Türkiye'nin CO2 Salınımları

8/6/2019 Trkiye'nin CO2 Salnmlar

1/92


2/92


3/92

FARKINDALIK VE

FARK YARATMAK:

TRKYENN CO2 SALIMLARI

Grkan Kumbarolu & Yldz Arkan


4/92

FARKINDALIK VE FARK YARATMAK:

TRKYENN CO2 SALIMLARI

Ak Toplum Vakf

1. BaskAustos 2009, stanbul

ISBN 978-605-5659-05-9

Cevdet Paa Cad. Mercan Apt.No. 85/11, Bebek, 34342, stanbul-TRKYETel: 0 212 287 99 86

0 212 287 99 75

www.aciktoplumvakfi.org.trinfo @aciktoplumvakfi.org.tr

Yazarlar:Do. Dr. Grkan Kumbarolu,

Boazii niversitesi, Endstri Mhendislii Blm

Do. Dr. Yldz Arkan,

Sabanc niversitesi, Ynetim Bilimleri Fakltesi

Tasarm: Rauf Ksemen, MyraKapak Tasarm: Banu Ylmaz Ocak, Myra

Sayfa Tasarm: Myra

Bask:

Yelken Basm

Bu kitapta yer alan grler yazarlara aittir.


5/92

Farkndalk ve Fark Yaratmak: Trkiyenin CO2

Salmlar 3

NDEKLER

Sunu,51. Giri,9

2. TrkiyedeSektrelSalmYounluuGstergeleri,11

a. Genel Durum, 11

b.ABlkeleriileKarlatrmalDurum,23

3. YaamTarznnSalmlarzerineEtkileri,47

a.SeyahatAlkanlklarndanKaynaklananSalmlar,47

a1.ehiriiUlam,47

a2.ehirlerarasUlam,49

b.HanehalkYaamAlkanlklarndanKaynaklananSalmlar,51

4. BireyselCO2Salmlarmz,58

a.AnketSonular:Ortalamalar,58

b.GerekHayattanKesitler,64

c.SalmAzaltcYaamTarzDeiiklikleri,73

5. Sonu,83

Ekler,86


6/92

4

SEMBOL LSTES

Mton :MilyontonGton :Gigaton(109ton)

MtonCO2: Milyontonkarbondioksit

MEuro : MilyonEuro

Mtep : Milyontonedeeripetrol

TWh : TeraWattsaat(1012Wattsaat)

CO2

:Karbondioksit

CH4

: Metan

N2O : Diazotoksit

F : Flor

AB : AvrupaBirlii

OECD : EkonomikKalknmavebirliirgt

BMDS : BirlemiMilletlerklimDeiikliiereveSzlemesi

GSYH : GayriSaYurtiiHsla


7/92


Salmlar 5

SUNU

Hasan Ersel

KreseliklimdeiikliiuzuncabirsredirdnyannvenihayetbirsredirdeTrkiyeningndeminde.Buolayntehlikelisonularnabilimadamlaruzunsredirdikkatiekiyorlar.Ancakkamuoyununbunualglamasvebuoluumdainsankatksnnnemininkavranmas,eitlinedenlerle,gecikmelioldu.Byleoluncadabusrecidurdurmak/yavalatmakynndebireyleryaplabileceininalglanmas,buyndehareketedilmesindedegekalnd.Bubalamdazerindeenokdurulankonudakreselseragazsalmlarndrmekgereiidi.Kreseliklimdeiikliikonusunutoplumlarngndeminetayp,mcadelesiniverenkiivekurulularnkararlmcadelesisonucundaartkbukonuda,kresellektebiranlaybirliineulaldnsyleyebiliriz.1Nevarki,bunoktayavarlmolmasbundansonrakiadmlarnkolaylklaatlabileceianlamnagelmiyor.

Bunoktay,iktisatgzyle,birazamakistiyorum.retkenfaaliyetler,

insanlarngzndedeertar.oukez,kmsemekistediimizbireylemiretkendeildiyenitelendiririz.nk,retkenbirfaaliyetinsonunda,malvehizmetretimiyoluylainsanlarabiryararsaladndnrz.retilenmalvehizmetlerdeninsanlarnyararlanmasnsalayanise,genelde,piyasadr.nsanlarbumalvehizmetleripiyasadabelirlenenyatlarndeyereksatnalrlarvekendigereksinimlerineuygunolarakkullanrlar.Piyasadauygunrekabetkoullarolduunudavarsayarsak,budurumdayatmekanizmas,kaynaklarnenetkin(maliyetienazlayacakbiimde)kullanmnvetketicilerinistediklerimallarnretilmesinisalar.Onlardakendibteolanaklariindekendilerinceenuygunmalbileiminiseerler.Piyasamekanizmasnnetkinlii(dahadorubirifadeyleParetoanlamndaetkinlik)denildiindebusonularanlalr.

Btnbudncebiimininarkasndamalvehizmetyatlarnntmmaliyetleriyansttvarsaymyatar.Oysabyleolmayabilir.rnein,birmalretirkenkullanlanteknolojievreyikirletiyorolabilir.Yaniteknoloji,talebiolanbirmalretirken,kanlmazolarak,kimseninistemediibirkt(yaniyararsalamaypzararveren)malda(rneinevrekirlenmesi)

1 Bu konuda Trkiyede kresel iklim deiikliini kamu oyuna anlatmay hedefleyen yaynlara rnek olarak Kadolu(2001), Madra (2007), Evans (2007) saylabilir.


8/92

6

retiyorolabilir.2tebunoktadaiktisatbireyselvetoplumsalyararayrmnyapyor.Szkonusumaltalepedenleromalnkendilerinesalayacayararilermalarisebumalretmekleeldeedeceikazanlailgilidirler.Yanipiyasannikitarafndaolanlarbireyselkarlarnagrehareketederler,yatdabunagrebelirlenir.Bumalnretimininyarattevrekirlilii

nedeniylebatasalkharcamalarolmakzere,ayndnemdeyadadahasonratoplumunstleneceimaliyetisebuhesabagirmez.Dolaysyla,toplumsalmaliyetilebireyselmaliyetinfarkllatdurumlarda,piyasamekanizmasdorusonuvermemiolur.Kaynaklarnbugnktketimileyarnkitketiminsalanabilmesiiingerekliyatrmlarnyaplmasarasndadalmtoplumsaladaneniyidurumuvermez.Dolaysyladnyalsndebugnknesililegeleceknesillerarasndakitketimdalmetkinolmaz.3Bakabirdeile,ocuklarmznhakknbizleryemi,onlarahakszlketmioluruz.

Bununarkasndayatannedenpiyasannsadecebireyselmaliyetveyararhesabakatmas,dolaysyla,birmalnretimievrekirliliineyolasabilebununmaliyetinihesabakatmamasdr.Sonutabumaliyethastanemasraf,tanmavs.gibibalklaraltnda,bugnyadayarn,toplumunbakayelerininzerinebinecektir.Ancak,bylebirzararayolatnnbilincindeolmayantketicilerbumaltalepetmeye,reticilerdebunuretmeyedevamederler.

Buolayiktisattadsallkkavramerevesindeelealnr.lkkezngiliziktisatsAlfred Marshalltarafndan,Mary Paley Marshallilebirlikteyazdklarve1879ylndayaynlananThe Economics of Industry adl kitabndaortayaatlanbukavramdahasonrabirbakangiliziktisats,ArthurC. Pigou,tarafndan1912ylndayaynlananWealth and Welfareadlkitabndaetrabirbiimdeincelenmiverekabetipiyasamekanizmasnndsallnvarolduukoullardaetkinolmadgsterilmitir.Pigou,budurumdadevletinuygunbirvergi/sbvansiyonmekanizmasilebusorunuzebileceinigstermiti.Buradaelealnanevrekirlilii,buereve

iinde,olumsuz dsallk(negativeexternality)olarakadlandrlmaktadr.Nevarki,iktisatkuramndauzunsredirbilinenbuolgununevrekirlenmesibalamndanemininkamuoyuncaanlalmasvezmaramaabalarancaksonzamanlardaortayakmtr.

2 ktisatta, teknik nedenle bir retim srecinin birden fazla mal retmesi olgusu bal retim (join production) olarakadlandrlr. Bunun tipik rnei de petrol rafinerileridir. Bilindii gibi rafineri, ham petrol girdi olarak kullanr ve bundan

farkl petrol rnleri (benzin, dizel yakt, asfalt vs.) kar. rnein dizel yaktna ihtiya olduu iin petrol rafine edenbir tesis, mecburen ihtiyac olmad halde benzin de elde eder. Trkiyenin, bazen, komularna benzin ihra etmesinintemel nedeni, lkenin dier petrol rnlerine olan talebi nedeniyle petrol rafine etmesi ama bu sre iinde bir balrn olan benzinin de gereksinimin zerinde retilmi olmasyd.

3 Foley (2007) bu konuyu hem derinlemesine hem de anlalabilir bir dille ele almaktadr.


9/92


Salmlar 7

Sorun,piyasamekanizmasnnbylebirmaliyetolduunureticivetketiciyeiletememesindenkaynaklanmaktadr.reticivetketiciolayabireyseladanbakmaktaolduklariin,bireyselmaliyetlerihesabakatmaklayetinmektedirler.Toplumsalmaliyetlerin(kirlenmeninzararlar)hesabakatlddurumaoranlamaliyetlerdahadkolduuiindesz

konusumalnretimiveonabalolarakdaevrekirlenmesinekatkdahafazlaolacaktr.teyandanretendebumalkullanandaktbireyyapmadndnmeedevamedecektir.nk,piyasamekanizmasbumalnretiminicaydrcbirnlemalmayeteneinesahipdeildir.Oysa,reticiyksekmaliyetleretimyaplmasnayolaanbirteknolojiyisemiolsayd,rekabetyzndenkrdecek,belkideretiminidurdurmakzorundakalacakt.Aynekilde,tketicidebirmalnyatykseldiindeondaneskisikadaralamayacangrecekti.

Ohalde,olumsuzdsallkszkonusuolduunda,hereydenncetoplumunbuolaynfarkndaolmasnsalamakgerekiyor.tebukitapbizlerebunugstermeyihedeiyor.Kreselsnmasrecinin,dnyamznetrltehlikeleresrkleyeceiniartkduymayankalmad.Seragazlarnnkreselsnmasrecinihzlandrdkonusundadaiknaedicibilgileresahibiz.BugazlararasndaennemlisinindeCO

2olduunuda

biliyoruz.PekiCO2salmnabizimkatkmznedir?Busorudabizkelimesi

ikidzeydednlmesigerekiyor.Bunlardanilki,lkedzeyinde.TrkiyeninCO

2salmnakatksne?Dierlkelerdenazmokmu?Bu

nemlibirsorun.nk,dnyadaseragazsalmnaenokkatkyapanlkeninABDolduunuokadarskduydukki,aklmzdabuiisadeceABDyapyormugibikald.Oysabukitaptangrleceizereyledeil.Herlkekatkyapyor,bizde.Bizkavramnikincielealnddzeyisekiidzeyinde.KendimizCO

2salmnanekadarkatkdabulunuyoruz?

Geneldebubiimdednmeyiz.Kendimizdebirkabahatyadakusurbulmayz.nk,kitapokunduundagrlecekki,kiilerolarakbizlerinCO2salmnakatksbykldeormanyakmakyadabenzeribirsusaylanyadaayplanandavranlardankaynaklanmyor.Gnlkyaammz

iindeyapmamzdoalolan,hattaherkesinbizimyapmamzdabeklediibazilerCO

2salmnartryor.Hemde,tahminbileedemeyeceimiz

lde.rneinyaztatilinegitmek,amarmakinesikullanmakyadaakamelektrikyakpdersalmakgibi...

Bualma,TrkiyeninvebizlerinCO2salmasndandurumumuzuortayakoyuyor.Bunuyaparkenanketverilerinikullanyor.Dolaysyla,almayokurken,kendimizibiryerlerdegryoruzvefarkndaolmadanbukadarktlkmyapmm?diyekendikedimizesoruyoruz.Tabii

kitabnamac,bizizmekdeil.Helednolmayanbuyolzerindekekekelimesininardnasnarakeylemsizliezendirmekhideil.Kitaptabunoktadayaplabilecekpekokeyolduugsteriliyor.Tabiikibunlarnyaplmasiintoplumsaldestekgerekiyor.nk,azyada


10/92

8

ok,alnacaknlemlerinbizimyaammzzerindeyamaliyetartrcyadabazalkanlklarmzdeitirmemizynndeetkileriolacak.Amabunlarnyaplamayacakeylerolmadklarndagrmekolanakl.Gnlkyaammzdayapacamzdeiiklikleraslndauyumsalayamayacamzkadarokdeil.Amabunlarngeleceknesillerinyaamkalitesineolabilecek

katksilkbaktadnlendenokdahafazlaolabilir.4

SaynYldzArkanveGrkanKumbarolunu,yaptklarbudeerlialmaiinkutluyor,ulatklarsonularbizlerlepaylatklariiniseteekkrediyorum.Sonrasbizekalyor.Umarm,toplumolarak,gsterdikleriyndeciddiatlmlaryapabiliriz.

Kaynaklar

Evans,K.(2007):Acayip Havalar,stanbul:AkSiteSanatrnleri.[Orijinali:KateEvans:Funny Weather,Brighton:MyriadEditions,2006]

Foley,D.(2007):Theeconomicfundamentalsofglobalwarming,paperpresentedattheWorkshop on theEconomics of Global Warming,sponsoredbytheSchwartzCenterforEconomicPolicyAnalysis,October12,2007.

Kadolu,M.(2001):KreselklimDeiikliiveTrkiye-BildiinizHavalarnSonu,stanbul:GncelYaynclk[kinciBask2007]

Madra,.(2007):Kresel Isnma ve klim Krizi,stanbul:AgoraKitapl.

4 Foley (2007), kresel iklim deiiklii konusunda bugn yaayan neslin stlenmesi gereken maliyetin hesaplanma-snda yaplan varsaymlarn abartl sonulara yol atn gsteriyor. Kukusuz bu sorunun zm kolay deil ve ciddibir maliyeti de var. Ama, sylendii gibi bu maliyet bugnk neslin kaldramayaca kadar fazla deil. stelik, bununfinansmannda gelecek nesillerin de katksn salayacak yollar da var.


11/92


Salmlar 9

1. GR

Seragazsalmlarnnhzlaarttvekreselbirfelaketinhabercisidurumunageldiignmzde,lkeleindeTrkiyeningenel

durumununveuluslararasplatformdakiyerininsaptanmasnn;bireysellekteise,hemyaambiimlerimizhemdebuyaambiimimizisrdrmemizisalayanaltyapnedeniyleyolatmzsalmlarnhangiboyutlardaolduunuanlamannnemiinkredilemez.ToplumsalbilinlenmeninarttrlmasileTrkiyesrdrlebilirkalknmahedeerinidahaiyiekillendirebilecekvegerekletirebilecektir.

Elinizdekibukitap,Trkiyeninkarbonsalmlarndaetkiliolanbileenleriortayakarmakzerehazrlanmtrvebalcaikiamacahizmetetmektedir.Buamalar;

Trkiyebaznda:

CO2salmlarnablgelerinvesektrlerinkatksnnbelirlenmesi

SektrelCO2salmgstergelerininABlkeleriilekarlatrlmas

Hanevekiilerbaznda:

Farklgelirgrubundabulunan,ayrblgelerdeyaayanvedeiikmeslekleresahipkiilerinyaamtarzalkanlklarnabalolanCO

2

salmlarnnbileenlerineayrlpincelenmesi YaamkonforundandnvermedenyaplabilecekdeiikliklerinCO2salmlarzerindekietkilerininaratrlmasvedolaysylaazaltmpotansiyelineilikinipularnnbulunmasdr.

Kitapta,kiilerinCO2salmlarileyaamtarzalkanlklararasndaki

ilikilerianalizetmekiin,BoaziiniversitesindeyrtlenTrkiyeBilimselveTeknikAratrmaKurumudesteklibiraratrmaprojesi 1kapsamndayaplanbiranketalmasnnverilerindenyararlanlmtr.

Trkiyenintmcorablgelerinitemsiletmekzere2422kiiileyzyzegerekletirilenankette,kentlerdeyaayanbireylerinCO2salmlarna

olankatkscorablgelervehanehalkharcamadzeyleribazndaelealnmtr.

AnalizlerdeCO2salmlarnakatk,evyaamveulamboyutlarnda

elealnmtr.Anketverileribireylerinyaamtarzalkanlklar,sahipolduklararagerevekullanmsklklarhakkndabilgiierdiiiinortayakansonularTrkiyeortalamalarnolabildiincedoruvegerekiyanstmaktadr.Hattagerekhayattankesitlersunmakzeredeiikcorablgelerdeyaayan,aynmeslekten

1 Boazii niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Aratrma Raporu ISS/EC-09-05, 2009.


12/92

10

veayngelirdzeyindenkiilerrnekolarakseilmivesalmlarkarlatrlmtr.Byleceeldeedilensonularrnekkiilerinyaamtarzlarnbirebiryanstmaktadr.

KitaptaTrkiyenintamyesiolmayhedeediiABlkeleriilekapsamlbirkarlatrmasyeralmaktadr.

Trkiye,spanya,ekCumhuriyeti,BulgaristanveNorvezelliklemercekaltnaalnarakdahaayrntlincelenmitir.SonularTrkiyeiinpolitikanerilerineiaretetmektedir.

Trkiyedebireylerin,yneticilerinvestdzeykararvericilerinCO2

salmlarkonusundabilinlenmesi;kreselolarakvarolanevreseltehdidingiderilmesindeveayrcaulusalolarakkarlalabilecekekonomikvesiyasiolumsuzluklarnnlenmesindebykkatksalayacaktr.

Kitabn,iklimdeiikliitehdidinekarvesrdrlebilirevreiinbireylerinkendiyaamtarzlarnsorgulamalarnavetoplumunsorumlulukbilincininartmasnakatksalayacaktutumlarnyaygnlamasnahizmetedecekbirkaynakoluturacanainanmaktayz.


13/92


Salmlar 11

2. TRKYEDE SEKTREL SALIM YOUNLUUGSTERGELER

a. Genel DurumDnyamzkreselbirfelaketineiinegelmi,iklimdeiikliininlemekzerekreselseragazsalmlarndrmekiinTrkiyenindetarafolduuKyotoProtokolileuluslararasibirliitesisedilmitir.DierAvrupalkeleriilekarlatrldndaTrkiyehangileriilebenzerhangilerindenfarklbirkonumdadr?Salmazaltmapotansiyelivarmdrvehangistratejilergelitirilmelidir?Bireyselyaamalkanlklarmzsalmlarzerindenekadaretkin?Bukarlatrmalaryapabilmek,kalknmadan

dnvermedendahaazsalmdabulunanlkelerinaldnlemlerdenderslerkarabilmekiinkolayanlalabilirbirdiziortakgstergeyeihtiyaolduuaktr.

Seragazlarnnkreselsnmasrecinihzlandrmapotansiyelleri,atmosferdekiyounluklarvemrleridikkatealndndasalmlaracilenazaltlmasgerekenenetkinseragaznnCO

2olduutespitedilir.Dnya

lkelerininCO2salmlarllpazaltmayollararanrken,elealnanennemlisektrlersanayi,ulamvekonutsektrleridir.Uluslararas

sralamalardadabusektrlerdekifaaliyetlerdenkanCO2salmlardeiikbirimgstergelerbazndadizilmektevelkeninkonumuhemmutlakdeerhemdedierlkelerlekarlatrmalolarakortayakmaktadr.BugstergelerlkebazndaveyasektrelbazdaCO

2salmlarnnyaratlan

birimkatmadeerbanaveyatketilenbirimnihaienerjibanasalmyounluuolarakifadeedilmektedir.

Emisyon hacmiKatma Deer Bana Salm Younluu=----------------------------------

Gayri Sa Milli Hasla

Emisyon hacmiNihai Enerji Bana Salm Younluu=----------------------------------

Nihai Enerji Tketimi

Nihaienerjibanasalmyounluubirlkedetketilenenerjininhangikaynaklardansalandnabaldr.Rzgr,gne,hidrolikgibiyenilenebilirenerjikaynaklarnnarlklolduubirlkedebuyounluun,enerjiarzounluklafosilyaktlaradayalbirlkeyegredahadkolacaaktr.Katmadeerbanasalmyounluuise,hemsanayininteknolojikaltyapsveonabalolarakretimsrelerine,hemderetimegirditekiledenenerjininkaynanabalolarakfarkllamaktadr.


14/92

12

Yeniveyksekverimli,evredostuteknolojilerinkullanlabildiildebuyounlukazalacaktr.Dolaysylayounlukgstergelerilkeninyapsalzellikleriniyanstr.

Trkiyenin,toplambirincilenerjiarz19902006yllararasndaoldukadzgnbirseyirgstererekyldaortalama%4oranndabymtr.Budnemdetoplamseragazsalmlar170.1Milyonton(Mton)dan331.8Mtonedeeridzeyinetrmanmtr(%95.1art2).Salmartnnkaynaklarnagregeliimiekil1de19902006yzdedeiimve1990yltemelolmakzereyllaritibarileseragazendeksiolarakverilmitir.Tarmsektrndenkaynaklanansalmlardadgrlrkenatklardankaynaklanansalmlardarekorderecedeartolmutur.Atklardankaynaklananseragazsalmartnnyksekolmasmetangazndan(CH

4)kaynaklanmaktadr.Katatklarn

fermantasyonusonucuyksekorandaCH4ierenpgazolumakta,CH

4n

kreselsnmapotansiyeliCO2nin21katolmasnedeniyleCO2-eleniiolarakhesaplananseragaztoplamnnemliorandaarttrmaktadr.

ekil 1. TRKYE SERA GAZI SALIMLARININKAYNAKLARINA GRE GELM(Veri Kayna: Ulusal Sera Gaz Envanter Bildirimi, 2008)

2 Bu rakam Trkiyenin de dahil olduu Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve Szlemesi (BMDS) Ek-1 listesinde

yer alan 41 lke ierisinde en yksek art orandr; Trkiyeyi %50.6, %40.0 ve % 28.8 art oranlar ile srasyla spanya,Portekiz ve Avustralya izlemektedir. Trkiyenin refah dzeyi ise Ek-1 listesinde yer alan dier lkelerin altnda bulun-maktadr (bu farkllk 2001 ylnda BMDS Taraflar Konferansnda kabul edilen bir kararla taraflarca onaylanmtr). Bunedenle Trkiyenin kiiba salmlarnn ve ekonomik gstergelerinin de dikkate alnaca kapsaml bir deerlendirmeyaplmas nem tamaktadr. Bu geni perspektifli analiz Avrupa lkeleri ile karlatrma yaplan ksmda sunulmaktadr.


15/92


Salmlar 13

Bir birim metan gaz 21 kat sera gaz edeerine kargeldii iin atklar artarken buna kar gelen sera gazdeerleri de arpc derecede artmaktadr.

Seragazsalmlarnnkaynaklarnagrepaylarincelendiindetoplamsalmlaraenbykkatknnenerjiretim-tketimfaaliyetlerindengeldiigrlmektedir.Kmr,petrolvedoalgazgibifosilyaktlarnkullanmndankaynaklanansalmlarbudnemde132.1Mtondan258.2Mtonaykselerektoplamiinde%77.8likbirpayaulamtr.Enerjikullanmdndasalmlar,dahakkoranlardaolmakzere,srasylaatk(%9.1),sanayi(%8.2)vetarm(%4.9)sektrlerindeolumaktadr(bkz.ekil2).

ekil 2. TRKYE SERA GAZI SALIMLARININ KAYNAKLARINA GREPAYLARI(Veri Kayna: Ulusal Sera Gaz Envanter Bildirimi, 2008)

Sera gazlarnn %77.8i enerji kullanmndan

kaynaklanmaktadr. Sera gazlar ierisinde CO2 nin pay %82.5 dur.


16/92

14

TrkiyeseragazsalmlariindeCO2enbykpayasahiptir.2006ylnda

toplamsalmlariindeCO2ninpay%82.5(273.7Mton;bitkiveormanlarn

azaltcetkisiilenet197.6Mton),CH4npayise%15.2dir.Bunlar%1.4ile

N2Ove%0.9ileFgazlarizlemektedir(bkz.ekil3).

ekil 3. TRKYE SERA GAZI KOMPOZSYONU(Veri Kayna: Ulusal Sera Gaz Envanter Bildirimi, 2008)

EnerjikullanmndandoanCO2salmlarnnsektreldalm

incelendiindeelektrikretimiiinkullanlanbirincilenerjikaynaklarndanortayakanCO

2salmlarnn19902006dneminde%181orannda

ykseldii(bkz.ekil4),sektrelpaynndaartarak1990daki%24seviyesinden2006ylnda%34eulatgzlenmektedir(bkz.ekil5).ElektrikretimindeCO

2

salmlartermiksantrallerdenkaynaklanrken,rzgrvehidrolikgibiyenilenebilirenerjikullanansantrallersalmanedenolmazlar.Dolaysylaelektrikretimsistemininteknolojikkompozisyonusalmlarzerindebelirleyiciroloynar.1990ylndan2006ylnakadargeen16yllksreierisindehidroelektrikenerjininkurulugcyaklakikikatartarak6764MWdan13086MWkapasitedeerineulamolmasnaramentoplamelektrikretimiierisindehidroelektrikenerjininpay%40dan%25edm;termiksantrallerinkurulugcyaklakkatartarak9536MWdan26924MWkapasitedeerineulamveretimierisindekipay

%60dan%75ekmtr.BudurumelektrikretimindenkaynaklananCO2salmartlarnaklamaktadr.


17/92


Salmlar 15

ekil 4. BRNCL ENERJ KAYNAK KULLANIMINDAN DOAN CO2SALIMLARININ SEKTREL GELM(Veri Kayna: Ulusal Sera Gaz Envanter Bildirimi, 2008)

ekil 5. BRNCL ENERJ KAYNAK KULLANIMINDAN DOAN CO2SALIMLARINDA SEKTREL PAYLAR(Veri Kayna: Ulusal Sera Gaz Envanter Bildirimi, 2008)


18/92

16

Elektrikenerjisibirnihaienerjieidiolarakkonutlarda,malvehizmetretiminde,aydnlatma,stma,soutma,elektriklialetvemotorlaraltrmaamacylakullanlmaktadr.Elektrikenerjisidepolanamadndanretimiiletketimineredeyseezamanlolmaktadr.ElektrikenerjisininretimiesnasndaelektriksantrallerindeortayakanCO

2salmlarda

elektriintketildiisektrnsalmtoplamnadhiledilmektedir.Bunedenlezelliklenihaienerjikullanmnndalm(bkz.ekil6)salmlarnanalizindenemkazanmaktadr.Nihaienerjitketimininsektreldalmnabakldnda,2006ylndasanayinin%40lkpayn,%31likoranlakonutve%19lukoranlaulamsektrlerininizlediigrlmektedir.

ekil 6. NHA ENERJ KULLANIMININ SEKTREL DAILIMI(Veri Kayna: 19902006 Genel Enerji Dengesi, Dnya Enerji Konseyi Trk Milli Komitesi, 2008)

Ulusalenvanterbildirimlerindeulamsektrneilikinayrntlverileryeralmaktaolup,bunlarincelendiindeenykseksalmartnnsivilhavaclktankaynaklandgrlmektedir(bkz.ekil7).CO

2salmlarnn

ulamsektrndekikompozisyonunabakldnda,2006ylitibarilekarayolutamaclnn%85payileenbyksalmkaynanoluturduu,bununyansrahavatamaclnn1990daki%3lkpaynnkatdan

fazlaartarak2006da%10aulatortayakmaktadr(bkz.ekil8).Yurtiihavatamaclndarekabetingetirdiigreceucuzseyahatimknlarileartantalepveturizmsektrnngelimesiburadaetkinolmaktadr.BugniinhavaclktankaynaklananCO

2salmlarKyoto


19/92


Salmlar 17

Protokolnntamamendndadr,ancak,Ocak2009daAvrupaBirliindeemisyonticaretikapsamnaalnmasiinynetmelikyaynlanmtr.BunedenleKyotosonrasndayenianlamalardadakapsamiinealnmasbeklenebilir.TrkiyedehavayolutamaclnkullanankiisaysnfusaoranlandndaAvrupalkelerininokaltndakaldgrlmektedir.

Dolaysylagelirseviyesininartmasylahzlulamimkansalayanhavayolutamaclnngelimesibeklenmelidir.HavatamaclndankaynaklananCO

2paynnartmasilekaratamaclnnpayazalmolsa

dahalen%85gibiokbykbirblmtekiletmektedir.

ekil 7. ULAIM SEKTRNDEN KAYNAKLANAN CO2 SALIMLARININKAYNAKLARINA GRE GELM(Veri Kayna: Ulusal Sera Gaz Envanter Bildirimi, 2008)

Sivil havaclktan kaynaklanan CO2 salmlar ciddibiimde artmaktadr ve artmaya devam etmesibeklenmelidir.


20/92

18

ekil 8. ULAIM SEKTRNDEN KAYNAKLANAN CO2SALIMLARINDAULAIM MODLARININ PAYLARI(Veri Kayna: Ulusal Sera Gaz Envanter Bildirimi, 2008)

UlamsektrndenkaynaklananCO2salmlarnailikinblgesel

ayrmierenverilerBoaziiniversitesinceyaplan2422kiilikanketalmasndaneldeedilmitir.Bualmannsonucundaendkkiibasalmlarn133kg/yldeeriileGneydouAnadoludaolduugrlrken;enykseksalmlar313kg/ylileEgeblgesindegereklemektedir(bkz.ekil9).ehiriiulamdaenyksekotobskaynaklsalmlarGneydouAnadoludagrlyor.Hesaplamalardafarklblgelerdekiotobslerinayn

teknolojideolduuvarsayldiin,CO2bulgusuaynzamandaGneydouAnadoluehiriiulamndaotobslerinenyaygnekildekullanlanulamaracolduuanlamntamaktadr.

ehirdulamdadaotobslerinenyaygnkullanldblgeGneydouAnadoluolarakbulunmutur(bkz.ekil10).zelaralaehirdulamdaMarmarablgesiakfarklandegiderkenhavayolutamaclndaKaradenizblgesiampiyonkonumundadr.Uakyolculuununyaygnolaraktercihedilmesineramen,KaradenizblgesiulamkaynaklkiibasalmlarEge,AnadoluveMarmaradansonradrdncsradayeralmaktadr.Bununnedeniolarakdierseyahatlerdemesafelerinksaolmasvemobilitenindkkalmasbelirtilebilir.


21/92


Salmlar 19

ekil 9. KENTLERDE YAAYAN KLERN ULAIMALIKANLIKLARINDAN KAYNAKLANAN KBAI CO2SALIMLARININ BLGESEL DAILIMI (kg/yl)(Veri Kayna: Boazii niversitesi Anketi, 2007)

Ulamdan kaynaklanan CO2Salmlar BatdanDouya gittike azalmaktadr.

ehirleraras yolculuklardan kaynaklanan blgeselkiiba CO2salmlarna zel aralarn katks Batblgelerinde Douya gre 2-3 kat fazladr.

ehirii ulamda CO2salmlar ok byk yzdeyle

(%63-%81 arasnda) zel aralardan gelmektedir.Bu adan blgeler arasnda byk fark yoktur.


22/92

20

ekil 10. KENTLERDE YAAYAN KLERN EHRDII ULAIMALIKANLIKLARINDAN KAYNAKLANAN KBAI CO2SALIMLARININBLGELERE GRE ULAIM ARALARINA DAILIMI (%)(Veri Kayna: Boazii niversitesi Anketi, 2007)

Yemekpiirme,stma,aydnlatma,televizyonseyretmegibibireyselyaamalkanlklarndandolayortayakanCO

2salmlarnnblgeseldalm

hesaplandndaendkkiibasalmlar1075kg/yldeeriileAkdenizblgesindedir.Enykseksalmlarise1914kg/ylileAnadolublgesindemeydanagelmektedir(bkz.ekil12).BireyselyaamalkanlklarndandoanCO

2miktarndazelliklestmaiinharcananenerjibelirleyicirol

oynar.KaylarndaenyksekstmagerektirenAnadolu,DouAnadolu,KaradenizblgelerisalmlardailksraypaylarkenendkstmagerektirenAkdeniz,EgeveGneydouAnadolublgelerisonsradayeralmaktadr.YazaylarsoutmaihtiyacgreceyksekolanAkdeniz,EgeveMarmarablgelerininsalmlarndaelektrikenerjisininpaynnenyksekolduugrlmektedir(bkz.ekil13).DiertaraftansoutmaihtiyacenyksekGneydouAnadolublgesininsalmlarndaelektriinpaydkkalmtr.Budurumblgeselgelirdzeyinindkolmasnedeniyleklimakullanmnnyaygnolmamasileaklanabilir.Marmara

blgesiharikonutsalCO2salmlarnnenbykbelirleyicisininkmrolduugrlmektedir.Marmarablgesindeisedahaevrecibiryaktolandoalgaznyaygnlamasylabirliktekmrkaynaklsalmlarnpaynnikincisrayadtgrlmektedir.Marmarablgesindekonutlardakmr


23/92


Salmlar 21

kaynaklsalmlarnpayTrkiyenindierblgelerindeolduugibiilksradaolacakolsaydblgeninkiibasalmlardailksrayayerleirdi.

ekil 11. KENTLERDE YAAYAN KLERN EHR ULAIM

ALIKANLIKLARINDAN KAYNAKLANAN KBAI CO2SALIMLARININBLGELERE GRE ULAIM ARALARINA DAILIMI (%)(Veri Kayna: Boazii niversitesi Anketi, 2007)


24/92

22

ekil 12. KENTSEL KONUTLARDAN KAYNAKLANAN KBAI CO2

SALIMLARININ BLGESEL DAILIMI (kg/yl)(Veri Kayna: Boazii niversitesi Anketi, 2007)

Ev yaamndan kaynaklanan CO2 salmlar endk Akdeniz, en yksek Anadolu blgesindedir.

Konutlarn CO2 salmlar Gneyden Kuzeyeartyor, bunda iklimin belirleyici rol bulunuyor.


25/92


Salmlar 23

ekil 13. KENTSEL KONUTLARDAN KAYNAKLANAN KBAICO2SALIMLARININ BLGELERE GRE ENERJ KAYNAKLARINADAILIMI (%)(Veri Kayna: Boazii niversitesi Anketi, 2007)

b. AB lkeleri ile Karlatrmal DurumTablo1deTrkiyeninhemseragazlarhemdeCO

2salmlarABveDnya

ortalamalarilekarlatrmalolarakverilmektedir.Butablo,TrkiyeninkiibaCO2salmlarnnOECD,DnyaveABortalamalarnnaltndakaldngstermektedir.BirlemiMilletlerklimDeiikliiereve

Szlemesi(BMDS)Ek1listesilkeleriileyaplankarlatrmadada,kiibasalmlarnendkolduuvetmortalamalarnokaltndakaldgrlmektedir.Ancakbudurumuyanltcbirmesajvermemelidir.


26/92

24

Tablo 1. TRKYE VE BMDS KARILIKLI TARAFLARI NSERA GAZI VE CO2SALIM GSTERGELER (2006)

Toplam CO2

Salm(Gton)

Kiiba CO2Salm

(ton)

Toplam Sera GazSalmlar CO

2-e.

(Gton)

Kiiba Sera GazSalmlar

CO2-e. (ton)

AB - 27 4.56 9.23 5.45 11.00

OECD 12.87 10.95 Veri Yok Veri Yok

BMDS Ek1 14.90 12.72 18.00 15.30

Dnya 28.00 4.25 Veri Yok Veri Yok

Trkiye 0.28 3.92 0.33 5.0

Veri Kaynaklar: i) EUROSTAT, ii) UNFCC, National Greenhouse Gas Inventory Data for the Period 19902006, Nov. 2008.,iii) OECD Factbook 2008

2006ylCO2salmdeerlerikyaslandnda,Trkiyetoplamsalm

sralamasndaABlkeleriarasnda7ncisradayeralrken,kiibasalmsralamasndasondanbirncekisrayakonumlanmaktadr(bkz.Tablo2).

Tablo 2. TRKYE VE AB LKELER KARILATIRMALI CO2SALIMITABLOSU (2006)

lke Toplam CO2

Salm (Mton) lkeKiiba CO

2Salm

(Ton/kii)

Almanya 880.25 Lksemburg 25.82

ngiltere 554.83 Finlandiya 12.96

talya 488.04 ek Cumhuriyeti 12.48

Fransa 404.25 Estonya 11.88

spanya 359.63 Belika 11.33

Polonya 330.52 rlanda 11.24

Trkiye 284.36Almanya 10.68

Hollanda 172.22 Kbrs Rum Kesimi 10.63

ek Cumhuriyeti 127.92 Danimarka 10.60

Belika 119.11 Hollanda 10.54


27/92


Salmlar 25

Tablo 2. TRKYE VE AB LKELER KARILATIRMALI CO2SALIMITABLOSU (2006) (Devam)

lke Toplam CO2

Salm (Mton) lkeKiiba CO

2Salm

(Ton/kii)

Romanya 111.01 zlanda 10.14

Yunanistan 109.67 Yunanistan 9.86

Avusturya 77.28 Avusturya 9.35

Finlandiya 68.1 Norve 9.32

Portekiz 64.45 ngiltere 9.19

Macaristan 60.39 Polonya 8.66

Danimarka 57.55 Slovenya 8.43

Bulgaristan 55.07 talya 8.31

sve 51.51 spanya 8.22

rlanda 47.32 Slovakya 7.42

svire 45.56 Bulgaristan 7.13

Norve 43.26 Malta 6.49

Slovakya 39.98 Fransa 6.42

Hrvatistan 23.70 svire 6.11

Slovenya 16.88 Portekiz 6.10

Estonya 15.97 Macaristan 5.99

Litvanya 14.52 sve 5.69

Lksemburg 12.11 Hrvatistan 5.33

Letonya 8.26 Romanya 5.14

Kbrs Rum Kesimi 8.15 Litvanya 4.27

zlanda 3.04 Trkiye 3.92

Malta 2.63 Letonya 3.60

Veri Kayna: EUROSTAT

TrkiyeninABlkeleriarasndakiyerinindahaiyianlalabilmesiiinyukardaadgeengstergelerbazndatmlkelerarasndanseilmibirkmelkeilemercekaltnaalnmasndayararvardr.KmeyioluturanlkelerNorve,spanya,BulgaristanveekCumhuriyetiolarakseilmitir.


28/92

26

AadagrleceizerebulkelerfarklyapsalzelliklerivefarklenerjiseenekleriilekarlatrmayanlamlklabilmekteveTrkiyenindeiim/dnmseenekleriiinipularsunabilmektedir.

ekil 14. SELM LKELERN TOPLAM CO2SALIMLARI(BG: Bulgaristan; CZ: ek Cumhuriyeti;TR: Trkiye; ES: spanya; NO: Norve)Veri Kayna: EUROSTAT

ekil 15. SELM LKELERN CO2SALIMLARI ARTI HIZLARI(BG: Bulgaristan; CZ: ek Cumhuriyeti;TR: Trkiye; ES: spanya; NO: Norve)Veri Kayna: EUROSTAT


29/92


Salmlar 27

ekil14degrldzereTrkiyevespanyannsalmlar1999-2006dnemindeartanbirtrendizlemitir.BunakarlkNorve,BulgaristanveekCumhuriyetinintoplamCO

2salmlarbykbirart

gstermemi,grecedkkonumlarnkorumulardr.

ekil15deseilmilkelerinCO2

salmarthzlargrlmektedir.2000/2001yldeerleri,Trkiyeninyaadekonomikkrizinetkisiniakaortayakoymaktadr.AzalanekonomikaktiviteveGSYH,vetketimdoalolarakoyldaCO

2salmlarndadaciddibirazalmaya

nedenolmutur.AynetkiCO2kiibasalmlardadakendisini

gstermitir.(ekil16)

ekil 16. SELM LKELER KBAI CO2SALIMLARI

BG: Bulgaristan; CZ: ek Cumhuriyeti;TR: Trkiye; ES: spanya; NO: Norve)Veri Kayna: EUROSTAT

ekil17degrldzerekiibasalmlarbelkededearteilimi

ierisindedir.SonyllardaenhzlartoranTrkiyedegzlenirken,kiibasalmlargrecedkkalmtr(ekil16).

Toplamvekiibasalmartlarekonomikkalknma,yaniGSYHykseliiveberaberindegelenenerjiihtiyacileyakndanilgilidir.Busebeplesalmyounluklarnnincelenmesioknemlidir.SalmyounluklarvezamanierisindekigeliimleriSrdrlebilir Kalknmanngstergesiveanahtarolarakdeerlendirilebilir.


30/92

28

ekil 17. SELM LKELER KBAI CO2SALIMLARI ARTI HIZLARI(BG: Bulgaristan; CZ: ek Cumhuriyeti;TR: Trkiye; ES: spanya; NO: Norve)Veri Kayna: EUROSTAT

Tablo3deTrkiyeveAvrupalkelerikarlatrmalCO2salmyounluklar

verilmitir.BuradaTrkiye

BirimenerjikullanmbanaCO2salmlarnda4.12tCO2/tepdeeriiledokuzuncusradayeralmaktadr.

BirimGSYHbanaCO2salmkarlatrmasndaise0.68tCO

2/Euro

deeriilesekizincisradayeralmaktadr.

Tablo 3. TRKYE VE AVRUPA LKELER KARILATIRMALI CO2

SALIM YOUNLUKLARI (2006)

lkeGSYH bana CO

2salm

(kg CO2/Euro)

lkeNiha enerji tketimi bana

CO2

salm (ton CO2/Tep)

Bulgaristan 2.18 Estonya 5.75

Estonya 1.22 Malta 5.50

Polonya 1.21 Polonya 5.49

Romanya 1.14 Bulgaristan 5.49

ek Cumhuriyeti 1.13 Yunanistan 5.11

Slovakya 0.90 ek Cumhuriyeti 4.87

Hrvatistan 0.69 Romanya 4.49


31/92


Salmlar 29


SALIM YOUNLUKLARI (2006) (Devam)

lkeGSYH bana CO

2salm

(kg CO2/Euro)

lkeNiha enerji tketimi bana

CO2

salm (ton CO2/Tep)

Trkiye 0.68 Kbrs Rum Kesimi 4.43

Macaristan 0.67 Trkiye 4.12

Litvanya 0.61 Almanya 3.95

Kbrs Rum Kesimi 0.56 Slovakya 3.74

Slovenya 0.54 talya 3.74

Malta 0.52 spanya 3.72

Letonya 0.51 ngiltere 3.68

Yunanistan 0.51 Danimarka 3.68

Portekiz 0.41 Hrvatistan 3.68

Finlandiya 0.41 rlanda 3.63

Almanya 0.38 Portekiz 3.48

Belika 0.37 Slovakya 3.41

spanya 0.37 Hollanda 3.39

Lksemburg 0.36 Macaristan 3.37

talya 0.33 Belika 3.12

Hollanda 0.32 Litvanya 3.07

Avusturya 0.30 Avusturya 2.89

ngiltere 0.29 Lksemburg 2.75

rlanda 0.27 Fransa 2.56

Danimarka 0.26 Finlandiya 2.55

zlanda 0.23 Norve 2.35

Fransa 0.22 svire 2.12

sve 0.16 Letonya 1.97

Norve 0.16 sve 1.55

svire 0.15 zlanda 1.28

Veri Kayna: EUROSTAT


32/92

30

ekil 18. SELM LKELER BRM ENERJ TKETM BAINASALIM YOUNLUKLARI(BG: Bulgaristan; CZ: ek Cumhuriyeti;TR: Trkiye; ES: spanya; NO: Norve)Veri Kayna: EUROSTAT

BirimEnerjiKullanmbanaCO2salmyounluklarlkelerdehangi

trenerjikaynaklarnnhangiteknolojikaltyapilekullanldnnbirgstergesidir.ekil18degrldzereTrkiyeninsalmyounluuspanyaileyaknseviyedeseyretmekteolupsonyllardahafartanbir

eilimierisinegirmitir.ekil19daGSYHbanaCO

2salmyounluklargrlmektedir.1999-2006

dnemindeGSYHbanaCO2salmlarndaBulgaristanveekCumhuriyeti

nemliazaltmlarsalarkenTrkiye,spanyaveNorvehembirbirlerinegrekonumlarnkorumu,hemdelkebazndabykbirazaltmgerekletirememilerdir.BulgaristanveekCumhuriyetindegzlenenverimlilikartndaSovyetlerBirliinindalmasnnardndanlkepolitikalarndakideiikliklerinmutlakarolvardr.ncelikleyakt

yatlarndavedieralanlardasbvansiyonlarkalkmtr.Byleceortayakangirdimaliyetlerindekiartlarnverimlilikartiiniticigoluturduubilinmektedir.


33/92


Salmlar 31

ekil 19. GSYH BAINA CO2SALIMLARI/LKE KARILATIRMALARI(BG: Bulgaristan; CZ: ek Cumhuriyeti;TR: Trkiye; ES: spanya; NO: Norve)Veri Kayna: EUROSTAT

lkepolitikalarndakideiikliklerinrolnernekolarakekCumhuriyetiniincelersek,1999-2000yllarndanbalayarakGSYHbymehzlarnngenellikleartt,fakatbirbirimGSYHretmekiingereklienerjigirdisininazaldakcagrlmektedir.Budurumancaksanayialtyapsnnverimliliindekiartvedahaazenerjitalepedensektrlerinhzlbymesiylegerekleebilir.UluslararasEnerjiAjansnn(IEA)EnerjiVerimliliiRaporundadabelirtildiigibi,ekCumhuriyeti1993ylnda

BirlemiMilletlerklimDeiikliiereveSzlemesine(UNFCCC)tarafolmagiriimlerinibalatmvebuvaadiyerinegetirmekzereilkUlusalBildirimRaporunu1994deyaymlamtr.Dolaysylabirdizipolitikalarhazrlamvebaarileuygulamtr.Bupolitikalarntemelinitmsektrlerikapsayanbirenerjiverimliliiartnancelikverilmesioluturmutur(IEAEfciencyUpdateReport).

ekil 20. EK CUMHURYETNDE REEL GSYH BYME HIZLARIVeri Kayna: OECD Factbook 2009: Economic, Environmental and Social Statistics


34/92

32

ekil 21. EK CUMHURYETNDE GSYH ENERJ YOUNLUUVeri Kayna: OECD Factbook 2009: Economic, Environmental and Social Statistics.

Tablo 4. ELEKTRK DII ENERJ TKETM KOMPOZSYONU 2006 /LKE KARILATIRMALARI

ekCumhuriyeti

Bulgaristan spanya Trkiye Norve

Kmr 16.53% 8.94% 1.71% 20.69% 4.90%

Petrol rnleri 40.72% 51.22% 73.18% 46.79% 77.26%

Doal Gaz 26.21% 19.78% 20.52% 20.48% 6.70%

Jeotermal, gne, rzgr 0.01% 0.38% 0.10% 2.12% 0.00%

Dier Yenilenebilir Enerji* 6.65% 9.25% 4.47% 8.36% 9.18%

Is 9.87% 10.41% 0.00% 1.56% 1.96%

TOPLAM (103 tep) 23,448 8,635 82,451 61,292 11,501

CO2

Salm Younluu(t CO

2/tep)

4.87 5.49 4.12 3.72 2.35

Veri Kayna: IEA Statistics, Energy Balances, 2006.* Odun, hayvan ve bitki artklar, biyoyakt, atklar


35/92


Salmlar 33

Tablo4deseilmilkelerinhepsindeelektrikdenerjitketimindeenbykpaynpetrolrnlerindeolduubunudoalgaznizlediigrlmektedir.Buradatamaclktakullanlanakaryaktrnlerietkinolmaktadrlar.

teyandanNorveebakldndakmrnvedoalgaznoranlarnnokdkolduu,bunakarlkpetrolrnlerininbykbiryzdeyesahipolduugrlmektedir.BuradahampetrolnKuzeyDenizindeNorvesularndankarlmasetkinolmaktadr.

Tablo4denlkelerinCO2salmyounluklararasndakifarklladaaklamagetirmekmmkndr.rnekolarakBulgaristan(5.49CO2/tep)vespanya(3.72CO

2/tep)elealnrsaBulgaristanda%8.94olan

kmrnpayspanyadasadece%1.71dir.Bulgaristanneredeysespanyann3katorandagnevejeotermalenerjikullanmasna,

biyoyaktlarnorannndaspanyayagreikikatolmasnaramenkmrdenortayakanbirimCO

2salmlaryksekolduuiinhalen

nihaienerjibanaCO2salmenykseklkedurumundakalmaktadr.

Tablo5deelektrikenerjisininseilmilkelerdehangikaynaklarabamlolarakretildiiverilmitir.ButablodanNorveindurumunuincelemekbirlkeninCO

2salmyounluklarnndierlkelerarasndanaslendk

olabileceinektutacaktr.

Norveelektriinin%98.5inihidrolikkaynaklardanyanisfrCO2

salmileretmektedir.BunedenleNorveinelektrikenerjisiCO2salmyounluu3.55tCO

2/GWhdeeriileokdkkalmaktadr.

Ayrca,UluslararasEnerjiAjansistatistiklerinegre,retilenelektriin%46ssanayi,%31ikonutlar,%20siisehizmetsektrtarafndantketilmektedir.Dieryandansanayininenerjiihtiyacnnsadece%9ukmrve%12,5upetroltarafndankarlanrkenbykbirblm(%68.6)elektrikenerjisitarafndansalanmaktadr.Dolaysylahidrolikkaynaklarabamltemizbirelektrikarzveelektriebalsanayi,konut

vehizmetsektrleridksalmyounluklarnsalamaktadr.


36/92

34

Tablo 5. ELEKTRK ENERJS KOMPOZSYONU 2006 /LKE KARILATIRMALARI

ekCumhuriyeti

Bulgaristan spanya Trkiye Norve

Kmr %59.90 %41.89 %22.52 %26.46 %0.11

Petrol rnleri %0.30 %0.83 %7.86 %2.46 %0.02

Doal Gaz %3.89 %4.71 %29.79 %45.70 %0.28

Nkleer %30.87 %42.52 %19.84 %0 %0

Hidrolik %3.86 %9.99 %9.73 %25.09 %98.47

Jeotermal, gne, rzgr %0.06 %0.04 %7.64 %0.13 %0.55

Dier Yenilenebilir Enerji* %1.12 %0.02 %2.62 %0.16 %0.57

TOPLAM (GWh)** 84,361 45,843 303,051 176,299 121,663

CO2

Salm Younluu(t CO

2/GWh)***

665.38 599.92 334.66 483.90 3.55

Veri Kayna: IEA Statistics, Electricity/Heat Balances, 2006.* Odun, hayvan ve bitki artklar, biyoyakt, atklar** Brt elektrik retimi*** BMDS Ulusal Sera Gazi bildirimlerinde belirtilen elektrik retimi kaynakl salmlarn brt elektrik retimineblnmesiyle hesaplanmt

Salmyounluklarnnsektreldalmnincelemeklkelerarasndakifarkllklarndahaiyianlalmasnayardmcolacaktr.Tablo6dasektrelsalmyounluklarkarlatrmalolarakverilmitir.SektrelsalmyounluklarnabakldndaTrkiye30Avrupalkesiarasndasanayisektrnde10uncudurumdaiken,konutlarda11inciveulamsektrnde27ncisradayeralmaktadr.


37/92


Salmlar 35


SALIM GSTERGELER 2006 (ton CO2/ tep)

lke Sanayi lke Konut lke Ulam

Kbrs Rum Kesimi 5.07 rlanda 2.30 Malta 10.85ek Cumhuriyeti 4.27 Belika 2.26 Hollanda 6.58

Yunanistan 4.10 ngiltere 1.90 Belika 5.84

Bulgaristan 4.04 svire 1.86 Yunanistan 4.24

Romanya 3.90 talya 1.82 Estonya 3.99

Slovakya 3.87 Almanya 1.79 Kbrs Rum Kesimi 3.83

Macaristan 3.51 Hollanda 1.74 Danimarka 3.64

Almanya 3.28 Yunanistan 1.74 Letonya 3.54

spanya 3.23 Polonya 1.71 spanya 3.47

Trkiye 3.11Macaristan 1.61 Finlandiya 3.42

Polonya 3.04 Trkiye 1.59 Bulgaristan 3.41

Litvanya 3.04 Slovakya 1.54 sve 3.40

rlanda 2.99 Fransa 1.36 Litvanya 3.34

talya 2.88 Avusturya 1.30 Portekiz 3.28

ngiltere 2.87 spanya 1.23 talya 3.27

Portekiz 2.85 Kbrs Rum Kesimi 1.21 Slovakya 3.24

Avusturya 2.84 Slovenya 1.16 Avusturya 3.21

Fransa 2.69 ek Cumhuriyeti 1.09 Fransa 3.21

Belika 2.60 Lksemburg 1.03 Lksemburg 3.13

Hollanda 2.57 Romanya 0.93 rlanda 3.11

Danimarka 2.48 Danimarka 0.84 ngiltere 3.09

Lksemburg 2.28 Portekiz 0.68 Slovenya 3.07

Slovenya 2.08 Bulgaristan 0.60 Almanya 3.01

Letonya 1.88 Malta 0.51 Polonya 2.95

Estonya 1.82 Litvanya 0.48 Romanya 2.94

svire 1.40 Finlandiya 0.45 ek Cumhuriyeti 2.94

sve 1.19 Letonya 0.28 Trkiye 2.93

Finlandiya 1.16 sve 0.26 Norve 2.86

Malta 1.06 Estonya 0.24 Macaristan 2.76

Norve 0.62 Norve 0.18 svire 2.24

Veri Kaynaklar: i) Avrupa Komisyonu, DG TREN, EU Energy in Figures, 2007/2008, ii) EUROSTAT, iii) Ulusal Sera GazEnvanter Bildirimleri, (Trkiye, Norve, svire), 2008, 2009, iv) IEA Energy Statistics 2006


38/92

36

SanayisektrsalmyounluundaKbrsRumKesimientepedeyeralrkenonueskiDouBloklkelerininizlediigrlmektedir.

Sanayisektriinhesaplananyounlukdeerindealtyapverimliliiveyaktkompozisyonuetkinolmaklabirlikte,sanayisektrnnkendiierisindedalmbelirleyiciroloynamaktadr.rneinretimsrecindeCO2younluuokyksekolandemir-elikvealamlarretimiveilemesindeABierisindekatmadeeruzmanlnagreyaplansralamadailksradaRomanya,BulgaristanveekCumhuriyetibulunmaktadr(AvrupaKomisyonu;EuropeanBusiness:FactsandFigures-2007edition).Budurumilgililkelerintablonunstsralarndayeralmasnaklayanunsurolabilir.

Konutlardasalmyounluubinalarnyaltmzellikleri,kullanlanyakttrveiklimileyakndanilikilidir.Budurumaadaseililkeler

karlatrmasndatartlmtr.

Ulamsektr,salmyounluusralamasndabirincisradayeralanMaltannarykseksalmyounluudikkatekiciolmaktadr.BudurumMaltadatoplutamaclngelitirilmemiolmasileaklanabilir.MaltaUlatrmaBakanltarafndanTemmuz2008deyaymlananraporda(PublicTransportinMalta:AvisionforPublicTransportwhichfullspublicinterestinthecontextofenvironmentalsustainability)lkenintoplutamaclksistemininnedensnftakald

aratrlmaktadr.Tablo7deseilmilkelerinsanayisektrlerikarlatrmalolarakelealnmtr.

Norvesanayisektrnn%68.6oranndaelektriedayalolduu(dierlkelerinikikatveyadahafazla)vebuelektriindeneredeysesfrCO

2salmileretildii(%98.5hidrolik)hatrlanrsaendksalm

younluunasahipolacaaktr.

teyandan,Bulgaristansanayii,spanyayagreokdahabykorandakmrkulland,grecetemizdoalgazyaryaryabirorandakulland,vedahaazelektriktkettiiiinortayakansalmyounluu(4.04tCO

2/tep)spanyannzerinde(3.11tCO

2/tep)

olmaktadr.Ancak,dahancebelirtildiigibi,buradayapsaletkenlerindenemlirololmasnedeniyleenerjiyounaltsektrlerbazndakarlatrmayaplmasgereklidir.


39/92


Salmlar 37

Tablo 7. SANAY SEKTR NHA ENERJ KULLANIMI 2006 /LKE KARILATIRMALARI

SANAY

ek

CumhuriyetiBulgaristan Trkiye spanya Norve

Kmr 29.5% 14.2% 43.5% 3.9% 9.0%

Ham Petrol 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0%

Petrol rnleri 4.0% 22.8% 13.3% 18.6% 12.5%

Doal Gaz 28.7% 26.1% 14.2% 41.8% 3.2%

Jeotermal, Gne, Rzgr 0.0% 0.0% 0.5% 0.0% 0.0%


Elektrik 23.7% 24.2% 24.4% 31.0% 68.6%

Is 8.2% 8.9% 4.1% 0.0% 0.4%

TOPLAM 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%

CO2

Salm Younluu(Mton CO

2/Mtep)

4.27 4.04 3.11 3.23 0.62


Tablo8debelkeninkonutsektrndenihaienerjininkullanmzetlenmitir.

Yaktkompozisyonuasndanbakldnda,TrkiyedekikonutlardakmrvedoalgazkullanmoranlarnnekCumhuriyetinindeerlerineokyaknolduu,yeniveyenilenebilirenerjikaynaklarkullanmoranlarnnise,Trkiyedeokdahafazlaolduugrlmektedir.BudurumdaTrkiyeninsalmyounluununekCumhuriyetininyaklak%50zerindeolmas,yaplarnenerjiverimliliindenemlifarkllklarolmasilemmkndr.AyrcakojenerasyongibiilaveskaynannekCumhuriyetinde%17.1liknemlibirpayasahipolmasda,CO

2salmyounluunuaayaekenbiretmendir.

Tablo8deilgiekicibirdurum,elektrikenerjisitketimoranlaraynolanBulgaristanvespanyannnihaienerjibanasalmyounluklarnnneredeysebireikioranndafarkllatdr.(0.60akar1.23)Bulgaristanspanyayagreneredeyseonkatdahafazlakmrkullanmaktadr.

Ancakdieryenilenebilirenerjikullanmoranspanyayagreikikatfazla,petrolrnleriorandaokdktr.Buetkilerbiryandandaelektrikretiminin%51inkleerkaynaklolanBulgaristannsalmyounluunuaayaekmitir.


40/92

38

Tablo 8. KONUT SEKTR NHA ENERJ KULLANIMI 2006 /LKE KARILATIRMALARI

KONUT

ek


Kmr 12.6% 11.6% 12.5% 1.3% 0.0%

Ham Petrol 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0%

Petrol rnleri 0.5% 1.2% 9.8% 25.7% 6.3%

Doal Gaz 35.0% 1.1% 31.1% 20.6% 0.1%



Elektrik 20.1% 37.1% 14.9% 38.3% 75.7%

Is 17.1% 19.4% 0.0% 0.0% 1.1%

TOPLAM 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%

CO2

Salm Younluu(Ton CO

2/Tep)

1.09 0.60 1.59 1.23 0.18


Tablo9daseilibelkeiinulamsektrndenihaienerjikullanmzetlenmitir.

Karlatrlan5lkedededoalolarakulampetrolrnlerinebamldr.ButablodanayrcaNorveveekCumhuriyetinde,dierlkelereoranlaelektriklisistemlerindahafazlakullanldanlalmaktadr.

ekCumhuriyetindeelektriin%43,73nkleerkaynakl,Norveteise%98,42ihidrolikkaynaklolduuiin,elektrikliulamsistemlerininCO

2salmlar,aynelektriibykorandafosilyaktlaradayal

sistemlerleretenlkeleregredahaazolacaktr.Dolaysylaulamdaraylsistemlerinorannnartrlmasbtnleikbirenerji-evrepolitikasiindeelealnacakbirkonudur.

statistikKmelemeAnaliziileyaplandrtlgruplandrmasonularnnverildiiaadakitablolardan,Trkiyenineitligstergelerbakmndan

Avrupadahangilkegruplarilebenzetiinigrmekmmkndr.


41/92


Salmlar 39

Tablo 9. ULAIM SEKTR NHA ENERJ KULLANIMI 2006 /LKE KARILATIRMALARI

ULAIM

ek


Kmr 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0%

Ham Petrol 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0%

Petrol rnleri 96.0% 90.1% 98.8% 98.4% 97.1%

Doal Gaz 0.7% 8.4% 0.8% 0.0% 0.2%



Elektrik 3.0% 1.2% 0.5% 1.1% 2.5%

Is 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0%

TOPLAM 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%

CO2

Salm Younluu(Ton CO

2/Tep)

2.94 3.41 2.93 3.47 2.86


KiibaCO2salmndaTrkiye,sve,Romanya,LitvanyaveLetonya

ayndksalmsnfndayeralmaktadr,(ekil22).svedndabulkeleringelirdzeyleridedktr.(ekil23)TrkiyeninkarlatrlmasiinseilmidrtlkedenspanyaveBulgaristanKme3deyeralrken,dierikilke,ekCumhuriyetiveNorveiseKme2debulumulardr.

Kiibasalmvekiibagelirkmelerikesitirildiinde(bkz.ekilEk-1)gelirseviyesininartilebirliktesalmlarndaarttgzlenmektedir.

Birimenerjitketimibanasalmlarda,TrkiyeKme2deyaniikinciyksekkmedeyeralrken(bkz.ekil24),birimenerjikullanmbanayaratlangelirseviyesindealttanikincikmede(Kme3)gzkmektedir(bkz.ekil25).YaniTrkiyeenerjisiniverimsizkullanmaktadr,veverimlilikartrcpolitikaveuygulamalaraihtiyavardr.

BirimenerjikullanmbanaCO2veGSYHikilikarlatrmasnda,

TrkiyeninekCumhuriyetiveRomanyailebenzetiigrlmektedir(bkz.ekilEk-2).Almanya,talya,Avusturya,Fransa,svegibigrecezenginlkelerinnihaienerjitketimibanaCO

2salmyounluklar

Trkiyeninbenzetiilkeleregredahadktr.Trkiyeenazndan


42/92

40

aynCO2salmyounluukmesinde(Kme-2)kalarakbirstgelir

younluukmesine(Kme-2)gemeyihedeemelidir.BenzerbirdurumekilEk-3dedegzlenmektedir.

ekil 22. KBAI CO2SALIMLARININ LKELERE GRE SIRALAMASIVE KMELEME ANALZ

Kme 1 Kme 2

25.8t CO2/kii

9.2-13.0t CO2/kii

Lksemburg Finlandiya

ek Cumhuriyeti

Estonya

Belika

rlanda

Almanya

Kbrs Rum Kesimi

Danimarka

Hollanda

Yunanistan

Avusturya

Norve

ngiltere

Kme 3 Kme 4

6.4-8.7t CO2 /kii

3.6-5.7t CO2/kii

Polonya sve

Slovenya Romanya

talya Litvanya

spanya Trkiye

Slovakya Letonya

Bulgaristan

Malta

Fransa

svire

Portekiz

Macaristan


43/92


Salmlar 41

ekil 23. KBAI GSYHNN LKELERE GRE SIRALAMASI VEKMELEME ANALZ

Kme 1 Kme 2

0.06-0.07MEuro/kii 0.03-0.04MEuro/kii

Lksemburg rlanda

Norve svire

Danimarka

sve

Hollanda

ngiltere

Finlandiya

Kme 3 Kme 4

0.02-0.03MEuro/kii

0-0.02MEuro/kii

Avusturya Slovenya

Belika Portekiz

Fransa Malta

Almanya ek Cumhuriyeti

talya Estonya

spanya Macaristan

Yunanistan Slovakya

Kbrs Rum Kesimi Polonya

Litvanya

Letonya

Trkiye

Romanya

Bulgaristan


44/92

42

ekil 24. NHA ENERJ TKETM BAINA SALIM YOUNLUUNUNLKELERE GRE SIRALAMASI VE KMELEME ANALZ

Kme 1 Kme 2

5.1-5.8ton CO2 / tep 4.1-4.9ton CO2 / tep

Estonya ek Cumhuriyeti

Malta Romanya

Polonya Kbrs Rum Kesimi

Bulgaristan Trkiye

Yunanistan

Kme 3 Kme 4

3.1-4.0ton CO2 / tep

1.6-2.9ton CO2 / tep

Almanya Avusturya

Slovakya Lksemburg

talya Fransa

spanya Finlandiya

ngiltere NorveDanimarka svire

rlanda Letonya

Portekiz sve

Slovenya

Hollanda

Macaristan

Belika

Litvanya


45/92


Salmlar 43

ekil 25. NHA ENERJ TKETM BAINA GSYHNN LKELEREGRE SIRALAMASI VE KMELEME ANALZ

Kme 1 Kme 2

12.9-14.6MEuro/1000 Tep

7.7-11.5MEuro/1000 Tep

Norve Fransa

svire talya

Danimarka Malta

rlanda Hollanda

ngiltere Almanya

spanya

Yunanistan

Avusturya

sve

Portekiz

Belika

Kbrs Rum Kesimi

Lksemburg

Kme 3 Kme 4

3.8-6.3MEuro/1000 Tep

2.5MEuro/1000 Tep

Slovenya Bulgaristan

Finlandiya

Trkiye

Litvanya

Macaristan

Estonya

Polonya

ek Cumhuriyeti

Slovakya

Romanya

Letonya


46/92

44

ekil 26. BRM ELEKTRK ENERJS RETM BAINA GSYHNNLKELERE GRE SIRALAMASI VE KMELEME ANALZ

Kme 1 Kme 2

6.45-7.83(MEuro/GWh) 4.71-5.49(MEuro/GWh)

Lksemburg Hollanda

rlanda ngiltere

svire

Danimarka

talya

Kme 3 Kme 4

3.15-4.05(MEuro/GWh)

0.55-2.51(MEuro/GWh)

Avusturya Macaristan

Belika Trkiye

Almanya Malta

Yunanistan Norve

Letonya sve

spanya Slovenya

Portekiz Finlandiya

Kbrs Rum Kesimi Litvanya

Fransa Polonya

Romanya

Slovakya

Estonya

ek Cumhuriyeti

Bulgaristan


47/92


Salmlar 45

ekil 27. KBAI ELEKTRK RETM VE KMELEME ANALZ

Kme 1 Kme 2

26.20(GWh/kii)

15.66-15.84(GWh/kii)

Norve sve

Finlandiya

Kme 3 Kme 4

5.46-9.24(GWh/kii)

2.13-5.35(GWh/kii)

Lksemburg talya

Fransa Portekiz

svire Polonya

Danimarka Litvanya

ek Cumhuriyeti Macaristan

Belika Romanya

Almanya Trkiye

Avusturya Letonya

Slovenya

Estonya

spanya

ngiltere

rlanda

Kbrs Rum Kesimi

Hollanda

Bulgaristan

Slovakya

Malta

Yunanistan


48/92

46

YukardakigzlemlerTrkiyeiinemisyonlaraduyarlbirdizibymealternatierininvarlndagstermektedir.ekilEk-1desvevesvirekiibanaCO

2salmlarndaKme3-4teyanigrecedkbirsalm

dzeyindeyeralrken,kiibanagelirdeokyksekbirgelirdzeyinigerekletirebilmilerdir(Kme2).Trkiyedekiibasalmlarbakmndan

Kme4tekalmayadevamederken(veyaenokKme3eykselirken),geliracsndanstkmelereykselmekiingerekennlemlerialabilir.Bununyolubyklderetiminaltyapsnevreuyumluteknolojilerleyenilemekten,vetketimalkanlklarndeitirmektengeecektir.


49/92


Salmlar 47

3.Yaam Tarznn Salmlar zerne eTkler

. Syht ad ky S

a1. hiii Uehirii ulamda zel ara, motorsiklet, veya toplu tama aralar (tramvay,metro, otobs, deniz otobs, yolcu vapuru, deniz motoru) kullanlmasnagre salmlar nemli lde farkllk gstermektedir. zel aralarda ayrcamotor hacmi ve motor ya, salm oranlarn nemli lde etkilemektedir.Yaplan hesaplamalara gre ehirii ulam iin elde edilen km bana CO

2

salmlar Tablo 11 ve 12de listelenmektedir.

Tablo 11. ZEL ARA EHR YOLCU BAINA CO2 SALIMLARI (g/km)

BENZNL ALIAN ARALAR Motor ya

Motor hacmi 2006

>2000cc 286.08 272.82 259.55 246.28 233.01

1400cc-2000cc242.92 229.65 216.38 203.11 189.84

2000cc 260.57 245.40 230.23 215.05 199.88

1400cc-2000cc 219.5 204.33 189.16 173.98 153.81


50/92

48

Tablo 12. STANBUL TOPLU TAIMA ARALARI EHR CO2SALIMLARI (g/km)

Toplam CO2

salm Tanan yolcu bana CO2

salm*

Otobs Krksz 1052.0 10.5

Otobs Krkl 1578.0 9.6

Ortalama Otobs 1260.3 10.3

Minibs 355.1 17.8

Metro* 1961.0 2.1

Hafif Metro* 1855.0 7.2

Tramvay* 1111.9 4.1

Deniz otobs 20882.2 46.5

Yolcu vapuru 15976.0 21.3

Deniz motoru 7100.4 71.0

* stanbul Ulam San. Ve Tic. A tarafndan yaplan snflandrmaya gore Aksaray-Havaalan ve Otogar-Esenler hattndaileyen rayl sistemler Hafif Metro, Taksim-4 Levent hattnda ileyen yeralt treni Metro ve Eminn-Zeytinburnu hattndaileyen rayl sistem Tramvay olarak adlandrlmaktadr.Tm hesaplamalar tam kapasite yolcu doluluk oran varsaym altnda yaplmtr; bir krksz otobs ierisinde 100 kiitand, bir krkl otobs ierisinde 165 kii tand, bir minibs ierisinde 20 kii tand, bir metro ierisinde936 kii tand, bir hafif metro ierisinde 257 kii tand, bir tramway ierisinde 272 kii tand, bir deniz otobsierisinde 450 kii tand, bir yolcu vapuru ierisinde 750 kii tand, bir deniz motoru ierisinde 100 kii tandvarsaym altnda hesaplanmtr.stanbul toplu tama aralar ehirii CO

2salmlar, birim km bana tketilen yaktn (toplu tama aracna gre farkllk

gstermektedir), yakt tipine gre deiim gsteren CO2

dnm faktr ile arplmas ile hesaplanmaktadr. rnein;krksz otobsiin km bana yakt tketim 0.4lt olup, bu deerin dizel yaktlara ait CO

2dnm faktr 2630g/lt ile

arplmas sonucu krksz otobslerden birim km bana salnan CO2

(g) miktar elde edilmektedir.

0.4lt/km x 2630 g/lt = 1052 g/kmBu deerin krksz otobslere ait yolcu doluluk oranna blnmesi ile tanan yolcu bana CO2

salm bulunmaktadr.1052 g/km / 100 = 10.5 g/kmKrkl otobslerden birim km bana salnan CO

2miktar:

0.6lt/km x 2630 g/lt = 1578 g/km, tanan yolcu bana CO2

salm 1578 g/km / 165 = 9.6 g/kmOrtalama otobslerden birim km bana salnan CO

2miktar:

10.5 g/km x %82 (krksz) + 9.6 g/km x %18 (krkl) =10.3 g/kmMinibslerden birim km bana salnan CO

2miktar:

0.135lt/km x 2630 g/lt = 355.1 g/km, tanan yolcu bana CO2

salm 355.1 g/km / 20 = 17.8 g/kmMetrolardan birim km bana salnan CO

2miktar:

3.7kwh/km x 530 g/kWh = 1961 g/km, tanan yolcu bana CO2

salm 1961g/km / 936 = 2.1 g/kmHafif metrolardan birim km bana salnan CO

2miktar:

3.5kwh/km x 530 g/kWh = 1855 g/km, tanan yolcu bana CO2

salm 1855g/km / 257 = 7.2 g/kmTramvaylardan birim km bana salnan CO

2miktar:

2.098kwh/km x 530 g/kWh = 1111.9 g/km, tanan yolcu bana CO2 salm 1111.9g/km / 272= 4.1 g/kmDeniz otobslerinden birim km bana salnan CO2

miktar:7.94 lt/km x 2630g/kWh = 20882.2 g/km, tanan yolcu bana CO

2salm 20882.2g/km / 449= 46.5 g/km

Yolcu vapurlarndan birim km bana salnan CO2

miktar:6.075lt/km x 2630g/kWh = 15976 g/km, tanan yolcu bana CO

2salm 15976g/km / 750= 21.3 g/km

Deniz motorlarndan birim km bana salnan CO2

miktar:2.7lt/km x 2630g/kWh = 7100.4 g/km, tanan yolcu bana CO

2salm 7100.4g/km / 100= 71.0 g/km

Ara kapasiteleri ve birim km bana yakt tketim deerleri aada listelenen kaynaklardan elde edilmitir.Kaynak:(1)http://www.iett.gov.tr/(2)http://www.iett.gov.tr/istatistik.php?id=2,(3)http://www.drivetravel.com/carrent/buses_4wd_hire/vehicles/bus2.shtml (4)http://www.otoyol.com.tr/arac.asp?aractipi=Minibus&arac=Daily&bolum=teknik(5)http://www.ido.com.tr/index.cfm?page=SubPage&textid=130&kapsam=7&ln=tr(6)stanbul Deniz Otobsleri A..(7) LRT, Metro ve Tramvay Aralar Karlatrma Tablosu, Mays04, stanbul Ulam Sanayii ve Ticaret A.(8)http://www.denturavrasya.com/katalog.asp(9)http://www.turyol.com.tr/filo.asp


51/92


Salmlar 49

Tablo 13. MOTORSKLET CO2 SALIMLARI (g/km)

Motor Hacmi CO2 salm

> 500cc 104,7

125 cc 500 cc 66,0

2000cc 80,35 74,60 68,85 63,10 57,35

1400 cc 2000 cc 75,06 69,31 63,56 57,81 52,06

2000cc 76,36 69,78 63,21 56,63 50,06

1300 cc 2000 cc 71,01 64,44 57,86 51,29 44,71


52/92

50

Tablo 15. TOPLU TAIMA ARALARI EHRLERARASI CO2 SALIMLARI(g/km)

Toplam CO2

salm Tanan yolcu bana CO2

salm

Otobs Tek Dingilli 670.7 14.0

Otobs ift Dingilli 825.8 15.3

Otobs Ortalama 748.2 14.7

Uak Yurtd 22446.0 82.8

Uak Yurtii 28122.0 170.4

Deniz otobs 18199.6 40.5

Tren Dizel* 11572.0 38.6

Tren Elektrikli* 8798.0 14.7

* Trkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollarna ait tren hatlarnn stanbul-Ankara aras elektrikli hat olmas nedeniylestanbul-Ankara veya stanbul-Eskiehir arasnda alan tm trenler elektrik lokomotifli olmakta olup bu iyerlerindensonra dizel lokomotif ile almaktadrlar. Bu kapsamda Ankara, Fatih, Anadolu, Bakent, Cumhuriyet trenleri elek-trikli lokomotif ile alrken ukurova Mavi, 4 Eyll Mavi, Erzurum Ekspresi, Ege Ekspresi trenleri dizel lokomotif ilealmaktadrlar. Dou Ekspresinde ise Karstan Ankaraya kadar dizel, Ankaradan stanbula kadar elektrikli lokomotifkullanlmaktadr. Ayn ekilde Gney/Vangl Ekspresi de Vandan Ankaraya kadar dizel, Ankaradan stanbula kadarelektrikli lokomotif ile almaktadr. Kaynak: Trkiye Cumhuriyeti Devlet DemiryollarToplu tama aralar ehirleraras CO

2salmlar, birim km bana tketilen yaktn (toplu tama aracna gre farkllk gs-

termektedir), yakt tipine gre deiim gsteren CO2

dnm faktr ile arplmas ile hesaplanmaktadr. rnein; dizelyaktla alan tren iin km bana yakt tketim 4.4lt olup, bu deerin dizel yaktlara ait CO

2dnm faktr 2630g/lt ile

arplmas sonucu dizel yaktla alan trenler iin birim km bana salnan CO2

(g) miktar elde edilmektedir.4.4lt/km x 2630 g/lt = 11572 g/kmBu deerin dizel yaktla alan trenlere ait yolcu doluluk oranna blnmesi ile tanan yolcu bana CO

2salm

bulunmaktadr.11572 g/km / 300 = 38.6 g/kmTek dingilli otobslerden birim km bana salnan CO

2(g) miktar:


salm 670.7 g/km / 48 = 14.0 g/kmift dingilli otobslerden birim km bana salnan CO

2(g) miktar:


salm 825.8 g/km / 54 = 15.3 g/kmYurtd uaklardan birim km bana salnan CO

2(g) miktar:


salm 22446 g/km / 271 = 82.8 g/km(stanbul-New York aras A340 tipi uak ile seyahat temel alnarak hesaplanmtr)Yurtii uaklardan birim km bana salnan CO

2(g) miktar:


salm 28122 g/km / 165= 170.4 g/km(stanbul-Ankara aras B737 tipi uak ile seyahat temel alnarak hesaplanmtr)Deniz otobslerinden birim km bana salnan CO

2(g) miktar:


salm 18199.6 g/km / 449= 40.5 g/km

Elektrikle alan trenlerden birim km bana salnan CO2 (g) miktar:16.6kWh/km x 530 g/lt = 8798 g/km, tanan yolcu bana CO

2salm 8798 g/km / 600= 14.7 g/km

Ara kapasitesi ve birim km bana yakt tketim deerleri aada listelenen kaynaklardan elde edilmitir.Kaynak:(1) http://home.primusnetz.de/kjaros/aviation/lib/a340.htm(2) Skylife (THY Dergi) tm saylar(3) http://www.thy.com/tr-TR/corporate/about_us/fleet/index.aspx(4) http://www.b737.org.uk/techspecsdetailed.htm(5) http://www.ido.com.tr/index.cfm?page=SubPage&textid=130&kapsam=7&ln=tr(6) stanbul Deniz Otobsleri A..(7) Trk Hava Yollar A..(8) Trkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollar


53/92


Salmlar 51

b. Hh Y ad ky SElektrikli ev aletlerinin kullanm esnasnda harcanan elektrik gc Wattcinsinden ifade edilmektedir. Tablo 16 ve 17de eitli ev aletlerine aitortalama g deerleri ve kullanm esnasnda harcanan elektrik kaynakl

CO2 salm deerleri listelenmektedir. Liste kullanlarak hane bana elektrikliev aletlerinden kaynaklanan toplam CO2

salm hesaplanabilecektir. Ancaklistelerdeki rakamlar ortalama deerler olup ev aletlerine ait farkl modelve markalar arasnda deiiklik grlebilmektedir. Ev aletlerinin arkayzndeki etiket zerinde bulunan watt deerini (hesaplama da A olarak

belirtilmitir) kullanarak bu aletin kullanmndan salnan CO2

aadakiekilde hesaplanabilir.

A Watt x h saat = (A x h) Wattsaat(elektrikli ev aletinin toplam kullanm sonucuharcanan elektriin Wattsaat cinsinden deeri)

[(A/1000) x h kiloWattsaat] x [530g CO2/kiloWattsaat] = (A/1000) x h x

530g CO2(elektrikli ev aletinin toplam kullanm sonucu salnan CO

2nin gram

cinsinden deeri)

A: Watt deeri, h: kullanm saati


54/92

52

Tablo 16. ELEKTRKL EV ALETLER VE DER CHAZLARDANSALINAN CO2 MKTARI (g/saat)

Ortalama g (Watt) CO2

Salm (g/saat)

t 1075 569.8

Derin dondurucu 300 159.0

amar makinesi 600 318.0

Bulak makinesi 1325 702.3

amar kurutma makinesi 4000 2120.0

Diki makinesi 87.5 46.4

Mutfak robotu 230 121.9

Blender 450 238.5

Tost makinesi 1020 540.6

Mikrodalga frn 1230 651.9

Elektirikli frn 3100 1643.0

Fritz 1700 901.0

Kahve makinas 1250 662.5

ay makinas 825 437.3

Elektrik sprgesi 900 477.0

Telefon75 39.8

Sa kurutma makinesi 1300 689.0

Bilgisayar 225 119.3

Bilgisayar hoparlr 85 45.1

Laptop 40 21.2

Su stcs (banyo)* 3000 1590.0

Su stcs (mutfak)* 2150 1139.5

CD/VCD/VCR/DVD oynatc 35 18.6

p tc 425 225.3

Elektrikli battaniye 245 129.9

Elektrikli soba 1400 742.0

Mzik seti 110 58.3

Vantilatr 62.5 33.1

Jakuzi 1500 795.0

Saat 5 2.7

Su stcs (banyo): Elektrikli ofben gibi, Su stcs (mutfak): Kettle gibi


55/92


Salmlar 53

Buzdolab

Tipi Ortalama g (Watt) CO2

Salm (g/saat)

no-frost 500 265.0

normal 300 159.0

KlimaTipi Ortalama g (Watt) CO2 Salm (g/saat)12000 BTU 1500 795.0

5000 BTU 700 371.0

Tavan fan 66 35.0

Lambalar


Salm (g/saat)

Ampul (60W) 60 31.8

Florasan 40 21.2

Enerji verimli (60W eiti) 18 9.5

3l tavan lambas 180 95.4

Masa Lambas 100 53.0

Avize (5 lambal) 300 159.0

Televizyon

Model ismi Ekran Boyutu (cm2) CO2

Salm (g/saat)

CRT TV* LC-30BV5 75 76.3

LCD TV 32C-HE1 76 118.7

Plazma TV 32V-in geni ekran 82 159.0

Renkli tpl televizyon


56/92

54

Tbo 17. HANELERDE KULLANILAN BAZI ELEKTRKL ALETLERDENSALINAN CO2 MKTARI (KULLANIM BAINA)


Salm (g/kullanm)

amar makinesi 600

ksa program* 185.5

uzun program* 636.0

Bulak makinesi 1325

ksa program* 526.7

uzun program* 1404.5

Kurutma makinesi 4000

ksa program* 883.3

uzun program* 2120.0

* amar Makinesi; ksa program - 35dk, uzun program - 120 dk; Bulak Makinesi; ksa program - 45dk, uzun program- 120 dk; Kurutma Makinesi; ksa program - 25dk, uzun program - 60 dk zerinden hesaplanmtr.

Ayrca elektrikli ev aletleri standby konumunda brakldndaelektrik tketimini devam ettirmekte ve bu yolla CO

2salmna katkda

bulunmaktadrlar. Tablo 18de baz elektrikli ev aletlerini standbykonumunda brakmaktan kaynaklanan ek g tketimi ve CO

2salm

deerleri grlmektedir.

Tablo 18. HANELERDE KULLANILAN BAZI ELEKTRKL ALETLERDENSALINAN CO2 MKTARI

Standbykonumunda (Watt)

alr konumda(Watt)

Standby CO2

Salm(g/saat)

alr CO2

Salm(g/saat)

Hifi/Stereo 12.0 22.0 6.36 11.66

Televizyon 14.4 144.0 7.63 76.32

Video Kayt Cihaz 1.0 13.0 0.53 6.89

DVD Oynatc 7.0 12.0 3.71 6.36

Bilgisayar 15.0 130.0 7.95 68.90

Bilgisayar Ekran 11.0 70.0 5.83 37.10

Dizst Bilgisayar 2.0 29.0 1.06 15.37

Modem 14.0 14.0 7.42 7.42

Telesekreter Cihaz 3.0 3.0 1.59 1.59

Cep Telefonu arj Aleti 1.0 5.0 0.53 2.65


57/92


58/92

56

Tablo 20. AMAIR VE KURUTMA MAKNELERNE AT ENERJVERMLL ENDEKS DEERLER VE CO2 SALIM MKTARLARI

ii:

amar makinelerine ait skala deerleri 60Cde tam dolu yklenmi olarak

alan 6 kg kapasiteli bir makine iin belirlenmitir. Enerji verimlilik endeksikWh/kg ykama, salm deeri kg CO

2/kg ykama olarak verilmektedir.

A B C D E F G

EE


59/92


Salmlar 57

Tablo 21. BULAIK MAKNESNE AT ENERJ VERMLL ENDEKSDEERLER VE CO2 SALIM MKTARLARI

Enerji verimlilii makine doluluk prensibi dnlerek hesaplanmtr.Bulak makinesi doluluunun belirlenmesinde yaygn olarak 12 kiilik

yemek takm kullanlmaktadr. Endeks birimi kWh/12 kiilik yemek takm,salm birimi kg CO2/12 kiilik yemek takm olarak verilmektedir.

A B C D E F G

EE


60/92

58

4. BreYSel CO2 Salmlarmz

. at Sou: OtKiilerin yaam tarzlar ve tketim alkanlklar byk lde gelirdzeylerine baldr ve harcama seviyelerini belirlemektedir. Bu nedenle

bireysel CO2

salm hesaplamalar iin anket almasndan elde edilen verilerncelikle harcama seviyelerine gre istatistiki kmeleme analizi kullanlarakdrt gruba ayrlmtr. Her bir grubun ortalama CO

2salmlar ulam ve

konut baznda ayr ayr hesaplanarak kiilerin yaam alkanlklarndankaynaklanan yllk CO

2salmlar irdelenmitir. Tablo 22de anket almas

sonucunda elde edilen verilerin ortalama zellikleri gsterilmektedir.Buradan enerji tketimi, eya ve ara sahiplilik oranlar, yaam ve ulamalkanlklar gelir grubu baznda grlmektedir. Elektrikli alet sahiplilikoranlar ekil 28da verilmitir. Gelir dzeyi arttka elektrikli aletlerinsahiplilik orannn artt akca grlmektedir.

Bulak Makinesi ve Bilgisayar Sahiplilii gelire bal

olarak en hzl artan aletlerdir.


61/92


Salmlar 59

ekil 28. GELR GRUPLARI BAZINDA ELEKTRKL ALET SAHPLLKORANLARI

Ankete katlan kiilerin zel aralar ortalama 8-13

yandadr. Bu aralar ayn kategorideki yeni biraraca gre kilometre bana daha fazla akaryakttketerek salmlar arttrmaktadr.

Toplu tamacln yaygnlamad ehiriiulam alkanlklarndan akca grlmektedir.

Ankete katlanlarn en az %40 ehirii ulamdahibir toplutama aracn kullanmamaktadr.

Ankete katlanlardan ehirleraras ulamda trenkullananlarn oran %1in altndadr.

Uakla seyahat gelir seviyesiyle artma eilimi

gstermektedir.


62/92


63/92


Salmlar 61

Tablo 22. ANKET SONULARI: HARCAMA GRUPLARININ ORTALAMAZELLKLER (DEVAM)

Ulam Alkanlklar - ehirii A B C D

zel Ara km/hafta 107.8 101.8 83.8 107.2

OtobsKullanm oran % 36.6 36.5 35. 9 35.3

Kullanm skl km/hafta 117.2 130.6 129.0 140.1

MinibsKullanm oran % 21.2 16.7 20.2 12.9


MotorsikletKullanm oran % 1.5 1.8 0.4 2.5


Servis arac Kullanm oran % 2.7 2.8 2.4 1.5


Yolcu VapuruKullanm oran % 0.0 0.4 0.0 0.0

Kullanm skl km/hafta 0 175 0 0

Tramway/metroKullanm oran % 2.4 2.5 4.0 1.5


Ulam Alkanlklar - ehird A B C D

zel Ara km/hafta 168.0 175.3 341.3 245.4

OtobsKullanm oran % 10.3 15.3 16.1 18.9

Kullanm skl km/yl 615.0 688.9 637.5 746.1

Uak - YurtiiKullanm oran % 0.8 1.2 2.8 6.0

Kullanm skl saat/yl 41.1 33.2 16.2 16.1

Uak - YurtdKullanm oran % 0.3 0.4 1.2 1.0

Kullanm skl saat/yl 5.5 4.3 6.3 7.3

TrenKullanm oran % 0.2 0.4 0.8 1.0

Kullanm skl km/yl 121.5 562.0 629.0 589.5

Tablo 22de belirtilen ortalama zelliklerden hesaplanan CO2

salmlar Tablo23de verilmektedir.


64/92

62

Tablo 23. ANKET SONULARI: ORTALAMA PROFLLERN KBAICO2 SALIMLARI (ton/yl ve %)

A B C D

ton/yl % ton/yl % ton/yl % ton/yl %

I) Istma/Scak su/Yemek/Aydnlanma:

Konut: haneba CO2

(i+ii)

(i) yakt kaynakl

(ii) elektrik kaynakl

5.72

4.58

1.14

5.73

4.43

1.30

5.61

4.29

1.32

6.96

5.53

1.43

Konut: KiibaCO

2

1

1.42 %88.2 1.36 %81.4 1.26 %83.4 1.43 %77.3

Ulam: Kiiba CO2

0.19 %11.8 0.31 %18.6 0.25 %16.6 0.42 %22.7

Toplam Kiiba CO2

1.61 100 1.67 100 1.51 100 1.85 100

1: Kiiba salm deerleri iin nce her hanenin kiiba salm hesaplanm, sonra hanelerdeki kiibasalmlarn toplam alnp grupta yer alan hane saysna blnerek ortalamas bulunmutur.

Anket sonularna gre konutlarda enerji tketiminden ortaya kan

salmlarn yaklak bete biri elektrik enerjisi kaynakldr. Hanebasalmlarn A grubunda %19.8i (1.14 t CO

2), B grubunda %22.8i (1.30 t CO

2),

C grubunda %23.6s (1.32 t CO2) ve D grubunda %20.4 (1.43 t CO

2) elektrik

enerjisi kullanmndan kaynakland hesaplanmtr.

Konutsal CO2

salmlarnn hanelerdeki kii saysna gre dalm ekil29da verilmitir. Konutsal CO

2salmlarnn hane halk says ile artaca

nceden beklenen bir durumdur. Bunu anket verileri de akca gstermitir.Hanelerde kii says ile artan aktiviteler CO2 salmlarn artrmaktadr.

Ancak bu salmlarn bir ksm hanede yaayan bireylerin tm iin yaplan(snma, aydnlatma vb) aktivitelere baldr. Bu yzden kii saysndanbelli lde bamszdr. Dolaysyla kii ba salmlar hesaplandndabu salmlarn hanede kii says arttka azalmas beklenir. ekil 29da buzellikler aka grlmektedir. Modelin gvenirlilii yksektir ( R2= 0.89,R2=0.92).

CO2

salmlarnn hanelerin ve kiilerin gelir dzeyi ile artaca da beklenenbir durumdur. Gelir arttka seyahat ve dier tketim alkanlklarndakiart, sahip olunan daha byk ev/daire ile artan stma/soutma/aydnlatma ihtiyac, artan ara gere kullanm salmlar olumsuz yndeetkilemektedir.


65/92


Salmlar 63

ekil 29. HANEDEK K SAYISINA GRE KONUTLARDANKAYNAKLANAN KBAI VE HANEBAI CO2 SALIMLARI (kg/yl)(Veri Kayna: Boazii niversitesi Anketi, 2007)

ekil 30da anket sonularndan ortaya kan durum istatistiki olarakmodellenmitir. ekilde drt deiik harcama grubuna den hanelerdeki

toplam CO2 ve kii bana CO2 verilmitir. Buradan gzlenen gelir-CO2ilikisi yukardaki tartmay dorular niteliktedir. Kiiba salmlarda bykfarkllk yok gibi grnmekteyse de bu durum harcama gruplarna denhane saylar ve kii saylarnn farkllnn bir sonucudur.


66/92

64

ekil 30. HANEBAI AYLIK HARCAMAYA GRE KONUTLARDANKAYNAKLANAN KBAI VE HANEBAI CO2 SALIMLARI (kg/yl)(Veri Kayna: Boazii niversitesi Anketi, 2007)

b. G Hytt ksitAnket sonular ierisinden ayn harcama grubuna giren, ayn meslei icraeden ve ayn ya grubunda bulunan ancak farkl blgelerde yaayan rnekproller seilmi ve bunlarn yaam alkanlklar sonucu ortaya kan CO

2

salmlar karlatrlmtr. Proller bireysel rneklerden olutuu iin ilgiliblge, meslek veya harcama grubu iin temsili zellik tamamakla birliktegerek hayattan kesitler sunarak bireysel salm potansiyelleri hakkndaipular vermektedir. Prollerin yakt tketimi ve ulam alkanlklarna

ilikin tm veriler anketten alnmtr; haneba elektrik harcamas da anketverisi olmakla birlikte elektrikli ev aletlerin kullanm sklklar ankettengelen sahiplilik bilgisi ile uyumlu olarak ve toplamda elektrik harcamasntutacak ekilde konulmu varsaymlardan olumaktadr (varsaymlarnyapld hcreler Tablo 24de yeil renk fonla belirtilmitir).


67/92


Salmlar 65

Tablo 24. SELM BREYSEL PROFLLERN ZELLKLER VEYAAM BMLER

A: < 800 TL/ay B: 801-1300 TL/ayC: 1301-1800

TL/ayD: >1800 TL/ay

ifti Memur i retmen

G.Dou KaradenizDou

AnadoluMarmara

Anadolu

Akdeniz Karadeniz Ege

Hane Bykl kii 3 4 6 3 5 4 4 3

Ista/Scasu/Yee/Aydata ii Eeji

Kmr tketimi ton/yl 2.63 1 2.50 1 2.24 0.79

Odun tketimi ton/yl 1 1 0.3 0.5

Byk tp kullanm adet /yl 12 36 12 6 5 15 21

Kk tp kullanm adet /yl 12

Doal gaz harcamas TL/yl 800

Elektrik harcamas TL/yl 350 400 600 360 700 240 950 360

I) Ev YAAm AlIkAnlIklArI

i) Aydata

Ampladet 5 5 5 2 1 6

(saat/gn) 6 4 6 4 2 4

Florasanadet 2 1 2 1

(saat/gn) 3.5 3.5 3.5 3.5

Enerji tasarruflu ampladet 1 1 2 3 1 2 2 5

(saat/gn) 3 3 3 4 3 3 4 3.5

ii) Souta

Klimaadet 1

(saat/gn) 2

Tavan Fanadet 1

(saat/gn) 4

iii) Du aa s

Yaz dnemi

adet /kii ay

8 30 15 15 30 15 30 30

dakika /kii du

8 8 8 8 8 8 8 8

K dnemi

adet /

kii ay

4 15 4 4 8 15 15 15

dakika /kii du

8 8 8 8 8 8 8 8


68/92

66

Tablo 24. SELM BREYSEL PROFLLERN ZELLKLER VEYAAM BMLER (Devam)

A: < 800 TL/ay B: 801-1300 TL/ayC: 1301-1800

TL/ayD: >1800 TL/ay

ifti Memur i retmen

G.Dou KaradenizDou

AnadoluMarmara

Anadolu


i) Eetii aet ua

Tpl TV saat/gn 4 3 7 5 2 6

LCD TV saat/gn 6

Plazma TV saat/gn 3

TV Stand-by konum saat/gn 18

Klasik Buzdolab1

saat/gn7.5 7.5 7.5 7.5 7.5 7.5

No-frost Buzdolab1 saat/gn 7.5 7.5

Masast Bilgisayar saat/gn 3 3

Bilgisayar hoparlr saat/gn

Dizst bilgisayar saat/gn 1 4 4 1

Cep Tel. arj Aleti saat/hafta 5 5 6 4 4 3 4 4

amar Makinesi saat/hafta 2 5 2 5 1 3.5 1

Bulak Makinesi saat/hafta 1 4 3.5 0.6

t saat/hafta 0 4 2 4 1 3 0.5

Mutfak Robotu saat/hafta 0.5 0.5 2 0.5

Blender saat/hafta 1 0.4 1

Tost Makinesi saat/hafta 0.2 0.3 1 2

Mikrodalga Frn saat/hafta 1

Elektrikli Frn saat/hafta 5

Fritz saat/hafta 0.5

Kahve Makinesi saat/hafta 1 2.5

Elektrik Sprgesi saat/hafta 0.5 0.5 1 0.5 2 0.5 0.7 0.5

Sa Kurutma Makinesi saat/hafta 0.5 1 1 1 1.5 0.5 2 0.5

p tcs saat/hafta 0.5

Jakuzi saat/hafta 2

CD/ DVD Oynatc saat/hafta 3 4

Mzik Seti saat/hafta 1 2

Elektrikli battaniye saat/hafta 0.5Su Istcs-Mutfak

saat/hafta 0.5


69/92


Salmlar 67

Tablo 24. SELM BREYSEL PROFLLERN ZELLKLER VEYAAM BMLER (Devam)

A: < 800 TL/ay B: 801-1300 TL/ayC: 1301-1800

TL/ayD: >1800 TL/ay

ifti Memur i retmen

G.Dou KaradenizDou

AnadoluMarmara

Anadolu


II) ULAIM ALIKANLIKLARI

zel Ara SahipliliiModel yl 2005 2005 2003 1998

Motor hacmi(cc)

2000 2000 1600 1400

i) ehirii Ulam

zel Ara km/hafta 33 33

Otobs km/hafta 100 167 100

Minibs km/hafta 167

Motosiklet km/hafta

Servis arac km/hafta 100 167

Yolcu Vapuru km/hafta

Tramway/metro km/hafta

ii) ehird Ulam

zel Ara km/yl 7000 7100 555

Otobs km/yl 1500

Uak

Yurtiisaat/yl

1.5 1 3 9

Yurtdsaat/yl

3.5

Tren km/yl

1Buzdolabnn bir gnlk kullanmnn byk ksmnda kompresrn devrede olmayaca gznne alnarak 24 saatlikzaman diliminde 7.5 saat aktif alma sresi varsaym yaplmtr.

Prollerin yukarda belirtilen yaam biimlerinin sonucu olarak ortaya kanCO

2salmlar Tablo 25de gsterilmitir.


70/92


71/92


Salmlar 69

Tablo 25. SELM BREYSEL PROFLLERN HANELERNDEN VEULAIM ALIKANLIKLARINDAN DOLAYI KAYNAINA GRE CO2SALIMLARI (kg/yl) (Devam)

A: < 800 TL/ay B: 801-1300 TL/ay C: 1301-1800 TL/ay D: >1800 TL/ay

ifti Memur i retmen

G.Dou KaradenizDou

AnadoluMarmara

Anadolu


TV Stand-by konum 33

Klasik Buzdolab 435 435 435 435 435 435

No-frost Buzdolab 725 725

Masast Bilgisayar 123 123

Bilgisayar hoparlr

Dizst bilgisayar 29 29 7

Cep Tel. arj Aleti 0 0 0 0 0 0

amar Makinesi 53 133 53 133 27 93 27

Bulak Makinesi 35 140 113 21

t 114 57 114 28 85 14

Mutfak Robotu 3 12

Blender 12 5 12

Tost Makinesi 5 8 27 54

Mikrodalga Frn 33

Elektrikli Frn 411

Fritz 23

Kahve Makinesi 33 83

Elektrik Sprgesi12 12 48 12 48 12 17 12

Sa Kurutma Makinesi 17 34 52 34 52 17 69 17

p tcs 6

Jakuzi 80

CD/VCD/VCR/DVDOynatc

3 4

Muzik seti 3 6

Elektrikli Battaniye 3

Su Istcs-mutfak 30

TOPLAM 949 1082 1626 978 1902 652 2570 975


72/92

70

Tablo 25. SELM BREYSEL PROFLLERN HANELERNDEN VEULAIM ALIKANLIKLARINDAN DOLAYI KAYNAINA GRE CO2SALIMLARI (kg/yl) (Devam)

c. U ad ky kiib S

A: < 800 TL/ayifti

B: 801-1300 TL/ayMemur

C: 1301-1800 TL/ayi

D: >1800 TL/ayretmen

G.Dou KaradenizDou

AnadoluMarmara Anadolu Akdeniz Karadeniz Ege

i) ehiii Ua

zel Ara 406 357

Otobs 49 81 49

Minibs 154

Motosiklet

Servis arac 92 154

Yolcu Vapuru

Tramway/metro

ii) ehid Ua

zel Ara 442 448 35

Otobs 22

Uak - Yurtii 103 69 206 618

Uak - Yurtd 213

Tren

TOPLAM 71 184 161 491 1067 154 360 1010


73/92


Salmlar 71

Tablo 26. ANKET SONULARI: SELM PROFLLERN CO2SALIMLARI (ton/yl ve %)

A: < 800 TL/ayifti

B: 801-1300 TL/ayMemur

Gneydou Karadeniz Dou Anadolu Marmara



Konut: haneba CO2

(i+ii)

(i) yakt kaynakl


8.14

7.19

0.95

6.50

5.41

1.08

10.02

8.39

1.63

4.05

3.07

0.98

Konut: kiibaCO

22.71 %97.5 1.62 %90 1.67 %91.3 1.35 %73.4

II) Ulam: kiiba CO2

0.07 %2.5 0.18 %10 0.16 %8.7 0.49 %26.6

Toplam Kiiba CO2

(Konut kiiba + Ulam kiiba)2.78 1.80 1.83 1.84

C: 1301 - 1800 TL/ayi

D: > 1800 TL/ayretmen

Anadolu Akdeniz Karadeniz Ege



Konut: haneba CO2

(i+ii)

(i) yakt kaynakl


5.14

3.24

1.90

1.63

0.98

0.65

8.80

6.23

2.57

3.72

2.75

0.98

Konut: kiibaCO

21.03 %49.0 0.41 %73.2 2.20 %85.9 1.24 %53.0

II) Ulam: kiiba CO2

1.07 %51.0 0.15 %26.8 0.36 %14.1 1.10 %47.0

Toplam Kiiba CO2

(Konut kiiba + Ulam kiiba)2.10 0.56 2.56 2.34

Tablo 26da rnek olarak alnm ifti, memur, ii ve retmen prollerininCO

2salmlar zetlenmitir. Seilmi rneklerin yer aldklar harcama

grubunun ortalama zellikleri bu kiilerin bireysel zelliklerinden farkllkgsterebilir.


74/92

72

A grubuna bakldnda Gneydouda yaayan iftinin Karadenizdeyaayan iftiye gre daha yksek olan stma, scak su, yemek piirme ve

aydnlatma ihtiyac sonucu CO2

salmnn daha fazla olduu grlmektedir.Ulamda ise Tablo 24den grlebilecei gibi Karadenizli ifti dahahareketli olduu iin ulamdan kaynaklanan salmlar daha fazla olmaktadr.

B grubunda rnek olarak ele alnan iki memurun da toplam kiibasalmlar ayn dzeyde kmtr. Dou Anadoludaki memurun snma,scak su, yemek piirme ve aydnlatma iin haneba enerji tketimi Dou

Anadolunun souk iklimi de hatrlandnda doal olarak yksek olmakta,ancak bu hanede 6 kii yaad iin kiiba salmlar dk kalmaktadr.Marmarada yaayan memurun ulamdan kaynaklanan kiiba CO

2

salmlar Dou Anadoludakinin kat kadar olduu grlmtr. Sonutafarkl blgelerdeki iki memur da ayn kiina salm dzeyine ulamaktadr.

C grubu iin ortaya kan tablo blgesel farkllklar arpc bir biimdevurgulamaktadr. Akdenizin lman ikliminde konut ve su stma ihtiyacgrece ok daha az olduu iin yakt kullanm ve CO

2salmlar da ok

dk kalmaktadr. D grubunda ise Egede yaayan retmenin hanedenkaynaklanan kiiba CO

2salmlar toplamn % 53.9, ulamdan kaynaklanan

salmlar ise % 46 mertebesindedir. Buna karlk Karadenizdeki retmenintoplam kiiba salmlarnda yine en byk etken hanedeki yakt tketimidir.

Tablo 26 incelendiinde hanelerden salnan toplam CO2 salmna zelliklezel arac olmayan hanelerde en byk katknn snma, scak su ve yemek

piirme ihtiyac iin kullanlan yaktdan geldii gzlenmektedir. Bu etkidk gelir grubundaki prollerde daha baskn ekilde gzlenmektedir.

Farkl prollere sahip kiilerin salmlar mikro dzeyde ayrntl olarak elealndnda ncelikle elektrikli ev aletlerinin daha yeni ve verimli modellerile deitirilmesine ynelik hem tketiciyi hem de reticileri ynlendireceknlemler alnmaldr. rnek olarak, henz yaygn olarak kullanlmadgzlenen bulak makinelerinin evre dostu olmas iin kriterler ve bunlaraait yaptrmlarn belirlenerek uygulanmas, gelecekte milyonlarca hanenin

bir makineye sahip olaca dnldnde, salmlar aza indirgemekasndan ok byk etki yaratacaktr.

CO2

salmlarn azaltmaya ynelik politikalarn gelir gruplar bazndafarkllatrlmas gerektiini gstermektedir. Ancak ilk aamada alnabileceknlemler olarak grece temiz teknolojik seeneklerin zendirilerek ticariolarak eriilebilir hale getirilmesi, ayrca harcama dzeyi yksek kesimlerinde zel ara yerine tercih edebilecei toplu tamaclk zmleriningelitirilip uygulamaya konmas gelmektedir. Bununla birlikte eskiyen

aralarn enerji tketimi asndan daha verimli olanlarla deitirilmesive evre dostu ara kullanmnn yagnlamas salmlar asndan nemlietki yaratabilecektir. Bu gibi etkiler senaryolar erevesinde ayrntl olarakincelenmitir.


75/92


Salmlar 73

c. S atc Y T DiiiiBu ksmda, gerek hayattan kesitler olarak sunulan rnek ailelerin gnlkyaam tarzlarnda konfordan dn vermeden kolayca yapabilecekleri bazdeiikliklerin salmlar zerine etkileri incelenmitir.

aydt:

Enerji verimli ampuller birim zamanda normal ampullerin ortalama %70idaha az enerji tketmekte dolaysyla ortalama %70 daha az CO

2salmna

neden olmaktadr. Dolaysyla bir adet normal ampuln bir adet enerjiverimli lamba ile deitirilmesi durumunda bir yl boyunca 46.20 kg dahaaz CO

2salmna neden olunmaktadr. Florasan lambalar ise birim zamanda

normal ampullerin ortalama %33 daha az enerji tketmekte dolaysyla

ortalama %33 daha az CO2 salmna neden olmaktadr. Bu durumda biradet normal ampuln daha enerji dostu olan bir adet orasan lamba iledeitirilmesi durumnda bir yl boyunca 24.22 kg daha az CO

2salmna

neden olunmaktadr.

Bu durumda tm ailelerin ampllerini enerji verimli olanlar ile deitirmesisonucu aydnlatma ihtiyacndan kaynaklanan yllk CO

2salm %55 derek

877.12 kg daha az olmaktadr. Karlatrmal durum Tablo 27de verilmitir.

Tablo 27. AYDINLATMADA MEVCUT VE TASARRUFLU DURUM(i) aydt

Mevcut Durum


ifti Memur i retmen

GneydouAnadolu

KaradenizDou


Ampuladet 5 5 5 2 1 6

saat/gn 6 4 6 4 2 4

Enerjitasarrufluampul

adet 1 1 2 3 1 2 2 5

saat/gn 3 3 3 4 3 3 4 4

Tasarruflu Durum


ifti Memur i retmen

GneydouAnadolu

KaradenizDou


Ampuladet

saat/gn

Enerjitasarrufluampul

adet 6 6 7 3 3 3 8 5

saat/gn 5.50 3.83 5.14 4.00 3.67 2.67 4.00 3.50


76/92

74

(ii) aydt y CO2

s (g/y)

Mevcut Durum


ifti Memur i retmen

Gneydou

AnadoluKaradeniz

Dou


Ampul 329.13 219.42 329.13 87.77 21.94 263.30

Enerji tasarruflu ampul 9.83 9.83 19.67 39.33 9.83 19.67 26.22 57.36

TOPLAM 338.96 229.25 348.8 39.33 97.6 41.61 289.52 57.36

Tasarruflu Durum


ifti Memur i retmen

GneydouAnadolu Karadeniz DouAnadolu Marmara Anadolu Akdeniz Karadeniz Ege

Ampul

Enerji tasarruflu ampul 108.16 75.32 117.92 39.33 36.09 26.25 104.88 57.36

TOPLAM 108.16 75.32 117.92 39.33 36.09 26.25 104.88 57.36

st/Sout:

Tavan fanlar birim zamanda klimalarn ortalama %91i daha az enerjitketmekte dolaysyla %91 daha az CO

2salmna neden olmaktadrlar.

Eer Egeli retmen ailesi klima yerine daha enerji verimli olan tavanfan ile soutma yapmay tercih etseydi yaz dnemi olarak kabul edilen ay boyunca soutma ihtiyac dolaysyla ortaya kan CO

2salm %91

orannda derek 60.48 kg daha az olacakt.

Akdenizli ii ailesi ise gnde 4 saat tavan fan kullanmaktadr. Eerkullanm sresini yarya indirse CO

2salmndaki azalmaya katks 6.30

kg/yl olacaktr.

Linyit kmr kullanldnda ortalama 101 t CO2/TJ miktarnda salm

meydana gelirken bu rakam doalgaz kullanldnda yaklak yaryaderek 56.1 t CO

2/TJ olmaktadr.

Ortam stmas iin youn olarak kmr kullanan haneler doalgazkullanabilseydi; ayn sy elde etmek iin Gneydoulu ifti ailesi2979.59 kg, Dou Anadolulu memur ailesi 2832.70 kg ve Karadenizliretmen ailesi 2538.93 kg daha az CO

2salmna neden olacakt.

te yandan bu aileler ortam stmas iin %10 daha az kmr tketimisalayacak yaltm ve tasarruf nlemlerini alabilseydi; Gneydouluifti ailesi 738.

Documents

Türkiye'nin CO2 Salınımları