3Ç 2016 Türkiye’nin Makroekonomik ve

Gayrimenkul Piyasası Verileri

Ekim 2016

% 7,0

% 7,5

% 8,0

% 8,5

% 9,0

% 9,5

% 10,0

% 10,5

% 11,0

% 11,5

% 12,0

Haz

-14

Ağu

-14

Eki

-14

Ara

-14

Şub

-15

Nis

-15

Haz

-15

Ağu

-15

Eki

-15

Ara

-15

Şub

-16

Nis

-16

Haz

-16

2

Makroekonomik Figürler

GSYİH Büyüme (%) İşsizlik Oranı (%)

Kaynak: TUIK, (*) IMF Dünya Ekonomik Görünümü Ekim 2016 Kaynak: TÜİK

Ekonomik Görünüm

• Türkiye’nin GSYİH’si; genel olarak hane halkı tüketimi ve kamu harcamaları ile 2016 yılının ilk çeyreğinde %4,8, ikinci çeyreğinde ise %3.1

oranında büyüme göstermiştir.

• IMF, Dünya Ekonomik Görünümü çalışmasının 2016 Ekim versiyonunda, daha önce %3.8 olan 2016 yıllık büyüme tahminini %3.3 olarak

revize etmiştir.

• 2016’nın ilk çeyreğinde düşüş gösteren işsizlik oranı, yeniden yükselişe geçerek Haziran 2016 için %10.2 olarak açıklanmıştır.

6,9%

4,7%

0,7%

-4,8%

9,2%8,8%

2,1%

4,2%

3,0%

4,0%3,3%

3,0% 3,2% 3,3%

-6,0%

-4,0%

-2,0%

0,0%

2,0%

4,0%

6,0%

8,0%

10,0%

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

*

2017

*

2018

*

2019

*

50

55

60

65

70

75

80

85

90

Mar

-15

Nis

-15

May

-15

Haz

-15

Tem

-15

Ağu

-15

Eyl

-15

Eki

-15

Kas

-15

Ara

-15

Oca

-16

Şub

-16

Mar

-16

Nis

-16

May

-16

Haz

-16

Tem

-16

Ağu

-16

3

Tüketici Güven Endeksi Doğrudan Yabancı Sermaye Girişi (USD milyon)

Kaynak: TÜİK Kaynak: Hazine, Ekonomi Bakanlığı

Ekonomik GörünümMakroekonomik Figürler

• Tüketici Güven Endeksi, Ağustos 2016’da 74.4 olarak açıklanmıştır.

• Doğrudan yabancı yatırım, Ocak-Temmuz 2016 döneminde 2015 yılının aynı dönemine göre %54.2 oranında düşüş

göstermiştir.

74.4

4

Mevcut ve Gelecek Arz

Mevcut ve Gelecek Arz

*2019 itibariyle tamamlanması beklenen

1,000 kişi başına düşen toplam kiralanabilir alan

Kaynak: JLL, 3Ç 2016

Alışveriş Merkezi Gelişimi: Adet & TKA

Perakende Pazarı Görünümü

• 3Ç 2016 itibariyle mevcut alışveriş merkezi arzı 379 alışveriş merkezinde 11,2

milyon m²’ye ulaşmıştır ve İstanbul %37’lik pay ile mevcut arzın çoğunluğuna

ev sahipliği yapmaktadır.

• Şu anda 74 alışveriş merkezinde yaklaşık 3.1 milyon m² inşaat halinde olan

kiralanabilir alan bulunmaktadır. 2019 yıl sonu itibariyle tamamlanması

beklenen arz ile birlikte toplam arzın 14,3 milyon m² seviyesine ulaşması

beklenmektedir.

• 2015 yıl sonunda her 1,000 kişi başına 140 m2 kiralanabilir alan olarak ölçülen

Türkiye’nin perakende yoğunluğu, 3Ç 2016 itibariyle yükseliş göstererek 142

m2 düzeyine çıkmıştır.

Kaynak: JLL, 3Ç 2016

Kaynak: JLL, 3Ç 2016

*Mevcut ve Beklenen Arz

Aktif İnşaat Halinde* Toplam

Birim 111 37 148

TKA (m²) 4,115,445 1,694,872 5,810,317

Birim 38 10 48

TKA (m²) 1,494,659 359,910 1,854,569

Birim 230 27 257

TKA (m²) 5,593,142 1,087,123 6,680,265

Türkiye Birim 379 74 453

TKA (m²) 11,203,246 3,141,905 14,345,151

İstanbul

Ankara

Diğer Şehirler

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

0

2.000.000

4.000.000

6.000.000

8.000.000

10.000.000

12.000.000

14.000.000

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016* 2017* 2018* 2019*

Mevcut Arz (m²) Beklenen Arz (m²) Birim2015 Sonu 3Ç 2016 2019 Sonu

Ankara 288 284 321

İstanbul 278 281 364

Bolu 278 272 259

Karabük 210 205 191

Bursa 179 184 249

Kocaeli 151 181 161

Kırıkkale 179 180 183

Muğla 168 165 152

Antalya 153 163 239

Aydın 129 153 144

Türkiye 140 142 171

6,25%

6,50%

6,75%

7,00%

7,25%

7,50%

7,75%

8,00%

8,25%

8,50%

1Ç 2

009

2Ç 2

009

3Ç 2

009

4Ç 2

009

1Ç 2

010

2Ç 2

010

3Ç 2

010

4Ç 2

010

1Ç 2

011

2Ç 2

011

3Ç 2

011

4Ç 2

011

1Ç 2

012

2Ç 2

012

3Ç 2

012

4Ç 2

012

1Ç 2

013

2Ç 2

013

3Ç 2

013

4Ç 2

013

1Ç 2

014

2Ç 2

014

3Ç 2

014

4Ç 2

014

1Ç 2

015

2Ç 2

015

3Ç 2

015

4Ç 2

015

1Ç 2

016

2Ç 2

016

3Ç 2

016

€ 70,0

€ 75,0

€ 80,0

€ 85,0

€ 90,0

€ 95,0

1Ç 2

008

3Ç 2

008

1Ç 2

009

3Ç 2

009

1Ç 2

010

3Ç 2

010

1Ç 2

011

3Ç 2

011

1Ç 2

012

3Ç 2

012

1Ç 2

013

3Ç 2

013

1Ç 2

014

3Ç 2

014

1Ç 2

015

3Ç 2

015

1Ç 2

016

3Ç 2

016

5

Birincil Kira (EUR / m2 / ay) Birincil Getiri Oranı (%)

Kaynak: JLL

Perakende Pazarı GörünümüBirincil Kira / Birincil Getiri

Kaynak: JLL

• 3Ç 2016’da alışveriş merkezleri birincil kira rakamının metrekare başına aylık EUR 81 seviyesine düştüğü

görülmektedir.

• Perakende pazarında mevcut mülkler için gerçekleşen bir işlem olmamasından dolayı birincil getiri oranları tahmini

hesaplamaları yansıtmaktadır ve birincil getiri oranlarının 3Ç 2016’da %7.50 seviyesine yükseldiği öngörülmektedir.

€81

%7.50

6

Mevcut ve Gelecek Arz / Toplam Kiralama İşlem Hacmi

Mevcut ve Gelecek A Sınıfı Ofis Arzı

* 2018 sonu itibariyle tamamlanması beklenen

Toplam Kiralama İşlemi

Kaynak: JLL, 3Ç 2016

Ofis Pazarı Görünümü

• 3Ç 2016 itibariyle mevcut A sınıfı

ofis arzı yaklaşık 4,5 milyon

m²’ye ulaşırken, inşaat halindeki

ofis arzı ise 2,5 milyon m²’dir ve

2018 sonu itibariyle toplam arzın

7 milyon m² seviyesine çıkması

beklenmektedir.

Kaynak: JLL, 3Ç 2016

• 3Ç 2016’da gerçekleşen kiralama işlem hacminin %65’inin MİA alt pazarında gerçekleştiği görülmektedir.

Alt Pazar Aktif İnşaat Halinde* Toplam

Avrupa MİA Birim 88 7 95

TKA (m²) 1,794,333 299,896 2,094,229

MİA Dışı Birim 49 11 60

TKA (m²) 1,199,710 693,250 1,892,960

Asya Birim 111 18 129

TKA (m²) 1,507,852 1,557,522 3,065,374

Toplam Birim 248 36 284

TKA (m²) 4,501,895 2,550,668 7,052,563

Alt Pazar TKA (m²) Oran %

Av rupa MİA 13,378 %65

MİA Dışı 0 %0

Asy a 7,093 %35

Toplam 20,471

0,0%

2,0%

4,0%

6,0%

8,0%

10,0%

12,0%

14,0%

16,0%

18,0%

1Ç 2

011

2Ç 2

011

3Ç 2

011

4Ç 2

011

1Ç 2

012

2Ç 2

012

3Ç 2

012

4Ç 2

012

1Ç 2

013

2Ç 2

013

3Ç 2

013

4Ç 2

013

1Ç 2

014

2Ç 2

014

3Ç 2

014

4Ç 2

014

1Ç 2

015

2Ç 2

015

3Ç 2

015

4Ç 2

015

1Ç 2

016

2Ç 2

016

3Ç 2

016

7

Boşluk Oranı (%) , MİA

Kaynak: JLL, 3Ç 2016

Ofis Pazarı GörünümüBoşluk Oranları

Boşluk Oranı (%), MİA

Kaynak: JLL

• 3Ç 2016 itibariyle MİA’da A sınıfı ofis boşluk oranı küçük bir artışla %15.5 seviyesine yükselmiştir.

%5,0

%2,0

%6,0

%3,6 %4,0 %4,5 %4,4

%16,5 %16,3

00%

02%

04%

06%

08%

10%

12%

14%

16%

18%

2007Sonu

2008Sonu

2009Sonu

2010Sonu

2011Sonu

2012Sonu

2013Sonu

2014Sonu

2015Sonu

%15.5

6,8%

7,0%

7,2%

7,4%

7,6%

7,8%

8,0%

8,2%

Q1

2010

Q2

2010

Q3

2010

Q4

2010

Q1

2011

Q2

2011

Q3

2011

Q4

2011

Q1

2012

Q2

2012

Q3

2012

Q4

2012

Q1

2013

Q2

2013

Q3

2013

Q4

2013

Q1

2014

Q2

2014

Q3

2014

Q4

2014

Q1

2015

Q2

2015

Q3

2015

Q4

2015

Q1

2016

Q2

2016

Q3

2016

$35

$40

$45

$50

1Ç 2

012

2Ç 2

012

3Ç 2

012

4Ç 2

012

1Ç 2

013

2Ç 2

013

3Ç 2

013

4Ç 2

013

1Ç 2

014

2Ç 2

014

3Ç 2

014

4Ç 2

014

1Ç 2

015

2Ç 2

015

3Ç 2

015

4Ç 2

015

1Ç 2

016

2Ç 2

016

3Ç 2

016

8

Kaynak: JLL

Birincil Kira (USD / m2 / ay)

Birincil Kira / Birincil Getiri

Ofis Pazarı Görünümü

Kaynak: JLL

• Pazarda gerçekleşen işlemler baz alındığında, 3Ç 2016 itibariyle ofis pazarındaki birincil getiri oranının %7.25

seviyesine sabit kaldığı öngörülmektedir.

• 2Ç 2016’da ofis pazarı birincil kira değeri ise metrekare başına aylık USD 43 seviyesine düşmüştür ve 3Ç için sabit

kaldığı görülmüştür.

$43

7.25%

Birincil Getiri (%)

%3,5 %2,4%4,2

%90,0

İstanbul Avrupa

İstanbul Anadolu

Kocaeli

Kullanılan Alan

9

Lojistik Pazarı GörünümüMevcut ve Gelecek Arz / Toplam Kiralama İşlem Hacmi

Lojistik Arzı (m²) Kiralama İşlemleri (m²)

Kaynak: JLL, 3Ç 2016 Kaynak: JLL, 3Ç 2016

• 2015 yıl sonunda 8.5 milyon m2 seviyesindeki İstanbul ve Kocaeli alt pazarlarını kapsayan Marmara bölgesindeki

toplam lojistik arzı, 3Ç 2016 itibariyle 8.9 milyon m2’ye ulaşmıştır.

• 2016 3. Çeyrek itibariyle lojistik piyasasında yaklaşık 55,000 m2’lik kiralama işlemi gerçekleşmiştir.

• 3Ç 2016 itibariyle lojistik pazarındaki genel boşluk oranı %10 seviyesindedir.

Boşluk Oranı (%)

Kaynak: JLL, 3Ç 2016

3.385.044

2.097.571

3.383.522

293.08216.500

565.308449.094382.000

1.027.221

0

500.000

1.000.000

1.500.000

2.000.000

2.500.000

3.000.000

3.500.000

4.000.000

Avrupa Anadolu

İstanbul Kocaeli

Mevcut Stok İnşaat Halinde* Proje Halinde

304.223

531.263

605.623

871.079

349.830

0

100.000

200.000

300.000

400.000

500.000

600.000

700.000

800.000

900.000

1.000.000

2012 2013 2014 2015 3Ç 2016

10

Birincil Kira (USD / m2/ ay)

Kaynak: JLL

Lojistik Pazarı GörünümüBirincil Kira

• Lojistik pazarı birincil kira değeri metrekare başına aylık USD 7 seviyesinde sabit kalmıştır.

• 3Ç 2016 itibariyle lojistik pazarındaki birincil getiri oranının %9 seviyesine sabit kaldığı öngörülmektedir.

$ 7

$6,1

$6,2

$6,3

$6,4

$6,5

$6,6

$6,7

$6,8

$6,9

$7,0

$7,1

$7,2

1Ç 2

010

2Ç 2

010

3Ç 2

010

4Ç 2

010

1Ç 2

011

2Ç 2

011

3Ç 2

011

4Ç 2

011

1Ç 2

012

2Ç 2

012

3Ç 2

012

4Ç 2

012

1Ç 2

013

2Ç 2

013

3Ç 2

013

4Ç 2

013

1Ç 2

014

2Ç 2

014

3Ç 2

014

4Ç 2

014

1Ç 2

015

2Ç 2

015

3Ç 2

015

4Ç 2

015

1Ç 2

016

2Ç 2

016

3Ç 2

016

Kaynak: JLL

Birincil Getiri (%)

%8,50

%8,60

%8,70

%8,80

%8,90

%9,00

%9,10

%9,20

%9,30

3Ç 2

009

1Ç 2

010

3Ç 2

010

1Ç 2

011

3Ç 2

011

1Ç 2

012

3Ç 2

012

1Ç 2

013

3Ç 2

013

1Ç 2

014

3Ç 2

014

1Ç 2

015

3Ç 2

015

1Ç 2

016

3Ç 2

016

11

İstanbul Otel Pazarı GörünümüYabancı Ziyaretçi

Kaynak: İstanbul Turizm İl Müdürlüğü

• 2016 yılı Ocak – Ağustos dönemi sonunda İstanbul’a gelen toplam yabancı ziyaretçi sayısı geçen senenin aynıdönemine göre %25 azalarak 6.27 milyona gerilemiştir.

0

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

14.000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2015 Ocak -Ağustos

2016 Ocak -Ağustos

Yab

ancı

Zıy

aret

çi S

ayıs

ı (00

0)

12

İstanbul Otel Pazarı GörünümüYabancı Yolcu - Havayolu

Kaynak: Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü

• 2016 yılı Ocak – Ağustos dönemi sonunda Uluslararası Atatürk ve Sabiha Gökçen Havalimanlarına gelen toplamyabancı yolcu sayısı geçen senenin aynı dönemine göre %1 artarak 60.15 milyona ulaşmıştır.

0

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

70.000

80.000

90.000

100.000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 Ocak-Ağustos2015

Ocak-Ağustos2016

Yol

cuS

ayıs

ı(00

0)

13

İstanbul Otel Pazarı GörünümüOtel Pazarı Performansları – Genel Set

• 2016 yılı Ocak-Ağustos döneminde; İstanbul ‘Genel Otel Pazarı’ oda doluluk oranı %29 azalarak %48’e,ortalama günlük oda fiyatı ise %23 gerileyerek EUR 95,4 olmuştur. Buna bağlı olarak oda başına düşen gelir%45 oranında azalarak EUR 46 seviyelerine indiği gözlemlenmektedir.

• İstanbul Genel Seti’nde Avrupa ve Asya yakasında olmak üzere; luxury, upper upscale, upscale, upper midscaleve midscale segmentlerinde faaliyet gösteren toplam 129 otel bulunmaktadır

Kaynak: STR

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 OcakAğustos

2015

OcakAğustos

2016

Dol

uluk

Ora

nı (

%)

Ort

alam

a O

da F

iyat

ı (€)

Istanbul General Set Otel Performans Verileri

Ortalama Oda Fiyatı (€) Oda Başına Gelir (€) Doluluk Oranı (%)

TELİF HAKKI © JLL IP, INC. 2014.

JLL IP, Inc. bu belgenin tek sahibidir ve bu belgenin tümünün ya da bir bölümünün, JLL IP, Inc.’in önceden yazılı onayı olmaksızın herhangi bir şekil ya da yöntemle kopyalanması,

çoğaltılması veya dağıtılması yasaktır. Bu belgede yer alan bilgi genel olarak güvenilir olduğu kabul edilen kaynaklardan temin edilmiştir. Ancak, yine de bu bilginin doğruluğuyla ilgili

hiçbir beyan ya da teminat verilmemektedir. Herhangi bir yanlış bilgi, tarafımıza bilgi verilmesi halinde, memnuniyetle düzeltilecektir. JLL bu belgeden kaynaklanan bir ihmal veya

herhangi bir tarafın maruz kaldığı diğer kayıp veya zararla ilgili hiçbir sorumluluğu kabul etmemektedir.

İletişim

14

İstanbul

Maslak Link Plaza, Ayazağa Mah. Eski Büyükdere

Cad. No: 3/5

34398 Maslak - İstanbul, Türkiye

Tel: +90 (212) 350 0800

Fax: +90 (212) 350 0806