37.sayı - Buraya tıklayarak dokümanı pdf olarak yükleyebilirsiniz

SAYI: 37 YIL: 8 OCAK-ŞUBAT-MART 2008

T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞIİŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

bu sayıda

4ÇALIŞANLARIN SAĞLIĞININKORUNMASINDA HOLİSTİK“TÜMELCİ” YAKLAŞIM

Prof. Dr. Nazmi BİLİRHacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi

VARDİYA SİSTEMİ İLE YAPILAN ÇALIŞMANINSAĞLIK VE GÜVENLİK ÜZERİNE ETKİLERİ

F. Gülay GEDİKLİİş Sağlığı ve Güvenliği Genel MüdürlüğüİSG Uzmanı /

20

SIVI PETROL GAZI (LPG)

Seçil CEYLANİSG Uzmanı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü

34

26 44OTELLERDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Sakine OVACILI,İSG Uzmanı

İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü

MOTORLU ARAÇ BAKIM - ONARIM SEKTÖRÜNDEFAALİYET GÖSTEREN İŞLETMELERDEİŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Umut YÜZER, İSG Uzmanı / İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü

içindekiler

Dergide yayımlanan yazılar kaynak gösterilerek

iktibas edilebilir. Yayınlanan yazılardan doğacak

sorumluluk yazara aittir.

Tasarım / Baskı

İletişim:

ART Ofset Matbaacılık

Yay. Org. San. Tic. Ltd. Şti.

2. Cd. 38. Sk. No: 8/11

06520 Balgat / Ankara

Tel: 0312. 284 41 25

Fax: 0312. 284 29 89

[email protected]

Yazışma AdresiÇalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıİş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü

İnönü Bulvarı No: 42 İ - Blok Kat 406100 Emek / Ankara

Tel: 0312. 215 50 21 - Faks: 0312. 215 50 [email protected]

İŞÇİ SAĞLIĞI, İŞ GÜVENLİĞİ HİZMETLERİNDE HEMŞİRELİK HİZMETLERİNİN ÖNEMİNazlı GÖKDEMİR,Doç. Dr. Ali Naci YILDIZ,

Hemşire Esenyurt Devlet Hastanesi, İstanbul,

Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Ankara

13

OTELLERDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİSakine OVACILI, İSG Uzmanı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü44

OFİS İŞLETMELERİNE YÖNELİK ÖRNEK RİSK DEĞERLENDİRMESİÇeviri: F. Gülay GEDİKLİ, İSG Uzmanı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü37

ÇALIŞAN GENÇLERİN GÜVENLİĞİ "EBEVEYNLERE ÖNERİLER"Sakine OVACILI, İSG Uzmanı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü31

ÇALIŞAN GENÇLERİN GÜVENLİĞİ "İŞVERENLERE ÖNERİLER"Seçil CEYLAN, İSG Uzmanı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü23

VARDİYA SİSTEMİ İLE YAPILAN ÇALIŞMANINSAĞLIK VE GÜVENLİK ÜZERİNE ETKİLERİF. Gülay GEDİKLİ, İSG Uzmanı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü

20

ÇALIŞANLARIN SAĞLIĞININ KORUNMASINDA HOLİSTİK “TÜMELCİ” YAKLAŞIMProf. Dr. Nazmi BİLİR, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi4

ÇALIŞAN GENÇLERİN "İŞYERİNDE KORUNMASI"Sakine OVACILI, İSG Uzmanı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü10

ÇALIŞAN GENÇLERİN GÜVENLİĞİ "GENÇLERE ÖNERİLER"Seçil CEYLAN, İSG Uzmanı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü17

MOTORLU ARAÇ BAKIM - ONARIM SEKTÖRÜNDE FAALİYET GÖSTEREN İŞLETMELERDEİŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİUmut YÜZER, İSG Uzmanı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü

26

SIVI PETROL GAZI (LPG)Seçil CEYLAN, İSG Uzmanı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü34

ÇALIŞAN GENÇLERİN GÜVENLİĞİ "GÖZETMENLERE ÖNERİLER"F. Gülay GEDİKLİ, İSG Uzmanı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü41

TEHLİKELERE KARŞI DİKKATLİ OLMAK "GENÇLERE ÖNERİLER"Sakine OVACILI, İSG Uzmanı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü51

SAĞLIK VE GÜVENLİK HERKESİ İLGİLENDİRİR HEM SİZİN İÇİNHEM DE ÇALIŞTIĞINIZ İŞ İÇİN BÜYÜK ARTILARI VARDIRSeçil CEYLAN, İSG Uzmanı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü

54

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ DERGİSİ

Kasım ÖZER

İsmail GERİM

Mustafa BİRBENLİ

Demet ÜNVERSevgi KARABAY

Yazışma AdresiÇalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı

Üç ayda bir yayımlanır.Ücretsizdir.

İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü AdınaSahibi

Sorumlu Yazı İşleri Müdürü

Yayın Yönetmeni

Yayın Kurulu

İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğüİnönü Bulvarı No: 42 İ - Blok Kat 4

06100 Emek / AnkaraTel: 0312. 215 50 21 - Faks: 0312. 215 50 28

[email protected]

İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi'nin amacı iş sağlığıve güvenliği alanında konusunda uzman kişilertarafından yazılan derleme yazılar, makaleler,çeviriler sunarak bilgi alışverişinin sağlanması,farklı görüşlerin tartışılması ve yeni görüşlerinortaya çıkmasına katkıda bulunulması, dünyada veTürkiye'de sektör haberlerinin duyurulmasıdır.

Üç ayda bir olmak üzere yılda 4 sayı olarakyayımlanmaktadır.

Yayınlanan yazıların içeriği ve biçimi editörlertarafından özenle gözden geçirilmekle birlikteyazılarda belirtilen görüşler yazara aittir.

Bu derginin tüm içeriğinin telif hakkı kuruma aittir.Dergi içeriğinin tamamen ya da kısmen elektronik,mekanik, fotokopi veya başka biçimde çoğaltılmasıkurumun iznine tabidir.

ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞIGENEL YAYIN NO: 151

önsöz

Dünya ekonomisindeki hızlı ve baş döndürücü gelişmelerle beraber artanrekabet ortamı pek çok yeni üretim metotlarını da ortaya çıkarmaktadır. Bütünbu gelişmelerin insanoğlunun refahına hizmet etmesi düşünülürken,bahsedilen hizmetlerin üretilmesinde çalışanların da daha sağlıklı ve güvenliortamlarda çalışmaları en önemli temel insan haklarından biri olarak kabuledilmektedir.

Bu konuda işyerlerinde çalışanların sağlık ve güvenliğinin sağlanabilmesi içintüm dünya ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de yıllardır devam eden mevzuatçalışmaları AB'ye uyum süreci ile birlikte önemli bir ivme kazanmıştır. ABmüktesebatına uyum çerçevesinde iş sağlığı ve güvenliği mevzuatımız büyükölçüde uyumlaştırılmış olup önümüzdeki süreçte 89/391 sayılı AB çerçevedirektifi ile ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü)'nun ilgili çerçeve sözleşmelerigereğince müstakil İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunun da ulusal mevzuatımızakazandırılması beklenmektedir.

İş sağlığı ve güvenliği mevzuatındaki son yıllardaki en önemli gelişme RiskDeğerlendirmesi yaklaşımıdır. Koruyucu anlayış yerine önleyici anlayışın kabulgördüğü bu kapsamda en önemli görev işverene düşmekte olup işyerindemevcut olan ve ortaya çıkabilecek risklerin analiz edilerek ortadan kaldırılmasısağlanır. Bununla bağlantılı olarak işveren tarafından sağlanan sağlıklı ve

güvenli iş ortamında çalışanlar, işveren ile bilgi paylaşımındabulunarak bu ortamın sürekliliğini sağlamak ve iş sağlığı vegüvenliğine ilişkin ilgili kurallara uymakla yükümlüdür.

İş sağlığı ve güvenliği mevzuatının işyerlerinde benimsenmesi,uygulanması ve geliştirilmesi ve uygulanmasının takibi sadeceÇSGB (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı)'nin göreviolmayıp bu konuda işçi ve işveren sendikaları ile bu alandaçalışan STK'lara da (Sivil Toplum Kuruluşları) çok önemligörevler düşmektedir. Bu konuda mevzuat ile oluşturulmuşolan Ülke düzeyinde iş sağlığı ve güvenliği politikalarınınoluşturulması amacıyla Devlet, İşçi ve İşverenlerintemsilcilerinden oluşan Üçlü Danışma Kurulu ile KamuKuruluşları, İşçi ve İşveren Sendikaları ile STK'lardan teşekküleden 25 üyeli Ulusal İş Sağlığı Güvenliği Konseyi bu alanda tümtarafların temsil edildiği sosyal diyalog yapılarıdır.

İş sağlığı ve güvenliği alanındaki istatistikler göstermiştir ki, işkazası ve meslek hastalıklarının büyük bir oranı küçük ve ortaölçekli işletmelerde (KOBİ) gerçekleşmektedir. Bundanhareketle İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü olarakKOBİ'lere yönelik AB projeleri hayata geçirilmiş olupönümüzdeki süreçte hizmete girecek Gezici İş Sağlığı veGüvenliği Araçları ile işyerlerine kapılarında hizmet verilecektir.Bu çalışma ile meslek hastalıkları tespitinde önemli bir adımatılacaktır. Ayrıca İşyerlerinde İş Sağlığı ve GüvenliğiHizmetlerinin Etkinleştirilmesi projesi ile maden, inşaat vemetal sektörlerinde seçilen 5 ilde pilot olarak seçilecek 100işyerinde iş sağlığı ve güvenliği yönetim modeli geliştirilecek veuygulanacak olup bahsedilen 5 ilde iş sağlığı ve güvenliğikonusunda işyerlerine yönelik eğitimler düzenlenecektir. Buprojelerin yanında İş Sağlığı ve Güvenliği GenelMüdürlüğümüze bağlı İSGÜM laboratuvarlarının kapasitesiartırılmış olup Ankara ve İzmit laboratuvarları son teknolojianaliz cihazları ile donatılmıştır. İSGÜM tarafından çok farklıaraştırma projeleri yürütülürken işyerlerinde iş sağlığı vegüvenliği ile ilgili işyeri ölçümleri ve analizleri yapılmaktadır.

Bütün bu çalışmalar devlet, işçi, işveren ve STK'ların işbirliğiiçerisinde daha sağlıklı ve güvenli işyeri ortamlarınınoluşturulmasına yönelik çok önemli adımlardır. Önemli olan buadımların, çabaların sürdürülebilir ve geliştirilebilir olmasıdır.Çünkü kaza geliyorum demez ve tüm meslek hastalıklarıönlenebilirdir. Etkin iş sağlığı ve güvenliği hizmetleriyleçalışanları, meslek hastalıklarından yüzde yüz korumak ve işkazalarının ise %98'ini önlemek mümkündür.

Sağlıklı ve kazasız bir çalışma hayatı için hepimize önemligörevler düşüyor.

Sağlıklı ve kazasız günler dileğiyle…

Kasım ÖZERİş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü

3

ÇALIŞANLARIN SAĞLIĞININKORUNMASINDA HOLİSTİK

“TÜMELCİ” YAKLAŞIMProf. Dr. Nazmi BİLİR

Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi

makale

4

SAĞLIĞINKORUNMASIKAVRAMI

a l ı ş m a h a y a t ı i l k i n s a n l a rdöneminden bu yana var olmaklabir l ikte, çal ışanın sağl ığının

korunması kavramı madencilikle birlikteortaya çıkmıştır. Önceleri bedensel güçgerektiren işlerde köleler, esirler vesuçlular çalıştırıldığı için bu kişilerinsağlığının bozulması toplumda fazla ilgiuyandırmamıştır. Ancak madenciliğin,özellikle de yer altı madenciliğinin ortayaçıkmasına paralel olarak yapılan işler“ustalık gerektiren işler” haline gelmiş,bu şekilde çalışanın sağlıklı olmasıönemli olmaya başlamıştır. Çalışanınsağlıklı olması önceleri işin sürekliliğibakımından önemsenmiş, ancak geçenzaman içinde bu konu temel bir insanhakkı olarak algılanmaya ve ifadeedilmeye başlanmıştır.

Sağlık başlıca iki temel faktörün etkisi ilebelirlenir. Bunlar çevre faktörleri vebireyin kendi özellikleridir. Bireyselözellikler olarak kişinin yaş ve cinsiyeti,genetik özellikleri, bazı davranışlarıönem taşır. Çevre faktörleri ise çoksayıdadır. Fiziki, biyolojik ve sosyalçevrede bulunan bütün faktörler insansağlığı üzerinde etkilidir. Konuya çalışmahayatı açısından yaklaşıldığında çevrefaktörleri olarak işyeri ortamındabulunan faktörler önem taşır. Bireyselözellikler ve çevre faktörleri olumlu isesağlık olumlu yönde gelişir. Ancak bufaktörler arasında sağlık üzerindeolumsuz etkisi olanlar da bulunabilir. Buolumsuz faktörlerin etkisi ile çeşitli sağlıksorunları ortaya çıkabilir.

Sağlığın korunmasında holistik (tümelci)yaklaşım, sağlık üzerinde etkili olabilecekbütün faktörlerin incelenmesini ve bufaktörler arasında sağlık üzerindeolumsuz etki yapabilecek olanlar varsa,

bunları belirlemeyi ve olumlu halegetirmeyi kapsar.

İş sağlığı ve güvenliği çalışmalarındaöncelikle amaç iş kazaları ve meslekhastalıklarının önlenmesidir. Bu nedenlebu çalışmalarda yıllardan beri temelyaklaşım, işyeri ortamındaki faktörlerinkontrol edilmesi şeklinde olmuştur.Yapılan işin niteliğine göre çeşitliişyerlerinde sağlık üzerinde olumsuzetkisi olabilecek çok sayıda faktör vardır.Bu faktörlerin saptanması ve sağlığazarar vermeyecek şekilde kontrol altınaa l ı n m a s ı ç a l ı ş a n l a r ı n s a ğ l ı ğ ı n ı nkorunması bakımından çok önemlidir.

Kimi zaman bireysel özellikler, bazı ortamfaktörleri ile bir araya geldiğinde çokd a h a o l u m s u z d u r u m l a r o r t a y açıkabilmektedir. Bu konuya örnek olarakasbest ve sigara etkileşimi gösterilebilir.Asbest sanayide sık olarak kullanılan birmaddedir ve akciğer kanserine nedenolduğu bilinmektedir. Bu nedenleçekinilen bir maddedir ve kullanımıbakımından ciddi önlemler alınır. Sigaraiçilmesi de akciğer kanserine yol açanönemli bir faktördür. Ancak bu iki faktörbirlikte olduğu zaman akciğer kanseririskinde çok ciddi artma meydanagelmektedir.

Ç

5

İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi

Çalışanların sağlığını koruma bakımındankullanılan makinelerle diğer araç-gerecinde kazaya ve hastalığa olanak vermeyecekşekilde düzenlenmesi önem taşır. Ancakgeçtiğimiz 10-20 yıl içerisinde çalışanınsağlığı üzerinde bireysel özelliklerin deçok önemli etkisi olduğu ve sağlığınkorunması çalışmalarında bu özelliklerinde dikkate alınması gerektiği konusugündeme gelmiştir. Hatta bu yaklaşımlasağlığın korunmasından daha ileri biraşama olmak üzere çalışanın sağlığınıngeliştirilmesi (health promotion) konusuda gündeme getirilmiştir.

İşyerlerinde sağlık üzerinde etkili çoksayıda faktör vardır. Bu faktörler arasındakimyasal faktörler en büyük bölümüoluşturur. Bununla birlikte işyerlerindesıcaklık, gürültü, radyasyon, titreşim gibifiziksel faktörler, çeşitli tozlar vemikroorganizmalar da bulunabilir.İşyer inde bulunan bu faktörler ins a p t a n m a s ı ve ko n t ro l e d i l m e s içal ışanların sağl ığının korunmasıbakımından uzun zamandan beri iyibilinen ve giderek geliştirilen biryaklaşımdır. Bu çalışmalar son yıllarda“risk yaklaşımı, risk değerlendirilmesi,risk yönetimi, risk iletişimi...” gibikavramlarla ifade edilmeye başlanmıştır.

Çalışma hayatında risk yaklaşımı kapsamlıve sistematik bir çalışmayı gerektirir. Buçalışmalar sonucunda risklerin değerlen-dirilmesi yapılır.

İşyerinde risk değerlendirmesi yapıl-dıktan sonra söz konusu risklerin yönetimive risklerle ilgili iletişim çalışmalarıyapılmalıdır.

Hem iş ortamında hem de genel olarakyaşadığımız çevrede sağlığımız üzerindeolumsuz etki yapma potansiyeli olan çoksayıda faktör (tehlike) vardır. Ama bufaktörlerden bir veya birkaçı ile karşılaşmaolasılığı söz konusu olduğunda risk kavra-mından söz edilir. Örneğin madenlerdegrizu patlaması tehlikesi vardır, ancakmadende bulunmayan bir kişinin butehlikeye maruz kalma olasılığı sözkonusu olmadığından, bu kişi içinherhangi bir risk söz konusu değildir. Bunakarşılık grizu patlama tehlikesi madendeçalışanlar için risk oluşturur.

(

Risk değerlendirilmesi birkaç aşamalı birçalışma şeklinde yapılır. Öncelikle çalışmaortamındaki tehlikelerin tanımlanması(hazard identification) gerekir. Yüzlercedeğişik faktörden hangilerinin işyeriortamında var olduğu belirlenmelidir.Bunun için işin niteliğine göre, kullanılanmaddeler, işlemler, makine ve araç-gereçlerin neler olduğu, ürün(ler), atıklar,depolama, nakil ... gibi çeşitli aşamalarda

hangi tür tehlikelerin bulunduğu saptanır.İkinci aşama olarak bu faktörlerin miktarı,ortamdaki düzeyi gibi özellikler saptan-malıdır. Bu aşamada ölçümlerin yapılmasıesastır. Daha sonra bu faktörlerin kaç kişiyietkilemekte olduğu, hangi tür etkilen-menin olabileceği, olası sağlık sorunlarıbelirlenmelidir. Son olarak da bu faktör-lerin kontrolü bakımından ne tür yakla-şımların söz konusu olduğu, hangi uygu-lamaların yapılması gerektiği, varsaalternatif uygulamalar ortaya konmalıdır.Olanak varsa bu değerlendirmede çeşitlikoruyucu uygulamaların ekonomikyönünün de belirtilmesi yararlıdır.Görüldüğü gibi risk değerlendirilmesiçeşitli bilim alanlarından yararlanılarakyapılan teknik bilimsel içerikli birçalışmadır. Bu çalışmalar sırasındaepidemiyolojik yöntemlerden de önemlişekilde yararlanılır.

Risk değerlendirilmesi çalışmalarınınteknik içerikli olmasına karşılık riskyönetimi ve risk iletişimi daha çok politikiçerikli bir yaklaşımdır. Risk yönetimi, riskdeğerlendirilmesi çalışmalarının sonu-cunda ortaya konulan çeşitli uygulamalararasından en uygun olanını seçmekanlamına gelir. Risk iletişimi ise eldeedilen bilgilerin çalışanlarla ve toplumlapaylaşılması demektir. Risk yönetimikonusunda karar verebilmek için iyi birrisk değerlendirmesi çalışmasına ihtiyaçvardır. Sonuçta karar verme durumundaolanlar değişik uygulamalar arasından enuygun olanı seçerken ekonomik koşullarıda göz önünde bulundurmak durumun-dadır. Ancak koruyucu önlemler konu-sunda karar verirken ülkede mevcut yasaldüzenlemelerin de dikkate alınmasıgerekl idir. Koruyucu uygulamalar

İŞYERİ ORTAMFAKTÖRLERİ VE RİSKYAKLAŞIMI

(a) Risk kavramı ve risk yaklaşımı

b) Risk değerlendirilmesi

(c) Risk yönetimi ve risk iletişimi

Sağlık üzerinde olumsuz etkiyapma potansiyeline sahipfaktör(ler)e “tehlike” (hazard)adı verilir. Tehlike kavramıevrensel bir anlam taşır veherhangi kişi için söz konusuolabilir. Bu tehlikeye maruzkalma olasılığı gündemegeldiğinde ise “risk” (risk)kavramından söz edilir. O haldesağlığa zarar verebileceketkinin kaynağı tehlike, bufaktörden etkilenme ve buetkilenme sonucunda bir sağlıksorunu gelişmesi olasılığı iserisk olarak bilinmelidir.

Risk yaklaşımında ilk adımortamda hangi sağlık vegüvenlik tehlikelerininbulunduğunun belirlenmesidir.

6

Tümelci Yaklaşım

konusunda karar verilip uygulamayageçildikten sonra da bu uygulamalarınsonucunun izlenmesi ve gelişmelerindeğerlendirilmesi amacı ile yeni çalışma-ların yapılması gerekir.

Risk iletişimi konusunda toplumla iletişimyöntemlerinden yararlanılır. Bu amaçlamedya organlarının katkısı da alınabilir.Burada önemli olan mevcut durumun netolarak kişilere açıklanmasıdır.

Gerçek durumu abar tarak iletmektoplumda gereksiz bir huzursuzluk vepanik yaratılmasına yol açarken, konuyugerçekte olduğundan az göstermek degüven kaybına neden olur. Bu konudaaçıklama yapılırken bilimsel ve teknikterimlerin kullanılmaması, olabildiğinceyalın ve anlaşılır ifade ile durumunaçıklanması gerekir.

Sonuç olarak risk yaklaşımı kesintisiz birsüreçtir ve sürekli olarak birbirini izleyençalışmalar şeklinde devam etmelidir.

Riskler ve koruyucu yaklaşımlar ortayakonduktan sonra uygulamaların sonuçlarıyeniden değerlendirilir, gerekiyorsauygulamalarda değişiklik yapılmasıyoluna gidilebilir.

Sağlığımız üzerinde etkili olan ikincibüyük grupta kişilerin bireysel özelliklerivardır. Bireysel özellikler arasında yaş vecinsiyet pek çok sağlık sorunu bakımındantemel bir belirleyici olmakla birliktedeğiştirilmesi olanaklı değildir. Bunedenle bireysel özellikler arasındadeğiştirilmesi ve olumlu hale getirilmesimümkün olan faktörlerin üzerindedurulması daha a

BİREYSEL ÖZELLİKLER

Risk değerlendirmesinin teknik birçalışma olmasına karşılık riskyönetimi bir politika kararıgerektirir.

Sağlıklı yaşamın üç temel ilkesiuygun beslenme, egzersiz yapmave sigara içmemeolarak ifade edilmektedir.

nlamlıdır.

Bu kapsamda sağlık üzerinde olumsuzetki yapan davranışlardan uzak durulma-sı, buna karşılık sağlığı geliştirici davranış-ların edinilmesi önemlidir.

Sağlığın geliştirilmesi (health promotion)kavramı ve sağlığı geliştiren uygulamalarkonusu geçtiğimiz 20 yıl içinde giderekartan bir önemle ele alınmaktadır. Buçalışmalar çalışma yaşamı bakımındanönem taşıdığı gibi genel yaşam açısındanda yararlı uygulamalardır.

Sağlığın geliştirilmesi bakımından başlıca3 temel uygulama üzerinde durulmak-tadır. Bunlar sağlıklı beslenme, egzersizyapma ve sigara başta olmak üzere sağlığazararlı davranışlardan uzak durmaktır. Bu3 temel davranışa kimi zaman strestenuzak kalınması da eklenmektedir.

Beslenme insanların en temel gereksi-nimlerinden birisidir. Yaşamın sürdürül-mesi için beslenme bir zorunluktur. Ancakbeslenmenin alınan kalori miktarı olarak“yeterli” ve çeşitli besin ögeleri bakımın-dan da “dengeli” olması esastır. Gereğin-den fazla kalori alındığında kilo artışı olur,şişmanlık ortaya çıkar, aksine yetersizbeslenme durumunda da zayıflama olur.Çeşitli besin ögeleri olarak da hayvansalve bitkisel kaynaklı besinlerden, protein,yağ ve karbon hidrat grubu yiyeceklerdenbelirli oranlarda alınması, yeteri kadarsebze ve meyve tüketilmesi, yeterlimiktarda su ve diğer sıvıların içilmesigereklidir. Bütün besin elemanlarının dagünün değişik dönemlerinde öğünlerşeklinde tüketilmesi esastır. Öğünatlamak, bazı besin ögelerinden yeterikadar almamak, sebze ve meyveleriyeterinden az tüketmek, gereğinden azsıvı almak çeşitli sağlık sorunlarınınoluşması bakımından önem taşır. Sağlıklıkişiler için olan düzenli beslenmeprogramının yanı sıra sağlık sorunu olankişiler açısından mevcut sağlık sorununagöre uygun beslenme programlarıdüzenlenmelidir.

(a) Sağlıklı beslenme:

TehlikeninTanımlanması

Riskdeğerlen-dirilmesi

PolitikaGeliştirme

Uygulama

RİSKYAKLAŞIMI

Şekil 1. Risk Yaklaşımı Çalışmaları

Yenidendeğerlendirme

7


(b) Egzersiz yapma:

(c) Sigaradan uzak durma:

Hareketsiz yaşam süren kişilerde koronerkalp hastalığı, şişmanlık, diyabet,osteoporoz, kas-iskelet sistemi hastalık-ları gibi çeşitli hastalıkların ortaya çıkmasıolasılığı daha yüksektir. Bu nedenledüzenli olarak egzersiz yapılması önemtaşımaktadır. Sağlıklı yaşam için egzer-sizden söz edilirken günlük yaşam aktivi-teleri içindeki hareketlerden ayrı olarakyapılan hareketler ifade edilmektedir.

Bu egzersiz için özel koşulların olmasıgerekli değildir. Egzersiz açısından çeşitliyöntemler olmakla birlikte en kolay şekliile yürüyüş yapmak iyi bir egzersiz olabilir.Ancak bu yürüyüşün nabız sayısını artıranşekilde “tempolu” bir yürüyüş olmasıesastır. Dakikada 110 - 120 adımlık biryürüyüş hızı uygun bir tempodur. Buşekilde haftada 3 - 4 gün ve her defasında30 - 45 dakika süreli bir yürüyüş sağlıklıyaşam aktivitesi olarak uygun bir yürüyüşşeklidir. Ancak bu egzersiz programınınsağlıklı kişiler için olduğu akılda tutulmalı,herhangi sağlık sorunu olan kişiler doktorkontrolünden geçtikten sonra kendileriiçin uygun egzersiz programına başlama-lıdır.

Beslenmenin temel bir gerek-sinim olmasına karşılık sigaraya ş a m s a l b i r g e re k s i n i mdeğildir. İnsanlar sigara içme-yen bireyler olarak dünyayagelir, bu davranışı sonradanedinirler. Öte yandan beslenmeve egzersiz düzenli ve uygunolarak yapıldığında insan sağlı-ğı üzerinde olumlu, geliştiricietki yaparken, sigara kullanımıiçin böyle bir ifade kullanmakmümkün değildir; sigara kulla-nımının sağlık üzerinde her-hangi olumlu etkisi yoktur.Hangi miktarda kullanılırsakullanılsın sigara her dozdasağlık üzerinde olumsuz etkiyapar.

Beslenme ve hareket ilk çağlardan beriinsan yaşamının içindedir, oysa tütünkullanımı daha sonra insanların yaşamınagirmiştir. Tütün kullanımının yaygın-laşması Amerika kıtasının keşfinden sonraolmuştur. Amerika yerlileri tarafındandeğişik amaçlarla kullanılmakta olantütün Amerika'nın keşfini izleyendönemde önce Avrupa'ya getirilmiş, sonrada bütün dünyaya yayılmıştır. Önceleritütünün zararları bilinmediği için tütünkullanımının yaygınlaşmasında sakıncagörülmemiş, hatta tütün kullanımı teşvikedilmiştir. Fransız elçisi Jean Nicottar fından kraliçeye sunulan tütününkraliçenin baş ağrısı üzerinde olumlu etkiyapması nedeniyle elçi kraliçe tarafındanödüllendirilmiştir. Ondokuzuncu yüzyılsonlarında fabrikalarda sigara üretimininbaşlamasından sonra sigara kullanımıhızla yayılmıştır.Tütün kullanımının sağlıküzerindeki olumsuz etkileri 1950'liyıllarda ortaya konmuş, tütün karşıtıçabalar da 1960'ların ortalarında başla-mıştır. Tütün ürünleri en fazla sigaraşeklinde kullanılmaktadır. Tütün ve sigarakullanımı insan sağlığı bakımından ciddiolumsuz etkilere yol açar. Sigara içenlerin

yarısı sigaranın neden olduğu sağlıksorunları nedeni ile ölürler ve bu sağlıksorunları arasında da 3 tanesi en fazlagörülen ölüm nedenleridir. Bunlar akciğerkanseri, koroner kalp hastalığı ve kronikbronşittir. Bu üç temel ölüm nedenidışında en az 10 değişik kanser sigarakullanımı ile ilişkilidir. Ayrıca çeşitli kalp vesolunum sistemi hastalıkları ile mide-barsak hastalıkları, beyin ve sinir sistemihastalıkları, kas ve iskelet sistemihastalıkları sigara içenlerde daha sıkolarak görülmektedir. Bu hastalıklar biryandan insanların ölümüne yol açarken,öte yandan da yaşam kalitesi üzerindeolumsuz etki yaparlar.

Tütün kullanımının olumsuz etkileri sağlıksorunları ve ölümlerle sınırlı değildir.Sigara kullanımı çevre kirliliği ve yangınlar

bazı

a

bakımından da önem taşır. Belediyelerinitfaiye müdürlükleri kayıtlarına göreyangınların yarısı, hatta kimi yerlerdeyarısından fazlası sigara nedeni ilemeydana gelmektedir.

Sigara kullanımı ayrıca hem aile bütçesi,hem de ülke bütçesi bakımından çok ciddibir ekonomik yük oluşturur. Ülkemizdesigara içen ve sayıları 20 milyon dolayındaolan kişilerin sigara satın almak içinharcadıkları paranın yıllık tutarı 25 milyarYTL dolayındadır. Bu miktar SağlıkBakanlığı bütçesinin 4 katı kadardır. But u t a r a s i g a r a n ı n n e d e n o l d u ğ uhastalıkların tanı ve tedavisi için yapılanharcamalar ve bu sağlık sorunlarınedeniyle olan işgücü ve üretim kaybı daeklendiğinde ekonomik boyut çok dahabüyük olmaktadır.

İnsan sağlığı bakımındanen zararlı etken sigaradır.İşyeri ortamındaki ve genelçevredeki hiçbir faktör sağlıkaçısından sigara kadar zararlıdeğildir.

8

Tümelci Yaklaşım

1.

2.

3.

4.

5.

6.

İş Sağlığı ve Güvenliği; N. Bilir, A.N. Yıldız,Hacetepe Üniversitesi Yayınları, Ankara,2004.

Encyclopedia of Occupational Health andSafety; ILO, Geneva, 1998.

Occupational Health Practice; H. A.Waldron, C.Edling, Oxford University Press,London, 2001.

Oxford Textbook of public Health; Ed.: R.Detels, J. McEwen, R. Beaglehole, H.Tanaka, Oxford University Press, 2002.

Bilir N., İş Sağlığı ve Güvenliğinde ÇağdaşBir Yaklaşım: Risk Değerlendirilmesi ve RiskYönetimi, İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi,(2005) sayı 25, sayfa 9-11.

Bilir N., İşyerlerinde Önlenebilir bir Risk;Sigara, İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi,(2005) sayı 24, sayfa 5-7.

kayn

akla

r

Sağlığın korunması bakımından sigarakullanımından uzak kalınması da sonderecede önemlidir. Çalışma ortamı veişyerler i etki l i s igara mücadelesibakımından çok uygun ortamlardır.

İşyerlerinde çalışanlar organize birtopluluk şeklinde oldukları için bugruplara yönelik eğitim çalışmaları ves igara bırakma etkinl ik ler i dahabaşarılıdır.

SONUÇ:İnsanlar sağlıklı olarak dünyaya gelirler. Sağlık hizmetlerinin amacı sağlıklı olarak doğan bireyleri sağlıklıyaşatmaktır. Sağlıklı olan kişi uzun yaşar ve verimli bir çalışma hayatı sürdürür. Çalışma hayatına giren kişiler deişe girerken sağlıklı durumdadır. Bu kişilerin de yaşamlarını sağlıklı olarak sürdürmelerini sağlamak gerekir. Buhem insani bir ödevdir, hem de yasal bir sorumluluktur. Bu yasal sorumluluk çalışanları yalnızca işyeriortamındaki risklerden korumakla sınırlı değildir. İnsan sağlığı bir bütün olduğuna göre çalışanları, sağlıküzerinde olumsuz etki yapabilecek her türlü etkenden korumak gerekir. Bu amaçla işyeri ortamındaki sağlık vegüvenlik tehlikeleri saptanmalı ve kontrol altına alınmalıdır. Bunun yanı sıra çalışanların bireysel özellikleri deöğrenilmeli, bu özellikler arasında sağlık üzerinde olumsuz etkisi olabilecek bir davranış söz konusu ise budurumun da düzeltilmesi için çaba gösterilmelidir. Yukarıda da ifade edildiği gibi işyerleri bu tür koruyucuetkinlikler için uygun ortamlardır ve çalışanlara yönelik yapılacak çalışmaların başarı oranı daha yüksektir.Çalışanların sağlıklı olması verimliliğin yükselmesi ve üretimin artması bakımından da olumlu etkileryapacaktır.

Çalışanların sağlığının korunması bakımından tümelci yaklaşım, sağlık üzerindeki her türden olumsuz faktörlerisaptamayı ve bunları olumlu hale getirme amacı ile çalışmayı içerir. Çalışanların sağlığının korunmasında gerçekbaşarı ancak bu yolla sağlanabilir.

9


10

Çalışan gençlerin, özellikle deneyim,eğitim ve bilinç yetersizliği, onlarınrisk altında bulunmalarına sebep

olmaktadır. Çevrelerinden alabilecekleriönerilere, bilgilere, hedefleri ve kararlarıile ilgili gözetime ve tabii ki bunlarınyanında kendilerine uygun güvenli vesağlıklı işlere ihtiyaçları vardır. Meslekieğitim ve staj programları kapsamındaolan veya okula ya da üniversiteye devamederken kalan zamanını çalışmaya ayıran

18 yaşın altındaki gençlerin, çalışmasaatleri içerisinde tehlikelere maruzkalmalarıyla ilgili olarak uyulmasıgereken çok daha belirleyici düzenleme-ler bulunmaktadır. Bu bülten, özelliklegenç çalışanlar için işyerinde sağlık vegüvenlik koşullarının sağlanmasıyla ilgiliyükümlülükleri anlatmaktadır. Diğerbültenlerimizde ise; işverenlere, gözet-menlere, gençlere ve ebeveynlere yöneliköneriler bulunmaktadır.

Tüm işyerlerinde, herkesi koruma kapsa-mına alan iyi bir sağlık ve güvenlik yöne-tim sistemi bulunmalıdır. Bu sistemde,çalışan gençlerin ve işe yeni başlayanlarınhassas durumlarına, özel bir dikkatgösterilmelidir.

İşverenlerin, yaşı ne olursa olsun tümçalışanlarına karşı sorumlulukları,aşağıdakileri içermelidir:

Mevzuat – Herkes İçin Koruma

ceviri

Sakine OVACILIİSG Uzmanı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü

ÇALIŞAN GENÇLERİN

İŞYERİNDE KORUNMASI

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

Mevzuat – 18 YaşınAltındakiler İçin Koruma

Tehlikeleri belirlemek ve risk

değerlendirmesi yapmak : Budeğerlendirme, sadece tamzamanlı çalışan gençler için değil,aynı zamanda hafta sonları veyatatillerde yardım etmeleri için işealınan gençler ve mesleki eğitimya da iş deneyimi kazandırmaamaçlı yerleştirme programlarıkapsamında çalışan gençler içinde yapılmalıdır.

Yapılan risk değerlendirmesitemel alınarak, sağlık ve güven-liğin sağlanmasına yönelikd ü ze n l e m e l e r ya p m a k : B udüzenlemeleri yaparken insank ay n a k l a r ı a j a n s l a r ı y l a , i şdeneyimi oluşturma amaçlıistihdam sağlayan kuruluşlarla vemesleki eğitim kuruluşlarıylaişbirliği yapılmalı, genç çalışan-ların ve işe yeni başlayanlarınihtiyaçları göz önünde bulundu-rulmalıdır.

Özel gözetim düzenlemelerini deiçine alan bir organizasyonsağlamak ve gözetmenleregörevlerini rahatlıkla yerinegetirebilmeleri için gereklizamanı ve yetkiyi vermek,

Hassas bireyler için (buna genççalışanlar ve işe yeni başlayanlarda dahildir) öngörülen özeltedbirleri belirlemek ve genççalışanlarla ilgili yasakları,örneğin tehlikeli ekipmanlarınkullanımı ile ilgili olanları açıkçatanımlamak,

Çalışanların işlerinde karşıla-şabilecekleri olası riskler vebenimsenmiş olan önleyicitedbirlerle ilgili olarak çalışanlarıbilgilendirmek,

Yeni işe alımlar, verilen işlerdemeydana gelen değişiklikler yada işyerindeki değişikliklersırasında çalışanlara yeterli eği-tim, yönlendirme ve bilgilen-dirmeyi sağlamak,

Özellikle hassas risk grupların-dakileri (bu gruplara genççalışanlar da dahildir), kendilerinietkileyebilecek tehlikelerdenkorumak,

Çalışanların ve temsilcileriningörüşlerini almak, onların dasağl ık ve güvenl ik le i lg i l iincelemelere k at ı lmalar ın ısağlamak, çalışan gençleri de busüreçlere dahil etmek ve çalışangençlere yönelik düzenlemelerkonusunda işçi temsilcileri ileişbirliği yapmak.

Genç çalışanlar işe başlamadan önce,işyerinde bir risk değerlendirmesiyapılmalıdır. Bu risk değerlendirmesi,işyerini; fiziksel, kimyasal ve biyolojikajanları; iş ekipmanını ve bu ekipmanınkullanımını; iş süreçlerini, işlemleri veorganizasyonu; eğitim ile yönlendirmeçalışmalarını içine almalıdır.

Genel kural olarak onsekiz yaşın altındakigençlerin aşağıda belir tilen işleriyapmasına izin verilmemelidir:

Kendi fiziksel ya da zihinselkapasitelerini aşan işler,

Zehirli olma özelliğine sahip ya dakansere sebep olan işler,

Radyasyon maruziyeti gerektirenişler,

Aşırı ısı, gürültü ya da titreşimiçeren işler,

Gençlerin deneyimsizlik ya dag ü v e n l i ğ e y e t e r l i d i k k a t igöstermemek gibi nedenlerlegözden kaçırabilecekleri türdenriskler içeren işler.

Onsekiz yaşın altında olup da, asgariokuldan ayrılma yaşını geçmiş olanlar ise;çok özel koşullar altında yukarıdabelirtilen işleri yapabilirler. Bu koşullarşöyle sıralanabilir:

Yapılan işin mesleki eğitimin birparçası olduğu durumlar,

Çalışmanın yetkin bir kişiningözetiminde gerçekleştirildiğidurumlar,

Risklerin mümkün olan en düşükdüzeye getirildiği durumlar.

Riski kontrol etmek için ne tür tedbirleralınırsa alınsın, yine de önemli ölçüde birr i s k s öz ko n u s u o l u yo r s a , g e n ççalışanların bu işi yapmasına izinverilmemelidir.

Çalışan gençlerin çalışma saatleri ile ilgiliolarak da birtakım sınırlamalar vardır.Ayrıca, diğer çalışanlarla karşılaştırıl-dığında, genç çalışanlara daha fazladinlenme süresinin ayrıldığı ve genelliklegençlerin gece çalışmasına izin verilme-diği görülmektedir.

Ulusal asgari okuldan ayrılmayaşının altındaki çocukların çalışmasınınserbest olduğu bazı Üye Devletlerde;çalışma saatleri, gece çalışması, çalışmakategorileri ve yaşa bağlı olarak gerekligörülen dinlenme süreleri ile ilgili katısınırlamalar bulunmaktadır.

Ayrıca bu çocuklar, ulusal asgari çalışmayaşını geçmiş olsalar bile, sadece “hafif”işlerde çalışabilirler. Okul çağı çocukla-rının ebeveynleri ya da yasal velileri,

1

13 yaşın üzerindeki okul çağıçocukları:

2

11


çocukları işe başlamadan önce, işyerindeyapılan risk değerlendirmesinin sonuçlarıve çocuklarının güvenliğini yakındanilgilendiren güvenlik tedbirleri konu-sunda bilgilendirilmelidirler.

Güvenlikle ilgili kesin yükümlülükler, iştürleriyle ilgili yasaklar, çocuklarınçalışma yaşı, çalışma saatleriyle ilgilisınırlamalar ve yetki alma yükümlülükle-riyle ilgili olarak lütfen ulusal mevzuatı-mıza bakınız. Ulusal mevzuatımıza;

adresindenulaşabilirsiniz.

Gençler de dahil olmak üzere, tümçalışanlar aşağıdaki haklara sahiptir:

İşyerindeki tehlikeler, kendigüvenliklerini sağlamak içinyapılması gerekenler ve bir kazaya da acil durum anında neyapmaları gerektiği konularındabilgi sahibi olmak,

B u ko n u l a r l a i l g i l i o l a ra kyaptıkları işe özgü ve ücretsizbilgi, yönlendirme ve eğitimalmak,

Ücretsiz koruyucu donanımalmak,

Sorular sormak, güvenli olmayankoşul ve uygulamaları bildirmekve işverenler tarafından görüşle-rinizin alınması yoluyla güven-likle ilgili konulara dahil olmak.

Eğer, çalışan bir gencin işiyle vekendisinden yapılması istenen görevlerleilgili herhangi bir konuda güvenlikaçısından endişeleri varsa, bunugözetmenine aktarmak hakkıdır. Ayrıca,güvenli olmayan bir işi yapmayıreddetme hakkı da vardır.

Çalışan bir gencin, sadece patronuistediği veya diğerleri sorgulamadanyaptığı için tehlikeli bir işi yapmasıgerekmez.

Güvenlik, işbirliği gerektiren bir süreçtir.Her ne kadar tehlikelerin belirlenmesi veönleyici tedbirlerin alınması işvereninsorumluluğunda olsa da, çalışanların dabazı yükümlülükleri vardır. Kanuna göre;gençler de dahil olmak üzere tümçalışanlar, kendilerinin ve diğerleriningüvenliğine dikkat etmeli, sağlık vegüvenl iği i lg i lendiren konulardaişverenleriyle işbirliği içinde olmalıdırlar.

Örneğin;

Ekipmanların, makinelerin,eldiven ya da maske gibi kişiselkoruyucu donanımlar ın vegüvenlik araçlarının kullanımıgibi konular da dahil olmak üzere,tüm güvenlik kurallarına vetalimatlarına uymalı, eğitimleritakip etmelidirler.

Sağlık ve güvenliği ilgilendirentehl ikeler i gözetmenler inebildirmelidirler.

Genç çalışanların güvenliği ile ilgili dahaayrıntılı bilgiye, Ajans’ın web sitesi olan

adresinden;önleyici yaklaşımla ilgili önerilere, belirliriskler ve işyerleri için seçilmiş iyiuygulama örneklerini içeren bağlantılara

a d r e s i n d e nulaşabilirsiniz.

Öneri lerle i lgi l i kaynaklar ulusalmakamları, sendikaları ve ticaretkuruluşlarını da içermektedir.

İş yerindeki gençlerin korunması ile ilgiliKonsey Direktifi 94/33/EC’nin tammetnine ise;

adresinden ulaşabilirsiniz.

Söz konusu direktif sadece asgaridüzeydeki standartları belirlemektedir,bu yüzden ulusal mevzuatınızın veklavuzlarınızın öngördüğü yükümlü-lükleri kontrol ediniz.

Kaynaklar

(1) Te h l i k e , b i r h a s t a l ı ğ a y a d ayaralanmaya sebep olabi lecekherhangi birşey olabilir. Risk ise butehlikenin gerçekleşme olasılığıdır.

(2) İşyerindeki gençlerin korunması ileilgili Konsey Direktifi 94/33/EC asgariyükümlülükleri belirlemektedir veiçinde bulunduğunuz Üye Devlet’inyasaları, çocukların asgari çalışma yaşıve yasaklanan görevler gibi konulardadaha sınırlayıcı olabilir.

http://isggm.calisma.gov.tr

http://ew2006.osha.eu.int

h t t p : / / o s h a . e u . i n t /

http://osha.eu.int/data/legislation/18

Çalışanların Hakları

Çalışanların Sorumlulukları

>

>

>

>

>

>

ht tp: //osha.eu. int

Çalışan Gençlerin İşyerinde Korunması

12

İŞÇİ SAĞLIĞI, İŞ GÜVENLİĞİ HİZMETLERİNDE

HİZMETLERİNİN ÖNEMİHEMŞİRELİKNazlı GÖKDEMİR

Doç. Dr. Ali Naci YILDIZ

Esenyurt Devlet Hastanesi, İstanbul, Hemşire

Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Ankara

makale

Temel sağlık hizmetleri doğrultusunda ele alınması gereken işsağlığı konusu giderek önem kazanmaktadır. İşçi sağlığı,çalışanların bedensel, ruhsal ve sosyal iyilik durumunun

sağlanması, çalışma koşulları nedeni ile çalışanların sağlığınınbozulmasının önlenmesi, işin işçiye, işçinin işe uyumluluğunu sağlayankapsamlı bir hizmettir. Çalışan, toplumun bir parçasıdır; ailesi veçevresiyle bir bütündür. Sağlıklı bir çalışan sağlıklı bir çevre ve sağlıklıbir toplum demektir.

13

Ülkemiz sanayileşme yolundailerleyen ülkelerden biridir. Bunabağlı olarak endüstri ilerlemekte,

makineleşme artmaktadır. Bu süreççalışan sayısının artmasına, çalışansağlığını ve güvenliğini tehdit edicifaktörlerin giderek çoğalmasına sebepolmaktadır. Çalışanların, işyerlerindekorunmasını zorunlu kılan meslekhastalıkları, iş kazaları ve bu nedenlerleişe devamsızlık durumları, bir ülkenin işsağlığı hizmetlerinin değerlendiril-mesinde ele alınan önemli ölçütlerdir. İşsağlığı hizmetlerinin bu kadar değerliolmasının yanında dünyadaki 3 milyarçalışanın sadece %10-15'i iş sağlığı hiz-metlerinden yararlanabilmektedir.

Türkiye İstatistik Kurumunun 25 Mart2008 tarihinde yayınladığı “İş Kazaları veİşe Bağlı Sağlık Problemleri” konuluaraştırmada her 100 çalışandan 2,9'u sonbir yılda iş kazası geçirmiştir. Her işsaatinde 88 iş kazası gerçekleşmiştir.Sosyal Güvenlik Kurumu' nun yayınladığıverilere göre; 2005 yılında işlemitamamlanmış iş kazaları sayısı 73.923,meslek hastalıkları sayısı ise 519'dur.2006 yılı verilerinde ise iş kazası sayısı79.027'dir. Bu kazaların sonucunda 2006yılında geçici iş göremezlik süresi ise1.845.451 gündür. Veriler işçi statüsündesigor tal ı olarak çal ışan bireyler ikapsamaktadır. Sadece işçi statüsündeçalışan değil tüm meslek gruplarındaçalışan ve ayrıca herhangi bir sosyalgüvenceye tabii olmayan çalışanlard ü ş ü n ü l d ü ğ ü n d e b u s ı k l ı k l a r ı nartabileceği göz önünde bulundurul-malıdır.

İş sağlığı ve güvenliği işyerlerindekiçalışma koşullarının sağlık ve güvenlikiçinde olmasını temin eden ve sonucundaiş kazaları ile meslek hastalıklarınıönlemeyi, sağlığı geliştirmeyi amaçlayanbir bilimdir. İş sağlığı ve güvenliğiningeliştirilmesi ve sürekli yenilenmesi birülkenin toplum sağlığı, endüstriyel ve

ekonomik gelişimi için gözardı edileme-yecek bir ihtiyaçtır. Bunu sağlamak için işsağlığı alanında uzmanlaşmış sağlıkpersoneline ihtiyaç vardır.

İş sağlığı hizmetlerinin sürdürülmesindetemel ilkelerden biri ekip hizmetidir.Vazgeçilmez iş sağlığı ekibi; hekim,hemşire, iş güvenliği uzmanıdır. Başlıcatıp fakülteleri olmak üzere üniver-sitelerde mezuniyet öncesi lisansdüzeyinde ve mezuniyet sonrası yükseklisans ve doktora düzeylerinde iş sağlığıeğitimleri verilmektedir. Disiplinler-arası çalışma gerektiren iş sağlığı hizmet-lerinde hemşire, işyeri organizasyonları

içinde çalışma ortamını ve çalışan bireyi işsürecindeki değişikliklerle birliktegözlemleyebilecek ve nedene yönelikgirişimleri planlayarak başlatabilecek enuygun kişidir.

Amerikan İşçi Sağlığı Hemşireler Derneğitanımına göre işçi sağlığı ve güvenliğihemşiresi iş yerinde işçilerin sağlığınınkorunmasında hemşirelik ilkeleriniuygulayan kişidir.

İşçilerin sağlığının korunması, erken tanı,hasta ve yaralı sağaltımı, rehabilitasyongörevleri arasındadır. Sağlık eğitimine,çevre sağlığı hizmetlerine, insan ilişkile-rinin gelişmesine katkıda bulunur.

1, 2

3

4

5

6

6,7

8,9

10

Hemşirelik Hizmetlerinin Önemi

14

Bu çalışma ortamı, işyeri hemşiresinehizmet açısından daha geniş bir bakış açısıve onun kapasitesinin gelişmesi için desınırsız bir olanak sağlar. Çünkü o, işinigeleneksel hastalar üzerinde değil, bizzatişçilerin çalışmakta olduğu işyerindeyapacaktır. Yapacağı iş, sağaltıcı verehabilite edici hizmetleri de içermeklebirlikte, daha çok geliştirici ve koruyucuhizmetlere yöneliktir. Gelişmiş ülkelerdenitelikli bir iş sağlığı hizmeti vermek için300 işçiye 1 hemşire düşmektedir. İkinciDünya Savaşı yıllarında Amerika BirleşikDevletleri'nde lisanslı işyeri hemşire sayısı30.000, işyeri hemşiresi sayısı yaklaşık4000 dir.

Ülkemizde 10.06.2003 tarihli ve 25134sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarakyürürlüğe giren 22.5.2003 tarihli ve 4857sayılı İş Kanununun 81 inci maddesinedayanılarak çıkarılmış olan “İşyeri SağlıkBirimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleriile Çalışma Usul ve Esasları HakkındaYönetmelik” düzenlemelerine göre;İşverenler, elli ve daha fazla işçi çalıştırılanişyerlerinde bir sağlık birimi kurmakzorundadırlar. Sağlık biriminde tam günçalışacak en az bir işyeri hemşiresi veyasağlık memuru görevlendirilir. Buna ilaveolarak; I'inci, II'inci ve III'üncü RiskGruplarında yer alan ve 500 ve daha fazlaişçi çalıştırılan işyerlerinde her 500 işçi içintam gün çalışacak bir işyeri hemşiresi veyasağlık memuru görevlendirilir. IV'üncü veV'inci Risk Gruplarında yer alan ve 350 ve

daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde her350 işçi için tam gün çalışacak bir işyerih e m ş i r e s i v e y a s a ğ l ı k m e m u r ugörevlendirilir. İşyeri hemşiresi veya sağlıkmemuru olarak görevlendirileceklerinBakanlıkça verilmiş işyeri hemşiresi veyasağlık memuru sertifikasına sahipolmaları gerekir.

Ülkemizdeki bu duruma benzer durumKore'de de yaşanmaktadır. KoreaOccupational Safety Health Agency(KOSHA)%50 den az çalışanı olanişyerlerinin işyerinde iş sağlığı hizmetiverilmesi için iş sağlığı merkezlerindenişyeri hemşiresi ve hijyenistinin düzenliolarak yılda 4 kez bu işyerlerini ziyaretetmesini önermektedir. İş hijyenistiişyerindeki kimyasalları ve havalandırmasistemlerini kontrol ederken, hemşire desigara kullanımını azaltma, alkol

alışkanlığını bırakma ve stres yönetimihakkında çalışmalar yapabilir. Ayrıcahemşire bu periyotlarda çalışanların kanbasıncı, kan şekeri ve kolesterolünüölçebilir. Bu öneriye benzer çözümlerülkemizde de uygulanabilir.

Gelişmiş ülkelerde işyeri hemşiresi çoğuişyerinde iş sağlığı hizmetlerini tümsorumlulukları ile birlikte yürütmektedir.İş sağlığı hizmetlerinin etkin bir şekildeyürütülmesinde yeterli eğitim almışhemşirelerin rolünün büyük olduğubelirtilmektedir. Gelişmiş ülkelerde işyerihemşireliği bilimsel, teknolojik vetoplumsal gelişmelerden etkilenerekbüyük değişim içine girmiş ve bununsonucunda da iş sağlığının korunmasındave geliştirilmesinde hemşirelerin rolleri veyeri kabul edilmiştir.

İşyeri hemşirelerinin geliştirdiği veuyguladığı iş sağlığı programlarının uzunvadeli sonuçları değerlendirilmiş ve sağlıkbakım giderlerinin azaldığı, bakımkalitesinin, işçinin moral ve üretkenliğininarttığı ve sağlık risklerinin azaldığısaptanmıştır.

Ülkemizde ise halen işyerlerinde hemşireolarak görev yapan hemşirelerin çoğugenellikle 2. basamak sağlık hizmetle-rinde belirli bir tecrübe edindikten sonrabu alana geçen; herhangi bir sertifika veyauzmanlık eğitimi almamıştır.

11

10

12

13

İşyeri hemşireliği, bireylerin vegrupların verimliliğinin artmasıve sağlığının iyileştirilmesi,korunması ve geliştirilmesi içingenel sağlık yöntemleri vehemşirelik pratiğininuygulanmasıdır. İşyerihemşiresinin işi hastanede ya dahasta başında değil, tam tersineişçilerin çalıştığı işyerindedir.

İşyeri sağlık hizmetleri başlıca 50ve daha fazla işçinin çalıştığıişyerleri için öngörülmüştür. OysaÜlkemizde 50'den az işçi çalıştıranişyeri sayısı 1.016.644 iken50'den fazla işçi çalıştıran işyerisayısı 19.711'dir. Bu sayılarkarşılaştırıldığında işyerlerinin%98 'inin sağlık hizmetialamadığı söylenebilir.

15


Hemşirelerin işyerlerindeverdikleri hizmetler başlıca pratikhemşirelik uygulamalarınıiçermektedir. Fakat işyerihemşiresi diğer alanlarda çalışanhemşirelerle benzer olarak eğitici,araştırıcı, bakım verici, savunucu,danışman, yönetici rolleriningerektirdiği fonksiyonlarıuygulamalıdır.

Bu rollere uygun olarak iş sağlığı alanınaözel bilgi beceri gerektiren uygulamalarıda yürütmelidir. Bu nedenle işyerihemşiresi toksikoloji, epidemiyoloji,endüstriyel hijyen, ergonomi, güvenlik,yönetim gibi bilim dallarıyla bilgi ve becerisahibi olmalıdırlar. İşyeri hemşiresinin buözellikleri ve donanımları kazanabilmesiiçin iş sağlığı ve güvenliğine özel uzmanlıkveya sertifika eğitimi alması gerekir. Bueğitimler sürekli ve bilimin, teknolojininyeniliklerini takip edebilir nitelikteolmalıdır. Ülkemizde iş sağlığı hemşireliğieğitimi lisans düzeyinde Halk SağlığıH e m ş i r e l i ğ i p r o g r a m ı i ç e r i s i n d everilmektedir. Bu eğitim süresi okuldanokula değişmekle birlikte5-10 saat yer verilmekte, ders uygula-maları için de 3-11 günlük sürelerayrılmaktadır. Lisans sonrası yüksek lisansve doktora programları ile alanda uzman-laşma fırsatları mevcuttur.

Halk Sağlığı Kurumu Derneği ile Sağlık veSosyal Yardım Vakfı'nın yayınladığı teknikraporda işyeri hemşireliğinin görevleribelirtilmiştir. Bu görevler; çalışanlarınsağlığının değerlendirilmesi, meslekhastalıkları ve iş kazalarının önlenmesi vebakımı, işe bağlı olmayan hastalıkların vekazaların önlenmesi ve bakımı, danış-manlık hizmeti, sağlık eğitimi, iş sağlığı ileilgili toplumsal yapı ile işbirliği, çalışma

ortamının değerlendirilmesi, işyerihemşireliği hizmetlerinin kayıt sisteminegeçirilmesi, işyeri hemşireliği araştır-maları yapmaktır. Bu görevleri yerinegetirirken işyeri hemşiresi; çalışanlarla,kişisel olarak, grup olarak, bölümsorumluları- şefleri vb. yönetim personeli,şirket-kuruluş gibi tüm kişi ve gruplarahizmet vermek zorundadır.

Çalışanların sağlığının korunması,iyileştirilmesi ve sürekliliğinin sağlanmasıilk önce insan hakları gereği, sonrasındaise iş verimi ve kalitesi için gereklidir. Bugelişim sürecinde işyeri sağlık birimlerininyeri tartışılmaz önem taşımaktadır. Sağlıkbirimlerinde doktor ve hemşire istihdamızorunlu iken hemşirenin sürekli birimdebulunması da önemlidir. Sağlık birimindesürekli bulunacak hemşirenin yeterli bilgive beceriyle donatılması eğitim gerek-sinimini ortaya çıkarmaktadır. Bunun içinişyeri hemşirelerine özel periyodikgeliştirici ve yenilikçi eğitim program-larının uygulamaya konması zorunludur.Küçük işyer ler i i ç in or tak sağl ıkbirimlerinin kurulması yine buralardagörev alacak personelin istihdamıgereklidir.

Ülkemizde ikinci basamak sağl ıkkurumlarında sağlık personeli yetersizliğidüşünüldüğünde eğitim kurumlarınınkontenjanlarının artırılabileceği, eğitimsonrası branşlaşmanın özendirilebileceğiçözümler arasında düşünülebilir.

Ayrıca birinci basamak hizmetlerindeyeterli bilgi ve donanıma sahip yeterlisayıda personelin ikinci basamak sağlıkhizmetlerindeki yoğunluğu azaltacağı birgerçektir.

teorik derslere

15

7,10

1. Emiroğlu, O.N; İşçilerin İş Sağlığı HizmetlerindenBeklentileri ve İşyeri Hemşiresinin İş Sağlığı veGüvenliği Çalışmalarındaki Yeri, HacettepeÜniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, DoktoraTezi (1990), (Türk Hemşireler Dergisi, cilt 42, sayı4, 1992).

2. Rantanen, J; Filling the Global Gap inOccupational Health Service, XVIII WorldCongress on Safety and Health at Work, Abstractsbook, June 29-July 2 2008, Seoul.

3. Türkiye İstatistik Kurumu ”İş Kazaları ve İşe BağlıSağlık Problemleri Araştırması”(2006,2007).http://www.tuik.gov.tr/-PreHaberBültenleri.do?id=3916 07.09.2008

4. http://www.ssk.gov.tr/sskdownloads/anasayfa/istatistik/istatistik2005/default. html07.09.2008

5 . h t t p : / / w w w. s s k . g o v. t r / s s kd o w n l o a d s /anasayfa/istatistik/istatistik2006/default.html07.09.2008

6. Tokur,M., İş Sağlığı Hemşireliği, HacettepeÜniversitesi Halk Sağlığı Anabilimdalı, Ankara,(2000).

7. Emiroğlu, O.N.,Yıldız,A.N;İş Yeri Hemşireliği, HalkSağlığı Kurumu Derneği ve Sağlık ve SosyalYardımVakfıTeknik Rapor No:6.

8. Beşer, A; İşçi Sağlığı Eğitiminde ÜniversitelerinRolü, II. Ulusal İş Sağlığı ve İşyeri HemşireliğiSempozyumu Özet Kitabı: 24-31, (28-30 Haziran2002).

9. Emiroğlu, O.N; İş Sağlığı Hemşireliği ve Sorunları,Toplum ve Hekim, Mayıs Haziran, 15 (3):178-181,(2000).

10. Esin, M.N; İş Sağlığı Hemşireliği FelsefesiStandartları Rolleri ve Fonksiyonları, II. Ulusal İşSağlığı ve İşyeri Hemşireliği Sempozyumu ÖzetKitabı: 32-35, (28-30 Haziran 2002).

11. Brown, M.L; Enyclopedia of Occupational Healthand Safety, Fourth Edition, ILO, Geneva: 1528-1531, (1998).

12. http://www.isggm.gov.tr/article.php?article_id=33 23.10.2008

13. Yoo,M., Park,H., Kang,S; Achievement ofOccupational Health Service in Small-ScaledIndustries, XVIII World Congress on Safety andHealth at Work, Abstracts book, Jine 29-July 22008, Seoul.

14. Beşer, A; İş Sağlığı Hemşireliğinde Araştırma veÖnemi, III. Ulusal İş Sağlığı ve İşyeri HemşireliğiSempozyumu Özet Kitabı: 56-65, (28-30 Haziran2002).

15. Aksayan, S; İş Sağılı Hemşiresinin Eğitimi, III.Ulusal İş Sağlığı ve İşyeri Hemşireliği Sempoz-yumu Kitabı: 25-29, (22-27 Eylül 2003).

kayn

akla

r

Hemşirelik Hizmetlerinin Önemi

16

17

ceviri

ÇALIŞAN GENÇLERİN GÜVENLİĞİ

GENÇLERE ÖNERİLERSeçil CEYLAN

İSG Uzmanı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü

Eğer işyerinizde bir kaza geçirir ya dasağlığınıza zarar verirseniz, bununsonuçlarına yaşam boyu katlan-

manız gerekebilir ve bu bir şaka değildir.

Bu bültenimiz size, haklarınız vesorumluluklarınız konularında bilgilersunmaktadır. Diğer bir bültenimizde ise,dikkat etmeniz gereken tehlikelerle ilgilibilgi bulabilirsiniz.

Avrupa istatistiklerine göre, 18 – 24 yaşarasındaki genç çalışanlarda görülen işkaynaklı yaralanma oranı, diğer yaşgruplarındaki çalışanların oranından%50 daha fazladır.

Her yıl Avrupa’da yüzbinlerce genç,işlerinden kaynaklanan yaralanmalarlave sağlık problemleriyle karşı karşıya

kalmaktadır. Bu gençlerin bir kısmınınişyerlerindeki ilk günlerinde bile hayattakalmayı başaramıyor ve yaşamını yitiriyorolması, son derece trajiktir. Bununyanında, çeşitli kanser türleri, sırtproblemleri ya da işitme problemleri gibidiğer işle ilgili rahatsızlıklar ise, zamaniçinde yavaş yavaş ortaya çıkmaktadır.Tüm bu trajedilerin büyük bir çoğunluğuönlenebilir niteliktedir.

Bu Kadar Önemli Olan Nedir?

Fiziksel ve zihinsel olarak hala tamamıylaolgunlaşmadığınızdan, işe yeni başlayangenç bir insan olarak daha fazla riskaltında olabilirsiniz ve eğer 18 yaşınaltındaysanız bazı tehlikeli işleriyapmanızı yasalar engellemektedir.

Buna ek olarak, yaptığınız işte veçalıştığınız işyerinde yeni olduğunuzdandolayı, işyerinde mevcut olan sağlık vegüvenlik riskleri, işvereninizin bu risklerleilgili ne yapması gerektiği ve sizin neyapmanız gerektiği konularında farkındaolma düzeyiniz ve işle ilgili deneyiminizyetersizdir.

İşyerindeki potansiyel tehlikelerifarkedebilmek ve güvenli çalışabilmektabi ki sağduyu gerektirir, ama bununyanında gözlem, eğitim ve deneyime deihtiyacınız vardır.

Güvenli görünmeyen şeyleri sorgulamahakkınız vardır ama bunları dile getirmekiçin kendinize güvenmiyor olabilirsinizveya işvereninize ve çalışma arkadaş-larınıza yaptığınız iş konusunda istekliolduğunuzu, korkmadığınızı göstermekiçin güvenli olmadığını düşündüğünüzşeyleri dile getirmemeyi tercih edebilir-siniz.

17 yaşındaki bir genç kız, tatil dönemindeçalışmak için başvurmuş olduğu işebaşladıktan yalnızca bir saat sonra,parmağının bir kısmını kaybetti. Parmak-ları, çalışmakta olduğu fırında kullanılanbir makinede ezildi.

Makinenin otomatik güvenlik kalkanıhatalıydı ve bu hata daha önce bildirilmişolmasına rağmen, herhangi bir bakımplanlaması yapılmamıştı. Genç kıza,kullanacağı bu makineyle ilgili herhangibir eğitim verilmemişti ve gözetmenigenç kızın makineyi kullandığındanhabersizdi.

Bir inşaat alanında çalışmakta olan 18yaşındaki bir genç, 750 kg’lık yük taşıyanvincin, bu yükü beş metre yüksekliktenüzerine düşürmesi sonucu oluşan kazadayaşamını kaybetti. Burada; çalışangençlerin görevleri uygun bir biçimdedüzenlenmemişti ve gençlere yeterlieğitim verilmemişti. İşi yürüten şirket,güvenlik prosedürleri konusunda gevşekdavranıyordu.

Sağlık ve güvenlik dediğimiz şey, saçmave sıkıcı bir kurallar yığını değildir.Aslında sağlık ve güvenlik yaklaşımlarısizlerin günümüzdeki sağlığını vegüvenliğini korurken, aynı zamandasağlıklı bir gelecek vermeyi de hedefle-mektedir ki, hayatınızın tadını çıkarın.Canınızı kılpayı kurtarmak zorundakalmayın.

Kendi güvenliğinizi sağlamanın yanı sıra,meslektaşlarınızı da riske atmadan nasılçalışmanız gerektiğini bilmelisiniz. Sizinhatanız olmasa bile, yaptığınız bir şeyyüzünden bir meslektaşınızın başına çoküzücü bir olay geldiğinde, kendinizi nasılhissedeceğinizi bir düşünün.

Tüm bu nedenlerden dolayı; işyerindesağlık ve güvenlik, işvereninizin sizikorumak için yapması gerekenler, sizinyapmanız gerekenler ve haklarınızkonularında bilgi sahibi olmalısınız.

Her işverenin sizleri korumak yönündeyasal ve ahlaki yükümlülükleri vardır.İşverenler, işyerindeki sağlık ve güvenliğeyönelik tehlikeleri belirlemeli, risklerideğerlendirmeli ve önleyici tedbirleralmalıdır.

Tehlike bir hastalığa ya da yaralanmayasebep olabilecek herhangi bir şey olabilir.

Risk ise, bu tehlikenin gerçekleşmeolasılığıdır. Kazaların büyük çoğunluğurisklerin yeterince değerlendirilememesiya da gerekli kontrol tedbirlerininalınmamasından kaynaklanmaktadır.Gürültü, kimyasalların kullanımı, yükkaldırma, tamir işleri, bütün günbilgisayar ekranının karşısında oturma veişverenlerin ya da çalışma arkadaşlarınınduygusal tacizi gibi konular risk olaraksayılabilir.

Ayrıca, işverenler belirli çalışan gruplariçin (örneğin; gençler) özel korumaprogramları sağlamakla yükümlüdürler.Örneğin, sizlere kapasitenize uygungörevleri vermeli ve yeterli gözetimdenfaydalanmanızı sağlamalıdırlar.

Eğer 18 yaşın altındaysanız, işvereninizbazı özel koruyucu hükümlere uymakzorundadır. Buna göre aşağıda belirtilenözellikteki işlerde çalışamazsınız:

Fiziksel ya da zihinselkapasitenizi aşan işler,

Sizi zehirli maddelere maruzbırakan işler,

Sizi radyasyona maruz bırakanişler,

Aşırı ısı, gürültü ya datitreşimden kaynaklanan sağlıkriskleri içeren işler,

Deneyimsizliğiniz ya dagüvenliğe yeterli dikkatgöstermemeniz nedeniylekazalara sebep olabilecek işler.

Eğer, asgari okuldan ayrılma yaşınınüzerinde değilseniz, yeterli gözetimdesteğini almanız ve işvereninizin sizeuygun bir koruma sağlaması meslekieğitiminiz için gereklidir.

Sadece İstatistik mi?

Önemli Bir Konu

Güvenliğinizden Patronunuz -İşvereniniz Sorumludur

18 Yaşın Altındakilere EkKoruma

>

>

>

>

>

18

Çalışan Gençlere Öneriler

“İşyerindeki gençlerin korunması”başlıklı bültenimiz; gençlere verilebile-cek görevlerle ilgili sınırlamalar, yaş vesaat sınırlamaları, asgari okuldan ayrılmayaşının altında olan ve çalışmasına izinverilen çocukların tatillerde ve okulsonrasında çalışabilecekleri “hafif” işlerleilgili sınırlamalar konularında daha fazlaayrıntı içermektedir. Kesin yükümlü-lüklerle ilgili olarak lütfen ulusal mevzu-atımıza bakınız.

Haklarınız aşağıda belirtilmektedir;

İşyerinizdeki tehlikeler, kendigüvenliğinizi korumak için neyapmanız gerektiği, bir kaza yada acil durum anında neyapmanız gerektiği konularındabilgi sahibi olmak,

Bu konularla ilgili, yaptığınız işeözgü ve ücretsiz bilgi,yönlendirme ve eğitim almak,

Ücretsiz koruyucu donanımalmak,

Sorular sormak, güvenli olmayankoşul ve uygulamaları bildirmekve işvereniniz tarafındangörüşünüzün alınması yoluylagüvenlikle ilgili konulara dahilolmak.

İşinizle ve sizden yapılması istenengörevlerle ilgili herhangi bir konudagüvenlik açısından endişeleriniz varsa,bunu gözetmeninize aktarmak hakkı-nızdır.

Ayrıca, güvenli olmayan bir işi yapmayıreddetme hakkınız da vardır. Sadecepatronunuz istediği için ya da diğerherkes sorgulamadan yaptığı için sizin detehlikeli bir işi yapmanız gerekmez.

Güvenlik sadece işvereninizi ilgilendirenbir konu olmadığı gibi, çalışmak da biroyun değildir. Kanunlar gereği, siz dekendinize ve diğer çalışanlara dikkatetmekle, sağlık ve güvenlik konularındaişvereninizle işbirliği yapmakla yüküm-lüsünüz. Örneğin;

Ekipmanların, makinelerin,eldiven ya da maske gibi kişiselkoruyucu donanımların vegüvenlik araçlarının kullanımıgibi konular da dahil olmaküzere, tüm güvenlik kurallarınave talimatlarına uymalı,eğitimleri takip etmelisiniz.

Sağlık ve güvenliği ilgilendirentehlikeleri gözetmeninizebildirmelisiniz.

Sorunla ilgili patronunuzlakonuşun,

İşçi güvenlik temsilcisi ya davarsa sendika temsilcisiylekonuşun,

Eğer bir doktor, hemşire ya daişyeri sağlık ekibi personelivarsa, onlarla konuşun.Herhangi bir şikayetiniz için ailehekiminize gittiğinizde onanerede çalıştığınızı söyleyin,

Ebeveynlerinizle konuşun,

Hala eğitim görüyorsanız,öğretmenlerinizle veya staj ya daişe yerleştirme kuruluşlarındakisorumlularla konuşun,

Güvendiğiniz bir yetişkinlekonuşun,

Eğer gerekirse sağlık ve güvenlikteftiş kurumunuza başvurarakşikâyette bulunun.

Genç çalışanlar ve genç çalışanlarıngüvenliği ile ilgili kaynaklara,

adresinden;farklı işyerlerindeki tehlike ve riskler içinbağlantılara adresin-den ulaşabilirsiniz.

Bilgi kaynakları; ulusal makamları,sendikaları ve ticaret kuruluşlarını daiçermektedir.

Ülkemiz mevzuatıyla ilgili ayrıntılıbilgi için,

İngiltere’ye yönelik rehberlikhizmetleriyle ilgili ayrıntılı bilgi için

İrlanda’nın mevzuatıyla ilgiliayrıntılı bilgi için

Malta’nın mevzuatıyla ilgili ayrıntılıbilgi için

http:// isggm.calisma.gov.tr

http:// ew2006.osha.eu.int

http://osha.eu.int/


http://www.hse.gov.uk

http://www.hsa.ie

http://mt.osha.eu.int/legislation

Haklarınızı Bilin

Sorumluluklarınızı BilerekHareket Edin

Yardım Almak

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

Kaynakht tp: //osha.eu. int

19


20

VARDİYA SİSTEMİ İLE YAPILAN ÇALIŞMANIN

SAĞLIK VE ÜZERİNE ETKİLERİGÜVENLİK

makale

F. Gülay GEDİKLİİSG Uzmanı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü

Vardiyalı çalışma, işin niteliği gereği sürekli çalışılması gereken işlerde geçmişten bu yana uygulanan çalışma şeklidir.Teknolojinin hızlı gelişimi, hizmette süreklilik (toplumsal yararlılık) ve üretimde sürekliliğin sağlanması (verimlilik)amacıyla vardiyalı çalışma sistemi günümüzde kaçınılmaz olmakta ve birçok iş kolunda sıkça uygulanmaktadır.Vardiyaçalışmasının ağırlık kazandığı iş kolları/meslek dallarının başlıcaları, toplumsal hizmetler (elektrik, su, enerji, posta,güvenlik vb.), sağlık hizmetleri, süreçleri sürekli olan üretim endüstrileri (madencilik vb.), gıda üretim ve işleme, ulaşımve iletişim sektörüdür.

Vardiyalı çalışma programları genellikle, eldeki kaynaklar ile üretim kapasitesini artırabilmek amacının yanı sıra,yüksek teknolojik aygıtların sürekli kullanım zorunluluğu, toplumun rahatı ve refahı için sunulan hizmetlerdesüreklilik gereksinimi, ekonomik verimlilik ve daha çok kazanmak amacıyla makinelerin sürekli kullanılmasınınamaçlanması gibi sebepler nedeniyle tercih edilmektedir.

A

Bir kağıt fabrikasında çalışan 504işçinin izlenmesi şeklinde yapılanbir çalışmada, vardiyalı çalışmasüresi ile koroner kalp hastalığısıklığı arasında doz-cevap ilişkisiortaya konmuştur.

v r u p a Ya ş a m a v e Ç a l ı ş m aKoşullarını İyileştirme Vakfı(Eurofound) tarafından 2003

yılında yayınlanan “Katılmakta Olan veAday Ülkelerde Çalışma Koşulları”araşt ı rmasının sonuçlar ına göre;Türkiye'de 2003 yılında, çalışmakta olannüfusun %8'i vardiyalı olarak çalışmıştır.O yılki çalışan nüfusun 21 milyon 147 binkiş i olduğu dikkate al ındığında,ülkemizde 2003 yılında, 1.691.760 kişivardiyalı olarak çalışmıştır.

Vardiyalı sistem ile yürütülen çalışma-ların, sağlık, güvenlik ve sosyal açıdaniyilik hali üzerinde birtakım olumsuzetkileri olduğu bilinmektedir.

Vardiyalı çalışma nedeni ile karşılaşılansağlık ile ilgili sorunların başında, uykudüzenindeki bozukluklar, sindirimsistemi ve kardiyovasküler sistem ile ilgilihastalıklar yer almaktadır. Vardiyaçalışanlarının en sık sorunu, uykudüzeninde meydana gelen bozukluklarve uyku uyumada karşılaşılan güçlük-lerdir. İnsan organizması, gündüzsaatlerinde uyanık olmak, gece saat-lerinde de dinlenme ve uyku dönemindeolmak şeklinde bir düzene sahiptir.Düzeni bozulmuş uyku ve uyanıklık,vardiya çalışması yürütenlerin dörtteüçünün yakındığı sağlık sorunu olarakbilinmektedir. Sürekli olarak gecevardiyasında çalışanların uyku düzeninin,dönüşümlü olarak vardiyalı çalışanlardandaha düzenli olduğu saptanmıştır. Bununyanı sıra, geceleri çalışanlarda sindirimsistemi ile ilgili yakınmalar da oldukçasıktır. Vardiyalı çalışanlar, çalışma saatlerinedeni ile sağlıklı yiyeceklere ulaşımdazorluk çekmekte, bu kişilerde ayaküstüatıştırma eğilimi artmakta, bununsonucu olarak hazımsızlık, iştah kaybıgibi yakınmaların yanı sıra ishal, kabızlıkgibi şikayetlerde de artış gözlenmektedir.Sindirim sistemi ile ilgili bu etkilenmeler,yemek düzeninin değişmesi ve bağır-saktan salınan enzimlerin zamanlama-sındaki uyumsuzluk ile ilgili olabileceği

gibi stres, iş yükü gibi psikososyal faktör-ler ile de ilişkili olabilir. Öte yandan gecenöbetleri sırasında daha fazla sigaraiçildiği saptanmıştır. Sindirim sistemiyakınmalarında içilen sigaranın da etkisiolabilir. Ayrıca yapılan araştırmalar, geceçalışanlarda koroner kalp hastalığıriskinin, gündüz çalışanlara göre arttığınıgöstermiştir. Gece çalışma süreleriuzadıkça risk artmaktadır.

2007 yılı sonuna doğru, Dünya SağlıkÖrgütü'nün (WHO) bir kuruluşu olanUluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı(UKAA), geceleri çalışmayı "kanserojen etkisi bulunanlar" listesinedahi l etmişt i r. Tümör gel iş iminibaskılayan ve uyku veren "melatonin"hormonu seviyesi, geceleri yapayaydınlatma altında çalışan insanlardadüşük düzeydedir. Ayrıca yeterinceuyuyamamanın, bağışıklık sisteminisaldırı lara açık hale getirdiği vepotansiyel kanser hücrelerine karşısavaşta güçsüz kıldığı, düzenli bir şekildegeceleri çalışmanın, sürekli vardiyadeğiştirerek çalışmaktan daha az yıkıcıo l d u ğ u y ö n ü n d e a ç ı k l a m a l a rbulunmaktadır.

muhtemel

21


Vardiyalı çalışma programlarının işgüvenliği üzerine etkileri incelendiğindeise, iş güvenliği ile verimliliğin geceyapılan çalışmalarda azaldığı tespitedilmiş, hastalığa bağlı işte devamsızlıkve iş kazalarının ise arttığı saptanmıştır.Gece vardiyasında çalışma nedeniylesirkadyen ritmin bozulması, uykununkısalması ve bölünmesi, sosyal yaşantınınkesintiye uğraması, sağlığın olumsuzyönde etkilenmesi de bunların altındayatan muhtemel faktörlerdir. Ayrıca, gecevardiyasında yapılan çalışma sırasındadanışmanlık ve denetim faaliyetlerininkısıtlılığı ile gece saatlerinde, işyerindeherhangi bir cihazın doğru çalışıpçalışmadığını kontrol edebilecek makinave teçhizattan sorumlu bakım persone-linin bulunmaması iş kazalarının meyda-na gelmesinde önemli faktörlerdir.

4857 Sayılı İş Kanu-nu'nun 69. Maddesinde gece çalışmadönemi tanımlanmış ve “çal ışmahayatında "gece" en geç saat 20.00'debaşlayarak en erken saat 06.00'ya kadargeçen ve 'her halde' en fazla onbir saatsüren dönem”şeklinde belirtilmiştir.

Yine aynı Kanun'da, işçilerin geceç a l ı ş m a l a r ı n ı n y e d i b u ç u k s a a t igeçemeyeceği; gece çalıştırılacak işçilerinsağlık durumlarının gece çalışmasınauygun olduğu, işe başlamadan öncealınacak sağlık raporu ile belgeleneceği;gece çalıştırılan işçilerin en geç iki yılda birdefa işveren tarafından periyodik sağlıkkontrolünden geçirileceği; gece çalışmasınedeniyle sağlığının bozulduğunu raporlabelgeleyen işçiye işveren, mümkünsegündüz postasında durumuna uygun bir işvereceği; postası değiştirilecek işçininkesintisiz en az onbir saat dinlendirilme-

den diğer postada çalıştırılamayacağı gibihususlar da hükme bağlanmıştır.

Ülkemizde İş Kanunu ve bu Kanun'a dayalıolarak 07.04.2004 tarih ve 25426 sayılıResmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğegirmiş olan “Postalar Halinde İşçi Çalıştırı-larak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkinÖzel Usul ve Esaslar Hakkında Yönetme-lik"te de konuyla ilgili düzenlemeler yeralmaktadır.

Vardiyalı çalışmanın olumsuz etkilerindenkorunmak mümkündür. Uzun çalışmasüreleri ve vardiyalı çalışma nedeniyleortaya çıkan olumsuz etkileri sınırlamanınetkili bir yolu, vardiya planlarının uygunorganizasyonu ve sağlık gözetiminin etkinbir şekilde uygulanması ile mümkündür.Vardiyalı çalışma sistemindeki risklerimakul seviyelere indirebilmek için, ardışıkvardiyaların sayısı ile gece vardiyasınınsürece uzunluğu ve bu süre içerisindeverilecek dinlenme aralarının sıklığı, işinorganizasyonu ve yönetimi içerisindedikkatle ele alınmalıdır. Bunun yanı sıra,vardiya çalışmasının olası olumsuzetkilerini en aza indirmek bakımındanbazı önlemler de alınabilir. Bu müdaha-leler, işletme düzeyinde veya bireyseldüzeyde olmak üzere; teknik önlemler,tıbbi önlemler ile idari önlemleri içerir.İşletme düzeyindeki teknik ve idariönlemler; işletme ortamının iyileşti-rilmesi, vardiya düzenlerinin tasarımı ileişyerinde verilen eğitimlerden oluşabilir.Bireysel düzeyde iyileştirmeler ise;çalışanların daha kaliteli bir uykuya sahipolmalarını, sağlıklı beslenmelerinisağlamak ve stresle mücadele yollarınıöğretmekle gerçekleşebilir. Yine, işletmedüzeyindeki teknik önlemler arasında,tüm vardiyalar sırasında işyerinde yeterliaydınlatma ile havalandırmanın sağlan-ması da mevcuttur.

Sağlık bakımından (yaş, cinsiyet, birtakımrisk faktörlerine yatkınlık) vardiyalısistemde çalışması uygun olmayanların

işe giriş muayenesi ile tespit edilerekuygun olan diğer vardiyalarda görevlendi-rilmeleri, vardiyalı çalışma sisteminedeniyle sağlığı olumsuz yöndeetkilenen çalışanların düzenli periyodikmuayenelerinin yapılması da tıbbiönlemler arasında yer alır.

Vardiyalı çalışma ile ilgili olarakulusal ve uluslararası boyutta çeşitliyasal düzenlemeler bulunmaktadır.

10.06.2003 tarihli ve 25134 sayılıResmi G azete'de yayınlanarakyürürlüğe giren

1. Bilir N., Yıldız A.N. (2004). ,Hacettepe Üniversitesi Yayınları.

2. ILO Ansiklopedisi http://www.ilo.org/encyclopedia/PartV-Psychosocial andOrganizational Factors.

4. Güler Ç. (2004). , Palme Yayıncılık.

5. Folkard S., Tucker P. (2003). Shift work, Safetyand Productivity; 53:95-101.

6. TUİK, İşgücü İstatistikleri, Kurumsal OlmayanSivil Nüfusun Yıllar ve Cinsiyete Göre İşgücüDurumu (2000 Yılı ve Sonrasına İlişkin Sonuçlar-Türkiye).

7. EUROFOUND (2003). Katılmakta Olan ve AdayÜlkelerde Çalışma Koşulları, http://www.eurofound.europa.eu/publications/bydate/list2003.htm.

8. http://www.who.int/occupational_health/publications/en/oehstress.pdf.

9. Occupational Health Clinics for Ontario WorkersInc., Shiftwork: Health Effects & Solutions,www.ohcow.on.ca/resources/handbooks/shiftwork/ shiftwork.pdf.

10. International Agency for Research on Cancer,IARC Monographs Programme Finds CancerHazards Associated With Shiftwork, Paintingand Firefighting, Press Release, 05.12.2007.

İş Kanunu.

12. 07 Nisan 2004 tarihli ve 25426 sayılı ResmiGazete'de yayınlanarak yürürlüğe girmiş olan“Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülenİşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve EsaslarHakkındaYönetmelik”.

İş Sağlığı ve Güvenliği

,

3. İncir G. (1998). Çoklu Vardiya ÇalışmasınınErgonomik Tasarımı, Milli Prodüktivite MerkeziYayınları No: 624.

Ergonomi

Occupational Medicine

11. 10 Haziran 2003 tarih ve 25134 sayılı ResmiGazete'de yayınlanarak yürürlüğe girmiş olan4857 sayılı

kayn

akla

r

22

Vardiya Sistemi


İŞVERENLERE ÖNERİLER

25 yaşın altındaki gençler, yeni nesilişgücümüzü temsil etmektedirler.Burada sizin rolünüz, bu gençlerin

güvenli ve verimli bir başlangıçyapmalarına yardımcı olmaktır. Herkesikoruyabilen iyi tanımlanmış bir sağlık vegüvenlik yönetim sistemi sunarak, bug e n ç l e r i n g ü v e n l i b i r o r t a m d açalışmalarını sağlamak, işveren olaraksizin sorumluluğunuzdadır. Bu bültende,rolünüzü daha iyi oynayabilmeniz içinbazı öneriler sunulmaktadır. Diğer

bültenlerde ise, çalışan gençlerinkorunması ile ilgili yasal yükümlülüklerkonusunda bazı ayrıntıları içermekte veaynı zamanda gözetmenler, ebeveynler,çalışan gençler için önerilerde bulunul-maktadır.

Çalışan gençlerin risk altında bulunma-larına özellikle deneyim, eğitim ve bilinçyetersizliği sebep olmaktadır. Çevrelerin-den alabilecekleri önerilere, bilgilere,hedefleri ve kararları ile ilgili gözetime ve

tabii ki bunların yanında kendilerineuygun güvenli ve sağlıklı işlere ihtiyaçlarıvardır.

17 yaşındaki bir genç kız, tatild ö n e m i n d e ç a l ı ş m a k i ç i nb a ş v u r m u ş o l d u ğ u i ş ebaşladıktan yalnızca bir saatsonra, parmağının bir kısmınıkaybetti. Parmakları, çalışmakta

Kötü Uygulamaların Sonuçları

>

ceviri

23


olduğu fırında kullanılan birmakinede ezildi. Makineninotomatik güvenl ik kalkanıhatalıydı ve bu hata daha öncebildirilmiş olmasına rağmen,herhangi bir bakım planlamasıy a p ı l m a m ı ş t ı . G e n ç k ı z a ,kullanacağı bu makineyle ilgiliherhangi bir eğitim verilmemiştive gözetmeni genç kızın makineyikullandığından habersizdi…

18 yaşındaki bir tamirci çırağı,alevlerin arasında kaldıktan dörtgün sonra yaşamını yitirdi. Genççırak, müdürünün boş bir tankapetrol ve dizel karışımı boşaltma-sına yardım ediyordu. Genç çırak,sanatını öğrenirken gözetim veeğitim konusunda tamamenişverenine güveniyordu. Ancakgaraj sahibi, sağlık ve güvenlikkonusunda yapılması gerekendüzenlemeleri çalışanlarınınsağduyusuna bırakınca, bu elimolay meydana geldi…

Her iki olayda da, ilgili şirketlerincelemeye alınmış, sağlık ve güvenlikalanındaki yetersizliklerinden dolayı paracezasına çarptırılmışlardır.

Çalışan gençlerin, yaptıkları iş sırasındayaralanmalarının başlıca sebepleri;yaptıkları işin eğitimini almamış olmaları,yeterli gözetimin yapılmaması ve tehlikelimakine ya da maddelerle çalışıyorolmalarıdır.

Kanada’da yapılan bir araştırmaya göre;yeni, genç ve deneyimsiz çalışanların işebaşladıkları tarihten itibaren bir ayiçerisindeki yaralanma olasılıkları, diğerçalışanlarla karşılaştırıldığında beş katdaha fazladır.

Yasal uygulamalarla birlikte, çalışangençlerin sağlık ve güvenliğine özel

dikkat göstermenin bir çok yararlarıvardır.

İyi bir güvenlik yönetimi, etkin birorganizasyonun önemli birunsuru olup, işletme için büyükyararlar sağlar.

Genç çalışanların güvenliğinisağlamak için alınan tedbirler,tüm çalışanları güven altınaalmaya yardımcı olacaktır.

Genç insanlara uygun bir eğitimve öğretim sağlayarak, hemonların güvenli çalışmasını sağ-larsınız, hem de enerjilerinden,öğrenme isteklerinden fayda-lanırsınız.

İyi bir gözetim sağlayarak, çalışangençlerin işlerini nasıl yaptıklarınıdeğerlendirebilir ve eğitimlerininetkinliğini gözlemleme şansınıelde edebilirsiniz.

İyi bir işveren olarak tanınırsanız,nitelikli, genç işçi adaylarının dadikkatini çekersiniz.

İşverenler, gençlerin karşı karşıya olduğubelli başlı riskleri ve gerekli önleyicitedbirleri belirleyebilmek için tehlikeleritanımlamalı ve bunu takiben bir riskdeğerlendirmesi yapmalıdırlar .

Yapılan risk değerlendirmeleri, budeğerlendirmeler temel al ınarakoluşturulan düzenlemeler ve alınantedbirler aşağıdaki unsurları içermelidir:

Gençlerin kesinlikle YAPMAMASIgereken görevler: Bunlar, belirliaraçların kullanımı veya belirli işsüreçlerinin gerçekleştirilmesiyleilgili yasaklar, giriş izni olmayan

alanlar ve sadece gözetim altındagerçekleştirilebilecek eylemlerdir,

Gözetimle ilgili ihtiyaçlar vedüzenlemeler (bkz. “gözetimdüzenlemesi yapmak”),

Bilgilendirme, yönlendirme veeğitim ihtiyaçları ve düzenle-meleri (bkz.“eğitim”),

İş yerinde cinsel tacizin vezorbalığın önlenmesi,

Genç engelli çalışanların veya özelihtiyaçları olan gençlerin gerek-sinimlerini dikkate alan düzen-lemeler,

Ebeveyn ve velilerin, riskler vekontrol tedbirleri konularındabilgilendirilmesi,

İş bulma büroları veya insankaynakları şirketleriyle ve meslekieğitim kuruluşlarıyla işbirliği,

Çalışan gençlerle ilgili düzen-lemeler konusunda, çalışan (işçi)t e m s i l c i l e r i n i n ve ç a l ı ş a ngençlerin fikirlerinin alınması.

Eğer gençlere geçici olarak da olsa bir işdeneyimi sahibi olmaları için çalışmaimkanı veriyorsanız, sağlık ve güven-liklerinin korunması için kendi çalışan-larınıza sunduğunuz imkanların aynısınıonlara da sunmalısınız.

Eğer; mesleki eğitim ve staj programlarıkapsamında olan veya okula ya daüniversiteye devam ederken kalanzamanını çalışmaya ayırmış olan 18 yaşınaltındaki gençleri istihdam ediyorsanız,bu gençlerin çalışma saatleri içerisindetehlikelere maruz kalmalarıyla ilgiliolarak uymanız gereken çok dahabelirleyici düzenlemeler bulunduğunubilmelisiniz.

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

İyi Uygulamaların Faydaları

Risk Değerlendirmesi,Organizasyon ve ÖnleyiciYaklaşım

18 Yaşın Altındakiler

İşverenlere Öneriler

24

Çalışanların korunması ve çalışangençlerin özel gereksinimleriyle ilgiliolarak, “İşyerindeki Gençlerin Korunması”başlıklı bültene bakabilirsiniz.

Yükümlülüklerinizin tamamını öğrenmekiçin, lütfen ulusal mevzuatımızabaşvurunuz,


İşverenler, gençlere uygun gözetimimkanları sunmak için bazı düzenlemeleryapmak zorundadırlar. Örneğin bazıişverenler, genç çalışanlarına birerdanışman tayin ederler.

Gözetmenler, gençlerin yaptıkları işle ilgiliriskler ve kontrol tedbirleri konularındayeterli eğitimi almış olmalı ve gençlerinyapabilecekleri işlerle ilgili sınırlamalarkonusunda da bilgi sahibi olmalıdırlar.Kendi rollerinin ne olduğu, kendilerindenneler beklendiği ve görevlerini nasılyerine getirmeleri gerektiği konularınıaçıkça anlamalıdırlar. Ayrıca, gözetimgörevlerini yerine getirebilmeleri içinyeterli zamana ve yetkiye ihtiyaçlarıvardır. İlgili düzenlemeler aşağıdakikonuları kapsamalıdır:

Gençlere nasıl bir gözetim yapı-lacağı, farklı görevler için değişikdüzeylerde gözetim sunulması,sürekl i gözetim gerektirenişlemlerin belirlenmesi ve genelanlamda gençlerden sorumluolacak kişinin tayin edilmesi,

Gözetmenin sahip olması gerekenyeterlilikler ve gözetmenlerinrolü,

Gözetmenlerin, üstlenecekleri rol,sağlık ve güvenlikle ilgili konularve gençlere yönelik gözetimfaaliyetleri konularında eğitil-mesi,

Uygun eğitimi almış ve gerekenyeterliliğe sahip gözetmenlerinsayısı, özellikle staj yapanlar veişyerinde eğitim alanlar da dahilolmak üzere çalışan gençlerdensorumlu olan gözetmenlerinisimleri,

Gençlerin güvenliği ile ilgilikonuların gözetmenler tarafın-dan bildirilmesini kolaylaştıracakrapor düzenlemeleri.

Gençlerin, çalışmaya başlamadan önceyeterince zaman ayrılarak sağlık vegüvenlik konusunda eğitim almalarıgerçekten çok önemlidir. Bu eğitiminiçeriğinde aşağıdaki konular yer almalıdır:

İşle ilgili özellik arzedentehlikeler,

Genel anlamda işyerinde sıklıklakarşılaşılan tehlikeler,

Kendilerini korumak için neyapmaları gerektiği,

Herhangi bir şeyin güvenliolmadığını düşündüklerinde neyapmaları gerektiği,

Tavsiye almak için kimebaşvurmaları gerektiği,

Acil bir durumda, kazageçirdiklerinde ya da ilk yardımaihtiyaç duyduklarında neyapmaları gerektiği,

Güvenlik ile ilgili olarak sizinleişbirliği yapmaları konusundataşıdıkları yükümlülükler.

İşyerinde, sağlık ve güvenlik konusunaolan bağl ı l ığ ınız ı çal ışanlar ınızagöstermeniz, gerekli prosedürleri ve

tedbirleri belirleyerek bunların güncelli-ğini korumanız, güvenli olmayan uygula-maların kesinlikle kabul edilemez oldu-ğunu vurgulamanız, sağlık ve güvenlikleilgili bir endişe oluşması halinde bunahemen karşılık vermeniz çok önemlidir.

Genç çalışanların güvenliği ile ilgili dahaayrıntılı bilgiye, Ajans’ın web sitesi olan

adresinden;önleyici yaklaşımlarla ilgili önerilere,belirli riskler ve işyerleri için seçilmiş iyiuygulama örneklerini içeren bağlantılara

i l eadreslerinden

ulaşabilirsiniz. Önerilerle ilgili kaynaklarulusal makamları, sendikaları ve ticaretkuruluşlarını da içermektedir.

İş yerindeki gençlerin korunması ile ilgiliKonsey Direktifi 94/33/EC’nin tammetnine ise,

adresinden ulaşabilirsiniz.

Söz konusu direktif sadece asgaridüzeydeki standartları belirlemektedir.

Bu yüzden ulusal mevzuatınızın vekılavuzlarınızın öngördüğü yükümlü-lükleri kontrol ediniz.

1.

2 Tehlike, bir hastalığa ya da yaralan-maya sebep olabilecek herhangibirşey olabilir. Risk ise bu tehlikeningerçekleşme olasılığıdır. Kazalarınbüyük çoğunluğu risklerin yeterincedeğerlendirilmemesinden veyariskleri kontrol etmeye yönelik adım-ların atılmamasından kaynaklan-maktadır.

Kaynak

Gözetimle İlgiliDüzenlemelerin Yapılması

Eğitim

Örnek Olarak Liderlik Etmek

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

http://ew2006.osha.eu.int

t t p : / / w w w . o s h a . e u . i n t /http://tr.osha.europa.eu/

http://osha.eu.int/data/legislation/18

http://www.iapa.ca/outreach_yw/yw_employer.asp


25


makale

MOTORLU ARAÇ BAKIM-ONARIMSEKTÖRÜNDE

FAALİYET GÖSTEREN İŞLETMELERDE

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

MOTORLU ARAÇ BAKIM-ONARIMSEKTÖRÜNDE

FAALİYET GÖSTEREN İŞLETMELERDE

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

26

Umut YÜZERİSG Uzmanı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü

Motorlu araçların hayatımızınvazgeçilmez bir parçası olduğugünümüzde, bu araçların

bakım ve onarım ihtiyaçları oldukçabüyük bir sektör olan bakım onarımsektörünü doğurmuştur. Sektör sonderece emek yoğun bir sektör olmasınınyanı sıra, gerek çalışanların uzmanlıkalanları gerek ise faaliyet gösterenişletmelerin büyüklükleri açısından çokçeşitlilik arz etmektedir. Özellikle kayıtdışı faaliyet gösteren küçük işletmelerinve ülkemizin önemli sorunlarından biriolan ve bu işletmelerde sıkça rastlanançocuk işçiliğinin yaygınlığı, sektörün işsağlığı ve güvenliği bakımından takibinive denetlenmesini oldukça zorlaştır-maktadır. Yaşanan iş kazalarının ya daortaya çıkan meslek hastalıklarınınbüyük bir kısmı hiçbir zaman kayıtlarageçmemektedir. “Yetkili servisler” olarakda bilinen büyük işletmeler, büyükfirmaların uzantıları olarak çalışmaları vehem bağlı bulundukları ulusal ya

sı firmalar evlettarafından daha kolay denetlenebilirolmaları nedeniyle iş sağlığı ve güvenliği

bakımından “tamirhane” olarak bilinenküçük işletmelere oranla daha iyidüzeyde kabul edilebilir ektördeki esassorun genellikle çalışanlarının sayısıbirkaç kişiyi geçmeyen küçük tamirha-nelerden kaynaklanmaktadır. Bu küçüktamirhanelerde özellikle çırak olarakyaygın bir şekilde ve çoğu zaman da kayıtdışı olarak istihdam edilen çocuklarınyaygınlığı göz önüne alındığında, buişletmelerdeki iş sağlığı ve güvenliğininiyileştir i lmesinin önemi daha iyianlaşılacaktır. Ancak ne yazık ki özelliklebirkaç kişinin çalıştığı küçük atölyelerdeusta çırak sistemi ile eğitim devametmekte ve iş güvenliği konusundaeğitim ya hiç alınamamakta ya dakulaktan dolma bir şekilde öğrenil-mektedir. Motorlu araç bakım onarımısektöründe faaliyet gösteren işletmelergerek büyüklük gerek ise yapılan işin veverilen hizmetin içeriği bakımından çokçeşitlilik arz etmektedir. Bunların hepsibazı ortak riskleri barındırdıkları gibi,ço ğ u ya p t ı k l a r ı i ş i n d o ğ a s ı n d a nk a y n a k l a n a n ç o k f a r k l ı r i s k l e rtaşımaktadırlar.

Örneğin 1980'li yıllarda pek çok araçtabulunmayan hava yastıkları (SRS ya daAirbag) bu gün hemen hemen tümaraçlarda standart donanım halinegelmiş durumdadır.

Hava yastıklarının servisi özel uzmanlıkgerektirmektedir ve yetkisiz - eğitimsizkişilerce müdahale edilmesi durumundahayat kurtarmak için tasarlanmış busistem ne yazık ki insan hayatı için cidditehdit oluşturabilmektedir.

Tamamını burada saymak mümkünolmamakla birlikte bunun gibi dahabirçok teknolojik yenilik, araçlarınyapılarını daha karmaşıklaştırmış ve buaraçlar üzerinde çalışmayı güçleştirmiş,uzmanlaşmayı ve ileri seviyede meslekieğitimi zorunlu kılmıştır.

M o t o r l u a r a ç b a k ı m v e o n a r ı msektöründe de diğer bazı emek yoğunsektörlerde olduğu gibi tüm risk vetehlike kaynaklarını bertaraf etmekmümkün değildir. Güvenli çalışmanınte m e l k u ra l ı d ü ze n l i ve te r t i p l içalışmaktır. Araç ve gereçlerin organizebir şekilde muhafaza edilmesi, işi bitenveya kullanılmayan takım ya dae k i p m a n ı n ç a l ı ş m a a l a n ı n d a nkaldırılması, araçlara takılmak üzerebekleyen ya da araçlardan sökülmüşparçaların uygun alanlarda depolanmasıve geçiş yolları üzerinden kaldırılmasıverimliliği artıracağı gibi kazalarınönlenmesine yardımcı olacaktır. Ne yazıkki büyük şehirlerde kurulu bazı yetkiliservisler dışında motorlu araçların bakımve onarımını yapan pek çok orta ve küçüki ş l e t m e n i n k u l l a n d ı k l a r ı b i n a l a rbaşlangıçta bu iş için tasarlanmış ve inşaedilmiş yapılar değildir. Çoğunluklasanayi siteleri tek tip yapılar halindetasarlanmakta ve inşa edilmekte, ancakişletme sahipleri, faaliyet gösterdiklerifarklı iş kollarının ihtiyaçlarına göre bumekânları yeniden düzenlemekte ancakbu düzenleme çoğunlukla yetersizkalmaktadır. Sektörde çalışanların çok

dauluslarara hem de d

. S

27


büyük bir kısmı aynı mekân içinde hemesas işlerini yapmakta yani araçlarabakım onarım hizmeti vermekte, hemöğlen yemeklerini pişirmekte ve yemektehem de kişisel temizlik ve üst değiştirmegibi işleri yapmaktadır. Çoğunun sıhhikabul edilebilecek bir tuvaleti bulunma-maktadır. Çoğu atölye bünyesindeçalışanların duş yapmalarına imkanverecek alt yapı mevcut değildir.

İçten yanmalı motorların çalışırkenürettiği karbonmonoksit renksiz vekokusuz bir gaz olup, zaman içindevücutta birikip uzun vadede geridöndürülemez hasarlara yol açabilir. Aynızamanda uzun süreli sürekli maruziyetölümle sonuçlanabilir. Bu nedenle gereklihavalandırma tertibatı bulunmayankapalı yerlerde araçlar uzun süreçalıştırılmamalıdır. Zorunlu hallerdearacın egzozuna monte edilen ve egzozgazını bina dışına çıkaran özel lokalhavalandırma tertibatı kullanılmalıdır.Bu tertibat mevcut değil ise camlar veatölye kapıları sonuna kadar açılarakortam havalandırılmalıdır. Motorluaraçların pek çok aksamında petrol bazlı

mineral yağlar ve hidrolikler kullanıl-maktadır. Çalışanlar işin doğası gereğidevamlı olarak bu yağlar ile temashalindedirler. Çalışma süresince elleri vecildin açıkta kalan diğer kısımlarını bumaddelerin temasına karşı korumak çokönemlidir. Çalışanlara mutlaka rahatçalışabilecekleri iş eldivenleri teminedilmeli ve daima kullanmaları sağlan-malıdır. Çok sık karşılaşılan bir başkayanlış uygulama ise iş bitiminde bumineral yağlar ile kirlenmiş ellerin benzinya da tiner gibi organik çözücüler iletemizlenmesidir. Bu maddelerde en azmineral yağlar kadar insan sağlığınazararlı olup aynı zamanda cildin doğalyağ dokusunu yok ettiği bilinmektedir. Bunedenle benzin, mazot ya da tiner gibiuçucu maddeler vücut temizliğindekesinlikle kullanılmamalıdır.

Hava Kompresörleri oto tamirhane-lerinde oldukça yaygın olarak kullanılangereçlerdir ve genellikle bakımları ihmaledilmektedir. İster vidalama veyaaşındırma aletleri gibi basınçlı hava gücüile çalışan el aletleri olsun ister boyaatölyelerinde kullanılan boya tabancaları

ya da temizlik amaçlı kullanılanbasınçlı hava hortumları içingerekli havayı bu kompresörlersağlamaktadır.

Bu nedenle atölyelerde kullanılanhava kompresörlerinin bakımları

aksatılmamalı tüm emniyet aksamınınçalışır durumda olduğundan eminolunmalı emniyet sistemlerine müdahaleedilmemelidir.

İş için seçilen el aleti o işe uygun olmalıdır.Özellikle el aletlerinin daima iyi durumdave bakımlı olması şarttır. Ağızlarıbozulmuş, hasarlı veya görevini tamolarak yapamayan el aletleri kulla-nılmamalıdır. El aletleri kullanıldıktansonra özellikle tutma kısımları yağdanarındırılmalı ve bu şekilde muhafazaedilmelidir. El aletleri ve takımlar asla işelbisesi ya da tulumun ceplerindetaşınmamalıdır. Cıvata veya somunsökerken dikkat edilmesi gereken birdiğer konu ise el aletine uygulanankuvvetin vücuttan uzağa doğru itmeşeklinde değil, vücuda çekme şeklindeuygulanması gerektiğidir. Elektrikli ya dahavalı aletleri kullanırken gözlerinmutlaka korunması gereklidir. Aksitakdirde bu aletler tarafından hızlafırlatılan bir tanecik gözde ciddi hasarlaroluşmasına neden olabilir. Vida ya dasomunları sıkma veya gevşetmedekullanılan havalı lokma tabancalarınıkullanırken mutlaka bu tabancalar ilekullanılmak üzere özel olarak sertleş-tirilmiş çelikten lokmalar ve bağlantıelemanları kullanılmalıdır.

Bilindiği üzere çoğu tamirhanelerdekullanılan 220v ya da 380v (trifaze)gerilim ihtiva eden sistemler ölümtehlikesi taşımaktadır. Bu gerilime temassonucunda kalbin ve solunumun durmariski mevcuttur. 220 ya da 380v ile çalışanekipman kullanırken emniyet kurallarınauyulmalıdır. Kullanılan aletlerin izolas-yonlarının tam ve hasarsız olduğundanemin olunmalıdır. Kullanılan bütünelektrikli aletlerin doğru biçimde toprak-landığından ve atölyenin elektriktesisatının bu aletler veya cihazlartarafından kullanılan akımı kaldıra-bilecek şekilde tasarlanmış olduğundanemin olunmalıdır. Seyyar aydınlatma

Bakımı ihmal edilen bukompresörler genelliklehaznelerinde oluşan aşırıbasınç nedeniylepatlamalara yol açmakta,yakınında çalışanları çoğuzaman ya ciddi şekildeyaralamakta ya daölümlerine nedenolmaktadır.

28

Motorlu Araç Sektörü

aracı olarak daha emniyetli olan 24 Voltgerilim ile çalışan aydınlatma lambalarıtercih edilmelidir.

Aracı kaldırma işinde kullanılmak üzereseçi len ekipmanın kapasitesinin,kaldırılması planlanan yüke uygun olupolmadığı kontrol edilmelidir. Asla krikoyada liftin üzerinde belirtilmiş olan azamiyük kapasitesinin üzerinde yük kaldırıl-mamalıdır. Hiçbir zaman hidrolik ya damekanik bir kriko ile kaldırılmış bir aracınaltına ilave destek yerleştirilmedengirilmemelidir. Aracın altına girmedenö n c e s a ğ l a m d e s t e k l e r ü z e r i n eoturtulduğundan emin olmak şarttır. Biraraç elektrikli lift ile kaldırılacağı zamantaşıyıcı kolların aracın altındaki kaldırmanoktalarına doğru yerleştirilmesi vearacın ağırlık merkezi göz önüne alınmasıson derece önemlidir. Aksi takdirde araçkaldırıldıktan sonra taşıyıcı kollarüzerinden kayabilir ve altında çalışankişinin üzerine düşüp yaralanmasınahatta ölümüne neden olabilir. Bunuönlemek için araç mutlaka her zamandört köşesinden eşit şekilde kaldırılmalı,taşıyıcı kolların araç altındaki kaldırmanoktalarına tam olarak oturduğundanemin olunmalıdır.

Araç klima sistemlerinde kullanılangazlar çalışanlar açısından birtakımriskler taşımaktadır. Gazlar temasettikleri herhangi bir maddeyi, ki bunai n s a n c i l d i d e d a h i l d i r, a n ı n d adondurabilirler. Bu durum “frost bite”olarak tanımlanan “soğuk ısırığının”oluşmasına neden olup çalışanlarınciltlerinde doku hasarları oluşmasınaneden olabilir. Eğer sistem üzerindeonarım yapılacaksa mutlaka öncesistemin gazı makineler yardımı ileboşaltılmalı, sonra sökme işleminegeçilmelidir. Elleri dirseklere kadarkoruyan kalın deri eldivenler, tam yüzsiperleri ve ilave olarak göze tam oturankoruyucu gözlükler mutlaka kulla-nılmalıdır.

Motorlu araç bakım onarımı yapanatölyelerde çok sık rastlanan kazatürlerinden birisi de kaynak işleriesnasında meydana gelen yangınlar vepatlamalardır. Özellikle yakıt deposuüzerinde yapılan kaynak işlemlerisırasında meydana gelen patlamaların

Zorunlu haller dışında motoru çalışırdurumdaki bir araç üzerinde işlemyapılmamalıdır. Bir temel emniyet tedbiriolarak araç üzerinde çalışmaya başlama-

dan önce akünün (-) kutup başısökülmeli, böylece aracın üzerindeçalışan kişinin bilgisi dışında hareketegeçmesi ihtimali ortadan kaldırılmalıdır.Ancak aracın çalışır durumda olmasınınzaruri olduğu hallerde araç çalıştırıl-madan önce el freni (park freni) çekilmeli,tekerleklerin önüne ve arkasına takozlarkonulmalı, vitesin boşta olduğuna eminolunmalıdır. Günümüz araçlarınınçoğunda basınçlı soğutma sistemlerikullanılmaktadır. Bu sistemler üzerindeçalışılmaya başlanmadan önce sisteminsoğuması beklenmeli eğer bu mümkündeğil ise önce sistemdeki basınç tahliyeedilmelidir.

Ayrıca vücudunda kalp pili gibi her hangibir tıbbi implant taşıyanlar hiçbir koşul

altında bu sistemler üzerinde çalışma-malıdır. Aracın aküsünün yakınındakıvılcım çıkarmaktan kaçınmalı, açık alevile kesinlikle aküye yaklaşılmamalıdır.Akü ile ilgili diğer bir tehlike ise akününiçindeki sülfürik asit çözeltisidir. Akü ileçalışırken cildin sülfürik asit ile temasınıönleyici eldiven ve giysiler kullanıl-malıdır.

Motor ya da diğer hareketli aksamüzerinde çalışmaya başlamadan önceyüzük, künye, kol saati gibi hareketliparçalara takılma riski yüksek kişiseleşyalar çıkarılmalı, bol yakalı ya dam a n ş e t l e r i g e v ş e k i ş k ı ya f e t l e r iseçilmemelidir. Eğer çalışanın saçı uzunise uygun bir şeki lde arkas ındatoplanmalıdır. Aksi takdirde kişininsaçının ya da taktığı herhangi biraksesuarın radyatör fanı gibi hareketliparçalara teması durumunda ciddiyaralanmalar ya da ölüm ile sonuçlanankazalar olması muhtemeldir.

Benzinli motorlarda kullanılanateşleme sistemleri voltajıyükseltilmiş elektrik kullanırlar.Bu yüksek gerilim 40.000 Volt'ubulabilir. Bu nedenle zorunluhaller dışında çalışmakta olan birmotorun ateşleme sistemine aitparçalara çıplak elle asladokunulmamalıdır, bu iş yüksekelektriksek yalıtkanlığa sahipkauçuk eldivenler ve kalın kauçuktabanlı ayakkabılar giyildiktensonra yapılmalıdır.

29


sonuçları son derece vahim olmaktadır.Bu konu son yıllarda LPG'nin araçlardayakıt olarak yaygın bir şekilde kullanıl-maya başlanması ile önemini daha daartırmıştır. Aracın kullandığı yakıt türü neolursa olsun yakıt deposu üzerindekaynak yapılması gerekiyorsa, önce depoaraçtan sökülmeli, içindeki yakıt tama-men boşaltılmalı, içi su ile doldurul-duktan sonra kaynak yapılmalıdır.

Araç balatalarında bulunan asbest lifleribalata içer is inde sabit durumdabulundukları sürece bir tehlike arzetmezken, sorun balatanın kullanımesnasında aşınması ile ortaya çıkmak-tadır. Çalışma esnasında havaya karışanbu lifler çalışanın akciğerlerine yerleşerekbaşta akciğer kanseri olmak üzere bir çokmeslek hastalığına neden olmaktadır.Bunun önüne geçmek için öncelikle frenve debriyaj aksamı üzerinde çalışırkenmutlaka P3 sınıfı bir toz maskesikullanılmalıdır.

Süspansiyon sistemlerinin bakım veonarımı esnasında en çok karşılaşılankaza türleri aracın yaylarının (helezonla-rının) sökülüp takılması esnasında mey-dana gelen kazalardır. Gerekli tedbirleralınmadan ve uygun ekipman kullanıl-madan bu helezonlar sökülmeye teşeb-büs edildiğinde helezonlar büyük birhızla serbest kalabilmekte ve fırlayarakyakınındaki kişilerin yaralanmalarına vehatta ölümlerine neden olabilmekte-dirler. Bu tür kazaların önlenmesi içinmutlaka özel olarak imal edilmişekipman kullanılmalıdır. Helezon sıkıştır-ma ekipmanı ile sıkıştırılmış bir helezonasla bu şekilde muhafaza edilmemeliveya nakledilmemeli, araç üzerinden

söküldükten sonra mutlaka üzerlerindekigerilim alınmalı ancak bundan sonradepolanmalı veya nakledilmelidir.

Gövde üzerinde çalışırken özellikle el vekol yaralanmalarının sık yaşandığıişlerden biri de araçların camlarınınsökülmesi ve takılması işleridir. Bu işlemsırasında kullanılan aletler son derecekeskin olduğundan, kullanılırken eğerazami dikkat gösterilmezse kolaylıklayerinden kurtulmakta ve kesme işiniyapan kişinin yaralanmasına nedenolmaktadır. Aynı şekilde kesim işlemisırasında küçük cam kırıkları oluşmaktave bunların özellikle göze kaçmasıdurumunda ciddi sağlık sorunlarıoluşabilmektedir. Bu gibi durumlarıönlemek için kesici ile çalışırken çokdikkatli olunmalı, mutlaka işe uygun,kolay kesilmeyen, kalın koruyucu eldivenve uygun iş gözlüğü kullanılmalıdır.

Günümüzde çok sayıda motorlu taşıtınülkemiz yollarında ve kırsal alanlarda hergün hizmet vermekte olduğu düşünüldü-ğünde bu araçlara bakım onarım hizmetiveren sektörün çok sayıda çalışanaistihdam sağladığı söylenebilir. Sektördefaaliyet gösteren işletmelerde meydanagelen iş kazalarının nedenleri ve sonuç-ları incelendiğinde büyük çoğunluğununbasit güvenlik tedbirlerine uyulmama-sından kaynaklandığı görülmektedir.Bugün gelinen noktada sektördekiçalışanların büyük çoğunluğunun halamesleki eğitimden yoksun, bilinçsizg e n ç l e rd e n o l u ş t u ğ u g öz ö n ü n ealındığında, nitelikli mesleki eğitimeolan ihtiyaç daha çok ortaya çıkmaktadır.Özellikle küçük kent ve kasabalardamotorlu araç bakım ve onarımı işi yapanatölyeler genellikle 2-3 kişinin çalıştığıküçük işletmelerdir ve büyük çoğunluğukayıt dışı faaliyet göstermeleri nedeni ilesağlıklı biçimde denetlenememektedir.Bu küçük işletmelerde çalışanlarçoğunlukla hısım akraba ilişkisi içindeolduklarından meydana gelen herhangi

bir iş kazasını rapor etmek (özellikleküçük yerleşim yerlerinde) “ayıp” olarakkabul edilmektedir. Bu ve benzerinedenler bir araya geldiğinde sektördekiiş sağlığı ve güvenliğini iyileştirmenin ilkaşaması olan sağlıklı veri toplamanıngüçlüğü daha iyi anlaşılmaktadır. Diğersektörlerde çalışanlar arasında da yaygınolan “bana bir şey olmaz” anlayışının neyazık ki bu sektörde de oldukça yaygınolduğu görülmektedir. Meydana gelenkazalarda göz ya da el gibi çalışanın işgörebilirliğini ve vücut bütünlüğünüciddi biçimde etkileyen uzuvlar ciddizararlar görmektedir. Sektörde çalışanla-rın sağlıklarını korumak kaza ve meslekhastalıklarının ülke ekonomisine getire-ceği yükün önüne geçmek için mutlakasektöre eleman yetiştiren, iş sağlığı vegüvenliği bilincinin oluşturulmasındakilit rol oynayan mesleki eğitimin kalitesiyükseltilmeli ve sektör üzerindekidenetim artırılarak kayıt dışı çalışmanınve özellikle çocuk işçiliğinin önünegeçilmelidir.

Parçaların temizliği içinbasınçlı hava kesinliklekullanılmamalı, bu iş için özelolarak imal edilmiş temizlikspreyleri kullanılmalıdır.

1 BEDİR, Atila, Türkiye'de Otomotiv SanayiiGelişme Perspektifi, DPT Yayınları, 2002

3 HUMPHREY, John, Globalisation and SupplyChain Networks: Auto Indıstry in Brazil andIndıa, published in G.Gereffi, F.Palpacuer andA.Parisotto (eds), Global Pr

d'Automobiles, OSD-Otomotiv SanayiiDerneği, Türk Otomotiv Sanayii Genel veİstatistiki Bilgiler Bülteni, 2002.

2 BLOMMFIELD, Gerald, The World AutomotiveIndustry, David &Charles Inc., Vermont,1978, s.16.

oduction andLocal Jobs, Cenevre,1999.

4 PROBST, Charles O., Bosch Fuel Injection andEngine Management, Bentley Publishers,1989

5 Mercedes Benz Technical Companion,Bentley Publishers, 2005

6 AAMA, 1998 World Motor Vehicle Data; CCFA-Comite des Constructeurs Français

kayn

akla

r

30

Motorlu Araç Sektörü

31

Çocuklarınız iş yerinde güvende mi?O nlara, i şyer inde bir i ler in ing ö z k u l a k o l d u ğ u n d a n e m i n

misiniz?

Bu bülten, işverenlerin işyerindekigençlere sunması gereken sağlık vegüvenlik düzenlemelerini anlamanızay a r d ı m c ı o l a c a k v e i ş y e r i n d e k iyaralanmaları önleme konusundaçocuklarınızla rahatlıkla konuşabilmenizisağlayacaktır.

Her yı l milyonlarca öğrenci, cepharçlıklarını kazanabilmek için yarızamanlı işlerde ya da yazlık işlerdeçalışmaktadır. Birçoğu, gençler için özelolarak organize edilmiş deneyimkazanmaya yönelik işlerde çalışırken,diğerleri hayatlarında ilk kez tam zamanlıbir işte çalışmaya başlarlar.

Erken yaşta sahip olacakları bu işdeneyimi, son derece önemli iş becerilerigeliştirmelerine fırsat tanıyarak, gençlere

birçok şey kazandırabilir. Bu deneyimayrıca sağlıklı ve güvenli de olmalıdır.

Gençler, ilk kez tam zamanlı bir işteçalışmaya başladıklarında, bu başlangıçsağlıklı ve güvenli olmalıdır ki, yaşamakiçin çalışmaya devam edebilsinler.

Ne yazık ki durum her zaman böyleolmamaktadır. Avrupa istatistiklerinegöre, 18 – 24 yaş arasındaki genç çalışan-larda görülen iş kaynaklı yaralanma

ceviri

Sakine OVACILIİSG Uzmanı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü


EBEVEYNLERE ÖNERİLER

oranı, diğer yaş gruplarındaki çalışanlarınoranından %50 daha fazladır.

17 yaşındaki bir genç kız, tatil dönemindeçalışmak için başvurmuş olduğu işebaşladıktan yalnızca bir saat sonra,parmağının bir kısmını kaybetti .Parmakları, çalışmakta olduğu fırındakullanılan bir makinede ezildi.

18 yaşındaki bir tamirci çırağı, alevlerinarasında kaldıktan dört gün sonrayaşamını yitirdi. Genç çırak, müdürününboş bir tanka petrol ve dizel karışımıboşaltmasına yardım ediyordu…

Çalışanlar, sağlık ve güvenlikle ilgili çeşitlidüzenlemelere tabidirler. Bu düzenle-meler gereği işverenler, işyerindekitehlikeleri değerlendirmeli, gerekliönleyici tedbirleri almalı ve ihtiyaçduyulan yönlendirme ve eğit imisağlamalıdırlar. Gençlerin eğitim,deneyim ve bilinç düzeyinin yeterliolmaması nedeniyle işverenler, çalışangençlere ve işe yeni başlayanlara dahafazla dikkat göstermelidirler.

18 yaşın altındaki çalışanlar için ise, bazıek yükümlülükler bulunmaktadır. Çünkü18 yaşın altındakiler hem deneyim-sizdirler, hem de gerekli olan fiziksel vezihinsel olgunluğa sahip değildirler.Ayrıca bu yaş grubundaki çalışanlarınçalışma saatleriyle ilgili bazı sınırlamalarda bulunmaktadır.

Gençlere bir iş deneyimi sahibi olmalarıiçin çalışma imkanı veren işverenler,sağlık ve güvenliklerinin korunması içinkendi çalışanlarına sundukları imkanlarınaynısını onlara da sunmalıdırlar.

Çalışan gencin, okuldan ayrılmak içinbelirlenmiş olan minimum yaşın altındaolması durumunda işveren, gencin annebabasını ya da yasal velisini iş yerindekiriskler ve kontrol tedbirleri konusunda

biligilendirmelidir. Bu bilgilendirme sözkonusu genç işe başlamadan önceyapılmalıdır.

İşyerindeki gençlerin korunmasıyla ilgiliolarak, Avrupa yönetmeliklerini temelalan ulusal düzenlemeler bulun-maktadır. Bu yönetmelikler, gençlerinyeterli deneyime, bilinç düzeyine veolgunluğa sahip olmamaları nedeniylekarşılaşabilecekleri belli başlı riskleri gözönüne almaktadır.

Bu yönetmeliklerin genelinde, işveren-den beklenilenler:

G e n ç l e r i n s a ğ l ı ğ ı n ı y a d agüvenliğini tehdit eden risklerideğerlendirirken, gençlerind e n e y i m s i z o l d u k l a r ı n ı ,sağlıklarını ve güvenliklerinietkileyecek olan mesleki risklerkonusunda yeterince bilinçliolmadıklarını, fiziksel ve zihinselolgunluktan yoksun olduklarınıgöz önünde bulundurmak,

İşe alınan gencin, çalışmayabaşlamadan ÖNCE risk değerlen-dirmesini yapmak,

Çalışan gençlerin belirli işleriyapmalarını yasaklarken riskd e ğ e r l e n d i r m e s i n i d i k k atealmak,

O k u l ç a ğ ı n d a k i ço c u k l a r ı nçalışması söz konusu olduğunda;

gerçekleştirilen risk değerlendirmesininsonuçları ve buna bağlı olarak alınankontrol tedbirleri konusunda, çocuklarınebeveynlerini veya yasal velilerinibilgilendirmek.

Genel kural olarakaşağıda belir tilen işleri

yapmalarına izin verilmemelidir:





Gençlerin deneyimsizlik ya dagüvenliğe yeterli dikkati göster-memek gibi nedenlerle gözdenkaçırabilecekleri türden riskleriçeren işler.

“İşyerindeki gençlerin korunması”başlıklı bültenimiz; gençlere verile-bilecek görevlerle ilgili sınırlamaları, yaşve s a at s ı n ı r l a m a l a r ı n ı , m e s l e k ieğitimdeki özel istisnaları ve asgariokuldan ayrılma yaşının altında olançocukların çalışmalarına izin verilen ÜyeDevletlerdeki katı sınırlamalarla ilgilidaha fazla ayrıntıları içermektedir. Kesinyükümlülüklerle ilgili olarak lütfen ulusalmevzuatımıza bakınız (ulusal mevzuatı-mız için; http//isggm.calisma.gov.tr)

Birçok iş kazası önlenebilir özellikteolmasına rağmen, genç insanlar dakazalarla ve ölümlerle karşılaşa-bilmektedirler. Diğer yandan; yapılan iş,gencin gelecekteki sağlığını da tehlikeyeatabilir. Örneğin, gençler alerjiye sebepolabilecek ürünlerle veya yüksekgürültülü ortamlarda çalışıyor olabilirler.Ayrıca, çal ış ırken aldıkları duruşpozisyonu yanlış olabilir ve sağlıksorunlarına yol açabilir. Bu nedenle sağlıkve güvenlik alanındaki önleyici yaklaşım

onsekiz yaşın altındakigençlerin

18 Yaşın Altındaki GençlerinGüvenliği - İşverenler NeYapmalıdır?

Ebeveynler Ne Yapabilir?

>

>

>

>

>

>

>

>

>

32

Ebeveynlere Öneriler

v e e ğ i t i m k ü ç ü m s e n m e m e l i d i r.Çocuklarınıza yardımcı olabilmek içinyapabilecekleriniz aşağıda sıralan-maktadır:

Çocuklarınızla hafta sonlarındaya da tatillerde çalıştıkları işler vestaj amaçlı iş seçimleri hakkındakonuşun. Ne tür iş ve işyeriseçenekleri var?

O n l a r a v e r i l e n g ö re v l e r i nözellikleri konusunda bilgi sahibiolun.

Çocuklarınıza ne tür eğitimlerdengeçtiklerini ve kendilerine ne türgözetim yardımı verildiğinisorun. Herhangi bir makineyik u l l a n m a d a n ö n c e v e y akendilerine yeni bir görevverildiğinde, bu konuda eğitim vedestek istemekten çekinme-meleri gerektiğini söyleyin.

Düzenli olarak onlarla işlerihakkında konuşun. İşyerindekisorunlarını ya da sağlık vegüvenlik ile ilgili endişelerinisizinle konuşmaları için onlarıcesaretlendirin.

İş yerindeki sağlık ve güvenlikdüzenlemeleri ve verilen eğitimgibi konularda işverenleriylegörüşün.

Çocuklarınızı, yalnız çalışmanınveya gece çalışmanın tehlikelerikonusunda uyarın.

Yaptıkları işten emin olmamalarıdurumunda soru sormaları veyardım istemeleri; ayrıca ne kadarküçük olursa olsun bir tehlike,yaralanma ya da sağlıklarınınbozulduğu durumlar ile karşılaş-tıklarında, bunları vakit geçir-meden bildirmeleri konularındaçocuklarınızı teşvik edin.

Çocuklarınızı işyeri hekimi,hemşiresi veya işyeri sağlıkekibinden biriyle konuşmalarıiçin teşvik edin (işyerinde böylebir ekip varsa).

Ayrıca, herhangi bir şikayetle hekimegitmeleri durumunda, yaptıkları işkonusunda hekimi bilgilendirmeleriniisteyin.

Güvenlik sorunlarıyla ilgili olarak,işçi güvenlik temsilcisiyle ya davarsa sendika temsilcisiylegörüşebileceklerini hatırlatın.

Çocuklarınıza sağlık ve güvenlikleilgili olarak, mevcut işyerinizde yada daha önceki işlerinizdeyaşadığınız deneyimlerinizianlatın. Ne olmuştu, neleryapıldı, daha bilgili olsaydınız neyapardınız, vb…

Küçük yaştaki çocuklara yönelikriskler konusunda bilinçlendirmeetkinliklerinin ve büyük yaştakiçocuklar için işle ilgili sağlık vegüvenlik konularının eğitimprogramına dahil edi lmesikonusunda, çocuklarınızın okulyönetimini teşvik edin.

Bu konularla ilgili olarak diğervelilerle görüşün.

Ke n d i i ş ye r i n i zd e, ç a l ı ş a ngençlerin korunması konusundaneler yapıldığını öğrenin.

Çocuklarınızı, yaptıkları işle ilgilio l a r a k s a ğ l ı k ve g ü ve n l i kyönünden daha fazla bilgiedinmeleri için teşvik edin. Bubilgilere, ulusal makamlardan yada Ajans’ın web sitesindekikaynaklardan ulaşılabilir.

Kendiniz de daha ayrıntılı bilgi edinin!

Çalışan gençlerin diğer çalışanlar gibi,sağlık ve güvenlikle ilgili üç önemli hakkıvardır:

Bilme hakkı,

Katılım hakkı,

Güvenli olmayan işi reddetmehakkı.

Çalışan gençlerin ayrıca bazı sorumlu-lukları da vardır:

Güvenli çalışmak,

Tehlikeleri bildirmek,

Koruyucu araçları ve donanımlarıkullanmak veya giymek.

Memnun etme isteği ve belirsizlik gibietkenler, gençlere engel oluşturabilir. Bunedenle; hakları, her zaman güvenli birbiçimde çalışmalarının gerekliliği,kendilerini ve çalışma arkadaşlarınıkorumak için güvenlik prosedürlerini herzaman takip etmeleri konularındaonlarla konuşun. İş oyun değildir!

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

1 .

2 .

3.

1 .

2 .

3.

Kaynakht tp: //osha.eu. int

33


34

SIVI PETROL GAZI (LPG)

LPG'nin endüstride, konutlarda ve taşıtlardaki giderek yaygınlaşan kullanımıberaberinde başta yangın ve patlama olmak üz

yüksek derecede yanıcı bir maddedir ve atmosferik koşullara maruzkaldığında hızla patlayıcı hava - hidrokarbon karışımı oluşturur. LPG'ninkullanımı ve alınması gereken önlemlere ilişkin maddelere önemle dikkatedilmelidir.

ere önemli riskleri getirmektedir.LPG,


Sıvılaştırılmış Gazlar; belirli basınç vesıcaklıkta gaz halinden sıvı halineveya sıvı halden gaz haline dönüşe-

bilen gazlardır. Bunlardan en önemlisi veen çok bilineni ise, kısaca “LPG” olarakbilinen Sıvılaştırılmış Petrol Gazıdır(LPG). İngilizce “

” kelimelerinin ilk harflerindenoluşan LPG, bilinen en önemli sıvılaştı-rılmış gazdır ve petrol kökenlibir üründür.

Sıvılaştırılabilen diğer önemli gazlar ise;sıvı doğalgaz, oksijen, azot, argon,helyum, karbondioksit, vb gazlardır.

Ham petrolün, rafinerilerde arıtılması ileveya doğalgazdan elde edilen LPG'ninbileşimi 70 bütan, 30 propankarışımından oluşmuş olup; havadan ağırve yanıcı bir gazdır. Türkiye'de daha çokmutfaklarda ve bu arada ısınma,aydınlanma ve sanayimizin birçokkesimlerinde kullanılan, dünyada veözellikle de ABD'de otomotiv sanayindearaçlara enerji elde etmede, havalandır-ma cihazlarının çalıştırılmasında, petrolkuyuları sondaj donanımlarına güç eldeetmede karşımıza çıkan LPG; Propan(C H ) ve Bütan (C H ) gazlarının bellioranlardaki karışımından oluşmaktadır.Dünyadaki LPG üretiminin 61'i doğalgazdan, 39 'u ise petrolün rafinerilerdeişlenmesi yolu ile elde edilmektedir.

havadan ağır olduğu için

Basınç uygulanarak sıvılaştırılan

LPG'nin hacmi düşer ve taşıma,depolama, ölçme işlemleri kolaylıklayapılır. Basınçlı kaplar içerisinde sıvıhalde depolanan LPG, kullanıldığı cihazatransfer edilirken uygulanan basıncınkaldırılması ile gaz hale geçer ve gazfazında kullanılır. Normalde renksiz vekokusuz olan LPG, bulunduğu ortamdakullanıcılar tarafından kolaylıkla ayırtedilmesi için, ilekokulandırılarak tüketiciye sunulur.

Artan motorlu taşıt sayısına paralelolarak hava kirliliğinin artması, araştır-macıları çevreye zarar vermeyen alter-natif yakıtların arayışına itmiştir. LPGbilinçli kullanıldığında insanlar için birçok yakıttan d

LPG kullanan araçlaratmosfere daha az miktarda zararlı gaz

LPG'nin endüstride, konutlarda vetaş ı t lardaki g iderek yaygınlaşankullanımı beraberinde başta yangın vepatlama olmak üz

yüksek derecedeyanıcı bir maddedir ve atmosferikkoşullara maruz kaldığında hızla patlayıcıhava - hidrokarbon karışımı oluşturur.LPG sıvısı deri veya göz ile temasettiğinde soğuk yanıkları oluşur. Yüksekkonsantrasyonda LPG buharını kısa sürelidahi olsa solumak baygınlığa

Liquefied PetroleumGases

% %

%%

3 10 4 10

LPG kaçakdurumunda su gibi akar ve en derin yerdebirikir.

etil merkaptan

aha ekonomiktir. LPG çevredostudur ve

yayarlar.

ere önemli risklerigetirmektedir. LPG,

veya ölümesebep olabilir.

LPG, oda sıcaklığı ve bir atmosfer basınçaltında gaz halinde olup basınç uygulan-dığında sıvılaşmaktadır. LPG sıvılaştırıldı-ğında hacmi önemli ölçüde azalacağın-dan dolayı taşıma, depolama ve ölçmeişlemleri sıvı haldeyken yapılmaktadır.Basınç düşürüldüğünde çevreden aldığıısı ile gaz haline dönüşmekte ve gazhalindeyken kullanılmaktadır. Evlerde;yemek pişirmede, ısıtmada, soğutmadakullanılmaktadır. Bunların dışında dakullanım alanları oluşmaktadır (aydınlat-ma, çöp yakma fırınları vb.). Ticarialanlarda; otel, lokanta, fırın, hastane,küçük sanayi işletmelerinde, büyükkuruluşlarda yemek pişirmede, suısıtmada, sterilizasyon gibi işlerdekullanılmaktadır. Taşıtlarda; içtenyanmalı motorlarda motor yakıtı olarakotomobil, kamyon, otobüs, traktör,forklift, tren ve elektrik santrallerindekullanılmaktadır.

35


LPG'nin patlaması için bu gazın havaiçinde hacimce en az %2, en çok %9sınırları dahilinde karışmış olmasıgereklidir. Bu sınırların altında ve üstündepatlama olayı gerçekleşmez. Eğer tüptenveya tanklardan LPG sızıntısı saptanmışsa,derhal tüp veya tank valfı kapatılaraksızıntı durdurulmalıdır Bu sırada ortamdayanıcı bir gaz karışımı oluşacağından,kıvılcım çıkartarak yanmayı başlatabi-lecek eylemlerden kaçınılmalı, kıvılcımçıkarabilecek donanımlar ortamdanuzaklaştırılmalıdır. Elektrik düğmelerikullanmamalıdır. Ortamda hava dolaşımısağlanmalı

telaşa ve paniğe meydanvermeden ortamdan uzaklaştırılmalıdır.İtfaiyeye ve eğer mümkünse ilg

Yapılan iş gereği ürün kaçaklarının olmasıbeklenen iş yerlerinde genel veya lokalhavalandırma tedbirleri alınmalıdır.Yapılan işe ve LPG kullanımına uygunolarak gerekli kişisel koruyucu donanımlarçalışanlar tarafından kullanılmalıdır. Mev-cut standart, yönetmelik ve tüzüklerdeLPG'nin kullanımı ve alınması gerekenönlemlere ilişkin maddeler yer almak-tadır.

.

ve derhal ortamda bulunanpersonel

ili firmayahaber verilmelidir.

Zorunlu hallerde, koruyucu giysive solunum cihazı kullanılarakeğitilmiş personel kurtarmaişlemini gerçekleştirmelidir.Bunların dışında; LPG tanklarınınemniyet mesafeleri standartlarauygun olmalıdır. Sigara içilmez,yanıcı ve parlayıcı madde, ateşleyaklaşma gibi ikaz levhalarıtankın veya ilgili yerin etrafında,güvenlik tel örgüsü üzerinde veLPG' nin kullanıldığı yerlerdebulundurulmalıdır

36

Sıvı Petrol Gazları

37

OFİS İŞLETMELERİNE YÖNELİK ÖRNEK

RİSK DEĞERLENDİRMESİ

Çeviri: F. Gülay GEDİKLİİSG Uzmanı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü

Bir HSE (Health and Safety Executive) yayınıdır.

çeviri

Senaryonun belirlenmesiYönetim ve finansal danışmanlıkhizmetleri sağlayan ofisimiz, 10 katlı bir işmerkezinin 2 katını kiralık olarakkul lanmaktadır. B u of is tek i r i s kdeğerlendirmesi ofis müdürü tarafındangerçekleştirmiştir.

Ofiste 18 çalışan bulunmakta vebunlardan biri de tekerlekli sandalyekullanmaktadır. Ofiste tipik ofis mobil-yaları ve ekipmanları kullanılmaktadır.Her katta yiyecek ve içeceklerinhazırlanabileceği bir mutfak, tuvalet velavabolar bulunmaktadır.

Her akşam bu ofisler, genel ofis temizlikyüklenicileri tarafından temizlenmek-tedir. Bu firma temizlik malzemelerinikendilerine ait kilitli bir depoda sakla-maktadır.

Ofis binası 2000 yılından önce inşaedilmiştir. Mülk sahibi binayı, asbestosvarlığına karşı inceletmiş ve bu inceleme-nin sonuçlarını tüm kiracılar ile paylaş-mıştır. Asbestos içeren maddeler bulun-muş ancak durumları iyi olmakla beraber,hasar görecek, çalışılan ya da etkilenile-cek yerlerde olmadıkları tespit edilmiş vebu şekilde bırakılmalarına karar veril-miştir.

Ofis binası, 7 gün 24 saat güvenlikkapsamında bulunmasına rağmen, hafta

içi ve hafta sonu 21:00 ile 06:00 arasındakilitli tutulmaktadır.

Bu örnek risk değerlendirmesi ofisişletmelerine yönelik hazırlanmış olsa da,bünyesinde ofis bulunan tüm işletme-lerde model olarak alınabilir.

Risk değerlendirmesi yapılırken “rehberi”

kullanılmıştır.

Tehlikeleri belirlemek için:

İşyerinde dolaşılarak etraftatehlike yaratabilecek bir durumveya nesne bulunup bulunmadığıaraştırılmıştır.

Tekerlekli sandalye kullanançalışanlar da dahil olmak üzeretüm şef ve personel ile, alan vefaaliyetlerine yönelik bilgi vedeneyimlerini öğrenmek veişyerlerinde sağlık ve güvenlik ileilgili görüş ve sorunlarını dinle-mek amacıyla görüşülmüştür;

Daha sonra, tehlikelerden kimlerin nasıletkilenebileceği not alınmıştır.

Her bir tehlike için, bu tehlikelereyönelik hangi kontrollerin (önlem-

lerin) mevcut olduğu not edilmiştir.Halihazırda uygulanmakta olanönlemlerin yeterli olmadığı kanısınavarılıyor ise, riskin kontrol edilmesiiçin başka ne gibi çalışmalarınyapılması gerektiği not alınmıştır.

R i s k d e ğ e r l e n d i r m e s i n i nuygulamaya konulmasının ardından,

sonraki adımların kimler tarafından nezaman atılması gerektiği konusundakarar verilmiş ve bunlar kayıt altınaalınmıştır. Her bir madde tamam-landığında, listede bu maddelerekarşılık gelen alanlara işaret konulmuşve tarihleri not edilmiştir. Riskdeğerlendirmesi, tüm personelingörebileceği şekilde personel odasındaduvara asılmıştır.

Gerçekleştirilen ofis toplantısındamüdür, personel ile değerlendirmeninsonuçlarını tartışmış ve risk değerlen-dirmesinin kopyalarını dağıtmıştır.Ofis müdürü risk değerlendirmesiniher yıl düzenli olarak veya işyerindeh e r h a n g i b i r b ü y ü k d e ğ i ş i k l i kolduğunda derhal güncelleme kararıalmıştır.

Risk değerlendirmesi nasılyapılmıştır?

1.

2.

3.

4 .

5.

Beşadımda risk değerlendirmesi

■

■

■

■

Temizlik faaliyetlerinin ofisçalışanlarına ve ofis çalışanlarınında temizlik faaliyetlerine yönelikbir risk teşkil edip etmediğiaraştırılmıştır;

O l ay l a r ı n d a h a ö n ce n a s ı lsonuçlandığını görmek amacıylaişyerinde tutulan kayıtlarabakılmıştır.

Önemli hatırlatma

Bu örnek risk değerlendirmesi,küçük bir işletmeninbenimseyebileceği bir yaklaşımıörneklemektedir. Bu örneği,işletmenizdeki bazı tehlikeler ile,var olan risklerin kontrol altınaalınmasına yönelik adımlarıgözönünde bulundurabileceğiniz birrehber olarak kullanınız. Herişyerlerinde bulunan tehlikelerinfarklılık göstermesi nedeniyle,bunun, üzerinde hiç düşünmedentamamiyle olduğu gibiuygulayabileceğiniz bir riskdeğerlendirmesi olmadığına lütfendikkat ediniz. Bu durum yasaldüzenlemelere uygun olmadığı gibikişilerin korunmasına yönelik etkinbir yöntem de olamaz.

Her iş değişiktir. İşinizdeki tehlikelerve gerekli olan kontroller hakkındakendinizin fikir sahibi olmasıgerekmektedir.

38

Ofis İşletmelerinde Risk Değerlendirmesi

39


40

Ofis İşletmelerinde Risk Değerlendirmesi

41

GirişAvrupa istatistiklerine göre, 18 – 24 yaşarasındaki genç çalışanlarda görülen işkaynaklı yaralanma oranı, diğer yaşgruplarındaki çalışanların oranından%50 daha fazladır. Yeterli gözetim vedenetim yapılmaması, bu derece yüksekkaza oranının altında yatan faktörlerdenbirisidir. İşyerindeki gençler; yaptıklarıişe, çalışma ortamına ve kendilerinietkileyebilecek risklere aşina değillerdir.Deneyimsizlikleri, karşılaşabilecekleririskleri fark edemeyecekleri ya da bu

risklere yeterince dikkat edemeyeceklerianlamına gelmektedir. Ayrıca, 18 yaşınaltındaki gençlerin çalışmasıyla ilgili bazıbelirli sınırlamalar vardır. Bu nedenlerle,çalışan yetişkinlerle karşılaştırıldığında,gençler eğitimin yanında gözetime dedaha çok ihtiyaç duymaktadırlar. Bugençlerin arasında, staj ya da eğitimamacıyla işe yerleştirilen öğrenciler ve işeyeni alınan gençler de bulunmaktadır.

17 yaşındaki bir genç kız, tatil dönemindeçalışmak için başvurmuş olduğu işebaşladıktan yalnızca bir saat sonra,

parmağının bir kısmını kaybetti .Parmakları, çalışmakta olduğu fırındakullanılan bir makinede ezildi. Bu olaylailgili olarak; genç kızın gözetmeninin,kazanın olduğu ana kadar, kızın makineyikullandığından haberdar olmadığı,sağlık ve güvenlik eksiklikleri için tutulankayıtlara geçirildi.

23 yaşındaki genç bir adamda, boyapüskürtme tabancalarını temizlemek içinkullanılan yanıcı bir maddeyle temasetmesi sonucu, ileri derecede yanıklaroluştu. Söz konusu şirketin hiç de güvenli

ceviri


GÖZETMENLERE ÖNERİLERF. Gülay GEDİKLİ


olmayan yöntemleri arasında, tabanca-ların temizlenmesi için kullanılan mad-denin etiketlenmemiş olması ve açıkkovalarda taşınmasının yanı sıra eğitimve gözetim eksikliği de bulunmaktaydı.

16 yaşındaki gencin, işe başladığı ilkgünün daha ilk iki saati bile dolmadan, 18tonluk çöp kamyonunun basamağındandüşerek, kamyonun altında sürüklenmesisonucu bacakları kırıldı. Bu vakada ise,güvenlik prosedürleri mevcut olmaklabirlikte, bu prosedürlerin takip edilmesinisağlayacak olan sistem yetersizdi. Eğitimve gözetim eksikliği, dikkate değer birsorun teşkil ediyordu.

İşvereniniz, gençlere gözetim hizmetiverebilmek için bazı düzenlemeleroluşturmalıdır. Ayrıca, gençlerin işyerin-de karşılaşabilecekleri belli başlı riskleribelirlemek, gerekli koruyucu tedbirlerialabilmek ve gençlerin gözetim ihti-yaçlarını tanımlayabilmek için riskdeğerlendirmesi de yapmalıdır.

Gözetim görevinizi yerine getirebilmeniziçin, işvereniniz aşağıdakileri yapmalıdır:

Gençlerin çalışmasıyla ilgiliriskler ve alınması gerekenkontrol tedbirleri; gençleriny a p a b i l e c e k l e r i g ö r e v l e r egetirilen sınırlamalar;

İhtiyaç duyulan gözetim düzeyi ve sürekligözetim isteyen bazı iş uygulamalarıkonularında sizi eğitmelidir.

Gençlerle çalışırken or tayaçıkabilecek sağlık ve güvenliksorunları ve gözetmen olarakr o l ü n ü z k o n u l a r ı n d a s i z ieğitmelidir.

Size düşen rolü, sizden neler

beklendiğini ve gözetim görev-lerinizi nasıl yerine getirmenizgerektiğini size anlatmalıdır.

Gözetim görevlerinizi yerinegetirmeniz için size yeterli zamanve yetkiyi vermelidir.

Gözetmenliğini yapacağınızişlemler doğrultusunda, sağlık vegüvenlik alanında yeterliliğinizisağlamalıdır.

Çalışan gençlerin güvenliği ileilgili gözetim görevlerinizi yapa-bilmeniz, sorunları rapor edebil-meniz, sorunlu alanların iyileşti-rilmesi yönünde önerilerdebulunabilmeniz için gereklidüzenlemeleri yapmalıdır.

Gözetmenler olarak, çeşitli yollarlagençlerin sağlığını ve güvenliğinisağlamak konusunda önemli bir rolünüzbulunmaktadır.

Güvenli çalışma uygulamalarınıngerçekleştirilmesini sağlamak,

B u g ü ve n l i u yg u l a m a l a r ı nönemini anlatmak,

Gençler için iyi bir örnek teşkiletmek,

Güvenlik kültürünün benim-senmesine yardımcı olmak,

Güvenli davranışları ödüllen-dirmek.

Gençlerin deneyimi az olabilir, ancak yinede güvenliği ilgilendiren konularakatılımlarını teşvik etmek ve fikirlerinialmak son derece önemlidir. Çalışangençlerin sağlığının ve güvenliğininkorunması için risk değerlendirmesiüzerine temellendirilmiş çeşitli düzenle-

melerin bulunması gerekir. Alınantedbirler düzenli olarak gözlemlenerek,beklentileri karşılayıp karşılamadıklarıkontrol edilmeli ve herhangi bir değişiklikya da yenilemeye gereksinim olupolmadığına bakılmalıdır.

Siz de herhangi bir sorun ya dadeğişiklikle karşılaştığınızda, bunumutlaka bildirmeli ve gençleri de bu türendişe ve sorunları bildirmeleri yönündeteşvik etmelisiniz.

Öğrencilerin, kendilerine verilen görev-lerle ilgili yeteneklerini ve yeterliliklerini

Gençler genellikle daha hassastır ve diğerçalışanlardan daha yakın bir gözetimeihtiyaç duyabilirler; bu nedenle gençlerinya ra l a n m a s ı n a s e b e p o l a b i l e ce ktehlikeleri

Yaralanmaları önleyebilecek etkilikontrolleri ve tedbirleri(örneğin, kalkanlar, bariyerler, yasaklar,denetimler, anlık kontroller 'spot check',bilgilendirme, eğitim, prosedürler vegözetim), Güvenli çalışma prosedürlerinisürekl i o larak bas i t leşt i rmek ve

Gençleri , iyi uygulamalarla i lgi l i

Doğru prosedürleri, gerekirse son dereceyavaş bir biçimde

Bireylerin yeterliliklerine göreve bireyler yeterli hale

gelene kadar doğrudan gözet imsağlamak,

G e r e k t i ğ i n d e , g e n ç l e r i n d o ğ r uprosedürler ve tedbirlerle ilgili anlayışdüzeyini

değerlendirmek,

belirlemek,

uygulamak

geliştirmek,

bilgilendirmek ve yönlendirmek,

göstermek,

görevdağılımı yapmak

kontrol etmek,

İşvereninizin Gözetimle İlgiliDüzenlemeleri

Gözetim: Hayati Bir Yol

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

Genç Çalışanlara Yönelik GözetimŞunları İçermektedir

Gözetmenlere Öneriler

42

22 yaşında bir çalışan, tren yolu hattınınoldukça hareketli bir bölümündeçalışırken, bir trenin kendisine çarpmasısonucu hayatını kaybetti. Bu gençöğrenci sadece birkaç vardiya çalışmıştıve yalnızca temel bireysel güvenlikkursuna katılmıştı. İş yerinde güvenlikprosedürleri ve gözetim yetersizdi.Olayın ardından iş bulma ajansı, yenibaşlayan personelin gelişimini izlemeyeyardımcı olacak bir danışmanlıksisteminin de içinde bulunduğu çeşitlidüzenlemeler yaptı.

Performanslarını ve gerek-tiğinde anlama düzeylerini artırmak içinyapılan eylemle ilgili örnek gösteriminitekrar etmek,

Gençleri fikirlerini almak veonlarla paylaşım içinde olmak, örneğin;gençlerin de risk değerlendirmesinekatılımını sağlamak,

Gençleri sizin yokluğunuzda neredenyardım ve tavsiye alabilecekleri ve eminolamadıkları bir durumda ne yapmalarıgerektiği konularında

Acil durum prosedürleri konusunda bilgisahibi olmalarını

Yaptıkları görevlerle ilgili güvenli çalışmaprosedürlerini ve koruyucu donanım veyagiysilerle ilgili gerekli yazılı talimatlarıbasılı olarak

Sağlık ve güvenliğin önemini açıklayan,doğru tutum ve davranışları teşvik eden,bilinç düzeyini artıran ve iyi örnek teşkileden

, arkadaşlık etmek,rahatlatmak ve rehberlik etmek,

organize etmek vegerektiğinde disiplin altına almak.

Gözetmenler, gözetim altındaki genç-lerin yapmalarına izin verilmeyen bazıbelirli işler olduğunun bilincinde olma-lıdırlar.

Genel kural olarak,aşağıda belirtilen işleri yapma-

larına izin verilmemelidir.





Gençlerin deneyimsizlik ya dagüvenliğe yeterli dikkati göster-memek gibi nedenlerle gözdenkaçırabilecekleri türden riskleriçeren işler.

“İşyerindeki gençlerin korunması” baş-lıklı bültenimiz; gençlere verilebilecekgörevlerle ilgili sınırlamaları, yaş ve saatsınırlamalarını, mesleki eğitimdeki özelistisnalarla ilgili daha fazla ayrıntıyıiçermektedir.

Eğer gözetiminden sorumlu olduğunuzgençlerin çalışmalarıyla ilgili herhangi birşüpheniz varsa, konuyu işvereninizlegörüşünüz. Kesin yükümlülüklerle ilgiliolarak, lütfen ulusal mevzuatımızabakınız.

Bazı işverenler, kendileriyle çalışangençler için birer danışman tayinetmektedirler. Bu danışmanın rolü,özellikle kendi himayelerine verilengençlerle ilgilenmek ve onlara rehberliketmektedir. Görevleri şunları içermek-tedir.

Gelecekteki çalışma yaşamlarınıntesis edilmesini sağlamak için,gençlere işin en doğru yollayapılışını öğretmek. Sorunlarınçözümünde, yeterli bilgi vebeceriye sahip olunduğunda kısave pratik yöntemler kullanılır;ancak genç çalışanlar bu bilgi vebeceriden yoksundur.

Gençleri katılımcı olmaya, risk vetedbirler ile ilgili sorular yönelt-meye ve gördükleri tehlikeleribildirmeye teşvik etmek.

N e y a p ı l a c a ğ ı n d a n e m i nolamadıklarında“hayır”demenindoğru olduğu konusunda genç-leri ikna etmek.

Doğru ekipmanları kullanmanınve doğru tedbirleri almanıngerekliliğini vurgulamak.

Genç çalışanlarla ilgili dahaiçin:

gözlemek

dinlemek,

bilgilendirmek,

sağlamak,

hazırlamak,

değerleri telkin etmek,

Motive etmek

Kontrol etmek,

aytıntılıbilgi

Ülkemiz mevzuatıyla ilgili ayrıntılıbilgi için,

İngiltere’ye yönelik rehberlikhizmetleriyle ilgili ayrıntılı bilgi için,

İrlanda’nın mevzuatıyla ilgil iayrıntılı bilgi için,

Malta’nın mevzuatıyla ilgili ayrıntılıbilgi için,

onsekiz yaşın altındakigençlerin

18 Yaşın Altındaki GençlerinÖzel İhtiyaçları

Danışmanlık

>

>

>

>

>

>

>

>

>

http://isggm.calisma.gov.trhttp://ew2006.osha.eu.int


http://www.hse.gov.uk

http://www.hsa.ie

http://mt.osha.eu.int/legislation

Kaynak


43


44

makale

OTELLERDEİŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİOTELLERDEİŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Sakine OVACILIİSG Uzmanı,

İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü

Hizmet Sektörü

Turizm Sektörü

zellikle sanayisi gelişmiş ülkelerin,işgücü, hammadde maliyetleri gibinedenlerle, üretimi kendi ülkeleri

dışında başka ülkelerde gerçekleştirmeve insan gücünü hizmet sektörüneyönlendirme eğilimi göze çarpmaktadır.Hizmet sektöründeki uluslararası ticare-tin artışı da bunu açıkça göstermektedir.

Hizmet sektöründe, ticaret, haberleşme,ulaşım, finansman, sağlık hizmetleri,bilgi işlem, eğitim gibi birçok kritik işkolları mevcuttur. Son 30 yılda, 44 milyonyeni istihdam sağlayan hizmet sektörü,işgücüne yeni katılan kadın, azınlık vegenç işçilere yeni iş imkânları bulmadaönemli bir rol oynayarak ekonomidekalıcı bir yer edinmektedir. Hizmetsektöründeki büyüme, bu sektörünözelliklerine bağlı olarak yeni iş sağlığı vegüvenliği sorunlarını beraberindegetirmektedir. Sanayide karşılaşılanrisklerin ve tehlike kaynaklarının belirginolması, kimi zaman çevre ve toplumsağlığını etkileyebilecek düzeylereulaşması, sanayideki iş sağlığı vegüvenliği sorunlarının hizmet sektörünekıyasla daha fazla algılanmasına nedenolabilmektedir. Bununla birlikte hizmetsektörü, bilinenlerden farklı, değişen veyeni ortaya çıkan tehlikeler içerdiği için

riskli ve öncelik verilmesi gereken birsektördür.

İşgücünün tarımdan sanayiyekaydığı sanayi devrimi ile birliktedeğişen çalışma yöntemleri vekoşullarına bağlı olarak ortayaçıkan çalışan sağlığı veverimlilikle ilgili kayıplar, işsağlığı ve güvenliğini önemverilen bir konu halinegetirmiştir. Günümüzde ise,sanayiden daha farklı çalışmayöntem ve koşulları olan diğer birsektör, hizmet sektörü, hızlayükselmektedir.

Ülkemizde de giderek büyüyenhizmet sektörünün önemlikollarından biri de, Turizmsektörüdür. Tatil ya da işamacıyla yurtiçinde ya da yurtdışında yer değiştiren kişilere

hizmet sunulan Turizm sektörü,ülkeler için başlıca bir gelirkaynağıdır. Turizm sektörüülkemiz için de, yükselensektörlerden biridir. ÖrneğinTürkiye'de 2003 yılında 300.000civarında olan turizm belgelikonaklama tesisi sayısı, 2006yılında 500.000'in üzerineçıkmıştır.

Ö

45


Gelen turist sayısındaki yükselme, busektördeki işletme, tesis ve işgücüsayılarındaki artış, turizm sektörününülkemiz ekonomisine olan katkısınıartırmaktadır. Bu büyüme, deniz, tarih,kültür, yaz-kış turizmlerinin gerçekleş-tirilmesi için birçok tarihi ve doğal kay-nağı bulunan ülkemizin, turizm sektörükonusunda güçlü bir kapasitesininolduğunu da göstermektedir.

Turizm sektörüne yapılan yatırımlarınar tması, bu alandaki rekabeti veistihdamı da artırmaktadır. Turizmsektöründe çalışan sayısı 2002'de 1,5milyonken, 2005'te iki katına çıkmıştır.İstihdam artışına bağlı olarak her gündaha fazla çalışan, bu sektördeki çeşitlirisk faktörlerine maruz kalmaktadır.

Turizm sektöründefaaliyet gösteren tesislerin en bilinentürleri otel, motel, pansiyon, tatil köyleri,kampinglerdir. Temelde konaklamahizmeti sunulan bu tesisler arasındaoteller, her ülkede bulunduğu, iş gezileri,toplantılar, tatil gibi birçok amaca yönelikhizmet sunabildiği için sektör içindeönemli bir yer tutmaktadır. Temel amacıkonaklama hizmeti sunmak olanotellerde, ön büro, muhasebe, idaribölüm, kat hizmetleri, teknik servis,yiyecek içecek her otelde bulunan temelbölümlerdir. Bununla birlikte sporsalonu, yüzme havuzu, kuaför, bilgisayarodası, hediyelik eşya satışı, ütü, bebekbakımı gibi çeşitli hizmet ve imkânsunanları da bulunmaktadır.

Her ülkede çok sayıda bulunan oteller,

turizm sektörü içinde en çok çalışanınistihdam edildiği tesislerdendir. Hizmetsektörünün temel bir özelliği olanmüşteriye, görünen yüze, daha çok önemverilmesi, otellerdeki işlerin çeşitliliği ilebirleştiğinde, çalışanların sağlık vegüvenliğinin ne kadar risk altındaolduğunu ortaya koymaktadır. Büyükendüstriyel ocak, fırın, kazan, basınçlıkapların kullanıldığı, sanayideki kimiişletmelerden çok daha riskli oteller demevcuttur.

Otellerde, dinlenme, tatil ya da iş amaçlıgiden konukların konforu için gösterilenözenin, çalışanların sağlığı ve güvenliğiiçin gösterildiğini söylemek zordur.

Otellerde yemek, çamaşır, bulaşık,temizlik, yük taşıma gibi sunulanhizmetlerin bir çoğu nitelikli insan gücügerektirmemektedir. Bu nedenle,yönetim bölümleri hariç bir çok bölümde,çalışanların eğitim düzeyi düşüktür. Buişler, kadın, genç, deneyimsiz, göçmen,eğitim düzeyi düşük kişilerin otellerdeistihdamını yükseltmektedir.

İSG açısından özel olarak korunmasıgereken bu gruplar, diğer sektörlere görebu sektörde daha fazla bulunmaktadır.Bu nedenle otel yönetimleri bu gruplarıözel olarak koruyacak önlemler ialmalıdırlar.

Konaklama Hizmetleri ve Oteller

Otellerde İş Sağlığı ve Güvenliği

İşgücünün nitelikleri:

Turizm sektörünün önemli bir bileşenikonaklama hizmetleri sunulmasıdır. Buhizmeti sunan tesisler, türleri, işgücününnitelikleri, yönetim şekilleri, büyük-lükleri, yapılan işlerin çeşitliliğine bağlıolarak iş sağlığı ve güvenliğini olumsuzetkileyebilecek birçok faktörü içindebarındırmaktadır.

İngiltere'de her yıl 8.900 otelçalışanı iş kazası geçirmekte,Avrupa'da otel ve restoranlardaçalışan her 100.000 çalışandan3.532'si iş kazası geçirmektedir.Türkiye'de Risk Grupları Tebliği'negöre oteller, 3. risk grubunda yeralmaktadır. Sanayidensayılmayan bu işyerlerinde, işyerihekimi çalıştırmak dışında, İSGKurulu oluşturmak gibizorunluluklaryoktur.

46


İşin özelliklerinden kaynaklananriskler: fiziki imkânları

yetersizdir

endüstriyel ürünlerin

strese

stresek as iskelet

sistemi hastalıklarına

saldırı, tacizya da şiddet

psikolojik baskı

vardiyalı çalışma

geçicipersonel

İşçi değişim hızınınyükselmesi

sosyal güvenlik

işkazalarına

Otellerde risk değerlendirmesi:

Oteller yönetim şekilleri, çalışan sayılarıaçısından oldukça geniş bir aralığayayılmışlardır. Mikro düzeyde birkaçkişinin çalıştığı, aileler tarafındanyönetilen tesislerden, holdinglerin birparçası olarak yönetilen ve 1000'i aşkınçalışanı bulunanlar da mevcuttur. Budurum, yönetimin, iş sağl ığı vegüvenliğine verdiği önemi de doğrudanetkilemektedir.

Otellerde yapılan iş, misafirlerin konak-ladığı, yemek yediği, zaman geçirdiğialanların fiziki koşullarına öncelikverilmesini gerektirmek-tedir.

B u n e d e n l e, ç a l ı ş a n l a r a ay r ı l a nbölümlerin, genellikle

. Gelişen teknoloji ile mutfak,makine ve kimyasallarda daha çok kişiyehizmet sunabilmek amacıyla geliştirilen

otellerdekullanımının yaygınlaşması, riski daha daartırmaktadır.

Müşteri ile yüz yüze çalışılması, sorunlarıçözme ve iletişim becerisini gerektir-mektedir. Bu durum çalışan üzerinde

neden olabilmektedir. Müşterimemnuniyeti için çalışanlar birçokdurumda hızlı çalışmak durumunda-

dırlar. Bu da hemhem de

yol açabilmektedir. İşin,devamlı oturma, devamlıayakta çalışma ya dadevamlı aynı hareketleritekrarlama da kas-iskeletsistemi hastalıklarınınönünü açmaktadır. Müş-terilerle yüz yüze çalışma,özellikle gece çalışanlar yada tek başına çalışanlaraçısından,

gibi riskleride beraberinde getir-mektedir. Stres altındaçalışan işçiler, müşterilerlebirlikte kendi işverenleriya da iş arkadaşlarının dayıldırma, bezdirme gibi

vetacizlerine maruz kalabil-mektedirler.

Otellerin, hizmette sürek-liliği sağlayabilmeleri için,gece de dâhil olmak üzerebütün gün hizmet suna-bilir durumda olmalarıgerekmektedir. Bu neden-le,oldukça yaygındır. Vardi-yalı çalışanlar, uyku, bes-

lenme bozuklukları, bağımlılık yapıcımadde kullanımında artış gibi çeşitlisorunlarla karşılaşabilirler.

Ayrıca, hafta sonları, bayramlar gibi tatilgünlerindeki yoğunluk nedeniyle,

istihdamı sıklıkla başvurulanbir yoldur.

ne de neden olan bu durum,işini kaybetme korkusuna da yol açarakhem açısından sorunteşkil edebilmekte hem de deneyimsizçalışan sayısındaki artıştan dolayı

davetiye çıkarabilmektedir.

Bu şekilde gerçekleştirilecek risk analizi-ni, belirlenen öncelikler doğrultusundasöz konusu riskleri önlemek için uygula-nacak tedbirlerin belirlenmesi veuygulanması aşamaları takip etmektedir.Uygulanan tedbirlerin işe yarayıpyaramadığı, yeni risklerin olup olmadığı,işyeri ortamında ve kişilerde yapılacakçalışmalarla izlenmeli, sonuçlarına göregerekli düzeltmeler yapılmalıdır. Riskdeğerlendirmesinin tüm bu aşamala-rında, çalışanların görüşlerinin alınması,katılımlarının sağlanması, çalışanlarıntedbirleri benimsemeleri ve uygulama-larında, sistemin başarısında büyükönem taşımaktadır. Bu çalışmalarda

Otellerde iş sağlığı vegüvenliğini geliştirmenin ilkadımı, risk değerlendirmesiolmalıdır. Yapılan iş, kullanılanalet ve yöntemler, çalışmaortamı ve çalışanın özellikleridikkate alınarak tehlikekaynakları ve kimlerin riskaltında olduğu belirlenip,mevcut riskler sonuçlarına vemeydana gelme olasılıklarınagöre derecelendirilmelidir.

47


çalışanlar arasında güvenlik kültürünüoluşturmaya yönelik eğitimlerde; spor,sağlıklı beslenme, sigarayı bırakmayıteşvik eden sağlığı geliştirici faaliyetlereyer verilmelidir.

Otellerde çalışanların sağlığını vegüvenliğini etkileyen faktörler, çalışmakoşulları, yapılan işlere, kullanılanmalzeme ve yöntemlere göre farklılıkgöstermektedir. Farklı birimlerde farklıriskler söz konusudur.

Kayıt alma, rezervasyonları izleme, girişçıkış işlemlerinin takibi, bagajlarıntaşınması işleri bu bölümde gerçek-leştirilir. Bu bölümde çalışanlar, masagörevlileri, telefon operatörleri, kapıgörevlileri, bagajları taşıyan personel,g ü v e n l i k p e r s o n e l i , k o n u k l a r ı nihtiyaçlarını dinleyen ve bilgi veren odagörevlileridir. Yoğun dönemlerde,tatillerde ek çalışan istihdam edilir. İşçideğişim hızı yüksektir.

, Gözrahatsızlıklarına, duruş bozuk-

luğuna ve tekrarlayan hareket-lere bağlı olarak kas-iskeletsistemi hastalıklarına yol açabilir.

, Uykubozuklukları, ilaç-uyku hapıkullanımı, sindirim problemleri,gece çalışanlar için sigaratüketiminin artışına yol açabilir.

, kas-iskeletsistemi hastalıklarına yol açabilir.

, termal konfor şartlarıyetersizse; üşüme, terlemeye,pasif sigara dumanı maruziyetisonucu kanser-kalp rahatsız-lıkları riskinde yükselmeye yolaçabilir.

yüz yüzenedeniyle, stres, şiddet,

taciz gibi sorunlar da yaşanabilir.

Bilgisayarla çalışanlara, kişiyegöre ayarlanabilir ekipmansağlanması ve bu ekipmanlarınkullanımı konusunda eğitimverilmesi,

Vardiyalı çalışanlara, vardiyadank a y n a k l a n a n h a s t a l ı k l a rhakkında eğitim verilmesi,va rd i ya d e ğ i ş i m i a ra s ı n d açalışanlara uyumaları için yeterliboş zaman verilmesi, gecevardiyasında güvenlik, yemek,sağlık hizmetine ulaşabilme vehavalandırma konularına dikkatedilmesi,

Taşıma işleri için, tekerleklerikolay dönen ve güvenlik kilidibulunan valiz taşıma araçlarınınbulundurulması, uzun süreliayakta çalışmak zorunda olanlar

için egzersiz ya da yapılan işin 4'te1'lik bölümünde oturma imkanısağlanacak şekilde işin/işyerinindüzenlenmesi,

Kötü iç ortam, hava kalitesiniiyileştirmek için yeterli havalan-dırma yapılması, soğuk/sıcakmaruziyetinin rahatsız edicidüzeylere gelmesini önleyiciısıtma/ soğutma sistemlerikullanımı.

Konukların odaları ile genel kullanımaaçık alanların bakımı, temizliği ve tertip-düzenin korunması ile odalarda verestoranda kullanılan örtü, giysi, havluvb.'nin temizliğinin sağlandığı çamaşır-hane kat hizmetlerini oluşturan iki temelbölümdür. Kat hizmetlerinde, katgörevlileri, çamaşırhane personeli iledenetmenler görev yapar.

,genelde uzağa ya da yükseğeuzanma gerektiren işler, çamaşırbölümünde çalışanların anihareket etme davranışları, ıslakya da kuru ağır çamaşırlarıntaşınması nedeniyle tekrarlayangerilme yaralanmaları, kas-iskelet sistemi hastal ıklarıyaşanabilir.

Lavabo,tuvalet, zemin ve aynalarıntemizliği için kullanılan kimyasalürünler nedeniyle dermatitler,solunum bozuklukları; Amonyak,deterjan ya da çözücü içerenkimyasallar nedeniyle gözde,ciltte, boğazda ve burunda tahriş;Bazı çözücü tabanlı kimyasallarnedeniyle böbreklerde hasarmeydana gelebi l i r. D ezen-feksiyon maddelerinin içerdiği

Otellerde İş Sağlığı ve GüvenliğiFaktörleri

1- Ön büro:

Başlıca risk faktörleri ve sağlıksorunları:

Bilgisayarlı çalışma

Vardiyalı ç alışma

Uzun süreli ayakta çalışma,ağır yük taşıma

K a p a l ı - a ç ı k o r t a m d açalışma

Müşterilerle ve hızlıçalışma

İş sağlığı ve güvenliğini geliştiriciöneriler:

2- Kat hizmetleri


Tekrarlayan hareketler

Kimyasal Ürünler:

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

48


fenol kanser riskinde artışa yolaçabilir.

: Hızlıhareket etme sonucu ıslakzeminde kayma, kablolaratakılma, merdivenden düşmeyaşanabilir.

: Cam,çöpe atılmış iğne vb. nedeniyleenfeksiyon kapma, kesik riskivardır.

: Ç a m a ş ı r h a n ebölümünde çamaşır yıkama,kurutma, ütüleme işlerininyapıldığı makinelerin nedenolduğu ısı ve buhar nedeniyle başağrısı, bulantı, sinirlilik, bitkinlik,baygınlık, hızlı nabız atışı ve dahaileri düzeyde sorunlar,

: Ç a m a ş ı r h a n e d ekullanılan kazan, doğal gazlaçalışan ısınma aletleri patlamayayol açabilir.

Tekrarlayan gerilme yaralan-malarından korunmak için,taşıma arabalarının kazayaneden olmaması için kolaymanevra yapabilen ve kolaygörülebilen arabalardan seçil-mesi, doğru taşıma, kaldırma-indirme, dinlendirici egzersizlerkonularında eğitim verilmesi veuygulama imkanı sağlanması,

Kimyasal ürünlerle çalışmalarda,daha az tehlikeli madde kulla-nımı, eldiven kullanımı, depola-manın yemek yerlerinden uzaktaolması, kimyasalların tehlikelerive sağlık etkileri konusundaeğitim verilmesi,

Düşme, kayma, takılmaya karşı

t e r t i p d ü z e n s a ğ l a n m a s ı ,çalışanların acele etmeleriniönleyici çalışma yöntemi,

Kesikler, iğne batması: Çöpkutularında poşet kullanımı, butür atıklar için özel kutularsağlanması, uygun atık boşaltmave taşıma teknikleri hakkındaeğitim verilmesi,

Isı stresi: Klima ya da fan kulla-nımı, ısı kaynaklarının izolasyo-nu, sıcak alanların havalandı-rılması, daha serin alanlardageçirilecek kısa aralar verilmesi veterlemeyi önleyici, serin tutangiysiler giyilmesi alınabilecekönlemler arasındadır.

Park etme, park yerine giriş-çıkışişlemleri ve garaj bakımı işleri gibi park vegaraj bölümünü de içeren sürücüler, parkgörevlileri bu bölümde çalışmaktadır.Vardiyalı, yarı zamanlı, gece çalışmasıhâkimdir.

Araba çarpması, egzoz gazı maruziyeti,otomotiv ürünlerindeki, temizlik madde-lerindeki ya da boyalardaki

maruz kalma, den ya da

diğer bakım ekipmanları nedeniyle, kar, kırık kaldırım-

lar, taşlar ya da akmış sıvılar nedeniyleya

uğrama, soyulma riski vardır.

Güvenlik işaretlerinin görünür olması,yeterli havalandırma sistemleri kurul-ması, çalışanların dışarıdan gelebileceksaldırılara karşı güvenliğinin sağlanma-sına dikkat edilmesi, ısınma için gazlıyerine elektrikli ısıtıcıların kullanılması,dökülen, akan sıvıların, yağan karınhemen temizlenmesi alınabilecekönlemlerdendir.

Teknik hizmetler genellikle elektrik, sutesisatı, boya işleri, çeşitli inşaat işleri,tamir, montaj işleri teknik personeltarafından yapılmaktadır.

: B o y aiş ler inde çözücüler, zeminkaplamasında yapıştırıcılar-toksik çözücüler; bahçe işlerinde,gıda bölümünde bulunabilecek

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

Düşme, Kayma, Takılma

Kesikler, iğne batması

I s ı s t r e s i

K a z a n


3- Park ve garaj:

Başlıca risk faktörleri:

kimyasal-lara merdiven

yüksekten düşme

kayma, takılma, düşme; saldırı


4- Teknik hizmetler:


K i m y a s a l ü r ü n l e r

49


pestisid ve herbisidler cilt, göz,burun, boğazda tahriş ve böbrek,akciğer, karaciğeri ve sinirsisteminde etkiler,

: B o r u l a rd a , ze m i nkaplamalarında bulunan asbestinlif halinde ortama salınmasıdurumunda mezotelyoma veyaakciğer kanseri riskinde yükselme,

:Merdivenlerden düşme, camların-asansörlerin bakımı sırasındayüksekten düşme yaşanabilir.

Elektrik çarpması, patlama,yangın gibi hem konukların hemçalışanların hem de çevreningüvenliğini de olumsuz etki-leyebilecek riskler söz konusudur.

Kimyasal ürünlerle yapılan çalışmalarda,kullanılan malzemeden daha tehlikesizbir malzeme kullanımı, uygun depolan-ması, uygun havalandırma yapılmasınadikkat edilmelidir. Ortam izlemesiyapılarak asbest lif inin varlığınınaraştırılması, tespiti durumunda acilkoruma önlemlerinin alınması, uzmanlarharicinde bölgeye girişin engellenmesigerekir. Düşme, kayma ve takılmalarıazaltmak için, güvenli çalışma kültürükonusunda eğitim sağlanmalı, işyeritertip düzeni uygun hale getirilmelidir.Gerekli olan durumlarda C şareti taşıyankişisel koruyucu donanımların sağlanmasıve kullandırılması gerekir. Klima, kazangibi sistemlerin bakımlarının düzenliyapılması gerekir. Yangın, patlama gibiolaylara karşı acil durum planlarıhazırlanmış olmalıdır.

Bu bölümde, yemek hazırlama, servis

yapma, servisleri toplama, bulaşık işlerigerçekleştirilmekte; aşçı, bulaşıkçı,mutfak personeli, restoran garsonları veoda servisi personeli çalışmaktadır.

oda servisi yapanpersonelin taşıdığı tepsinin ağırolması ve gitmesi gerekenm e s a f e n i n u z u n o l d u ğ udurumlarda, bulaşık yıkarken aynıhareketin tekrarlanması, işinayakta çalışmayı gerektirmesinedeniyle ortaya çıkabilir.

mutfak personelinin yürüdüğüyolda herhangi bir engel olması,çalıştığı zeminin ıslak olması ya dasıvı dökülmesi sonucu yaşanabilir.

bıçak vb. gibi kullanılankesici aletler nedeniyle meydanagelebilir.

ocak, fırın, sıcak tabak,sıcak tencere, sıcak kaşık-kepçe,ısıtma kapları ve basınçlı kaplar vb.gibi kullanılan ekipman ya dakaynar su ya da sıcak yemekdökülmesi yol açabilir.

Siparişleri taşımak için araba kullanımı,çalışılan ve yemeğin taşındığı zeminintemiz, kuru ve düzenli tutulması, kesicialetlerin açıkta bırakılmaması, diğeraletlerle karışmasının önlenmesi, sıcakmalzemelerle çalışırken koruyucu eldivengiyilmesi, güvenli çalışma kültürü eğitimiverilmesi gibi önlemler alınabilir. Gıdadepolama ve hijyen önemli diğerkonulardır.

�

�

�

�

�

�

�

A s b e s t

Düşme, kayma ve takılma


5- Yiyecek - İçecek


K a s - i s k e l e t s i s t e m ihastalıkları,

Takılma, düşme, k ayma,

Kesikler,

Yanıklar,


Є i

Sonuç

Dünya'da ve ülkemizde giderekbüyüyen hizmet sektörü,sanayiden farklı çalışma şekilleri,yöntemleri ve özellikleri nedeniyle,henüz gerektiği kadaralgılanmamış olsa da, iş sağlığı vegüvenliği açısından yeni riskleri deberaberinde getirmektedir.Sektördeki büyüme, kas-iskeletsistemi hastalıkları, psikososyalsorunların arasında yer aldığı buriskler, gün geçtikçe daha çokkişinin etkilendiğini veönümüzdeki yıllarda önceliklisorunlarımız arasında yeralacağını göstermektedir. Hizmetsektörü içinde yer alan konaklamahizmeti sunan oteller bununönemli bir örneğidir. Tesis veçalışan sayısındaki artışınkaçınılmaz olduğu otel işletmeleri,konuklarına en iyi olanaklarısunarken, çalışanlarına da aynıözeni göstermelidirler.Günümüzde ve gelecekte sağlıklıve güvenli bir toplum için,otellerde iş sağlığı ve güvenliğininyükseltilmesi, gerçekleştirilebilirve gerçekleştirilmesi gereken birhedeftir.

50


51

ceviri

TEHLİKELERE KARŞI DİKKATLİ OLMAK

GENÇLERE ÖNERİLERSakine OVACILI


Sizin de Başınıza Gelebilir

Eğer işyerinizde bir kaza geçirir ya dasağlığınıza zarar verirseniz, bununsonuçlarına yaşam boyu katlanmanızgerekebilir. Çalışmaya başladığınız ilkgün bile başınıza trajik bir olay gelebilir.Aslında bu tür üzücü olayların bir çoğuönlenebilir niteliktedir.

İşe yeni başlayan bir genç olarak, sizdendaha ileri yaşta olan meslektaşlarınıza

göre daha fazla risk altında bulunmak-tasınız. Yaptığınız işte ve bulunduğunuzişyerinde yeni olduğunuz için, sağlığınızıve güvenliğinizi tehdit edebilecekmevcut riskler konusunda yeterlideneyiminiz yoktur. Bir çalışan olarak,sağlıklı ve güvenli bir ortamda çalışma,gerekli eğitimleri alma, gözetimdenfaydalanma ve size güvenli görünmeyendurumlarla ilgili soru sorma ve bunlarıbildirme hakkınız vardır. Eğer 18 yaşın

altındaysanız; kanunlar, deneyimsiz-liğinizden ve yeterli olgunluğa sahipolmayış ın ızdan ötürü bazı iş ler iyapmanızı yasaklamaktadır. Bu bülten,işyerindeki tehlikeler üzerine hazır-lanmıştır.

Diğer bültenlerimizde haklarınız vesorumluluklarınızla ilgili daha ayrıntılıbilgi bulabilirsiniz.

Avrupa istatistiklerine göre, 18 – 24 yaş

arasındaki genç çalışanlarda görülen işkaynaklı yaralanma oranı, diğer yaşgruplarındaki çalışanların oranından%50 daha fazladır.

18 yaşındaki bir tamirci çırağı,alevlerin arasında kaldıktan dörtgün sonra yaşamını yitirdi. Genççırak, müdürünün boş bir tankapetrol ve dizel karışımı boşaltma-sına yardım ediyordu…

Sizi etkileyecek olan riskler sadecekazalardan ibaret değildir, sağlığınız dazarar görebilir.

Bir kuaför çırağında, işindekullanmak zorunda olduğuürünlere karşı reaksiyon gelişti.Elleri kesikler ve su kabarcıkla-rıyla doldu; öyle ki artık çatalbıçak bile kullanamıyordu vesonunda işi bırakmak zorundakaldı…

Bu tür kaza ve sağlık bozukluklarınınsebepleri arasında; güvenli olmayanekipman, stresli çalışma koşulları, çokhızlı çalışma, eğitim ve gözetimyetersizliği ile prosedür ve kontrollerinyetersizliği bulunmaktadır. 18 yaşınaltındakiler, eğer kanunlar tarafındansınırlandırılmış işlerde çalışıyorsanız,kaza geçirme ihtimaliniz daha dayüksektir.

Yeterli eğitimi alana kadar hiç birgörevi yerine getirmeyin,

Eğer, çok fazla bilginin çok hızlı birşekilde verildiğini hissediyor-sanız, gözetmeninizden yavaş-lamasını ve talimatları tekrar-lamasını isteyin,

S izden istenmediği süreceçalışma alanınızdan ayrılmayın.

İşyerinizdeki diğer alanlarda,başınızın üzerinde sallananelektrik hatları, kaygan zeminlerya da zehirli maddeler gibi sizinbilmediğiniz tehlikeler olabilir.

Herhangi bir konudan emin olmadığı-nızda, öncelikle birisine sorun.

Bir gözetmen ya da çalışma arkadaş-larınızdan biri, herhangi bir kazanınoluşmasını engelleme konusunda sizeyardımcı olabilir.

Daha fazla eğitim istemektençekinmeyin.

Güvenlik ayakkabıları, ser tmalzemeden yapılmış şapkalarya da eldivenler gibi yaptığınızgöreve uygun kişisel koruyucudonanımları kullanın. Koruyucugiysileri ne zaman giymenizgerektiğini, nerede bulacağınızı,nasıl kullanacağınızı ve bumalzemenin bakımının nasılyapılacağını bildiğinizden eminolun.

Yangın alarmı, elektrik kesintisive benzeri acil durumlarda neyapmanız gerektiğini öğrenin.

Herhangi bir kazayı zamangeçirmeden gözetmeninize veeğer varsa iş güvenliği temsil-cisine bildirin.

Baş ağrısı; genel ağrı ve acı; başd ö n m e s i ; d e r i d e k a ş ı n t ı ;gözlerde, burunda ya da boğazdahassasiyet gibi daha büyüksorunlara işaret edebilen önbelirtileri görmezden gelmeyin.

Eğer; işyerinizde bir doktor,hemşire ya da işyeri sağlıkekibinin herhangi bir personelivarsa, mutlaka onlara danışın.Eğer aile hekiminize gidiyorsanız,

mutlaka yaptığınız işle ilgili bilgiverin.

Size verilen öneri ve talimatlarıtakip edin. Bunlar arasında;molalarınızı düzenli almak,sandalyenizi ayarlamak vegüvenlik giysilerini giymek gibikonular da bulunmaktadır.

İşimle ilgili tehlikeler ve risklerneler?

Güvenlik eğitimi verilecek mi?Eğer verilecekse, ne zaman?

K e n d i m i ko r u m a k i ç i n n eyapmalıyım, giymem gerekenkoruyucu giysiler var mı?

Acil bir durumda ne yapmalıyım?Bu konuda eğitim verilecek mi?

Güvenlikle ilgili sorularımı kimeyöneltmeliyim? Eğer birşeylerindoğru olmadığını farkedersem,bir kazayı ya da sağlık sorunlarınınasıl rapor etmeliyim?

Yaralanırsam ne yapmalıyım? İlkyardım sorumlusu kim?

Kazalarınen yaygın sebeplerinden bazıları;çok kalabalık çalışma alanları,d a ğ ı n ı k i ş y e r l e r i , z e m i n edökülmüş malzemeler, çekilmişkablolar ya da hasarlı zeminlerdir.

Birçok kazaya, bakımı iyi yapılmamışmakineler; güvenlik kalkanları-nın olmayışı; eğitim verilmemesi;yanıklara, yangınlara ya daölümlere sebebiyet verebilecek

Kayma ve takılma –

Makine ve donanımlar –

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

Güvenli Çalışmaya Karşıipuçları

PatronunuzaSorabilecekleriniz

Nelere Dikkat Etmeliyim?

52

Tehlikelere Karşı Gençlere Öneriler

elektrik hataları ; makineyid u r d u r m a d a n v e e l e k t r i kbağlantısını kesmeden onarmayaçalışmak sebep olur. Tehlikelimakineler sadece fabrikalardadeğil, restoran mutfaklarında dabulunur.

Yüklerin ağırveya dengesiz olması; uygunolmayan bir yolla yüklerinkaldırılmaya çalışılması veya elarabası gibi yardımcı bir aletintemin edilmemesi gibi sebeplerkazaya yol açabilir.

Bu türişler ağrı ve acıya sebep olabilir,kas ve eklemlere zarar verebilir(kas-iskelet sistemi bozuk-lukları). Bu tür işlere örnek olarak,fabrika montaj hattı işleri ya dasüpermarketlerdeki kasa işlem-leri verilebilir.

Çok yüksek gürültüseviyeleri işitme bozukluğuna yolaçabilir ve bu bozukluk zamaniçinde yavaş yavaş gerçekleştiğiiçin büyük olasılıkla fark edile-mez. Oluşan hasar, hiçbir zamanonarılamayan işitme bozuk-luklarına neden olabilir. Diğerfiziksel tehlikeler ise; titreşim veradyasyondur.

Bu maddelerarasında, yaygın kullanılantemizlik maddeleri, boyalar,kuaförlükte kullanılan malzeme-ler ve tozlar bulunur. İşyerinizdebulunan maddeler, alerjik ciltdöküntülerine, kalıcı astım’a,kansere ya da doğum bozukluk-larına yol açabilir. Bu tür mad-

deler karaciğerinizi, sinir siste-minizi ve kanınızı etkiler.

İşinizin nasıl organizeedildiğinden, altından kalkılmasımümkün olmayan iş yükünden,sorumluluklarınızdaki belir-sizliklerden veya aşırı baskıdankaynaklanabil ir. Stres aynızamanda, patronunuzun ya daçalışma arkadaşlarınızın kötüdavranış lar ı sonucunda daoluşabilir.

Eğer işinizde sürekliolarak insanlarla temas halindey-

seniz, sözlü taciz ve fiziksel saldı-rıyı da içeren şiddet durumları ilekarşılaşabilirsiniz. Bu olay,kesinlikle ”işinizin bir parçası”değildir.

çalışmaortamının sıcak ya da soğuko l m a s ı n d a n k a y n a k l a n a nrahatsızlıklar, işyeri ortam ısısınınçok yüksek olduğu durumlardankaynaklanan daha ciddi prob-lemler, ışığın yetersiz olması, vb.

İşyerindeki haklarınız;

Bilme hakkı,

Katılım hakkı,

Güvenli olmayan işi reddetmehakkı.

Tabii ki iş oyun değildir ve bazı sorumlu-luklarınız vardır. Bunlar;

Sağlık ve güvenlikle ilgili konu-larda işvereninizle işbirl iğiyapmak,

Kendinizi ve çalışma arkadaş-larınızı korumak için güvenlikprosedürlerini takip etmek,

Koruyucu araçları giymek vekullanmak.

Yük kaldırmak –

Ye t e r l i d i n l e n m e a r a s ıverilmeden, uygun olmayanp o z i s y o n l a r d a y a p ı l a ntekrarlayıcı, hızlı işler –

Gürültü –

Kimyasallar –

Stres –

Şiddet –

Çalışma ortamı –

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

Haklarınızı Bilin veSorumluluklarınızla HareketEdin

1.

2.

3.

Kaynak


53


İş türü Tehlike örnekleri

54

ceviri

SAĞLIK VE GÜVENLİK HERKESİ İLGİLENDİRİRHEM SİZİN İÇİN HEM DE ÇALIŞTIĞINIZ İŞ İÇİN

BÜYÜK ARTILARI VARDIRSeçil CEYLAN


HERKES İÇİN DAHA İYİ BİR İŞYERİKüçük bir işletmeyi başarıya ulaştırmak güçbir iştir. Böyle bir işi kendiniz işletiyor daolsanız, böyle bir iş için çalışıyor da olsanız,ya da her ikisini de aynı anda yapıyor daolsanız, endişelenmek isteyeceğiniz sonşeyin sağlık ve güvenlik olduğunudüşünebilirsiniz. Sağlık ve güvenlikle ilgilikonuların sadece büyük kuruluşların gözönünde bulundu ması gereken konularolduğuna inanıyor olabilirsiniz.

Sağlık ve güvenliği işyeri yönetiminizinkalbine yerleştirmek, sakatlıklardan vesağlık sorunlarından kaynaklanacakgiderleri önlemekle kalmayacak aynızamanda yaptığınız işin verimliliğini deartıracaktır. İyi motive olmuş ve iyi eğitimalmış istekli çalışanların, bakımı iyi yapılanetkin donanım ve malzemelere sahipolduğunda daha yüksek kalite, daha yüksekverimlilik ve daha iyi ekonomik performan-sa ulaşması mümkün olacaktır.

Artan verimlilik

Daha az devamsızlık

Daha düşük kadro cirosu

Artan kalite

İyi eğitimli, etkin çalışanlarla yapılan işlergenellikle kaliteli işler olarak değerlen-dirilir ve başarılı olur. Eğitimli bir çalışanolarak, size değer verildiğini hissedersinizve işvereniniz size saygı gösterdiğinde sizinsaygınızı da kazanır.

Daha sıkı çalışırsınız, iş daha iyi ilerler veçalışmalar güven içinde tamamlanır.

Sonuçta kendinizi hem mesleki hem fizikselaçıdan çok daha güvende hissedersiniz.

Sadece şu sonuçları bir değerlendirin:

Yüksek moral

Daha az duygusal stres

Daha iyi ücret ve koşullar

Daha iyi bir gelecek

Nigel Copthorne,İnşaat çalışanı

r

Sadece şu sonuçları bir değerlendirin:

Yanılıyorsunuz, Sağlık ve güvenlik

�

�

�

�

�

�

�

�

herkesi ilgilendirir. Hem sizin içinhem de çalıştığınız iş için büyükartıları vardır.

Sağlıklı İşyeri Girişimi’ni gerceğedönüştürmek: Nasıl yapacağınızıgöstereceğiz!

DAHA İYİ BİR İŞ İÇİNHEP BİRLİKTE

“Güvenliği sağlamanın maliyetliolduğunu söyleyenlere verilecek bircevabım var; güvenliğin olmaması çokdaha pahalıya patlar.”

“İnşaat alanına girdiğimde patronumhemen koruyucu kaskımı takmamıhatırlatıyor ve aslında bu şekildebana önem verdiğini de hatırlatmışoluyor.”

Avrupa Birliği’ndeki birçok küçük işletme,sağlık ve güvenlik konularını işyerinin kalbiolarak ele almanın işverenlerin veçalışanların hem kendileri hem de müşte-riler için daha iyi sonuçlar elde etmelerineyardımcı olduğunu fark etmiştir.

Sağlıklı bir işyerine sahip olmak, başarılı birşirketin kalite yönetimi gündemininesaslarından biridir.

İnsana adanmış bir anlayış: İşyerindekidurum kalite, fiyat, süre açısından daha iyihizmet memnun müşteriler, daha yüksek

[INTRODUCTION]:

Paul Lampit,Sigorta Hizmetleri MüdürüTaylor Woodrow Plc

karlılık daha mutlu, daha sağlıklı, dahaüretken çalışanlar,

Çalışanlar için daha iyi ücret ve koşullar.

ref: Mükemmeli inşa etmek

SAĞLIK VE GÜVENLİK ALANINDAKİHAKLARINIZ

NE OLURSA OLSUN, İŞYERİNDEMEYDANA GELEN KAZA VESAKATLIKLARI ÖNLEMEK

İŞE KOYULMAK

http://www.constructingexcellence.org.uk

Avrupa Birliği ’ndeki tüm ülkelerdeişyerindeki güvenlik ve emniyet kalitesiniyükseltmek için çalışanın sağlığını vegüvenliğini korumaya yönelik düzenle-meleri belirleyen bir mevzuat vardır. Bukanunlar, işverenler ve çalışanlar için asgariyükümlülükleri belirleyen ve risk bulunanher türlü etkinlik ve sektörü ve her tür riskinönlenmesini içine alan Avrupa Direktifleri’ni(AB k anunlar ı ) temel almaktadır.Yürürlükteki bu mevzuat, çalışanları meslekhastalıklarından ve iş kazalarındankorumayı ve mesleki tehlikeleri önlemeyiamaçlamaktadır.

Sonuç olarak, AB’deki her işveren, işyerin-de çalışanların sağlığından ve güvenli-ğinden sorumludur ve bunun yanındayeterli kaynağı elinde bulundurmak, riskdeğerlendirmesi yapmak, çalışanlarınıbilgilendirmek ve eğitmek ve çalışanlarınad a n ı ş m a k g i b i te d b i r l e r i a l m a k l ayükümlüdür.

Ayrıca yine kanunlara göre, AB’deki tümçalışanlar (ister kadrolu çalışan, ister aracıolarak çalışan ve taşeronluk yapanlarolsun); sağlık ve güvenliklerini tehdit edenrisklerin kontrol edildiği ortamlardaçalışma, bir sendikaya üye olarak sendikatarafından temsil edilme ve işverenleriyleişbirliği yaparak sağlık ve güvenliklerinikoruma hakkına sahiptir.

Bir işverenin yönetim yaklaşımını oluştu-rurken iş sağlığı ve güvenliğini bu yönetimyaklaşımının bir parçası haline getirmesigerekliliğinin sebebi aslında ortadadır.

Ortada bunun sebeplerini açıklayan birmevzuat olmasa bile, yaklaşımın bu şekildeo l u ş t u r u l m a s ı m a n t ı k l ı d ı r, ç ü n k üüretkenlik, kalite ve işyerinde güvenlikbirbiriyle temelde ilişkili konulardır.

Büyük, orta ölçekli, ya da mikro düzeyde herişletmenin en nihai hedefi, sakatlık vehastalıkların önlenmesi olmalıdır.

İş veren olarak kimsenin incinmesiniistemediğinizi belirtmeye zaten gerek yok,ancak bunun da ötesinde, bir sağlık vegüvenlik stratejisi benimsemeniz için sonderece iyi bir sebebiniz daha var: Kazalar vehastalıklar pahalıya mal olur !

Sadece şu gerçekleri bir düşünün:

Siz ve çalışanlarınız üretken zamanınızınbüyük bir bölümünü kaybedersiniz; yani sözkonusu olan sadece sakatlanan ya dahastalanan kişi değildir.

İşleyen bir süreç yavaşladığında yineüretim zamanından yitirirsiniz veüretimi yeniden işler hale getirmek dezaman alır.

Eğer ekipmanlara ya da binaya bir zarargelmişse, bunların tamiri maliyetliolabilir.

Sakatlanan kişinin yerine yeni birini işealmanız gerekebilir ve bu yeni çalışanıneğitimi zaman alır.

Sakatlanan çalışanınızın maaşınıödemeye devam edersiniz, ayrıca bunabir de tazminat tutarı eklenir.

Kaza ve hastalıklar diğer çalışan-larınızın moralini bozarak üretken-liklerinin azalmasına sebep olabilir.

Ayrıca meydana gelen kazayla ilgilievrak işleriyle uğraşmak için de zamanharcamanız gerekir.

Şirketinizin, işyerindeki sağlık ve güvenliksorunlarına karşı doğru müdahaleleriyapabilmesini sağlamak için doğrukaynaklara ve yeter l i l ik lere sahipolmalısınız. İlk olarak, bir işveren olarakyasal yükümlülüklerinizin neler olduğunubelirleyin. Eğer şirketinizde birden fazlainsan istihdam ediliyorsa çalışanlararasından bir sorumlu tayin etmeyi ya dadışarıdan hizmet veya danışmanlık desteğialmayı düşünebilirsiniz.

İhtiyacınız olan destek, hizmet vermekteolduğunuz sektöre, risklerin doğasına,işletmenizin büyüklüğüne ve ulusalyönetmeliklerinizde belirtilen koşullarabağlıdır. Uygulamaya bakacak olursak,bunlar, risk değerlendirme sürecininolmazsa olmazlarıdır: Hatalı ya da yetersizgüvenlik prosedürleri ve ekipmanları, kötühavalandırma koşulları, bildirilmeyen işyeri

[VAKA İNCELEME 1]

[VAKA İNCELEME 2]

Fırının karıştırma bölümünde çalışan-ların her saatte bir 25 kg’lik çuvalı açıpyukarı kaldırarak bir oluktan içeri boşa t-maları gerekiyordu. Palet üzerindeki çuvalseviyesi azaldıkça daha fazla eğilmek veçuvalları daha yükseğe kaldırmak zorunda

kalıyorlardı ve buda sırt sakatlıklarıylasonuçlanıyordu.

Vakumlu torba kaldıracının kullanılmayabaşlanmasıyla birlikte bu iş için gerekduyulan fiziksel ihtiyaç ortadan kalktı vesonuç olarak verimliliğin artmasınınyanında çalışanların moral düzeyiyükseldi ve f iz iksel gerginl ik veincinmelerin sayısında azalma görüldü.

Bir fırındaki üretim hattına tenekekapakların yerleştirilmesi ve yenidenüretim hattından alınması işlemi bazıs o r u n l a r y a r a t m a k t a y d ı ; ç ü n k üçalışanların kapakları alarak bu işlemigerçekleştirebilmeleri için eğilmeleri vedönmeleri gerekiyordu. Kapakları üretimhattına koymak ve üretim hattındanalmak için iki makinenin sistemeyerleştirilmesi 45,000 € Avro’ya mal oldu.

Sonuç olarak gürültüden kaynaklanansıkıntılar ve kas rahatsızlıkları büyükölçüde azaltılmış oldu ve böylece üretimhattındaki dar boğazlar ortadan kaldırıldı.Yıllık işletim giderlerinde tahmini olarak80,000 Avro’luk bir tasarruf sağlandı.

l

�

�

�

�

�

�

55


kusurları, belki sizin bile farkındaolmadığınız tehlikeli uygulamalar. Yapılanişle en yakın ilişki içinde olanlar çalışan-larınızdır: Neyin ters gidebileceğini onlarbilirler bu nedenle de risklerle ilgili neyapılması gerektiği konusunda en iyi fikirverecek olanlar da onlardır.

Ancak, tabii ki sağlık ve güvenlikle ilişkiliolabilecek diğer lojistik süreçleri de gözardı etmemelisiniz.

Müteahhit seçimi Ekipman, ürün, vb.satın alma politikanız,

Güvenlik eğitiminin genel eğitimpolitikanıza dahil edilmesi,

Gözetmen ve ustalarınızın risk önlemeyaklaşımını tüm aktivitelere entegreetmesi.

Bir işletmenin en önemli varlığı sahipolduğu işgücüdür, tabii bu işgücü işinidüzgün, dikkatli, etkin ve verimli bir şekildeyapıyorsa. Çalışanlarınızı, ev müteahhit-lerinizi yapacakları iş konusunda bilgilen-dirmenin gereği açıktır, ancak bununyanında onlara karşılaşabilecekleri risk vetehlikeleri anlatmak ve onları bu tehlike verisklerden korumak can sıkıcı bir görev gibigörünebilir. Yine de, çalışanların yaptıklarıiş konusunda uygun eğitimi almaları verisklerden korunmalarını sağlamak işvere-nin önemli bir görevidir.

Bir işveren, çalışanlarını, sağlık ve güven-liklerini tehdit edebilecek riskler, bu risklerekarşı alınması gereken önleyici tedbirler,gerek duyulan ilk yardım tedbirleri vebunların yanında, ciddi ve bir anda ortayaçıkan tehlikelerin söz konusu olduğudurumlarda izlenmesi gereken bina boşalt-ma prosedürleri konusunda bilgilendirme-lidir. Verilen eğitim, işin güvenli bir biçimdeyapılmasına ve yasalara uymanıza yardımcıolmaktan çok daha fazlasını sağlar başarılı

bir iş performansına katkıda bulunur.İşyerinde etkin bir iletişim ağı oluşturmakve işgücünün gerekli eğitimleri almasınısağlamak, başarılı işletmelerin kaliteyönetim sistemlerinin anahtar bileşen-leridir. Eğitimli çalışanlar çok daha verimlibir biçimde çalışabilir ve işverenlerininkendilerine değer verdiğini ve saygıduyduğunu bilirler. İlk işe alınma dönemin-de, yapılan işte ya da çalışma biçiminde birdeğişiklik olması durumunda ve işyerindeyeni teknolojilerin kullanılmaya başlandığıdurumlarda eğitim verilmelidir. Verileneğitimler ve bilgiler risk değerlendir-mesinin sonuçlarına dayanmalıdır.

Eğitim aşağıdaki hususları dikkatealmalıdır:

Bazı görevler veya ciddi tehlike içerenbazı alanlara giriş izni, sadece sözkonusu görev ya da durumla ilgilideneyimi/eğitimi olan ve doğrutalimatlarla donatılmış çalışanlaraverilmelidir. Elektrik işleri ve bakımaktiviteleri bu tür durumların tipikörnekleri olarak düşünülebilir.

Verilen bilgi, talimat ve eğitimlerkonuya/düzeye uygun ve anlaşılırolmalıdır.

Örneğin, işgücünüzün arasında engelliçalışanların bulunması halinde, iletmekistediğiniz bilginin engelli çalışanlarınızınihtiyaçları doğrultusunda farklı format-larda/biçimlerde sunulmasının gerekebi-leceğini göz önünde bulundurmalısınız.

İş verenin göz ardı etmemesi gereken diğerbir konu da bazı kategorilerdeki çalışanlarındiğer çalışanlara göre daha büyük kaza riskialtında olduğu ve alınacak tedbirlerinplanlaması yapılırken bunun da dikkatealınması gerektiğidir. Aynı dili konuşmayanve güvenlik talimatlarını okuyamayanyabancı uyruklu çalışanlar ya da verilen işkonusunda beceri sahibi olmayan geçiciçalışanlar bu kategorilere örnek olarakverilebilir. Bunun yanında genç çalışanlar yada işe yeni başlayanlar da, yeterli deneyimesahip olmamaları nedeniyle, belirginolmayan hatta hiç beklenmeyen bir tehlike

Ö

�

�

�

�

�

�

nleme hiyerarşisini benimsemişolan risk değerlendirmesiprensiplerini takip edin

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

Risklerden kaçının.

Kaçınamadığınız riskleri değerlendirin.

Riskle kaynağında mücadele edin,örneğin eğer bir makine fazla gürültülüçalışıyorsa odayı ses geçirmeyecekşekilde izole etmeden önce makineyemüdahale edin.

Yapılan işi bireylere göre ayarlayın,örneğin çalışma yüzeyindeki yüksek-liklerin ayarlanabilir olmasını sağlayın,çalışma metodlarıyla ilgili seçeneklersunun, monoton ya da hızlı tempoluçalışmaları önleyin.

Teknik gelişmelere ve diğer değişiklik-lere uyum sağlayın, örneğin yenimotorlu döner testereler eskisine göredaha iyi korumalıdır.

Tehlikeli malzemeleri tehlikeli olmayanya da en azından daha az tehlikeli olanmalzemelerle değiştirin, örneğinboyama için zararlı solventler içerme-yen malzemeler kullanın.

Üretim, iş organizasyonu, çalışmakoşulları, çalışanlarla yönetim arasın-daki diyalog ve çalışma ortamıyla ilgilifaktörlerin etkilerini de içine alan birönleme politikası geliştirin.

Sadece çalışanları bireysel olarakkoruyan değil tüm çalışanları koruyantedbirlere öncelik tanıyın: Örneğinçalışanlara kulak koruyucu donanımlardağıtmak yerine gürültüye neden olandonanımı kaldırın, düşmeyi engelle-yecek emniyet kayışı kullanmak yerineetkili bir koruyucu tırabzan temin edin.

Çalışanlarınıza doğru talimat verin.

Bu tedbirlerin gerçekten uygulanıpuygulanmadığını ve etkili olup olma-dıklarını kontrol edin.

Değerlendirmenizi düzenli aralıklarlagözden geçirin.

Ve sürekli olarak koruma düzeyiniiyileştirmenin yollarını arayın.

Risk değerlendirilmesinin nasıl yürütül-mesi gerektiği ile ilgili pratik bilgilereSağlıklı İşyeri Girişimi’nin web sitesin-den ulaşabilirsiniz:

http://hwi.osha.europa.eu

ÇALIŞANLARINIZA ÖNCELİK VERMEK

56

Sağlık ve Güvenlik Herkesi İlgilendirir

teşkil ederler ve sonuç olarak gözetimeihtiyaç duyarlar: Aslında bu kategorilerdebulunanların yaralanma kayıtlarının oranıdaha yaşl ı ya da daha deneyimliçalışanlarınkine göre oldukça yüksektir.Diğer taraftan, belirli bir yaşın üzerindekiçal ışanlar da gerekli olan fizikselperformansı sağlayamayabilir. Sağlık vegüvenlik tedbirleri, yapılan işi çalışanlarıngüvenl i b i r b iç imde çal ışmalar ın ısağlayacak biçimde uyarlayarak çalışanlarıkorumayı hedeflemelidir, onları saf dışıbırakmayı değil– çünkü herhangi birçalışanın yapılan işin dışında bırakılmasıayrımcılık olarak değerlendirilebilir.

Çalışanlarıyla ilgilenen işveren akıllı birişverendir. Çalışanlarınızın görevleriniyerine getirirken karşı karşıya kaldıklarırisklerle ilgili olarak etkili bir sağlık gözetimiyürütülmesini sağlayın. Sağlık gözetimi,çalışanlarınızın belirli aralıklarla sizi sağlıkdurumları konusunda bilgilendirmesindenibaret de olabilir, ya da düzenli aralıklarlanitelikli bir sağlık uzmanı tarafından sağlıkdeğerlendirmesine ya da hatta uygunyeterlilikteki bir doktor tarafından sağlıkmuayenesine tabi tutulmalarını daiçerebilir.

İş vereniniz son zamanlarda/ şimdiyekadar hiç risk değerlendirmesi yaptı mı?

Maruz kaldığınız tehl ikeler i vebunlardan ne şekilde etkilenebilece-ğinizi doğru bir şekilde anlamanızayardım edecek düzeyde yeterli bilgi veeğitim aldınız mı?

Kendi güvenliğinizi ve başkalarınıngüvenliğini korumak için ne yapmanızgerektiğini bilmek sizce yeterli mi?

Yolunda gitmeyen birşeyler olduğundafark edebiliyor musunuz ve sorunlarıkime bildirmeniz gerektiğini biliyormusunuz?

En güncel ilk yardım ve acil durumprosedürleri konusunda bilginiz var mı?

İş vereniniz, size hakkınız olan sağlıkkontrolü hizmetlerinden faydalanmaolanağı sunuyor mu?

Her işyerinde yazılı bilgi ve kolaycaanlaşılabilen talimatlar bulunuyor mu?

İş yerinizde kullanılan donanımlarınimalatçıları tarafından sağlanan elkitaplarında bulunan güvenlik bilgisiçalışanlarınızın günlük rutinlerindekullanabilmeleri için açık, kolayokunabilir hale getirilerek çalışanları-nıza sunuldu mu?

Risk değerlendirilmesi yapıldı mı ve eldeedilen bulgular çalışanlarla paylaşıldımı?

Çalışanların potansiyel sağlık vegüvenlik sorunlarıyla ilgili görüşleridüzenli olarak alınıyor mu?

İş yerinde mevcut olan tehlikeler vekendilerini ve meslektaşlarını korumakiçin almaları gereken tedbirlerle ilgilitüm bilgi, talimatlar çalışanlarınızailetiliyor ve bu konularda eğitimlerveriliyor mu?

–

Sunulan tüm kontrol tedbirleri tam veuygun biçimde nasıl kullanılmalıdır?

Tüm çalışanlarınız aşağıdaki konularıbiliyor mu:

Çalışanların ve temsilcilerinin, sağlık vegüvenlik çalışmalarına aktif olarakkatılma hakkı vardır. Risklerin önlenme-sine yönelik iyi uygulama örnekleriyleyapılan çalışmalar, işgücünün görüşünebaşvurulması ve işgücünün kendi bilgibirikimi ve deneyimlerini kullanarak aktifk a t ı l ı m ı n ı n e n ö n e m l i b a ş a r ıfaktörlerinden biri olduğunu göster-mektedir. Bu nedenle çalışanların busürece dahil edilmesi yasal bir yükümlülükolmanın yanında mantıklı bir yaklaşımdır.

Sağlık ve güvenlikle ilgili olarak, işveren:

Çalışanların/ve/veya temsilcilerininkatılımını sağlamak için onlarıngörüşlerini almalıdır.

Çalışanlara ve/veya temsilcilerine riskdeğerlendirmesinin sonuçları hakkındabilgi vermelidir.

Çalışanları ve/veya temsilcileriniönleyici tedbirlerin oluşturulmasısürecine dahil etmelidir.

Çalışanların ve/veya temsilcilerinini ş v e r e n d e n u y g u n t e d b i r l e r i nalınmasını talep etme ve bu konudaönerilerde bulunma hakkına saygıduymalıdır.

Risk değerlendirmesi için gerekli olanbilgilere ve kaza raporlarına erişmelerineizin vermeli, çalışanlarına ücret kesintisiolmaksızın izin vermeli ve işleriniyapabilmeleri için gerekli olan araçlarıtemin etmelidir.

İş verenin çalışanlarının görüşünebaşvurmak zorunda olduğu konulararasında; önleyici tedbirler, acil durumprosedürleri ve sağlık ve güvenlik eğitimide bulunmaktadır.

Tüm ayrıntılar ulusal mevzuatta belirtil-miştir ve buna göre şirketteki çalışansayısına bağlı olarak bir güvenlikkomitesinin kurulması da gerekebilir.

�

�

�

�

Çalışanlar için kontrol listesi

İş verenler için kontrol listesi

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

[VAKA İNCELEME 3]

Elektrikli sargı tabancaları kullanarak,sabit yükseklikteki bir masanın üzerindetelefon santralleri monte eden opera-törlerin yedi yıllık bir süre içerisinde çokfazla hastalık izni kullandığı ve buişletmedeki işgücü cirosunun da yine çokyüksek olduğu kaydedilmişti.

Çalışma düzeninin yeniden tasarlanmasıve çalışma bölmelerinin daha elverişlivücut pozisyonlarına olanak tanımasısonucunda yıllık çalışan cirosu %75 vehastalık izni sayısı da %92 oranındaazaltıldı.

Yapılan bu değişiklik sonucunda şirketintasarruflarının maliyetlerini ona biroranında geçtiği tahmin edilmektedir.

BİLİNÇ DÜZEYİNİZİ ÖLÇÜN

57


�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

İş

Kendilerine verilen makine, araç, gereç,ekipman ve maddeleri doğru şekildekullanmak;

Kendilerine verilen kişisel koruyucudonanımları doğru şekilde kullanmak vekullandıktan sonra bu donanımlarınmuhafaza edileceği yere doğru şekildeyerleştirmek;

Makine ve araçlara yerleştirilen güvenlikaksamlarını yerinden çıkarmamak vebunları doğru şekilde kullanmak;

İşle ilgili herhangi tehlikeli bir durummeydana geldiğinde ya da korumayayönelik düzenlemelerde bir hata ya daeksiklik olması durumunda sizi ya dasorumlu kişiyi bilgilendirmek;

Çalışma ortamının ve çalışma koşulları-nın tamamen güvenli olmasını ve hiçbirrisk barındırmamasını sağlamak için,sağlık ve güvenlik yönetmeliklerininöngördüğü tüm görevlerde sizinle, yaniişverenleriyle, işbirliği yapmak zorunda-dır. Çalışanlarınızı motive etmek vegüvenliklerine gereken ciddiyetleyaklaşmalarını sağlamak ve süreci kendiadınıza kolaylaştırabilmek için izleyebi-leceğiniz çeşitli yollar da bulunmaktadır;

Güvenlik kavramınızı işyeri kültürü-nüzün ve geleneklerinizin bir parcasıhaline getirin;

Açık ve anlaşılır güvenlik standartları vetedbirleri belirleyin;

Çalışanlarınızı, potansiyel gelişmelerikonusunda teşvik edin (çesitli teşviklerönerin: Öneri programları, yarışmalardüzenleyin.);

Düdük çalanı (bilgi vereni) cezalan-dırmayın, ödüllendirin;

Size bildirilen endişeler ve önerilerkonusunda çabuk harekete geçin,çalışanlarınızı bilgilendirmeyi ihmaletmeyin;

Bilinç artıran bir atmosfer yaratın:

İşyerine güvenlik posterleri asın vegüvenlik broşürleri yerleştirin.

Çalışanlarınızı hakları ve sorumlu-lukları konusunda bilgilendirin.

Konuk konuşmacılar davet edin.

İşyerinde güvenlikle ilgili eğitimprogramları başlatın.

�

�

�

�

Kontrol tedbirleriyle ilgili bir sorunla yada hatayla karsılaşmaları halinde bunukime bildirmeleri gerekir?

Bir kaza ya da acil durum olması halin-de ne yapmaları gerekir?

Yolunda gitmeyen birşey olduğunda,“ramak kaldı” durumlarını çalışanları-nızla paylaşın.

Yetkili makamlar için ve ulusal yasalarve / ve ya u yg u l a m a l a r u ya r ı n c a ,çalışanlarınızın maruz kaldığı iş kazalarıile ilgili rapor hazırlayın.

Bir kaza soruşturması yürütmesi içindışarıdan bir danışmanla çalışmayıdüşünebilirsiniz. Kazanın ya da “ramakkaldı” durumlarının neden meydanageldiğini ve bunun tekrarlanmaması içinneler yapılması gerektiğini anlamayaçalışmalısınız.

Kaza sıklığı ve şiddeti: Kazaların sıklıklameydana geldiği işler ya da kazaların çoksık meydana gelmediği ancak kazaolması durumunda sakat bırakacaksonuçların ortaya çıktığı işler.

Ciddi sakatlık ya da hastalık potansiyeli:meydana gelen bir kaza, tehlikeli birdurum ya da tehlikeli bir maddeyemaruziyetin ciddi sonuçlar doğurduğudurumlar.

Modifiye edilmiş işler: İş prosedürle-rinde yapılan değişikliklerle ilgili yenitehlikeler ortaya çıkabilir.

Sık olmayan aralıklarla gerçekleştirilenişler: Çalışanlar, rutin olmayan işleriyaparken daha büyük tehlike altındadır.

yerindeki sağlık ve güvenlik duru-munu düzenli olarak izleyin: Kulla-nabi leceğiniz yöntemler ; i şyer itartışmaları, anketler, teftişler, kazakayıtlarının analizi, çalışan anketleri.

Zehirli madde ve karmaşık makine vedonanımların kullanımı ile yine benzerşekilde sorun teşkil edebilecek olanherhangi bir inşaat ya da yenidendüzenleme işi söz konusu ise bunlarıizleyin.

Tüm ilgili verileri analiz edin: MateryalGüvenlik Veri Belgeleri, kaza ve hastalıkkayıtları, maruziyet izleme kayıtları vesakatlık, hastalık, sıkıntı ve şikayetlerleilgili tüm kayıtlar.

Tüm çalışma alanlarını düzenli olarakdenetleyin, sadece büyük risk altındaolanları değil!

Sağlık ve güvenliği sağlama sorumluluğuöncelikle sizde, yani işverendedir amaçalışanların da burada önemli bir rolü vardır.Çalışanlarınız sizin verdiğiniz eğitim vetalimatları dikkatle takip etmeli vekendilerinin ve bunun yanında çalışmaarkadaşlarının sağlık ve güvenliğinikorumalıdır.

Çalışanlarınız:

1) Kazaların ve vakaların kaydını tutun

�

�

�

2) Potansiyel ‘sorunlu noktaları’bulmaya çalışın.

3) Sağlık ve güvenlik konularınıstandard uygulamalarınızın birparçası haline getirin.

4) Çalışanları da sürece dahil edin

[VAKA İNCELEME 4]

Bir sekreter, VDU’su, sandalyesi ve çalışmamasasının yanlış yerleştirilmesindendolayı ensesinde ve sağ el bileğindemeydana gelen ağrılar nedeniyle üç ayrapor aldı. Sekreterin çalışırken gözlem-lenmesinin ardından çalışma masası veoturduğu yerin pozisyonu yenidenayarlandı (bu işlemin maliyeti 600 Avrooldu). Bu yeni oturma pozisyonusekreterin bacaklarını uzatmasına veeğilebilmesine de imkan tanıyordu.Çalışanın ensesindeki ve kolundakişikayetler ortadan kayboldu ve daha fazlaizin almasına gerek kalmadı. Bu olayda dageçici eleman çalıştırma maliyeti vebununla bir ikte gelen verim kaybıkonusunda tasarruf sağlandı.

l

UYGULAMAYA YÖNELİK ÖNERİLER

58


�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

Kendi bölgenizdeki ya da sanayikolunuzdaki diğer işyeri sorunlarınıda çalışanlarınızla paylaşın.

Risk değerlendirmesi, işyerindeki tehlike-lerin çalışanların sağlığı ve güvenliğiüzerinde oluşturduğu riskleri değerlendir-me sürecini ifade etmektedir.

İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili birçok AvrupaBirliği Direktifi risklerin değerlendiril-mesini öngörmektedir, ancak r iskdeğerlendirmesiyle ilgili yasal bir yüküm-lülük olmasa bile böyle bir değerlendir-menin yapılması bir uy ulama örneğidir,çünkü bu sayede çalışanların sağlıklarınıkorumaya yönelik bazı tedbirler alınabil-mektedir. Kazaların önlenme süreci;potansiyel risklerin azaltılması ve hattaeğer mümkünse tümüyle ortadan kaldırıl-ması ile başlamaktadır. Daha sonra toplutedbirlerin uygulanması ve son aşamada dakişisel koruyucu çözümlerin sunulması yeralmaktadır.Tehlikeleri tespit eden ve risklerideğerlendireren işveren, ya da işin kontro-lünü elinde bulunduran kişi:

lgili yasal yükümlülükleri de gözönünde bulundurarak, gerekli koruyucutedbirlerin alınmasıyla ilgili kararverebilmeli;

Alınan tedbirlerin yerinde ve yeterli olupolmadığını kontrol edebilmeli;

Daha ileri düzeyde tedbir alınmasınıgerektiren durumlara öncelik verebil-meli;

alışanların sağlığını ve güvenliğiniilgilendiren bir karar verildiği konusun-da bilgi verebilmeli (örn. çalışanlara yada düzenleyici kurumlara);

alışanların korunma düzeyinde biriyileşme sağlanıp sağlanmadığınıkontrol edebilmelidir.

Risk değerlendirmesi tehlikeleri, riskleri vebunların teşkil ettiği potansiyel zararıbirbiriyle eşleştirebilmelidir. Örneğin,büyük bir kimyasal madde fabrikası, çokteknik bir değerlendirme sistemine ihtiyaçduyarken, düşük riskli aktiviteler gerçek-leştiren küçük bir işletme basit bir sistemleihtiyaçlarını karşılayabilecektir.

Tehlikeleri belirlemeli;

Bu tehlikeler nedeniyle potansiyelolarak risk altında bulunan çalışanlarıbelirlemeli;

Söz konusu risklerle ilgili tahminlerdebulunmalı;

Bu risklerin ortadan kaldırılıp kaldırıla-mayacağını değerlendirmeli, ve eğerriskler giderilemiyorsa;

Bu risklerin önlenmesi ya da azaltılmasıiçin gerekli olan ek tedbirlerle (eğervarsa) ilgili bir karar vermelidir.

Risk değerlendirmesi nedir?

Risk değerlendirmesinin amacı nedir?

Risk değerlendirmesi

Risk değerlendirmesi:

Risk Değerlendirmesinin Adımları

iyi g

İ

Ç

Ç

RİSK DEĞERLENDİRMESİ ÖNLEYİCİYAKLAŞIMIN ÇOK ÖNEMLİ BİR PARÇASI

RİSK DEĞERLENDİRMESİNE AŞAMALIYAKLAŞIM

�

�

�

�

�

�

�

S

İş

Ç

1. Tehlikeleri belirlemek

Örneğin:

2. Mevcut risklerden kimlerin, neşekilde zarar görebileceğinidüşünün

3. Riskleri değerlendirin ve ne yapıl-ması gerektiğine karar verin.

4. Harekete geçin.

5. Bulguları gözden geçirin

Yapılan işi ve yapılan iş sırasında kullanılanve sonucunda üretilen materyalleri,ekipmanı ve kimyasalları düşünün.Bunlardan hangileri zararlı olabilir?

Ağır kaldırmak sırt incinmelerine sebepolabilir.

Gürültülü bir ortamda çalışmak sağırlığayol açabilir.

Duygusal tacizde bulunan bir yöneti-ciyle baskı altındaki bir ofiste çalışmak işkaynaklı strese neden olabilir.

Gerekli eğitimi almadan tehlikeli birmakineyi işletmek çeşitli risklerdoğurabilir.

İş vereninizin işyerindeki sorunlarla ilgiliolarak sizi bilgilendirmesi konusunda ısrarcıolun.

Zarar görebilecek herkesi düşünün. Sadeceçalışanlar değil, taşeronlar, bağımsızçalışanlar ve kamu üyeleri de göz önündebulundur lmalıdır.

Birinin zarar görme olasılığı var mı? Eğerbirisinin yaralanma ihtimali varsa:

öz konusu tehlike tümüyle ortadankaldırılabilir mi?

Risk kontrol altına alınabilir mi?

gücünün tamamını koruyabilmekamacıyla koruyucu tedbirler almakmümkün mü?

alışanları, toplu önleyici tedbirlerleyeterli ölçüde kontrol altına alınama-yan bir riskten korumak için kişiselkoruyucu donanımlar kullanmaya gerekvar mı?

Risk değerlendirmenizi tamamladıktansonra öncelik sırasına göre atılması gerekenadımları listeleyin, harekete geçin veçalışanları ve çalışan temsilcilerini de sürecedahil edin. Çalışanları etkileyecek olan burisklerin azaltılmasına yönelik atılacakadımlar günlük çalışma sürecinin de birparçası olmalı. Çalışanlarınızla ve çalışantemsilcileriyle konuşun. Onların da riskdeğerlendirme sürecine dahil olmasınısağlayın ve onlara riskleri azaltmak içinneler yaptığınızı anlatın.

Çalışma biçimlerindeki ve ekipman vekimyasalların özellikleri ile ilgili değişik-likleri değerlendirin. Önemli bir değişiklikolduğunda kontrol altına alınması gerekenyeni tehlikelerin ortaya çıkıp çıkmadığınıkontrol edin.

Tehlikelerin belirlenmesi; yolundagitmeyen ne olabilir?

u

�

59


�

�

�

�

�

�

�

Ç

Ç

�

�

�

�

�

�

�

Avrupa İş Sağlığı ve GüvenliğiAjansı’nın Girişimidir[Logolar EU-OSH-HWI]

alışanlar, taşeronlar ya da genel olarakhalktan kimlere zarar gelebileceği ve buzararın ciddiyetinin derecesi konusun-da bir karara varılması,

Söz konusu riskin gerçekleşme olasılığı-nın belirlenmesi,

Bu risklerin nasıl ortadan kaldırılacağıya da azaltılacağına karar verilmesi;çalışma tesisleri, çalışma yöntemleri,ekipmanlar ya da verilen eğitimlergeliştirilebilir mi?

Riskin büyüklüğü, etkilenecek kişi sayısıvb. faktörleri göz önünde bulundurarakyapılacak eylemlerle ilgili önceliklerinbelirlenmesi,

Kontrol tedbirlerinin uygulanması,

Kontrol tedbirlerinin işe yarayıp yara-madığının kontrol edilmesi,

alışanların görüşlerinin de sürecedahil edilmesi ve risk değerlendir-mesinin sonuçlarıyla ilgili çalışanlarabilgi verilmesi.

Eğer tespit etmiş olduğunuz riskler

önemsizse, risk değerlendirmeniztamamlanmış demektir.

Eğer mevcut riskler belli bir standardagöre kontrol altına alınmışsa, korumayısağlamak için mümkünse bu standart-ları geliştirmeye çalışın. Değerlendir-meyi tamamlamanızla birlikte önlemestratejisinin de işler durumda olduğun-dan emin olun.

Eğer riskler halihazırda kontrolaltındaysa ancak bu kontrol sistemiyanlış kullanımlara ve hatalara açık birsistemse o zaman koruyucu sistemlerigeliştirmek herhangi bir hata olmasıdurumunda izlenmesi gereken acildurum prosedürlerini belirlemek içinharekete geçin.

Eğer bazı olası riskler söz konusuysaancak bu risklerin herhangi bir hastalıkya da sakatlığa yol açacağına ilişkinherhangi bir kanıt yoksa o zamanmevcut tedbirleri iyi uygulama stan-dartlarıyla karşılaştırın ve bu tedbirlerinnasıl geliştirilebileceğini düşünün.

Eğer r iskler s iz in bel ir lediğiniztedbirlerle olmasa da bir şekilde kontrolaltındaysa o zaman potansiyel risklerikarşılayabilmek için mevcut kontroltedbirlerinizi yeni durumlara göreuyarlayın.

Eğer yüksek risk söz konusuysa veyeterince kontrol altına alınamıyorsa ozaman çalışanların riske maruzkalmalarını önlemek için gerekeniyapın, hatta eğer gerekliyse iş sürecinidurdurun.

Eğer risklerin varlığına işaret eden birkanıt yoksa, daha ayrıntılı bilgi içinsürekli arayışta olun ve iyi iş sağlığı vegüvenliği uygulamalarını hareketegeçirin.

Risk düzeyinize göre hareketegeçmek:

SAĞLIKLI İŞYERİ GİRİŞİMİ

Daha iyi bir işyeri için;

Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı’nın, çalışanların ve işverenlerin sağlıkve güvenlikle ilgili nitelikli bilgiyekolayca ulaşabilmelerini sağlamak

amacıyla geliştirdiği bir insiyatif olanSağlıklı İşyeri Girişimi, daha güvenli,d a h a s a ğ l ı k l ı ve d a h a ve r i m l iişyerlerinin yaratılması için gerekliolan tüm araçları sunmaktadır.

VAKA İNCELEME 5

Bir viski şişeleme fabrikasında çalışanoperatörler, bir viski markasının şişesininetrafına pirinç telden bir örgü geçirmeleriiçin gerekli açıyı yakalamaya çalışırkentekrar eden zorlayıcı hareketlerdenkaynaklanan sırt problemleri ve vücutları-nın üst uzuvlarının ciddi şekilde sakatlan-ması tehlikesiyle karşı karşıya kalıyorlardı.

Tel örgünün yerleştirilmesinden sonratelin bükülmesi işlemini gerçekleştirmekiçin altı makine devreye sokuldu (toplammaliyeti 40,000 Avro oldu.) Buradakioperatörlerin başka görevlere yönlendi-rilmesiyle üretkenlik arttı, %20 oranındadaha az tel örgü ziyan oldu, ve gürültüdüzeyi 90dB (A)’dan 80’e düşürüldü.

İşletmeye tahmini yıllık getirisi ise 60.000Avro oldu.


�

�

�

İş sağlığı ve güvenliği alanında engüncel bilgilere ve desteğe ulaşa-bilmek için yerel ticaret kuruluşları,çalışan ve işveren grupları ve servissağlayıcılarının sitelerine bağ-lantılar,

Sağlık ve güvenlikle ilgili Hükümetdüzenlemeleri hakkında bilgi,

Benzer güçlüklerle diğer küçükişletmelerin nasıl başa çıktığınailişkin bilgi ve basit ve etkili çözümler,

Mevzuat, teşvikler ve fonlarla ilgili ABbilgisine anında erişim,

Pratik risk değerlendirme araçları.

�

�

Kaynak


DAHA AYRINTILI BİLGİ EDİNMEK İÇİNNERELERE BAŞVURABİLİRSİNİZ

[AB Bilgi Merkezleri, hükümet kuruluşları veSTK'ların iletişim bilgileri]

Bilgi merkezleriyle ve kendi yerel sağlıkve güvenlik kurumlarınızla temasa geçin(Ayrıntılar aşağıdadır)


60


61

kurumdan haberler

1958 yılında Ankara'da doğan Kasım ÖZER ilk, orta ve lise öğrenimini Ankara'datamamladı. 1981 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi Maden MühendisliğiBölümü'nden mezun oldu.

1984 yılında Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu'nda mühendis olarak göreve başladı.1985-2008 yılları arasında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş KuruluBaşkanlığı'nda İş Müfettişliği ve Baş İş Müfettişliği görevlerinde bulunan ÖZER, Ocak2008 tarihinden itibaren İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü olarak görevyapmaktadır.

Birçok yurt içi ve yurt dışı deneyimlere sahip olan Kasım ÖZER, Londra'da İngiliz Kraliyet Kamu Yönetimi Enstitüsü RIPa'da "ModernKamu Yönetimi Teknikleri ve AB" ve JISHA-Japon İş Sağlığı ve Güvenliği Kurumu'nun Osaka Merkezinde "İşyeri Ortamınınİyileştirilmesi" üzerine çalışmalar yaptı.

İyi derecede İngilizce bilen Kasım ÖZER evli ve dört çocuk babasıdır.

Kasım ÖZER, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü

1968 yılında Bursa-Yenişehir'dedoğan İsmail GERİM ilk, orta ve liseö ğ r e n i m i n i Y e n i ş e h i r ' d etamamladı.

1989 yılında İstanbul TeknikÜniversitesi Maden Fakültesi PetrolMühendisliği bölümünden mezunoldu Kırıkkale Üniversitesi Endüstri

Mühendisliği bölümünde tez aşamasında yüksek lisansöğrenimine devam etmektedir.

1990 yılında özel bir petrol arama ve üretim şirketinde PetrolMühendisi olarak iş hayatına başladı. 1991 - 1992 yılları arasındaaskerlik (yedek subay) hizmetini müteakip 1993 yılındamühendis olarak çalışmaya başladığı BOTAŞ'ta Bursa veAnkara'da proje mühendisi, başmühendis olarak bilgi işlem, gaz

ticaret ve pazarlama, proje ve hak ediş gibi değişik görevleryaptıktan sonra 2000-2003 yılları arasında Bakü-Tiflis-CeyhanHam Petrol Boru Hattı projesinde deniz terminalinden sorumluolarak temel ve detay mühendislik aşamalarında çalıştı.

2003-2004 yılları arasında BURSAGAZ A.Ş. (Bursa Şehir içiDoğalgaz Dağıtım ve Ticaret Taahhüt Şti.)'nde Genel Müdür veYönetim Kurulu Başkanlığı yaptı.

2004 - 2007 yılları arasında Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşar-lığı'nda Madencilik ve Petrol - Petrol Ürünleri sektörlerindekiçalışmalarından sonra Ocak 2008 döneminden itibaren İş Sağlığıve Güvenliği Genel Müdür Yardımcısı görevini yürütmektedir.

İngilizce bilen, yurtiçi ve yurtdışı ulusal ve uluslararasıdeneyimleri olan İsmail GERİM aynı zamanda Türk StandartlarıEnstitüsü'nde Teknik Kurul üyesidir.

İsmail GERİM, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdür Yardımcısı

Sayın, veKasım Özer İsmail GERİMÇalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıİş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü'nde yenigörevlerine başladılar.

62

Soldan sağa1.

3.

7.

8.9.12.13.

15.17.

19.

20.21.23.

25.

26.29.31.

33.34.

Soluk sarımsı kolayca buharlaşabilen, patlayıcı bir sıvıhalinde bulunan, genellikle çözücü olarak kullanılan bir gaz.Çalışanların sağlığının korunması bakımından işyerlerindeincelemeler ve ortam ölçümleri yapan, ortam koşullarınınolumlu hale getirilmesi bakımından iş yerlerine danışmalıkhizmeti de veren kuruluş.Madenci toplumunda akciğer hastalıklarının sıklığınadikkati çeken kişi (1494-1555).Madenlerde yangına elverişli ortamlardan.Aydınlık şiddeti birimi.Silis tozuna bağlı olarak meydana gelen akciğer hastalığı.Temel görevi " çalışanların sağlığını korumak ve işgüvenliğini sağlamak amacı ile gerekli mevzuatı hazırlamakve uygulanmasını sağlamak" olan Bakanlık.Metrekareye düşen yanabilir madde ağırlığı.Kömür madenciliği ile ilgili önlemler ve tazminatlarkonusunda düzenlemeler getiren1869 tarihli nizamname.Ocaklara gönderilen temiz havanın ocak içerisinde arzuedilen kullanım kısımlarına taşınması.Yangının olması için gereken etmenlerden.Ortalama eşik değer (İngilizce kısaltma)Havadaki su buharı basıncının doygun basıncına eşit olduğunoktadaki ortam sıcaklığı.Çeşitli maddelerden doğal yada yapay yolla aşınarak oluşan,oluştuğu maddenin özelliklerini taşıyan çok küçüktanecikler.Çözücülerle ilgili önlemlerden.İşverenin sorumluluklarından.İngiltere'de "Merkezi Kayıt Dairesi" nin başkanlığınagetirilmesinden sonra (1839) bu ülkede ölümlerinmesleklere göre incelenmesini başlatan kişi.Çözücülerin özelliklerinden.Madenlerde havalandırmanın özelliklerinden.

bulm

aca

Yukarıdan aşağıya1.2.3.4.5.6.10.11.14.16.18.22.24.25.27.28.30.32.

Madenlerde tahkimat yerlerinden.Gri yeşil renkte sert kokulu çok zehirli bir gaz.Tutuşma noktaları 38-60 santigrat derece arasında olan sıvılar.Alt tarafı mat, üstü açık abajurlarla sağlanan aydınlatma.Burun sinüsleri ve akciğer kanserlerine yol açan bir madde.Madenlerde tahkimat yerlerinden.Tehlike doğuran, önü alınamayan yada söndürülemeyen ateş.İş sağlığı uygulama ilkelerinden.Deri kanseri yapan bir madde.Zanaatkarların çalışma koşullarından kaynaklanan sorunlarına değinen filozof.Silikozise yol açan etken.Maddelerin oksijenle birleşmesi.İş sağlığının tıbbi boyutu.İş sağlığı açısından önemli fiziksel etkenlerden.Yorgunluğun giderilmesinde en önemli etmenlerden.Boyahanelerle ilgili koruyucu yöntemlerden.Kanda alyuvarlara bağlı olarak taşınan ve kemiklerde depolanan, yumuşak bir metal.Bir hizmet akdine dayanarak herhangi bir işte ücret karşılığı çalışan kişi.

eğlencelikBulmaca 36'nın cevabı

63

Çağatay GÜLER

T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞIİŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ DERGİSİMAKALE YAZIM KURALLARI

İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi'nde yayınlanması istemiyle gönderilecek olanyazılarda aşağıdaki kurallara uyulmalıdır.

Gönderilecek makaleler, iş sağlığı ve güvenliği alanı ile doğrudan veyadolaylı ilgili, orjinal araştırma veya derleme şeklinde olmalıdır.

Makalelerin başlığı metne uygun, kısa ve açık ifadeli olmalı, büyük harfle vekoyu karakterde yazılmalı ve başlık satırı ortalanmalıdır.

Yazar ad ve soyadları başlığın altına konulmalı, ünvan ve adresler soyadınson kısmında üst indis şeklinde veya daha çok (*) ile sayfanın altbölümündeki çizgi altına yerleştirilmelidir.

Yazılar, A-4 kağıdının tek yüzüne, üstten ve sol yandan 4'er cm, sağ yandanve alttan 2'şer cm bırakılarak yazılmalıdır. Yazımda Microsoft Wordprogramı kullanılmalı, Times New Roman fontunda 12 punto ile yazılmalıve basılmış bir adet makale ile birlikte makalenin kaydedildiği cd degönderilmelidir.

Makale en az 2, en çok 6 sayfa olmalıdır. Satır aralarında 1.5 cm boşlukbırakılmalıdır.

Şekil, tablo ve grafikler makale içine yerleştirilmeli, şekil ve grafiklerinnumara ve başlığı alt kısma yerleştirilmelidir. Şekil ve grafikler bilgisayar ileçizilmemiş ise aydıngere çini mürekkebi ile çizilmiş olmalıdır.

Kaynaklar konu içinde üst indis numara şeklinde verilmeli, makale sonundaaynı numara sırasıyla düzenlenmelidir.

Yazıların ilmi ve hukuki sorumluluğu tamamen yazar(lar)ına aittir.Gönderilen yazıların doğrudan veya bazı düzeltmeler yapılarakyayınlanmasına veya yayınlanmamasına Yayın Kurulu'nca karar verilir.

Gönderilen yazılar yayınlanıp yayınlanmamasına bakılmaksızınyazar(lar)ına geri verilmez. Ancak Yayın Kurulu'nun görüşü doğrultusundayeniden düzenlenmesi söz konusu olduğunda yazar(lar)ına gönderilir.

*

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

64

T.C.ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞIİŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Kaynak: Çalışan Çocuklar Bölümü, (Türkiyede Çocuk İşçiliğinin En Kötü Biçimlerinin Ortadan Kaldırılması Projesinden alınmıştır).

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıİş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü

İnönü Bulvarı No: 42 İ - Blok4. Kat 06100 Emek / Ankara

Tel: 0312. 215 50 21Faks: 0312. 215 50 [email protected]

İLETİŞİM BİLGİLERİ

T.C.ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞIİŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Documents

37.sayı - Buraya tıklayarak dokümanı pdf olarak yükleyebilirsiniz