33711

ชุ�ดวิ�ชุาแนวิคิ�ด ทฤษฎี� และหล�กการร�ฐประศาสนศาสตร�

หน�วิยท�� 7

รศ.ดร.เทพศ�กด�! บุ�ณยร�ตพ�นธุ์��รองอธุ์�การบุด�ฝ่(ายวิางแผนและพ�ฒนาระบุบุงาน

มหาวิ�ทยาล�ยส�โขท�ยธุ์รรมาธุ์�ราชุ

ร�ฐประศาสนศาสตร�ก�บุการตรวิจสอบุถ่�วิงด�ล

2

Accountability (หล�กภาระร�บุผ�ดชุอบุ)

หมายถ่1ง - คิวิามพร3อมท��จะถ่4กตรวิจสอบุ สามารถ่ตรวิจสอบุได3 ภาระร�บุผ�ดชุอบุ การตรวิจสอบุถ่�วิงด�ล- สภาพของการถ่4กผ4กม�ด หร6อข3อผ4กม�ดให3บุ�คิคิลใดบุ�คิคิลหน1�ง ต3องถ่4กเร�ยกให3ชุ�8แจง หร6อแสดงบุ�ญชุ�รายการแก�อ�กบุ�คิคิลหน1�ง- เป:นเร6�องของการคิวิบุคิ�มการใชุ3อ;านาจ โดยอาศ�ยวิ�ธุ์�การวิาง กฎีระเบุ�ยบุ หล�กเกณฑ์� มาตรฐานการต�ดส�นใจ และข�8นตอน การปฏิ�บุ�ต�งาน- เป:นเร6�องของคิวิามส�มพ�นธุ์�ระหวิ�างบุ�คิคิลอย�างน3อยสองฝ่(ายซึ่1�ง ม�สถ่านภาพไม�เท�าเท�ยมก�น คิ6อฝ่(ายผ43มอบุหมายอ;านาจหน3าท�� ของตนให3แก�อ�กฝ่(ายหน1�งกระท;าการแทน

3

คิวิามคิ�ดเห?นของน�กวิ�ชุาการต�อเร6�องหล�กภาระร�บุผ�ดชุอบุ

1. James Fesler and Donald Kett

- เชุ6�อม��นอย�างส�จร�ตใจต�อการปฏิ�บุ�ต�หน3าท��ตามกฎีหมาย สายการบุ�งคิ�บุ บุ�ญชุา และด;าเน�นงานให3ม�ประส�ทธุ์�ภาพ ประส�ทธุ์�ผล ไม�ละเม�ดกรอบุ

มาตรฐานของจรรยาวิ�ชุาชุ�พ

2. Robert D. Behn

1. สามารถ่ตอบุคิ;าถ่าม อธุ์�บุาย หร6อให3เหต�ผลประกอบุ การกระท;าได3

2. จ�บุผ�ด ลงโทษ รวิมถ่1งย�บุย�8งและป@องก�นปAญหาการกระท;า ผ�ดในอนาคิต

3. ข18นอย4�ก�บุคิวิามคิาดหวิ�งของผ43เก��ยวิข3อง อาจม��งเน3นคิวิาม ซึ่6�อส�ตย�ส�จร�ต และเสมอภาคิ หร6อ ม��งเน3นผลส�มฤทธุ์�!

4

ม�ต�ม�มมองเร6�องภาระร�บุผ�ดชุอบุ

1. มิ�ติ�เชิ�งวั�ติถุประสงค์� หร�อจุดมิ�งหมิาย - ต3องการผ4กม�ดใคิรให3ร�บุผ�ดชุอบุต�อเร6�องใด

2. ม�ต�เชุ�งสถ่าบุ�น

- ใคิรม�คิวิามส�มพ�นธุ์�ในเชุ�งภาระร�บุผ�ดชุอบุ ต�อใคิร และคิวิามส�มพ�นธุ์�เป:นล�กษณะใด

5

ภาระร�บุผ�ดชุอบุ ม�ต�ในเชุ�งวิ�ตถ่�ประสงคิ�

1. ม��งเน3นการมอบุหมายและคิวิามไวิ3วิางใจ ให3คิวิามส;าคิ�ญต�อการปฏิ�บุ�ต�งานให3ถ่4กต3องตามกฎีหมาย ระเบุ�ยบุ ข3อบุ�งคิ�บุ กฎีเกณฑ์� นโยบุาย คิ;าส��ง (compliance-based accountability )

- ภาระร�บุผ�ดชุอบุต�อการใชุ3อ;านาจร�ฐ (accountability for the use of power)

เน3นการใชุ3อ;านาจอย�างถ่4กต3อง เป:นธุ์รรมและเท�าเท�ยม- ภาระร�บุผ�ดชุอบุต�อการใชุ3จ�ายเง�นแผ�นด�น

(accountability for finance) เน3นการปฏิ�บุ�ต�ได3อย�างถ่4กต3อง ซึ่6�อส�ตย�ส�จร�ต ตอบุคิ;าถ่ามต�อร�ฐสภาและ ประชุาชุน

2. ม��งเน3นผลส�มฤทธุ์�!ของการด;าเน�นงาน(performance-based accountability )

- การบุร�หารงานภาคิร�ฐแนวิใหม�เน3นเร6�องคิ�ณภาพ ประส�ทธุ์�ภาพ ประส�ทธุ์�ผล และคิวิามคิ�3มคิ�าของเง�น

6

ภาระร�บุผ�ดชุอบุ: ม�ต�เชุ�งสถ่าบุ�น

1. คิวิามส�มพ�นธุ์�ของล;าด�บุข�8นตามโคิรงสร3างสายการบุ�งคิ�บุบุ�ญชุาอย�างเป:นทางการ 11. ภาระร�บุผ�ดชุอบุทางการเม6อง (political accountability) - ฝ่(ายบุร�หารต�อฝ่(ายน�ต�บุ�ญญ�ต�

12 ภาระร�บุผ�ดชุอบุทางราชุการ (bureaucratic accountability) - ข3าราชุการประจ;าต�อฝ่(ายการเม6อง

13 ภาระร�บุผ�ดชุอบุทางการบุร�หารจ�ดการ (managerial accountability) 14 ภาระร�บุผ�ดชุอบุทางกฎีหมาย (legal accountability) - การถ่�วิงด�ลอ;านาจ

15 ภาระร�บุผ�ดชุอบุทางการบุร�หารปกคิรอง (administrative accountability) - ฝ่(ายปกคิรองก�บุองคิ�กรอ�สระตามร�ฐธุ์รรมน4ญ

2. คิวิามส�มพ�นธุ์�ในบุร�บุทของการบุร�หาร ปกคิรองประเทศแนวิใหม� 21. ภาระร�บุผ�ดชุอบุต�อสาธุ์ารณะ (public accountability) - การเปBดเผย การม�ส�วินร�วิมของประชุาชุน

22. ภาระร�บุผ�ดชุอบุต�อตลาด (market accountability) – ลดการผ4กขาดของร�ฐ ส�งเสร�มให3ม�การแข�งข�นในการจ�ดบุร�การสาธุ์ารณะ (contestability)

3. คิวิามส�มพ�นธุ์�ท��ม�ต�อตนเองและวิ�ชุาชุ�พ 31. การย1ดม��นคิ�าน�ยม 32. การย1ดม��นจรรยาบุรรณวิ�ชุาชุ�พ 33. การย1ดม��นหล�กศ�ลธุ์รรม

7

ประเภทของระบุบุคิวิบุคิ�มการบุร�หารราชุการแผ�นด�น

1. ระบุบุการคิวิบุคิ�มตนเอง - ร�บุผ�ดชุอบุต�อตนเองและวิ�ชุาชุ�พ

2 . ระบุบุการคิวิบุคิ�มภายใน 3. ระบุบุการคิวิบุคิ�มจากภายนอก

8

ระบุบุการคิวิบุคิ�มภายใน

>ระบุบุการคิวิบุคิ�มภายในของหน�วิยงาน  - คิวิบุคิ�มทางการบุ�ญชุ�และการเง�น  - คิวิบุคิ�มทางด3านการบุร�หาร

>การคิวิบุคิ�มภายในของผ43บุร�หารราชุการแผ�นด�นฝ่(ายการเม6อง  - ร�ฐบุาลร�บุผ�ดชุอบุต�อร�ฐสภา  - ข3าราชุการประจ;าม�หน3าท��ปฏิ�บุ�ต�ตามนโยบุายและคิ;าส��งฝ่(าย

  การเม6อง

9

ระบุบุการคิวิบุคิ�มจากภายนอก1. โดยสถ่าบุ�นท��เป:นทางการ

  - สภา แต�งต�8ง สอดส�อง เร�งร�ด ร�ฐบุาล  - ศาล ตรวิจสอบุถ่�วิงด�ลให3ฝ่(ายบุร�หารปฏิ�บุ�ต�ตามกฎีหมาย  - องคิ�กรอ�สระตามร�ฐธุ์รรมน4ญ สอบุสวินข3อเท?จจร�ง ไต�สวิน   ฟ้@องร3อง ตรวิจสอบุการใชุ3จ�ายเง�น

2. โดยสถ่าบุ�นท��ไม�เป:นทางการ

  - ประชุาชุน ชุ�มชุน องคิ�กรประชุาส�งคิม ส6�อมวิลชุน และ กล��มผลประโยชุน� ร3องเร�ยน ลงชุ6�อถ่อดถ่อน ขอให3เปBดเผยข3อม4ล

  และร�วิมปร1กษาหาร6อ  - ระบุบุตลาด ปร�บุเปล��ยนบุทบุาทหน3าท��และลดขนาดภาคิร�ฐ เปBดให3   ม�การแข�งข�นประม4ลงาน

10

เคิร6�องม6อสม�ยใหม�ในการคิวิบุคิ�มการบุร�หารราชุการแผ�นด�น

1 .การคิวิบุคิ�มตามโคิรงสร3าง สายการบุ�งคิ�บุบุ�ญชุา

2. การคิวิบุคิ�มโดยอาศ�ยกลไกอ6�น

11

การคิวิบุคิ�มตามโคิรงสร3างสายการบุ�งคิ�บุบุ�ญชุา

1. การท;าส�ญญาข3อตกลงวิ�าด3วิยผลงาน - เน3นคิวิบุคิ�มก�อน (ex ante control)

- ม��งเน3นภาระร�บุผ�ดชุอบุต�อผลงานและต�อการปร�บุปร�งข�ดสมรรถ่นะมากข18น ให3อ�สระผ43บุร�หารในการใชุ3ด�ลยพ�น�จมากข18นโดยการระบุ�ผล

ส�มฤทธุ์�!ท��ต3องการไวิ3ล�วิงหน3า

2. การตรวิจสอบุและประเม�นผลการบุร�หารราชุการ - เน3นคิวิบุคิ�มหล�ง (ex post control)

- เป:นวิ�ธุ์�การคิวิบุคิ�มสม�ยใหม� ใชุ3ประโยชุน�ในสถ่านการณ�ท�� แตกต�างก�นตามวิ�ตถ่�ประสงคิ� - การส6บุสวินหาข3อเท?จจร�ง - ท�จร�ต - การประเม�นผลการด;าเน�นงาน - ผลผล�ต ผลล�พธุ์� - การประเม�นผลกระทบุ - ทางบุวิก ทางลบุ

12

การคิวิบุคิ�มโดยอาศ�ยกลไกอ6�น(Albert O. Hirchman)

1. การเปBดให3ม�ทางเล6อกออกไปใชุ3บุร�การ จากรายอ6�น (Exit)

2. การแสดงคิวิามเห?นถ่1งคิวิามพอใจ ไม�พอใจ ของ–ประชุาชุนผ43ร�บุบุร�การจากภาคิร�ฐ (Voice)

13

การเล6อกใชุ3บุร�การก�บุการแสดงออกของประชุาชุน

1. ออกไปยาก เส�ยงไม�ด�ง – (low exit-low voice) เชุ�น บุร�การด3านการแพทย�

(เปBดชุ�องให3ร3องเร�ยน จ�ดหน�วิยบุร�การเคิล6�อนท��) 2. ออกไปยาก - เส�ยงด�ง (low exit-strong voice)

เชุ�น ไฟ้ฟ้@า ประปา (แต�งต�8งต�วิแทนประชุาชุนเข3ามาม�ส�วินร�วิมต�ดส�นใจ)

3. ออกไปง�าย - เส�ยงไม�ด�ง (high exit-low voice) เชุ�น การเคิหะ สถ่าน�อนาม�ย

(เปBดให3ม�ผ43ให3บุร�การหลายราย contract out) 4. ออกไปง�าย - เส�ยงด�ง (high exit-high voice)

เชุ�น สายการบุ�น(เปBดให3ม�การแข�งข�น การแปรสภาพก�จการของร�ฐให3เป:นเอกชุน)