4. type of sample) 5. (patient preparation) · 4. ชนิดตัวอย่าง (type of sample) 4.1 ตัวอยางเริ่มตน (primary sample) ไดแก

แผนกพยาธวทยา โรงพยาบาลคายกฤษณสวะรา วธปฏบตงานเรอง : การตรวจ ASPARTATE AMINOTRANSFERASE ( AST ) รหสเอกสาร : WI-LAB-018 หนา 1 จาก 15 หนา แกไขครงท : 0 วนทประกาศใช : 11 พฤศจกายน 2562

1. วตถประสงคของการทดสอบ(purpose of examination) 1.1 เพอตรวจเชงปรมาณวเคราะหหาระดบ activity ของเอนไซม Aspartate Aminotransferase (AST) ใน

serum และ plasma ดวย Dimension® clinical chemistry system 1.2 เพอชวยวนจฉยโรคของตบและทอนาด(Hepatobiliary disease) เชน hepatitis, necrosis, jaundice

และ cirrhosis โดยระดบ AST จะสงขนกอนมการอาการตวเหลอง 1.3 เพอบงชรวมกบผลการทดสอบอนๆ ในการชวยวนจฉยโรคของอวยวะอนๆ เชน cardiac muscle,

skeletal muscle, kidneys, pancreas, lungs และ erythrocytes 1.4 เพอตรวจตดตามและดการตอบสนองตอการรกษาโรคเกยวกบตบและโรคทเกยวของอนๆ

2. หลกการและวธการของขนตอนทใชส าหรบการทดสอบ (principle and method of procedure used

for examinations)

2.1 ใช Adaptation of IFCC method(UV with P5P), ทดสอบดวยเครองวเคราะหอตโนมต Dimension® EXL™ 200 Integrated Chemistry System รวมกบนายา AST Flex® reagent cartridge และสารสอบเทยบ Enzyme Verifier ซงทงหมดเปนผลตภณฑจากผผลตเดยวกน

2.2 อาศยหลกการ Enzyme kinetic assay โดยเอนไซม Aspartate Aminotransferase(AST) ในตวอยางตรวจ จะเปนตว Catalyzed ปฏกรยา Transmination จาก L-Aspartate กบ -Ketoglutarate ไปเปน L-Glutamate กบ Oxalacetate แลว Oxalacetate ทเกดขนจะถก Reduce ไปเปน Malate โดย เอนไซม Malate Dehydrogenase(MDH) พรอมกบการเกดปฏกรยา Oxidation ของ NADH ทถก Reduce การเปลยนแปลงการดดกลนแสงกบเวลาอนเนองมาจากการเปลยนแปลงของ NADH ไปเปน NAD นน จะเปนสดสวนโดยตรง กบ Activity ของ AST ซงถกวดโดยใช Bichromatic (340 ,700 nm) rate Technique.


3. ลกษณะทางประสทธภาพ (performance characteristics) ระบไวในใบแทรกนายา AST Flex® reagent cartridge (PI-LAB-018) ดงน

4. ชนดตวอยาง (type of sample) 4.1 ตวอยางเรมตน (primary sample) ไดแก เลอด(Blood) ปรมาณขนตาทตองการใชตามขอกาหนดของ

แตละภาชนะบรรจ แตไมควรนอยกวา 2 mL 4.2 ชนดตวอยางทใชตรวจวเคราะห(analytical sample) ไดแก plasma, serum ปรมาณขนตาทตองการใช

(dead volume) ประมาณ 150 ไมโครลตร(กรณบรรจใน small sample cup), 250 ไมโครลตร(กรณบรรจใน sample cup) และ 2 mL(สาหรบการบรรจใน sample tube ขนาด 13x75 mm.) แตปรมาตรทใชตรวจวเคราะหจรงครงละเทากบ 40 ไมโครลตร

5. การเตรยมผปวย (patient preparation)

5.1 ควรอดอาหารอยางนอย 8 ชวโมง เพราะถงแม วาเวลาทเกบตวอยางเลอดหรออาหารทรบประทานจะไมมผลกระทบตอระดบของ AST แตความขนของไขมน(chylomicrons) ในอาหารมผลกระทบตอวธทใชวเคราะห AST

5.2 งดการฉดยาเขากลาม(IM) และหยดการใชยาทกระทบตอผลการวเคราะห(drug-induced liver injury) เปนเวลาอยางนอย 12 ชวโมงกอนเจาะเกบตวอยางเลอด


5.3 งดเครองดมแอลกอฮอลอยางนอย 1 สปดาห เนองจากพษของแอลกอฮอลทาใหตบบาดเจบ เซลลตบทไดรบบาดเจบทาให AST เรมสงขนในเลอดเมอเวลาผานไป 8 ชวโมง จะขนสงสดภายใน 24 - 36 ชวโมง เมอเวลาผานไป 3 – 7 วน คา AST จะกลบคนลงมาสระดบปกต และ ในกระแสเลอด AST ม half-life 16 -18 ชวโมง

6. ประเภทของภาชนะและสารเตมแตง (type of container and additives) 6.1 ประเภทของภาชะและสารเตมแตงซงใชบรรจตวอยางเรมตนทสงตรวจหา AST ไดแก

6.1.1 หลอดบรรจเลอดทมสารกนเลอดแขงชนด Li-Heparin Blood Collection tube (หลอดจกเขยว) ม Lithium Heparin เปนสารกนเลอดแขง ใชสาหรบเกบตวอยางเลอดเรมตนของคนไขจากแผนกตรวจโรคผปวยนอกทสงตรวจหาระดบ AST รวมกบรายการทดสอบทางเคมคลนกอนๆ โดยใหเกบตวอยางทหองเจาะเลอดของหองปฏบตการ

6.1.2 หลอดบรรจเลอดทมสารกนเลอดแขงชนด EDTA Blood Collection tube ม K2-EDTA หรอ K3-EDTA เปนสารกนเลอดแขง ใชเฉพาะในกรณทสงตรวจ AST แตไมไดเกบตวอยางเลอดในภาชนะบรรจตาม ขอ 6.1.1 และ 6.1.3

6.1.3 หลอดบรรจเลอดทไมมสารกนเลอดแขงซงมหรอไมมสารกระตนการแขงตวของเลอด เชน Gel & clot activator tube ใชสาหรบเกบตวอยางเลอดเรมตนของคนไขทสงมาจากหองฉกเฉน หอผปวยใน หองไตเทยม และหองตรวจสขภาพ

6.2 ความคงตวของระดบ AST ในภาชนะบรรจทมและไมมสารเตมแตง ชนดตวอยางทใชตรวจวเคราะห

ตวอยางตรวจ ภาชนะทใชบรรจตวอยางตรวจ

ความคงตวของ AST อณหภมหอง(RT) 2-8 C <-20 C

ก. ตวอยางตรวจเรมตน Plasma เรมตน Li-Heparin Blood Collection tube

3 ชวโมง ไมควรทา ไมควรทา

EDTA Blood Collection tube

3 ชวโมง ไมควรทา ไมควรทา

Serum เรมตน Gel & clot activator tube

3 วน 7 วน ไมแนะนา

clot activator tube 3 ชวโมง ไมควรทา ไมควรทา

ข. ตวอยางตรวจทแบงมาจากตวอยางตรวจเรมตน(แยกออกจากสวนทเปนตะกอนเมดเลอดโดยเรวภายใน 3 ชวโมง

Heparinized Plasma

Sample cup(SC), Small sample cup(SSC), Plastic Plain tube 13x75 mm.(PPT)

3 วน 7 วน

1 เดอน

EDTA Plasma SC, SSC, PPT 3 วน 7 วน

1 เดอน


Serum SC, SSC, PPT

3 วน 7 วน

1 เดอน

7. เครองมออปกรณทจ าเปนและสารเคม (required equipment and reagents) 7.1 เครองวเคราะหอตโนมต : Dimension® EXL™ 200 Integrated Chemistry System 7.2 นายาตรวจวเคราะห : AST Flex® reagent cartridge, Cat. No. DF41A 7.3 สารมาตรฐานสาหรบสอบเทยบ Enzyme Verifier, Cat. No. DC19 7.4 สารควบคมคณภาพททราบความเขมขน AST 3 ระดบ จากแหลงทไมใชผผลตเครองมอ/นายา ไดแก

Liquid Assayed Multiqual® 7.5 Auto pipette, Volumetric pipette 2 mL และ Pipette tip 7.6 Distilled water 7.7 ภาชนะบรรจตวอยางตรวจทแบงมา ไดแก Sample cup, Small sample cup, Plastic plain tube 7.8 Sample segment

8. สงแวดลอมและการควบคมความปลอดภย (environmental and safety controls)

8.1 ตองสวมถงมอยางและเสอคลมขณะปฏบตงานเพอปองกนการตดเชอบางชนดทอาจปนเปอนมากบตวอยางตรวจ

8.2 นายามสวนผสมของสารถนอมรกษาสวนประกอบของนายาไมควรกลนกนหรอสมผสกบผวหนงโดยตรง

9. ขนตอนการสอบเทยบ (calibration procedures; metrological traceability) ขนตอนการสอบเทยบใหดาเนนการตามวธการทระบไวในคมอปฏบตงาน Standard Operating Procedure for Dimension EXL 200 Clinical Chemistry System (MN-LAB-002) 9.1 ใชสารสอบเทยบ Enzyme Verifier, Cat. No. DC19 ซงคา AST สอบกลบ (Traceability) ถง

requirements per ISO Standard 17511, section 1.3. 9.2 บนทกขอมลของสารสอบเทยบแตละรนทผลต(lot number) ลงในพารามเตอรของการสอบเทยบใน

เครองโดยการอาน QR code ทใหมาพรอมกบใบแทรกสารสอบเทยบ Enzyme Verifier (PI-LAB-117) 9.3 การเตรยมและการเกบรกษาสารสอบเทยบ ใหปฏบตตามวธการทระบไวในใบแทรกสารสอบเทยบ

Enzyme Verifier (PI-LAB-117) 9.4 ทาการสอบเทยบ(calibration) ทก 90 วน และเมอเปลยนนายา Lot. ใหม โดยใชสารสอบเทยบจานวน

3 ระดบ ทาซาระดบละ 3 ครงเพอหาคาเฉลย 9.5 ใหทาการสอบเทยบซา(re-calibration) เมอมการทา preventive maintenance รอบใหญหรอมการ

เปลยนชนสวนอะไหลทมผลกระทบตอคาการวด และเมอผล IQC และหรอ EQAS บงชวาม systematic error


10. ขนตอนของกระบวนการ (procedural steps) 10.1 เตรยมนายา (reagent preparation)

10.1.1 นานายา AST Flex® reagent cartridge ออกจากตเยน ซงเปนนายาพรอมใชงาน (Ready to use) เกบทอณหภม 2-8 oC ไดจนถงวนหมดอายทระบขาง Flex นายา

10.1.2 ฉกบรรจภณฑนายา AST Flex® reagent cartridge ออกจากหอ ซงมขนาดบรรจ 90 tests/Flex

10.1.3 เขยนวนเปดใชบน Flex นายากอนนาเขาเครอง และลงบนทกการเปดใชนายาในแบบบนทกการนาออกมาใชงานนายา สารมาตรฐาน วสดอางอง สารควบคม และสงอปกรณอนๆ (FM-LAB-187)

10.1.4 นา Flex นายาใสเครอง โดยเครองจะเรมนบอายของนายาถอยหลงจนถงวนหมดอายทกาหนดไวในโปรแกรมของระบบเครองมอ โดยนายาทกหลมตงแตหลมท 1-6 ใน Flex ทปดสนทจะมอายการใชงานบนเครอง(expired on board) 30 วน สวนนายาในหลมทถกเจาะใชงานแลวจะมอายการใชงาน 3 วน

10.1.5 พารามเตอรของน ายามพรอมใชงานในเครองตามทระบไวในใบแทรกนายา AST Flex® reagent cartridge (PI-LAB-018)

10.2 สอบเทยบ(Calibration) ตามขอ 9. 10.3 ตรวจสอบความถกตองของการใสภาชนะบรรจตวอยางลงไปใน Sample segment โดยเลอกชนด

ของภาชนะบรรจตวอยางใหตรงกบชนดของ Sample segment โดยเฉพาะ Primary tube ตองวางใหตรงกบสของ adaptor ใน sample segment

10.4 ตรวจสอบความความเพยงพอของการบรรจตวอยางตามชนดภาชนะบรรจ ไดแก Small sample cup(ควรบรรจ 0.20-1 mL), sample cup(ควรบรรจ 0.25-1.5 mL) เพอปองกนความคลาดเคลอนของการดดตวอยางตรวจจากการกระแทกกน cup และกรณใช Primary tube(ขนาดบรรจ 5, 7 และ 10 mL ควรบรรจตวอยางตรวจใหมปรมาตรรวมทงหมดสงจากกนหลอดเกน 3 cm.)

10.5 กรณทใช primary tube ขนาด 13x75 mm. บรรจตวอยางไมม barcode และมปรมาตรสงสงตรวจรวมทงหมดแลวนอยกวา 2 mL ควรเปลยนภาชนะทใชบรรจสงสงตรวจเปน sample cup หรอ Small sample cup(SSC) แลวเปลยน Mode เลอกชนดภาชนะใหตรงกบชนดของภาชนะบรรจตวอยางทใช

10.6 กรณทใช primary tube ขนาด 13x75 mm. บรรจตวอยางม barcode และมปรมาณสงสงตรวจนอยกวา 2 mL ควรเปลยนภาชนะทใชบรรจสงสงตรวจเปน Small sample cup(SSC) และเลอกใช Sample segment ทถกกาหนดใหใชกบ SSC ไวแลวใน System Configuration Menu ของเครองวเคราะห

10.7 ตรวจวเคราะหตวอยางควบคมคณภาพ ตามวธการในขอ 11.


10.8 ตรวจวเคราะหตวอยางผปวย ตามวธการทระบไวในขอ 10.7 ของคมอปฏบตงานเรองStandard Operating Procedure for Dimension EXL 200 Clinical Chemistry System (MN-LAB-002)

10.9 ในการตรวจวเคราะหตวอยางผปวยนน ถาโปรแกรม LIS เชอมตอกบเครองตรวจวเคราะหอยางสมบรณ เมอใสตวอยางซงตดฉลากดวย barcode sticker ลงไปใน sample segment นาไปวางลงท sample tray แลวกดปม run เครองตรวจวเคราะหจะทาการตรวจวเคราะห และสงผลวเคราะหไปบนทกในโปรแกรม LIS อยางอตโนมต

11. ขนตอนการควบคมคณภาพ (quality control procedures) การควบคมคณภาพภายในหองปฏบตการ (Internal Quality Control, IQC) ใหดาเนนการตามระเบยบปฏบตงานเรองการสรางความมนใจในคณภาพผลการวเคราะห (WP-LAB-21) โดยมขอกาหนดและเกณฑคณภาพทสาคญ ดงน 11.1 ใช Sigma metric เปน QC planning tool 11.2 ใชสารควบคมคณภาพ Liquid Assayed and Unassayed Multiqual® ตรวจวเคราะหทง 3

ระดบพรอมกนอยางนอยวนละ 1 ครงในชวงเวลาตอนเชาของแตละวนทกวนกอนตรวจตวอยางผปวย(N=3, R=1 ในทนหมายถง ความถ 1 ครงใน 24 ชวโมง) แตถา Performance ของการตรวจ AST มระดบ Sigma metric นอยกวา 4.0 ควรเพมความถในการทา IQC เปนวนละ 2 ครง(N=3, R=2 ในทนหมายถงทาตอนเชา 1 ครง และตอนบาย 1 ครง)

11.3 กอนใชงานสารควบคมคณภาพตองตรวจสอบสภาพของสารควบคมคณภาพทเปดใชงานอยางนอย 3

ครง โดยครงท 1 ตรวจสอบในวนแรกทเปดใชงาน ครงท 2 ตรวจสอบชวงระหวางทเกบรกษา(วนท 3-4 หลงวนเปดใชงาน) ครงท 3 ตรวจสอบในวนสดทายของการเกบรกษาทใชงานหมด พรอมลงบนทกผลการตรวจสอบในแบบบนทกตรวจสอบสภาพของวสดควบคมคณภาพ(FM-LAB-311)

11.4 ใชคา Allowable total error (TEa) ของการทดสอบ AST = ±15% (อางองจาก CLIA 2019) 11.5 ตดตามคาสมประสทธของความแปรปรวนของการทดสอบระหวางวน (between-day imprecision,

% CVbd) และ total CV โดยใชเกณฑทยอมรบไดตองไมเกน 5%


11.6 ตดตามตรวจสอบผล IQC ของการทดสอบ AST ดวยกฎการควบคมคณภาพ(control rule) ตาม QC procedure ทกาหนดไวอยางสมาเสมอตอเนองดวยขอมลทเปนกราฟในเมน Process Control /Method Review ของเครอง Dimension® EXL™ 200 Integrated Chemistry System (EXL200-LAB-003) หรอตดตามตรวจสอบผล IQC ไดในโปรแกรม Bio-Rad's Unity Real Time(URT-LAB-001)

11.7 เมอผลการทา IQC มการละเมดกฎการควบคมคณภาพ (out of control) และผลการทดสอบมแนวโนมทจะผดพลาดทางคลนกอยางมนยสาคญใหงดออกผลการตรวจตวอยางผปวย ดาเนนการแกไขและทวนสอบลกษณะประสทธภาพ ลงบนทกปฏบตการแกไขและมาตรการปองกนททาไปในแบบบนทกปฏบตการแกไขกรณผล IQC ไมอยในเกณฑมาตรฐานยอมรบคณภาพ (FM-LAB-025)

12. ขนตอนการเปรยบเทยบระหวางหองปฏบตการ (Interlaboratory comparisons) การเปรยบเทยบระหวางหองปฏบตการ (Interlaboratory comparisons) ใหดาเนนการตามระเบยบปฏบตงานเรอง การสรางความมนใจในคณภาพผลการวเคราะห (WP-LAB-21) โดยมขอกาหนดและเกณฑคณภาพทสาคญ ดงน 12.1 หองปฏบตการเขารวม EQAS Clinical Chemistry(Monthly) Program ซงใหบรการโดย BIO-RAD

มกาหนดการสมครสมาชกปละ 1 ครง ควรสมครสมาชกในหวงไมเกนเดอนมถนายนของทกป ความถในการประเมนเดอนละ 1 ครง ตงแตเดอนกรกฎาคม-มถนายน รวม 12 ครง/ป

12.2 บคลากรหองปฏบตการดาเนนการตรวจตวอยางจากโปรแกรม EQAS พรอมกนไปกบการตรวจตวอยางผปวยในงานประจาวนไมเกนวนกาหนดสงรายงานทระบไวบนฉลากขางขวดบรรจตวอยาง EQAS ของแตละเดอน

12.3 บนทกสงรายงานผล online เขาประเมน(submit results) ดผลหรอพมพผลการประเมน(view or print EQAS reports) ทาง www.QCNet.com

12.4 เมอโปรแกรม EQAS ประเมนผลเสรจแลว ให Download รายงานผลมาเกบไวใชทบทวนประสทธภาพในการเปรยบเทยบระหวางหองปฏบตการ

12.5 เจาหนาททเกยวขอหารอกนเมอผลการประเมนไมเปนไปตามเกณฑหรอเปาหมายทกาหนด และบนทกมาตรการแกไข/ปองกน ในแบบบนทกปฏบตการแกไขกรณผล EQA ไมอยในเกณฑมาตรฐานยอมรบคณภาพ (FM-LAB-020)

13. สงรบกวน (Interferences)

ลกษณะตวอยาง

สารรบกวน Bias ทคา AST ระดบตางๆ ชอสารรบกวน ระดบท

ทดสอบ 42 U/L 53 U/L 54 U/L 58 U/L

Hemolysis Hemoglobin(Hb) 50 mg/dL 16% <10% - -

http://www.qcnet.com/


Icterus Unconjugated bilirubin

20 mg/dL - - <10% -

Lipemia Intralipid® 200 mg/dL - - - <10% อนๆ Ethanol 800 mg/dL <10% <10% <10% <10%

Ascorbic acid 5 mg/dL

<10% <10% <10% <10%

13.1 เนองจากในเมดเลอดแดงม AST สงกวาใน plasma/serum 10 เทา ดงนนถานา Hemolyzed plasma/serum มาทดสอบ จะทาใหไดคา AST สงปลอมจาก AST ทปลอยออกมาจากเมดเลอดแดง จงไมควรนามาทดสอบ

13.2 ตวอยางตรวจทมระดบ Hb สงกวา 5 g/dL รบกวนการตรวจวเคราะห AST 13.3 Lipemic plasma/serum รบกวนการตรวจวเคราะห อาจทาใหตรวจวดคาไมไดหรอไดคาไมถกตอง

เชน ตวอยางตรวจทมความขนของ Serum (Lipemia) ซงมความเขมขนของ Intralipid® เกนกวา 300 mg/dL จะรบกวนการตรวจวเคราะห AST แตถา Intralipid® ในระดบเกนกวา 600 mg/dL จะตรวจวดหาคา AST ไมได

13.4 ระดบ Bilirubin ทสงกวา 40 mg/dL รบกวนการตรวจวเคราะห AST

14. หลกการของของขนตอนการค านวณเพอใหไดผลลพธ รวมทงทเกยวของอาทความไมแนนอนของการวด (principle of procedure for calculating results including, where relevant, the measurement uncertainty of measured quantity values) 14.1 การคานวณผลใหเปน SI Unit

Conventional Unit Conversion Factor SI Unit U/L 1 U/L

14.2 การคานวณใหไดผลวเคราะห การตรวจหา AST ใชวธ Photometric บนเครอง Dimension® EXL™ 200 Integrated Chemistry System ซงมโปรแกรมของเครองคานวณคาการดดกลนแสงจากการตรวจหา AST ในตวอยางตรวจเปลยนเปนคา Activity ของ AST โดยใชสมการ verify method ทไดจากผลการสอบเทยบ ดงน

Verify method

C0 = คา intercept = b, C1 = slope = m, delta Abs = คาการดดกลนแสงจากการตรวจวดคาของตวอยางตรวจ

14.3 การคานวณคาความไมแนนอนของการวด ใหดาเนนการตามระเบยบปฏบตงานเรอง การประมาณคาความไมแนนอนของการวด (WP-LAB-17) มหลกการคานวณ ดงน


1) ระบองคประกอบของความไมแนนอนของการวด ไดแก IQC, Calibrator 2) คานวณคา Standard Uncertainty(SU) ของแตละองคประกอบ

- SU ของ IQC = คา Standard deviation (SD) โดยใชขอมลยอนหลง ≥6 เดอน แตกรณเปนรายการทดสอบใหม(new test)ใหขอมลอยางนอย 30 คา

- SU ของ Calibrator = Uncertainty ÷ Divisor ซงระบไวในใบรบรองของผผลต 3) คานวณ Relative Standard Uncertainty (RSU) ของแตละองคประกอบ โดยใชสตร

RSU = SU ÷ Concentration จะได RSU 2 คา ไดแก - RSU จากผลการทา IQC (RSUIQC) - RSU จาก Certificate of Calibrator (RSUcal) ทไดจากบรษทผผลต calibrator

4) คานวณ Combined relative standard uncertainty (Uc) จากสตร

Uc = √(RSUIQC)2+(RSUcal)2 5) คานวณ Expanded relative standard uncertainty (Ux) ของการวดคา AST จากสตร Ux = k x Uc K = coverage factor, Uc = Combined Uncertainty 6) คานวณคา Expanded uncertainty of results (UR) UR = ผลการทดสอบ AST x Ux 7) การรายงานผล ใหรายงานผลการวเคราะห AST ± UR mg/dL (95% Coverage probability)

เชน ระดบ AST ในเลอด : 82.64 ± 9.25 mg/dL* *คา uncertainty ทรายงานเปน expanded uncertainty คานวณดวยการใช coverage factor เทากบ 2 ซงใหระดบความเชอมนประมาณ 95%

15. ชวงอางองทางชวภาพหรอคาการตดสนใจทางคลนก(biological reference intervals or clinical decision values)

Expected Values: 15 - 37 U/L

16. ชวงทรายงานผลการทดสอบได (reportable interval of examination results) คา Analytical Measurement Range ของ AST เทากบ 0 - 1000 U/L

17. ค าแนะน าส าหรบการพจารณาผลเชงปรมาณเมอผลไมไดอยในชวงการวด (instructions for determining quantitative results when a result is not within the measurement interval)

ถาผลการทดสอบ AST >1000 U/L สามารถเลอกวธการเจอจางตวอยางได 2 วธ ดงน


17.1 การเจอจางเองโดยผตรวจวเคราะห(manual dilution) ใหเจอจางตวอยางดวย Enzyme Diluent (Cat. No. 790035901) เชน ถาเจอจางตวอยางเปน 1:10(ใชตวอยาง 1 สวน ผสมกบ Enzyme Diluent 9 สวน) แลวกาหนดคา dilution factor = 10 ในเครองตรวจวเคราะหเพอใหโปรแกรมในระบบเครองมอคานวณคาให หรอผตรวจวเคราะหคานวณคาเองโดยใชคาทวเคราะหไดจากตวอยางทเจอจางเปน 1:10 แลวคณดวย dilution factor = 10 เปนตน

17.2 การเจอจางอตโนมตโดยเครองตรวจวเคราะห(autodilution) ใหทาตามคาแนะนาทระบไวในคมอปฏบตงาน Dimension® EXL™ 200 integrated chemistry system Operator’s Guide (MN-LAB-007)

17.3 ผลการทดสอบตวอยางตรวจทไดนอยกวา 5 U/L ใหรายงาน AST <5 U/L

18. คาวกฤต/คาแจงเตอน/ทเหมาะสม (alert/critical values, where appropriate) ไมม

19. การแปลผลทางคลนกของหองปฏบตการ (laboratory clinical interpretation) 19.1 การแปลผลโดยพจารณาเฉพาะระดบ AST

19.1.1 คา AST ต า : พบในผปวยทมการลางไตหรอผทขาดวตามน B6 คา AST อาจลดลง ซงการลดลงนมความสมพนธกบการลดของ pyridoxal phosphate และหมแทน AST และทาใหสดสวนของ apoenzyme ตอ holoenzyme สงขน

19.1.2 คา AST สง : เนองจาก AST พบไดในเนอเยอตบ, หวใจ, กลามเนอ และไต ดงนนคาเอนไซมทสง จงพบไดในโรคตางๆ ทเกยวของกบเนอเยอเหลาน คา AST จะแสดงคาสงมากหรอนอยตามจานวนเซลลทมเอนไซมนทบาดเจบ 19.1.2.1 คา AST สงไมมาก

- การดมเครองดมแอลกอฮอลมากเปนประจา - ตบตดเชอ แลวมการอกเสบเรอรง - Infectious mononucleosis - นวในถงนาด ทอนาดอดตน มะเรงทอนาด - มะเรงระยะแพรกระจายทเรมมาถงตบ - การใชยารกษาโรค ยาสมนไพร สารอาหารเสรมบางชนด เชน ยาลด cholesterol

ยารกษาเชอรา ยาเสพตด แอสไพรน 19.1.2.2 คา AST สงเกน 2 เทาของคาปกต บงชสภาวะหรอโรคตางๆ ดงน

- AST สง 2 – 5 เทาของคาปกต พบไดใน โรคตบออนอกเสบเฉยบพลน มะเรงตบระยะแพรกระจาย โรคหลอดเลอดปอดอดตน สภาวะการถอนพษจากการหยดดมแอลกอฮอล โรคไขมนพอกตบ(fatty liver disease)


- AST สง 5 – 10 เทาของคาปกต พบไดในผทกาลงเปนโรคไวรสตบอกเสบเรอรง, กลามเนอลบ(muscular dystrophy)

- AST สง 10 – 20 เทาของคาปกต พบไดใน Severe myocardial infarction, Infectious mononucleosis ทเปนรนแรง, โรคตบแขงจากพษสราเรอรง

- AST สงกวา 20 เทาของคาปกต พบไดใน การอกเสบจากการตดเชอไวรสอยางเฉยบพลน, skeletal muscle ไดรบบาดเจบฟกชาอยางรนแรงหรอภายหลงการรบผาตดใหญ, เกดพษตอตบจากยารกษาโรค, เกดการอดตนภายในตบ

19.1.3 มการตรวจพบ isoenzymes 2 ชนด ใน cytoplasmic และ mitochondria แตจะพบเฉพาะ isoenzyme จาก cytoplasmic ในเลอดของคนปกตเทานน สวน isoenzyme จาก mitochondria และจาก cytoplasmic จะพบไดในเลอดของผปวยโรคตบและโรคหวใจ

19.1.4 ครงชวต(half-life ) ของ AST = 16 - 18 ชวโมง 19.2 การแปลผลโดยพจาณาอตราสวนระหวาง AST กบ ALT

De Ritis Ratio Decision Limit Condition AST : ALT ratio

<1.0 1.0 to <1.5 1.5 to <2.0 ≥2.0 แขงแรง (Healthy) Woman (up to 1.7)

Men (up to 1.3) เดก (Children) ทารก (Neonate)

Acute Viral Hepatitis เรอรง (Resolving) แยลง (Worsening) ตบวาย(Fulminant) Alcoholic Hepatitis เรอรง (Resolving) ตดสรา

(Alcohol abuse) Acute hepatitis

Chronic Liver Disease คงท (Stable) เสยงตอการเกดพงผด (Fibrosis risk) Other causes Muscle Disease เรอรง (Chronic) เรอรง (Resolving) เฉยบพลน(Acute)


20. แหลงทมาของคาแปรปรวนทอาจเกดขน (potential sources of variation) 20.1 นายา (Reagent)

- เสอมสภาพจากการเกบรกษาไมถกตองหรอหมดอาย - เปลยน lot ใหม, เปลยน Flex reagent cartridge อนใหม - มฟองอากาศ ปรมาตรไมเพยงพอ

20.2 สารสอบเทยบ (Calibrator) - เทคนคการละลาย เชน ละลายผดสดสวน, เทคนคในการเตรยมผดพลาด(การไปเปตต, ระยะเวลาใน

การละลายสนหรอยาวเกนไป(ควรใชระยะเวลาในการละลายประมาณ 40 นาทโดยใชเทคนคตามคาแนะนาของผผลต), การละลายสารสอบเทยบทแชแขงใหไดอณหภมหอง(freeze-thaw)ใชเวลานานเกนไปหรอเรวเกนไป, ตวทาละลายสกปรก(ควรใช Purified Water Diluents หรอ reagent grade water), ความไมเปนเนอเดยวกนเนองจากผสมใหเขากนไมดตงแตขนตอนการเตรยมไปจนถงการผสมใหเขากนไมดกอนการตรวจวดคาของ calibrator

- มการระเหยเนองจากการบรรจ calibrator ปรมาณนอยใน sample cup รวมกบการตงทงไวนาน หรอนา Calibrator ทเหลอซงผานการใชแลวมาใชสอบเทยบซาอก

- เปลยน lot ใหม - เสอมสภาพหรอหมดอาย - มฟองอากาศ - ใช Blank ไมเหมาะสม

20.3 เครองมอ (Analyzer) - แหลงกาเนดแสง (source lamp) เสอมตามอายการใชงาน (ควรเปลยนทกๆ 6 เดอน) - ทอนาสงนายาทตอเชอมกบ reagent probe อดตน ตบ ขาดความยดหยน - Windows สกปรก - probe สกปรก - กระแสไฟฟาไมคงท - เลยเวลา Calibration (วงรอบการทาไมเกน 60 วน) - Measurement syringe รว/เสอม - หลงการทา preventive maintenance ครงใหญ หรอเปลยนอะไหลใหม เชน source Lamp,

reagent probe, sample probe แลวไมได calibration ใหม - ทา maintenance check หรอทา preventive maintenance เลยวงรอบหรอไมทาตามเงอนไข

คาแนะนาทผผลตเครองมอกาหนด 20.4 ตวอยางทใชตรวจวเคราะห (Sample)


- ตวอยางมการ clot ในระหวางการตรวจวเคราะหในเครองวเคราะห - ตวอยางมการระเหยเนองจากตงทงไวนานเกนไปกอนถก sample probe ดดไปตรวจวเคราะห

โดยเฉพาะกรณทมการแบงตวอยางปรมาณนอยใส sample cup/small sample cup

21. เอกสารอางอง (references) 21.1 ใบแทรกนายา AST Flex® reagent cartridge (PI-LAB-018) 21.2 SOP For Dimension EXL 200 Clinical Chemistry System (MN-LAB-002) 21.3 ใบแทรกสารสอบเทยบ Enzyme Verifier (PI-LAB-117) 21.4 Dimension® EXL™ 200 integrated chemistry system Operator’s Guide (MN-LAB-007) 21.5 ใบแทรกสารควบคมคณภาพ Liquid Assayed Multiqual® (PI-LAB-130) 21.6 การหาคาความไมแนนอนของการวด (WP-LAB-17) 21.7 ระเบยบปฏบตงานเรองการสรางความมนใจในคณภาพผลการวเคราะห (WP-LAB-21)

22. ภาคผนวก


22.1 ภาคผนวก 1 ใบแทรกนายา AST Flex® reagent cartridge (PI-LAB-018)


FM-LAB-008/00(01/10/2560)

ประวตการแกไข/ทบทวนเอกสารคณภาพ

ชอเอกสาร WI-LAB-018 : วธปฏบตงาน เรอง การตรวจ ASPARTATE AMINOTRANSFERASE (AST)

แผนกพยาธวทยา โรงพยาบาลคายกฤษณสวะรา

วน/เดอน/ ป ฉบบแกไข

ครงท รายละเอยด ลงชอ

11 พ.ย.62 0 ฉบบแรก นายสปปนนทฯ

Documents

4. type of sample) 5. (patient preparation) · 4. ชนิดตัวอย่าง (type of sample) 4.1 ตัวอยางเริ่มตน (primary sample) ไดแก