E DREJTA CIVILE IE DREJTA CIVILE I

Subjektet e se drejtes Subjektet e se drejtes

Prof.Dr. Valdete Ademi Prof.Dr. Valdete Ademi

Subjektet e se drejtesSubjektet e se drejtes

• Subjekti i se drejtes eshte bartesi i te drejtave dhe detyrimeve

• Subjekt te se drejtes mund te jenPFdhe PJ

• Te plotesohen dy kushte:

• Aftesia juridike dhe aftesia e veprimit

• Aftesia e PF dhe PJ qe te jene bartes te te drejtave dhe detyrimeve quhet aftesi jurid.

• Aftesia per te vepruar eshte aftesi qe me deklarimin e vete te vullnetit te fitojne te drejta dhe detyrime dhe pergjithsisht te ndermarrin veprime juridike

• Secili subjekt ne vete qe eshte subjekt, ka aftesi juridike, por nuk eshte e thene se ai duhet te kete patjeter aftesi per te vepruar

• Aftesia deliktore dallon nga aftesia e veprimit

Personat fizikPersonat fizik

• Te gjithe personat posa lindin behen subjekt te se drejtes ?

• Historikisht res-send

• Pushimi i aftesise juridike-vdekja

• Shpallja e personi t ezhdukur per te vdekur…

• Aftesia per te vepruar e PF:18, 14, 14-18

• Paaftesia per te vepruar e P.F.

• Kufizimi I pjesshem I plote (lucida intervalla) dhe lidhja e kontrates nen ndikimin e alkoholit ?!

• Atributet e personit fizik (emri. vendbanimi dhe vendqendrimi, shtetesia, librat e gjendjes civile 1,2,3.)

PERSONAT JURIDIKPERSONAT JURIDIK

• Krijesave shoqerore te cilave iu eshte njohur cilesia e subjektit juridik quhen P.J.

• Shoqata e njerzve qe te jete P.J. I te drejtes civile nevojiten te plotesoj keto kushte:

• 1.Te jete tersi organizative dhe si e tille te paraqitet ne marredheniet civile-juridike

• 2.Te kete pasuri te veten te veçante-mase pasurore me te cilen pergjigjet per obligimet e veta civile-juridike.

Llojet e P.J. ne te drejten borgjezeLlojet e P.J. ne te drejten borgjeze

• Shoqatat – ekzistojne atehere kur shume persona bashkohen me qellim te arritjes se ndonje qellimi ekonomik, kulturor, profesional, sportiv etj.”statuti”

• Fondacionet dy kushte• - deklarimi I vullnetit dhe leja• P.J. ne te drejten publike (shteti, komuna) dhe

ne te drejten private (shoqatat shkencore, sportive dhe profesionale)

• P.J. shoqeror (BSHP) dhe civil (pronesia civile)

KRIJIMI DHE MBARIMI I P.J.KRIJIMI DHE MBARIMI I P.J.

• REGJISTRIMI (NR. I BIZNESIT), LEJA NGA ORGANI ADMINISTRATIV

• MBARIMI - FALIMENTIMI I PERSONAVE JURIDIK

Objektet e se dr.civileObjektet e se dr.civile

• Objekt eshte gjithe ajo ne çka eshte e drejtuar ndonje e drejte subjekt, ne çka ose lidhur me te cilen realizohet ajo.

• Eshte problem te dallohet objekti nga permbajtja e te drejtes subjektive (veprimet) ne te dre. E dretyrimeve jane objekt apo permbajtja e te dr. subjek?

Llojet e objektit te se dr.civileLlojet e objektit te se dr.civile

• Objekt I se dre. civ. mund te jete vetem ajo qe ne menyre indirekte ose direkte mund te kufizohet ne vlerat ekonomike, respektivisht ne te holla.

• Keto objekte jane: sendet, veprimet e njerzve, vlerat personale dhe produktet e frymes se njeriut.

• Sendet jane objekt me I rendesishem I te drejtes civ. Sendet jane pjese materiale e natyres dhe per kete nevojiten dy kushte ai fizik dhe shoqeror.

Llojet e sendeveLlojet e sendeve

• Sendet e patrup (te dr. tasheg.) te gezuarit e fryteve dhe te dr. e detyr.

• Sendet e tundshme dhe te patundshme

• Sendet e harxhueshme (lendet e para)

• Per nga lloji sendet mund te jene te caktuara ose gjenerike qe caktohen dhe shenohen sipas llojit, nr. dhe sasise (p.sh. drithi I gjinise dhe llojit perkates)

• Individualisht I caktuar(send I ndare nga gjinia me shenjqa te veçanta ) libri I dikujt

• I nderrueshem ne vendin e te cilit mund te vie nje send tjeter I ngjashem

• I panderrueshem ne vendin e te cilit nuk mund te vie nje send tjeter I ngjashem “piktura”

• I ndashem (pjesa e stofit)

• I pandashem (libra, makina)

• I thjeshte perbehet prej materies se nje lloji (fletorja)

• Kompleks (ndertesa)

• Sendet e permbledhura jane dy e me shume sende fizikisht te pavarur, por qe ekonomikisht plotesojn njera tjeteren (p.sh. r e çelsit)

Veprimet e njerzëveVeprimet e njerzëve

• Per nga struktura e vete ekonom. Jane mallra, por drejtesia nuk I konsideron sende.

• Veprimet njerzore nuk jane lende e se drejtes civile vetem nese mund te shprehen ne menyre monetare te kufizohen me te holla p.sh. Puna ne organizimin e piknikut vullnetar?

• Mosveprimi-rezervimi nga ndonje veprimtari qe perndryshe eshte e lejuar. ( pengimi I drites)

Vlerat personale Vlerat personale

• Vlerat personale: nderi, shendeti, miqesia, dija, liria personale, integriteti fizik, shpirteror dhe moral, sekreti personal, liria e vetedijes etj, jane vlerat me te medha ne jete.

• Vlerat ekonomike jane baze e tyre e domosdoshme, kusht I domosdoshem per ekzistimin e tyre.

• Perveç PF dhe PJ kane disa vlera personale perfshire firmen e nderrmarrjes, reputacionin etj.

Produktet e shpirtit njerezorProduktet e shpirtit njerezor

• Nenkupton gjithe ate qee krijohet apo shprehet nepermjet shpirtit njerzor, mendjes, jetes emocionale te njeriut.

• Produktet e shpirtit njerzor duhet t’I dallojm prej vlerave personale, sepse ato nuk paraqiten ne vete jeten e brendshme, shpirterore te njeriut, por si vepra shkencore, artistike etj. objektivizohen.

Krijimi dhe mbarimi I raporteve Krijimi dhe mbarimi I raporteve juridike - faktet juridikejuridike - faktet juridike

• N.j. nuk mjaftojn ne krijimin e raporteve juridike, por duhet te ekzistoj nje raport konkret shoqeror qe te zbatohet n.j.

• Nese nje n.j. lidhet me nderrimin, krijimin dhe mbarimin e ndonje raporti juridik atehere nga pikepamja e se drejtes ky fakt eshte relevant-fakt jurid.

Llojet e fakteve juridikeLlojet e fakteve juridike

• F.J. ndahen ne :

• Ngjarje (lindja, vdekja) dhe

• Veprime te ;

• Lejuara (vullnetare dhe obligative) dhe te palejuara (deliktet)

• Tubi I fakteve “te gjitha faktet qe duhet te ndodhen per krijimin, mbarimin ose nderrimin e ndonje te drejte perbejn tubin e fakteve (Kontrata=vullneti+forma)

• Supozimet dhe fiksionet

• Supozimet jane mjete te dobishme te teknikes juridike e sidomos asaj procesuale civile(mirbesimi I posedimit)

• Fiksionet

• Merret se ekziston nje fakt qe ne te vertete nuk ekziston per arsye qe te lehtesohet teknika juridike (femija I zene I palindur)

Klasifikimi I te drejtes civileKlasifikimi I te drejtes civile

• Ndarja e te dr. ne absolute dhe relative

• A. Ndarja e te dr. subjekt. Civil. Ne absolute dhe relative

• Absolute jane:

• 1.te drejtes se personit te autorizuar I pergjigjet obligimi I te gjithe personave tjere (erga omnes)

• 2. numri I ketyreve personave te obliguar nuk eshte I caktuar

• 3 obligimi I tyre eshe negativ• 4. ky raport nuk eshte I konkretizuar• 5. obligimi I pergjigjet te dr. subjektive• 6. obligimi nuk perbehet nga dhenia, efekti

pasuror, ekonom• 7. te drejtat absolute nuk parashkruhen • 8. kerkesat e te dr.absolute krijohen me shkeljen

e te dr.absol.• 9. ne te dr. absolut ekz. “e dr. e racionit”

Te drejtat relativeTe drejtat relative

• 1 ekziston raporti I personit te autorizuar ndaj personit te caktuar te obliguar

• 2 ne te dr. relative kryesisht obligimi eshte pozitiv (te beje diçka)

• 3 negativ qe shprehet ne rezervim

• 4 obligimi eshte korelativ reciprok me autorizimin

• 5 obligimi eshte pasuror

• 6 te drejtat relative parashkruhen

• 7 kerkesa sipas rregullit eshte e njellojshme me autorizimin nga e dr subektive

• 8 kerkesa ne te dr relative krijohet njekohsisht me autorizimin

• Pronesia-e dr absolute, KSHB-e dr.relative

Klasifikimi I te dr.absolute dhe Klasifikimi I te dr.absolute dhe relativerelative

• Te dr. absolute ndahen ne reale dhe personale

• Te dr. reale kane per objekt sendet, pronesin, servitutet dhe pengun

A.Te dr personale perfshin:

1. te drejtat personale qe kane te bejne me statusin civil jurid te nje personi (mosha, aftesia etj.)

• 2 te dr. e personalitetit objekt I te cilave eshte prona personale (liria, integriteti fizik, moral, shpirteror dhe ideor)

• 3 te dr. objekt I te cilave eshte produkti I shpirtit dhe mendjes se njeriut ( te dr. e autorit)

• Keto tre gr. quhen te dr. personale jopronesore sepse paraqesin vlera morale e jo materiale

• B Te dr. e personalitetit p.sh. Integriteti fizik hyn ne te dr. civile vetem deri ne ate mase sa mund te shprehet ne pikepamje pasurore (lendimi fizik, kompenz. I demit)

• C Te dr. e autorit-produkt I shpirtit dhe mendjes, e dr. e çpikjes

• Patenti nenkupt. te dr. e mbajtjes

• E dr.e shfrytezimit te patentit quhet licencë

• Licenca e plote-jo plote

• Patenti mund te mohohet-anulohet

Pronesia industriale=/=pronesia mendore-autorit

Rasti 1Rasti 1

• Drejtuesi I mjetit motorik ne Qeverin e KS pa leje paraprake te eprorit te tij merr M.M. zyrtar per te marre pjese ne dasmen e nje te afermi te tij. Me kete rast ne rruge e siper shkakton aksidentin me pasoja materiale.

• Çfare raportesh juridike ekzistojne ne kete rast dhe cilat prej tyre kane karakter juridiko civil?

Rasti 2Rasti 2

• Personi A i shkakton lendime fizike personit B per shkak te te cilave lendime personi B nuk mund te marre pjese ne vjeljen e rrushit ne vreshtat e tij.

• A eshte krijuar ketu raporti juridiko-civile?

• Ç’shte objekt I ketij raporti juridik?

• Gjeni faktet juridike?

• A trashegohet kjo e drejte?