3ο Γενικό Λύκειο Κηφισιάς

Κοινωνικά Στερεότυπα

Επιβλέπων Καθηγητής: Αντώνης Σπαντιδάκης

Σχολικό Έτος: 2016-2017

2

Περίληψη

Τα "Κοινωνικά Στερεότυπα" αποτελούν θέμα της παρούσας ερευνητικής εργασίας.

Κύριος στόχος της είναι να βοηθήσει τους αναγνώστες να γνωρίσουν και να αναγνωρίζουν τα

στερεότυπα, κυρίως τα κοινωνικά. Να αναγνωρίζουν πώς δημιουργούνται τα στερεότυπα και

πώς επηρεάζεται η λήψη αποφάσεων των ατόμων. Να διαπιστωθεί το οικονομικό και

κοινωνικό πλαίσιο που οδήγησε στην εμφάνιση/ανάπτυξη των κοινωνικών στερεοτύπων. Να

συνειδητοποιήσουν τους παράγοντες και τους στόχους κατασκευής και προώθησης

στερεοτύπων, στάσεων και συμπεριφορών.

Ακόμη, στόχο αποτελεί η διερεύνηση των απόψεων και των αντιλήψεων του μαθητικού

πληθυσμού για τα κοινωνικά-στερεότυπα. Επίσης, η εργασία προσπαθεί να ενδυναμώσει τους

νέους να αναπτύξουν κριτική στάση και συμπεριφορά με αίσθηση της κοινωνικής ευθύνης

τους απέναντι στα κοινωνικά στερεότυπα. Συγκεκριμένα, επιχειρείται η ανάπτυξη της

κοινωνικότητάς τους, με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα, χωρίς προκαταλήψεις και

προσπάθεια ανάληψης συγκεκριμένης δράσης.

Τα ερευνητικά ερωτήματα με τα οποία ασχοληθήκαμε είναι: "Τι είναι τα κοινωνικά

στερεότυπα;", "Πώς δημιουργούνται; Ποιοί οι παράγοντες, τρόποι και στόχοι κατασκευής και

προώθησης στερεοτύπων;" "Ποια τα είδη/κατηγορίες;" "Ποια τα αίτια και

επιδράσεις/συνέπειες στο άτομο, στην κοινωνία, στον πολιτισμό κλπ;", "Τρόποι υπέρβασης

των κοινωνικών στερεοτύπων-προκαταλήψεων και των προβλημάτων που απορρέουν απ'

αυτά", "Τα στερεότυπα: πηγή έμπνευσης για πολλούς καλλιτέχνες στη ζωγραφική, γλυπτική,

μουσική, λογοτεχνία." Από αυτά τα ερωτήματα προέκυψαν 4 θεματικές ενότητες:

1. Ορισμός και Υποκατηγορίες Κοινωνικών Στερεοτύπων

2. Παράγοντες και Αίτια Κοινωνικών Στερεοτύπων

3. Συνέπειες Κοινωνικών Στερεοτύπων

4. Τρόποι Αντιμετώπισης Κοινωνικών Στερεοτύπων

Έτσι το θέμα καταμερίστηκε σε υποθέματα και κάθε υπόθεμα εξετάστηκε αυτοτελώς

από μια ή δύο ομάδες, οι οποίες είχαν τακτές συναντήσεις Ολομέλειας, με τη συμμετοχή όλων

των ομάδων. Οι ομάδες (που χωρίστηκαν σε δύο υποομάδες), συνεργάστηκαν στενά,

προκειμένου να διερευνήσουν τα σημεία επαφής που προέκυψαν από τα ερευνητικά

δεδομένα των υποθεμάτων. Όσο οι υποομάδες εμπλούτιζαν τα υποθέματά τους με καινούρια

στοιχεία, γίνονταν παρουσιάσεις σε τακτά διαστήματα στην ολομέλεια της προόδου κάθε

ομάδας.

3

Πίνακας Περιεχομένων Περίληψη ...................................................................................................................................................... 2

Πρόλογος ...................................................................................................................................................... 4

Εισαγωγή Διερευνητικής Εργασίας .............................................................................................................. 6

Οικογένεια .................................................................................................................................................... 8

Σχολείο .......................................................................................................................................................... 8

Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης ......................................................................................................................... 9

Κοινωνία ....................................................................................................................................................... 9

Εισαγωγή..................................................................................................................................................... 12

Ρατσισμός και Στερεότυπα ......................................................................................................................... 12

Επιπτώσεις στο άτομο ................................................................................................................................ 12

Συνέπειες Κοινωνικών Στερεοτύπων στην Κοινωνία ................................................................................. 13

Εισαγωγή..................................................................................................................................................... 15

Σχολείο ........................................................................................................................................................ 15

Οικογένεια .................................................................................................................................................. 15

ΜΜΕ ............................................................................................................................................................ 16

Πολιτεία ...................................................................................................................................................... 16

Άτομο και Κοινωνία .................................................................................................................................... 17

Ερωτηματολόγιο ......................................................................................................................................... 18

Παράρτημα ................................................................................................................................................. 24

4

Πρόλογος

Η εργασία αυτή πραγματοποιήθηκε με την επίβλεψη του υπευθύνου καθηγητή Αντώνιου

Σπαντιδάκη και εντάσσεται στο πλαίσιο του μαθήματος Πρότζεκτ της Β' Τάξης Λυκείου, στη διάρκεια

του σχολικού έτους 2016-2017. Τίτλος του Θέματος είναι τα "Κοινωνικά Στερεότυπα", τα οποία

εντάσσονται στον κύκλο των "Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών".

Η ερευνητική εργασία σχετίζεται άμεσα με τα μαθήματα "Πολιτική Παιδεία" και "Βασικές Αρχές

Κοινωνικών Επιστημών", με θεματικές «ανθρώπινα δικαιώματα», «φυσικό ανθρωπογενές

περιβάλλον», «παγκοσμιοποίηση», με τις νέες τεχνολογίες (χρήση προγραμμάτων Η/Υ) καθώς και -

διαθεματικά- με ευρύτερα γνωστικά παιδία όπως τέχνες και πολιτισμός (ζωγραφική, μουσική,

φωτογραφία και τεχνήματα, θεατρικό παιχνίδι και παιχνίδι ρόλων, τύποι και χαρακτήρες...).

Αυτό που προέχει δεν είναι η δαιμονοποίηση ή «αθώωση» των κοινωνικών στερεοτύπων.

Κύριο μαθησιακό όφελος, το οποίο αποτελεί και τον κύριο λόγο που επιλέχθηκε το συγκεκριμένο θέμα,

είναι η διασύνδεση, η ανάπτυξη ή και μετασχηματισμός της προγενέστερης γνώσης, με στόχο τη

βαθύτερη κατανόηση του φυσικού και κοινωνικού κόσμου, την επίλυση προβλημάτων και λήψη

αποφάσεων σε σχέση με την αληθινή ζωή. Ακόμα η αξιοποίηση των στατιστικών που προέκυψαν από

τις απαντήσεις του ερωτηματολόγιο έχουν μεγάλη πρακτική χρησιμότητα, αφού μπορούν να

ευαισθητοποιήσουν τον αναγνώστη με πραγματικά δεδομένα. Το Θέμα της εργασίας έχει χωριστεί σε 4

κύρια υποθέματα: "Ορισμός και Υποκατηγορίες Κοινωνικών Στερεοτύπων", "Παράγοντες και Αίτια

Κοινωνικών Στερεοτύπων", "Συνέπειες Κοινωνικών Στερεοτύπων", "Τρόποι Αντιμετώπισης Κοινωνικών

Στερεοτύπων".

Για τη συμβολή τους στη διεκπεραίωση ευχαριστούνται όλα τα μέλη των ομάδων, τα άτομα

που ερωτήθηκαν και απάντησαν το ερωτηματολόγιο, καθώς και ο υπεύθυνος καθηγητής, κος

Σπαντιδάκης.

5

3ο Γενικό Λύκειο Κηφισιάς

Ορισμός και Υποκατηγορίες

Κοινωνικών Στερεοτύπων

Ονόματα Μελών: Μαριαννετα Δασκαλοπούλου Β΄1

Γιάννης Αλεξόπουλος Β΄1

Γιώργος Βιτζηλαίος Β΄1

Κωνσταντίνος Χάλκος Β΄5

6

Ορισμός

Τα στερεότυπα είναι σταθερές ταξινομημένες αντιλήψεις, που συνήθως οφείλονται σε ελλιπή πληροφόρηση σχετικά με χαρακτηριστικά τα οποία αποδίδονται στα μέλη μιας ομάδας. Ετσι τείνουμε να έχουμε μια προκαθορισμένη στερεότυπη γνώμη και κρίση για το ρόλο και τη στάση των μελών άλλων ομάδων και να εξιδανικεύουμε τα πρότυπα, τους τρόπους συμπεριφοράς της ζωής της δικής μας ομάδας.

Εισαγωγή Διερευνητικής Εργασίας

Η 1η ενότητα της διερευνήτικης εργασίας αναφέρεται στις διάφορες μορφές κοινωνικών

στερεοτύπων. Ειδικότερα αναφέρεται σε στερεότυπα όπως οι φυλετικές διακρίσεις, ο εθνικός και

θρησκευτικός ρατσισμός , τα στερεότυπα ανάμεσα στα δύο φύλα και ο ρατσισμός σε ευαίσθητες

κοινωνικές ομάδες.

7

3ο Γενικό Λύκειο Κηφισιάς

Παράγοντες και Αίτια

Κοινωνικών Στερεοτύπων

Ονόματα Μελών: Σταματίνα Αβραμίδου Β΄1

Γεωργία Κρίστο Β΄2

Ερμιόνη Κετσετσιάδη Β΄2

Μαρία Καλομοίρου Β΄2

8

Οικογένεια Η οικογένεια συμβάλλει στην διαμόρφωση ταυτότητας του φύλου από την στιγμή της γέννησης

του παιδιού. Η διαδικασία απόκτησης ταυτότητας του φύλου γίνεται μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο.

Θεωρώ ότι η οικογένεια είναι ένας από τους σημαντικότερους φορείς των στερεοτύπων που συμβάλλει

αναμφισβήτητα στην δημιουργία διαφορών ανάμεσα στα δυο φύλα καθώς διαφέρει η συμπεριφορά

του κάθε γονιού απέναντι στα παιδιά του. Ολοκληρώνοντας να μην ξεχνάμε ότι όλοι πρέπει να

μεριμνούμε για την σωστή πνευματική καλλιέργεια των παιδιών μας. Αυτό το οποίο και εγώ έχω

προβλέψει να κάνω.

Σχολείο

Από τα πρώτα χρόνια κιόλας των παιδιών υπάρχουν διαφορετικές προσδοκίες από τα αγόρια

και διαφορετικές από τα κορίτσια. Οι προσδοκίες αυτές λειτουργούν ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία

– αν μια συμπεριφορά αναμένεται και ενθαρρύνεται, το παιδί είναι το πιο πιθανό να συνεχίσει αυτή τη

συμπεριφορά. Πρόσφατη μελέτη στο Πανεπιστήμιο του Κεντ, προσπάθησε να προσδιορίσει τα αίτια

της αποτυχίας των αγοριών στο σχολείο και έδειξε ότι τα αρνητικά στερεότυπα για τα αγόρια,

εμποδίζουν την μέγιστη απόδοσή τους στο σχολείο. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η

απόδοση των ανθρώπων μειώνεται όταν οι άλλοι τους βλέπουν μέσα από το πρίσμα φυλετικών,

ταξικών και άλλων κοινωνικών στερεοτύπων όπως αυτών που σχετίζονται με το φύλο. Τα παιδιά

πιστεύουν ότι τα κορίτσια τα πηγαίνουν καλύτερα από ότι τα αγόρια στο σχολείο και επίσης πιστεύουν

ότι έτσι σκέφτονται και οι ενήλικες. Στην έρευνα αυτή εξέτασαν τα στερεότυπα των παιδιών για τη

συμπεριφορά, την ικανότητα και τα κίνητρα των αγοριών και των κοριτσιών. Οι ερευνητές έδωσαν σε

238 παιδιά ηλικίας από 4 ως 10 μια σειρά από σενάρια που έδειχναν ένα παιδί με καλή συμπεριφορά

και σχολική επίδοση όπως “Αυτό το παιδί θέλει πραγματικά να μάθει και να τα πάει καλά στο σχολείο”,

και ένα με λιγότερο καλή συμπεριφορά και σχολική επίδοση όπως “Αυτό το παιδί δεν τα πάει πολύ

καλά στο σχολείο”. Στη συνέχεια ζήτησαν από τα παιδιά να πουν σε ποιον αναφέρεται το σενάριο

δείχνοντας σε μια εικόνα αν είναι αγόρι ή κορίτσι. Τα παιδιά από νεαρή ηλικία ταίριαζαν τις θετικές

ιστορίες με τα κορίτσια και τις αρνητικές με τα αγόρια. Γενικά πίστευαν ότι τα κορίτσια

συμπεριφέρονταν καλύτερα, είχαν καλύτερη επίδοση και καταλάβαιναν καλύτερα τι πρέπει να κάνουν

από ότι τα αγόρια. Σε επόμενη έρευνα όταν είπαν στα παιδιά ότι τα αγόρια αναμένεται να τα πάνε

χειρότερα στο σχολείο από ότι τα κορίτσια (τα προκατέβαλαν αρνητικά), αυτό που παρατήρησαν στη

συνέχεια ήταν μια μειωμένη επίδοση στην ανάγνωση, στα μαθηματικά και στη έκθεση για τα αγόρια.

Σε άλλο δείγμα παιδιών που είπαν ότι τα αγόρια αναμένεται να τα πάνε εξίσου καλά με τα κορίτσια,

παρατήρησαν βελτίωση των αγοριών στις σχολικές δοκιμασίες. Τα στερεότυπα όμως δεν αφήνουν

ανεπηρέαστα τα κορίτσια. Η γενική αντίληψη που επικρατεί είναι ότι τα κορίτσια δεν τα καταφέρνουν

τόσο καλά στα μαθηματικά όσο τα αγόρια – και αυτό γιατί τα αγόρια φημίζονται για την τετράγωνη

λογική τους. Το αποτέλεσμα είναι τα κορίτσια να καλλιεργούν μέσα τους αυτή την πεποίθηση

αποφεύγοντας να ασχοληθούν με τα μαθηματικά και πιθανότατα να έχουν χαμηλές επιδόσεις στα

μαθήματα θετικής κατεύθυνσης. Έτσι εξηγείται και το γεγονός ότι βλέπουμε περισσότερες γυναίκες σε

επαγγέλματα που σχετίζονται με θεωρητική κατεύθυνση όπως δασκάλες και φιλόλογους και

9

περισσότερους άντρες να ασχολούνται με επαγγέλματα που σχετίζονται με θετικές επιστήμες όπως

μηχανικούς, μαθηματικούς και φυσικούς. Το σχολείο πρέπει να αποτελέσει φορέας εξάλειψης των

στερεοτύπων. Δυστυχώς όμως στο σύγχρονο κοινωνικό γίγνεσθαι συμβαίνει το αντίθετο. Οι μαθητές

δεν διακρίνονται για τις μαθησιακές τους ικανότητες αλλά υπάρχει έντονη διάκριση ανάλογα το φύλλο

και πολλές φορές και την κοινωνική τάξη του μαθητή . Είναι χρέος μας λοιπόν αυτή η κατάσταση να

αλλάξει ριζικά και η παιδεία να είναι ανοιχτή προς όλους.

Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης

Τα ΜΜΕ συμβάλλουν στην εικόνα του ανθρώπου και στην συμπεριφορά του, καθώς μας

επηρεάζουν μέσω της διαφήμισης. Ακόμη περνάνε στους πολίτες μηνύματα ρατσισμού με τον δικό

τους τρόπο, όπως όταν τονίζουν την εθνικότητα ενός ατόμου. Έτσι υποδαυλίζουν την ξενοφοβία και

δημιουργούν δυσαρέσκεια και πολλές φορές υπάρχει κίνδυνος παραβίασης δικαιωμάτων. Πιστεύω ότι

τα ΜΜΕ αποτελούν αρκετά σημαντικό φορέα στερεοτύπων, καθώς ζούμε σε μια κοινωνία, όπου οι

πληροφορίες και η ενημέρωση τους την κατακλύζουν. Θεωρώ ότι σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση

των κοινωνικών παίζει η πνευματική μας καλλιέργεια. Καλό θα ήταν οι άνθρωποι να έχουμε ανοιχτό

μυαλό, να δεχόμαστε την διαφορετικότητα και να μην την φοβόμαστε.

Κοινωνία

Στην κοινωνία μας κατοικούν όλα τα είδη ρατσισμού. Ρατσισμός: η άγνοια σε πολλά κοινωνικά

και όχι μόνο θέματα μπορεί να οδηγήσει σε λάθος ενέργειες και κατά συνέπεια σε αδικίες. Στη

συγκεκριμένη περίπτωση άγνοια όσον αφορά στο ρατσισμό αφορά την αντίληψη ότι κάποιοι είμαστε

ανώτεροι από άλλους ανθρώπους ή λαούς. Αποτέλεσμα αυτής της αντίληψης είναι η λανθασμένη

αντιμετώπιση και οι απάνθρωποι χειρισμοί σε μια μερίδα συνανθρώπων μας. Στερεότυπα μεταξύ των

δύο φύλων: οι ρόλοι των φύλων ή έμφυλοι ρόλοι είναι ευρέως αποδεκτές νόρμες που υπαγορεύουν

και καθορίζουν τη συμπεριφορά και τη λειτουργία των φύλων στα πλαίσια της κοινωνίας, της

εργασίας, της εκπαίδευσης, της θρησκείας, στις διαπροσωπικές ή ερωτικές σχέσεις κ.τ.λ. Αποτελούν

ουσιαστικά τις «οδηγίες» για το πώς αρμόζει να συμπεριφέρεται ένας άνδρας και πώς μία γυναίκα.

Σεξισμός: Ο όρος σεξισμός εκφράζει τις προκαταλήψεις και τις διακρίσεις σε βάρος ατόμων με

κριτήριο το φύλο τους. Είναι ένα σύνολο αρνητικών στάσεων και προκαταλήψεων, οι οποίες

αναφέρονται σε υποτιθέμενες διαφορές των δύο φύλων, δηλαδή, στη διάκριση αρσενικού και

θηλυκού. Τα σχήματα αυτά, καθορίζουν γενικότερα τις προσδοκίες της κοινωνίας και τους

αναμενόμενους τρόπους συμπεριφοράς από τα αγόρια και τα κορίτσια. Ταυτόχρονα, τα σχήματα αυτά

είναι και κριτήρια αξιολόγησης των συμπεριφορών των αγοριών και των κοριτσιών, ανδρών και

γυναικών. Η κοινωνία αξιολογεί θετικότερα τα άτομα τα οποία ανταποκρίνονται ακριβέστερα στις

προκαταλήψεις και στα στερεότυπα που συνδέονται με το φύλο τους. Έτσι, ο δυνατός και

επιτυχημένος άνδρας και η ελκυστική γυναίκα αξιολογούνται θετικά, γιατί ανταποκρίνονται στις

τρέχουσες προκαταλήψεις και στα κυρίαρχα πρότυπα και στερεότυπα. Από την μεριά των μαθητών

θεωρώ ότι υπάρχει μια τεράστια μερίδα που έχει ήδη αναπτύξει κριτική σκέψη, έχοντας την

δυνατότητα να αξιολογούν τους ανθρώπους χωρίς να επηρεάζονται από τις βαθιά ριζωμένες

10

αντιλήψεις της κοινωνίας. Προσωπικά προσπαθώ να απελευθερωθώ από τις απολυταρχικές και

κλειστές ιδέες των παλαιότερων και να αναπτύξω σωστές αντιλήψεις που τις διέπουν ανθρωπιά

συμβάλλοντας ατομικά σε ένα κόσμο φιλικό προς όλους ανεξαιρέτως τους ανθρώπους.

11

3ο Γενικό Λύκειο Κηφισιάς

Συνέπειες Κοινωνικών

Στερεοτύπων

Ονόματα Μελών: Όλγα Ήμελλου Β΄2

Ιουλία Κομπογιάννη Β΄2

Νικολέτα Θεοδωρακάκη Β΄2

Ασπασία Ζήνα Β΄2

12

Εισαγωγή

Κοινωνικά στερεότυπα είναι διακρίσεις (μεροληπτική συμπεριφορά ) που γίνονται σε βάρος

ανθρώπων, ατομικά κι ομαδικά ,σε σχέση με την φυλή, την εθνικότητα, τη θρησκεία, τη γλώσσα, το

φύλο, την εξωτερική εμφάνιση, το μορφωτικό επίπεδο , την οικονομική κατάσταση, την προσωπική

ζωή. Πρόκειται για αντιλήψεις που στηρίζονται στους διαχωρισμούς των ανθρώπων σε κατώτερους κι

ανώτερους που ανάγουν τη διαφορετικότητα σε υποτίμηση κι απόρριψη.

Ρατσισμός και Στερεότυπα

Ο Ρατσισμός και τα στερεότυπα σε κοινωνικό επίπεδο συντείνουν στη διάσπαση της κοινωνικής

συνοχής ,στη δυσλειτουργία των κοινωνικών θεσμών καθώς και στη δημιουργία αισθημάτων

ανασφάλειας . Επίσης τα άτομα περιθωριοποιούνται και υποβαθμίζονται οι κοινωνικές αξίες . Τέλος

εξευτελίζεται η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και καλλιεργούνται τα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας.

Επιπτώσεις στο άτομο

Οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα δυστυχώς επηρεάζουν το άτομο συνεχώς στην

καθημερινότητα του με πολλούς τρόπους . Αρχικά το άτομο που υιοθετεί τις προκαταλήψεις είναι

πνευματικά ανελεύθερος , δούλος μιας στερεοτυπικής αντίληψης ,που σε καμία περίπτωση δεν μπορεί

να ισχύει για όλους .

Ακόμα ο προκατειλημμένος δεν αντιλαμβάνεται ότι όσο εύκολα γίνεται ο ίδιος θύτης ,άλλο

τόσο εύκολα μπορεί να αποτελέσει και θύμα της προκατάληψης ,μπαίνοντας έτσι σε ένα φαύλο κύκλο

. Εκτός από τα προηγούμενα ο άνθρωπος που ενστερνίζεται στερεότυπες απόψεις παρεμποδίζει τη

δική του ηθική και πνευματική περίοδο , καθώς << φιμώνει >> την κριτική του σκέψη οδηγώντας

σταδιακά στο πολύ αρνητικό φαινόμενο του παραπιδισμού . Επίσης ο ίδιος είναι τόσο δέσμιος του <<

καθωσπρεπισμού >> , που στην πρώτη ευκαιρία αποδέσμευσης θα βγάλει όλα του τα απωθημένα. Δεν

πρέπει να ξεχνάμε ότι οι προκαταλήψεις οδηγούν στο δογματισμό και συνακόλουθα στο φανατισμό . Ο

άνθρωπος που παγιδεύεται από τις προκαταλήψεις μπαίνει σε δρόμο που ξεκινά από μια επιπόλαιη

άποψη για να καταλήξει στο μίσος και στην <<απανθρωποποίησή >> του .

Τέλος το ίδιο το άτομο γίνεται όργανο του ρατσισμού και συμβάλλει με τον τρόπο του στις

κοινωνικές αντιθέσεις και αντιπαραθέσεις και στη γενικότερη οπισθοδρόμηση. Ακόμη και το θύμα των

προκαταλήψεων ,οργισμένο για τον κοινωνικό αποκλεισμό του αντιδρά σπασμωδικά , δικαιολογώντας

τελικά την περιθωριοποίησή του .

Έχοντας όλα τα παραπάνω στο μυαλό μας μπορούμε να συμπεράνουμε ότι οι προκαταλήψεις

μας επηρεάζουν όλους στο τέλος είτε το καταλαβαίνουμε είτε όχι . Ακόμα τα στερεότυπα είναι βαθιά

13

ριζωμένα , για πολλές γενιές και θα χρειαστούν οι προσπάθειες όλων μας για να καταφέρουμε να τις

εξαφανίσουμε πλήρως ή έστω να τις περιορίσουμε αισθητά .

Συνέπειες Κοινωνικών Στερεοτύπων στην Κοινωνία

Στην σημερινή κοινωνία παρατηρούμε ότι οι στερεοτυπικές αντιλήψεις κυριαρχούν σε πολλούς

τομείς της καθημερινότητας μας. Ας δούμε λοιπόν τις συνέπειες που επιφέρουν στην κοινωνία

στασιμότητα και αναστολή της κοινωνικής περιόδου . Στην συνέχεια επιδεινώνεται η πρόκληση

κοινωνικών αναστατώσεων και αυξάνονται τα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας όπως για

παράδειγμα η βία , η εγκληματικότητα και άλλα . Ακόμα με τις στερεοτυπικές αντιλήψεις επικρατεί

πολιτική αστάθεια ,φανατισμός καθώς και η καλλιέργεια πνεύματος εθνικισμού και ρατσισμού . Τέλος

οι στερεοτυπικές αντιλήψεις έχουν ως συνέπεια την μαζικοποίηση ,την παθητικοποίηση αλλά και την

αδυναμία συνεργασίας όλων των λαών για την επίτευξη παγκόσμιας ειρήνης.

14

3ο Γενικό Λύκειο Κηφισιάς

Τρόποι Αντιμετώπισης

Κοινωνικών Στερεοτύπων

Ονόματα Μελών: Άλκηστις Κυριακοπούλου Β΄3

Νεφέλη Κλαδή Β΄3

Κατερίνα Κουτσούκου Β΄3

Τάσος Λαμπρόπουλος Β΄3

15

Εισαγωγή

Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η σημερινή κοινωνία είναι η

υιοθέτηση των στερεοτυπικών αντιλήψεων. Είναι γεγονός πως τα στερεότυπα δεν παύουν να υπάρχουν

στην σύγχρονη εποχή της εξέλιξης και να αποτελούν «φρένο» στις διαπροσωπικές σχέσεις ατόμων-λαών

.Καθημερινά διακρίσεις που οφείλονται σε στερεοτυπικές αντιλήψεις δίχως πυρήνα αλήθειας ,

φυλετικές, δογματικές ,θρησκευτικές, επαγγελματικές ,σαν τείχος διχάζουν τους ανθρώπους.

Επιτακτική είναι η ανάγκη εύρεσης της «χρυσής τομής» στο χρόνιο πρόβλημα διχασμού των ανθρώπων.

Σημαντική είναι η συνδρομή κοινωνικών φορέων όπως το σχολείο ,η οικογένεια ,το άτομο τα ΜΜΕ, αλλά

και η ίδια η πολιτεία.

Σχολείο

Όπως σε κάθε φαινόμενο που χρίζει αντιμετώπισης, έτσι και σε αυτό των προκαταλήψεων, το

εκπαιδευτικό σύστημα μπορεί να συμβάλει με ένα καθοριστικό τρόπο στον περιορισμό και στην

αντιμετώπιση του προβλήματος.

Συγκεκριμένα, οι εκπαιδευτικές κοινότητες θα πρέπει να μεριμνούν για την παροχή σημαντικών

ευκαιριών, ώστε να εξαλειφθεί το πρόβλημα και ν' αναπτυχθεί ένας πολιτισμός που να αναγνωρίζει και

να εκτιμά την ποικιλομορφία. Στο περιβάλλον του σχολείου, δίνεται η δυνατότητα στο άτομο να σπάσει

τα δεσμά των προκαταλήψεών του και να συλλάβει τον κόσμο ως ενότητα, μέσα στην οποία ενυπάρχουν

και αντίθετα στοιχεία. Η παιδεία με οδηγό την μάθηση, με την οποία ο άνθρωπος δέχεται ως μόνα

έγκυρα τα δεδομένα των αισθήσεων, φιλτραρισμένα όμως από την κριτική του ανάλυση, απομακρύνεται

από τις ριζωμένες οικογενειακές στερεότυπες αντιλήψεις, τα ελέγχει και έχει τη δυνατότητα να

ανακαλύψει μια ορθή στάση βασισμένη στη λογική.

Συνεπώς, είναι προφανές ότι το σχολείο, μέσω της εκπαίδευσης και της μόρφωσης που παρέχει,

είναι από τους πιο σημαντικούς παράγοντες που θα μπορούσαν αντιμετωπίσουν τα στερεότυπα και τις

προκαταλήψεις.

Οικογένεια

Ένας ακόμη τρόπος αντίστασης στις στερεοτυπικές αντιλήψεις αποτελεί η βοήθεια της

οικογένειας η οποία από την μικρή ηλικία του παιδιού είναι υποχρεωμένη να φροντίζει και να καλλιεργεί

τα φιλανθρωπικά συναισθήματα του και να το απαλλάσσει από τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα.

Το αντίδοτο σε αυτό το φαινόμενο είναι επίσης η παιδεία ,η οποία διαμορφώνεται κυρίως από το

άμεσο οικογενειακό περιβάλλον. η οικογένεια, εφόσον αποτελεί το πρώτο στάδιο γνωριμίας του νέου

ανθρώπου με τον έξω κόσμο ,οφείλει με το δικό της παράδειγμα να μεταλαμπαδεύσει στη νέα γενιά τις

διαχρονικές αξίες του πολιτισμού και έτσι να απομακρύνει τους νέους από αυτές τις απαρχαιωμένες

αντιλήψεις.

16

Αναγκαία θεωρείται η καλλιέργεια του διαλόγου , η διαπαιδαγώγηση με πνεύμα ελευθερίας και

ανοχής και η διαμόρφωση αυτόνομης σκέψης χωρίς προκαταλήψεις και ιδεολογικές αγκυλώσεις.

ΜΜΕ

Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η σημερινή κοινωνία είναι η

υιοθέτηση των στερεοτυπικών αντιλήψεων. Είναι γεγονός πως τα στερεότυπα δεν παύουν να υπάρχουν

στην σύγχρονη εποχή της εξέλιξης και να αποτελούν «φρένο» στις διαπροσωπικές σχέσεις ατόμων-λαών

.Καθημερινά διακρίσεις που οφείλονται σε στερεοτυπικές αντιλήψεις δίχως πυρήνα αλήθειας ,

φυλετικές, δογματικές ,θρησκευτικές, επαγγελματικές ,σαν τείχος διχάζουν τους ανθρώπους.

Επιτακτική είναι η ανάγκη εύρεσης της «χρυσής τομής» στο χρόνιο πρόβλημα διχασμού των ανθρώπων.

Σημαντική είναι η συνδρομή των κοινωνικών φορέων και ιδιαίτερα των ΜΜΕ.

Τα ΜΜΕ χρειάζεται να κινητοποιηθούν ώστε να αντιμετωπίσουν την κατάσταση. Απαραίτητη

είναι η λήξη της μεροληπτικής τους στάσης απέναντι σε ευπαθείς και κοινωνικά ευάλωτες ομάδες, όπως

οι μετανάστες ,οι αλλοδαποί, οι φορείς ασθενειών κ.τ.λ. διότι με την αγνόηση αμαυρώνει το

δημοκρατικό κλίμα και προσβάλλει τις κατοχυρώσεις που αφορούν στα δικαιώματα των ανθρώπων.

Είναι προφανές πως αν ο στιγματισμός φυλετικών ομάδων παύσει θα υπάρξει ισορροπία του

κοινωνικού ιστού . Ενώ χρειάζεται να δοθεί ένα τέλος στην διαστρέβλωση των δύο φύλων, με την

γυναίκα ως υποδεέστερο συνήθως.

Για την εξάλειψη των στερεότυπων τα ΜΜΕ , πρέπει να προβληθούν λοιπόν, εκπομπές με

αντιρατσιστικό περιεχόμενο, χωρίς προκαταλήψεις. Είναι αναγκαία η παύση διάδοσης λανθασμένων

προτύπων και η παρουσίαση εκπαιδευτικών προγραμμάτων ώστε να αποκτήσει το άτομο κριτική σκέψη

και να μην ενστερνίζεται τέτοιες αντιλήψεις εις βάρος του διαφορετικού άκριτα .Ενώ απαραίτητη είναι

και η ανεξαρτητοποίηση των ΜΜΕ από τα συμφέροντα (οικονομικοπολιτικά) και την

εμπορευματοποίηση που υποκινεί τέτοιες συμπεριφορές.

Συνοψίζοντας η προκαταλήψεις είναι «εχθρός» της αλήθειας ,δηλητηριάζει τις ανθρώπινες

σχέσεις. Αποτελεί το «τείχος» και την διακοπή στην ενότητα του όλου. Με την κατάργηση των

στερεοτυπικών αντιλήψεων η κοινωνία θα γνωρίσει την ενότητα ,την αλληλεγγύη και θα λυθούν αρκετά

από τα πιο σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος κόσμος.

Πολιτεία

Η πολιτεία οφείλει με τους παιδευτικούς μηχανισμούς της να απαλλάξει τους πολίτες της από

όλα τα προκατασκευασμένα δόγματα που συντηρούν τις στερεότυπες θέσεις. Επίσης, η πολιτεία μπορεί

μέσω της εκπαίδευσης να προβάλλει χαρακτηριστικά γνωρίσματα του πολιτισμού άλλων λαών ή ακόμα

να προβάλλει μηνύματα που ενισχύουν τη θέση ανθρώπων που αντιμετωπίζονται στερεοτυπικά όπως

ότι οι γυναίκες δεν μπορούν να είναι επαγγελματίες καριέρας ή ότι τα αγόρια αποδίδουν καλύτερα στις

θετικές επιστήμες από ότι τα κορίτσια.

17

Άτομο και Κοινωνία

Για την εξάλειψη των κοινωνικών στερεοτύπων που πλήττουν την γενιά μας, η κοινωνία πρέπει

να λάβει δράση. Αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί με τη διοργάνωση διαφόρων εκδηλώσεων οπού

άτομα διαφορετικού φύλου και φυλής θα έρχονται σε επαφή. Μέσω αυτής της διαδικασίας, θα

καλλιεργηθεί στο άτομο ο σεβασμός προς τη διαφορετικότητα και θα επιτευχθεί η ευαισθητοποίηση του

συνόλου πάνω στο θέμα. Επιπλέον, οι πολίτες θα ενισχύσουν την αίσθηση του «εμείς» και θα

περιορίσουν το «εγώ» τους.

Από τα προειρημένα, γίνεται φανερό πως το άτομο διαδραματίζει κομβικό ρόλο όσον αφορά την

εξάλειψη των στερεοτύπων, καθώς η οποιαδήποτε αλλαγή μπορεί να προέλθει μόνο μετά από

προσωπικό αγώνα και την κατανόηση των καταστρεπτικών συνεπειών των κοινωνικών στερεοτύπων.

Ειδικότερα, για να πραγματοποιηθεί αυτή η αλλαγή, το άτομο οφείλει να αλλάξει την αντιμετώπιση του.

Αναλύοντας, πρέπει να παραμερίσει τον εγωισμό του και τη φιλαυτία, καθώς μόνο έτσι θα

κατανοήσει τη μοναδικότητα κάθε ανθρώπου, φυλής και έθνους, καθώς κι ότι αυτή η μοναδικότητα

είναι απαραβίαστη. Ακόμη, για να μπορέσει το άτομο να χειραφετηθεί από τη στερεότυπη κληρονομιά

του οφείλει να επιδοθεί στην έρευνα και την προσωπική αναζήτηση, ώστε να είναι σε θέση να

απορρίπτει προκατειλημμένες απόψεις.

Επιπροσθέτως, η παρουσία ορισμένων ατομικών χαρακτηριστικών κρίνεται εξίσου σημαντική.

Δηλαδή, το άτομο πρέπει να έχει δυναμικότητα χαρακτήρα, θάρρος, επιμονή κι υπομονή. Επίσης, πρέπει

να αναπτύξει την κριτική του ικανότητα, την πνευματική του ευρύτητα, αλλά και να υποβληθεί σε

ουσιαστικό προβληματισμό. Αποκτώντας τις παραπάνω ικανότητες, έχοντας παράλληλα ανεκτικότητα

και αλληλοσεβασμό, το άτομο μπορεί να οδηγηθεί μέσω της πραγματικής γνώσης στην άρση των

προκαταλήψεων, άρα και στην εξάλειψη των στερεοτύπων. Έτσι, θα καταφέρει να εκφράζεται και να

ενεργεί ανεξάρτητα από τις πεποιθήσεις και τα δοξάσματα που του έχουν εμφυσήσει άλλοι.

18

Ερωτηματολόγιο

Στα πλαίσια του θέματος αποφασίστηκε να διεξαχθεί μια ερευνά με τη μορφή

Ερωτηματολογίου. Έτσι, αφού διατυπώθηκαν τα αντίστοιχα ερωτήματα με τις πιο πιθανές απαντήσεις,

οι μαθητές ανέλαβαν να διεξάγουν την έρευνα, συλλέγοντας τις διάφορες απαντήσεις ως στοιχεία.

Στην έρευνα συμμετείχαν 100 άτομα, άνδρες και γυναίκες (σχεδόν με αναλογία 50-50), ηλικίας από 15

έως 65 (με τις περισσότερες απαντήσεις να έχουν δοθεί από τα άτομα ηλικίας 15-25), των οποίων οι

απαντήσεις λήφθηκαν παραμένοντας ανώνυμες.

Ερωτήσεις και Απαντήσεις

Ερωτήσεις και Απαντήσεις

Ερώτηση 1η

95

5

00

Γνωρίζετε τι είναι τα κοιν. Στερεότυπα;

ΝΑΙ

ΌΧΙ

19

Ερώτηση 2η

8

28

39

25

Πιστεύετε ότι η κοινωνία που ζούμε βασίζεται σε κοι. Στερεότυπα;

ΛΙΓΟ

ΜΕΤΡΙΑ

ΠΟΛΎ

ΠΑΡΑ ΠΟΛΎ

Ερώτηση 3η

78

22

0 0

Ήσασταν ποτέ μάρτυρας κοιν. ρατσισμού ή εχετε βιώσει κοιν.ρατσισμό;

ΝΑΙ

ΌΧΙ

20

Ερώτηση 4η

412

60

24

Πόσο νομίζετε ότι το άτομο επηρεαζεται από τα σετεροτυπσ της κοινωνίας;

ΚΑΘΟΛΟΥ

ΛΙΦΟ

ΠΟΛΎ

ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ

Ερώτηση 5η

25

8

35

34

Ποιος κατά την γνώμη σας είναι ο κυριότερος παράγοντας που δημιουργεί κοιν.στερεότυπα;

ΟΙΚΟΓΕΝΙΕΑ

ΣΧΟΛΕΙΟ

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΜΜΕ

21

Ερώτηση 6η

13

7

37

43

Ποιος παράγοντας κατά την γνώμη σας διατηρεί τα κοιν. Στερεότυπα;

ΟΙΚΟΓΕΝΙΕΑ

ΣΧΟΛΕΙΟ

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΜΜΕ

Ερώτηση 7η

3 3

34

60

Π'οσο αναγκαία θεωρείτε την αντιμετώπιση των κοιν. Στεροτύπων;

ΚΑΘΟΛΟΥ

ΛΙΓΟ

ΠΟΛΎ

ΠΑΡΑ ΠΟΛΎ

22

Ερώτηση 8η

53

3

31

13

Που νομίζετε ότι τα στερεότυπα φύλλου επηρεαζουν περισσοτερο τις αποφάσεις;

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ

ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ

ΣΧΕΣΕΙΣ

ΑΛΛΟΥ

Ερώτηση 9η

5818

9

15

Ποιος πιστεύετε ότι είναι ο προτιμότερος τρόπος αποδόμησης των κοιν. Στερεοτύπων;

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ

ΟΡΘΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ

ΔΙΑΛΟΓΟΣ

ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥΣ

23

Επίλογος

Στην παρούσα ερευνητική εργασία έχει επιτευχθεί μια ικανοποιητική έρευνα και ανάλυση του

θέματος, καθώς τα συμπεράσματα που μπορούν να προκύψουν από κάθε ενότητας καταφέρνουν να

αποτυπώσουν την ουσία του. Μάλιστα, μέσα από το ερωτηματολόγιο φανερώνονται ρεαλιστικά

στοιχεία σχετικά με το θέμα. Τα στοιχεία αυτά μπορούν να αξιοποιηθούν τόσο ως έχουν, ώστε ο

αναγνώστης να αποκτήσει μια πιο ακριβής όψη του θέματος, όσο και στο μέλλον, ως αρχικό σημείο, με

σκοπό περεταίρω έρευνα η οποία θα βασιστεί σε αυτά τα στοιχεία.

24

Παράρτημα

Έργο από τον Γιάννη Γαΐτη

25

Γιάννης Γαΐτης, «Έξι Ανδρικά Προφίλ»

26

27

Έργο από τον Γιάννη Γαΐτη