti Front for National Liberations, EI Salvador

IPU Inter-Parliamentary Union

IDEA International Front of Mozambique

[12]

IRI International Republican Institute

MP Member of Parliament

NDI National Democratic Institute for International Affairs

NDP New Democratic Party, Canada

NFDW National Federation of Democratic Women, USA

NLWN National Labor Women’s Network, Australia

NOW National Organization for Women, USA

NWPC National Women’s Political Caucus, USA

OAS Organization of American States

ODIHER OSCE’S Office FOR Democratic Institutions and Human Rights

OSCE Organization for Security and Co-operation in Europe

PAC Citizen’s Action Party, Costa Rica

PAN National Action Party, Mexico

PDIP Democratic Party of Struggle, Indonesia

PPC Christian People’s Party, Peru

PPS Party of Progress and Socialism, Morocco

PR Party of the Republic, Brazil

PRD Party of the Democratic Revolution, Mexico

PRI Institutional Revolutionary Party, Mexico

PSOE Socialist Workers’ Party, Spain

PUSC Christian-Social Unity Party, Costa Rica

[13]

RPF Rwandan Patriotic Front

SADC Southern African Development Community

SDP Social Democratic Party, Croatia

SDWF Social Democratic Women’s Forum, Croatia

SIW Socialist International Women

SRP Sam Rainsy Party, Cambodia

UNDP United Nations Development Programme

UNTAET United Nations Transitional Administration in East Timor

USFP Socialist Union of Popular Forces, Morocco

WLCB Women’s Leadership Coordination Board, Armenia

WLF Women’s Leadership Forum, Armenia

WNC Women’s National Coalition, South Afric

[14]

၏

႔

႔

၏

၏

႔

( ႔ )

႑

႔

႔

၏

႔ -

၏ ႔

[15]

႔

၏

႔

၏

ဗ

(electoral cycle)

ဗ ဗ

၏

႔

၏

ဗ ၏ ႔

ဗ

၏ ( )

(targeted interventions)

(electoral cycle approach) ( )

႔ ( ၁ )

[16]

၁

ဗ

၂

ဗ

၃

ဗ

ဗ

၂

၏

၏

Emily’s List

Wish List ႔

( ႔

( ႔)

/ /

[17]

႔ ႔

(

( ႔ )

႑

( ႔ ) ႔

႔

႔ ႔

ဗ ႔

၏

႑ ဗ

၏

/

[18]

၃

႔

၏

/

႔

/

၏

႔ ႔

႔

[19]

၏

/

/

/

၏

၏

၏

/

/

[20]

/

၏

႔ ဗ

/

၏

( ႔ )

၏ / - ၏

/

႔

႔ ၏

႔

-

႔

႑

၏ / ႑

[21]

႔

ဗ ႔

၏

႔ ( ႔ )

႔

( ႔ )

( ႔

(၅၀

(၃၀

႔၏ ႔

( ႔ )

႔

/

“

႔

”

[22]

႔

႔၏

( ႔

႔

႔

႔

၏

႔

႑

ဗ ႔

၏

႔

[23]

၏

၏

၏ ႔ ႔

႔၏

/

( - )

၏

၏

႔

႔

၏ ၏

၏

[24]

႑

၏ /

-

( ႔ )

( ႔ )

/ ၏

႔၏

႔

/

/

႔ /

( ႔ )

႔

/ ၏ ၏

/

၏

႑

/

႔ ( - )

႑

႔ ဗ ႔

[25]

( ႔ ) / ႔ ႔ ႔

၏ ( ) ( ) ၂၀ ႔ ၏ ႔ ( ႔ ) ၏ ႔ ႔ ဗ ( ႔ ) ( ) ( ) ( ) ၏ ၂၀၁၁ (၅)

[26]

၏ -

၏

၏ ၏

၏

႔ - ( ႔ )

၏ ႔

႔ ၏ ၏

၏ ႔

႔ ႔

၏ ႑ ႔၏

[27]

႔ ၂၀၀၅

၁၅% ၁၉% ႔

၁၆% ၏

၂၀၁၁ ၅

၃ ၏

၂၀၀၀

႔

၏ ႑ ႔

႑ ၃၀%

: ႔

/ ႑

႔

႔

႔

႑ ၏

၏

႑ / ႑

၏

႔ ၏

၏

၏ /

[28]

၏

႑ ၏

႔ /

႔ ၏

ဗ

/

႔

( - ၏ -

႔

၏

[29]

႔

ဗ ( -

၏

႔ ၏

ဗ

(potential intervention)

႔

႔

ဗ ႔

႔ ( ႔ )

႔

႔

( ႔ ) ႔

( ႔ ) UNDP ( ႔ ) NDI ႔

ဗ

[30]

( ) ဗ ၂၀၀၉ ၂၀၁၀ UNDP

NDI ၂၀

၏ ( )

႔

UNDP NDI

၏

၏

NDI

႔ ႔ ႔

(၆ )

႔ ၂၀၀၉ ၂၀၁၀ (၁ )

႔

႔ ႔

၏

႔ ၏

ဗ ႔

႔

/ ႔ ႔ ႔၏

႔

[31]

( )

၏ ( ) ( )

႔

( ) ၏ ႔

(electoral cycle

framework)

႔ ၏

( ႔ )

႔

(situational overview)

၏

ဗ

( )

၁

ဗ

၂

ဗ

၃

ဗ

ဗ

[32]

႔

႔

႔

၏ ႔

၏

ဗ

႔

႔

႔

႔ ႔

႔ ႔

၏

[33]

( ႔ )

႔

ဗ

႔ ၏

(၂) -

[34]

၏ ၏

႔ ႔၏

၏

၏

႔

႔ ႑

႔

႔

၏

႔ ႔

႔ ႔ ႔

႔

[35]

၏

ဗ

႔

၏

- ဗ

( )

႔

၏

ဗ ( ႔ )

႔ ဗ

( ႔ )

“ ၏

႔

”

[36]

( -

I.) ႔

[37]

/ ၏

႔ ႔ ႔

႔

႔ ႔

႔ ၏

႔

၏

႔

႔ ႔

႔ ႔

႔

၏

႔ ႔

႔ ႔

( ႔ )

ဗ ႔ ဗ

( ႔)

“ ၏ ဗ

၏

”

[38]

၏

၏ ဗ

႔

ဗ

( ႔

႔

( ႔) ၏ ႑

၏ ဗ

႔

႔ ၏

႔ ၏ ( ႔ )

႔ ႔

႔

ဗ ႔

“

( ႔ )

ဗ ”

[39]

ဗ ႔

/ ဗ

ဗ

ဗ ၏

႔ /

ဗ

႔ ႔

႔

( ) ႔ /

၏ ႔ ( ႔ )

႔ ႔

၏

၏

႔ ႔

႔ ၏ /

၏

႔ ႔ ႔ ၏

/

႔၏

EL SALVADOR

[40]

Farabundo Marti Front for National Liberation (FMLN) ၏

COSTA RICA Citizens’ Action Party (PAC ၏

/ /

Prosecutor’s Office

႔

႔

( ) ၏

/ ၏

၏ ႔ ၀% ၅၀%

၏ ႑

၏ ႑ ၁၀%

႔ ၏

႑

႔ ၏ ဗ

၏

႔

AUSTRALIA ၏ CAMBODIA ၏ Sam Rainsy ႔ ႔၏

႔ ( ႔) ၏

႔ ႔

MOROCCO : The Socialist Union of Popular Forces (USFP) ၏

၏ ႔

႔

ME ICO The Party of the Democratic Revolution (PRD) ၁၉၉၀

၂၀% ႔ ႔

၃၀% The National Action Party (PAN)

ဗ ႔ ၏

႔

[41]

၏ ႔

၏ ၏ ဗ ႔

( ႔ ) ၏ ႔ ႔

၏

/ ႔

႔

႔

႔

၏

႔ ၏

SOUTH AFRICA : African National Congress (ANC) ၏ ၆

၅၀

႔

GERMANY : The Christain Democratic Union (CDU) ၁၉၉၆

၏ ႑ ၃၃%

႔ ႔

INDIA : Bhatariya Janata Party (BJP) ၏ ဗ ၏

၃၃% ၏ ၂၀၀

၏ ဗ

၏

[42]

( )

၏

၏

႔

႔ ႔

၏

႔ ႔

AUSTRALIA Labour Party’s Women’s Organization

EL SALVADOR FMLN’s Women’s Secretariat ႔ /

ဗ ဗ

၏

(ဃ) ၏ ႑

႔ ႔၏

႑

၏ ၏

႔

႑

[43]

၏

႔ ႑ ၏

႔

၏

႔

႔ /

( ႔ ) ႔

႑

( ႔ )

၏

/

/

၏

၏

၏

/

[44]

႔

၏ ( ႔ )

၏

-

AUSTRALIA : ၏

႔ ႔ ၏

႑

CAMBODIA : Sam Rainsy Party (SRP) ၏

႔

MEXICO : The National Action Party (PAN) ၏

႔ ၏

PAN ၏

၏ ႔ ႔

႔ /

MOROCCO :

( ႔ ) ၏

႔ ( ႔ ) ႔

the Party of Progress and Socialism (PPS)

၏ ၏

[45]

( ) /

၏

႔၏

၏ ႔ /

/ ၏

/ ( ႔ )

/ ႔ ႔ ႔ ႔

SERBIA : The G17 (plus) ႔ ၏

႔

႔

[46]

II

၏

/

၏

႔

႔

ဗ

၏

၅၀%

႔

၁၉%

၁%

[47]

' ' (

)

႔ ႔ ႔ ( )

ၢ ႔ ၏

႔

႔

၏ " "

႔၏

႔ ႔ ႔

႔ ႔

( )

၏

ၢ

႔ ႔

၏

ဗ

၏

၏

[48]

၏ ႔

ဗ

႔

႔

႔ ႔

" ႔"

၏

႔

႔

႔ (

) ႔

႔ ၏

႔

႔ ႑ ႔

[49]

ဗ ႔

႔

႔

႔

႔ ႔

႔ ႔

၏ ႔

႔ ၏

႔

၏

(BPFA) ႔ ႔

၏ ႔ ႔

( / ) ႔ ( )

႔

[50]

႔

႔

၏

/( ) ၏ ႔

( ႔ )

႔၏

[51]

( ႔ )

(၅၀)

႔ ၁၉၉၀ ၏

႔၏

(၃၀)

႔၏ ႔

႔

႔

၏

႔

(CDP)၏ ၂၀၀၇ ၂၅

႔ (CSV) ႔၏

၃၃

၏

၂၀

[52]

ANC ၏ ၂၀၀၃

၏ ၃ ၁

၂၀၀၉ ၅၀

၏ ၀

႔ ‘ ’

႔ ၏

၏

႔

႔

႔

႔

႔

[53]

႔ ၏ ၏

၏ ႔

ဗ

ဗ

႔ ဗ ႔ ႔

႔

႔၏ ႔

( )

၏

႔ ၏

႔

၏

႔

ဗ

၏

႔ ႔၏

( )

႔ ႔ ၏

[54]

၏

‘ ႔

’ ႔

႔၏

႔ ႔

၏

၀

“ ” “ ”

၏

႔

( )

႔

႔

‘ ’ ႔ ‘ ’ ၏

(PDIP) ၂၀၀၉

႔၏

[55]

(PUSC)

႔

၏

ဗ ၏ FMLN

၃၅

၏ ဗ ၏

႔

၏ ၀

‘

႔

႔ ႔ ( )

[56]

႔ ႔

၏

(ဃ) ႔

႔ ႔ ႔

႑ ႔

႔

႔ ႔၏

႔ ဗ

PAN

႔ ဗ ႔

( ) ဗ ႔

႔ ႔

႑

႔

PAN

၏

႔၏

႔

[57]

(

႔

႔

႔

႔၏

ဗ ႔

( ဗ

႔

႔

႔

႔

PDIP ၏ ၏ ႔

၏

(PR)

႔ ႔

႔ ႔

၏ ( )

[58]

႔

( ) ႔

႔ ဗ

(၂၀၁၀) ႔၏ SIW “ ႔ …..

႔ (၅၀/၅၀

၃၀ ၏

၅၀/၅၀

႔

”

႔

႔ ( ႔ ႔

႔

႔

၏

[59]

ၢ (IPU) ၃၀၀

႔ ႔

႔

႔

႔

႑ ႔ (၁)

(၂

႔

၏

႔ ႑

“ ”

႔

႔

႔ ႔

႔

႑

(၁)

(၂ ႔

႔ ၏

႔

[60]

၏

“

” ႔ ႔ ႔

႔၏

႔

႔

႔

႔ ၏

႔

႔ ၏

႔ ႔ ႔

႔

႔

[61]

ဗ

ဗ ႔

႔ ဗ ႔

႔ ႔ ႔

႔

(

၏ ႔

႔

၏

၏

႔ ၏

[62]

၏

(EMILY’s ၏

႔ EMILY

“ (

) ” ၏ Wish

႔ ႔

႔ ႔

(

႔

႔ ႔

႔ ၏

႔

႔ ၏ ႔

႔

[63]

(

CAD$၅၀၀

CAD$၅၀၀

CAD$၅၀၀

(SRP)

(ဃ)

၏

(

)

ၢ

[64]

႔ ဗ

၏

႔

( ) ႔

႔

႔

႔

၏

၇ ႔ ၏ ၂

႔၏

႔ “ ”

၂၀၀၉

၃၀ ႔ ၅၀

[65]

၁၉၉၉

၏ ၅၀

၏ ၅၀

႔ ႔

၏

၂ ႔

၂၀၁၁ ( ) ( ) ၏

၏ ၃၀

၏

႔ ႔ ႔

၂၀၁၁

႔

၏ ၁၀

႔

႔

၏ ၅၀ ႔

၏ ၃၀

႔

႔ ၏ ၂

႔ ၢ

[66]

၏

( ) ႔ : ႔

႔ ႔

႔

႔

႔

႔

ဗ

႔ ႔ ႔ ႔

႔

႔၏

႔၏ ၏

၏ PAN ၏

႔

႔

႔၏

႔

[67]

( ) ႔ ႑

႔၏

႔ ၏

႔ ႔

႔ ႔ ႔ ႔

႔ ႔ ႑

႔

[68]

III) ေရြးေကာကပြ ကာလ

ေရြးေကာကပြအတြက ၾကတငျပငဆငခကမား။

အဓက ျပသာနာမား

ႏငငေရးပါတမား၊ေရြးေကာကပြယဥျပငသမားသညေရြးေကာကပြတြငအဓကပါ၀ငလပရားသမားျဖစၾက ျပး အစးရရးတာ၀နမားအတြက ယဥျပငျခငး၊ ေရြးေကာကပြ campaign မား လပေဆာငျခငး၊ မဆြယျခငး စသည႔ ေရြးေကာကပြဆငရာလပငနးမားတြင ပါ၀င ယဥျပငၾကသည။ ႏငငေရး၊

[69]

ပါတ၀နးကငယဥေကးမဆငရာ ဓေလ႔ထးစမားႏင႔အတ ေရြးေကာကပြဆငရာ အပခပေရး ႏင႔ ဥပေဒဆငရာ ကန႔သတခကမားသည ေရြးေကာကပြ၏ အကးရလဒအား မားစြာ သကေရာကမရသည။ေရြးေကာကပြကာလအေတာအတြင ႏငငေရးပါတမား၏လပေဆာငခကမားအားေရြးေကာကပြcampaignမားႏင႔အညလကေလာညေထြျဖစေအာငျပလပျခငး၊ေရြးေကာကပြ၀ငေရာကယဥျပငသမားအားေထာကချခငး၊မေပးသမားအားလကလမးမအဆကအသြယျပလပျခငးစသည႔ လပေဆာငခကမားကလပေဆာငၾကသည။ထ႔အျပငပါတမားသညမေပးျခငးႏင႔မေရတြကျခငးအပါ၀င ေရြးေကာကပြ၏အပခပေရးပငးအား ၾကးၾကပကြပကပါသည။

ေရြးေကာကပြ campaign မားသည ပါတမားအား မႏငေစသည႔ အဓက အေၾကာငးရငးျဖစသည။ ေရြးေကာကပြ campaignမား၏ စညးမဥး စညးကမးမားႏင႔ ပါတမားၾကား မဟာဗဟာမားသည ႏငငကလက၍ ကြျပားမရျပး ယငးတ႔အား ဥပေဒဆငရာ ကန႔သတခကမား၊ လ႔အဖြ႔အစညး၏ ဓေလ႔ထးတမးအစဥအလာမား၊စးပြားေရးဆငအေျခအေန၊ဖြ႔ျဖးတးတကေရးအေနအထားမား၊ႏင႔ ႏငငေရး ကင႔သးပ စနစ အမးအစားမားေပၚမတည၍ ခမတသည။ ႏငငလးဆငရာ ေရြးေကာကပြ campaign မားသညကန ေငြ အလြနမားၿပ အျခားေသာႏငငမားတြင campaign၏ ေအာငျမငမသည သးစြေသာ ေငြေၾကးပမာဏကမတည၍ အကးသကေရာကမရေၾကာငး ေလ႔လာ သရရသည။ သ႔ေသာလညး အမးသမးမားအေနျဖင႔ ေရြးေကာကပြအား ၀ငေရာကယဥျပငသည႔အခါ အမးသားမားက႔သ႔တနးတ အေျခအေနေရာကရရနႏင႔၊ မဒယာမား၏ ပ႔ပးကညမရရန ပငပငပနးပနး ၾကးစားရနးကနရသညကလညး မၾကာခဏဆသလပင ေတြ႔ရရသည။ ထ႔ျပင ပါတ၏ အဓကလပေဆာငခကမားျဖစေသာ ၀ါဒမားအားခမတရတြငလညးေကာငး၊ မဒယာမားႏင႔ ဆကဆရာတြငလညးေကာငး၊ campaign ပစတာမားအားထတေ၀ ျဖန႔ခရာတြငလညးေကာငး အမးသားပါတေခါငးေဆာငမားကသာ စးမးျခယလယထားျပး ေရြးေကာက ၀ငအမးသမးမားကမ campaign ၏ မထငရားေသာ အခနးက႑မားတြငသာ ပါ၀ငခြင႔ရသည။

IPU မ စစတမးေကာကယေသာ ေလ႔လာေတြ႔ရခကအရ ပါလမန ဥးေရ ၃၀၀အနက ထက၀ကခန႔သည ေရြးေကာကပြယဥျပငသမားအား ေထာကခမေပးရာတြင မဆႏၵနယအား ဆကဆေျပာဆမ ႏင႔ ပ႔ပးကညမ၊ ေရြးေကာကပြ campaign ႏင႔ပါတသကေသာ နညးပညာဆငရာ ကြမးကငမ၊ လပႏငစြမးရည စသညမားအား အဓက အေရးၾကးဆး အခကအလကမားအျဖစထည႔သြငး စဥးစားေၾကာငးသရရသည။ အခ႕ကမ အျခားေသာႏငငမားတြငရေသာ ပါတ မားမ ဥးစးလပေဆာငေသာ သငတနးမား၏ အသးကမေပၚမတညသည။ ပါတမားအေနျဖင႔ ေရြးေကာကပြ campaign ကငးပေသာ ကာလမားတြင အမးသမးမားအား ပါ၀ငထည႔သြငးျခငးမား အထးတလည ျပလပေပးျခငး၊ campaign ႏင႔သကဆငေသာ အတတပညာမား ကြမးကငတးတကမရေစရန ၀ငး၀နးကညႏငေသာ နညးလမးမားစြာ ရေပသည။ အမးသမးမားဆငရာ အရပဖကအဖြ႔အစညးမားႏင႔ အျခားေသာ ဖြ႔ျဖးေရးဆငရာ အဖြ႔အစညးမားလညး အမးသမးမား ေရြးေကာကပြ campaign မား

[70]

ျပလပႏငရနအတြက သငတနးမားအား သငၾကားပ႔ခေပးလကရသည။ ထ႔ေၾကာင႔ ႏငငေရးပါတမားအေနျဖင႔campaignျပလပေသာကာလမားတြငေရြးေကာကပြယဥျပငသအမးသမးမား၏ အရညအေသြးမားျမင႔တငေပးရနအတြက ေငြေၾကးႏင႔ နညးပညာပငးဆငရာ အရငးအႏးမား ေထာကပ႔ေသာ ႏငငတကာ အဖြ႔အစညးမား၊ အမးသမးမားဆငရာ အရပဖကအဖြ႔အစညးမားႏင႔ မဟာမတျပကာ အတတကြပးတြလပေဆာငျခငး ႏင႔ မဟာဗဟာအေထာကအပ႔အမားအား ရာေဖြရယႏငသည။

အသးခ မဟာဗဟာမား

ေအာကပါ မဟာဗဟာမားအား ႏငငေရးပါတမားအေနျဖင႔ ေရြးေကာကပြကာလႏင႔ campaign မားျပလပေနခနကာလတြင အေထာကအကအျဖစ အသးျပလပေဆာငႏငရန လမးညြနခကမားအျဖစ အဓကထားဒဇငးေရးဆြထားျခငးျဖစသည။ ထ႔အျပင ဤမဟာဗဟာမားသည ႏငငေရးပါတမားနင႔ အလပအတလပကငေနေသာ၊ ေထာကပ႔ေနေသာ အရပဖကအဖြ႔အစညးမား၊ ပါတေဖာငေဒးရငးမား၊ ႏင႔ ဖြ႔ျဖးတးတကေရးဆငရာ အေထာကအကျပသမားမလပေဆာငေသာ လပေဆာငခကမားအတြက အၾကညဏမားပ႔ပး႔ေပးသည။

၁။ ေရြးေကာကပြယဥျပငသ အမးသမးမားအား သငတနးပ႔ချခငးႏင႔ အရညအေသြးျမင႔တငေပးျခငး။

အမးသမးမား၏ေရြးေကာကပြဆငရာ အခြင႔အလမးမားတးျမင႔လပေဆာငရာတြင ပညာေရးဆငရာ အခြင႔အလမးမား ပ႔ပးေပးျခငး၊ ယဥျပငသအမးသမးမားအား campaign ႏင႔သကဆငေသာ လပေဆာငမစြမးရည အရညအေသြးမား ပမအားေကာငးလာေအာင ျပလပေပးျခငးမားသည အလြနအေရးၾကးသည။ သငတနးမားပ႔ခရာတြငလညး မေပးသမားႏင႔ ဆကသြယေရးေခာေမ႔ြေစသည႔ နညးလမးမား၊campaignစမခကမားေရးဆြျခငး၊မေပးသမားအားအေထာကအကျပပရဂရမမား၊မဒယာမားႏင႔ဆကဆေျပာဆျခငး၊ အမာစကားမား ပမေကာငးမြနေအာင သငၾကားျခငး ႏင႔ ရနပေငြရရေအာင ေဆာငရြကျခငးအစရသညတ႔ကသငၾကားပ႔ခရနရညရြယပါသည။ ဥပမာအားျဖင႔အရပဖကအဖြ႔အစညးမားႏင႔ႏငငတကာအေထာကအကျပသမားသည အမးသမးမားအားcampaignဆငရာလပေဆာငမစြမးရညမားျမင႔တငေရးအားအဓကထားပ႔ခမည႔ သငတနးမားတြင သင႔ေတာေသာ မဟာမတမားျဖစႏငသည။

ထ႔မမက ႏငငေရးႏင႔ပါတသကေသာအရညအေသြးမား ပမတးတကလလငလညး ယခငႏစမားက ေရြးေကာကပြ campaignမားတြင ပါ၀ငယဥျပငခ႔ေသာ အမးသမးမားထမ ႏငငေရးအေတြ႔အၾကမားက ေလ႔လာေမးျမနးႏငသည။

[71]

ထရညရြယခကအတြကAustralia ႏငငတြငအလပသမားပါတအဖြ႔မၾကးမး၍ အေတြ႔အၾကမရသ ႏင႔အေတြ႔အၾကရျပးသတ႔အတတကြ တြ၍လပေဆာငရေသာ သငၾကားလမးညြနမ ပရဂရမတစခအား တညေထာငခ႔သည။ အလားတ United Kingdom ( UK) တြငလညး Conservative Party Woemn 2 Win အဖြ႔သည အမးသမးမားအား အရညအေသြးစြမးရညျမင႔တငေရးဆငရာ သငတနးမားပ႔ချခငး၊ ပါတအတြငး ေအာငျမငမရရေစရနလအပေသာ အေထာကအပမားေပးျခငး ႏင႔ အမးသမး အဖြ႔၀ငသစမား ေခၚယျခငး စသည႔လပေဆာငခကမားက စြမးစြမးတမလပေဆာငလကရသည။

၂။ campaign တြငး အမးသမးမား၏ အခနးက႑ သသာထငရားေစျခငး။

အမးသမးမားပါတႏငငေရးလပရားေနသမားႏင႔ ေရြးေကာကပြ ယဥျပငသအမးသမးမား၏ လပေဆာငမစြမးရညမားအားႏငငေရးပါတမားတြငအသးခႏငသည႔ အခြင႔အလမးမားရေသာျငားလညး campaign လပရားမမားတြငမ လေလာကစြာ အသးမခႏငျခငး၊ႏင႔ မၾကာခဏ ဆသလပင အသအမတမျပျခငးမားစြာၾကရသည။ အမးသမးမား၏ အခနးက႑သည ပါတႏင႔သကဆငေသာ campaign လပရားမမားတြင တမေကာေနသည။ အထးသျဖင႔ ပါတ၏ ေခါငးေဆာငေနရာႏင႔ လသထငရားေသာ ရာထးမားတြငျဖစသည။ ႏငငေရးပါတမားသည ယဥျပငသ အမးသမးမား၏ အခနးက႑ႃမင႔တငျခငးႏင႔လသထငရားျဖစေစရန ထအမးသမးမားအားေျပာေရးဆခြင႔ရသအျဖစ ခန႔အပျခငးျဖင႔လညးေကာငး၊campaignပစတာနင႔TVေၾကာျငာမားတြငထည႔သြငးျခငးျဖင႔လညးေကာငး campaign လပရားမမားတြင ပါ၀ငလပေဆာငေစျခငးအားျဖင႔ ျမင႔တငေပးႏငသည။ အျခားေသာႏငငမားရ ပါတ၀င အမးသမးအဖြ႔၀ငမားသည campaign ကာလအတြငး မမတ႔၏ ေရြးေကာကပြ ယဥျပငသ အမးသမးမားအား လသထငရားေသာ လမကြနယက website မားျဖစၾကသည႔ facebook ႏင႔ twitter အစရသည႔ နညးပညာသစမား အသးျပျခငးအားျဖင႔ ေထာကခလကရသည။

ၾကတငသငၾကားလမးညြနပ႔ခသည႔ျပညသ႔ campaign မားအေနျဖင႔ ယဥေကးမဓေလ႔ထးတမးစဥမား၊ လ႔အဖြ႔အစညး၏ အမးသမးမားအား ဆန႔ကငသည႔ မတရား ဘကလကမမားအားၾကေတြ႔ႏငသည။ အထးသျဖင႔မဒယာမားကထအေၾကာငးအရာမားအားဆကလကတညျမေစေအာငလပေဆာငလကရသက႔သ႔ လ႔အဖ႔ြအစညးတြင အမးသမးမားႏငငေရးလပရားမမားတြင ပါ၀ငေဆာငရြကလာပါက ရရလာမည႔ အကးေကးဇးမားကလညး မးေမာငးထးျပလကရသည။အားေပးမမားအား ေရြးေကာကပြျပငပြ၀ငအမးသမးမားပါ၀ငေသာပါတမားအားမဒယာမားတြငထပမ၍ထတလြင႔ေပးျခငးအားျဖင႔ campaign လပရားမမားတြင အမးသမးမား၏ အခနးက႑အား သသာထငရားမ တးျမင႔ေစႏငသည။ အထကတြင ေဖာျပခ႔သည႔အတငး Timor- leste တြင အမးသမးမားအား ေရြးေကာကပြတငေျမာကေသာပါတမားအား မဒယာမားတြင အကယတ၀င႔ထတလြင႔ျခငးအားျဖင႔

[72]

အားေပးေထာကခခ႔သည။ United States ( U.S) တြင ဒမကေရစပါတမားသည ေရြးေကာကပြဆငရာ တဗြေၾကာျငာမားတြင ျပငပြ၀ငအမးသမးမား၏ ရပပအားထည႔သြငးရန တကတြနးသည။

ႏငငေရးပါတမားအေနျဖင႔ျပငပြ၀ငအမးသမးမားေရြးေကာကပြတြငႏငေျခပမနးစပေစရန campaign အဖြ႔၀ငအငအား၊ လျခေရး၊ ကငးပရာေနရာႏင႔ ရနပေငြလညပါတပ စသည႔ campaign လပရားမ ျဖစစဥမားက အေသအခာ ေပးသရနလအပေပသည။

၃။ အမးသမးမားအတြက အဓက ျပသာနာမားျဖစေစေသာ ပါတ၏ အေနအထားမား ပေပာကေရးႏင႔ ေဖာထတျခငး

ႏငငေရးပါတ၏မ၀ါဒသည၄ငးပါတ၏အဓကအႏစခပအစတအပငးျဖစျပးျပသာနာတစစတရာေပၚေပါကလာပါက ပါတအခငးခငးၾကား ကြျပားျခားနားခကက ျပသသည။ အမးသမးမား၏ မ၀ါဒမားက အဓကထား၍ တနးတျပဌာနးထားျခငးသည ပါတမားအတြက ေရြးေကာကပြရလာဒေကာငးက ရရေစသလ အမးသမးမေပးသမား၏ ေထာကခအားေပးမကလညး တခနကရရေစသည႔ မဟာဗဟာ တစချဖစသည။ ဥမာအားျဖင႔ဆရလင အမးသမးပါလမနအဖြ႔၀ငမားအေနျဖင႔ ဂနဒါ ( gender) ကအေျခခေသာ အၾကမးဖကျခငးအား ေရ႕မ မားမားမတမတ ႏမႏငးေပးျခငး၊ မဘမား သားသမးမားအား စြန႔ပစျခငးႏင႔ ကေလးသငယေစာင႔ေရာကျခငး၊ ကား၊မ ေရးရာ တနးတညမျဖစေရး ဥပေဒမားႏင႔အမးသမးမား ဥပေဒဆငရာလပငနးစဥမားႏင႔ပါလမနမားတြင ပါ၀ငလပရားႏငခြင႔ရသည႔ ေရြးေကာကပြဆငရာမ၀ါဒမားကလညး ျပနလညျပငဆငျခငးမား ျပလပေပးႏငသည။ အမးသမးမားႏင႔ ပါတသကသည႔ ကစၥရပမားအား ပါတ၏မ၀ါဒအတြငး ထည႔သြငးျခငးသည ေရြးေကာကပြယဥျပငသ အမးသမးမားအေနျဖင႔ မေပးသ အမးသမးမား၏ ေထာကခအားေပးမက ရရႏငသည။ အမးသမးမားႏင႔ဆငေသာ မ၀ါဒ ျပသာနာမားအား ေဖာထတႏငေသာ ပါတမားသည မမတ႔၏ ယဥျပငသအမးသမးမားအတြက မေပးသ အမးသမးမားထမ မအေရအတြကပမရရေအာင ဆြေဆာငႏငသည႔အျပငမမတ႔၏ပါတအားလညးပမေကာငးမြနေသာအေနအထားသ႔ေရာကေအာငျပ လပႏငသည။ အဘယ႔ေၾကာင႔ဆေသာ ထသ႔ေဖာထတႏငျခငးသည မေပးသအမးသမးထ၏ ဆႏၵအား လလားစြာ တ႔ျပနမပငျဖစသည။

၄။ ကား၊မ ေရးရာ ခြျခားမ သတထားရမည႔ ေရြးေကာကပြဆငရာ ေစာင႔ၾကည႔ျခငးႏင႔ လျခေရးဆငရာ သတမတ ျပဌာနးထားျခငး။

ေရြးေကာကပြကာလအေတာ ႏငငေရးပါတမားအေနျဖင႔ မေပးစနစလပငနးစဥမား၊ သမရးကမဟတေသာ နညးလမးမား ရမရကလညး ေသခာစြာ အနးကပေစာင႔ၾကည႔ရမညမာ အလြနအေရးၾကးလေပသည။ မ၀ယျခငး၊ မေပးသမားအား ျခမးေျခာကျခငး၊ မလမလညျခငး ႏင႔

[73]

အရညအခငးညေသာ အဖြ႔အစညးမ ေရြးေကာကပြ၏ ဂဏသကၡာအားကဆငးေစျခငး စသည႔ လပေဆာငခကမား ျပလပႏငသည။ လျခေရးအားနညးပါက ေရြးေကာကပြယဥျပငသ အမးသားမားထက အမးသမးမားတြင ပ၍ ဆးကးသကေရာကမရသည။ အထးသျဖင႔ လငကြျပားမေပၚမတည၍ အၾကမးဖကမ ျဖစပြားမမားသည႔ေနရာမားတြင ပမမားျပားႏငသည။ ေနာက ဆကတြအေနျဖင႔ ေရြးေကာကပြႏင႔ပတသကေသာ ပဋပကၡမား ပ႕ႏေပၚေပါကေစႏငသည။

ထ႔ေၾကာင႔ ႏငငေရးပါတမားအေနျဖင႔ ပါတ မတပတငျခငးႏင႔ မေပးလပငနးစဥမား ျပလပရာတြင မေပးသမားအား တစစတရာ ျခမးေျခာကျခငး၊ မလမလညျခငးမားမရေစရန မမတ႔၏ သကဆငရာပါတမ ကယစားလယမားအား ထားရျခငးအားျဖင႔ အနးကပေစာင႔ၾကည႔ရန လအပေပသည။ ထ႔ျပင ပါတမားအေနျဖင႔ မပးမားအား ေရတြကျခငးႏင႔ သယယရာတြင လအပေသာ လျခေရးမားထားရရန အေသအခာ လအပေပသည။ ထမမက ႏငငေရးပါတမားအေနျဖင႔ မေပးသအမးသမးမားအား အၾကမးဖကျခငး၊ ျခမးေျခာကျခငး၊ မသားစမ မေပးျခငး အစရေသာ အခကအလကမားအား ၾကပမတေစာင႔ၾကည႔ရန အေရးၾကးသည။ ႏငငေရးပါတမားသည ပါတအဖြ႔၀င ကယစားလယမားအား ခန႔အပေခၚယကာ သငတနးပ႔ခရန တာ၀နရျပး အမးသမးမားအား ေစာင႔ၾကည႔ေရးတာ၀နအားခန႔အပရနလအပသည။အထးသျဖင႔ ဤအခကသညအမးသမးမားအတြက သးသန႔ မေရတြကျခငး၊ ခြေ၀သတမတျခငး ျပလပရာတြင အေရးပါသည။

မ ေရတြကျပလပသည႔ေနရာတြင အမးသားမား ထားရျခငးမ တားျမစႏငျပး အကယ၍ ထားရပါက မေပးသ အမးသမးမားအား ျခမးေျခာကမျ လပျခငးမား ျဖစပြားႏငသည။ ပါတအဖြ႔မားမ ၾကပမတေစာင႔ၾကည႔မမား ထားရျခငးသည အမးသမးမား၏ လျခေရးအားစတခရရသာမက မမတ႔၏ပါတအား ေထာကခအားေပးသမားကလညး တစစတစရာ ျခမးေျခာကျခငးမရပ သ႔မဟတ တျခားေသာ အေႏာင႔အယကမား ကငးေ၀းျခငးစေသာ အကးေကးဇးမားလညး ရရေစသည။

၅။ ကား၊မ ေရးရာ ကြျပားမေပၚ သတထားသည႔ မေပးသမား၏ သတငးအခကအလကမား စစတမးေကာကယျခငး။

ႏငငေရးပါတမားသညေထာကခသမားအေနျဖင႔ မမတ႔၏ပါတအား မေပးရန မတပတငျခငး ေသခာရနႏင႔ ေရြးေကာကပြေန႔တြငတရား၀ငမေပးျခငးအားေစာင႔ၾကည႔ရနအတြကမေပးသမား၏ ပညာအရညအခငးမတတမးအား တစစတစညးလပေဆာငရန စတ၀ငတစားရသည။ ထသ႔ မေပးသမား၏ သတငးအခကအလကမားအား စစတမးေကာကယသည႔ campaigns မားအတြကလညး ႏငငေရးပါတမားအေနျဖင႔ ေျမာကျမားစြားေသာ ေငြေၾကးမားနင႔ အခနမားက ႏစျမပထားရသာမက မေပးသအမးသမးမားအားလညး ေျပာၾကားလေသာ သတငး၊ အမာစကားမားကလညး တကရကေျပာၾကားႏငျပး မေပးလပငနးစဥမားအား လညမရမရကလညး ေသခာႏငေပသည။ မေပးသမား၏ သတငးအခကအလကမားအား စစတမးေကာကယသည႔

[74]

campagins မားသည အမးသမးလထအား ၄ငးတ႔၏ မေပးမသည အဖြ႔အစညးအား မညသ႔မညမ အေရးပါအရာေရာကေၾကာငးမးေမာငးထးျပသင႔သလ လ႔အဖြ႔အစညး၏တနးတညမျပညသတစေယာက အေနျဖင႔ လြတလပစြာမေပးႏငခြင႔ရေၾကာငးကလညး အေလးထားေျပာၾကားသင႔သည။ ဥပမာအားျဖင႔ ေတာငအာဖရက ( South Africa) တြင အာဖရကႏငငလးဆငရာအမးသမးညလာခအဖြ႔ခပသည ၂၀၀၉ ခႏစ ႏငငလးဆငရာ အေထြေထြေရြးေကာကပြကာလတြင ဒမကေရစစနစ အေျချပခငမာလာ ေစရနအလ႔ငာ အမးသမးထတစရပလးလြတလပစြာ မေပးခြင႔ရေစရန ေဆာၾသစညးရးလ႕ေဆာေပး ေသာ ရက ၆၀ ၾကာျမင႔ေသာ Non-Stop Electioneering Campaign အားအစျပလပရားခ႔သည။

အမးသမးမားသည မေပးသမား၏ သတငးအခကအလကမားအား စစတမးေကာကယသည႔ campagins မား၏ အပခပစမျခငး၊ စမခကမားျပလပျခငး၊ ႏင႔ လပေဆာငခကမားျပလပျခငး စသညမားတြငလညး အစတအပငးတစခအျဖစ ပါ၀ငသင႔သည။ ဤက႔သ႔ campaigns လပရားမမား ႏင႔ ပညာေရးဆငရာ ေဟာေျပာပြမားအား စစဥရာတြင ေျပာၾကားလသည႔ အမာစကား၊ ႏငငတစႏငငခငးစတငး၏ ႏငငေရး အေျခအေန၊ စာတတေျမာကႏနး၊ ေနာကခ လေနမ ယဥေကးမ ဓေလ႔ထးတမးစဥလာစေသာ အေၾကာငးအရာမားသာ လအပသညမဟတပ အဖြ႔အစညး၏ စမဖြ႔စညးမ ႏင႔ သတထားေရြးခယမတ႔လညး လအပသည။ အမးသမးမားအေနျဖင႔ ျခမးေျခာကမကငးေ၀း၍ လျခစတခစြာ သငယမျပလပႏငေသာ ပတ၀နးကငတစခ အေသအခာရျခငး ႏင႔ လအပလင အမးသမးသးသန႔သငတနးပ႔ချခငးမားျပလပရနလညးအလြနအေရးပါလသည။ထးတမးစဥလာ အသငးအ၀ငးမားတြငအမးသမးမားသညအမးသားမားႏင႔ႏငးယဥလငခြျခားသတမတခရျပး ပညာသငယေလ႔လာခြင႔ႏင႔ အျခားေသာ လြပလပခြင႔မားလညး ကြျပားျခားနားသည။ မေပးသ ပညာေရးဆငရာ အဖြ႔တြင အမးသမးမားအား ပါ၀ငထည႔သြငးျခငးျပလပ၍ လအပလင အဖြ႔အား အမးသမးသးသန႔ျဖင႔ ဖြ႔စညးရမည။

မေပးသမား၏ သတငးအခကအလကမားအား စစတမးေကာကယသည႔ campagins မားအေနျဖင႔ မသားစခငးမေပးျခငးအားေခဖကႏငရန လငကြျပားမဆငရာသတထားေသာ အမာစကားေျပာျခငးအား အေလးေပးသည႔လ႕၀ကမေပးျခငးအား ပါ၀ငထည႔သြငးသင႔ျပး ဒမကေရစပနးတငသ႔ ေရာကရေအာင ေပါငးစညးရာတြငအမးသမးမား၏ႏငငေရးပါ၀ငလပရားမ အေရးပါပကလညး မးေမာငထးျပသင႔သည။ အမာစကားမားသည အမးသားထအားလညး ေရြးေကာကပြယဥျပငသအမးသမးမားအား မေပးေစရနလညး အားေပးတကတြနးႏငသည။

[75]

IV.) ေရြးေကာကပြကာလ ျပးေနာက

ကား၊မ ေရးရာ တ႕ျပနေရး အပခပမ

အဓက ျပသာနာမား

ဒမကေရစကအေျခခေသာအပခပေရးအားတဆင႔တးျမင႔ျခငးအားျဖင႔အမးသမးမားအားႏငငေရး လပငနးစဥမားႏင႔ပါတသက၍ပါ၀ငထည႔သြငးျခငးႏင႔တ႔ျပနျခငးတ႔အျပငလပပငခြင႔အာဏာေပးျခငး အစရေသာ ပတ၀နးကင အေနအထားတစခ ဖနတးေပးရနလအပသည။ အမးသမးမား၏ အျမငမားရေထာင႔မားအားထည႔သြငးစဥးစားျခငးႏင႔၊ႏငငေရးလပငနးစဥမားတြငပါ၀ငလပရားခြင႔မား ေပးမသည ဒမကေရစဖြျဖးတးတကေရးလမးစဥအတြက မရမျဖစထားရရမည႔ အခကျဖစသလ ေကာငးမြနေသာ အပခပေရးပငးျဖစလာေအာငလညး ျဖည႔ဆညးေပးသည။ သ႔ေသာလညး ကမၻာအႏအျပားတြင အမးသမးထမားသည ဆးျဖတခကခမတသည႔ က႑တြငမ လစဟာေနေသးေၾကာငး သရရသည။ ေလ႔လာေတြ႔ရခကအရ ပါလမနအတြငးရ အမးသမးလြတေတာ အမတဥးေရသည အလြန နညးေသးေၾကာငး၊ အမးသမးလြတေတာဥးေရသည အလြန အကး၀ငေၾကာငး ႏင႔ အမးသမးလြတေတာအမတဥးေရ မားေလေလ အမးသမးမား၏ ျပသာနာမား၊ ကား၊မ ေရးရာခြျခားမ ကစၥမားအား လြတေတာတြင ေဆြးေႏြးမည႔အေၾကာငးအရာမားအျဖစ

[76]

တးေလေလ ျဖစသည။ ပါလမနတြင အမးသမးဥးေရ ပါ၀ငမက႑မားျခငးသည ႏငငေရး စကားရညလပြဆငရာ သေဘာသဘာ၀တြင အလြနတရာမ လြမးမးမရေၾကာငး သရရသည။

ပါလမနမားႏင႔ဥပေဒေရးဆြသည႔က႑မားတြငအမးသမးမားပါ၀ငမလစဟာပါကပါတမားအေနျဖင႔အပခပမပငးတြငကား၊မေရးရာတနးတညမမရေၾကာငးေသခာေအာငလပေဆာငရန လအပသည။ပါတမား အေနျဖင႔ ႏငငေရးဆငရာ စကားရညလပြမား ေဆြးေႏြးမည႔အေၾကာငးအရာဆးျဖတရာတြင မားစြာ လြမးမးမရသည။ ထမမက မ၀ါဒမားခမတျခငး၊ အဓကအပခပေရးပငးသတမတျခငး စသညျဖင႔ လပပငခြင႔ရသည႔အေလာက အမးသမးမားႏင႔ ပတသက၍လညး မဟာဗဟာကက လပေဆာငႏငသည။ လကေတြ႔တြင ႏငငေရးပါတမားတြင ကား၊မ ေရးရာ ျပသနာမားႏင႔ စပလဥး၍ ေဆြးေႏြးထားေသာ အေၾကာငးအရာမားက ေရာေႏာမတသားထားသည။ ဤကစၥႏင႔ပါတသကေသာ ဥပမာအား ႏငငေရးပါတမား အပခပေရးဆငရာ ေရြးေကာကပြျပးေနာက ေဆြးေႏြးတငျပထားေသာ ကား၊မေရးရာ အေၾကာငးအရာမားက တငးတာျခငးအားျဖင႔ တငျပထားပါသည။

အသးခ မဟာဗဟာမား

ေအာကပါ မဟာဗဟာမားအား ႏငငေရးပါတမားအေနျဖင႔ အပခပေရးဆငရာ ေရြးေကာကပြျပးေနာက အမးသမးမား၏ လပပငခြင႔ အာဏာရေရး၊ႏင႔ ကား၊ မ ေရးရာ တနးတညမျဖစေရးစေသာ လပေဆာငခကမားက တးျမင႔လပေဆာငရာတြင ကးကားရန လမးညြနခကအျဖစ အဓကထား ဒဇငးေရးဆြထားျခငးျဖစပါသည။ ထ႔အျပင ဤမဟာဗဟာမားသည ႏငငေရးပါတမားနင႔ အလပအတလပကငေနေသာ၊ ေထာကပ႔ေနေသာ အရပဖကအဖြ႔အစညးမား၊ ပါတေဖာငေဒးရငးမား၊ ႏင႔ ဖြ႔ျဖးတးတကေရးဆငရာ အေထာကအကျပသမားမလပေဆာငေသာ လပေဆာငခကမားအတြက အၾကညဏမားပ႔ပး႔ေပးသည။

၁။ ကား၊မ ေရးရာ တနးတညမမ အကျဖတျခငး တာ၀နယေဆာငရြကျခငး

ေရြးေကာကပြျပးသည႔ေနာကကာလသညပါတမားအတြကကား၊မေရးရာတနးတညမအကမမား ျပလပရန အလြနတရာ အေရးၾကးလသည။ ပါတမားသည အမးသမးမား၏ လပပငခြင႔ အာဏာရေရး နညးဗဟာမားက ေရးဆြရာ၌ နညးစနစကက စစတမးေကာကယမမားျပလပႏငေသာ လညး မၾကာခဏဆသလပင အေျခအျမစမရေသာ သတငးအခကအလကမားအား ကးကားေနသညက ေတြ႔ရရသည။ ပါတမားအေနျဖင႔ ေရြးေကာကပြရလဒမား၊ ျပညသ႔အျမငမားအား စစတမးေကာကယထားေသာသေတသနမား၊အဖြ႔လကအငတာဗးမား၊ႏင႔စစတမးေကာကယထား ေသာdataအခကအလကမားကအေျခခေသာသေတသနမား၊အမးသမးမား၏အမနတကယ

[77]

လအပခကႏင႔အခြင႔အလမးမားအားနညးစနစကကေလ႔လာေတြ႔ရခကမားမကးကားခကမားယပါကအလြန တရာအကးရမညျဖစသည။ ထ႔ျပင ႏငငေရးပါတအတြင ကား၊မ တနးတညမမ အေျခအေနအား စစေဆးေလ႔လာမညဆပါက ပါတအတြငး အမးသမးမား ထမးေဆာငေနေသာ ရာထးမား၊ မ၀ါဒေၾကျငာစာတမးမားအား စြမးစြမးတမလပေဆာငမ ႏင႔ မ၀ါဒမား အစရေသာ အဖြ႔၏ လပေဆာငခကမား၊ အပခပပ စညးမဥးစညးကမးမားကလညး ဆနးစစေလ႔လာျခငး မညမာ ျဖစသည။

ေရြးေကာကပြျပးသည႔ေနာက ႏငငေရးပါတမားသည campaign အတြငး ကား၊မေရးရာ ျပသာနာမားက အေလးေပးအာရထားမ အတငးအတာႏင႔ ၄ငးတ႔၏ ကယပင လပေဆာငခကမားက ေဆာငရြကျခငးမ အကးအာနသငရရႏငသည။ ေရြးေကာကပြကာလ အေတာအတြငးယဥျပငသမားအတြက ေငြေၾကးေထာကပ႔ျခငးႏင႔႔ စညးမဥးစညးကမးမား ခမတရာကင႔သးရာတြငအမးသမးမားအား တကရကေသာလညးေကာငးသြယ၀က၍ေသာလညးေကာင အခြင႔ညတညမရမရ ပါတမားအေနျဖင႔ အကျဖတႏငသည။ အလားတပင ထသ႔အကျဖတႏငရနအတြက လပေဆာငခက သ႔မဟတ မဟာဗဟာမားလညးခ႕ထြငျပလပႏငသည။ပါတသစမားအေနန႔လညး ယခငကျပလပထားေသာ လပေဆာငခကမားအားအခနမေရြးျပနလညျပငဆငခကမားျပလပႏငေသာလညးေရြးေကာကပြျပး ေနာက ကာလတြငျပလပပါက မဟာဗဟာဆငရာ အကးေကးဇးမားရရႏငသည။ ဥပမာအားျဖင႔ ကေနဒါ (CANADA)တြင ဒမကေရစပါတသစ (NDP) ေရြးေကာကပြကာလျပးေနာက အမးသမးမားအား မဆႏၵနယမားတြင ပမအဆျပႏငေသာ လပေဆာငခကတစခကလညး ခ႕ထြငခ႔သည။ Kyrgyzstan တြင ႏငငလးဆငရာႏင႔ ျပညနယဆငရာ အမးသမးမား ၏ ႏငငေရးလပရားမအေျခအေနမားအား အကျဖတျခငးႏင႔ ကား၊မ ေရးရာ ေလ႔လာဆနးစစမမားဆငရာ ႏငငေရး ပါတမား၏ မ၀ါဒၾကမးစာမားအား အရပဖကအဖြ႔အစညးမားႏင႔ ဖြျဖးတးတကေရးဆငရာ အဖြ႔အစညးမားမ တာ၀နယလကခေဆာငရြကသည။

၂။ ေရြးေကာကျခငးခရေသာ အမတေလာငးမားအား သငတနးမားပ႔ချခငး။

ေရြးေကာကျခငးခရေသာ အမတေလာငးမား အေနျဖင႔ ပါလမနဆငရာ အလပမားသည အေတြ႔အၾကအသစပငျဖစသည။ ပါလမန၏ အတြငး၀နမားရးမလညး အမတေလာငးမားအား သငတနးပ႔ခမမား ရေသာလညး ႏငငေရးပါတမားက မမတ႔၏ အမတေလာငးမားအား ပါလမနအတြငး ပါတမား၏လပေဆာငခကမားအား သးသန႔ သငၾကားပ႔ခမမား ျပလပေပးပါသည။ဤက႔သ႔ သငတနးမား ပ႔ချခငးအားျဖင႔ အေထြေထြ ကယရညေသြးလပေဆာငခကမား တးတကလာႏငသည႔အျပင အမးသမးအမတေတာမားအား ပါလမနႏင႔သကဆငေသာ စညးမဥးစညးကမး ႏင႔ လပရးလပထးမားကလညး ကညရာေရာကသည။

[78]

၃။ ကား၊မ ေရးရာ သတထားမမားအား ပါလမနအတြငး ျပနလညျပငဆငကာ တးျမင႔ျခငး။

ပါလမနအတြငး ႏငငေရးပါတမားပါ၀ငေဆာငရြကေနေသာေၾကာင႔ ပါလမန၏ ဓေလ႔ထးတမးမားအား ပါတမားအေနျဖင႔ ျပျပငေျပာငးလႏငသည။ အမးသမးအမတမား ပါလမနတြင ၀ငေရာကသည႔အခါ၌ ၄ငးတ႔အေနျဖင႔ လငကြျပားမေပၚအေျခခေသာ ၾကးစးျခယလယမမားက ေတြ႔ၾကရႏငသည။ အထးသျဖင႔ ႏငငေရးနယပယတြင အမးသမးမားအား ခြျခားထားသည႔ လမ႕အဖြ႔အစညး၏ ယဥေကးမဓေလ႔ထးတမးမားႏင႔လပရးလပထးမားပငျဖစသည။အမးသမးမားပါ၀ငလပရားမမား စနစတကဥးစးေဆာငရြကႏငျခငးေသခာမရေစရနႏငငေရးဆငရာအေျခအေနမားအား ျပနလညသးသပျခငး ျပလပရန လအပေပသည။ အမးသမးမား ပါ၀ငလပရားမမားအား တးျမင႔ရနအတြက ပါလမနအတြငး ေဆြးေႏြးသည႔ အခန ၊ အမးသမးအမတမားအတြက ေနရာခငးကငးမမား ႏင႔ ကေလး သငယရေသာ အမးသမးမားအား ထြကခြာခန ဖနတးေပးျခငး အစရေသာ အေၾကာငးအရာမားအား ထည႔သြငးစဥးစားေပးျခငးသည အျပသေဘာေဆာငသည႔ ျပနလညျပငဆငခကမားျဖစသည။ထ႔ေၾကာင႔အမးသမးအမတမား၏အတားအဆး၊အဟန႔အတားမားက ဖယရားေပးျခငးသည ပါလမနအတြင ကား၊မေရးရာ တနးတညမျပလပျခငးႏင႔ အမးသား၊ အမးသမးတ႔၏ လအပခကႏင႔ စတ၀ငစားမတ႔အား ဖနတးျခငးအတြက အလြနပင အေရးပါလပါသည။

ေတာငအာဖရကတြင အာဖရကနႏငငလးဆငရာ အမးသမးမားညလာခအဖြ႔မ အမးသမးမားသည ၁၉၉၄ ခႏစတြင ပါလမနအတြငးသ႔ ၀ငေရာကရသည႔ႏင႔တျပငနက ပါလမန၏ဖြ႔စညးပအား ျပနလညျပငဆငရနလအပေၾကာငးမးေမာငထးျပသခ႔သည။ ၄ငးတ႔သည ပါလမန၏ ျပကၡဒနႏင႔ ေကာငးမား၏ ျပကၡဒနတညမရေစရန ညႏငးခ႔သည။ ထ႔သ႔တညမရပါက ေကာငးသားလငယမား ေကာငးပတခနတြင လြတေတာအမတမားအေန ျဖင႔လညး အနားယႏငသည။ ထ႔ျပင လြတေတာတြငး စကားရညလပြမားအားလညး အမတေတာမားအေနျဖင႔ မသားစအား အခနေပး ႏငရန ကေလးသငယမားအား ျပစေစာင႔ေရာကႏငရန အတြက ညေနေစာေစာ အခနမားတြင အျပးသတရနတြနးအားေပးခ႔သည။

[79]

၄။ ကား၊မ ေရးရာ ေပါငးစညးေရးႏင႔ ပါတတြငး အမးသမးမား မ၀ါဒမားႏင႔ပါတသတ၍ လပပငခြင႔အာဏရရေစရန ေသခာျခငး။

IPU မ ပါလမန ဥးေရ ၃၀၀ အား စစတမးေကာကေလ႔လာရာတြင ႏငငေရးပါတမား၏ မ၀ါဒမားသည ဥပေဒေရးဆြရာတြငလညးေကာငး၊လပငနးစဥမားလပေဆာငရာတြငလညးေကာငးအဓကဆးျဖတေပး ေသာအရာမားျဖစၾကသည။ႏငငေရးပါတမား၏ဆးျဖတခကခမတသည႔အပငးျဖစတြင အလပအမေဆာငအဖြ႔ေကာမတမားသည လြမးမးႏငမမားေသာလညး အမးသမးမားအေနျဖင႔ ထေကာမတတြင ပါ၀ငမအားနညးေနေသးသည။ လကေတြ႔တြင ႏငငေရးပါတတငးသည ကား၊မေရးရာ တနးတညမျခငးအားတးျမင႔ျခငး၊ကင႔သးျခငးမရပအမးသမးအနညးစကသာသတ႔၏ရာထး အေနအ ထားအရဆးျဖတခမတသည႔အပငးတြငသာပါ၀ငခြင႔ရသည။အပခပေသာပါတမား၏ေထာကခအားေပးမသည ကား၊မ ေရးရာႏင႔ဆကစပေသာ ဥပေဒမားေရးဆြျခငးႏင႔ အစျပလပေဆာငခကမားအတြက အေရးၾကးဆးထက တစချဖစပါသည။

ႏငငေရးပါတမားအေနျဖင႔ အမးသမးမားလပပငခြင႔ အာဏာရရေရးအေျခအေနမားအား အနညးဆး ေအာကပါ ဖြ႕ျဖးမဆငရာ မ၀ါဒ ၂ ရပျဖင႔ လပေဆာငႏငသည။

၁။ မဘမားထြကခြာခြင႔ႏင႔ မးပြားမ အခြင႔အေရးျပသာနာမား အား ပစမတထားျခငး သ႔မဟတ လငကြျပားမေပၚအေျခခေသာအၾကမးဖကမမားအားေခဖကျခငးအစရေသာကား၊မေရးရာမ၀ါဒျပန လညျပငဆငခကမားအား ေထာကချခငး၊

၂။ ကား၊မ ေရးရာ အျမငရေထာင႔သည စကားရညလပြမား၏ မ၀ါဒမား၊ ႏင႔ ပါတ၏ အဓကထားမမားျဖစၾကေသာ ကား၊မ ေရးရာ တနးတညမတးျမင႔မ နယပယမားျဖစေသာ တရားမတမ၊ ကနးမာေရး၊ အမးသားေရး၊ အလပသမားႏင႔ လယယာေျမ အခြင႔အေရး၊ လမေရးဆငရာ လျခစတခရမ၊ အေမြအႏစဆကဆျခငးမားအားလးနင႔ ေပါငးစညးျခငး ေသခာျခငး။

ပါတအဖြ႔၀ငမား ( အမးသား၊ အမးသမး) ၏ လပႏငစြမးပမာဏမားအားလညးကား၊မေရးရာ( gender) အျမငရေထာင႔မ ေလ႔လာဆနးစစကာ ဖြ႔ျဖးတးတကေအာင ေဆာငရြကသင႔သည။ မ၀ါဒဆငရာ ဖြျဖးတးတကမလပေဆာငျခငး၊ဥပေဒႏင႔အငအားအရငးအျမစမားအားခြေ၀ျခငးမားအားအကးသက ေရာကမရေသာ အမးသား အမးသမးမားမ တငျပသင႔သည။ ဤလပေဆာငခကတြင ကား၊မ ေရးရာဆငရာ ေငြေၾကး ေလ႔လာဆနးစစမမား ၊ data အခကအလကမားအား ဆးျဖတျခငးမား ျပလပရန ကား၊မေရးရာ တနးတညမမအား လပေဆာငေသာ အထးေကာမတမား၏ လပႏငစြမးရညမားအား ျမင႔တငေပးျခငးပါ၀ငသည။ ဆကစပေသာ အဖြ႔အစညးဆငရာတငးတာမသည

[80]

အမးသမးအဖြ႔မား၏ ဆးျဖတခကႏင႔ ေထာကခခကမား၊ အတြငးပငး မ၀ါဒ ေကာမတမား၊ သ႔မဟတ ႏငငေရးပါတအတြငးမ၀ါဒဖြ႔ျဖးမမားအားလြတေတာမအမးသမးအဖြ႔မားမအေၾကာငးၾကားျခငးျဖစသည။

(PSOE) ၂၀၀ PSOE ႑

USFP

႑ ၁၉၉၉ ၂၀၀၁ ၂၀၀၉ ႔ ႔ ႔

အခ႕ေသာ ကစၥရပမားတြင အမတမားအေနျဖင႔ ပါတ၏စညးကမးခကမားေၾကာင႔ ကား၊မေရးရာ တနးတညမ ျပသာနာမားအား ေဆြးေႏြးခကမားအား ကန႔သတႏငသည။ ကစၥေတာေတာမားတြင ပါတမား၏ မ၀ါဒမားအား ပါလမနအတြငး ပါတအဖြ႔မား၏ သးသန႔ျပသာနာမားအား မေပးပကၾကည႔ျခငး အားျဖင႔ ဆးျဖတသည။ ထ႔ေၾကာင႔ ပါလမနအတြငးရ အမးသမးအမတ တစဥးတစေယာကခငးစအား လကေတြ႔မကေသာ ေတာငးဆမမား ေရာငၾကဥရနလအပေပသည။ အဘယေၾကာင႔ဆေသာ တစဥးတစေယာကခငး အေနျဖင႔ ပါတႏင႔ တစသးပဂၢလဆနေသာ ကစၥရပမားက လပေဆာငရန အခကအခရေသာေၾကာင႔ျဖစသည။ဤသ႔ျပမျခငးအားျဖင႔ပါတတြငးကား၊မေရးရာေပါငးစညးေသခာမ၏ အေရးပါပက တြနးအားေပးသည။

၅။ အမးသမးမား ေနရာရျခငးႏင႔ ေရရညတြင ဆကလကထနးသမးထားျခငး။

ပါလမနကာလ အေတာအတြငးတြင လြတေတာတြင အမးသမးမား၏ေနရာအေရအတြကသည အတကအကျဖစေနတတသည။အမးသမးအမတမားအေနျဖင႔၀နၾကးအဆင႔ရာထးတးျမင႔ျခငးေၾကာင႔ ႏတထြကျခငး သ႔မဟတ ပါလမနေနရာအား ဖယေပးျခငးမား ျပလပရမည။ ဤအေျခအေနမားတြင

[81]

( ေရြးေကာကပြကငးပျခငးမရပါက) ႏငငေရးပါတမားအေနျဖင႔ လြတသြားေသာ ေနရာတြင အမးသမး အမတမားအား ျပနလညေနရာေပးျခငးျပရမညျဖစသည။ ပါတအေနျဖင႔ အမးသမးဥးေရ အေရအတြက တးပြားလာေစရနအတြက ေနရာလြတမားတြင အမးသမးမားအား ျပနလည ခန႔အပရမည။ ႏငငေရး ပါတအေနျဖင႔ေနာငအနာဂတေရြးေကာကပြမားတြငယဥျပငႏငမည႔အမးသမးဥးေရအားဆကလက ထနးသမးထားရန လအပေပသည။ ပါလမနတြင အမးသားဥးေရထက အမးသမးဥးေရမား တရနထး တးျမင႔လာျခငးလညး ရလာႏငသလ အမးသမးမားအားလညး ဤက႔သ႔ အေျခအေနအား ဆကလက ထနးသမးသြားရန မညက႔သ႔ ေထာကပ႔အားေပးမမား လအပမညကလညး ေမးျမနးသင႔ေပသည။ ဥပမာအားျဖင႔ (Ghana) ဂါနတြင မားစြာေသာ ႏငငေရးပါတမားက ေနာငအနာဂတ ေရြးေကာကပြမားတြင အမးသမးမား လြတေတာတြင ေနရာ ရရေစရန ဆကလကထနးသမးသြားမည႔ အျပငပါတတြငးလစဟာသြားေသာအမးသမးေနရာတြငလညး ျပနလည၍ အမးသမးေနရာရေရးကသာ လပေဆာငသြားမညျဖစသည။

၆။ အမးသမးမားအဖြ႔မားဆငရာ ကြနယကျပလပျခငးႏင႔ အဖြ႔အစညးငယမားအား ေထာကပ႔ေပးျခငး။

ကမၻာအႏ႔အျပားတြငရေသာ အမးသမးမားအေနျဖင႔ ပါလမနအတြငး လနညးစအျဖစရေနျခငးသည မ၀ါဒေျပာငးလရနအတြက မဟာမတမားအဖြ႔ႏင႔ပးေပါငးျခငးမမဟာဗဟာပငးဆငရာအကးေကးဇးမား ရရႏငသည။ အမးသမးအဖြ႔အစညးငယမားသည အစးရလပေဆာငခကမားအားၾကးၾကပေရးတာ၀န ၊ ဖြ႔ျဖးတးတကေရးဆငရာမ၀ါဒမားတြငကား၊မေပါငးစညးေရးႏင႔အမးသမးမားအားႏငငေရးပါတမတဆင႔ ၄ငးတ႔၏ စတ၀ငစားမႏင႔ သကဆငေသာ အေၾကာငးအရာမားအား ပေဖာေပးရန အမးသမးထအား အတတကြ ဆြေခၚေပးႏငေသာ အကးသကေရာကမရသည႔ ေဆြးေႏြးပြတစချဖစႏငသည။ ထအဖြ႔အစညးမား၏ လပေဆာငခကမားတြင လြတေတာတြငရေသာ အမးသမးအမတမား လပႏငစြမးရညကျမင႔တငျခငး၊ ဥပေဒမၾကမးမားအား ေလ႔လာဆနးစစျခငး၊ အရပဖကအဖြ႔အစညးမားမ သတငးမားအားၾကားနာျခငး၊ ဆကႏြယေသာျပသာနာမားအား အလပရေဆြးေႏြးပြမား ျပလပျခငး၊ အမးသမးအဖြ႔၀ငမားအေနျဖင႔ ပါတေခါငးေဆာငမားအား လြမမးမ ရေစရန လကရျပသာနာမားအား ထတေဖာျခငး၊ ကား၊မေရးရာ ေပါငးစညးေရးႏင႔ အမးသမးမား လပပငခြင႔အာဏာရရေရး အစရေသာ လပေဆာငခကမား ပါ၀ငပါသည။

အမးသမးအဖြ႔ငယမားအား ပါတမား ေထာကချခငးသည ရလာဒေကာငးမား ျဖစေပၚလာႏငပါသည။

႔၏

[82]

႔ ႔ ႔ ႔၏

ဗ ဗ ႔ ၏ ႔ ႔၏

၏ ႔ ၏ ႔ ၏ ႔ ႔

၇။ အရပဖကအဖြ႔အစညးမားႏင႔ မဟာဗဟာဆငရာမတဖကဖြ႔ျခငး။

ႏငငေရးလပေဆာငေသာအမးသမးမားႏင႔အရပဖကအဖြ႔အစညးမားၾကားမဟာမတဖြ႔တညေဆာကျခငးသညမ၀ါဒခမတသည႔လပငနးစဥမားအားထပဆင႔တးျမင႔ရနအတြကမားစြာအကးသကေရာကမရ သည။ အထးသျဖင႔ ကစၥေတာေတာမားတြင ႏငငေရးပါတမားအေနျဖင႔ အမးသမးမား လပပငခြင႔အာဏာရရေရးမားအား ျမင႔တငရန ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏင႔ ဥပေဒမၾကမးမားအား ေရးဆြရာတြင ႏငငေရးလပရားသမားသည မမတ႔၏ ရညမနးခကပနးတငသ႔ေရာကရရနအတြက အရပဖကအဖြ႔အစညးမားႏင႔ အတတကြပးတြ လပေဆာငေလ႔ရသည။

အျခားေသာ ကစၥရပမားတြင အရပဖကအဖြ႔အစညးမားႏင႔ အမးသမးအဖြ႔အစညးမားသည မမတ႔အလရေသာမ၀ါဒေျပာငးလႏငရနအတြကပါတ၀ငအမးသမးလပရားသမားအား ရညမနးသည။ျဖစႏငေျခအားျဖင႔အရပဖကအဖြ႔အစညးမားအေနျဖင႔အစးရအားဖအားမားေပးႏငသည႔အျပင ျပနလညျပငဆငရနအတြက ျပညသ႔လထ၏ေတာငးဆခကမားလညး လေဆာႏငသည။

[83]

႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ဗ

႔ ႔ ႔ ႔

ဗ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ၂၀၀ ၀

၈။ ပါတအဖြ႔၀ငမားအား လေဆာျခငးႏင႔ အမးသားမားႏင႔အတတကြ အလပလပေဆာငျခငး။

ကား၊မေရးရာ တနးတညမဥပေဒအားျပဌာနးျခငးဆသညမာ ပါတမ ကင႔သးေသာ မ၀ါဒမားႏင႔ လပငနးစဥမားအား အဖြ႔၀ငမားမ လကနာကင႔သးျခငး ကဆလသည။ အထးသျဖင႔ ပါလမနအတြငးတြင ရေသာ အဖြ႔၀ငမားမျဖစသည။ ရညမနးခကခငခငမာထားရျခငးႏင႔ မ၀ါဒမားအား အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကျခငးက႔သ႔ေသာပါတ၏ရညမနးခကဆသညမာေထာကခအားေပးမ ႏင႔ ပါတ၀ငအမးသား၊ အမးသမးမားမ ၀ယယျခငးျဖင႔မရရခ႔လငက ရညညြနးသည။ အမးသားမားသည လြတေတာအတြငး လအမားစျဖစသည႔အျပင ေခါငးေဆာငပငးဆငရာ အစတအပငးမားကလညးလြမးမးထားေသာေၾကာင႔အမးသားမားသညေျပာငးလျခငးမားလပေဆာင ျခငး အတြက မရမျဖစလအပေသာ မတဖကမားျဖစသည။ ထ႔အတြကေၾကာင႔ ကား၊မေရးရာ တနးတညမျဖစေရးလပေဆာငရန အဓကအားျဖင႔ အမးသားမားအား တကတြနးလေဆာရန လအပသည။ အဖြ႔၀ငသစမားအား သငတနးပ႔ခရာ၌လညး ကား၊မ ေရးရာ တနးတညမမႏင႔သကဆင ေသာအေၾကာငးအရာမားကလညး ထည႔သြငး သငၾကားသင႔သည။

[84]

အဖြ႔ေခါငးေဆာင၏ ေထာကခမႏင႔ အျမငသညလညး အလြနအေရးၾကးလေပသည။ စပနႏငငတြင PSOE ေခါငးေဆာငသည မမကယမမ အမးသမး၀ါဒအား ေထာကခအားေပးသအျဖစ ေၾကညာသည။ ထသ႔ေၾကညာလကျခငးေၾကာင႔ စပနႏငငေရး အမးသမး၀ါဒမားၾကားတြင မားစြာေသာ ေျပာငးလ တန႔ျပနမမား ျဖစပြားခ႔သည။ ဤက႔သ႔ ပါတတြငး အမးသမးမားအား အမးသားမားနညးတ တနးတဆကဆျခငးႏင႔ အမးသမးမား၏ အျမငမားအားထည႔သြငးစဥးစားျခငးသည ၾကးစြာေသာ ရကခတမက ျဖစေစသည။

[85]

နဂးခပ

ႏငငေရးအခငးအကငးမားတြငအမးသမးမာ၏အျမငမား၊ပါ၀ငေဆာငရြကျခငးမားအားထည႔သြငးျခငး သည ေခတမဖြ႕ျဖးတးတကေသာ ဒမကေရစလမးစဥသစေဖာေဆာငရာတြငလညးေကာငး၊ ေကာငးမြန ေသာ အပခပပငးျဖစေအာင ပ႔ပးေပးျခငးတြင မရမျဖစလအပေသာ အစတအပငးျဖစသည႔အျပင ႏငငေရးပါတမားသည ႏငငေရးဆငရာလပရားမမားအတြက အဓက ပ႔ပးကညသည႔အရာ ျဖစသည။ အမးသမးလပပငခြင႔အာဏာရရေရးအား ေရြးေကာကပြ လပငနးစဥ တေလာကျမင႔တငျခငးသည ႏငငေရးပါတမားအတြက ႏငငေရးအရေရာ ေငြေၾကးအရပါ အကးအျမတရရေစသည။ အမးသမးမားအား ျပနလညျပငဆငျခငးမတဆင႔ ပြင႔လငးျမငသာစြာ အားေပးေထာကခမသည ႏငငေရးပါတမားအေနျဖင႔ျပညသလထ႔၏အျမငကေျပာငးလေစရသာမကေထာကခအားေပးမမားအားထပမရရေစျခငး၊ အဖြ႔၀ငသစမားအားဆြေဆာငႏငျခငး၊ ရနပေငြတးျမင႔လာႏငသည႔အျပင အျခားေသာ ႏငငမားတြငလညး ၄ငးတ႔၏ ရပတညမအေနအထား တးတကေျပာငးလလာႏငသည။

ႏငငေရးပါတမား၏ တရား၀င ေထာကခေပးျခငးသည ႏငငေရးနယပယတြင အမးသမးမားပါ၀င လပရားေရးက အဟန႔အတားျဖစေစေသာအရာမားအား ျဖတေကာရနလအပသည။ ကား၊ မ ေရးရာ ခြျခားမသညကမၻာအႏအျပားတြငပႏလကရျပးလမေရး၊စးပြားေရး၊ႏင႔ႏငငေရးတြငတနျပနသကေရာကမရသည။ ႏငငေတာေတာမားတြင အမးသမးမားအား အမးသားမားႏင႔ တနးတယဥျပငျခငး၊ ျပညသႏင႔ တကရကထေတြ႔ ဆကဆျခငးမဟန႔တားသည႔အျပင ဆးျဖတခကခမတသည႔ အေနအထားႏင႔အလမးေ၀းေသာရာထးမားအားေပးအပသည။ ဤက႔သ႔ဘကလကမမားသညအမးသမးထ၏ ၀ငေငြအေနအထားႏင႔ ကမၻာ႔ဆငးရမကလညး လကစားေစသည႔အျပင ေရြးေကာကပြဆငရာ လပငနးစဥ အဆင႔ဆင႔တြင အမးသမးမားပါ၀ငလပရား မကလညး အဟန႔အတားျဖစေစသည႔ အလြနသတထားသင႔ေသာ အေရးၾကးအေၾကာငးအရာျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင႔အမးသမးမားတြင၀ငေငြအရငးအျမစနညးေသာေၾကာင႔၄ငးတ႔အား

[86]

အားေပးေထာကခ၇နအတြက လပရားမ campaign မား ၊ ေရြးေကာကပြမားအား ၀ငေရာက မယဥျပငႏငျခငးမား ျဖစတတသည။ ၄ငးအျပင အမးသမးမားသည အမးသားမားထက လပရားမ campaign မားေထာကခအားေပးမရယရန ျပငပမ ရနပေငြရာျခငး၊ ဗဟသတဆငရာ အေၾကာငးအရာမား၊ လြမးမးမကြနယက၊ စျပနမနာမား၊ ႏင႔ အေတြ႔အၾကရေသာ ပဂၢလမားလညး နညးပါးသည။ ႏငငေရးပါတမားအတြငးတြင ဤက႔သ႔ဘကလကမမားအား ေခါငးေဆာငပငးႏင႔ ဆးျဖတခကခမတသည႔အပငးမားတြင အမးသမးမားအားနညေနသညက ၾကည႔ျခငးအားျဖင႔ သရႏင သည။

သ႔ေသာျငားလညး ႏငငေရးပါတအားေထာကခေပးရာတြင အမးသမးအမားစ၏ အငအားသည ေအာကေျခသမးလပေဆာငမႏင႔ အမးသားေခါငးေဆာငေသာ ပါတမားအားေထာကခအားေပးေသာ ေနရာမားတြင အလြနမားျပားေၾကာငးသရရသည။ ႏငငေရးပါတမားတြင ရာထး အာဏာသည တရား၀ငမဟတျခငး၊ ဗဟခပကခပကငျခငး၊ ႏင႔ အမးသမးေခါငးေဆာငမားအားမလလားသည႔ ကြနယကမားမ ေထာကခ ခပကငျခငးမားျဖစသည။ ဖြ႔စညးအပခပေရးပငးဆငရာ ဗဟသတမရျခငး၊ လေလာကေသာ အဆကအသြယ၊ စျပနမနာမား လစဟာျခငးႏင႔အတ မသားစအသငးအ၀ငးမ ေထာကချခငးမရသည႔အတြက အမးသမးမားအေနျဖင႔ ႏငငေရးလပရားမမားတြင အမးသားမားထက ေနာကကကနခ႔သညမာ နားလညႏငဖြယရသည။ ထက႔သ႔ အျမငသေဘာထားမားအား ထပတကရငဆငကာ ႏငငေရးအခငးအကငးသ႔ ၀ငေရာကလာေသာ အမးသမးမားအားလညး ေရြးေကာကပြျဖစစဥ အဆင႔တငးတြင ေျမာကျမားလစြာေသာ တငးတာမမားျဖင႔ ေျပာၾကားသည။ ဤလမးညြနခကစာအပမ ရညမနးထားေသာ မဟာဗဟာသည အမးသမးမားအား ေခါငးေဆာငမပငးတြငပါ၀ငထည႔သြငးျခငးႏင႔ထေနရာတြငဆကလကတညျမေအာငလပေဆာငရာတြငအဘယမ ေအာငျမငႏငေၾကာငး ေဖာျပခ႔ျပျဖစသည။ ေအာငျမငေသာ မဟာဗဟာမားအား ေရြးခယ စရာတြငလညး ႏငငေရး စနစေျပာငးလကယျပန႔မ စေကးျဖစေသာ အမးသမးမား၏ လပေဆာငရညစြမးရညျမင႔တငေပးျခငး ႏင႔ ပါတ၏အတြငးပငးဖြ႔စညးပအား ျပနလညျပငဆငျခငးမား ျဖင႔တငးတာသည။မားလစြာေသာအေျခအေနမားမ အမးသမးမားအား ႏငငေရးလပရားမတြင ပါ၀ငေဆာငရြကျခငးတးတကေအာငျပနလညျပငဆငျခငးသည ပါတ၏ မ၀ါဒလမးစဥျဖစေသာ ကား၊မ တနးတညမ တ႔ျပနမအား တးတကေအာငလပေဆာငျခငးပငျဖစသည။ မဟာနညးဗဟာမား စဥဆကမျပတေပါငးစညးျခငးသည ႏငငေရးႏင႔ဆငေသာ ထးတမးဓေလ႔မားႏင႔ ရညမနးထားေသာ အမးသမးႏငငေရးလပရားသမား ေရြးေကာကပြယဥျပငသအမးသမးမား၊ ေရြးေကာကျခငးခရေသာ လမေရး၊စးပြားေရးမားအား ေျပာၾကားသည႔ အမးသမးအမတမားႏင႔ လပႏငရညစြမးရညစနေခၚမအား ရငဆငေနရသည႔အမးသမးမားအား ေထာကခသည႔အေနျဖင႔ ျပနလညျပငဆငျခငးျဖစသည။

ကမၻာအႏအျပားတြငရေသာႏငငေရးပါတမားသညကား၊မေရးရာတနးတညမျဖစရနလပေဆာငေနသ ေရြ႕ တစစတစေယာကမ မစျခငးသည အျခားထက ပေကာငးေၾကာငး လကေတြ႔ျပသည။

[87]

ေအာငျမငေသာ ပါတမားသည အမးသမးမား လပပငခြင႔ အာဏာရရေရးမားအား ထးထြငးတထြငစြာျဖင႔ ခဥးကပျပး ၄ငးတ႔၏ သမငး ႏင႔အေၾကာငးအရာမားတြငလညး လကဖကမရသည။ သ႔ေသာ ကြျပားျခားနားေသာ မဟာဗဟာမားႏင႔ ခဥးကပနညးမား ရေသာလညး အမးသမးမားအား လပပငခြင႔ပါ၀ါရာထးအား ေပးအပျခငးသည မားစြာအကးသကေရာကမရေၾကာငး တငးတာျပထားသညကလညး ေတြ႔ရရသည။

ဤလမးညြနခကစာအပသည တကလြယကေသာ အလားအလာေကာငးေသာ မဟာဗဟာမားအား အပငး (၁) တြင ေရြးေကာကပြျဖစစဥအဆင႔ဆင႔ ႏင႔ အပငး (၂) အေျခအေနမားအား ဥပမာမားႏင႔ လကေတြ႔ကက အတတကြ ေဖာျပခ႔သည႔အတငး စနစတက စစညးထားျခငးျဖစသည။ ႏငငေရးပါတ၀ငမား အထးသျဖင႔ ေခါငးေဆာငပငးမား၊ အရပဖကအဖြ႔အစညးမား ႏင႔ အျခားေသာ ကား၊မေရးရာ တနးတညမလပငနးမားအား လပေဆာငေနေသာ သမား အား ႏငငေရးတြင အမးသမးမား ပါ၀ငလပရားမမားျပလပႏငရန တးျမင႔ရနတကတြနးေပးသည။ ထ႔ျပင ႏငငေရးပါတတြင အမးသမးလပရားမမားအား အားေပးေထာကခလေသာ အကးေဆာငမားအတြက လညး အသးတည႔မညဟ ေမာလင႔ပါသည။

[88]

B.) ေလ႔လာရသည႔အေၾကာငးအရာမား

ေနာကခအေၾကာငးအရာ

ဤအပငးသညႏငငေရးပါတမားမအမးသမးမားပါ၀ငလပရားမအားပမေကာငးမြနေအာငေဆာငရြက ေသာ အေၾကာငးအရာ အေျခအေနမားပါ၀ငသည။ အပငး ၁ မ ေဖာျပထားေသာ ဥပမာမားသည အပငး ၂ တြငေဖာျပထားေသာ အေၾကာငးအရာမားမ ေဆြးေႏြးတငျပထားျခငးျဖစသည။ ထေလ႔လာခကမား သည ႏငငတြငရေသာ ပါတမား၏ အေျခအေနမားအား ခြျခမးစတျဖာေလ႔လာထားသညထက မတညေသာပါတသ႔မဟတအရပဖကအဖြ႔အစညးမားအားေလ႔လာခကမားျဖစသည။ဤေလ႔လာစာအပထတေ၀သည႔ရာျပဌာနးခကတြငအစျပလပေဆာငခ႔ေသာပါတတငးအားတငျပငရနမျဖစႏငသည႔

အတြကေရြးခယကာတငဆကလကရပါသည။ႏငငေရးဆငရာအေျခအေနမားအား ေအာကပါႏငငမားမ ေကာကႏတတငျပထားျခငးျဖစပါသည။ အာေမနယ၊ ေအာစျထလ၊ ဘာခယာ၊ ဖာဆ၊ ကနေဘာဒးယား၊ ကေနဒါ၊ ခရခယား၊ အ(လ)စာ(လ)ဘာဒါ၊ မကစက၊ ေမာရက၊ ရ၀မဒါ၊ ေတာငအေမရက၊ စပန၊ UK၊ ႏင႔ အေမရကတ႔ျဖစပါသည။ ထ႔အျပင အေၾကာငးအရာအတမားကလညး အႏစခပေဖာျပထားေသာ ဇယားတြငတငျပထားပါသည။ ထအေၾကာငးအရာမားအား အႏၵယ၊ အငဒနးရား၊ ေတာငအာဖရက၊ ပရး ႏင႔ တေမာ-လကစတမ ေကာကႏတတငျပထားျခငးျဖစသည။

အေၾကာငးအရာမားအား အကၡရာအစဥလက စစဥထားပါသည။ အရပဖကအဖြ႔အစညးမ ပါတ ဗဟသတမားရေသအဖြ႔၀ငမား၊ႏငငေရးယခငႏင႔လကရပါတကယစားလယမား၊ ပါတေခါငးေဆာငမား အား နညးစနစတက အေသးစတ အငတာဗးမားႏင႔ အျခားေသာ ေလ႔လာခကမားမ ကးကားတငျပ

[89]

ျခငးျဖစသည။ ဥပမာမားအားလညး နယရာ၊ေဒသ၊ ပါတ၏ ထငျမငယဆခက၊ ႏငငေရးစနစအမးအစား မားႏင႔ အသးခမဟာဗဟာမားေပၚမတည၍ ထည႔သြငးေဖာျပထားသည။ ေဖာျပပါ အေၾကာငးအရာမား သည မဟာဗဟာမားအား လပေဆာငခကႏင႔ ၄ငးတ႔၏ အကးသကေရာကမမားအား အပငးမားအလက တငဆကထားပါသည။ အေၾကာငးအရာ တစခစတငးသည ေလ႔ကင႔မမားအား မဟာဗဟာမားအား ထပမ၍ တးတကေအာင ျပလပျခငးႏင႔ ျပနလညျပငဆငျခငးမားျပလပရာတြင အေထာကအကျဖစေစရနအတြက သငယစရာ သငခနးစာမားႏင႔ ေကာငးမြနေသာေလ႔ကင႔မမားအား ၾကးစားေကာကႏတထားသည။

ေလ႔လာရသည႔အေၾကာငးအရာမား

ေအာကပါ ဥပမာ ၂၀ သည အပငး ၁ တြင ေဖာျပခ႔ေသာ အေၾကာငးအရာမားျဖစ သည။ ေကာငးမြနေသာ ေလ႔ကင႔မ ( တခ႕ေသာ ေလ႔လာေတြ႔ရေသာျပငပမ ဥပမာမားအား အပငး ၁တြင သးသန႔ အခနးက႑အားေဖာျပရနအတြက တငျပထားသည)။ ေအာကေဖာျပပါ စာမကႏာမားသည အေၾကာငးအရာ အေသးစတမားအား ေဖာျပထားျခငးျဖစသည။

ႏငင ေခါငးစဥ ဥပမာ အဓကစကားလးမား

႔ ႔

( ႔ )

၏

႔

[90]

႔

၏

(box)

၏ ႔ ႔

ဗ

ဗ

ဗ

႔

[91]

႔ ႔

(box)

General Bharatiya Janata Party

႔

(box) ၏

၏ ႔

National Action Party ၏

႑

႔ ၏ ႔

(box)

၏

၏ ႔

[92]

(box) ၏

G17 Plus ၏ ႔

၏ ႔

၏

(box)

(Liberation Front of Mozambique)

၏

(box)

၏ ႔ ႔

ဗ

၏

[93]

၏ ႔ ႔

[94]

အေမးနးယား- ကးတခ ( quota) လပေဆာငရန ယာယညြန႔ေပါငးအဖြ႔ ဖြ႔စညးျခငး။

ေနာကခအေၾကာငးအရာ

၁၉၉၁ တြင ဆဗယကယနယမမ လြတလပေရးရျပးေနာက အေမးနးယား၏ ဒမကေရစဖြ႔ျဖးတးတက မသည ေႏးေကြးလာျပး မားစြာေသာ စနေခၚမမားက ရငဆငေတြ႔ၾကေနရသည။ အေမးနးယား၏ ဥပေဒေရးဆြရာတြင တစဥးခငးဆငရာ ျပညနယေရြးေကာကပြႏင႔ ပါတစာရငးမားအားေပါငးစညး ထားေသာ ေရာေႏာထားသည႔ ေရြးေကာကပြစနစမားမတဆင႔ စစေပါငးအဖြ႔၀င ၁၃၁ ဥးပါ၀ငသည။ အေမးနးယားတြင မတပတငထားေသာ ပါတ ၅၀ ေကာရျပး ရပါဗလစကနပါတ ( Republican Party) မ ခပကငထားေသာ ၅ ဖြ႔သည ပါလမနတြငရသည။ အေမးနးယားတြင ႏငငေရးပါတအမား စ၏ သေဘာသဘာ၀မားမာ ႏငငေရးအဖြ႔အစညးမား၏ အပခပပစနစျဖစေသာ ဗဟမအပခပ သည႔ သြငျပငလကၡဏာမားတြင သကေရာကမရသည။ အကးဆကအေနျဖင႔ အလားအလာရေသာ အမးသမးမား၏ ႏငငေရးလပရားမမားတြင အကးသကေရာကမရသည။ ၂၀၀၇ ခႏစ ပါလမနေရြးေကာကပြတြင တစဥးခငးဆငရာ ျပညနယအဖြ႔မ အမးသမး ၅ ေယာကလး ေနရာမရပ ႏငငေရးပါတမ တဆင႔ ေရြးေကာကပြယဥျပငသ ၁၂ ဥးသည သာ အႏငရခ႔သည။ နဂးခပရလင ၂၀၀၇ ခႏစ ေရြးေကာကပြတြင ခေနရာ ၁၃၁ခမ ၁၂ ခအား အမးသမးမားမ အႏငရယခ႔သည။

အမးသမးမား ပါ၀ငလပရားမတးပြားေရးအတြက အေၾကာငးျပခကမား။

သမငးႏင႔ ယဥေကးမအရ အေမးနးယတြင အမးသမးမား၏ အခနးက႑သည အမးသားမားက ၾကးစးျခယလယေသာ ပါတ၀နးကငတြငသာ အာရထားရနျဖစသည။ ဆဗယကေခတမ၀ါဒမ အမးသမးမားသည ပညာေရးအား သငယႏငျခငး၊ အလပခြငသ႔ ၀ငေရာကလပကငႏငျခငး ရညညြနးထားသည။ ထမ၀ါဒသည တငးကပေသာ လငကြျပားမဆငရာ ဓေလ႔ထးတမးမားႏင႔ ကြျပားေနသည႔အေလာက အမးသမးမားသည အမတြငးေရးနင႔ လပငနးခြငတာ၀နမားက အတတကြတြကာ တာ၀နထမးေဆာငျခငးျဖင႔ အလပ ၂ ဆ ပသည႔ အေျခအေနသ႔ေရာကရသြား သည။ အျခားဆဗယကႏငငမားသ႔ပင အေမးနးယားတြင ေစးကြကစးပြားေရး အသြငကးေျပာငး သည႔ ကာလ၌ အမးသမးထမားအေနျဖင႔ လမေရးႏင႔ စးပြားေရး အကးေကးဇးမား ဆးရးျခငး မားမတဆင႔ ကား၊မေရးရာ ကစၥမားအား လပေဆာငခ႔သည။ ဤလပေဆာငခကမားသည ၁၉၉၁လြတလပေရးရျပးေနာက အမးသမးမား ႏငငေရးပါတတြင ပါ၀ငလပရားမမားအတြက ဆဗယက၏ကန႔သတခကပမာဏအား ပေပာကေရးမားပါ၀ငသည။ အကးဆကအေနျဖင႔ လထ ပတ၀နးကငတြင အမးသမးမား၏အခြင႔အလမး မား တဟနထးကဆငးသြားသည။ ၁၉၉၉တြင

[95]

ထပမျဖည႔စြကထားေသာအနညးဆးအမးသမး၅ရာခငႏနးပါလမနတြငေနရာရေစဟေသာကန႔သတခကပမာဏ တစခအား ထတေဖာခ႔သည။ ႏငငေရးအား အမးသားမားႏင႔သကဆငေသာ အရာတစခ အျဖစထငျမငယဆၾကျပး လပပငခြင႔ အာဏာရရရနအခငးခငးေခြ႔ၾကမမားသည အမးသမးမားအား ႏငငေရးနယပယအား၀ငေရာကျခငးမ ဟန႔တားေစသည။

၂၀၀၅ ခႏစတြင အမးသမးေခါငးေဆာငမဆငရာေဆြးေႏြးပြ ( WLF) သည ႏငငေရးႏင႔ လြတေတာတြငအမးသမးမားပမကယျပန႔စြာပါ၀ငႏနးတးပြားေစရနအတြက ေဆာျသစညးရးခ႔သည။ WLF သည ႏငငေရးႏင႔ နယပယမးစမ အမးသမးမားအား အတတကြစစညးေပးေသာ ႏငငလးဆငရာ အရပဖက အဖြ႔အစညးတစချဖစသည။ အေမးနးယနးႏငငေရးတြင အမးသမးမား၏ ပါ၀ငလပရားမးတးျမင႔ေစရန အားေပးေသာ ႏငငတကာအဖြ႔အစညးမားမ ကငးပေသာ ၂၀၀၅ ခႏစအစညးအေ၀းမ ေပၚေပါကလာျခငးျဖစသည။ ထေဆြးေႏြးခကမားတြင ပါ၀ငေဆြးေႏြးၾကေသာ အမးသမးမားသည အမးသမးမား၏ ႏငငေရးနင႔ပါတသတေသာ စတ၀ငစားမအားပမ ျမင႔တငေပးရနလကရပါတမားအားခညေႏာငေစသာMulti-partisanစေပါငး အရပဖကအဖက အဖြ႔အစညးတစခအား သေဘာတၾကသည။ ဤခဥးကပနညးသည ေအာငျမငႏငဖြယရသည။ အဘယေၾကာင႔ဆေသာ အမးသားမားၾကးစးေသာေခါငးေဆာငးပငးဆငရာ ပါတမားတြင အစအဖြ႔လက စညးရးေဆာျသမမားသည အတြငးပငးဆငရာ မဟာဗဟာမား အားေျပာငးလႏငဖြယရသည။ အေမးနးယားမ အဓကႏငငေရးပါတမ ကယစားလယအပါအ၀င အမးသမးဥးေရ ၄၀၀ အထကသည WLF အစညးအေ၀းအား တကေရာကခ႔ၾကသည။ WLF အား အမးသမး လပရားေဆာငရြကမညႏငးျခငးဘတအဖြ႔ (WLCB) ဟေခၚေသာ အမးသမးဥးေရ ၁၆ ဥး အပခပေသာအဖြ႔မ ဥးေဆာငျခငးျဖစသည။

အသးခ မဟာဗဟာမား

အေမးနးယား၏ ႏငငေရး နယပယတြင ျပနလညျပငဆငမမားအား အခကအခမားၾကားမ လပေဆာငရငး WLF သည ႏငငေရးပါတမားအဖြ႔မ ကန႔သတခကမားအား လပေဆာငရန ကတေတာငးဆခကရရနလပေဆာငခ႔သည။WLF၏မဟာဗဟာသည ေျပာငးလျခငးမားလပေဆာင ရနအတြက အရပဖကအဖြ႔အစညးႏင႔ ႏငငတကာအဖြ႔အစညးမား အတတကြပါ၀ငႏငေသာ ေထာကခအားေပးမ campaign အားလပေဆာငရန ရညရြယသည။

လပႏငစြမးရည တညေဆာကျခငး

WLF သည အေစာပငးကာလမားတြင အေမးနးယားရ အမးသမးထမား၏ လပႏငစြမးရည တညေဆာကရနႏင႔ ႏငငတကာအဖြ႔အစညးမ ေထာကခအားေပးမကရရန ရညရြယသည။ WLF ၏

[96]

ဖြ႔စညးပႏင႔ပါတသကေသာ ဆးျဖတခကမား၊ႏင႔ လမးညြနခကမားအား အေမးနးယားရ အမးသမးမား ရငဆငေနရေသာ ႏငငေရးဆငရာ စနေခၚမမား ေပၚ ေလ႔လာဆနးစစမမား ျပလပပကအေျခခ၍ ျပလပမညျဖစသည။ ႏငငတကာအဖြ႔အစညးမားႏင႔ ပးေပါငးလပကငျခငးသည WLF အဖြ႔၀ငမားအေနျဖင႔ ေခါငးေဆာငမ၊ ဆကသြယေရး၊ မဟာဗဟာ စမခက၊ ႏင႔ အျခားဆကစပေသာ နယပယမားအျပင ကြနယကဆကႏြယရနႏင႔ မဟာဗဟာမား ဆငရာ အခြင႔အလမးမားလညး ရရသည။ အဖြ႔အေနျဖင႔လညး ၂၀၀၇ ခႏစ ေရြးေကာကပြတြင အမးသမးမား ပါလမနတြငေရြးေကာကျခငးခရေစရန ရညရြယခကမားအား ရညညြနးေသာ ေၾကညာခကအၾကမး တစခအား ထတျပနခ႔သည။

ကန႔သတခကမား

Capacity Building

ႏငငေရးပါတမား၊ အမးသမးလြတေတာမားႏင႔ တျခားေသာ အမးသမးအဖြ႔အစညးမားမ ဥးေဆာငေသာ စကားရညလပြမားအား ကငးပျခငးျဖင႔ ေရြးေကာကပြဆငရာ ဥပေဒကန႔သတခကမား ျပနလညျပငဆငရာတြင WLFအမးသမးအဖြ႔သည ပမကယျပန႔ေသာေထာကခအားေပးမရရေစေသာလပရားမတစခအေနျဖင႔ ပါ၀ငခ႔သည။ WLF ႏင႔အတ အျခားေသာ ျပညတြငး အရပဖကအဖြ႔အစညးမား ႏင႔ ႏငငေရးသမားမား က ကန႔သတခကသည အမးသမးမားႏငငေရး တြင ပါ၀ငလပရားႏငရနအတြက အဓကအကဆးမဟာဗဟာျဖစေၾကာငး ျငငးခၾကသည။ ပါတစရငးတြင အမးသမးမားအတြက အေမးနးယား၏ တညဆ ဥပေဒဆငရာ ကန႔သတခကက ၅ ရာခငႏနးေအာကတြင သတမတထားျပး ၂၀၀၇ ခႏစေရြးေကာကပြတြင ပထမဆးအျဖစ ေလ႔လာေတြ႔ရခြင႔ရခ႔သည။ အဘယေၾကာင႔ဆေသာ ကန႔သတခကရာခငႏနးအား ဥပေဒဆငရာ ျပနလညျပငဆငရန အလြနခကခပါသည။

Quotas

WLCB သည သကဆငရာပါတမားတြငရေသာ အမးသမးမားအတြက ေစတနာပါတကန႔သတခက၂၅ ရာခငႏနး အား လပေဆာငရန အျခားေသာ ႏငငေရးပါတမားမ သေဘာတညမရယရန တကတြနးသည။ WLCB အတြက၂၅ ရာခငႏနးသည အလမးကယေသာ ရညမနးခကပနးတငျဖစသည။ သ႔ေသာလညး အမးသမးမားအတြက အကးသကေရာကမရေစရနအနညဆးလအပေသာအစတအပငးျဖစသည။ ကန႔သတခကမားအား တရား၀ငအတညမျပေသးေသာလညး အမနအကနလပေဆာငရမည႔

[97]

ရညမနးခကအျဖစ ကယစားျပသည႔အတြက အဓကပါတမားမ လပေဆာငရန ကတ ရရရနျဖစသည။ WLF ၏ ဘကေတာသားေပါငးစေခါငးေဆာငမ သေဘာသဘာ၀ႏင႔ အဖြ႔အစညး၏ သမာသမတကမေၾကာင႔ WLF အေနျဖင႔ ႏငငေရးပါတမားတြင တကၾကြစြာ လပရားေနၾကေသာ WLCB ေခါငးေဆာငမားအား ဆြေခၚျခငးႏင႔ မမတ႔၏ ပဏမေျခလမးမားအား ေထာကခေသာ အျခားေသာ အဓကပါတမားအား ခဥးကပႏငသည။ အစပငးတြငမားစြာေသာ ႏငငေရးပါတေခါငးေဆာငမားသည ကတလကမတထးရန အတကအချပကာ စရငးတြငလအပသည႔အတငး ထးခြ နေသာအမးသမးမား အားရာေဖြေတြ႔ရရန ခကခေၾကာငး ျငငးခနခ႔သည။ WLF ၏ မဟာဗဟာတြင ပါတေခါငးေဆာငမားႏင႔ ညႏငးေစ႔စပျခငး ႏင႔သးသန႔အစညးအေ၀းမား ကငးပေပါငးစညးျခငးအျပငညလာခမားကငးပျခငး၊ပါတမားမ ကတလကမတထးရန သေဘာတယၾကညမမားရရေစရန ေဆြးေႏြးပြစကား ၀ငးမားျပလပေပးျခငး ကငးပသည။

WLCBအေနျဖင႔လညးႏငငျခားအဖြ႔အစညးမားအျပင အျခားေသာ အမးသမး အရပဖကအဖြ႔စညးမား သည ၄ငးတ႔၏ ႏငငေရးဆငရာ လြမးမးႏငမအား တနဖးထားေပးရန ေမာလင႔သည။ WLCB ႏင႔ ႏငငတကာအဖြ႔အစညးမားသည ကတစာခပတြင လကမတထးျခငးသည ပါတမား၏ ဒမကေရစဆငရာ ျပနလညျပငဆငရာတြင လပေဆာငခကမား လ႕ေဆာႏငသည႔အျပင အေမးနးယား၏ ျပညတြငး၊ ျပညပ တြငပါ အသအမတျပခနငေၾကာငး ျငငးခနၾကသည။ ေျမာကျမားစြာေသာ ပါတမားသည မတညေသာ အျငငးပြားမားျဖင႔ ဆြေဆာငျခငးခရသည။ အခ႕ေသာ ပါတမားကမ ၄ငးတ႔အဖြ႔အစညးတြင အမးသမးမား ပမမားျပားလာပါက ၄ငးတ႔အားမေပးသဥးေရမားျပားလာႏငေၾကာငးယဆသလအခ႕ကမအမးသမးမေပးသမားၾကား တြငထးေဖာကမမားစတငလင ပါတအေနျဖင႔ ေနာကကကနခ႔မညကလညး စးရြြ႕ေနၾကသည။

၂၀၀၆ ခႏစတြင WLF သည ႏငငေရးပါတအမားစမ အာမခခကရေသာ ကတအား ေအာငျမငစြာ လကခရရခ႔သည။ Republican ပါတမ လကမတမေရးထးခ႔ေသာလညး ႏငငေရးလပငနးစဥမားတြင အမးသမးမား၏ ပါ၀ငလပရားမ တးျမင႔ျခငးက အားေပးေထာကခခ႔သည။ သသာထငရားစြာျဖင႔ ကတလကမတထးၾကေသာႏငငေရးပါတတငးသညဥပေဒခြင႔ျပခကမရေသာလညး ဂဏယၾကသည။

WLF၏ အမးသမးအရပဖကအဖြ႔အစညးႏင႔ ပါလမနတ႔၏ အငအားေပါငးစညးမေၾကာင႔ ႏငငေရး Assembly သည ကန႔သတခက ၅ ရာခငႏနးကေန ၂၅ ရာခငႏနးသ႔ တးျမင႔ျခငး၊ႏင႔ ပါတတစခခငးစတငးတြင ေနရာလြတ ၁၀ ေနရာရလင အနညးဆး တစေနရာေပးရနလအပေၾကာငး စသညျဖင႔ ျပနလညသးသပသည။ ကန႔သတခကအသစသည WLF ၏ ပါတမားၾကား အမားဆႏၵ တညေဆာကျခငး အား National Assemblyတြင အမးသမးမား ရပတညမ ျပသာနာမားအား ေအာငျမငစြာဆြေဆာင ေဖာျပႏငခ႔သည။

[98]

WLF အေနျဖင႔ zebra မညေသာ စနစျဖင႔ အမးသမးမား ပါလမနတြင ေနရာ ၄တငးတြင တစေနရာရယျခငးေသခာေစရနႏင႔လြတဟာသြားေသာအမးသမးမားေနရာတြငအမးသမးမားအား ျပနလညခန႔အပျခငးမားျပလပရန ရညရြယ၍ လပေဆာငျခငးျဖစသည။

စနေခၚမမားႏင႔ ေရ႕သ႔ဆကလကေဆာငရြကျခငး။

အေမးနးယားမ အေၾကာငးအရာမားသည ကန႔သတခကမားသည ႏငငေရးတြင အမးသမးမားအား ဆြေခၚျခငးႏင႔ဒမကေရစလမးစဥမားအားခငမာေစသည႔ေရရညမဟာဗဟာမား၏အစတအပငးတစခအျဖစသသာထငရားသည။ သ႔ေသာလညး ႏငငေရးႏင႔ပါတသကေသာ မေကာငးျမငစတမားလညး ခငခငမာမာကနရဆျဖစသည။ထသ႔ျဖစေနျခငးသညအမးသမးမားအားႏငငေရးနယပယသ႔၀င ေရာကျခငးအားအဟန႔အတားျဖစေစသည။WLF၏ေအာငျမငမသညခကခေသာႏငငေရးနယပယ တြင အမးသမးမားပါ၀ငမက လကခေစသည႔ ပထမဆးေျခလမးျဖစေစသည႔အျပင အျခားေသာ အလားအလာေကာငးေသာ အမးသမးမားကြနယက၊ အရပဖကအဖြ႔အစညးမား ႏင႔ပါတမားၾကား နညးဗဟာကက ေပါငးစညးျခငးအားလညး လ႕ေဆာေပးသည။ အေမးနးယားမ အမးသမးမားသည ႏငင၏ ဒမကေရစလမးေၾကာငးသ႔ေျပာငးလျခငးတြင အစတအပငးတစခ ျဖစႏငသလ ေျပာငးလျခငးဆငရာလပေဆာငခကမားတြင ကယစားျပပါ၀ငလပရားႏငျခငး၊ ကြနယကျပႏငျခငး၊ ႏငငေရးႏင႔ အရပဖကေခါငးေဆာငမားအစရေသာ အခြင႔အလမးမား ကလညး ပ႔ပးေပးပါသည။

[99]

ၾသစေထးလ

ပါတအတြငးပငဆငရာကန႔သတခကမားႏင႔ႏငငေရးတြငအမးသမးပါ၀ငလပရားမမားအား တးျမင႔ရန ကြနယကႏင႔ ရနပေငြရာျခငး။

ေနာကခအေၾကာငးအရာ

ၾသစေထးလသည အဓကပါတႏစချဖစေသာ Labor ႏင႔ Liberal ႏင႔အတ ပါလမနတြငး အျခားေျမာကျမားစြာေသာ ပါတငယမားျဖင႔ ဒမကေရစစနစ ခငခငမာမာ တညရေနသည။ ေအာကလြတေတာ၊ကယစားလယမားသညအမတမားအားတစသးပဂၢလျပညနယမားမမဆႏၵအမားစေပၚမတည၍ေရြးေကာကသည။ဤက႔သ႔တညေသာစနစသည ၾသစေထးလျပညနယေတာေတာ မားတြငရေသာ ပါလမနမားတြင ကင႔သးသည။ တစသးပဂၢလျပညနယဆငရာ ေရြးေကာကပြစနစ တြင အလပသမားပါတ (ALP) သည ပါတ၏အတြငးပငးဆငရာ ကန႔သတခကမား အား လပေဆာငျခငးႏင႔အမးသမးအဖြ႔၀ငမားအားေထာကခသည႔ မဟာဗဟာမားအား ခမတထားသည။

ယခင၀နၾကးခပေဟာငး Kevin Rudd ျပးေနာက ေခါငးေဆာငမဆငရာ မေပးျခငး မျပလပရန ဆးျဖတျပးေနာက ၂၀၁၀ ခႏစ၊ဇြနလတြင Jullia Guillard သည အလပသမားေခါငးေဆာငအျဖစ ေရြးခယခရေသာေၾကာင႔ ေအာစေထလႏငင၏ ပထမဆး အမးသမး၀နၾကးခပျဖစလာသည။ ပါတ ေခါငးေဆာငအေနျဖင႔ ၂၀၁၀ ျသဂတလတြင ေရြးေကာကပြအား ဥးေဆာငခ႔သည။

[100]

၁၉၄၀ ကတညးက မျပးျပတပကနရေနေသာ လြတေတာတြင ပထမဆး ရလဒျဖစသည။ ႏငငေရးအတ႔အလည႔မားျပးသည႔ေနာGillardသညအလပသမားပါတအားလြတလပစြာရပတညႏင ေသာ အဖြ႔၀ငသးေယာကႏင႔အတ Greens အဖြ႔၏ ေထာကခခကႏင႔အတ အစးရအဖြ႔တစခ ဖြ႔စညးရန ေၾကညာခ႔သည။ ဤသ႔ျဖစပြားျခငးသည ျသစေထးလႏငင ဗဟအစးရအဆင႔တြင မေမာလင႔ေသာ အေနအထားတစချဖစသည။

အမးသမးမား ပါ၀ငလပရားမတးပြားေရးအတြက အေၾကာငးျပခကမား။

၁၉၇၂ ခႏစတြင ဘရငခမ ဖြ႔စညးပအာဏာသမးမမ ဖယရားျခငးခရေသာ Labor Government of Gough Whitlam (1972-1975) ေရြးေကာကပြဆငရာ အခြင႔အေရး ႏင႔ ၁၉၆၀ ႏင႔ ၁၉၇၀ ျပည႔ႏစမားတြင အလပသမားပါတ၏ မဟာဗဟာမားသည အမးသမးမား၏ ႏငငေရး ပါ၀င လပရားမမားသည လမေရးလပရားမႏင႔ ေဆာကရြကခကမားမ စတငခ႔သည။ ျသစေထးလ အဆင႔ဆင႔တးတကေနေသာ ပါတကယစားျပ အေနျဖင႔ ALP သည ျသစေထးလႏငင၏ တးတကလကရေသာ ႏငငေရးေရစးေၾကာငးသစအား ဆြေဆာငႏငခ႔သည။ တစခါတစရတြင ALP ၏ ဖြ႔စညးပႏင႔ ေလ႔ကင႔မမားအား မေပါငးစညးခင ခခမမားျဖစႏငသည. ဤအေၾကာငးအရာမား သည အလပသမားပါတအတြငး ကယစားျပႏငရနႏင႔ လမအခြင႔အေရး တးတကေစရန အမားျပည သမားၾကား campaign မားႏင႔ လပရားမမားအား ေဖာျပေသာ ျသစေထးလ အမးသမးမား၏ လပရားမမားပငျဖစသည။ Whitlam အစးရတြင အမးသမးအတြကေအာငႏငျခငးသည အေရးပါ အရာေရာကလသည။ အမးသမးမားအား တနးတညမ လခေပးျခငး၊ လငမယားကြကြာျခငးဆငရာ ဥပေဒအား ျပနလည အသစေရးဆြျခငး၊ ၀နၾကးခပ၏ အၾကေပးအရာရ ရာထးအား အမးသမးမားအားေနရာေပးျခငးတ႔ပါ၀ငသည။၁၉၈၀တြငေရြးေကာကပြဆငရာေနာကဆကတြမား ျဖစေသာ Whitlam အစးရ အႏငရျခငးနင႔ အတ၁၉၇၇ ႏင႔အတ ALP မ အမးသမးမား၏ လပရားမ မားေအာငျမငမပမရရေစရန အရးႏင႔ ပမေကာငးမြနေသာ နညးလမးမား အား ရငးလငးခကမားျပ လပသည။ သ႔ျဖစ၍ ပါတသည အမးသမးေကာမတအေနအထားအပါအ၀င ပါတအတြက ျပနလညျပငဆငျခငး နယပယေဖာထတႏငရန ေကာမတမားစြာက တညေထာငခ႔သည။ ေကာမတတြင တာ၀နထမးေဆာငေနေသာ အလပသမားပါတအတြငးတြင အမးသမး မဟာဗဟာ ထြငသမားသည ျပညသ႔အျမငမားအား ေလ႔လာခကမားက ဆြေဆာငႏငခ႔သလ ပါတအား အမးသားမားကၾကးစးျခယလယသညဆေသာအဆကလညးျငငးခနခ႔သည။ အမးသမးေကာမတမ အမးသမးမားအား ပါတအတြငးသ႔ ေခၚေဆာငျခငးသည မေပးသမား၏ စတဆႏၵအား အားျဖည႔ေပး သည႔ ခငမာေသာ မဟာနညးဗဟာျဖစသည။

[101]

အသးခ မဟာနညးဗဟာမား A)ပါတအတြငးပငး ကန႔သတခကမား ၁၉၇၀ ျပည႔ေႏာငးပငးတြင အလပသမားပါတမ အမးသမးအဖြ႔သည ပါတ၏ ဆးျဖတခကခမတ သည႔ လပငနးစဥႏင႔ ေျပာငးလမဆငရာလပေဆာငခကတစချဖစေသာ အျပသေဘာေဆာငေသာ လပေဆာငခက သ႔မဟတ ျပည႔စ၍ အထးတငးတာႏငေသာ မ၀ါဒ ဖနတးျခငးအား ေထာကခခ႔သည။ သ႔ေသာျငားလညး အမးသားမား ျခယလယေသာေခါငးေဆာငပငးမ ဤအထးတငးတာခကအား ဆန႔ကငေသာေၾကာင႔ မ၀ါဒအား ၁၉၈၁ ခနစ အလပသမားညလာခမ ျငငးဆလကသည။ ပါတညလာခသည တျခားေသာ ဆးျဖတခကခမတသည႔ ဖြ႔စညးပႏင႔ ပါတေကာမတတငးအတြက ကား၊မေရးရာ ကန႔သတခက ၄၀ ရာခငႏနးအား လကနာကင႔သးရန သေဘာမတခ႔ေပ။ ၁၉၈၂ တြင အလပသမားပါတတြင အမးသမးဥးေရ တးပြားလာမအား လြတေတာသ႔ ေရြးေကာကခ႔သည။ သ႔ေသာ ဤ အေျခအေနသည တာရညမခပ ၁၉၉၄ ခႏစတြင လြတေတာတြင ရေသာ အမးသမးဥးေရသည ၁၉၈၂ ခႏစႏင႔ ႏငးယဥလင နညးပါးသြားခ႔သည။ ပါတတြငး ကန႔သတခကမား အခနအေတာၾကာေအာင တညရျပးျဖစေသာလညး အမးသားမားက ၾကးစးဆျဖစသည။ ထ႔အျပင အမးသမးအနညးငယကသာ ေရြးေကာကပြ ယဥျပငသ အျဖစအဆင႔အျဖစသတမတျပးအမးသမးမားအားအမးသားမားႏင႔ႏငးယဥလင ေရြးေကာကပြတြင အေတြ႔နညးသည။ အမးသမးမား ေရြးေကာကပြယဥျပငမအေပၚ အမးသားမား စးရမပပနမသည အျပသေဘာေဆာငေသာ လပေဆာငခကမားက႔သ႔ေသာ အလပသမားပါတယဥျပငသမားအတြက အထးတငးတာရန အဆသြငးျခငးအား ျငငးဆမက ပမေသခာေစသည။ အလပသမားပါတတြင လပရားေဆာငရြကသ အမသမးမားသည ပါတအတြငး အမးသမးေရြးေကာကပြယဥျပငသမားအေပၚတြင ကေရာကႏငေသာ အပကသေဘာေဆာငေသာ အျမငမားအား အမးသမးမား၏ အေရးပါအရာေရာကပႏင႔ အမးသမးမား၏ ပါတတြငးလပေဆာငမ တနဖးမားအား ေျပာၾကားျခငးျဖင႔ ေျဖရငးရနၾကးစားခ႔သည။ အရညအခငးျပည႔၀ေသာ ေရြးေကာကျခငးချပးေသာအရာရအမးသမးမားစြာပါ၀ငေသာအဖြ႔မားသညအေနာကျသစေထးလ၊၊ ကြငးလနး ႏင႔ ဗြတးယးယားတ႔တြင အားသြနခြနစက ၾကးစားၾကသည။ ထျပညနယမားတြင အမးသမးေခါငးေဆာငမား၊ “ Half By 2000” အမညရေသာ ေဆာငပဒေအာကတြင အခမးအနားငယမားဥးစးေဆာငရြကျခငးမားျပလပၾကသည။ျပညသလထမ ထအခမးအနားမားအား ျမငျခငးအားျဖင႔ အဖြ႔၀ငအမးသမးမား၏ ေတာငးဆခကမားအား ေဆြးေႏြးရန အလပသမားပါတ ေခါငးေဆာငပငးအား သသာထငရားေသာ ဖအားတစချဖစေစသည။ လပရားသမားအေနျဖင႔ အလပသမား၀နၾကးခပ Pauk kating အား campaign ၏ မဟာမတအျဖစ သတမတထားကာ

[102]

၄ငးအား ေခါငးေဆာငပငးတြင အမးသမးမား၏ အခနးက႑အားျမင႔တငေစေသာ မန႔ခြနးမားေျပာၾကားေစရန ရညရြယသည။ ၀နၾကး၏ ေထာကခမသည အထးတနဖးရေၾကာငး သကေသျပသည။အဘယေၾကာင႔ဆေသာ ၄ငး၏လကေအာကငယသားမားသည ေရးရးစြဆနေသာ အဖြ႔မားမ ျဖစျပး ပါတတြင အမးသမးမား ဥးေဆာငေသာ မ၀ါဒအား ျပငးျပငးထနထနျငငးဆသမား လညးျဖစသည။ ကန႔သတခကက အေျခခေသာ အထးတငးတာ မ၀ါဒသည အလပသမားပါတ၏ ပရပအား အသြငေျပာငးေစႏငေသာ အဓက ေကာရးေနာကချဖစသည။ ပါတအဖြ႔၀င အမးသမးမားသည အတြငးပငးကန႔သတခကအားကင႔သးရန မဆြယျခငး ႏင႔ အမးသမးမားအေနျဖင႔ ေနရာ ႏင ႏငေျခရ၊ မရကအကျဖတေသာ နညးမားအားလညး ျပလပခ႔သည။ ေလာေလာဆယတြင အမးသမးအလပသမားေခါငးေဆာငမားသည ေရြးေကာကပြ၀ငမည႔အမးသမးမားအား သငတနးပ႔ ချခငး၊ ရနပေငြရာျခငးမားအား ျပလပေဆာငရြကေပးသည။ B)ေစတနာ႔၀နထမးမားအားကန႔သတျခငး ၁၉၉၄ ခႏစအေစာပငးတြင အလပသမားပါတညလာခ၊ အလပသမားပါတ၏ နစပါတလည အစညးအေ၀းမခေနရာ ႏငႏငေျခရေသာ ၄၀ ရာခငႏနးအား အမးသမးမားအတြက ေထာကခမေပးရန အျပသေဘာေဆာငေသာ လပေဆာငခကတစခအား ေထာကပ႔ရန ေျဖရငးခက တစခအား ရရသည။အမးသမးညလာခသည နငႏငေျခရေသာ ခေနရာအား စဥးစားရာတြင မားစြာေသာ အခကအလကမားေပၚအေျခခ၍ စဥးစားခ႔သည။ ညလာခသ႔တကေရာကသမားအား ျပညနယအားဆန႔ကငေသာ ျပစဒဏမား သ႔မဟတ အမးသမးမားအား မေထာကခေသာ နယေျမဆငရာ ပါတ ခြမားအျဖစေခၚဆျခငးခရသည။ ေနာငႏစမားတြင အေထြေထြ အလပသမားပါတညလာခသည အမးသမးမားအတြက အျပသေဘာေဆာငေသာ လပေဆာငခကမားႏင႔ပါတသကေသာ စညးမဥးစညးကမးအား ေအာငျမငခ႔သည။ ထ႔ေၾကာင႔ ယဥျပငသ အမးသမးမားအတြက ၂၀၀၂ ခႏစတြင ၃၅ ရာခငႏနးကန႔သတခက ပါလမနတြင ေနရာ ရယႏငသည။ အထးတငးတာေသာ မ၀ါဒအား ေအာငျမငျခငးသည လြယကေသာအလပမဟတေပ။ အလပသမားပါတမ အခ႕သည အထးတငးတာေသာ မ၀ါဒ၏ စညးမဥးစညးကမးမားအား ဆန႔ကင၍ ၀နၾကးႏစေယာကကမ မ၀ါဒအား ဆန႔ကငမမား ရခ႔ေသာလညး ေနာကဆးတြင အားေပးေထာကခခ႔သည။ မေပးသအမားစသည မ၀ါဒအား အားေပးေထာကချပး ေနာကထပ ေရြးေကာကရာတြင အမးသမးမားအားလေလာကစြာ မေ၇ြးခယပါက ျပစဒဏေပးရနလညး သေဘာတညၾကသည။ ျပညနယအပခပေရးေကာမတႏင႔ အလပသမားပါတ၏ ႏငငလးဆငရာစမခန႔ခြေရးသည

[103]

အျပသေဘာေဆာငေသာ လပေဆာငခကမား၏ ရညမနးခကမားသညပါတအားလးမား၏ ရညမနးခကႏင႔လညးကကညေၾကာငး ေသခာရနလအပသည။ ၁၉၉၆ခႏစေရြးေကာကပြတြင ပါတအေနျဖင႔ အျပသေဘာေဆာငေသာ လပေဆာငခကသစ၏ ရညမနးခကနင႔ ကကညေအာင မစြမးေဆာငႏငသည႔အျပင သသာထငရားေသာ အမးသမးမားလညး ေရြးေကာကပြတြင ေရြးျခယျခငးမခခ႔ရေပ။ အလပသမားပါတမ အမးသမးမားသည အျပသေဘာေဆာငေသာ လပေဆာငခကတစခတညးျဖင႔ ျသစေထးလတြင အမးသမးမားအေနျဖင႔ အမးမးေသာ အဖြ႔အစညးဆငရာကယစားလယမားျဖစေအာင မစြမးေဆာငႏငေသးေၾကာငး လငျမနစြာ သေဘာေပါကခ႔ၾကသည။ အထးသျဖင႔ အမးသားမား ၾကးစးျခယလယေသာ ယဥေကးမဓေလ႔ထးတမးမား ႏင႔ စနေခၚမမား ပါတဆကလက ရပတညႏငရနအတြက ေငြေၾကးမားလညး လလေလာကေလာကမရျခငးမားလညး ပါ၀ငသည။ C ) ဘ႑ာေရးကြနယက ႏငငလးဆငရာအလပသမားအမးသမးမားကြနယက(NLWN)အား ၁၉၉၇ တြင တညေထာငခ႔သည။ Emily ၏ စရငးႏင႔ မတညေသာအခကမာ ဤကြနယကသည ကယပငအပခပခြင႔ရေသာ အဖြ႔အစညးတစခ မဟတပ နငငလးဆငရာ အလပသမားစမအပေရးပါတအျဖစ တညရသည။ Emily အဖြ႔ႏင႔ NLWN အဖြ႔ႏစဖြ႔လးသည ကန႔သတခကရညမနးခကသည ျပညနယတငးအာ မေရာကရနငခ႔ေသာလညး အျပသေဘာေဆာငေသာ လပေဆာငခကမ၀ါဒသည အဓက အခနးက႑အျဖစ တညရေနေၾကာငး သတျပမၾကသည။ ၂၀၀၂ ခႏစတြင ႏငငလးဆငရာ စညးမဥးစညးကမးညလာခမ အဖြ႔အာဏာလြျခငးနင႔ အစးရရးမားတြင ၾကတငေရြးခယျခငး ႏင႔ အျခားေသာ ျပညနယနင႔ဆငေသာေနရာမားတြင ပါတ၏ အမးသား သ႔မဟတ အမးသမး ေနရာအား၄၀ရာခငႏနးထကမေလာ႔ရနႏင႔ကနရေသာ၂၀ရာခငႏနးအား မညသည႔ လငကမဆ လကေလာရနဟေသာရညမနးခကသစတစခကတညေထာငခ႔သည။ အကးရလဒ အျပသေဘာေဆာငေသာ လပေဆာငခကမ၀ါဒသည အလပသမားပါတအား မားစြာ သကေရာကမရသည။ မ၀ါဒအား ခမတသည႔ ၁၅ ႏစကာလတြင ပါလမနတြင အမးသမးဥးေရသည ၁၉၉၄ ခႏစ တြင ၆၆ မ ၂၀၀၉ ခႏစ ေမလတြင ၁၅၉ ဥးထ ႏစဆ၊ ရာခငႏနးအားျဖင ၃၇.၆ ထ တးပြားလာခ႔သည။ ျသစေထးလႏငငရ အျခားေသာ ပါတမားႏင႔ ႏငးယဥရလင Liberal တြင အမးသမးဥးေရ ၅၃ ဥး ကယစားျပျပး ရာခငႏနးအားျဖင႔ ၂၂.၇ ျဖစသည။ အလပသမားပါတသည အေနာကျသစေထးလမ ပထမဆး၀နၾကးခပ၊ ကြငးလနး၊ ဗြတးယးယား၊ တားစမနးနးယား၊ ႏင႔

[104]

ေတာင၀(လ)သစ၊ ႏင႔ ျသစေထးလ၏ အဓကကနးလမး နယေျမမ ပထမဆး အမးသမး၀နၾကးခပႏစဥးအစရေသာထငရားေသာအမးသမးေခါငးေဆာငမားအားေမြးထတေပးႏငခ႔သည။ ပထမဆးအမးသမး၀နၾကးခပအျဖစေရြးျခယျခငးခရသအား အလပသမားပါတ၏ နငငေတာ သမၼတအျဖစတာ၀နေပးရန ယခအခါ ဆးျဖတလကျပျဖစသည။ ပါတ၏ လပပငခြင႔အာဏာမား ေနရာတြင အမးသမးမား တးပြားလာမသည အလပသမားပါတ၏ ဥပေဒေရးဆြရာတြင ေျပာငးလမမားရလာသည။အလပသမားပါတသည အခ႕ေသာ ျပညနယမား၏ ဥပေဒတြင မးပြားေရးဆငရာ အခြင႔အေရးႏင႔ပါတသက၍ ျပနလညျပငဆငႏငခ႔ျပျဖစသည။ အလားတပင အမးသမးမား၏ ကနးမာေရး၊ ပညာေရး၊ အမတြငးအၾကမးဖကႏမႏငးေရး၊ မဘမား အလပမထြကခြာခန ေလ႔ကင႔မမား ႏင႔ တနးတညမေပးေရး အစရေသာ လပေဆာငခကမားက လညး ေအာငျမငျပးျဖစသည။ ယခငက ဤကစၥရပမားအား အမးသမးမား၏ ျပသာနာအျဖစ ျမငခ႔ၾကေသာလညး ယခအခါတြငမ လမေရးျပသာနာအျဖစ ေျဖရငးရမည႔ မ၀ါဒအျဖစျမငေနျပျဖစ သည။ ဤနညးအားျဖင႔ Emily ၏ စရငးမလပေဆာငေသာ အလပႏင႔ အျပသေဘာေဆာငေသာလပေဆာင ေသာလပေဆာငခကမားပရဂရမသညအလပသမားပါတ၏လပရးစဥမားအားအတတကြေျပာငးလသည။ အမးသမးအလပသမားပါတအဖြ႔ေခါငးေဆာငမ ႏငငလးဆငရာ ႏင႔ ျပညနယဆငရာ လြတေတာမားသည အမးသားမား၏ ကပြခမးမက႔သ႔မဟတေတာ႔ေၾကာငး ထတျပနခ႔သည။ စနေခၚမမားႏင႔ ေရ႕သဆကလကခတကျခငး အလပသမားပါတမအမးသမးေရးရာလပရားသမားသညအျပသေဘာေဆာငေသာလပေဆာငခကမားအား အမးသမးမားအေနျဖင႔ ဆးျဖတခကခေသာ ေနရာမားတြင ပါ၀ငေဆာငရြကႏငရနႏင႔ ပါတ၏ မ၀ါဒလမးစဥမားအားေရးဆြရာတြငပါ၀ငႏငေစရန၅၀ရာခငႏနးထတးျမင႔ရန ရညရြယသည။ ရညမနးခကသစသ႔ေရာကရရန အလပသမားပါတအေနျဖင႔ အသက ၄၅ ႏစထကေကာေသာ အမးသမးမားထက အသက ၃၀ နင႔ ၄၅ ၾကားအမးသမးမားႏင႔ ဆကဆေနရေသာေၾကာင႔ ေထာကခအားေပးသမားၾကား မးဆကကြာဟျခငးမားမျဖစေစရန ေဆြးေႏြးရနလအပသည။ ေျဖၾကားသတစေယာက၏ေျပာၾကားခကအရ အသက ၄၅ ႏစေကာအမးသမးမားသည အလပသမား ပါတအား အမးသားမားသာ ၾကးစးျခယလယေသာ အဖြ႔အျဖစ ယဆျပး ကနငယရြယေသာ အမးသမးမားတြငမ ထသ႔ အျမငမားမရေၾကာငးသရရသည။ အျပသေဘာေဆာငေသာ လပေဆာငခကႏင႔ Emily ၏ စရငးတ႔ သည မညက႔သ႔ေသာ နညးဗဟာမားေပါငးစညးျခငးအားျဖင႔ အမးသမးမား ႏငငေရးတြင ဥးစးေဆာငရြကနငျပး ကား၊မေရးရာ တနးတညမမ၀ါဒအား ခမတရမညက ေဆြးေႏြးၾကသည။

[105]

ဘာခးနာဖာဆ - ေစတနာ႔၀နထမးႏင႔ ႏငငေရးပါတဆငရာ ဥပေဒျပဌာနးမ ကန႔သတခက။

ေနာကခအေၾကာငးအရာ ၁၉၉၂ ခႏစတြင ဥပေဒေရးဆြေရး ေရြးေကာကပြအားကငးပသည႔အခနမစ၍ ဘာခးနာဖာဆသည ၄ငး၏ ပါလမနအား ေရြးေကာကရန ကယစားျပ အစတအပငးတရပစနစအား အသးျပခ႔သည။ ဒမကေရစညလာခႏင႔ တးတကမ (CDP) ႏငငေရးပါတသည ထကာလအေတာအတြငးတြင ႏငငေရးအား ျခယလယခ႔သည။ ႏငငလးဆငရာ ဖြျဖးတးတကေရးအား တးျမင႔ျခငးအား အဓကထားသည႔ ပရဂရမမားႏင႔ ေတာေသာေခါငးေဆာငမားမ ဥးေဆာငေသာ ႏငငေရးပါတေပါငး ၁၄၀ တညရခ႔သည။ ပါတေတာေတာမားမားသည ေရြးေကာကပြကာလႏင႔ေ၀းေသာ အခနမားတြင လပေဆာငခကမားအား ကန႔သတထားေသာ ေရြးေကာကပြဆငရာအ ဖြ႔အစညးမားအျဖစ ကနရ ျပး အခ႕ေသာ ပါတမားကမ ေရြးေကာကပြျပးဆးသညႏင႔တျပငနက ေပာကကြယသြားေတာ႔သည။ အျခားေသာႏငငမားႏင႔ အေနာကအာဖရကက႔သ႔၊ ဘာခးနာဖာဆတြင အမးသမးမားအား ဆးျဖတခကခမတသည႔ ေနရာမားတြင ပါ၀ငေဆာငရြကနငမအား ကန႔သတထားသည။ ၁၉၉၇ ခႏစ ဥပေဒဆငရာ ေရြးေကာကပြကတညးက Quotas (ကန႔သတခက)အား အသးျပသည႔အျပင ေရြးေကာကပြတြင အမးသမးယဥျပငသဥးေရ တးပြားလာေအာင လပေဆာငခကမား ျပလပျပးျဖစသည။ အခ႕ေသာ ပါတမားသည Quotas ( ကန႔သတခက)အားလကမတထးထားျပး ျဖစေသာလညးလပေဆာငမပငးတြငအားနညးေနေသးေၾကာငးေတြ႔ရသည။၂၀၀၇ခႏစေရြးေကာကပြေနာကပငးတြင ပါလမနတြင ထငခ ၁၁၁ မ ၁၃ ခကသာ အမးသမးမား ရယႏငခ႔သည။

[106]

အမးသမးမား ပါ၀ငလပရားမတးပြားေရးအတြက အေၾကာငးျပခကမား။

ေဒသဆငရာ ေရစးေၾကာငးႏင႔အတ ဘာခးနာဖာဆသည အျခားႏငငမားႏင႔ အမနးခငးႏငငမားမ Quotas(ကန႔သတခက)အားလပေဆာငရနၾကးစားအားထတမမားျပလပျခငးျဖင႔လြမးမးခခ႔ရသည။ ဆယစနစတစစအေတာတြင အမးသမးလြတေတာမားႏင႔ တျခားအမးသမးမားအဖြ႔မ ကယစား လယမားသညထႏငငမားသ႔သြားေရာကကာအာဖရကႏငငတြငQuotas(ကန႔သတခက)ႏင႔ပါတ သက၍ ေလ႔လာကာ အမးသမးမား ႏငငေရးတြင ပါ၀ငလပရားႏငေရး အတြက ေဒသခႏင႔ ႏငငတကာစႏနးမားအား ေထာကခအားေပးရန ဘာခးနာဖာဆသ႔ ျပနလညေရာကရလာသည။

ဘာခးနာဖာဆ၏ႏငငေရးေျပာငးလေစႏငမအားလကခရငး အကယ၍အမးသမးလပရားမမားအား အားေပးေထာကခတးတကမမားရလာပါက သမၼတ၏ေထာကခမအား စရငးမတျခငးမာ အလြနအေရးပါလသည။ Quotas (ကန႔သတခက) အားေထာကခရန စတကးယဥဆနေသာ အေတြးမားရေနေသာလညး ေရြးေကာကပြတြင အမးသမးမားသည အမးသားမားထက မားလစြာေသာ မေပးသညဆေသာ အခကအား အသေပးျခငးမညသည အမးသမးအပစမား၏ ေတာငးဆခကမားအား ေဆြးေႏြးျခငးသညအလားတ ပါတ၏ ေထာကခအားေပးမက ပပရရေစသည။ ၂၀၀၉ခႏစဧျပလ၁၆ရကတြငႏငငေရးပါတတငးအတြက Quotas(ကန႔သတခက)လပပငခြင႔အာဏာ ျပလပရန ဥပေဒအား ထတျပနလကသည။ ဥပေဒ အပဒ ၃ အရ ယဥျပငသ ပါတစရငးမားသည အနညဆး၃၀ရာခငႏနး လင သ႔မဟတ မကႏာ ခြင႔ျပခက ပါ၀ငရမည။ ဥပေဒလကနာျခငးမရေသာ ပါတမားသညေရြးေကာကပြcampaignမားအတြကရနပေငြမ ၅၀ရာခငႏနးျဖတေတာကျခငးခရမည။ အသးခ မဟာဗဟာမား A ) အမးသမးမားအား စညးရးေရးဆငးျခငး ႏငငေရးပါတတြင Quotas(ကန႔သတခက) အားတးျမင႔ရန ဘာခးနာ ဖာဆတြင အမးသမး၀ါဒသည အရပဖကအဖြ႔အစညးမားလပေဆာငသမားႏင႔ ႏငငေရးပါတမ အမးသမးမားမ ဆငးသကလာျခငး ျဖစသည။ အစပငးတြင ႏငငေရးပါတမားသည ေစတနာ႔၀နထမးဆငရာ ကန႔သတခကမားအား တစႏငငလးႏင႔ ေဒသအလက ကင႔သးသည။ အမးသမးပါတမားႏင႔ အရပဖကဆငရာ လပရားသမားသည အားေပးေထာကခမဆငရာ မဟာဗဟာအား ထ ကန႔သတခကမားက လပေဆာငေစရန ႏငငေရးပါတမား၏လအပေသာေထာကခခကမားစေဆာငးရာတြင အသးခ သည။ ၂၀၀၃ ခႏစတြင ဘာခးနာဖာဆတြင အမးသမးမား ႏငငေရးနယပယတြင ပမတးတက လာေအာင ႏငငေရးဆငရာ ၾကးပမးမမားက အပျမစချပး Maputo Protocol တြင အတညျပလက မတေရးထးသည။ Maputo Protocol တြင အမးသမးမားအခြင႔အေရး၊ အမးသားမားက႔သ႔

[107]

ႏငငေရးႏင႔ဆငေသာအခြင႔အလမးမား တနးတရေရး၊ ႏင႔ ႏငငေရး လပေဆာငခကမားတြင တနးတညမပါ၀ငခြင႔အစရသညတ႔ပါ၀ငသည။ဤသ႔ျဖင႔ အမးသမးမား၏ ၾကးပမးအားထတမသည Protocol တြငပါ၀ငေသာ အခကအလကမားအား လပေဆာငရန ရညမနးသည႔အျပင နယေျမႏင႔ ႏငငတကာ တာ၀နမားက ဂဏျပရနလညး လအပေပသည။ ထအေစာပငးကာလမားတြငအမးသမးအမတမား၊ အရပဖကအဖြ႔အစညးမ ကယစားလယမားသည ႏငငတကာမ ဥးေဆာငေသာ သငတနးမား၊ အလပရ workshop မားအား တကေရာကခြင႔မားစြာရရ ခ႔သည။ ထသငတနးမားတြင အမးသမးမား၏လပေဆာငရညအား ႏငငေရးတြင ျမင႔တငရာတြင quotas ( ကန႔သတခက)၏ ေကာငးကး၊ ဆးကးမားအား တငျပျခငးျဖစသည။ အာဖရကတကရ အျခားေသာႏငငမားတြင quotas (ကန႔သတခက)အား ကယကယျပန႔ျပန႔ အသပညာေပးထားသည႔အတြက ဘာခးနားမ အမးသမးမားသညလညး quotas (ကန႔သတခက)သည အမးသမးမား ဆးျဖတခကခမတသည႔ ေနရာမားတြင ေရရညကယစားျပျခငးအား တးျမင႔ႏငသည႔ အရာျဖစေၾကာငး နားလညၾကသည။ B ) ေရြးေကာကပြ၀င ကယစားလယမားအား ကန႔သတျခငး။ CDP ပထမဆး ကန႔သတခကမာ ၂၀၀၂ -၂၀၀၇ ခႏစ ပါလမနေရြးေကာကပြမားအတြက ပါတစရငးမားတြင အမးသမးမားအတြက အတြငးပငဆငရာ ကန႔သတခက ေစတနာ႔၀နထမး၂၅ ရာခငႏနး လကနာကင႔သးရနျဖစသည။ ၂၀၀၆ ခႏစ အဆင႔ျမင႔ ေဒသဆငရာ ေရြးေကာကပြတြင ေကးလကေဒသမားအတြက ၄ငး၏ ကယစားလယမားစရငးအတြက အတြငးပငဆငရာ ကန႔သတခက ၅၀ ရာခငႏနး လကနာကင႔သးသည။ ပါတေခါငးေဆာငမားမ လပပငခြင႔အာဏႏင႔ အတ ေနာကကန႔သတခကမားအား ၂၀၀၆ ခနစ ေဒသလကေရြးေကာကပြမားတြင အသးခသည။ ရလဒမားမာ ေရြးေကာကခရေသာအမးသမးဥးေရမာ ၆၅၀၀ ျဖစျပး ၂၀၀၂ ခႏစတြင ၁၈ ရာခငႏနးကေန ၂၀၀၆ ခနစတြင ၃၆ ရာခငႏနး စစေပါငး အေရအတြက ၂ ဆ တးျမင႔သြားသည။ ၂၀၀၆ ခႏစ ေဒသခေရြးေကာကပြတြင အမးသမးမားေရြးေကာကပြဆငရာ ေအာငျမငမအေျပာငး အလသည အရပဖကအမးသမးမားအဖြ႕မားသည ႏငငေရးပါတမားအားလး ေပါငးစညးေစရန ဥပေဒမ ကန႔သတခကအားေအာငျမငေအာင multi-campaign လပရားမမားကလပေဆာငရန အစျပေစခ႔သည။ ဘာခးနာဖာဆတြင ရေသာ အမးသမးအဖြ႔အစညးမားသည ဥပေဒမကန႔သတခကအားေရ႕ဆကလပေဆာငရနအတြကေျမာကျမားလစြာေသာမဟာဗဟာမား ျဖစေသာ ႏငငေရးေခါငးေဆာငမားအား မဆြယျခငး၊ လထအားေပးေထာကချခငး၊ ႏငငတကာအဖြ႔အစညးမားႏင႔ဆကဆေရးပမခငမာေစျခငး၊ မဒယာ campaignမား လပေဆာငျခငး ႏင႔ အမးသား၊ အမးသမးမား လပငနးရသငတနးမား ခေပးျခငးတ႔အား အသးျပခ႔သည။

[108]

ပါတ၏အတြငးပငးဆငရာတြငပါရေသာကန႔သတခကမားအတငး အဆတငသြငးထားေသာ ကန႔သတခကမားသည အတကအခပါတမားႏင႔ သမၼတ မဟာမတ ပါတမားမ ကန႔ကြကျခငးက ျဖစေစသည။ အတကအခပါတမားသည အမးသမးမားအား လြတေတာတြင ေနရာေပးရျခငးသည ၄ငးတ႔၏ ေနရာမားေပာကဆးသြားမညက ေၾကာကရြ႔ျခငးႏင႔အတ နငငေရး ပါတမားတြင အမးသမးမားလလေလာကေလာက ဆြေခၚျခငးအေပၚတြင စးရြ႕ေနသည။ ဤက႔သ႔ ျဖစပြားေနေသာလညး ၂၀၀၉ တြငQuota (ကန႔သတခက)အား မေပးသည႔အခါ အတကအခပါတမ ကယစားလယေတာေတာမားမားသည Quota (ကန႔သတခက)အား CDP လငးႏင႔တနးတ ေထာကခသညက ေတြ႔ရရသည။ ၁၁၁ ဥးအဖြ႔၀ငရသည႔အနက ၈၇ ဥးက မေပးေၾကာငးႏင႔ အမးသမးအဖြ႔အစညးမ ပါလမနတြင သကေသျပရန လေဆာခ႔ေၾကာငးသရသည။ C ) အမးသားမားႏင႔ မဟာမတျပလပျခငး သမၼတ Compaore သည ၄ငးအားဆန႔ကငသည႔ သကေရာကေသာ Quota ( ကန႔သတခက) အား ေထာကခခ႔သည။ အမးသမးမား ပါလမနတြင အမးသားမားႏင႔အတတကြ လပေဆာငႏငရန စမၾကသည။ အမးသားေခါငးေဆာငမားသည quota ဥပေဒအား ပညာေပးရငးျပရန၊ CDP အဖြ႔၀ငအားလးအား ေရြးေကာကပြႏင႔ဆငေသာ ျပညနယမားတြငလပရားေနသမားအားလညး တငျပႏငရန ၾကးၾကးစားစားေဆာငရြကၾကသည။ D ) ကား၊မေရးရာ ဘကမလကေသာ Quota ဘာသာစကား ဆန႔ကငျခငးမားႏင႔ Quota နင႔သကဆငေသ ဖြ႔စညးပစနေခၚမဆငရာ ျခမးေျခာကမမားအား “ ပါ၀ငထည႔သြငးျခငး “ ဘာသာစကားမားအား ျပနလညေရးျခငးျဖင႔ ေျဖရငးခ႔သည။ ဘာခးနာဖာဆ quota ဥပေဒသည အမးသမးမားႏင႔ပါတသက၍ အေသးစတေဖာျပထားျခငးမရပ ကား၊မ ေရးရာႏင႔ပါတသက၍ေျပာၾကားျခငးမရပႏငငေရးပါတစ ရငးတြင၃၀၇ာခငႏနးထကမပရနထည ႔ သြငးထားသည။ဤဘာသာစကားအားလငကြျပာမေပၚမတည၍ခြျခားမမားမရရန ရညရ ည၍ တမငထည႔သြငးထားျခငးျဖစသည။ ကား၊မေရးရာ ဘကမလကမသည quota အား လြယကေသာ အစတအပငးတစချဖစေစသည။ ေနာငအနာဂါတ ေရြးေကာကပြမားတြင Quota အား တးျမင႔ေစရန National Assembly တြငေရြး ေကာကျခငးခရေသာ အမးသမးဥးေရ ရာခငႏနး ၃၀ သ႔ေရာကရပါက ျပညတြငးcouncils မားမ ပမန လကခရရေသာ ဘ႑ာေရးထက ႏစဆပမရရမညျဖစသည။ Quota အား မေလးစား မလကနာေသာ ပါတမားအေနျဖင႔ ေရြးေကာကပြ campaign မ ေငြ ၅၀ ရာခငႏနး ျဖတမညျဖစသည။ မညသည႔ပါတတငးအတြကမဆ လထ႔ဘ႑ာေရးတးျမင႔မစႏနးသည အမးသမးမားအား ေအာကေျခေနရာမားတြင ခထားျခငးမ ကငးေ၀ေစရနႏင႔ အမးသမးမား ေနရာထငခမားရရေစရန ရညရြယသည။

[109]

အကးရလဒမား

၂၀၀၉ ခႏစ quota သည ဘာခးနာဖာဆရ အမးသမးမားအတြက အဓကေအာငျမငမဟ ထငျမငၾကျပး ႏငငေရးတြငလညး တဟနထးအကးသကေရာကမရမညဟ ယဆၾကသည။ ႏငငေရး အဖြ႔အစညးႏင႔ အမးသမးအဖြ႔မားၾကားဆကဆေရးသည ႏစဥးနစဘကသ႔ အျပနအလန ေကာငး ကးမားေပးသည။ပါတမားသည၄ငးတ႔အားေထာကခအားေပးမမား ပမအားေကာငးလာေစရနႏင႔ အမးသမးမားအေနျဖင႔ပါတတြငးျဖစပြားေနေသာျပသာနာမားအားေဖာျပႏငသလကညေထာကပ႔မ မားလညးျပလပႏငေသာအခြင႔အလမးမားရရႏငေသာေၾကာင႔ျပနလညျပငဆငျခငးမားအားတးျမင႔လပေဆာငသည။

စနေခၚမမားနင႔ ေရ႕သ႔ဆကလကခတကျခငး

ေစတနာ႔၀နထမးနင႔ ဥပေဒဆငရာ ယဥျပငသမားႏင႔ပါတသကေသာ quota အားကင႔သးျခငးသည သသာထငရားေသာ ေအာငျမငမတစချဖစျပး ၄ငးအား ေနာကေရြးေကာကပြ ဥပေဒတြင အသးခ လပေဆာငျခငးသည အဓက စနေခၚမတစရပပငျဖစသည။ တစခ႕ဥပေဒပါအေၾကာငးအရာမားမာ ေရရာတကျခငးမရပ လြတလပစြာ ဘာသာျပနယႏငသည။ ဥပမာအားျဖင႔ ဥပေဒသည ေရြးေကာကပြ ေကာမရင အေနျဖင႔ မည႔သည႔ပါတသည ၃၀ ရာခငနနးရရေစရန မညသည႔ စႏနးမားလအပေၾကာငး၊ ပါတမားအေနျဖင႔ မည႔သည႔ သတငးအခကအလကမားအား တငျပရနလအပေၾကာငး၊ လအပေသာ ၃၀ ရာခငႏနးအား ႏငငလးအားျဖင႔ေသာလညးေကာငး၊ ျပညနယအားျဖင႔ေသာလညးေကာင ေရတြကမညအစရေသာ အေၾကာငးအရာအား ေဖာျပထားျခငးမရေပ။

ေရြးေကာကပြရးမားတြင အမးသမးမား၏ အေရအတြကသည အမးသမးမားအတြက မ၀ါဒရရေရး အတြကသာျဖစသည။ အေရးပါေသာ စနေခၚမတစရပအေနျဖင႔ ေရြးေကာကျခငးခရေသာ အမးသမးအဖြ႔၀ငသစမားအား ပမအကးသကေရာကမရေသာ ကယစားလယမားျဖစလာေစရနႏင႔ ၄ငးတ႔၏ႏငငေရးပါတမားတြင လြမးမးႏငေသာ မ၀ါဒမားအား ခမတေစရနအတြက ၄ငးတ႔၏ႏငငေရးဆငရာလပႏငစြမးရညမားတးတကလာေစႏငေသာအခြင႔အေရးမားေပးရနပငျဖစသည။ယခေလာေလာဆယတြငအမးသမးမားအတြကႏငငေရးတြငထးတမးစဥလာအခကအခမား ျဖစေသာ ေငြေၾကးအရငးအျမစမရျခငး၊ ႏငငေရးအၾကမးဖကမမားအား ေၾကာကရြ႕႔ျခငး၊ မမကယ မမ ယၾကညမအားနညးျခငးႏင႔ ပညာေရးအားနညးျခငးမားသည ဘာခးနာဆဖာတြင ျဖစပြားေနေသာ အေၾကာငးအရာျဖစပါသည။

အမးသမးမားအတြက လမစးပြားေရး၊ ႏငငေရးနင႔ ယဥေကးမ ဓေလ႔ထးတမးစဥလာ စနေခၚမမားသညquotaအားေကာလြနလပေဆာငရနႏငငေရးပါတမား၏တညတ႔ေသာႏငငေရးဆငရာ ဆႏၵတြင မတညသည။ ႏငငသားျပသာနာမားႏင႔ပါတသကေသာ စကားရညလပြမားတြင

[110]

အမးသမးမားအား လပပငခြင႔အာဏာရရေအာငျပလပျခငးသည ႏငငေရးလပငနးစဥမားနင႔ ပါတသကေသာ ပြင႔လင႔ျမငသာမရျခငး၊ ပါတ၏ မ၀ါဒၾကမးစာမားအတြက တာ၀နယမမားအား ေပးအပျခငးျဖင႔ ဘာခးနာရ အမးသမးမားသည ႏငငေရးတြင တငးျပည ၏ ဒမကေရစလမးစဥအားေဖာေဆာငရာတြင အားေပးေထာကခမမား ျပလပႏငသည။

[111]

႔

႔

[112]

႔ (Proportional Representation System) ႔ (CPP) CPP ဗ CPP၏ ႔ ႔ ႔ CPP ၁၉၉၃ ၃ ၂၀၀၉ ၂၂

၏ (SRP) ၏ ၂၀၀၆ SRP ၏ ၂၀၀ SRP ၆ ႔ SRP ၏ ၂၃ ႔ ၏ ႔ ၁၅

(SRP) ၏ ဗ ႔ ႔ ႔ ႑ ၏ ႔ ( ) ႑ ၂၀၀ ( )

၁၂၃ ၂၀ (၁၆.၃%)

[113]

၏

SRP ၏ ႔ ဗ ႔ ၏ ႔၏ SRP၏ ဗ

ဗ

. ႔၏

SRP၏ ႔ ႔ ႑ ႔ ၏ ႑ ဗ SRP ၁၉၉၅ ႔ (Saumura Tioulong) ႔ ၢ SRP SRP ၏ ႔ SRP ၏ ႔ ႔၏ ၏ ႔

SRP၏ ႔ ႔ ( ၏ - ၏ ႔ SRP ႔ ႔ (Cambodian Diaspora) ႔

[114]

႔ ၏

႔ ၏ ႔ ႔ ၏ ႔ ၁၅ ႔ ႔ ႔ SRP၏ ႔ ႔ ႔ ၏ ၏

SRP ၏ ႔ ႔ ႔ SRP ႔၏ / ႔၏ ႔ ႔ ၁၅ ၏

SRP ၏ ႔၏ ႔ ႔ SRP ႔ ႔ SRP

[115]

႔ ၂၀၀၇ ႔ ႔ ၏ ႔ ႔ SRP SRP

႔ ၏ SRP ႔ " ၏ - ၏ " ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ၏ SRP

႔ SRP ႑ ႔ ႑ ၏ ႔ ၢ ၏ ႔ ႔၏ ႔

[116]

SRP ႔ ႔ ဗ ႔ ႔ ၏ ႔ ႔ ႔

၂၀၀၇ SRP ၏ ႔ ဗ SRP ၏ ၆ ၂၇၃ ၆၀၀ ၏ ႔၏ ႔ ႔ ႔ SRP ႔၏ SRP ႔၏ ႔ ႔

SRP ႔ ႔ SRP ႔ ႔ ႔၏ ႔ SRP ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ SRP ႔

[117]

SRP ႔ ႔၏

၏ CPP SRP CPP CPP၏ ႔ ၏

[118]

႔ ( ) /

( ) ႑ ၂၀၀ ( )

၂ ၀ ၆ (၂၂.၁%)

[119]

၏ ၏ ၏ ၂၀၀ ( ) ဗ (NDP ) ႔ ႔၏ ႔ NDP ႔

၏ ဗ ႔ NDP ( ႔ ) ၏ ႔ ၏ ၂၀၀ ၂၂ ႑ ၂၃ ၁၇ ၁ ၁၉၉၃ ၂၁ ႔ ၏ ခရငတစခတြင မအမားဆးတစေယာကက ေရြးေကာကေသာ ႔ ၃၀ NDP ႔

[120]

၏

႔ ( ) ႔ ၢ ဗ ( BNA Act 1867)၏ ၁၉၁၆ ၁၉၂၉ ၏ ၏ ႔ ဗ " ႔ ႔၏ ႔ ႔ ႔ " ၢ " " " "

႔ ၁၉ ၀ ၏ ႔ ၏ ႔ ႔ ႑ ၏ ႔ NDP ႔၏ ဗ ႔ ၂၀၀၇ ၏ ၢ ၏ ႔ " ႔ ( ) ႔ ….. " ႔ ၏ ၏ ဗ

[121]

ဗ

၁၉ ၀ ႔ ႔ ႔ ၏ ႔ ၏ ႔

.

႔၏ ႔ ႑ ႔ ၏ ႔၏

၁၉ ႔၏ ၏ ႔ ၏ ၏ ႑ ၏

[122]

၏ ၁၀၀၀ ႔ ၁၀၀၀ ၏ ၁၀၀၀ ( ) ႔ ႔ ၏ ႔ ႔ ႔

၏

ဗ ၏ ႔ ၂၀၀၆ ၏ ႔ ႔၏

၏ ႔ ၏ ၂၀၀၇ ၏ ႔ ၂၀၀၉

[123]

၏ ႔ ႔ ႔ ႔ ၏ ႔ ၏ ၏ ႔ " ႔ ႔ ႔ ႔ " ႔ ၏ ၏ ႔ ႔

၏ ၂၀၀၇ ႔ ႔ ၏ ႔၏ ၏ ႔ ၏ ႔ " " ႔ ဗ ႔ ဗ ၂၅

ဗ " " ၏ ႔ ၏ ႔ ၃၃

[124]

ၢ ႔ ႔

႔ ၁၉ ၀ ၏ ၇ ၁၉ ၁၃ ၁၉၉၃ ၂၀ ႔ ၂၀ ႔ ႔ ၂၀၀ ၂၅ ၂၀၀ ႔၏ ၃၀၇ ၁၁၃ ႔ ၏ ၃၆.၇ ႔ ႔ ၏ ဗ

၏ ႔ ႔ ၂၀၀

၏ ႑ ႑ ဗ ဗ

[125]

၏ ၃ ၁ ႔ ႔ ႔ ၏ ႔ ႔ ၏ ႔

၏ ႔ ႔ " " ၏ ႔

႔ NDP ႔ ၏ ႔ ႔ ႔၏ - ႔ ႔ ဗ ႔ NDP ဗ ၏

[126]

(NDP)

၏

၏ NDP ႔ ၏ ႑

၁၉ ၀ NDP

၏

႔

႑ ႔ ႔ NDP

၏

၂၀၀၅ ဗ ၏

NDP ၏

၏ ႔

႔ NDP

[127]

၏

႔ ႔

႔

" "

႔

၏

၂၀၀၇ ဗ NDP

၃

" " ၏ ၃၀

" " ၏ ၁၀

NDP

NDP

" "

[128]

႔

႔ ၏

၏ : (SDP) ႔ ၂၀၀၇

[129]

၁၅၃ ၃၂ (၂၀.၉ %)

႔ ၏ ႔ ႔ ၢအဖြ႔ဝငႏငငျဖစေရး အတြက ဝငေရာကအေရြးခမည ႏငငတစႏငငလညး ျဖစလာခပါသည။ ခရေအးရားႏငငလြပလပေရးရၿပးခါစ ႏစမားသည ယဂဆလားဗ ၏ ႔ ၂၀၀၀ ႔ (SDP) ၏ ႔ ႔ ႔

ဗ ႔ ႔ ႔ ၏ ႑ ၁၉၉၀ .၆ ၁၉၉၅ ၇.၉ ၂၀၀၀ ၁၇. ႔ ၂၀၁၁ ၂၃.၅ ၁၉၉၀ ၃၀ ၏

႔ ၏ ၏ ၂၀၀၃ ႑ ႑ ႑ ႔ ႔ / ၏ /

[130]

႔

၏

SDP၏ (SDWF) ႔ ၁၉၉၅ ႔ SDP " ႔" SDP ” ” SDWF ၍ SDP ၍

၁၅ SDP SDWF ၂၀၁၀ SDP ၏ ၀ ၏ ၏

ဗ

( )

႔ SDP ႔ ၁၉၉၅ SDWF ၢ ဗ ႔ ႔

၁၉၉၀ SDP ၁၉၉၂ ၁၉၉၅ ၆ ၂ ၁၉၉၅ ၂၀၀၀ ၉ ၃

[131]

႔၏ ႔ ႔၏ ႔ ႔ SDWF ႑ ႑ SDWF ၏ ႔ ၏ ႔ ႔ SDWF ႔ ၢ SDWF ႑၏ ႔ ၏ ႔

( )

SDWF ၏ " / " ၀ / ( ႔ ) ၏ ၏ ႔ SDWF SDP SDP SDWF ၍ ႔ ၁၉၉၆ SDP ၏ ႔ ႔

SDWF ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ SDWF ႔ ကာ သငတနးမားေပးရန ႔၏ ႔

[132]

႔ ႔

၂၀၀၇ SDP ႔ ၂၀၀၉ SDWF ႔ SDP ၏ ႔ ႔ ႔ SDP၏ ႔ ႔ ၏ SDP ၏ ဗ SDP ၏ ၂၀၀

SDP ၏ ႔ ၏ ၂၀၀၇ SDP ၏ ၏ ၃၂ % SDP ၏ ႔ SDP ၏ ႔ ႑

SDP ၏ SDP ႔ ႔ ႔ ႔ SDP ၏ ၂၉ ႔ ၂၀၀၉ ႔

[133]

႔ ႔ ႔

SDP ႔ ႔ ႔ SDWF ႔ ႔

SDP ၏ ႔ ၏ SDWF ႔ ႔ SDP SDWF ႔၏ ႔၏ ႔ ႔ ၏ ႔ ႔

[134]

ဗ :

၏ ဗ

ဗ ႔ ႔ ႔ ႔ ဗ ႔ ( ) ႔ ၂၀၀၉

၁၆ (၁၉.၁%)

၁၉၇၉-၁၉၉၂ ဗ ႔ ၂၀၀၉ ႔ ႔ (FMLN) ၏ ၃ % ႔ (ARENA) ၃ ႔ ႔ ARENA

[135]

၂၀ ၂၀၀၉ FMLN

႔ FMLN ၏ ႔ ၏ ( )ဗ ႔ ႔ ( ) ႔ ၏ ႔

ဗ ၏ ၁၉ ႔ ႔ ၁၅ ၁၃ ႔ ၁၁

၏

FMLN ၏ ၏ " " FMLN ၏ ” ႔ ႔ ႔ ႔ FMLN ၃၅% ၍ FMLN ႔ ၏ ႑ ၏ ႔ ႑ ႔၏ ႔ ႔ ၏ FMLN ၏ ႔၏ ႔ ၏ ၏ ႔ ႔ ႔

[136]

ဗ ႔ ႔ ၏ ႔ ႔ ႔

ဗ

FMLN ႔ ႔ ႔ ႔ ႑

( ) ႔ :

႔ ၏ FMLN ၏ ႔ ႔ FMLN ၏ ႑ ၏ ၃၅% ႔ ႔ ႔ ၁၉၉၃ FMLN ႔ ၃၅% ၁၉၉၅ FMLN ၏ ႔ ႔

[137]

႔ ၏

႔ FMLN ၍ ႔ ( ၏ ႔)

၏ ၏ ၏ ႔ ၢ ၏ ဗ ၏ ႔ ႔ FMLN ႔ ႔ ၏ ႔

FMLN ႔ ႔ ဗ ႔ ႔ ႔ ၏

( ) ၏

FMLN ၏ ဗ ဗ ( )ဗ ႔ (ASPARLE SAL APSARLEXSAL ၏ ႔ ႔ ဗ ၢ

[138]

ARENA ႔ ႑ ၏ ႔

႔ ႔ ASPARLEXSAL ၏ ARENA FMLN

ASPARLEXSAL ၏ ႔ ASPARLEXSAL ၏ ႔ ႔၏ ႔ ASPARLEXSAL ၏ ႔ ASPARLEXSAL ႔ ႔ ၏ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ၏ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ၏ ASPARLEXSAL ASPARLEXSAL ၏ ႔ ႔ ႔

FMLN ၂၀၀၉ ၏ ၇၅% FMLN FMLN ၃၅ ၁၃ ႔ ASPARLEXSAL၏

[139]

႔ ASPARLEXSAL ႔၏ ႔ ASPARLEXSAL ႔ ASPARLEXSAL ႔ ႔

ASPARLEXSAL ႔ ၆- ၁၆၀ ႔ ႔ ၁- ၂- ႔ ႔ ASPARLEXSAL ႔

ဗ FMLN FMLN ၏ ႔ ႔ ၏ ၁၁ % ဗ ၏ ႔ ႔ ႔ ႔

[140]

ဗ FMLN ASPARLEXSAL ႔ ဗ ႔ ဗ ႔

:

” ၏ ၃ ၁ ( ႔) ၏ ”

၂၀၀၉ ႔ ၅ ၃ ၅ ၁၀.၇% ၁၇ ၀ ႔ ၂၀၀၇ (

႔ ႔ ၁၉၉၃ ႔ ၇၃ ၇ ( ) ႔ ၃ ၁ ႔၏ ၃ ၁ ႔ ၁၅ ၂ ၏ ႔ ႔ ႔

[141]

၅၀

႔ ႔ ႔ ၂၀၀၉ ႔ ႔ " " ႔ ႔ ၂၀၀၅ ၏ ၃၃

(BJP) ၏

BJP ၏ ၏ ၁၉ ၁ ၏ ႑ BJP ၏ ဗ ၏ ႔ ၁ ၃၅ ႔ ႔

၂၀၀ BJP ၏ ၃၃% ၏ ႔ ၏ ၏ဗ BJP BJP ဗ ၍ ၿပး

၏ ၃ ၁ ( ႔)

[142]

၏ ႔ ႔ ႔ ၁၉၉၆ ႔ ႔

[143]

" "

႔ ၁ .၂ ၃၀ ႔ ႔၏ ၂၀၀၉

(PSIP) ႔ ႔ PDIP ၏ ၂၀၀၉ ၏ ၂၀ ၂၀၀၀ PDIP ႔ ၂၀ DIPD ႔၏ ၏ ႔ ၂၀၀၉ PDIP ၇ ႔ ႔ ဗ ၏ ၂၀၁၀ PDIP ၃၀ ၂၀၁ ၂၀၀၉ PDIP ၏ ႔၏

[144]

႔ ႔၏ ႔ ႑ ၢ PDIP ႔ PDIP ႔ ႔ ႔ ႔ " "

PDIP ၂၀၀၃ ၏ ၏ ႔၏ "

႔ ႔၏ ၏ " ၏ ၏ " ႔ ၏ ( " ႔

[145]

၏

႔ ( )

( ၏ ) ၂၀၀၉

[146]

႔ ၏ ႔ ႔၏

႔ Institutional Revolutionary Party (PRI), the Party of Democratic Revolution (PRD) National Action Party (PAN) ႔ ႔ ႔ - ၏ ႔ ၏ ၏ ႔ ၏

PAN ၏ ဗ ၏

၏ ၏

၏ ႔ ႔ ႔၏ ႔ ၂၀၀၀ PRI ၏ ၇၀ ၏ ႔ ႔ PAN ၏

[147]

၏ PAN ၏ ႔ PAN ( COFIPE) COFIPE ၏ ၂၁၉ ၀ % PR COFIPE ၏ ၂၂၀ ၏ ၅ ၂ ႔

႔ ႔ ၏ ႔ PAN ၏ ၏

ဗ

. ဗ

၏ PAN ဗ ၏ ႔ PAN ၏ ႔ ႔ ႔

[148]

႔ ၁၉၉၁ ၂၀၀ ၏ ၏ ႔ ႔ ႔ ၏ ၁၉၉၂ ၁၉၉၆ ၁၉၉ ႔ ႔ ၁၉၉၃ ၁၉၉၉၆ ႔ ႔ ၃၀ ၂၀၀၂ COFIPE ၏ ၁၇၅ ၂၀၀၇ ၅ % ႔

၂၀၀၇ ႑ ၂၀၀၇ COFIPE ႔၏ ႔ ၁၉၉၆ ၂၀၀၂ ႔ ၏ ၂၀၀၇ ႔၏ ႔ ႔ ႔ ၂ ႔ (IFE) ၏ (COFIPE, ၂၂၁ )

PAN ၏ ႔၏ ၂၀၀၇ ႔ ၏ ႑ PAN ၏ ၏ PAN ၏

PAN ၏ PAN ၏ ဗ ၏ ႑ PAN ၏ ၏

[149]

႔ " ႔ PAN " ၏

PAN ႔ ၏ ႔ ႔ ႔ ၃၀ PAN ၏ CEN ၀ % ႔ ႔ PRI PRD ၂၀၀၁ PRI ၏ ၃ ၁၉၉၃ PRD

PAN ၏ ႔ ႔၏ PAN ၏ ႔ ႔ ႔ ၏

၏ PAN ၏ ႔ ႔ ၏ ႔ PAN ၏ " ႔ ႔ ႔ "

[150]

၏ ႔

PAN ၏ COFIPE ၏ ၇ " ၏ ႔ ၏ ႔ ႔ ၏ ႔၏ ႔ ၏ ႔ ႔ ႔ ဗ ၏ ႔ ဗ PAN ၏ ႔ PAN ႑

COFIPE ႔ ၂၀၀၀ ၁ ၂၀၀၉ ၂

PAN ၏ ၏ ၏ PAN ၏ ၏ ၂ .၃ ၂၁. ႔ ႔ ၏ ႔

[151]

႔ ၏

COFIPE ၏ ႔ ႔၏ ၂၀၀၉ ၁၁ ႔၏ ႔ ႔ ႔

၂၀၀၉ ၃၂ ၁ ႔ ၂၀၀၀ ႔ ၂၀၀၆ ၏ ၏ ႔ ၏ ၅

၏ PRD ၁၉၉၇ PAN ၁၀၇ ႔ ၇ ႔ ၏ ၏ ႔ PAN " ႔ " PAN ႔

[152]

႔ ႔

႔ ၏ ၁၂ ၏ " " ၏ ႔ ၏ ႑ ႔

၏ ႔

[153]

႑

၏ ႔ (

) ( ) ၂၀၁၁ ( )

၃၉၅ ၆၇ (၁၇%)

႔ ႔ ၢ

[154]

၁ ႔ ႔ ၆ ၂၅ ႔

၂၀၀၂ ၃၀ ( ၏ ၁၀%) ၏ ၂၀၀၂ ၏ ၁၀.၇ ၂၀၀၇ ၁၀.၅ ၂၀၁၁ ၆၀ ၁၇ ႔ ၂

၏ ႔ ႔ ၏ ၏ ၏

၂၀၀ " ႑ ၏ ႔ ၏ " ႔၏ ၏ ႔ ႔ ၏ ႔ ၏ ႔

ဗ

. ၏

၏ ႑ ႔ ႔ ႔၏ ၂၀၀၃ ( )

[155]

႔ ႔ ၏

႔ ၏ ႔ ႔ ၏ ႔ ၏ ႔ ႔ ႔ ၏ ၏ ၏ ၏ ႑ ႔

႔၏ ၏ ႔ (CEDAW) ႔ ၏ ႔

႔ ၏ ႑ ႔ ၂၀ ႔ ႔ ႔ ၂၀၀၂ ၃၀ " "

၂၀၀ ၁၂ ၏

[156]

႔ ၏ ၁၂ ၂၀၀၉ ၃ ၀၀ ႔

၂၀၁၁ ႔ ၃၉၅ ၃၀ ၆၀ (၁၅%) ႔ ႔ ႔ ႔ ၏ ႑ ႔၏ ၂၀၁၁ ၁၀ ၁၇ ႔

၏ ၏ (USFP) ၂၀၀၀ ၏ ႔ ႔ ၂၀ ၂၀ ၏ ႔၏ ႔ ႔ ႔ USFP Istiqlal ႔၏ ၏ ၏ ႔ ႔ ႔ (PPS) ၏ USFP ႔၏ ၏ ၏ ႔ ႔၏ ႔ ဗ

[157]

႔ ၂၀၀၉ ၁၂၇ ၃ ၀၀ ၏ ၁၂. ၂၀၀၀ ၂၀၀၉

၏ ဗ ႔ ႔ ႔ ႑ ႔ ႔ ၏ ၏

၏ ၏ ၏ ၏ ၏ ႑ ႔ ႔ ႔

[158]

" "

႔ ၁၉၉၀ ၏ ၁၉၉ ႔ ၏ ႔ ၏

၁၉၉၇ ႔ ႔ ၏ ၂၅ ႔ ၃၀ ၂၀၀၆ ၁၁ % ၂၉ %

[159]

႔ ၏

႔ ႔ ( )

( ) ၂၀၀ ၀ ၅ (၅၆.၃%)

၁၉၉၀ ၁၉၉ (RPF) ၏ ႔ ႑ ၂၀၀၃

[160]

၂၀၀ ၏ ၅၆ ၏ ႔ ႔ ၏ ၏ ႑ ႔ ၏ ႔

၏ ဗ ၏ ႔ ႔ ၏

၏ ၏

၏ ၁၉၉ - ၂၀၀၃ ႔ ႔ RPF ၏ ၏ ၅၀ ႔ ႔ ၏ ႔ ၂၀၀၃ ႔ ႔ ၃၀

၏ ၏

[161]

႔ ၏

၏ ၢ ႔ ၏

ဗ

၏

၏ ႔ ၏ ႔ ၏ RPF ၏ ႔

႔ RPF ၏ ၏ ႔ ႔ ႔ ႔

၏ RPF ၏ ႔

[162]

႔ ႑ ၏ ႔ ၏ ႔ ႔ ၏ ႔ / ႔ ႔ ၏ ၂၀၀၃ ႔ ႔

၏

၏ ၏ ၏ ၏ ႔ ၂၀၀၃ ႔ ၃၀

႔ ၂၀၀၁ ၂၀၀၆ ႔ ႔ ႔ ႔ ႑ ႔ ၏

[163]

႔

႔ CEDAW ၏ ႔ ၏ ၃၀ ၏ ႔

႔ ၀ ၂ ႔ ႔ ႔ ႔ ၏ ၃၀ ၂၀၀၃ . ၂၀၀ ၅၆

၏ ႔ ႔ ႔ ၏ ၃၀ ႔ ၏ ၏ ႔ " … ႔ ႔ ႔ "

RPF ႑ ႔ RPF ႔ ႔

႔ ႔ ႔ ၁၉၉၆ ႔ ႔ " ၏ ႔ ႔ ၏ ႑

[164]

႔ ၏

၏ ၏ (၁၉၉၉) (၂၀၀၁) (၂၀၀ ) ႔ ႑

႔ ႔ ႔ ႔ ၏

႔ ႔ ႔ ႔၏ ႔၏ ႔ ႔၏ ႑

႔ ၂၀၀ ၏ ၏ ၂၀၀၃ ႔ ႑ ႔၏ ၏ ႔ ႔

[165]

႔၏

" ႔ ၏ "

( ) ၂၀၀ ၂၁.၆ ၏ ႔ ႔ ႔ G17 Plus ဗ ၁၇ ႔ ၏G17 Plus ႔ ႔ ၏ G17 Plus ၏ ၂၉.၁

G17 Plus ၏ ႔၏ ၂၀၀၂ ႑ ၁၅ ၁၅ ႔ G17 Plus ႔ G17 Plus ႔ ႔ G17 Plus ၁၀၀ ၁၆ ႔ ၏ ႔ ႔

႔ ႔၏ G17 Plus ႔ ၏ ႔ ႔ ႔

[166]

၃၀ ႔ ႔ ႔

G17 Plus ႔ ၏ G17 Plus ၏ G17 Plus ႔ ႔ ၏ ၀ ႔ ၏ ႔

၏ ႔ ႔ ၏

[167]

၏ ႔

၏ ႔ ႔ (

၏ ) ( ) ၂၀၀၉ ၀၀ ၁၇ ( %)

[168]

( )

႔ ႔ ၁၉၉၃ ၁၉၉ ၂၇ ႔ ၁၉၉၆ ႔ ၁၉၉ ၏ ၏ ႔ ၏

(ANC) ၏ ( ၢ ) ႔ ၏ ၀၀ ANC ၏ ၆၅ ၁၂ ႔ ႔ ႔ ၏

၏ ဗ ၏ ႔ ႔ ၏ ႔ / ၏ / ၏

၏

၁၉၉

[169]

႔ ႔ ၏

၏ ၏ ၏ ႔ ၏ ၏ ႔ ႑ ၏ ၏ ႔

ဗ

၏ ႔ ANC ၏ ၏ ႔ ၏ ႔ ANC ၏ ႔ ၁၉၉၀

၏ ႔

၁၉၅၆ ၉ ႔ ၂၀၀၀၀ ႔ ႔ ႔ ANC ႔၏ ႔ ႔

[170]

" ႔ ႔ ႔ " ႔

၁၉၉၂ ၁၉၉ ႔ ၏ ႔ ႔ ၏ ႔ ႔ (WNC) ႔ ႔ ၂ WNC ၏ ၏ ၏ WNC ႔ WNC ႔ ႔ ႔ ႔ ၏ ႔

႔ ANC ၏ ႔ ႔ ႔ ၏ ႔၏ ႑ ႔ ' ၁၉၉၃ ၏ ႔ " ႔ ႔ ႔ ၏ ႔ "

႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ANC ၏

[171]

၏ ၏ ႑ ၏ ႔ ႔ ႑ ANC ႔ ANC (ANCWL) ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ၏ ႔

၏ ANC ANCWL ႔ ၁၉၉ ANC ၃၀ ၁၉၉၃ ANC ၃၀ ၁၉၉ ၂၀၀ ၂၀၀၉ ၅၀ ႔ ANC ႔ ႔၏ ၀

႔၏ ဗ ANC ႔၏ ႔ ၏ ANCWL ႔ ႔ (SADC) ၏ ႔ (၁၉၉၇) ႔ SADC (၂၀၀ ) ႔ SADC ႔ ANCWL

[172]

၁၅၇ ႔ ႔ ႔

ANC ၂၀၀၉ ႔ ANC ႔၏ ႔ ႔၏ ႔ ANC ၏ ႔

႔

၏ ၏ဗ ၏ ၏ ႔ ၏ ႔

၏ ႔ ၏ ႑ ၏

[173]

႔ ႔ ANC ၏ ဗ ႔၏ " ႔ ၏ ႔ ႔ "

႔ ၏ ႔ ႔ ႔ ၏ HIV/AIDS ၏ ႔ ႔ ၏ ၂၀၀ ႔ ႔ ၏ ဗ - ၏ " ၏ ၏ ႔ ၏

[174]

႔

၏ ဗ ႑ ( ) " ႔ ႔၏ ႔ ၏ ႔ ႔

(FRELIMO) ၁၉၆၂ ႔ ၁၉၇၇ FRELIMO ၏ ၏ ႔ ႔ ၁၉၉၂ FRELIMO ႔ ၏ ၂၀၁၀ ၂ ဗ

ဗ ၏ ၁၉၉၀ ႔ ၏ ႔ ႔ ၂၃ " ဗ ႔ ၏ ႑ " ႔ ဗ ၁၉၉၂

[175]

၁ ႔ ႔ ၂ ၁၁ ၃ ႔ ၁၉၉၇ ၏ ၂ ဗ ၏ ၀

၏

၏ ဗ ႑ ( )

၁၉၉၇ ဗ ႔ ဗ ၏ ႔ ၇ ႔

FRELIMO ၏ FRELIMO ၏ ႑ ႔၏ ၏ ႔ ႔ ႔

ဗ ၏ ႔

[176]

၏ ၁ SADC " " ႔ ႔ ႔ ႔ ' ၏ ႔

[177]

၏ ႔ (PSOE) / ႔ ( ) ( ) ၂၀၀ ( )

၃၅၀ ၁၂၇ (၃၆%)

( ) ( ႔ ႔ (PSOE) ႔ ႔ ႔ ႔ ၏ ႔ ႔ ႔ ႔

PSOE ၏ ၂၀၀ ၇.၆ PSOE ႔ PSOE ၏ ႔ ႔ ၁၇ ၉ ႔

၏ ဗ ႔ ႔ ၏ ၏

[178]

၏ ၏ ႔ ၏ ၃၁ PSOE ၏ ဗ

၏

၂၀၀ PSOE ၏ ႔ PSOE ႔ ႔ ႔ PSOE ၏

ဗ

PSOE၏ ႑ ႔ ႔ ႔ ႔ PSOE ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔

PSOE၏ ၁၉၇၀ ႔ PSOE ၏ ၏

[179]

႔ ႔ ၏ PSOE ႔၏ ႔ ၏ ႔ PSOE ၏ ၁၉ PSOE ၂၅ ၁၉၉၇ ၀ ႔ ႔

PSOE ၏ ( ) ( ) ႔ PSOE ၏ ႔

၏ ဗ ၂၀၀၇ ႔ ႔ ႔ ၏ ႔ ၏ ၂၀၀ ၀ ႑ ၏ ၏ ႔ ၂၀၀ ၏ ႔ ႔

[180]

PSOE ၂၀၀ PSOE ႑ ႔ ၏ ၏ ႔ ႔ ႔၏ PSOE ၏ ႔ " " ႔၏

၁၉ ၀ ၏ ၏ ႔ PSOE ၁၉ PSOE ၏ ၁၀ ၁၉ ၉ PSOE ႔ PSOE ၇ ၁၇ ႔

PSOE ၏ ႔ ႔ ၂၀၀ ၢ ႑ ႔ ၢ ႑ ႑

၏ ဗ ႔

[181]

PSOE ၏ ႔ ၏ ၏ PSOE ၏ ႔ ၏ ၏ ႑

႔ PSOE PSOE ၏ ႔ PSOE ၏ ၃၆ ၁၅ PSOE ၏ PSOE ႔ ဗ ႔ ႔ ႔

[182]

-

" ႔၏ " - ၂၀၀၂ - ႔ ၏ ႔ ၏

၂၀၀၁ ၢ ႔ (UNTAET) ၏ ႔ ႔ ၏ ႑ ႔ ႔ UNTAET ၏ ႑ ၏ ၂၀၀၁ -

UNTAET ဗ ႔၏ ႔

႔ ႔၏ ၏ ၃၀ ႔ UNTAET ၏ ႔ ၁၅

[183]

၂၀၀၁ ၏ ၂၆ ႔ ၏ ၁၇ ႑ " ၏ ႑ " ၂၀၀၁

၏ ၂၅ ၁ ႔ ႔၏

[184]

႔ (

)

( ) ၂၀၁၀ ၆၅၀ ၁ ၃ (၂၂%) ႔ ႔ ႔ ၅ ဗ ၁၉၂၀ ၂၂ ၂၀၀၅ ၂.၅

၏ ဗ ၏

ဗ ၏ ဗ ၏ ႔

[185]

႔ ဗ ဗ

၏

၂၀၀ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔၏ ႔ ႔ ၏ ၏

၁၉၉၇ ဗ ဗ ႔ ၏ ၏ ၁၂၀ ၏ ၁၀၁ ဗ ၁၃ ၆ ႔ ၢ ႔ ၂၀၀၁ ၂၀၀၅ ၁၂ (၂၀%) ႔ ၂၀၁၀ ၁၉၇ ဗ ႔ ႔ ၁ ၃ ဗ ၁၇ ၉ ႔

[186]

႔ ၏ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ၏ ႔ ဗ ၏

၂၀၀၅ ဗ ဗ ၏ ႔ ဗ ၏ " ႔ ႔၏ ႔ " ဗ ဗ ၏

ဗ

၂၀၀၅ ဗ ဗ ႔ ဗ " ဗ ႔ ႔ ဗ ၏ "

႔ ႔ ႑ ႔ ဗ ၏

[187]

ဗ ၏ ႔ " ႔၏

ဗ " ၁၀ ဗ ႔ ႔၏ ၂၀၀၇ " " ၏ ႔ ႔ ႔ ၏ ႔ ၏ ၅၀

ဗ ၏ ႔ ၂၀၁၀ ဗ ၁၇ ၉

႔ ဗ ၏ ၁၆ % " ႔

[188]

႔ ဗ "

႔ ၂၀၁၀ ႔ ၂ ႔ ႔ ဗ ၏ ႔

[189]

၏ ႔ ႔ ႔ ( ) /

၂၀၀ ( )

၃၅ ၇၃ (၁၆. %)

(US) ႔ ၁ ၅၀ ႔ ဗ ဗ ႔ ႔ ႔ ႔၏ ႔ ၏ ( ႔ ) ႔ ႔ ႔ ၏ ႔၏

[190]

၏ ဗ ၏ ႔ " ႔ ႔ " ၏ ၁၁၂ ၁၇ ၁၆ ႔ ႔ ၏ ႔ ႔ ႔

၏ ၏

၁ ၏ ႔ ၁၉၅၃ ၏ ႑ ၏ ႔ ဗ ႔ ႔ ႔ ႔၏ ႑ ၏ ႔ ႔ ႔၏

[191]

၁၉ ၀ ၢ

ဗ

၏ ႔

႔

႔ ၁၉၆၀ ၁၉၇၀ ႔ ၏ ႔ ႔ " " ႔ ႔ ႔ (NOW) ႔ (NWPC) ၏ ႔ (NFDW) ၏ ၏ ႔ ႔

႔ ႔ ႔ ၏ ႔ (ERA) ႔ NWPC ႔ ႔ ၏ ၁၉၇၂ ERA ဗ

[192]

၏

၁၉၇၆ NWPC NOW ႔ ၏ ၅၀-၅၀ ၁၉ ၀ ၏ ႔ ႔ ၏ ၏

၏ ၁၉ ၀ ႔ ႔၏ ႔၏ ႔၏ ႔ ၏ ဗ ႔ ၅၀၀၀ ႔ ႔ ႔ ၏ ႔ ႔၏ ႔ ႔ ႔ ႔ ၏ ႔ ၏ ႔ ၏ ႔၏ ႔ ႔ ႔ ၏

[193]

႔ ၏ ႔ ၏ ႔ ၏ ႔ ၏ ႔ ႔ ၁၀၀,၀၀၀ ႔ ႔ ႔ ၀ ၁၅ ၉ ၉ ၏ ၏ ဗ ႔ ၏ ၏ ႔ ၁၉ ၀ ၏ NWPC NOW ႔ ၏ ႔ ၏ ၂၀ ၏ DNC ႔ ဗ ႔ NFDW ႔ DNC " " ႔ ၏ ၏ ႔

႔ ႔ ၏ ႔

[194]

႔၏ ဗ

၁၉ ၀ ၏ ၏ ႔၏ ႔ ႔ ၏ ၏ ႑ ၏ ႔ ႔၏ ၁၉ ၀

၏ ၏ ႑ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ၏

႔ ၏ ၏ ၏ ႔ ႔ ၏ ၏ ၁၇ ႔

[195]

၂၀၁၀ ၂၂.၉ ႑ ၂ ၁၇.၆

[196]

“ ၏

႔ ႔ ႔

”