ZOONOZE• Prirodno žarišne infekcije domaćih i divljih životinja

koje se u prirodnim uslovima mogu prenijeti na ljude (bolesti prirodnih žarišta).

• Prirodna žarišta zaraznih bolesti kao životna zajednica u kojoj neprestano cirkulišu uzročnici zaraznih bolesti predstavljaju praktično teritorij na kojima među divljim životinjama tinjaju zarazne bolesti životinja (zoonoze) opasne i prijeteće za ljude kao i za većinu domaćih životinja.

• Prirodna žarišta su nastala u pradavnoj prošlosti neovisno o prisustvu čovjeka i održala su se do danas u divljoj prirodi zbog toga što su uzročnici bolesti uspjeli da cirkulišu u bezkonačnom nizu generacija zglavkara kao najčešćih prenosica bolesti.

• Za održavanje prirodnog žarišta jedne infekcije potrebna je dovoljna prijemčivost životinjskog rezervoara radi kruženja uzročnika zarazne bolesti i dovoljna otpornost kako ne bi bili eliminisani iz životne zajednice (od prijemčivosti ili otpornosti divljih glodara prema infekciji ovisi opstanak virusa HGBS u prirodnim žarištima)

• U toku međusobnog adaptiranja članova zajednice izgradili su se takvi odnosi koji dozvoljavaju opstanak svakog člana uključujući i patogene mikroorganizme.

• Životinjske vrste koje su bile jako prijemčive na infekciju nisu se mogle održati nego su nestale iz žarišta

Teritorij na kojima se održavaju PŽ zovu se BIOTIPOVI

• ograničeni, prostorno lokalizovani (rupe glodara, ili pećine u kojima žive zajedno uzročnik, domaćin i prenosilac)

• difuzna PŽ, širi geografski predjeli (livade, pašnjaci, šume, džungle i dr.)

• Aktivnost prirodnih žarišta je različita tokom pojedinih godišnjih doba, kao i tokom pojedinih godina u odnosu na vektore, uzročnike i razmnožavanje divljih životinja (glodara mišja godina).

Životnu zajednicu (biocenozu) prirodnog žarišta čine četiri člana:

• divlja životinja, nosilac uzročnika kao izvor zaraze (donor),

• patogeni uzročnik koji kruži u prirodi,• živi prenosilac (insekti, krpelji i dr.) koji siše krv

davaoca, zaražava se i prenosi infekciju na zdrave životinje

• zdrava divlja životinja koja prima uzročnika od prenosioca i može postati izvor zaraze

PŽ i oboljenja vezana za njih mogu da mjenjaju i svoj geografski raspored.

• Žarište može da se ugasi spontano ako ne postoje uslovi za nesmetano kruženje uzročnika bolesti

ili se gasi ljudskim aktivnostima (krčenje šuma) osmišljenom borbom (DDD)

• Od dužine boravka ljudi u žarištu, broja ljudi i apetita insekata i krpelja zavisi učestalost zaražavanja ljudi

Epidemijski proces u PŽ odvija se nezavisno od čovjeka

• Ukoliko čovjek slučajno dospije u PŽ obavljajući profesionalne i druge aktivnosti (šumari naučno ustraživački radnici lovci i dr.)on će ući u lanac infekcije.

• Uzročnici prirodnožarišnih infekcija mogu biti sve vrste mikroorganizama, najčešći su to virusi (arbovirusi – virusi koje prenose zglavkari), a zatim rikecije i spirohete

• Zoonoze čine više od polovine svih zaraznih bolesti od kojih mogu da obole ljudi, predpostavlja se da postoji oko 200 PŽ infekcija i ovaj broj se stalno povećava

Kriterijum za podjelu Vrsta prirodnožarišnih infekcija

• Etiologija• Bakterijska: bruceloza, tularemija, leptospiroza, antraks, kuga, sakagija

• Virusna: bjesnilo, virusne hemoragijske groznice, sezonski meningoencefalitisi, ornitoza, psitakoza

• Rikecijska: Q groznica, marseljska gorznica, murini pjegavac

• Protozoalna: toksoplazmoza, lašmanijaza, šistozomijaza,

• Helmintoza: trihineloza, ehinokokoza, tenijaza• Broj i vrsta uzročnika – Jednouzročna i višeuzročna• Broj i vrsta domaćina - Jednodomaćinska i višedomaćinska• Broj i vrsta vektora –Jednovektorska i viševektorska

ANTRAX• Antraks je zarazna bolest ,zoonoza, koju uzrokuje Bacillus

antrachis velika,gram pozitivna bakterija koja u nepovoljnim uvjetima formira spore i u tom obliku je u vanjskim uslovima sposobna prezivjeti godinama.

• Ljudi bivaju zaraženi preko kože,probavnog sistema ili putem inhalacije bliskim kontaktom sa zaraženom životinjom ili proizvodima od zaražene životinje.

• Ono što je u konteksu bioterorizma znacajno jeste tzv “inhalacijski antraks”.

• Ima li u tome geneticki inzinjering svoje prste?• Spore iz aerosoli koje su najdene u inkriminarnim omotnicama

manje su ,lakse od zraka i time prikladne za inhalaciju.

• Inhalacijski antraks zapocinje nakon sto uzrocnik udje u tijelo i dosegne alveolarne prostore.Plucni edem i septikemija uzrokuju smrt do 7 dana nakon ekspozicije.

• Dijagnoza se tesko postavlja u pocetnoj fazi,koja traje prva cetiri dana zbog nespecificnih simptoma(simptomi su slicni obicnoj prehladi,neproduktivni kasalj,blago povisena temperatura..).Nakon toga slijedi dramaticno pogorsanje sa akutnim respiratornim distres sindromom ,teskom dispnejom i vrucicom.

• Šok i smrt obicno nastupaju 24 do 36 sati nakon pocetka respiratornog distresa.

• Dijagnoza se potvrdjuje nalazom cirkulirajucih antitijela na toksin.

• Ovaj bacil ima tri bjelancevine koje djeluju medjuovisno.

• Prva koja se naziva “smrtonosni faktor “ je toksin koji blokira imunoloski odgovor a druga je tzv “edematozni faktor” a uzrokuje edem i šok.Treca je nazvana “zaštitni antigen” i veze se na ciljnu stanicu te je cini propusnom za prethodno navedena dva faktora.

• Prijenos sa čovjeka na čovjeka nije dokazan.• Gastrointestinalni oblik antraksa karakteriziraju akutni

gastroenteritisi ,krvavo povracanje,proljev,bol u trbuhu,visoka temperatura.

• Kožni oblik antraksa je najcesce u obliku maligne pustule i lokalizacija zavisi od mjesta ulaska uzrocnika.Lijeci se mnogo uspjesnije a kao lijek izbora koristi se ciprofloksacin.

PTIČIJA GRIPA(AVIJARNA INFLUENCA)• Virusi influence su virusi sa jednostrukom RNK .• Postoje tri tipa virusa A,B i C.• Virus influence A uzrokuje humanu,svinjsku,konjsku i avijarnu

te influencu morskih sisara.• Virus influence B uzrokuje smao humanu a virus influence C

uzrokuje blago oboljenje kod svinja i ljudi.

• Ptičija kuga (avijarna influenca) otkrivena je prije vise od 100 godina u Italiji ,ali se tek 1955 godine otkrilo da je u pitanju virus influence A.

• Kljucna osobina svih virusa narocito RNK virusa ,pa tako i virusa influence A,jeste stalna mutacija (promjena).

• Svi virusi avijarne influence su A podtipovi i visoko kontagiozni kod divljih i domacih populacija ptica.

• Divlje ptice su obicno asimptomatski nosioci vecine podtipova virusa.

• Domace ptice (pilici,patke,curke) bivaju zarazene u kontaktu sa divljim pticama

OBLICI AVIJARNE INFLUENCE

1.Nisko patogena avijarna influenca (LPAI) Moze proci nezapazeno ili sa blagim simptomima.

2.Visokopatogena avijarna influenca (HPAI)Brzo se siri,obuhvata vise organa.Stopa mortaliteta

jeste 90 – 100 % za 48 sati.

• H5N1 je novi A podtip avijarne influence koji: -dovodi do globalne epizootije -uzrokuje asimptomatske ,visoko i nisko

patogene oblike bolesti kod populacije divljih ptica • Presao je barijeru medju vrstama i do sada uzrokovao

ograniceno obolijevanje od ljudi koje je obicno rezultat bliskog ili direktnog kontakta sa zarazenim pticama ili kontaminiranim povrsinama

• Bilo koji novi ili mutirani podtip avijarne influence, ukljucujuci H5N1, ima potencijal da postane urgentan javnozdravstveni problem od medjunarodnog znacaja.

• Utice na svaki sloj stanovnistva na: individualnom,nacionalnom i medjunarodnom nivou.

• Mnogi virolozi upozoravaju na veliku mogucnost i izvjesnost promjene u genetskom sastavu soja,kojom bi postao prenosiv medju ljudima sto bi dovelo do pandemije sa velikom smrtnoscu.

Borba protiv bolesti • Kontrola avijarne influence (AI) predstavlja

kompleksan zadatak koji zahtjeva multisektorsku saradnju.

• Strategija nacionalnih vlada treba da ukljuce dimenzije i iz oblasti veterine i javnog zdravstva.

• Medjunarodnom pomoci u odgovoru na AI koordinisu FAO i OIE uz doprinos SZO komponentama javnog zdravstva.

• Krajnji cilj je eradikacija.• Strategije se moraju razlikovati u endemicnim

zemljama i zemljama u kojima se epidemija pojavljuje po prvi put.

• Vazno je razmotriti smanjenje : -kolicine virusa u opticaju -mogucnosti infekcije kod ljudi

• Da bi se ovo postiglo potrebno je : -poznavati glavne puteve sirenja -usvojiti koordinisani pristup primjenom

visestrukih stategija

BIOTERORIZAM

• Aktuelan veoma značajan globalan problem ljudske populacije,a razvojem genetskog inžinjeringa biološko oružje predstavlje sve veću opasnost jer se u rukama terorista može naći genetski modificirani virusi i mnogi drugi mikroorganizmi.

• Bioterorizam podrazumijeva upotrebu – mogućnost korištenja bioloških agenasa od strane pojedinaca i grupe motiviranih političkim, religioznim ili nekim drugim razlogom a u cilju masovnog zadržavanja ljudske populacije tj. zaražavanje epidemijskih razmjera.

• Treba razlikovati pojam bioterorizma od biološkog rata prvenstveno zbog nesrazmjera u količini i intenzitetu korištenih bioloških agenasa.

• Biološko oružje podrazumijeva patogene mikroorganizme prvenstveno bakterije i viruse u infekcijskom potencijalu sa kojim se mogu zaraziti i oboljeti veći broj ljudi na jednom području.

• Povećanjem bakterijske rezistencije na antibiotike ili povećanjem infektivnog potencijala patogena biološko oružje će biti dosta ubojitije.

• Biotehnologija omogućava kultivaciju mikroorganizama u velikim količinama s promijenjenim osobinama i velikim mogućnosti diseminacije i disperzije po svijetu.

• Biološki i toksinski terorizam može se izvoditi na razne nacine sa mnogo bioloskih agenasa i toksina i njihovih prenosilaca(njihovo poznavanje ce doprinijeti brzem otkrivanju napada,dijagnostike i tretmana,kao i organizacije zdravstvene zastite velikog broja oboljelih).

• Prenosenje bioloskih i toksicnih agenasa zrakom u obliku aerosola (infektivna doza bioloskog agensa je bitno manja od oralne doze koja uzrokuje prirodni put prenosenja).

• Klinicka slika ima tezi oblik i kracu inkubaciju.• Prenosenje bioloskih toksicnih agenasa hranom –

pogodne za sabotaže i diverzije(cilj je proizvodnja hrane-Salmonela sch,Shigela,Campylobacter).

• Prenosenje bioloskih i toksicnih agenasa vodom – voda je bolji medij za razmnozavanje i sirenje agenasa to jeste za sabotažu.

• Prenos bioloskih i toksicnih agenasa kontaktom i vektorima- prenosioci agenasa mogu biti : artropodi(živi hematofagni insekti za prenosenje tzv prenosnih ili transmisivnih zaraznih bolesti-buhe,komarci,krpelji- kuga,Q groznica,malarija,tularemija,hemoragicna groznica) i glodari...

Borba protiv bioterorizma• Uspjesna borba protiv terorizma podrazumijeva ranu i brzi

dijagnostiku koja je od kljucnog znacaja za brzo zbrinjavanje bolesnika i zaustavljanje to jeste ogranicavanje epidemije.

• Uspjesna borba protiv bioterorizma podrazumijeva razvoj vakcine,lijekova i dijagnostickih testova za dijagnosticiranje te fizicko i drugo osiguravanje hrane i vode od mogucih napada.

• Neophodno je poznavanje metoda i nacina upotrebe i sirenja bioloskih i toksicnih agenasa s ciljem da se bolje organizuje zdravstvena zastita velikog broja oboljelih te umanji posljedica bioloskog terorizma a pogovot s obzirom na visestruka sirenja oboljenja medju zivotinjama i prelaskom na ljude.

• Neophodno je imati procjenu infestacije glodarima,insektima i populacije svih vektora,populaciju domace stoke,divljih zivotinja.

• Nadzor nad oboljenjima iz grupe zoonoza čiji se uzrocnici najcewsce koriste kao biolosko oruzje neophodno je u cilju pravljenja procjena o epizootioloskoj i epidemioloskoj situaciji u mirnodopskim i vandrednim situacijama poznavati sve osobine prirodnih zarisnih infekcija.

• Drzave koje imaju finansijsku moc pravovremeno planiraju i provode mjere zastite i obezbjeduju iste u cilju sprecavanja epizootija i epidemija a siromasne zemlje se bore jos uvijek sa infekcijama koje su bogate zemlje davno iskorijenile.