ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΩΣ

Προβλήματα που αντιμετώπιζε η χώρα.

Από τα παραπάνω συνάγεται ότι, με την έναρξη της τριπλής κατοχής (Γερμανικής, Ιταλικής και Βουλγαρικής) ο Ελληνικός λαός βρέθηκε τελείως απροετοίμαστος και χωρίς διοίκηση, πράγματα αναγκαία για να συνεχίσει τον αγώνα εναντίον των κατακτητών. Όμως οι δυνατότητες του ήταν πάρα πολύ μεγάλες. Τα προβλήματα που ορθώνονταν μπροστά του, από τις πρώτες ημέρες της κατοχής, ήταν πολλά, σοβαρά και δυσεπίλυτα. Σπουδαιότερα ήταν η επιβίωση και η αντίσταση κατά του κατακτητή.

Το πρώτο, το επισιτιστικό, ήταν ιδιαίτερα δύσκολο γιατί τ' αποθέματα τροφίμων στη χώρα ήσαν ελάχιστα, η συγκομιδή του 1941 προεβλέπετο, λόγω του πολέμου, να είναι αρκετά περιορισμένη και η αναπλήρωσή τους από το εξωτερικό αδύνατη, λόγω του αποκλεισμού. Η τραγική αυτή κατάσταση επεδεινώνετο από το γεγονός ότι οι κατακτητές συντηρούσαν τα στρατεύματά τους από την εγχώρια αγορά, από την οποία, επιπρόσθετα, επέτασσαν τρόφιμα για τις ανάγκες των στρατευμάτων τους στη Βόρειο Αφρική ή, ακόμη, τα έστελλαν στη Γερμανία.

Το δεύτερο πρόβλημα, της αντιστάσεως κατά του κατακτητή, σύντομα άρχισε να θερμαίνει τις ψυχές και ν' απασχολεί το νου των Ελλήνων. Η συνέχιση της προσπάθειας ήταν ιστορική αναγκαιότητα που ανταποκρινόταν στο κοινό συναίσθημα και την απόφαση του λαού ν' αποκτήσει τη χαμένη ελευθερία του. Η Ελλάδα έπρεπε και μπορούσε να συνεχίσει τον πόλεμο έως την τελική νίκη.

Η ολότητα των Ελλήνων πίστευε στη συμμαχική νίκη και ήταν πρόθυμη να υποβληθεί σε οποιαδήποτε θυσία για την πραγματοποίησή της. Εστερείτο, όμως, Αρχηγού που θα οργάνωνε, θα συντόνιζε, και θα κατηύθυνε τις προσπάθειές των. Ούτε όμως η ελληνική κυβέρνηση του Καιρου, ούτε το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής (ΣΜΑ) ή οι συμμαχικές υπηρεσίες πληροφοριών σκέφθηκαν να οργανώσουν ανταρτικόν αγώνα στην κατεχόμενη Ελλάδα. Ίσως τότε και να μη τον ήθελαν. Από τον Προμηθέα ΙΙ πληροφορήθηκαν, τον Δεκέμβριο του 1941, ότι είχαν οργανωθεί στη χώρα μαχητικές ομάδες, έτοιμες ν' αναλάβουν ανταρτοπόλεμο. Αρκούσε προς τούτο το ΣΜΑ να τις εξόπλιζε καταλλήλως.

Πρώτες αντιστασιακές ενέργειες.

Παρά ταύτα, η εθνική έξαρση ήταν τόσο ισχυρή ώστε, αυθόρμητα, ανοργάνωτα, ατομικά ή ομαδικά, άρχισαν οι Έλληνες, από τις πρώτες ημέρες της κατοχής, την αντίσταση. Σαν πρώτες αντιστασιακές ενέργειες θεωρούνται:- Οι χλευασμοί προς τους Ιταλούς και οι θερμές εκδηλώσεις συμπαθείας προς τους Άγγλους αιχμαλώτους, κάθε φορά που ενεφανίζοντο στους δρόμους οι θλιβερές τους

συνοδείες.- Η πρόθυμη περισυλλογή Βρετανών στρατιωτικών, που είχαν αποκοπεί στην Ελλάδα, η φιλοξενία και η περίθαλψή τους σ' ελληνικά σπίτια μέχρις ότου καταστεί δυνατή η ασφαλής αποστολή τους στη Μέση Ανατολή.- Η συγκλονιστική ενέργεια των φοιτητών Μανώλη Γλέζου -της ΑΣΟΕΕ- και Αποστόλου Σάντα -της Νομικής-, οι οποίοι τη νύχτα της 30ης προς 31η Μαιου 1941 πραγματοποίησαν το κατέβασμα της Γερμανικής πολεμικής σημαίας από την Ακρόπολη, το ξέσκισμα και την απόρριψή της σε ξηροπήγαδο.

Οι πρώτες ενέργειες του Συν/χη Δ. Ψαρρού.

Μέσα σ' αυτή τη σύγχυση και την αβεβαιότητα, πρώτος ο Συνταγματάρχης Δημήτριος Ψαρρός αποφασίζει να επιδιώξει την οργάνωση ανταρτοπολέμου κατά των Kατακτητών.Ο Ψαρρός γεννήθηκε το 1893 στο Χρυσό Φωκίδος. Απεφοίτησε το 1916 από τη Σχολή Ευελπίδων ως Ανθυπολοχαγός Πυροβολικού. Έλαβε μέρος σε όλους τους αγώνες του Έθνους. Εφοίτησε στις Ανώτατες Στρατιωτικές Σχολές και στη Γαλλική Σχολή Πολέμου. Έγινε καθηγητής στην αντίστοιχη Ελληνική Σχολή, λόγω των πολλών προσόντων του. Το 1935, με το βαθμό του Αντισυνταγματάρχη, λαμβάνει μέρος στο στρατιωτικό κίνημα, αποτυγχάνει και αποτάσσεται. Από τότε ασχολείται με ιδιωτικές επιχειρήσεις που είχαν κυριότερο χώρο ενεργείας τη Βόρειο Ελλάδα. Έτσι γνωρίζει καλά το χώρο και συνδέεται με πολλούς κατοίκους του. Με την έναρξη του πολέμου του 1940 προσπαθεί επανειλημμένως να επανέλθει στο Στράτευμα και να πολεμήσει, αλλά οι αιτήσεις του απορρίπτονται.

Μετά την κατάρρευση του μετώπου, έρχεται, κατά το Μάϊο του 1941 στην Άμφισσα, προσκληθείς από τους αδελφούς Λαγγουράνη, τον Κωνσταντίνο -ταγματάρχη Πυροβολικού- και τον Ιωάννη -Ανθυπολοχαγό Πεζικού- για την οργάνωση ενόπλου τμήματος με σκοπό τον ανταρτοπόλεμο. Βάση του τμήματος αυτού θ' αποτελούσαν άνδρες της περιοχής οι οποίοι προθύμως θα κατατάσσονταν. Ο αρχικός εξοπλισμός τους θα στηρίζονταν στον οπλισμό ενός λόχου του 23ου Συντάγματος Πεζικού, που είχε αποκρύψει ο Διοικητής του, Έφεδρος Υπολοχαγός Πεζικού, Ανδρέας Μήταλας.

Ο Μήταλας, μετά τη μάχη της μονάδος του στην Καστοριά κατά των Γερμανών, ετράπη προς Νότο για να συναντήσει φίλιες δυνάμεις και να συνεχίσει τον αγώνα. Επειδή όμως δεν πέτυχε το σκοπό του, λόγω της ραγδαίας προελάσεως των Γερμανών, συνέχισε την πορεία του και στις αρχές Μαιου φθάνει στο Προσήλιο -κοντά στην Άμφισσα-, από το οποίο κατήγετο, με 30 οπλισμένους άνδρες. Το γεγονός αυτό πληροφορήθηκε ο αφιχθείς προηγουμένως στην Άμφισσα ταγματάρχης Λαγγουράνης, ο οποίος έσπευσε να συναντήσει το Μήταλα με σκοπό να διατηρήσει ένα ένοπλο πυρήνα του λόχου για την Εθνική Αντίσταση και να διαφυλάξει τον οπλισμό του.

Όπως σωστά πίστευε ο Ταγματάρχης η περιοχή Φωκίδος, λόγω του ορεινού του εδάφους της, προσεφέρετο για ανταρτοπόλεμο και ήθελε ο αρχικός αυτός πυρήνας, ογκούμενος με την κατάταξη νέων εθελοντών, ν' αποτελούσε τη βάση για την ανάπτυξη σοβαρού ανταρτικού αγώνα. Όταν όμως συναντήθηκαν οι αξιωματικοί αυτοί, το ένοπλο τμήμα Μήταλα είχε διαλυθεί. Συμφώνησαν, τελικά, στην απόκρυψη του οπλισμού και στην οργάνωση ανταρτικών ομάδων με σύγχρονη ενημέρωση του πληθυσμού. Την οργάνωση των ομάδων ανέλαβε ο Λαγγουράνης, ο οποίος, όπως ανεφέρθη παραπάνω, κάλεσε από την Αθήνα, σε σύσκεψη, και τον Συνταγματάρχη Ψαρρό. Στη σύσκεψη αυτή παρέστησαν ο Ανδρέας Μήταλας και ο εξάδελφός του Νικόλαος, τηλεγραφητής Αμφίσσης.

Κατά τη σύσκεψη απεφασίσθη:Οι αδελφοί Λαγγουράνη να παραμείνουν στη Γκιώνα για την οργάνωση πυρήνων αντιστάσεων και τη συγκέντρωση πληροφοριών, οπλισμού και εφοδίων.Ο Ψαρρός και ο Ανδρέας Μήταλας να κατέλθουν στην Αθήνα για να επιτύχουν σύνδεση με το ΣΜΑ προς ενίσχυση του αγώνα.Ο τηλεγραφητής Νικόλαος Μήταλας να συνδέει τους αδελφούς Λαγγουράνη με τον Ψαρρό για να τον ενημερώνει επί της προόδου της οργανώσεως και ν' αποστέλλει πληροφορίες περί του εχθρού.

Ο Ψαρρός στη Μακεδονία.

Μετά την επιστροφή στην Αθήνα ο Ψαρρός αποφασίζει ν' ανέλθει στη Βόρειο Ελλάδα για ν' αρχίσει από εκεί την ένοπλη αντίσταση κατά των κατακτητών.

Φθάνει στη Χαλκιδική και δημιουργεί ΠΡΩΤΟΣ αυτός τον Ιούνιο του 1941 τους πρώτους επαναστατικούς πυρήνες. Σκοπός του: να συγκροτηθούν προωθημένες βάσεις ανταρτικών ομάδων στη Μακεδονία (όπου έβραζε η σλαβική απειλή) αλλά και στην Ήπειρο, προς Δυσμάς και στη Θράκη προς Ανατολάς, με στηρίγματα στη γραμμή των συνόρων, στους κυριότερους κόμβους του εσωτερικού και στα νησιά.

Με την ένοπλη αυτή δύναμη θα ξαναζωντάνευε τ' απαράγραπτα δικαιώματα της Ελλάδας στους ακριτικούς αυτούς χώρους, που, εξ αιτίας της τριπλής κατοχής είχαν υποστείλει τη γαλανόλευκη. Θεώρησε πως αυτή έπρεπε να είναι η αφετηρία του απελευθερωτικού αγώνα, ο οποίος θα πρέπει να παρουσιάζει ενότητα και συνέπεια, χωρίς πολιτικούς σκοπούς, χωρίς μίση, με μοναδικό γνώμονα το συμφέρον της Ελλάδας. Της Ελλάδας που πάντοτε επορεύετο στο πανάρχαιο πνεύμα της Δημοκρατίας και με τις ηθικές αρχές της χριστιανικής ζωής.

Υλοποιώντας τους σκοπούς του, δημιουργεί στα Μακεδονικά βουνά επαναστατική ομάδα, με τ' όνομα «ΈΛΕΥΘΕΡΙΑ» συνεργάζεται με άλλες οργανώσεις, όπως οι "Υπερασπιστές Βορείου Ελλάδος" (Υ.Β.Ε.) εκδίδει προκηρύξεις, δελτία πληροφοριών

και την πρώτη επαναστατική εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, με την οποία ρίχνει το σύνθημα του ανελέητου αγώνα κατά των κατακτητών. Η εφημερίδα αυτή αργότερα, περιέρχεται υπό τον έλεγχο του ΕΑΜ. Συγκροτεί ένοπλα τμήματα στις περιοχές Νιγρίτας, Λαχανά Κιλκίς, με βοηθό τον ταγματάρχη Μιχαήλ Λάσκαρη που πήρε το ψευδώνυμο "Παπαφλέσσας". Σε δύο από τις ομάδες του δίδει την ονομασία "Αθανάσιος Διάκος" και "Οδυσσεύς Ανδρούτσος".

Ο λαός της περιοχής τον ακολουθεί. Το λαϊκό ένστικτο τον περιβάλλει μ' εμπιστοσύνη και θαυμασμό και τον βοηθεί στις προσπάθειές του. Όμως ο εχθρός, ανήσυχος, τον καταδιώκει: Μεγάλες Βουλγαρικές δυνάμεις κτενίζουν τους ορεινούς όγκους ασταμάτητα, μη αφήνοντας περιθώριο δράσης στις ανταρτικές ομάδες, γεγονός που φέρνει τον Ψαρρό προ διλήμματος. Τελικά για να μην εκθέσει σε αντίποινα το λαό, αποφασίζει, με αβάσταχτο άλγος ψυχής, ν' αναστείλει τον αγώνα και να ξαναγυρίσει στην Αθήνα.

Συναντάται τότε με τον Αρχηγό του Εθνικού Ενωτικού Κόμματος, Παναγ. Κανελλόπουλο κατόπιν δε συμφωνίας μαζί του αλλά και με την οικονομική του βοήθεια, ξαναγυρίζει στη Βόρειο Ελλάδα για να συνεννοηθεί και πάλι με τους ΥΒΕ με σκοπό την οργάνωση ανταρτοπολέμου κατά των Γερμανών. Η απόπειρα αυτή υπήρξε απολύτως άγονη, οπότε εγκατέλειψε οριστικά τις Μακεδονικές του προοπτικές όχι όμως και τον κύριο του προσανατολισμό: τον ανταρτοπόλεμο.

Από τις μέχρι τώρα εμπειρίες του όμως συνήγαγε το συμπέρασμα: Ανταρτοπόλεμος χωρίς κεντρική οργάνωση, χωρίς μηχανισμό, χωρίς σχέδιο, χωρίς στελέχη είναι καταδικασμένος ή στον αφανισμό ή στο φυλλορρόημα, έστω και αν η λαϊκή συμπαράσταση και συμμετοχή είναι εξασφαλισμένη. Θα προσθέσουμε πως, ο ανταρτοπόλεμος, χρειάζεται ακόμη καθοδήγηση, οικονομική αυτάρκεια και διοικητική μέριμνα (εφοδιασμοί, πληροφορίες, υγειονομική υποστήριξη). Ειδικότερα δε, για τον κατεχόμενο ελληνικό χώρο, σταθερή και συνεχή επικοινωνία και συνεργασία με το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής (ΣΜΑ).

Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΕΚΚΑ

Δημιουργία ομάδων Αντιστάσεως.

Όταν ο Ψαρρός επέστρεψε στην Αθήνα, η Kατάσταση, όσον αφορά την Εθνική Aντίσταση, είχε υπoστεί ριζική μεταβολή. Οι ερασιτεχνισμοί, οι προχειρότητες, οι αυτοσχεδιασμοί και η ατομική αυθόρμητη αντίσταση, έπαυσαν σταδιακά να υφίστανται. Άρχισαν να δημιουργούνται ομάδες, επιτροπές, οργανώσεις Εθνικής

Aντιστάσεως. Ομοίως ομάδες για τη συλλογή πληροφοριών και τη μεταβίβασή τους σε κατάλληλες υπηρεσίες καθώς και ομάδες για την εκτέλεση δολιοφθορών. Έτσι η αντίσταση κατά του εχθρού από την αυθόρμητη φάση της εισέρχεται περί τα τέλη του 1941, στην οργανωμένη.

Μερικές από τις ομάδες αυτές ήσαν:

- Η Οργάνωση ΑΑΑ / Τρία Άλφα: Αγών, Ανόρθωσις, Αναγέννησις, με τους Νεόκοσ. Γρηγοριάδη, Σταμ. Χατζήμπεη, Kωνστ. Μανέτα, Στέφ. Σαράφη, Ιωάννη Πανόπουλο.

- Η Οργάνωση ΠΕΑΝ / Πανελλήνιος Ένωσις Αγωνιζομένων Νέων, με τους Αθανάσ. Σκούρα, Kωνστ. Πιερίκο, Ιωάννη Κατεβάκη, Γεώρ. Αλεξιάδη και άλλους. Η ομάδα αυτή τελούσε σε στενή συνεργασία με τον Παν. Κανελλόπουλο.

- Η Οργάνωση ΕΕΕ / τρία Έψιλον: Ένωσις Ελευθέρων Ελλήνων, με τους Μιλτ. Κανάρη, Ηλία Μαγιόπουλο, Κων. Μπουρνιά, Παύλο Ντεντιδάκη, Μιχαήλ Παξιμάδη.

- Η Επιτροπή των 6 Συνταγματαρχών ή Οργάνωση "Θέρος" με τους Συνταγματάρχες Παν. Σπηλιωτόπουλο, Στυλ. Κιτριλάκη, Eυστ. Λιότη, Αγαμ. Φιλιππίδη, Θρασ. Τσακαλώτο και τον Αντισυνταγματάρχη Κων. Δόβα.

-Η Οργάνωση πληροφοριών "Όμηρος", με τον Επαμ. Τσέλλο, στενό συνεργάτη του Παν. Κανελλόπουλου.

-Η Οργάνωση "Προμηθεύς ΙΙ" με τους Δ. Μπαρδόπουλο, Χρ. Κουτσογιαννόπουλο, Π. Ευαγγελινό και άλλους. Κύριο σκόπό είχε τη συγκέντρωση πληροφοριών, τη μετάδοσή τους στην SOE με την οποία είχε στενό, δι' ασυρμάτων, σύνδεσμο και την ενέργεια σαμποτάζ. Αυτή συνέδεε πολλές οργανώσεις με το Κάϊρο και έπαιξε σοβαρό ρόλο στην ανάπτυξη του ανταρτικού αγώνα.

Σπουδαιότερες, οργανώσεις ήσαν:

- Ο ΕΔΕΣ / Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος. Το ιδρυτικό του υπεγράφη στις 9 Σεπτεμβρίου 1941 από τους Ναπολέοντα Ζέρβα, Λεωνίδα Σπαή και Ηλ. Σταματόπουλο. Η πρώτη Διοικούσα Επιτροπή απετελέσθη από τους: Βασιλ. Πετρόπουλο, πρόεδρο, Κομνηνό Πυρομάγλου, γενικό γραμματέα, Θεόδ. Κουντουριώτη, Ιωάν. Δημάκη και Ναπολ. Ζέρβα, μέλη. Σκοπός του ήταν σύμφωνα με την ιδρυτική του διακήρυξη:

1. Να εγκαθιδρύσει στην Ελλάδα δημοκρατικό σoσιαλιστικό πολίτευμα.

2. Να επιβάλει στoυς στυγνoύς εγκληματίες βαρύτατες κυρώσεις. Εννοώντας προφανώς τα στελέχη της Μεταξικής δικτατορίας και τους όποιους δοσίλογους της κατοχής.

3. Να αποκαθάρει και ν' ανακαινίσει την κρατική μηχανή.

4. Να θεσπίσει νόμους και να λάβει μέτρα που θα δώσουν στo λαό κοινωνική δικαιοσύνη και,

5. Όταν εκπληρωθούν τ' ανωτέρω να γίνει προσφυγή στo Λαό για να κυρώσει το έργο του Συνδέσμου. Τότε θα παραδώσει την αρχή στoυς εκπροσώπους του Λαού.

-Το ΕΑΜ / Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο. Απαρτίσθηκε αρχικά από το ΚΚΕ, την Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας / ΕΛΔ, το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας / ΣΚΕ, και την Ενοποιητική Κίνηση του Αγροτικού Κινήματος. Το ιδρυτικό του υπεγράφη στις 27 Σεπτεμβρίου 1941, από τους Λευτέρη Αποστόλου, του ΚΚΕ, Ηλία Τσιριμώκο, της ΕΛΔ, το Χρήστο Χωμενίδη, του ΣΚΕ, και τους Α. Βογιατζή και Μπενετάτο, των Αγροτικών. Το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο απετελέσθη από το Λευτέρη Αποστόλου, του ΚΚΕ, Σταύρο Κανελλόπουλο, της ΕΛΔ, Γ. Οικονόμου, του ΣΚΕ και Α. Βογιατζή, των Αγροτικών.

Σκοπός του ήταν:

1. Η απελευθέρωση του Έθνους από τον κατοχικό ζυγό και η απόκτηση της ανεξαρτησίας της χώρας.

2. Ο σχηματισμός προσωρινής Κυβερνήσεως του ΕΑΜ και η προκήρυξη εκλογών για Συντακτική Εθνοσυνέλευση και

3. Η κατοχύρωση του κυριαρχικού δικαιώματος του Λαού για ν' αποφανθεί περί του τρόπου διακυβερνήσεώς του.

Άξιο μνείας είναι ότι οι δύο τελευταίες ομάδες, ΣΚΕ και Αγροτικοί, απεχώρησαν σχεδόν αμέσως μετά την υπογραφή του συμφωνητικού. Έτσι σύντροφος πιστός του ΚΚΕ στο ΕΑΜ παρέμεινε μόνο η ΕΛΔ. Χάρις όμως σ' αυτή το ΕΑΜ κατόρθωσε να διατηρήσει την ύπαρξή του και ν' ανδρωθεί με γρήγορα και μεγάλα βήματα. Η συνεισφορά του μικρού αυτού κόμματος στο ΕΑΜ, σε στελέχη και μηχανισμούς ήταν ασήμαντη. Όμως, η προμετωπίδα που προσέφερε στο ΚΚΕ, ώστε να εμφανίζεται σαν ΕΑΜ, ήταν αποφασιστική.

Οι δύο τελευταίες οργανώσεις, δηλαδή ο ΕΔΕΣ και το ΕΑΜ, έπαιξαν τον κύριο ρόλο κατά την κατοχή. Στην παρούσα όμως εξιστόρηση, οι ενέργειες της κάθε οργανώσεως θ' αναφέρονται μόνον εφ' όσον συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με τη δράση της ΕΚΚΑ.

Τα κόμματα κατά την κατοχή.

Από τα παραπάνω φαίνεται πως τα πολιτικά κόμματα, εκτός από το Εθνικό Ενωτικό του Π. Κανελλόπουλου και το ΚΚΕ, δεν έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην

εξέλιξη των γεγονότων κατά το πρώτο έτος, 1941, της κατοχής. Προσπαθούσαν ν' ανασυγκροτηθούν, μετά την εξάρθρωσή τους από τη δικτατορία της 4 Αυγούστου 1936. Διέθεταν άφθονα εκλεκτά στελέχη και είχαν ισχυρά μέσα. Δεν κατενόησαν όμως το νέο πνεύμα και τις απαιτήσεις της κατοχής. Ήσαν:

- Το Λαϊκό Κόμμα, που επεδίωκε την επάνοδο του Βασιλέως, των Κων. Τσαλδάρη, Ιωάν. Θεοτόκη, Στέφ. Στεφανόπουλου και Π. Μαυρομιχάλη.

- Το κόμμα των Φιλελευθέρωγ των Θεμ. Σοφούλη και Στυλ. Γονατά.

- Το κόμμα του Γεωργ. Καφαντάρη.

- Το κόμμα του Γεωργ. Παπανδρέου.

- Το Εθνικό Ενωτικό κόμμα του Π. Κανελλόπουλου.

- Το Σοσιαλιστικό κόμμα Ελλάδας με τον Χρ. Χωμενίδη.

- Το Κομμουνιστικό κόμμα Ελλάδας που, μετά την εκκαθάριση και την ανασυγκρότησή του από τα στοιχεία που έντεχνα είχε προσκολλήσει ο Υπουργός του Μεταξά Μανιαδάκης είχε γεν. γραμματέα τον Γεωργ. Σιάντο.

- Διάφορες ομάδες που υπεστήριζαν αγροτικά θέματα με τους Γαβριηλίδη, Παγκούτσο, Λεπενετάτο, Ιωάν. Σοφιανόπουλο.

Με την έναρξη της κατοχής δημιουργήθηκε από τον Ηλία Τσιριμώκο, παλαιό βουλευτή του κόμματος των Φιλελευθέρων, η Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας, ΕΛΔ, με τους Σταύρο Κανελλόπουλο, Στρ. Σωμερίτη, Γ. Κοκορέλη. Για το κόμμα αυτό, την προμετωπίδα του ΚΚΕ, που καλύπτετο με το τίτλο του ΕΑΜ, έγινε λόγος παραπάνω. Είχε, καθ' όλη τη διάρκεια της κατοχής, στενή και αταλάντευτη συνεργασία με το ΚΚΕ και το βοήθησε, χωρίς καμιά διαμαρτυρία, ακόμα και στα εγκλήματα που διέπραξε.

Πάντως, τα τέσσερα πρώτα κόμματα έδειξαν μεγάλη επιφυλακτικότητα έναντι της αντιστάσεως, που οι Αρχηγοί τους την θεωρούσαν ολέθρια. Περιορίζοντο μόνο στην πολιτικολογία, μελετούσαν το μεταπολεμικό καθεστώς και κατήρτιζαν σχέδια για να ματαιώσουν, εξαιρουμένου του Κ. Τσαλδάρη, την άμεση επάνοδο του Βασιλέως στην Ελλάδα.

Γενικά, τα αστικά κόμματα, αντί να πρωτοστατήσουν στην Εθνική Αντίσταση, παρουσίασαν μια αδικαιολόγητη αδράνεια, που είχε σαν αποτέλεσμα να ψυχράνουν κάπως το αγωνιστικό πάθος μερίδας Αξιωματικών.

Η δημιουργία της ΕΚΚΑ.

Αυτό ήταν το κλίμα στην Ελλάδα όταν ο Ψαρρός επανήλθε στην Αθήνα. Τον πλησιάζουν για συνεργασία όλες σχεδόν οι οργανώσεις, που επεδίωκαν τον ένοπλο

αγώνα. Αυτός, όμως, επεδίωκε τη δημιουργία νέας Αντιστασιακής Οργανώσεως.

Σ' αυτό τον βοήθησε πάρα πολύ η συνάντησή του με τον πρώην Υπουργό και πολιτευτή Βόλου, Γεώργιο Καρτάλη, μια επιφανή πολιτική προσωπικότητα, που πίστευε στη δημιουργία αντιστάσεως κατά του κατακτητή και στην ενότητα όλων των Ελλήνων ώστε να δημιουργηθούν ευνοϊκές προοπτικές και συνθήκες για τη μελλοντική πολιτική μας εξέλιξη. Συμφώνησαν πως:

1) Ο εθνικός αγώνας ήταν το πρωταρχικό καθήκον όλων των Ελλήνων.

2) Ο αγώνας αυτός όπως και κάθε άλλη εκδήλωση πρέπει να πραγματοποιηθούν με πνεύμα Εθνικής ενότητας και πλήρους συνεργασίας όλων των πολιτικών παρατάξεων και των εθνικών οργανώσεων μέχρι της απελευθερώσεως.

3) Σε κάθε περίπτωση η λύση του Ελληνικού προβλήματος είναι υπόθεση και μόνον των Ελλήνων και θα δοθεί με τα απελευθερωτικά από την ελεύθερη βούληση του Λαού.

Έτσι ίδρυσαν τον Οκτώβριο του 1941 την Εθνική Οργάνωση: "Εθνική και Κοινωνική Απελευθέρωση - ΕΚΚΑ", το Διοικητικό Συμβούλιο της οποίας απετελέσθη από τους: Συνταγματάρχη Δημ. Ψαρρό, πρόεδρο και στρατιωτικό αρχηγό, Γεώργ. Καρτάλη που θα χάρασσε την εθνική και πολιτική γραμμή, Συνταγματάρχες Δημήτριο Καραχρήστο, για τον σύνδεσμο με τους αξιωματικούς και Δημήτριο Γεωργαντά, για τα οικονομικά, στρατιωτικό ιατρό Αλέξανδρο Κωστόπουλο, τους δικηγόρους Απόστολο Καψαλόπουλο και Δημήτριο Κατάβολο και τον ανώτερο υπάλληλο του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους Δ. Μανωλέτο σαν μέλη.

Αποστολή της ΕΚΚΑ.

Η αποστολή της ΕΚΚΑ ήταν διπλή: Πρώτον εθνικοαπελευθερωτική, εφ' όσον διαρκούσε η κατοχή και δεύτερον μετά την απελευθέρωση, κοινωνικομεταρρυθμιστική.

Στην πρώτη φάση η προσπάθεια της οργανώσεως θα συγκεντρωνόταν στην απολύτρωση του Ελληνικού λαού και στο μετριασμό των δεινών του από την Εθνική δουλεία.

Σ' αυτή τη φάση θα εχρησιμοποιείτο όλη η μαχητικότητα και η αγωνιστικότητα των οπαδών της. Μόνο όταν θα πραγματοποιηθεί η πρώτη αυτή φάση, δηλαδή όταν απελευθερωθεί η χώρα, θ' αρχίσει η δεύτερη που είναι η πολιτική, πλέον, δράση της και η επιδίωξη πραγματοποιήσεως των κοινωνικών μεταρρυθμίσεων για την κατάργηση των κοινωνικών αδικιών.

Κατά το πρώτο στάδιο ήσαν δεκτοί οπαδοί οποιασδήποτε πολιτικής τοποθετήσεως, αρκεί να μη εκδηλώνουν τις πεποιθήσεις τους.

Στο δεύτερο στάδιο οι οπαδοί ήσαν εντελώς ελεύθεροι ν' ακολουθήσουν ή όχι την οργάνωση. Καμμία απολύτως πίεση, άμεση ή έμμεση, επρόκειτο ν' ασκηθεί πάνω τους. Η συνέχιση του δεσμού τους στην αλλαγή της πολιτικής, εξαρτάτο αποκλειστικώς και μόνο από την εμπιστοσύνη τους στην ηγεσία, από την κρίση τους και την επιθυμία τους.

Η ΕΚΚΑ διαμορφώνεται, πλέον, σε αντιστασιακή οργάνωση και αναπτύσσεται παραλλήλως αλλά και ανεξάρτητα με τις άλλες δύο, δηλαδή από το ΕΑΜ, με το οποίο δεν θέτει ζήτημα συνεργασίας, γιατί υπάρχουν πολλές διαφορές, και από τον ΕΔΕΣ, με τον οποίον αρνείται τη συγχώνευση, δέχεται, όμως συνεργασία.

Το πολιτικό πρόγραμμα της ΕΚΚΑ.

Το πολιτικό πρόγραμμα της ΕΚΚΑ, δημοσιευμένο στην εφημερίδα της οργανώσεως «ΆΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΗΣ», καταχωρείται στο Παράρτημα υπ' αριθμ. 1 της παρούσας μελέτης. Δεν πρέπει να ξενίσει η έκφραση: "Λαοκρατούμενη Δημοκρατία", που αναγράφεται σ' αυτό. Δεν εννοεί "Κομμουνιστική Δημοκρατία".

Οι οργανωτές της ΕΚΚΑ, διαβλέποντας μιαν ισχυρή τάση στο λαό για κοινωνικές βελτιώσεις θέλησαν να προσαρμόσουν προς την κατεύθυνση αυτή την αποστολή της οργανώσεως και χρησιμοποίησαν τον όρο για να τονίσουν τον κοινωνικό της χαρακτήρα. Πάντως ήσαν προσκολλημένοι οτο αστικό καθεστώς.

Ο Συνταγματάρχης Ευρ. Μπακιρτζής.

Παράλληλα με τον Ψαρρό, που επέλεξε το ψευδώνυμο "Άρχος", σαν οτρατιωτικός Αρχηγός της ΕΚΚΑ, τοποθετείται και ο Συνταγματάρχης Πυροβολικού Ευριπίδης Μπακιρτζής, που, πολλές φορές θα μνημονευθεί στα παρακάτω. Έτσι είναι απαραίτητη πληρέστερη γνωριμία με τον αξιωματικό αυτό.

Ο Μπακιρτζής, που τον μνημονεύσαμε ήδη στο πρώτο κεφάλαιο αυτής της μελέτης σαν συνεργάτη της SOE, από την οποία εφέρετο αποχωρήσας ήταν πρόσωπο μ' έντονη δραστηριότητα οτο παρελθόν. Το 1926, Αντισυνταγματάρχης, καταδικάζεται σε θάνατο, γιατί ήταν απ' τους πρωτεργάτες του στρατιωτικού κινήματος Τζαβέλα - Μπακιρτζή, αλλά δεν εκτελείται. Επαναφέρεται το 1928 στο στράτευμα. Το 1935 καταδικάζεται, για δεύτερη φορά, σε θάνατο, για τη συμμετοχή του στο κίνημα του έτους αυτού, δεν εκτελείται και αποτάσσεται. Παίρνει όμως χάρη, εξορίζεται στα Αντικύθηρα και το 1937, η Κυβέρνηση τον αφήνει ελεύθερο υπό τον όρο να φύγει αμέσως στο εξωτερικό, από όπου επέστρεψε στην Ελλάδα τον Ιανουάριο του 1941.

Ήταν γνωστός σαν "Κόκκινος Συνταγματάρχης". Με την έναρξη της κατοχής

ανακατεύεται σε όλες τις αντιστασιακές ζυμώσεις, συμμετέχει ή έρχεται σ' επαφή με όλες, σχεδόν, τις αντιστασιακές οργανώσεις και σε κλιμάκια κατασκοπείας. Τώρα προσκολλάται στην ΕΚΚΑ, που όπως θα εκτεθεί στο Έκτο Κεφάλαιο, την εγκαταλείπει στην πιο κρίσιμη ώρα της.

Οργάνωση της Αντιστάσεως στη Φωκίδα.

Παράλληλα με την απασχόληση του Ψαρρού στην οργάνωση της ΕΚΚΑ, συνεχίζετο στη Φωκίδα από τους αδελφούς Λαγγουράνη η οργάνωση των χωριών και η μύηση οπαδών για τον αγώνα. Την ενέργειά τους όμως αυτή, την πληροφορήθηκαν οι Ιταλικές αρχές, οι οποίες επεδίωξαν τη σύλληψή τους. Έτσι κατά το τέλος του 1941 αναγκάσθηκαν να καταφύγουν στην Αθήνα, απ' όπου ο Ιωάννης ανεχώρησε για τη Μέση Ανατολή.

Σύνοψη των γεγονότων του 1941.

Δραματικά αλλά και πολύ ενεργητικά έληξε το 1941 με τα δεινά της δουλείας στο κατακόρυφο. Η πείνα προκάλεσε μαζικό θάνατο στον πληθυσμό. Η οικονομία είχε τελείως διαλυθεί. Η χώρα είχε εξαρθρωθεί. Οι πρώτες αυθόρμητες και ανοργάνωτες αντιδράσεις του λαού, ιδίως στη Δυτική, την Κεντρική και την Ανατολική Μακεδονία, είχαν πνιγεί στο αίμα από τους Βούλγαρους κατακτητές. Το πνεύμα, όμως, της αντιστάσεως δυνάμωνε ορμητικά. Παράλληλα, ετίθεντο οι βάσεις για την πληρέστερη οργάνωση του αγώνα.

Η κληρονομιά του 1941 προς το 1942 ήταν γόνιμη και ελπιδοφόρα. Η οργανωμένη αντίσταση εισήρχετο σε υψηλό στάδιο: τον ένοπλο ανταρτικό αγώνα.

Επιπροσθέτως, βαθμιαία, αποκαθίστατο επαφή μεταξύ των οργανώσεων στην κατεχόμενη Ελλάδα με την ελληνική κυβέρνηση του Καϊρου και τις Βρετανικές Υπηρεσίες της Μέσης Ανατολής οι οποίες, όμως, δεν έδειχναν ακόμη, ενδιαφέρον για τον ένοπλο αγώνα στα βουνά.

Στο Παγκόσμιο Πολεμικό σκηνικό η Βέρμαχτ παρέμενε πανίσχυρη αλλά οι πρώτοι τριγμοί της κατάρρευσης της γίνονταν αισθητοί: Οι Γερμανοί σταμάτησαν στη Μόσχα και η Αμερική (6/12/41) εισήλθε στο Πόλεμο.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΩΣ ΣΤΗ ΡΟΥΜΕΛΗ

ΑΡΧΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ. ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΜΑΪΟΥ 1942

Μετά την κατάρευση του Αλβανικού μετώπου και κατά τους πρώτους μήνες της Ιταλικής κατοχής τρείς Αξιωματικοί του Πυροβολικού της περιοχής Παρνασσίδος οι:

α) Λοχαγός Κούτρας Αθανάσιος, εκ Πεντεορίων.β) Υπολοχαγός Καϊμάρας Γεώργιος, εκ Βουνιχώραςγ) Υπολοχαγός Ντούρος Γεώργιος, εξ Αγίας Ευθυμίας,

αποφάσισαν από κοινού, να μην καταφύγουν στη Μέση Ανατολή, αλλά να παραμείνουν στα χωριά τους με σκοπό να εργαστούν για την εξύψωση του Εθνικού φρονήματος των συμπατριωτών τους αφ' ενός και αφ' ετέρου για την απελευθέρωση της πατρίδος των.

Οι Αξιωματικοί αυτοί, όλως αυτοβούλως, άρχισαν με πίστη το δύσκολο έργο των. Εμύησαν στην απελευθερωτική των κίνηση τους περισσοτέρους εκ των Αξιωματικών της Παρνασσίδος και Δωρίδος και οργάνωσαν επαναστατικώς τα χωριά και τις πόλεις της περιοχής.

Προς τούτο μύησαν στην απελευθερωτική των Οργάνωση, την οποία ονάμασαν Ε.Α.Σ (Ελληνικός Απελευθερωτικός Στρατός), τους πολεμιστές της Αλβανίας και των Μακεδονικών φρουρίων και γενικά πολίτες εθνικόφρονες αδιακρίτως πολιτικών πεποιθήσεων, πρόθυμους να εργαστούν και να αγωνιστούν για ένα τόσο σοβαρό σκοπό. Έτσι συνεκρότησαν σε κάθε χωριό μαχητικές ομάδες οι οποίες ήταν έτοιμες ανα πάσα στιγμή να αναλάβουν δράση.

Παράλληλα κατά την ίδια περίοδο άρχισε να εμφανίζεται και η οργάνωση Ε.Α.Μ, υπό το προσωπείο πατριωτικών σκοπών και επιδιώξεων. Το Ε.Α.Μ ιδρύθη κατά το τέλος Σεπτεμβρίου 1941 από το Κ.Κ.Ε πλήν όμως τα πρόσωπα τα οποία πρωτοστατούσαν δεν ενέπνεαν ουδεμία εμπιστοσύνη στο λαό της περιοχής, καθ' όσον ήταν ή γνωστοί κομμουνιστές ή λυστοφυγόδικοι. Επί πλέον το ΚΚΕ προσπάθησε από τις πρώτες ημέρες της κατοχής να συκοφαντίση τους μόνιμους Αξιωματικούς, ότι δήθεν πρόδωσαν τον αγώνα στην Αλβανία κλπ.με σκοπό να αποξενώση αυτούς από τον λαό.

Τον Ιανουάριο του 1942 συνελήφθη απο τους Ιταλούς, λόγω της εθνικής του δράσης, ο εκ Τριταίας Λοχαγός Πυρ/κου Ευθύμιος Δεδούσης και εκλείσθη στην φυλακή, όπου υπέστη μαρτυρικά βασανιστήρια για να αποκαλύψη τα του Κινήματος Εθνικής Αντιστάσεως στην παρνασσίδα. Κατεδικάσθη εις τριετή φυλάκιση και ενεκλείσθη στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως της Λάρισας, όπου παρέμεινε ένα έτος.(1)

ΣΥΝΔΕΣΗ ΨΑΡΡΟΥ ΜΕ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΥΣ ΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΗΣ (ΜΑΪΟΣ 1942)

Αυτή ήταν η κατάσταση στην Ρούμελη, όταν τις πρώτες μέρες του Μαϊου 1942 έφτασε στην Παρνασσίδα προερχόμενος από την Αθήνα ο έφεδρος Υπολοχαγός Πζκου Μήταλας Ανδρέας, ριψοκίνδυνος και λαμπρός πατριώτης, καταγόμενος εκ Προσηλίου, ως απεσταλμένος του διαμένοντος τότε στην Αθήνα Συνταγματάρχου Ψαρρού. Ο εν λόγω Υπολ/γος έσπευσε αμέσως προς συνάντηση των τριών ανωτέρω Αξιωματικών Παρνασσίδας, η φήμη της δράσης των οποίων είχε φτάσει μέχρι την Αθήνα. Η συνάντηση έγινε στο χωριό Αγ. Ευθυμία, όπου ο Υπολ/γος Μήταλας ανακοίνωσε ότι είχε εντολή απο τον Συντ/ρχη Ψαρρό να λάβει επαφή και να τους προτείνη συνεργασία υπό τας διαταγάς του.

Οι τρείς ανωτέρω Αξ/κοι δέχτηκαν προθύμως να συνεργαστούν με τον Συντ/χη Ψαρρό, αρίστου Έλληνος αξ/κου και γνωστού πατριώτου. Αυτοί αποτέλεσαν την Πρώτη Τοπική Επιτροπή του Αγώνα στην Ρούμελη και τον αρχικό πυρήνα του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων και καθόρισαν το πρόγραμμα εργασίας των και τους επιδιωκομένους σκοπούς των, οι οποίοι ήταν οι κάτωθι:

α) Σκοπός Αγώνα: Καθαρός Εθνικός και Απελευθερωτικός.β) Μύηση περισσοτέρων κατά το δυνατό μαχητών.γ) Εξοπλισμός δι' υλικών τα οποία θα ερρίπτοντο από τους Συμμάχους με αεροπλάνα στην Γκιώνα.δ) Παρακολούθηση των κατακτητών και συλλογή πληροφοριών.ε) Ανάληψη αποστολών κατά του κατακτητού, ανατιθεμένων υπό του στρατηγείου Μέσης Ανατολής.ΟΥΔΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΧΡΩΜΑΤΙΣΜΟΣ ΘΑ ΕΔΙΔΕΤΟ ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ, ΟΥΔΕΜΙΑ ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Η ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΗΣ ΦΥΣΕΩΣ ΘΑ ΑΝΕΛΑΜΒΑΝΑΝ ΟΙ ΑΞ/ΚΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΤΑΡΤΕΣ ΕΝΑΝΤΙ ΟΙΑΣΔΗΠΟΤΕ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΣ.

Μετά τον καθορισμό των λεπτομερειών ο Υπ/γος Μήταλας ανεχώρησε για Αθήνα κομίζων την πρώτη έκθεση, την οποία συνέταξαν οι τρείς πρωτεργάτες του αγώνος του 5/42 Συντ. Ευζώνων, περί των κινήσεων και δυνάμεων του εχθρού. Ετονίζετο ιδιαιτέρως η επιτακτική ανάγκη ρίψης όπλων στη περιοχή της Γκιώνας, για να πλαισιωθή ο πρώτος ένοπλος πυρήνας ανταρτών.Κατόπιν τούτου ο Συντ/χης Ψαρρός ανέλαβε να ενημερώση το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής , περί της οργανώσεως στην Ρούμελη. Η πρώτη αυτή ένοπλη ομάδα της Γκιώνας που συνεκροτήθη στις αρχές του 1942 είχε τα κάτωθι μέλη

Χρήστο Βαρβάτο Λουκά Καϊμάρα ή Παλάτζα (2) Νικόλαο Κυριαζή (2) Ι. Γκιούλος Ευστάθιο Παληβίδα Αθανάσιο Μαμαρέλη Νικόλαο Κοκκόρη Ευθ. Διαβολή κλπ

Οι αγνοί και ανιδιοτελείς αυτοί Ρουμελιώτες με την επιβλητική των παράσταση και στολή ( τσολιάδες πλήρως αρματωμένοι) απεδείχθησαν ήρωες πραγματικοί και υπήρξαν σύμβολο του υπέρ των όλων αγώνος. Η εμφάνιση της πρώτης ανταρτικής ομάδος, η οποία έφερε επί των πηλικίων το διακριτικό Ε.Α.Σ, προξένησε ρίγη χαράς και υπερηφάνειας στο λαό της Ρούμελης. Η ομάδα αυτή εκτελούσε εντολές της τριμελούς επιτροπής, π.χ συλλήψεις προδοτών, τιμωρία κλεφτών, διαφύλαξη Άγγλων, αποστολές συνδέσμου, κλπ.

Κατά το τέλος Μαϊου επέστρεψε απο την Αθήνα ο Ανδρέας Μήταλας με την πληροφορία, ότι αεροπλάνα επρόκειτο να ρίψουν υλικά στη Γκιώνα. Πράγματι έριψαν λίγα εφόδια τα οποία διεσκορπίσθησαν στα χωριά και στις κορφές και στις χαράδρες. Αυτά τα διήρπασαν οι ληστοφυγόδικοι Καραλίβανος, Μπάφας, Πολύχρονος κ.α., οι οποίοι καθωδηγούντο απο έναν ΕΑΜίτη δικηγόρο , ονόματι Σεφεριάδη, ο οποίος παρουσιαζόταν ως σύνδεσμος του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής. Αποτέλεσμα των ρίψεων αυτών ήταν η αυστηρότερη παρακολούθηση των Αξ/κων της περιοχής υπό πρακτόρων του εχθρού( Ιταλοί μεταμφιεσμένοι σε μαυραγορίτες και κυνηγούς, οι οποίοι εξουδετερώθησαν αργότερα).

Σημειώσεις:

(1) = Ο λαμπρός αυτός πατριώτης δραπέτευσε τον Μάιο του 1943 και τον Αύγουστο του ιδίου έτους ενετάχθη στο 5/42. To 1946 εξελέγη βουλευτής Φθιωτιδοφωκίδος, το δε 1947 εγκατέλειψε τη Βουλή και συνεκρότησε Απόσπασμα κυρίως εκ συμπολεμιστών του, με το οποίο έδρασε εναντίον των κομμουνιστοσυμμοριτών. Τον Απρίλιο του 1947 έπεσε ηρωικώς μαχόμενος στην ορεινή Δωρίδα. Η πατρίδα τον ετίμησε με ανέγερση προτομής του στην Ιτέα και χορήγησε σύνταξη Βουλευτού στην οικογένειά του. (2) =Τα δύο αυτά παλληκάρια της Ρούμελης συνεχίζοντα τον αντικομουνιστικό αγώνα έγιναν ολοκαύτωμα τούτου. Συγκεκριμένα ο μεν Λ. ΚαΪμάρας συλληφθείς αιχμάλωτος στο χωριό Βουνιχώρα το 1947, εσφάγη από τους κομμουνιστοσυμμορίτες στο νεκροταφείο του χωριού. Ο δε Ν. Κυριαζής την ίδια μέρα , εκάει ζωντανός όταν οι κομμουνιστοσυμμορίτες έβαλαν φωτιά στο σπίτι που κρυβόταν.

1942~ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΡΩΤΟΥ ΕΝΟΠΛΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ

Οργάνωση χωριών στη Φωκίδα.

Όσο διάστημα στην Αθήνα, οι ιδρυτές της ΕΚΚΑ, συνέχιζαν τις προσπάθειές τους για τη συμπλήρωση της οργανώσεως, τη δημιουργία δικτύου πληροφοριών και δολιοφθορών και τη σύνδεσή τους με το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής, στην περιφέρεια της Φωκίδας, όπου κυρίως έδρασε η ΕΚΚΑ, άρχισε τους τελευταίους μήνες του 1941 και συνεχίσθηκε το 1942 με ραγδαίο ρυθμό, ο σχηματισμός μαχητικών ομάδων για τη συνέχιση του πολέμου κατά του κατακτητή.Σε κάθε χωριό ή κωμόπολη, οι Αξιωματικοί, μόνιμοι ή έφεδροι, ακόμη και διακεκριμένοι πολίτες που διέμεναν εκεί σχημάτισαν μαχητικές ομάδες που μικρό μέρος τους εξοπλιζόταν με τον υπάρχοντα επί τόπου οπλισμό, ενώ το μεγαλύτερο ήταν έτοιμο να πάρει τα όπλα αν απεστέλοντο, όπως ήλπιζαν, από τη Μέση Ανατολή. Συγχρόνως συγκέντρωναν πληροφορίες περί του εχθρού και αναζητούσαν οπλισμό ή άλλο χρήσιμο υλικό που τυχόν είχε αποκρυβεί.Κυρίως όμως ενδιεφέροντο για τη διατήρηση του ηθικού και της μαχητικής διαθέσεως των κατοίκων της περιοχής, οι περισσότεροι δεν περιορίζοντο στο χώρο της καταγωγής τους αλλά επεξέτειναν τη δραστηριότητα τους στα γειτονικά χωριά.

Ενδεικτικά αναφέρονται οι παρακάτω περιπτώσεις:- Ταγματάρχης Πεζικού Γεώρ. Καπετζώνης και ο Λοχαγός Πεζικού Αναστ. Κουβέλης έδρασαν στο Ευπάλιο. Ο πρώτος, επιπρόσθετα, δημιούργησε τοπικές επιτροπές αγώνα σε πολλά χωριά της Αχαϊας.

- Αντισυνταγματάρχης Πυροβολικού Ευθύμ. Παπαβασιλείου στη Νότιο Δωρίδα.- Λοχαγός Αθαν. Μποζνάς στα Καρούτια.- Υπίλαρχος Ιωάν. Μπουζινέκης στη Σεργούλα.- Εφ. Ανθυπολοχαγός Χαράλ. Παπαθανασίου στην Περεθιώτισα.- ιατρός Παπανδρέου στην Καλλιθέα.- Εφ. Ταγματάρχης Ιωάν. Ηλιάδης στο Χρυσό.- Αντισυνταγματάρχης Λουκάς Μαναίος και ο Ανθυπασπιστής Μηχανικού Λ. Παπαδήμος στη Δεσφίνα.- καθηγητής Ιωάν. Μελισσάρης στην Άμφισσα.- ιατρός Κακαρούγκας στην Κίρρα.- οι ταγματάρχες Ανδρέας Φαρμάκης, Αμούτζας και ο ανθυπολοχαγός Κων. Κοκορέλης στην Αράχωβα.- Υπολοχαγός Πεζικού Λουκάς Κουτριάρης στο Δίστομο.- Λοχαγός Σπυρ. Σαγιάς στην Αμφίκλεια.- Ταγματάρχης Βοσκίδης στην Αταλάντη.- Λοχαγός Παπαλουκάς στο Καλαπόδι.- Λοχαγός Πυροβολικού Ευθ. Δεδούσης στην Τριταία.- Λοχαγός Πυροβολικού Αθαν. Κούτρας στα Πέντε Όρια.- Υπολοχαγός Πυροβολικού Γεώργ. Καϊμάρας στη Βουνιχώρα.- Υπολοχαγός Πυροβολικού Γεώργ. Ντούρος στην Αγία Ευθυμία.

Στον αγώνα είχαν μυηθεί ο Μητροπολίτης Φωκίδος Αθανάσιος, ο έπαρχος και κατόπιν Νομάρχης Φωκίδος Κλέων Μπουφίδης ο εισαγγελεύς Παπαγιάννης, ο Δήμαρχος Αμφίσσης Ευθ. Καπράλος, ο διερμηνεύς των Ιταλών Σπυρ. Καφετζάκης και άλλοι.

Όλες οι μαχητικές ομάδες, που είχαν δημιουργηθεί στη Φωκίδα, προσέβλεπαν προς το Ψαρρό, που ήταν συμπατριώτης τους, και είχαν διαπιστώσει το ζωτικό ενδιαφέρον του για την ανάπτυξη του ένοπλου ανταρτικού αγώνα.

Προφανώς οι κατοχικές δυνάμεις πληροφορούνταν την ύπαρξη των ομάδων, αλλά η ορεινή σύσταση της περιοχής Kαθιστούσε πολύ δύσκολη την εξουδετέρωσή τους. Δεν ήσαν όμως, λίγες οι περιπτώσεις που οι Ιταλοί κατεδίωκαν τους αντάρτες και τους οικείους τους, συνελάμβαναν και εκτελούσαν πολλούς από αυτούς και πυρπολούσαν τα σπίτια τους.

Το κυριότερο μειονέκτημα των ομάδων αυτών ήταν ότι δρούσαν ανεξάρτητα η μια από την άλλη, και περιόριζαν τη δράση τους στην κωμόπολη που είχαν δημιουργηθεί ή στην εγγύς περιοχή. Δεν υπήρχε ενιαία διοίκηση που να κατευθύνει και να συντονίζει τις προσπάθειες και τις δυνατότητές τους, να συμπληρώνει τις ελλείψεις τους σε οπλισμό, εφοδιασμό και ένδυση και να εκμεταλλεύεται τις πληροφορίες τους. Παρά ταύτα η προσπάθεια τους ήταν εξαίρετη και άξια θαυμασμού, έστω και εάν η απόδοση τους ήταν σχεδόν μηδενική, γιατί ξεσήκωνε τους κατοίκους διατηρώντας σε υψηλό επίπεδο το ηθικό και το φρόνημα του λαού.

Δημιουργία του πρώτου ενόπλου τμήματος.

Μόνο οι επί κεφαλής των τριών τελευταίων ομάδων: των Πέντε ορίων, της Βουνιχώρας και της Αγίας Ευθυμίας, Κούτρας, Καϊμάρας και Ντούρος δημιούργησαν κοινή οργάνωση, που την ονόμασαν "Ελληνικός Απελευθερωτικός Στρατός - ΕΑΣ", με σκοπό την εξύψωση του εθνικού φρονήματος των συμπατριωτών τους και τον αγώνα για την απελευθέρωση της Πατρίδας, όταν θα ερχόταν η κατάλληλη στιγμή. Συγκρότησαν από τις αρχές του 1942 το πρώτο ένοπλο ανταρτικό τμήμα, την "ένοπλη ομάδα της Γκιώνας" που την απετέλεσαν οι: Αθαν. Μαμαρέλης, αρχηγός, Ευθ. Διαβολής, Ευστάθ. Παλιβίδας, και Νικόλ. Κοκόρης από τα Πέντε Όρια, Χρήσ. Βαρβάτος, Λουκάς Καϊμάρας, Νικόλ. Κυριαζής, Ιωάν. Γκιούλος από τη Βουνιχώρα και Ευθ. Κανιός από την Αμυγδαλιά. Οι αγνοί αυτοί και ανιδιοτελείς ορεσίβιοι Ρουμελιώτες, με την επιβλητικούς παράσταση και την όμορφη στoλή του τσολιά, απετέλεσαν, με την όλη τους προσφορά στoν αγώνα, παράδειγμα προς μίμηση. Με την εμφάνισή τους προκαλούσαν ρίγη χαράς και υπερηφάνειας στo λαό, ανησυχία και τρόμο στoυς Ιταλούς, που άρχισαν να λαμβάνουν μέτρα ασφαλείας σε κάθε κίνησή τους. Το μόνο μειονέκτημα ήταν η στατικότητα που η ομάδα αυτή επέδειξε. Δεν κινήθηκε κατά του κατακτητή από την πρώτη στιγμή της συγκρότησής της.

Παράλληλα με τον ΕΑΣ, αλλά ανεξάρτητα απ' αυτόν, ο Λοχαγός

Δεδούσης οργάνωσε -όπως ελέχθη παραπάνω- την ομάδα της Τριταίας. Είχε την τύχη ν' ανακαλύψει, με τη βοήθεια χωρικού, 52 όπλα, που είχαν εγκαταλείψει οπλίτες του Ελληνο-Ιταλικού πολέμου κατά την υποχώρησή τους. Έτσι, είχε στη διάθεσή του το πρώτο απαραίτητο υλικό για τον πυρήνα που δημιούργησε. Οι κινήσεις του, όμως, έγιναν γνωστές στις Ιταλικές αρχές που κινήθηκαν να τον συλλάβουν. Κατόρθωσε, όμως, να διαφύγει στην Αθήνα όπου επεδίωξε και επέτυχε, άμεσες επαφές με αντιστασιακούς κύκλους της πρωτεύουσας. Εκεί, όμως, συνελήφθη από τους Ιταλούς καραμπινιέρους. Τον Ιανουάριο του 1942, κλείνεται στις φυλακές Αβέρωφ, μεταφέρεται στις φυλακές Αμφίσσης όπου υποβάλλεται σε φρικτά βασανιστήρια και σε υποσιτισμό. Μεταφέρεται και πάλι στην Αθήνα, παραπέμπεται σε Ιταλικό Στρατοδικείο, καταδικάζεται σε τριετή φυλάκιση και μεταφέρεται στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως Λαρίσης, από το οποίο, τον Μάϊο του 1943, δραπετεύει και ξαναγυρίζει στη Ρούμελη για να δράσει πρωταγωνιστικά, όπως θα εξηγηθεί στα επόμενα.

Ενέργειες Μήταλα στην Παρνασσίδα.

Κατά τις αρχές Φεβρουαρίου 1942, επειδή, μετά την καταδίωξη του Κ. Λαγγουράνη από την Παρνασσίδα, είχε διακοπεί η επαφή με την περιοχή αυτή, ο Μήταλας, που υπηρετούσε στην Αστυνομία Πόλεων, λαμβάνει εντολή από τον Ψαρρό ν' αναχωρήσει για την Φωκίδα με σκοπό: να επανασυνδέσει τους πυρήνες αντιστάσεως της περιοχής, να τους εμψυχώσει, να πληροφορηθεί για το έργο που επετέλεσαν και τον οπλισμό που διαθέτουν, να εξακριβώσει τη διάθεση αντιστάσεως του λαού και να διαπιστώσει αν υπάρχουν δυνατότητες συντηρήσεως ενόπλου τμήματος από επιτόπιες πηγές και πόρους.

Ο Μήταλας φθάνει στην Παρνασσίδα, μένει εκεί ένα δεκαπενθήμερο, συνεργάζεται με σημαίνοντα πρόσωπα -στο Χρυσό με τον αρχίατρο Ηλ. Βούσουρα, στην Κίρρα με τον ιερέα Ανάργυρο Κασούτσα και τον ιατρό Κακαρούγκα, στην Ιτέα με τον ιατρό Πιλάλα και τον Ανδρ. Αγορόπουλο, στην Άμφισσα με τον Νικόλ. Μήταλα, τον καθηγητή Ιωάν. Μελισσάρη και τους ταγματάρχες Ανδ. Κουρίτο, Πέτρο Ιωαννίδη και Χ. Δημητριάδη, στον Άγιο Γεώργιο με τον Πρόεδρο κοινότητας Ιωαν. Κουτσουκλένη και στην Τοπόλια με τον Δημ. Τυροδήμο, τον

επισμηναγό Ιωάν. Κυριαζή και τον έφεδρο ανθυπολοχαγό Χρ. Παπαριστείδη, και συλλέγει τις πληροφορίες που χρειαζόταν. Συγκροτεί Κεντρική Επιτροπή Αγώνος της ΕΚΚΑ στην Άμφισσα με τους Νικ. Μήταλα, Ιωάν. Μελισσάρη και Α. Κουρίτο και σχηματίζει με τους φυγόδικους του χωριού του (Προσήλιο) ένοπλο πυρήνα υπό τας διαταγάς του χωροφύλακα Ν. Βίλλια. Τέλος διοργανώνει δίκτυο πληροφοριών που κατέγραφε τις σιδηροδρομικές κινήσεις των κατακτητών από την Τιθορέα μέχρι το Λιανοκλάδι.

Έκθεση Μήταλα επί της καταστάσεως. Η τύχη της.

Όταν ο Μήταλας επανήλθε στην Αθήνα παρέδωσε στο Ψαρρό έκθεση όπου μεταξύ άλλωνανέφερε:

1. Στην Παρνασσίδα υπήρχε μεγίστη έφεση για δράση. Είχε, μάλιστα, αρχίσει η αντίδραση του λαού.

2. Ο υπάρχων οπλισμός ήταν ελάχιστος.

3. Η δυνατότητα διατροφής, ενδύσεως και εν γένει συντηρήσεως έστω και ολιγαρίθμου τμήματος ήταν μηδαμινή αν όχι ανύπαρκτη.

4. Σε καμμιά εισφορά υπέρ του αγώνα δεν έπρεπε να υποβληθεί ο λαός της υπαίθρου γιατί δεν υπήρχαν οι δυνατότητες αλλά και για να μη γίνει αντικείμενο εκμεταλλεύσεως κάθε σχετική ενέργεια από ανατρεπτικά στοιχεία τα οποία, την εποχή αυτή, κινούνται δραστήρια.

5. Σκόπιμη θα ήτο η οργάνωση μικρών ενόπλων τμημάτων κρούσεως κατά επαρχία των οποίων η δύναμη να μην υπερβαίνει τους 100 άνδρες, που θ' ανεφοδιάζοντο απ' έξω (Μέση Ανατολή).

Η έκθεση αυτή ετέθη από τον Ψαρρό υπ' όψει συνδέσμου του ΣΜΑ στην Αθήνα που συμφώνησε με αυτή σε όλα σχεδόν τα σημεία. Άφησε όμως να υπονοηθεί ότι μπορούσαν να συνεισφέρουν και οι Έλληνες στον αγώνα αυτόν. Έπρεπε, ακόμη, η ΕΚΚΑ να συμφωνήσει σ' αυτό το ζήτημα, για ν' αρχίσει αμέσως ο εφοδιασμός της με όπλα δι'

αεροπλάνων. Το τελευταίο, όμως, το απέρριψε ο Ψαρρός. Δεν ήθελε ν' αρχίσει αγώνας που θα στηριζόταν στις απολειπόμενες, από τις στερήσεις, σάρκες των Ελλήνων. Έτσι διεκόπη η επαφή με το συμμαχικό παράγοντα και ο Ψαρρός απεφάσισε να ενημερώσει απ' ευθείας το ΣΜΑ με σύνδεσμο που θα έστελνε στο Κάϊρο.Παράλληλα, οι επαφές και οι συσκέψεις μεταξύ Ψαρρού, Λαγγουράνη και Μήταλα συνεχίζονταν τακτικά, ενώ η οργάνωση της περιοχής Παρνασσίδας προχωρούσε μ' επιτυχία σύμφωνα με πληροφορίες του ίδιου του Μήταλα από την Άμφισσα.

ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΟΥ

1942 Συμφωνία συνεργασίας ΕΚΚΑ-ΕΔΕΣ.

Στην Αθήνα, από το Φεβρουάριο του 1942, η συνεργασία Ζέρβα - Ψαρρού - Μπακιρτζήείναι πλήρης ως προς την κατάρτιση και την επεξεργασία κοινού σχεδίου δράσεως και αναπτύξεως του ενόπλου αγώνα και ως προς την κατανομή των ορεινών περιοχών, σης οποίες θα εκδηλωνόταν ο αγώνας αυτός.

Τα συμπεράσματα από τη συνεργασία και η απόφαση για κοινή και συντονισμένη δράση γνωστοποιούνται στο ΣΜΑ, δια της οργανώσεως "Προμηθεύς ΙΙ", που τις αποδέχθηκε. Κατόπιν τούτου πραγματοποιείται τον Απρίλιο του 1942 κοινή σύσκεψη, στην οποία έλαβαν μέρος από τον Προμηθέα ΙΙ (ειδικός σύνδεσμος της SOE): οι Χαρ. Κουτσογιαννόπουλος και Δ. Μπαρδόπουλος, από τον ΕΔΕΣ οι Ναπ. Ζέρβας και Κομνηνός Πυρομάγλου και από την ΕΚΚΑ οι Δ. Ψαρρός, Ε. Μπακιρτζής και Απ. Καψαλόπουλος. Στη σύσκεψη καθορίζονται περιοχές δράσεως οι παρακάτω:

1. Η Ήπειρος και η Δυτική Στερεά Ελλάδα από τον Ναπολ. Ζέρβα και τον Κομν. Πυρομάγλου. 2. Η Κεντρική και η Ανατολική Στερεά Ελλάδα από τον Δ. Ψαρρό.3. Η Δυτική Θεσσαλία από τον συνταγματάρχη Α. Παπαγεωργίου.4. Η Ανατολική Θεσσαλία και ο Όλυμπος από τον συνταγματάρχη Λεων. Σπαή.5. Γενικός Αρχηγός του ένοπλου αγώνα ορίστηκε ο συνταγματάρχης Ε. Μπακιρτζής με το στρατηγείο του στην περιοχή Βαρδουσίων, κοντά στον Ψαρρό.

Στη Βόρειο Ελλάδα, ο Ψαρρός, που προ ολίγου είχε επιστρέψει από τη Θεσσαλονίκη, είχε τη γνώμη ότι, λόγω των ειδικών συνθηκών δεν ήταν δυνατή, στην αρχή τουλάχιστον, η οργάνωση οποιασδήποτε δράσης.

Στην ίδια σύσκεψη καθορίζεται ότι η εμφάνιση και η εκδήλωση του αγώνα στις παραπάνω περιοχές, δεν έπρεπε να βραδύνει πέραν των μέσων Αυγούστου του 1942. Είχε ορισθεί, ακόμη, η 1Ο Σεπτεμβρίου 1942, σαν ημέρα κοινής συσκέψεως όλων των Στρατιωτικών Αρχηγών σε τόπο που θα καθόριζε ο Μπακιρτζής. Αλλά οι δύο τελευταίοι Αρχηγοί δεν συνεκρότησαν τα Αρχηγεία τους, γιατί ο μεν Παπαγεωργίου απεχώρησε το Σεπτέμβριο του 1942 από τον ΕΔΕΣ ο δε Σπαής συνελήφθη, τον Ιούλιο του 1942, από τους Ιταλούς, στο Βόλο και μετεφέρθη στην Ιταλία, όπου παρέμεινε μέχρι το φθινόπωρο του 1943 μετέπειτα δε έφυγε για την Ελβετία.Για τις δύο κύριες οργανώσεις, τον ΕΔΕΣ και την ΕΚΚΑ, θα καταγραφούν τα συμβάντα με τη χρονολογική τους σειρά.

Προθέσεις του ΕΑΜ.

Στην εξέλιξη και στη δραστηριότητα της ΕΚΚΑ έπαιξε αποφασιστικό και καταλυτικό ρόλο το ΕΑΜ. Γι' αυτό θα ιστορηθεί κάπως ευρύτερα ο ρόλος του αυτός.

Το ΕΑΜ, όπως εξετέθη στο τρίτο κεφάλαιο, συγκροτήθηκε κυρίως από το ΚΚΕ, το οποίο το περιέβαλε με το μανδύα της η ΕΛΔ, ώστε να μη φαίνεται η πραγματική του μορφή. Στο ιδρυτικό δεν αναγράφεται τίποτε για ένοπλο ανταρτικό αγώνα. Δεν ρίχνει κοινωνικά συνθήματα. Εμφανίζεται, απ' αρχής μέχρι τέλους βασικά και ουσιαστικά, εθνικοπατριωτικό. Δεν αποδέχεται την εντολή του Στάλιν ν' αρχίσει στην κατεχόμενη Ευρώπη ένοπλος ξεσηκωμός του λαού.

Γράφεται στο ιδρυτικό πως, "για να γίνει δεκτή στο ΕΑΜ οποιαδήποτε οργάνωση -ακόμη και Βασιλοφρόνων- δεν εξετάζεται το παρελθόν ή οι αντιλήψεις της σχετικώς με την μελλοντική ανασυγκρότηση της ελευθέρας και ανεξαρτήτου Ελλάδος, αλλά απλώς η πίστις των εις την ανάγκην του Εθνικού Απελευθερωτικού Αγώνος, η τιμιότης των απέναντι αυτού και η αποδοχή των αρχών του ΕΑΜ". Γράφεται, ακόμη, πως για "την πραγματοποίησιν των ως άνω σκοπών το ΕΑΜ θα ασχοληθεί με όλα τα ζητήματα που απασχολούν καθημερινά τον Ελληνικόν λαόν και με την καθοδήγησιν του αγώνος του Ελληνικού λαού εις την διεκδίκησιν των πάσης φύσεως αιτημάτων του, καθώς και την αντιμετώπισιν της εις βάρος του ασκουμένης ληστείας από τους ξένους κατακτητάς".

Και ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ Γεώρ. Σιάντος απέβλεπε, από την ίδρυση του ΕΑΜ, πρωτίστως στο σχηματισμό τμημάτων στην Αθήνα, τα οποία θα προστάτευαν τις λαϊκές μαχητικές εκδηλώσεις. Κατάρτιζε σχέδιο να συγκροτήσει ένα σώμα 100 ανδρών περίπου, το οποίο αργότερα θ' αναπτυσσόταν πολύ περισσότερο. Οι προοπτικές έφθαναν έως την ελπίδα να καταστεί η δύναμη αυτή "κράτος εν κράτει" σε ορισμένες περιοχές της πρωτεύουσας και την ώρα της απελευθερώσεως να γίνει κυρία της καταστάσεως πριν εμφανιστούν οι Άγγλοι. Στον ανταρτοπόλεμο δεν απέδιδε εξαιρετική σημασία, παρά τις υποδείξεις των συμβούλων του.

Την ίδρυση του ΕΑΜ και το εθνικοπατριωτικό του πρόγραμμα το γνωστοποίησε το ΚΚΕ δια του πυκνού δικτύου του σ' όλη τη χώρα. Είχε, σε μεγάλη μερίδα του λαού, ευμενέστατη απήχηση, υποδοχή και αποδοχή. Για να γίνει αντιληπτό το κύμα ενθουσιασμού στο λαό της υπαίθρου θ' αναφέρουμε πως δέχθηκε να γίνει μέλος του ΕΑΜ ο ανθυπίλαρχος Δημ. Δημητρίου (καπετάν Νικηφόρος) από την Αγόριανη, ένα πανέμορφο χωριό στις πλαγιές του Παρνασσού.

Το γράφει στη σελίδα 161 του 1ου τόμου του βιβλίου «Άντάρτης στα βουνά της Ρούμελης»: «-Στα μέσα Μαρτίου 1942- ...βιαστικός κατέβηκα (από το σπίτι του). Βρέθηκα ξαφνικά μπροστά σε δύο γνωστά μου πρόσωπα. Ήταν ο Κ... που είπε: "Για να μπορέσουμε να πολεμήσουμε τον κατακτητή έγινε το ΕΑΜ". "Εγώ άκουγα άπληστα. Η λέξη "μέτωπο", διαλογίστηκα είναι κομμουνιστική. Ξεδίπλωσε ένα χαρτί. "Εδώ είναι η ιδρυτική Εγκύκλιος του ΕΑΜ. Τη διαβάζουμε; Τελείωσε το διάβασμα και γύρισαν να κοιτάξουν όλοι εμένα. "Είμαι δεκτός" είπα επίσημα. "Συμφωνώ με τους σκοπούς του ΕΑΜ"... "Πότε λέτε για ξεκίνημα;..." Έτσι, απλά γινόταν τότε η προσχώρηση στο ΕΑΜ».

Η αποδοχή του ΕΑΜ στην επαρχία οφείλεται, ακόμη, στην πολύ μεγάλη διάθεση των λαϊκών μαζών στον αγώνα για την απελευθέρωση, και στην εσφαλμένη τακτική των κομμάτων και των άλλων οργανώσεων. Είναι βέβαιο πως τα κόμματα και οι οργανώσεις δεν ήθελαν συνεργασία με το ΕΑΜ, ακριβώς γιατί ήξεραν πως ήταν όργανο του ΚΚΕ. Παρά ταύτα δεν ανέλαβαν τις πρωτοβουλίες για να προηγηθούν του ΕΑΜ, στη συγκρότηση ενόπλων ανταρτικών ομάδων.

Πάντως, την πραγματική πρόθεση του ΚΚΕ την εξέφρασε ο Κώστας Καραγιώργης ένα από τα βασικά στελέχη του, με την ωμή φράση του: "Άμα αποκτήσουμε δύναμη, τότε θα κάνουμε ότι θέλουμε. Αλλά για ν' αποκτήσουμε δύναμη πρέπει ν' απευθυνθούμε προς όλο το λαό. Όχι προς μια μερίδα του μικρή ή μεγάλη". Στην πραγματικότητα το ΚΚΕ δεν απαρνήθηκε τους σκοπούς του: Επεδίωκε να μετατρέψει την Ελλάδα σε κράτος κομμουνιστικό, εφαρμόζοντας τις αρχές της δικτατορίας του προλεταριάτου, τις οποίες δοκίμασαν με τα γνωστά αποτελέσματα οι λαοί της Ανατολικής Ευρώπης και της (πρώην) Σοβιετικής Ενώσεως. Άλλωστε την ίδια ακριβώς στρατηγική ακολούθησαν μ' επιτυχία τα κομμουνιστικά κόμματα των Βορείων γειτόνων μας (Αλβανία, Γιουγκοσλαβία, Βουλγαρία).

Η Ελλάδα, σύμφωνα με τα σχέδια της Κομμουνιστικής Διεθνούς (Δημητρώφ και λοιποί) θα υπαγόταν στην κομμουνιστική Βαλκανική Ομοσπονδία, σαν ένα από τα Ομόσπονδα κράτη της, που θα ήσαν: η Βουλγαρία -στη οποία θα παρεχωρείτο η περιοχή ανατολικώς Κρουσίων Κερδυλλίων μέχρι του Έβρου- η Ρουμανία, η Γιουγκοσλαβία, η Αλβανία και η Μακεδονία -που θα περιελάμβανε μικρά τμήματα της σημερινής Βουλγαρίας (Μακεδονία του Πιρίν) της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας (FYROM) και ολόκληρη την ελληνική Μακεδονία. Επομένως το Ελληνικό Ομόσπονδο κράτος θα περιορίζετο στη Νοτίως του Αλιάκμονος περιοχή. Και την πρόθεσή του αυτή την κάλυπτε το ΚΚΕ με τον εθνικοπατριωτικό μανδύα του ΕΑΜ.

Η πρώτη ανταρτική ομάδα του ΕΛΑΣ. Πρώτες δραστηριότητές του.

Τις πρώτες εβδομάδες του Ιανουαρίου του 1942, η περιφερειακή οργάνωση Φθιώτιδος του ΚΚΕ, διεμήνυσε από τη Λαμία στο πολιτικό γραφείο του κόμματος πως ο γεωπόνος Αθανάσιος Κλάρας (παλιό τοπικό στέλεχός του, που επί δικτατορίας Μεταξά, είχε γίνει "δηλωσίας") προτείνει με πολλή επιμονή να "βγει αντάρτης" στα βουνά της Ρούμελης. Ισχυριζόταν ότι έχει μελετήσει με προσοχή τις συνθήκες, ότι ξέρει καλά την περιοχή και ότι είναι δυνατόν ν' αναπτυχθεί σημαντικός ένοπλος αγώνας στα βουνά της. Το κόμμα, αρχικά, δεν έδωσε σημασία στην πρόταση. Επειδή, όμως, ο Κλάρας επέμενε με πάθος και αυτοπεποίθηση στο σχέδιό του, τελικά, το δέχθηκαν και του έδωσαν την άδεια να πραγματοποιήσει το όνειρό του. Κατήρτισε, τότε, μικρή ένοπλη ομάδα που της έδωσε την ονομασία "Ελληνικός Λαϊκός Ανταρτικός

Στρατός (ΕΛΑΣ)". Το κόμμα την διόρθωσε σε "Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ)". Την επεξέτεινε στις ανταρτικές ομάδες, που δημιούργησε σ' όλη την Ελλάδα, και την θεώρησε σαν αυτοτελή οργάνωση με ιδιαίτερη Κεντρική Επιτροπή, υπαγόμενη στο ΕΑΜ. Την βοήθησε να εκδώσει την εφημερίδα «Άπελευθερωτής».

Ο Κλάρας, από τότε, πήρε το ψευδώνυμο "Άρης Βελουχιώτης" και το βαθμό: "Ταγματάρχης Πυροβολικού". Με οκτώ ένοπλους αντάρτες ξεκίνησε τον αγώνα τη νύχτα της 16ης προς 17η Μαιου 1942 από τη Σπερχειάδα. Η πρώτη του εμφάνιση έγινε στις 22 Μάιου 1942 στη Δομνίτσα Ευρυτανίας, όταν οι κάτοικοι είδαν να εισέρχεται στο χωριό ομάδα 12 ενόπλων σε άψογο στρατιωτικό σχηματισμό με στρατιωτικές στολές, σημαία, τραγούδια και σάλπιγγα. Εκεί ο Άρης εξεφώνησε τον πρώτο πατριωτικό λόγο και κήρυξε την επανάσταση κατά των κατακτητών. Η ενέργεια αυτή, παρ' ότι οι χωρικοί έμειναν, στην αρχή, επιφυλακτικοί, προκάλεσε ανάφλεξη ψυχών. Πίστεψαν πως κηρύχθηκε απελευθερωτική επανάσταση, ένα νέο 1821, με αντάρτες και σημαία. Και με Αξιωματικό επικεφαλής.

Ο Άρης κινήθηκε, έκτοτε, με συνεχώς αύξουσα δραστηριότητα. Αρχικά ήλθε σ' επαφή με τους ληστοφυγόδικους, που ήσαν οπλισμένοι. Άλλους -Καραλίβανο, Μπαλή, Θεοχάρη, Μπάφατους στρατολόγησε στην ομάδα του. Όσους δεν δέχθηκαν να τον ακολουθήσουν -Αβαρίτης και άλλοι-, τους εξόντωσε ανελέητα και με βασανιστήρια. Τον παπά της Παύλιανης ο ίδιος ο Άρης τον άρπαξε από τα γένια, ενώ ιερουργούσε, τον έσυρε έξω από την εκκλησία και τον εξετέλεσε στο προαύλιό της μπροστά στο άφωνο εκκλησίασμα, γιατί κάποιοι τον κατήγγειλαν σαν συνεργάτη των Ιταλών. Οι αμείλικτες μέθοδοι που εφάρμοσε και η σκληρότητά του, υπερέβαιναν κάθε επιτρεπόμενο όριο. Στο μοναστήρι του Δομοκού εξετέλεσε τον μεγαλοκτηματία Μαράθέα και τον επιστάτη του. Συνέλαβε όμηρο το μικρό του παιδί και παρά τις παρακλήσεις της μητέρας του -που προσέφερε ότι της εζητήθη, τελικά το σκότωσε.

Αυτός ο φόνος προκάλεσε γενική αντίδραση. Ακόμα και ο Ηλίας Τσιριμώκος έστειλε αυστηρό σημείωμα στο Γεώργ. Σιάντο, ζητώντας εξηγήσεις. Επισημαίνεται πάντως πως ο ίδιος ο Τσιριμώκος, Επίτροπος (Υπουργός) της ΠΕΕΑ κατά τον Απρίλιο 1944 όταν δολοφονήθηκε ο Ψαρρός, δεν προέβη σε καμμιά διαμαρτυρία για το αποτρόπαιο αυτό έγκλημα.

Ακόμη εστράφη κατά των Σταθμών Χωροφυλακής της περιοχής, τους οποίους αφόπλιζε και με τα όπλα τους εξόπλιζε τους νέους αντάρτες. Τους δε χωροφύλακες απεμάκρυνε από την έδρα τους. Έτσι, μεγάλες περιοχές της Ρούμελης έμεναν χωρίς την παρουσία εκπροσώπων του κατοχικού Κράτους του οποίου η εξουσία παραμεριζόταν και, στη θέση της, οι αντάρτες οργάνωναν την εξουσία του ΕΑΜ. Συγκεκριμένα, σε κάθε χωριό όριζαν τον "υπεύθυνο", που ήταν αρμόδιος για την αποδοχή του ΕΑΜ από τους κατοίκους και για τον πλήρη έλεγχό τους. Ακόμη ο "υπεύθυνος" προέτρεπε τους νέους για την κατάταξή τους στον ΕΛΑΣ και μεριμνούσε για τον εφοδιασμό του σε τρόφιμα και σε άλλο υλικό. Με τη μέθοδο αυτή θεμελιωνόταν το νέο ΕΑΜικό κράτος.

Το Σεπτέμβριο του 1942 η ομάδα του Άρη με τους ληστοφυγόδικους, ενισχύθηκε σοβαρά με την προσχώρηση σ' αυτήν της ανταρτικής ομάδας που είχε σχηματίσει στον Παρνασσό ο Ανθυπίλαρχος Δημ. Δημητρίου (καπετάν Νικηφόρος) και που είχε αποδεχθεί, όπως εξετέθη παραπάνω, τις αρχές του ΕΑΜ. Η ομάδα αυτή, από οκτώ αντάρτες, κόντευε να διαλυθεί από διαφωνίες μεταξύ των μελών της και από τις κακές επισιτιστικές συνθήκες. Δέχθηκε, επομένως, με πολλή ζέση ν' ακολουθήσει τον Άρη και να τον αναγνωρίσει σαν Αρχηγό. Έτσι, η δύναμη των ανταρτών του ΕΛΑΣ έφθασε τους τριάντα.

Δεν θα παρακολουθήσουμε την περαιτέρω δράση της διαρκώς κινούμενης ανταρτικής ομάδας του Άρη. Θα τονίσουμε, μόνο, πως διαρκώς μεγάλωνε η δύναμή της και η έκταση της χώρας μέσα στην οποία ασκούσε έλεγχο και συνεχώς μεταβαλλόταν η οργάνωσή της, που έπαιρνε τη μορφή του προπολεμικού τακτικού στρατού - ομάδες, διμοιρίες, λόχοι, τάγματα, συντάγματα, μεραρχίες, σώμα στρατού, γενικό στρατηγείο. Παραμένει πάντως γεγονός πως τη συγκρότηση του ανταρτικού τμήματος του ΕΛΑΣ υπό τον Άρη, την αγνοούσαν κατά τους πρώτους μήνες της δημιουργίας του, το ΣΜΑ και οι Βρετανικές Υπηρεσίες Μέσης Ανατολής.

Ο Κρίστοφερ Γουντχάουζ, στο βιβλίο του και σε διαλέξεις του βεβαιώνει ότι, όταν η Βρετανική αποστολή σαμποτέρ έπεσε την 1η Οκτωβρίου στα βουνά της Γκιώνας, ο Αρχηγός της Συνταγματάρχης Έντυ Μέιερς συνάντησε τον Καραλίβανο και από αυτόν άκουσε για πρώτη φορά, την ύπαρξη του Άρη. Ο οποίος, όμως δεν μπόρεσε να βρεθεί πουθενά και αν πράγματι υπήρχε και είχε ενημερωθεί, φαινόταν να μην ενδιαφέρεται καθόλου για την άφιξη της αποστολής.

Ενέργειες του ΕΔΕΣ. Δημιουργία των ΕΟΕΑ.

Ο ΕΔΕΣ ιδρύθηκε τον Σεπτέμβρη του 1941 με πρωτοβουλία του συνταγματάρχου Ναπ. Ζέρβα χωρίς τη συμμετοχή και την υποστήριξη κανενός κόμματος, επομένως, δεν είχε τη δυνατότητα να πληροφορήσει τον Ελληνικό λαό. Υπήρχαν μόνο στη Δυτική Στερεά Ελλάδα μια μαχητική ομάδα στην Τριχωνίδα υπό τον ιατρό Γ. Παπαϊωάννου και μια δεύτερη, μεγαλύτερη, στο Βάλτο υπό τον ιατρό, επίσης, Στυλιανό Χούτα, που ήταν γνωστή με την επωνυμία "Εθνική Οργάνωσις Βάλτου - ΕΟΒ" και είχε πραγματοποιήσει μια αρκετά καλή προετοιμασία.

Αλλά ο ΕΔΕΣ με την ΕΚΚΑ ύστερα από την συμφωνία του Απριλίου 1942, για την οποία έγινε λόγος στο κεφάλαιο αυτό, γνωστοποίησαν το γεγονός στο ΣΜΑ, το οποίο ενέκρινε τα συμφωνηθέντα και όρισε να σχηματισθεί από το Ζέρβα, το ταχύτερο δυνατόν, στην ορεινή Δυτική Ελλάδα ανταρτικό σώμα 100 ανδρών. Τον ενίσχυσε οικονομικά από τότε και τον διαβεβαίωσε πως θα έστελνε και άλλη οικονομική βοήθεια, όπλα, εφόδια και πυρομαχικά που θα ζητούσε.

Τις κινήσεις, όμως, του Ζέρβα τις πληροφορήθηκαν οι κατοχικές αρχές, οι οποίες τον επικήρυξαν με σημαντικό χρηματικό ποσόν και θέλησαν να τον συλλάβουν. Κατάφερε, όμως, να τους ξεφύγει και να κρυφθεί. Από το καταφύγιο αυτό ξεκίνησε, στις 23 Ιουλίου 1942, με τέσσερις συνοδούς -τον Κομνηνό Πυρομάγλου, το λοχαγό Μιχάλη Μυριδάκη, τον Ιωάννη Παπαδάκη και τον Παντελή Κωτσάκη- για το Βάλτο, από όπου θα ξεκινούσε την ανταρτική του δράση. Δεν είχαν μαζί τους ούτε "σουγιά" γιατί η οργάνωση δεν διέθετε ούτε ένα τουφέκι. Μόνον, όταν η συνοδεία έφθασε στη Δούνιτσα Βάλτου, εφοδιάστηκε με ένα πιστόλι και ένα μάνλιχερ.

Όπως ελέχθη και πιο πάνω, ο ΕΔΕΣ, τότε, είχε πολύ μικρή εξάπλωση στην ύπαιθρο. Επομένως ο Ζέρβας έπρεπε ν' αρχίσει τη δράση του από το μηδέν, μέσα σε περιβάλλον που δεν τογνώριζε καλά και δεν ήταν απόλυτα φιλικό. Επεδίωξε και πέτυχε συνάντηση με τον Χούτα, στις 9 Σεπτεμβρίου 1942, με τον οποίο συμφώνησαν να συνεργασθούν.

Έτσι ιδρύθηκε το αντάρτικο του ΕΔΕΣ, που πήρε την ονομασία "Εθνικαί Ομάδες Ελλήνων Ανταρτών - ΕΟΕΑ", τη δράση του όμως δεν θα παρακολουθήσουμε του λοιπού.

Πρέπει πάντως να προσθέσουμε πως και ο ΕΔΕΣ, παρά τις πολλές δυσχέρειες που συναντούσε από την έλλειψη πολιτικής οργανώσεως στο χώρο που χρησιμοποιούσε σαν βάση της δραστηριότητάς του, κατόρθωσε να τον οργανώσει ραγδαίως και να εγκαταστήσει πυρήνες του ΕΔΕΣ σε κάθε χωριό το οποίο το ήλεγχαν με προσοχή. Ταυτόχρονα, συγκροτούσε στα χωριά ομάδες ενόπλων που αποτελούσαν τις εφεδρικές ΕΟΕΑ. Αυτές παρέμεναν στον τόπο τους, ασχολούνταν με τα καθημερινά τους έργα, αλλά ήσαν έτοιμες στην πρώτη ειδοποίηση, ν' αρπάξουν τα όπλα και να δράσουν επί τόπου ή να σπεύσουν προς ενίσχυση της μόνιμης δυνάμεως των ΕΟΕΑ. Τέλος πρέπει να τονισθεί πως οι ΕΟΕΑ δεν άσκησαν στην περιοχή τους τη σκληρότητα, την αναλγησία, την υπουλότητα και την τρομοκρατία, που άσκησε ο ΕΛΑΣ στις περιοχές που ήλεγχε. Η συμπεριφορά των ΕΟΕΑ ήταν ήπια και δημοκρατική.

Ενέργειες της ΕΚΚΑ. Νέα αποστολή Μήταλα στη Φωκίδα.

Στις 20 Μαιου 1942 ο Ψαρρός ειδοποιείται και αυτός από το Κάϊρο ότι οι προτάσεις ΕΔΕΣ - ΕΚΚΑ, για τον καθορισμό των περιοχών δράσεως καθεμίας από τις οργανώσεις, έγιναν δεκτές και ότι, μεταξύ 26 και 30 Μαιου 1942 θα ερρίπτοντο στη Γκιώνα όπλα και εφόδια, μέρος των οποίων θα παρελάμβανε η ΕΚΚΑ για να εξοπλίσει αμέσως 100 αντάρτες. Με αυτούς θ' άρχιζε τον αγώνα κατά των κατακτητών, με κυρία αποστολή τη συνεχή παρενόχληση των οδικών και σιδηροδρομικών συγκοινωνιών του εχθρού στην περιοχή Παρνασσίδος. Τον οπλισμό θα τον παρελάμβανε από τον εκπρόσωπο του ΣΜΑ Αλέκο Σεφεριάδη, που ήταν εγκατεστημένος στην Καλοσκοπή. Κατόπιν τούτου ο Ψαρρός, στέλνει στο χωριό αυτό τον Μήταλα, να συναντήσει τον Σεφεριάδη με συνθηματικό τρόπο. Αλλά ο τελευταίος δεν δέχεται τον Μήταλα, πιθανώς γιατί το συνθηματικό της αναγνωρίσεως δεν ήταν το πραγματικό. Τα όπλα και τα εφόδια ερρίφθησαν πράγματι από τα αεροπλάνα στη Γκιώνα, διασκορπισμένα σε μεγάλη έκταση. Τα συγκέντρωσαν, κυρίως, οι ληστοφυγόδικοι Καραλίβανος, Μπάφας, Πολύχρονης που βρίσκονταν εκεί, πριν στρατολογηθούν από τον Άρη.

Τις ρίψεις όμως, αυτές πληροφορήθηκαν οι Ιταλοί, οι οποίοι κατέστησαν αυστηρότερη και αγρυπνότερη την παρακολούθηση των Αξιωματικών της περιοχής. Επιπρόσθετα κίνησαν δικούς τους πράκτορες, συνήθως Ελληνομαθείς Αλβανούς, οι οποίοι, μεταμφιεσμένοι σε μαυραγορίτες και εφίππους δήθεν κυνηγούς, ελυμαίνοντο την περιοχή και παρακολουθούσαν άγρυπνα τους κατοικημένους τόπους, τους ποιμένες και τις ορεινές περιοχές.

Μετά την αποτυχία της αποστολής του ο Μήταλας επέστρεψε, μέσω Αμφίσσης στην Αθήνα και ενημέρωσε τον Ψαρρό. Επακολούθησαν συναντήσεις του τελευταίου με αντιπροσώπους του ΣΜΑ, από τις οποίες προέκυψε ότι οι Βρετανοί δεν ήθελαν ν' αναλάβουν όλα τα βάρη του αγώνα γιατί πίστευαν ότι έπρεπε ν' αναλάβουν ένα μεγάλο μέρος και οι υπόδουλοι Έλληνες και ότι θα εξόπλιζαν όλες τις ανταρτικές οργανώσεις, μηδέ του ΕΑΜ εξαιρουμένου. Κατόπιν αυτών ο Ψαρρός αποφάσισε ν' αποστείλει στη Μέση Ανατολή ειδικό σύνδεσμο της ΕΚΚΑ για να εκθέσει στους συμμάχους την όλη κατάσταση. Ακόμη στέλνει, για τέταρτη φορά το Μήταλα στην Παρνασσίδα, σαν προωθημένο κλιμάκιο της οργανώσεως, στις αρχές Ιουνίου 1942.

Μετά την άφιξή του, ο Μήταλας συναντάται για πρώτη φορά, στην Αγία Ευθυμία με την επιτροπή του Ελληνικού Απελευθερωτικού Στρατού -ΕΑΣ- Κούτρα, Καϊμάρα και Ντούρο και τους προτείνει, εκ μέρους του Ψαρρού, συνεργασία υπό τας διαταγάς του.

Τους διαβεβαίωσε πως ο Ψαρρός θ' ανελάμβανε τον εξοπλισμό των αόπλων μαχητικών τους ομάδων.

Οι τρεις Αξιωματικοί είχαν, καταρχήν, επιφυλάξεις για τη συνεργασία τους με τον Ψαρρό, γιατί είχε συμμετάσχει στο στρατιωτικό κίνημα του 1935 και θεωρείτο ότι δεν είχε λάβει σαφή θέση κατά του Κομμουνισμού. Τελικά δέχθηκαν υπό τον όρο ότι δεν θα δινόταν στον αγώνα πολιτικός χρωματισμός και ότι δεν θα ανελάμβαναν καμιά δέσμευση, πολιτικής ή πολιτειακής φύσεως, έναντι της ΕΚΚΑ. Συγχρόνως ζήτησαν από τον Μήταλα άμεσο δράση κατά των κατασκόπων και των έφιππων κυνηγών. Ο Μήταλας, με τη βοήθεια του διερμηνέα των Ιταλών στην Άμφισσα Σπύρου Καφετζάκη, πληροφορήθηκε πως η ομάδα των εφίππων κυνηγών, από 12 ελληνομαθείς Αλβανούς, θ' ανερχόταν στη Γκιώνα για να ερευνήσει την ύπαρξη δεμάτων οπλισμού που έρριψαν Βρετανικά αεροπλάνα. Σπεύδει τότε, με δύο ενόπλους συμπατριώτες του, και στήνει ενέδρα στη θέση Καψίτσα. Την επομένη, όταν φθάνουν οι κυνηγοί, τους υποδέχονται με πυκνά πυρά και τους υποχρεώνει να τραπούν ατάκτως προς την Άμφισσα για να μην εμφανισθούν, πλέον, στην περιοχή.

Ακόμη ο Μήταλας μύησε στην οργάνωση τον Κωνσταντίνο Τασσόπουλο γιο του εκμεταλλευτή των δασών της περιοχής, και συγκροτεί με τους ξυλοκόπους της επιχειρήσεως, νέο πυρήνα αντιστάσεως. Ομοίως, πυρήνες αντιστάσεως συγκροτεί με τους μεταλλωρύχους της περιοχής και σε πολλές κωμοπόλεις και χωριά που επισκέπτεται -από τη Σουβάλα και το Μπράλο προς Ανατολάς μέχρι το Λιδωρίκι και το Κάλλιο, χωριό που ήδη έχει καλυφθεί από τα νερά της Λίμνης Μόρνου, προς Δυσμάς.

Υπολογίζεται πως, κατά το τέλος Ιουνίου 1942, οι ανεξάρτητες μεταξύ τους ομάδες που οργανώθηκαν από τον Μήταλα είχαν δύναμη 150 ανδρών, αόπλων στην ολότητά τους σχεδόν, ενώ ηδύναμη των ανδρών του ΕΑΣ υπερέβαινε τους 100 με πολύ λίγους ενόπλους. Όμως, όλο αυτό το δυναμικό, το γεμάτο πάθος για τον αγώνα και την ελευθερία, παρέμενε αδρανές και ανοργάνωτο, χωρίς ενιαία διοίκηση και αποστολή. Επομένως δεν ήταν δυνατόν να επιτελέσει ωφέλιμο έργο κτυπώντας τον κατακτητή.

Συνάντηση Επιτροπής ΕΑΣ με αντιπροσώπους ΕΑΜ.

Στο Σερνικάκι -κοντά στην Άμφισσα- έγινε τον Ιούλιο του 1942, με πρωτοβουλία του δικηγόρου Φώτη Τσίγκα, ηγετικού στελέχους του ΕΑΜ Φωκίδος, συνάντηση 10 αντιπροσώπων του ΕΑΜμε τη τριμελή επιτροπή του ΕΑΣ -Κούτρα, Καϊμάρα, Ντούρο- με σκοπό την ανάδειξη Διοικητικής Επιτροπής Παρνασσίδος η οποία θα διηύθυνε τον αγώνα στην περιοχή αυτή. Όμως η συνάντηση απέβη άκαρπη γιατί, κατά τη συζήτηση, διεπιστώθη ότι το ΕΑΜ επεδίωκε να δεσμεύσει τους Αξιωματικούς του ΕΑΣ με το λόγο της τιμής τους, ότι θα πειθαρχήσουν στις αποφάσεις της Επιτροπής, που θα εξελέγετο και που, στην πλειοψηφία της, θα ήταν ΕΑΜική. Οι Αξιωματικοί του ΕΑΣ τόνισαν ότι δεν αναλαμβάνουν καμιά υποχρέωση έναντι του ΕΑΜ και ότι οσάκις πρόκειται περί ζητημάτων στρατιωτικής φύσεως, θα προσφέρουν, ευχαρίστως, τις υπηρεσίες τους σε οποιαδήποτε οργάνωση, αρκεί να πρόκειται για ενέργεια εναντίον του κατακτητή.

Δεύτερη άφιξη Ψαρρού στην Παρνασσίδα.

Όλες τις ενέργειες και τις ανάγκες των μαχητικών ομάδων, τις αναφέρει ο Μήταλας στον Ψαρρό, ο οποίος ενημερώνει το ΣΜΑ και ζητεί επιμόνως την αποστολή οπλισμού. Το ΣΜΑ τον διαβεβαιώνει πως, το δεύτερο δεκαήμερο Ιουλίου θα ερρίπτετο από

αεροπλάνα, οπλισμός και εφόδια στη θέση "Λυρίτσα" της Γκιώνας για την ΕΚΚΑ. Κατόπιν της διαβεβαιώσεως αυτής, ο Ψαρρός σπεύδει και έρχεται στις 15 Ιουλίου 1942, για δεύτερη φορά στην Παρνασσίδα, συναντά το Μήταλα και άλλους οπαδούς του, σχηματίζουν ομάδα από 20 περίπου μαχητές, ανέρχονται στη "Λυρίτσα" και περιμένουν τον οπλισμό, πλην επί ματαίω. Τ' αεροπλάνα δεν έρχονται.

Μετά τη διάψευση, αυτή των προσδοκιών του ο Ψαρρός επιζητεί να συναντήσει τον Αλέκο Σεφεριάδη, που έμενε στην Καλοσκοπή και είχε στενές, δι' ασυρμάτου, επαφές με τη Μέση Ανατολή, για να πληροφορήσει αυτός το ΣΜΑ για τα συμβάντα. Όμως, ο Σεφεριάδης αποφεύγει να συναντήσει τον Ψαρρό και, αντ' αυτού, στέλνει στον τόπο συναντήσεως τον μετέπειτα καθηγητή Πανεπιστημίου Γεώργιο Κόλλια, μέλος του ΕΑΜ. Ο καθηγητής τον βεβαιώνει πως δεν ήξεραν τους λόγους για τους οποίους δεν ερρίφθη ο οπλισμός, τον επετίμησε όμως γιατί αργεί και δεν αρχίζει τον αγώνα με τα υπάρχοντα (;;) μέσα. Αλλά και ο Ψαρρός διαμαρτυρήθηκε έντονα στον Γ. Κόλλιαγια το ότι το ΣΜΑ ενισχύει μόνον τον ΕΛΑΣ και χρησιμοποιεί τον Σεφεριάδη σε τόσο σοβαρή αποστολή, θεωρώντας ότι η όλη στάση του ΣΜΑ έναντι των οργανώσεων δεν είναι άμεμπτος. Εν συνεχεία συναντήθηκε με την επιτροπή του ΕΑΣ η οποία του εξέθεσε τις δυσχέρειες που αντιμετωπίζουν και την εμφάνιση και δράση των ανόπλων ομάδων του ΕΛΑΣ.

Το σπουδαιότερο όμως έργο που επετέλεσε ο Ψαρρός ήταν η αναγνώριση από τον ίδιο της σιδηροδρομικής γραμμής από το Μπράλλο έως το Λιανοκλάδι, την οποία ενήργησε κατόπιν παραγγελίας της SOE, με σκοπό να διαπιστώσει ποιά από τις σιδηροδρομικές γέφυρες που υπήρχαν στο τμήμα αυτό της γραμμής, θα προκαλούσε τη μεγαλύτερη καθυστέρηση στην κίνηση των συρμών ανανετινάσσετο. Την αναγνώριση εξετέλεσε ο Ψαρρός με τη βοήθεια και την υποστήριξη του Μήταλα και 2 μαχητών. Με την έκθεσή του ο Ψαρρός υπεδείκνυε στη SOE γι' ανατίναξη μια από τις γέφυρες της Παπαδιάς, του Ασωπού και του Γοργοποτάμου, με προτίμηση την τελευταία. Η πρόταση έγινε δεκτή από τη SOE, από την οποία αποφασίσθηκε ν' ανατιναχθεί η γέφυρα του Γοργοποτάμου όπως θα εκτεθεί κατωτέρω.

Η άφιξη του Ψαρρού στη Ρούμελη διαδόθηκε αστραπιαία, προκάλεσε μεγάλο ενθουσιασμό και τόνωσε το ηθικό και την πίστη των οπαδών του στον αγώνα. Ήταν φυσικό να συμβεί αυτό, γιατί ήταν τεράστιο το κύρος και το γόητρό του σ' όλη τη περιοχή. Τέλος πριν επιστρέψει στην Αθήνα, έδωσε στους συνεργάτες του τις προσήκουσες οδηγίες και κατευθύνσεις τονίζοντας τους ότι δεν έπρεπε ν' αποθαρρύνονται και ότι τα πράγματα θα έβαιναν καλά.

Γεγονός όμως είναι ότι στη Μέση Ανατολή το α' εξάμηνο του 1942 τα πράγματα δεν έβαιναν καλά για τους Συμμάχους. Ο Ρόμμελ με το Αφρικα-Κορ είχε καταλάβει το Τομπρούκ και απειλούσε την Αλεξάνδρεια. Το Τομπρούκ αποτελούσε ένα σημαντικό λιμάνι ανεφοδιασμού της στρατιάς του Ρόμμελ και η κατάληψη του ανέβασε ακόμα περισσότερο τη στρατηγική αξία της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης - Αθηνών και του λιμένος Πειραιώς εφόσον από αυτότον άξονα διεκινούντο πλέον, ένα μεγάλο μέρος των Γερμανικών εφοδίων προς Αίγυπτο.

Όπως ήταν επόμενο το ενδιαφέρον των Βρετανών και της SOE αυξήθηκε κατακόρυφα για τη διενέργεια καταστροφών σ' ευπαθή σημεία της σιδηροδρομικής γραμμής που θα την έθεταν για καιρό εκτός λειτουργίας. Όλα δε αυτά τα ευπαθή σημεία (γέφυρες μεγάλου ανοίγματος, κατά πρώτο λόγο, σήραγγες δευτερευόντως) ήταν συγκεντρωμένα στ' ορεινό τμήμα της χάραξης της γραμμής από Μπράλλο μέχρι Λιανοκλάδι και περιλαμβάνονται γεωγραφικά στο χώρο της Ρούμελης. .

Επιπροσθέτως η Ρούμελη λόγω του ορεινού της εδάφους και της έλλειψης οδικών αρτηριών, προσεφέρετο ιδιαίτερα για την ανάπτυξη και διεξαγωγή ανταρτικού αγώνος. Στη δύσκολη θέση που είχαν περιέλθει τότε οι Σύμμαχοι στη Μ. Ανατολή είχαν κάθε λόγο να ενισχύουν όλες τις οργανώσεις που μπορούσαν να κτυπήσουν τους Γερμανούς και Ιταλούς, του ΕΑΜ συμπεριλαμβανομένου. Οι διαμαρτυρίες δε του Ψαρρού προς τον εκπρόσωπο του ΣΜΑ αφορούσαν κυρίως την άνιση μεταχείριση που υφίστατο η ΕΚΚΑ ως προς τον ανεπαρκέστατο εφοδιασμό της, πράγμα που εξακολούθησε και τα επόμενα χρόνια και απετέλεσε τη μοναδική αιτία που το 5/42 δεν εξελίχθηκε σε μεγάλη ανταρτική μονάδα. Γιατί, προς τούτο, υπήρχαν και τα ικανά στελέχη και το έμψυχο δυναμικό της Ρούμελης που πρόθυμα συστρατεύονταν και προσέβλεπαν μ' εμπιστοσύνη στον συνταγματάρχη Δ. Ψαρρό.

Άφιξη του Ταγματάρχη Τσιγόντε στην Αθήνα.

Στις 2 Αυγούστου 1942 φθάνει, με υποβρύχιο, στην Ελλάδα από τη Μέση Ανατολή, ο ταγματάρχης πεζικού Ιωάννης Τσιγάντες, σύγγαμπρος του Ψαρρού. Ο αξιωματικός αυτός εξήλθε, πρώτος το 1920 από τη Σχολή Ευελπίδων, αλλά αποτάχθηκε το 1935 γιατί ήταν εκ των πρωτεργατών του κινήματος που έγινε το Μάρτιο του έτους αυτού. Στον Ελληνο-Ιταλικό πόλεμο δεν ανεκλήθη στην ενεργό υπηρεσία. Κατέφυγε στη Μέση Ανατολή μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τους Γερμανούς. Έφθασε με συμμαχικό υποβρύχιο στον Κότρωνα – Λακωνίας με οκτώ άλλους Αξιωματικούς και ασυρματιστές, με τρεις ασυρμάτους, με τρόφιμα, μ' εκρηκτικά και με χρήματα. Ήταν απεσταλμένος της Ελληνικής Κυβερνήσεως Καιρου, του Βρετανικού Ναυτικού και μιας Αγγλο-Ελληνικής Επιτροπής που είχε έδρα το Κάϊρο και είχε συσταθεί με πρωτοβουλία του Αντιπροέδρου της Κυβερνήσεως και Υπουργού Εθνικής Αμύνης Παν. Κανελλόπουλου. Αποστολή του ήταν ν' αποστείλει Αξιωματικούς στη Μέση Ανατολή και να συντονίσει την αντίσταση κατά του κατακτητή με την εκτέλεση δολιοφθορών. Ακόμη να την επεκτείνει σε μαζικούς αγώνες και στον ανταρτοπόλεμο.

Από την τελευταία αποστολή του Τσιγάντε φαίνεται πως οι Βρετανοί και η Ελληνική Κυβέρνηση άλλαξαν μέθοδο ενεργείας. Αποβλέπουν, τώρα, και στην αντίσταση μέσα στην Ελλάδα, προφανώς κατόπιν εισηγήσεων του Κανελλόπουλου. Δεν θα ιστορηθεί στην μελέτη αυτή η όλη δραστηριότητα του Τσιγάντε, που είναι μεγάλη σε έκταση και σημασία. Ο γράφων, που ήταν από τα στελέχη της οργανώσεως "Μίδας 614" του Τσιγάντε, θ' αρκεσθεί μόνον σε ότι συνδέεται με τον Ψαρρό.

Ευθύς ως έφθασε στην Αθήνα, ο Τσιγάντες επεδίωξε να συναντηθεί με τον Επαμ. Τσέλλο, στενό συνεργάτη του Π. Κανελλόπουλου, και με την Επιτροπή των 6 Συνταγματαρχών. Συνάντησε, όμως, μεγάλη ψυχρότητα. Βασική του, ωστόσο, επιδiωξη παρέμεινε η συγκρότηση "Κέντρου Συντονισμού του Αγώνος", που θ' ανελάμβανε την όλη διοiκηση του ανταρτικού αγώνα, τον οποίov προέβλεπε ότι θα ήταν ενιαiος. Το Κέντρο θ' αναγνωριζόταν από την εξόριστη Κυβέρνηση και θα ενισχύετο απ' αυτήν με όλα τα αναγκαία υλικά μέσα για την επιτυχία της αποστολής του. Στο Κέντρο θα συμμετείχε σαν μέλος και ο Ψαρρός.

Γνώμη του Τσιγάντε ήταν η δημιουργία αντάρτικου στον Ταύγετο υπό τον Συν/χη Γιαννακόπουλο -1000 ως 10.000 άνδρες-, στον Παρνασσό υπό τον Ψαρρό -15.000 άνδρες-, στην Ήπειρο υπό τον Ζέρβα -10.000 άνδρες-, στη Θεσσαλία υπό τον Σαράφη -10.000 άνδρες-, στη Χαλκιδική υπό τους Χρυσοχόου και Σφέτσο, στην Κρήτη -1000 άνδρες- και τέλος στη Μακεδονία και στη Θράκη, που θα τις επέβλεπε ο ίδιος ο Τσιγάντες. Οι συνεννοήσεις με τους Αρχηγούς και τους Επιτελείς των Κομμάτων καθώς και με Αξιωματικούς συνεχίζονταν μέχρι και τη μέρα του θανάτου του -14

Ιανουαρίου 1943- χωρίς να καταλήξουν σε αποτέλεσμα. Όπως κατέθεσε ένας των συνεργατών του, επρόκειτο "να πάνε μαζi σ' ένα σπiτι της οδού Πατησiων -εκεί όπου σκοτώθηκε- για να τελειώσει εκεiνη την ημέρα τον κατάλογο για το Εθνικό Συμβούλιο". Αλλά δεν τον τελείωσε. Τον σκότωσαν οι Ιταλοί κατόπιν αιματηρής συμπλοκής.

Καθ' όλη την πεντάμηνη παραμονή του στην Αθήνα, ο Τσιγάντες συνεννοείτο και συνεργάζετο τακτικά και στενά με τον Ψαρρό. Ο τελευταίος έφερνε σ' επαφή τον πρώτο με τις προσωπικότητες που ήθελε να συναντήσει. Προπαντός όμως, ήθελε να συνδεθεί απ' ευθείας με το ΣΜΑ για την προώθηση των επιδιώξεων της ΕΚΚΑ. Οι απασχολήσεις αυτές του Ψαρρού με τον Τσιγάντε ήταν μια από τις αιτiες που ανάγκασαν τον πρώτο να μην είναι συνεπής προς την υποχρέωση που εiχε αναλάβει με το συμφωνητικό ΕΚΚΑ - ΕΔΕΣ, να βρiσκεται στη Ρούμελη το αργότερο στα μέσα Αυγούστου 1942, γεγονός που εiχε πολύ δυσάρεστες συνέπειες στην εξέλιξη του αγώνα.

Αποκλεισμός της ΕΚΚΑ από τη ρίψη οπλισμού.

Τον Αύγουστο 1942, οι ομάδες Ψαρρού ειδοποιήθηκαν από την Αθήνα να περιμένουν ρίψη οπλισμού από αεροπλάνα στη Γκιώνα. Και όπως συνηθιζόταν, απεστάλη στη θέση αναμονής της ρίψεως απόσπασμα υποδοχής της που τοποθέτησε επί του εδάφους τα σήματα αναγνωρίσεως. Τα αεροπλάνα, πράγματι, ήλθαν, αντελήφθησαν τα σήματα, γιατί πέρασαν πολλές φορές επάνω από αυτά και σε χαμηλό ύψος. Παρά ταύτα τον οπλισμό τον έρριψαν στην περιοχή που ήταν εγκατεστημένος ο ΕΛΑΣ, ο οποίος, μέχρι τότε, είχε λάβει και άλλες επτά ρίψεις, ενώ οι ομάδες της ΕΚΚΑ δεν είχαν λάβει καμιά. Το γεγονός αυτό απογοήτευσε τους οπαδούς της ΕΚΚΑ σε τέτοιο σημείο, ώστε πολλοί δεν ήθελαν να λάβουν μέρος άλλη φορά στο απόσπασμα υποδοχής των ρίψεων.

Άφιξη Βρετανικής αποστολής στη Γκιώνα.

Ο Μήταλας λαμβάνει νέα εντολή από την ΕΚΚΑ ν' αναμείνει ρίψεις οπλισμού στο τέλος Σεπτεμβρίου 1942. Σχηματίζει με δυσκολία απόσπασμα υποδοχής από 20 περίπου μαχητές και φθάνει στην ορισμένη θέση. Τη νύχτα της 28ης προς 29η Σεπτεμβρίου φθάνουν στη Γκιώνα τρία αεροπλάνα, τα οποία ξαναγύρισαν άπρακτα στη βάση τους, γιατί δεν βρήκαν τα, επί του εδάφους, σήματα αναγνωρίσεως. Επανέρχονται τη μεθεπομένη νύχτα αλλά δεν βρίσκουν και αυτή τη φορά τα σήματα.

Παρά ταύτα, δύο από τις Βρετανικές ομάδες, η μία υπό τον Συνταγματάρχη Έντυ Μέϊερς (αρχηγό) και η άλλη υπό τον ελληνομαθή Αντισυνταγματάρχη Κρίστοφερ Γουντχάουζ (Κρις), πήδησαν από τα αεροπλάνα στα στραβά. Το τρίτο αεροπλάνο ξαναγύρισε στην Αίγυπτο. Αυτό επιχείρησε και τρίτη, επιτυχή τώρα, πτήση το επόμενο φεγγάρι, του Οκτωβρίου. Ο Μέϊερς, έπεσε κοντά στις Καρούτες Αμφίσσης όπου οι ποιμένες είχαν ανάψει φωτιές για να ζεσταθούν. Συνάντησε, στο πρώτο εικοσιτετράωρο, τον Καραλίβανο με 4-5 αντάρτες που το ντύσιμό τους με "φλουριά" θύμιζε παλαιότερες εποχές. Οι αντάρτες τον βοήθησαν στο μάζεμα των εφοδίων που είχαν διασπαρεί και κατόπιν τον εγκατέλειψαν.

Ο Κρις Γουντχάουζ, εκεί που προσγειώθηκε μαζί με δύο άλλους Βρετανούς Αξιωματικούς και έναν ασυρματιστή, βρήκε, κατά τύχη, τον Μήταλα ο οποίος περίμενε τη ρίψη εφοδίων. Όπως αφηγείται ο Κρις, δύο ημέρες μετά την πτώση, συναντήθηκε με τον Μέϊερς κι αυτό γιατί ο ασύρματος του Μέϊερς είχε χαθεί. Κανείς όμως από τους

δύο δεν μπόρεσε να βρει ίχνη των ανταρτών της Γκιώνας, όπως τους είχαν διαβεβαιώσει στο Κάϊρο -εκτός από τον Μήταλα και τον Καραλίβανο. Έμαθαν, ακόμη, ότι ο Σεφεριάδης, που ερχόταν από την Καλοσκοπή, να τους συναντήσει, είχε συλληφθεί από τους Ιταλούς όταν ερχόταν στο τόπο υποδοχής. Αγνοούσαν την ύπαρξη του ΕΛΑΣ και το όνομα του Άρη Βελουχιώτη το άκουσαν για πρώτη φορά από τον Καραλίβανο. Τον ίδιο δεν τον συνάντησαν ποτέ, αλλά ούτε και ο Άρης έδειξε ενδιαφέρον για την άφιξη τους. Ανεζήτησαν τον Ζέρβα. Αλλά κανείς, στη Γκιώνα, δεν είχε ακούσει το όνομα αυτό, φυσικό άλλωστε, γιατί ο Ζέρβας βρισκόταν 120 χιλιόμετρα μακριά από τη Γκιώνα.

Πάντως, στην ομάδα των Βρετανών, ο Μήταλας παρέσχε πολλές εκδουλεύσεις. Την βοήθησε στη συγκέντρωση των εφοδίων που έφερε, φρόντισε για τη σύνδεσή της με τον Μέϊερς, την προστάτευσε από την καταδίωξη των Ιταλών που πληροφορήθηκαν την άφιξή της, την τροφοδότησε με ότι διέθετε η πτωχή οργάνωσή του Τέλος, έφερε τον Κρις σ' επαφή με τον Τσιγάντε στην Αθήνα, από τον οποίον έλαβε πληροφορίες για το σημείο συναντήσεώς του με τον Ζέρβα.Αποστολή των Βρετανών στα ελληνικά βουνά ήταν η ανατίναξη της σιδηροδρομικής γέφυρας του Γοργοποτάμου -που την είχε υποδείξει ο Ψαρρός, για την οποία είχαν φέρει την απαιτούμενη ποσότητα εκρηκτικών υλών. Την ανατίναξη την αποφάσισε η SOE, γιατί στις 15 Σεπτεμβρίου 1942, ο νέος Αρχιστράτηγος του Γενικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, Στρατηγός Αλεξάντερ, κατά την προετοιμασία της τελικής μάχης του Ελ Αλαμέϊν, ζήτησε από τις μυστικές υπηρεσίες την πραγματοποίηση στο μέγιστο δυνατόν, των καταστροφών των Γερμανικών συγκοινωνιακών γραμμών στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Μετά την ανατίναξη η αποστολή θα επέστρεφε στην Αίγυπτο.

Για την εκτέλεση όμως της ανατινάξεως, χρειαζόταν η βοήθεια ένοπλης δύναμης που θα εξουδετέρωνε τις Ιταλικές δυνάμεις ασφαλείας της γέφυρας και θα εξασφάλιζε τους σαμποτέρ κατά και μετά το διάστημα της ανατινάξεως, έως ότου φθάσουν σε ασφαλές μέρος. Αλλά δυνάμεις ανταρτών της Γκιώνας δεν υπήρχαν. Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ ήσαν άγνωστες στους Βρετανούς. Έτσι, ο Μέϊερς επεδίωξε τη βοήθεια των ΕΟΕΑ - ΕΔΕΣ του Ζέρβα, όπως τον οδήγησε ο Τσιγάντες, αποστέλλοντας για αναζήτησή τους τον Κρις που ήταν δεινός ορειβάτης.

Η πορεία του Κρις προς τον Ζέρβα, η κίνηση της δυνάμεώς του προς τον Γοργοπόταμο, η συνάντησή τους με δύναμη του Άρη, η συμφωνία για συνεργασία στην επιχείρηση των δύο ανταρτικών δυνάμεων, ο καταρτισμός του σχεδίου επιχειρήσεως για την ανατίναξη, ο τρόπος της επιτυχούς εκτελέσεώς της, κατά την 25 Νοεμβρίου 1942 και οι λοιπές λεπτομέρειες δεν θα εκτεθούν σ' αυτή τη μελέτη. Η μάχη του Ελ Αλαμέιν είχε, πάντως, διεξαχθεί (23/10 - 4/11/42) όταν ανετινάχθη η γέφυρα. Είναι, όμως, αναγκαίο να επισημανθεί ότι τα οφέλη της ΕΚΚΑ αν η επιχείρηση υποστηριζόταν από δυνάμεις της, θα ήσαν σημαντικά. Το οποίο θα συνέβαινε εκ του ασφαλούς, αν ο Ψαρρός ανέβαινε στη Φωκίδα από τον Αύγουστο του '42 όπως προβλεπόταν αλλά δεν έγινε γιατί τον κράτησε στην Αθήνα η άφιξη του Τσιγάντε και η κοινή τους προσπάθεια για την επιτυχία της αποστολής του τελευταίου. Αντικείμενο της οποίας ήταν η διοργάνωση ενιαίου αντάρτικου με τη συμμετοχή όλων των δυνάμεων (πολιτικών και στρατιωτικών) της κατεχόμενης χώρας μας.

Είναι όμως απορίας άξιον γιατί το ΣΜΑ, ενώ αποφάσισε τη καταστροφή της γέφυρας στο Γοργοπόταμο και απέστειλε (στα τυφλά όπως απεδείχθη) ολόκληρη ομάδα Άγγλων σαμποτέρ δεν κινητοποίησε έγκαιρα τον Ψαρρό, που ήταν ο καταλληλότερος να σχηματίσει την αναγκαία δύναμη, να υποδεχθεί τη Βρετανική Αποστολή και να πραγματοποιήσει την επιχείρηση όπως την είχε υποδείξει. Η επαφή μαζί του, μέσω

του Τσιγάντε, δεν παρουσίαζε καμία δυσκολία. Έτσι χάθηκε, όχι μόνο πολύτιμος χρόνος για το σαμποτάζ που καθυστέρησε κατά ένα περίπου μήνα -αλλά και η ευκαιρία το αντάρτικο στη Ρούμελη να πάρει άλλη μορφή.

Μόνιμη παραμονή της Βρετανικής αποστολής στα βουνά.

Μετά την επιτυχία της επιχειρήσεως στο Γοργοπόταμο, η Βρετανική αποστολή δεν επανήλθε στη βάση της, στην Αίγυπτο, όπως προεβλέπετο. Με νεώτερη απόφαση, κατά το τέλος του 1942, θα έμενε μονίμως στα ελληνικά βουνά. Ο Ταξίαρχος πλέον, Μέϊερς θα ηγείτο της "Στρατιωτικής Αποστολής του Συμμαχικού Στρατηγείου" και θ' ανελάμβανε τη διεύθυνση του ανταρτικού αγώνα.

Δεν είχε αρμοδιότητα ν' αναμιχθεί στην πολιτική. Θα κατετόπιζε για την υφισταμένη κατάσταση το ΣΜΑ. Είχε όμως τη δυνατότητα να δημιουργήσει ανεξάρτητες ομάδες, υπό τις διαταγές του ΣΜΑ, με τις οποίες θα γίνονταν δολιοφθορές.

Δεν είχε εξουσιοδότηση να οργανώσει μεγάλο εθνικό στρατό. Ο Μέϊερς είχε τη γνώμη πως έπρεπε να δημιουργηθούν στα βουνά τρία συγκροτήματα ανταρτών: ένα στην Ήπειρο με το Ζέρβα, ένα στη Θεσσαλία με το Σαράφη και ένα στη Ρούμελη με τον Ψαρρό. Τα συγκροτήματα αυτά θα έπαιρναν διαταγές και οδηγίες από το ΣΜΑ, μέσω του ίδιου. Αργότερα θα επεδίωκε να οργανωθεί "Κεντρικό Αρχηγείο Ανταρτών" κοντά στα Άγραφα. Στο σχεδιασμό αυτό δεν ελάμβανε υπ' όψιν την ύπαρξη του ΕΛΑΣ που άρχιζε ν' αποκτά σημαντική δύναμη. Θα επεδίωκε, όμως, συνεννόηση και συνεργασία μ' αυτόν για ν' αποφευχθούν προστριβές και συγκρούσεις. Το μέλλον απέδειξε πως οι επιδιώξεις αυτές δεν επετεύχθησαν.

Ενέργειες της ΕΚΚΑ στην περιοχή Φωκίδος. Ο Μπακιρτζής στο Κάϊρο.

Στις 10 Οκτωβρίου 1942, έγινε ρίψη οπλισμού και εφοδίων στη Γκιώνα αλλά τα υλικά διεσκορπίσθησαν σε ευρεία έκταση. Το μεγαλύτερο μέρος τους διηρπάγη από τους κατοίκους των γύρω χωριών, τους ποιμένες και τους φυγόδικους.

Στις 11 Οκτωβρίου φθάνει αιφνιδίως στο Κάϊρο ο Μπακιρτζής, που θεωρείτο ένας από τους ηγέτες της ΕΚΚΑ. Όμως δεν είχε σχέσεις μόνο με αυτή. Στην αρχή επεδίωξε να καταλάβει ηγετική θέση στο ΚΚΕ και να γίνει μέλος του πολιτικού του γραφείου. Αλλά δεν τον δέχθηκαν. Μετείχε στην οργάνωση τρία Άλφα των Γρηγοριάδη, Σαράφη κτλ. Αλλ' απεχώρησε από αυτή. Ήλθε σ' επαφή με την Επιτροπή των 6 Συνταγματαρχών. Τελικά κατέληξε στον Ψαρρό. Με το συμφωνητικό του Απριλίου 1942 μεταξύ ΕΚΚΑ - ΕΔΕΣ είχε ορισθεί Γενικός Αρχηγός του ένοπλου αγώνα και ήταν υποχρεωμένος να συγκαλέσει στις 10 Σεπτεμβρίου 1942, κοινή σύσκεψη όλων των στρατιωτικών αρχηγών του ένοπλου αγώνα. Με την αναχώρησή του από την Ελλάδα παρεβίασε όλες τις υποχρεώσεις που είχε αναλάβει.

Πριν αναχωρήσει είχε δηλώσει στην οργάνωση τρία Άλφα ότι κατεβαίνει στη Μέση Ανατολή για να διαφωτίσει στους Βρετανούς επί των συμβαινόντων στην Ελλάδα και να πραγματοποιήσει ασφαλείς συνδέσεις. Στον ΕΔΕΣ, ότι ήθελε να μεταβεί στη Μόσχα για να τους ενημερώσει περί της καταστάσεως στην Ελλάδα, επειδή πίστευε ότι. η Σοβιετική Ένωση θα έπαιζε παγκόσμιο και πρωτεύοντα ρόλο στη Βαλκανική. Στην Επιτροπή των 6 Συνταγματαρχών, ότι ήθελε να καταταγεί στον Κυβερνητικό Τακτικό

Στρατό.

Ενδεχομένως να επεδίωκε από το ΣΜΑ την ανάθεση σ' αυτόν και δι' επισήμου δηλώσεως, της ηγεσίας του ένοπλου αγώνα στην Ελλάδα. Ίσως, όμως, να ήταν και πράκτορας των Βρετανών (ο Γουντχάουζ το επιβεβαιώνει) οι οποίοι τον κάλεσαν για συνεννοήσεις και για την ανάθεση σ' αυτόν άλλων απoστoλών. Φεύγοντας, ζήτησε από τον Ψαρρό, "να μη βγει στο βουνό" πριν τον ειδοποιήσει από το Κάϊρο, υπόδειξη που ασφαλώς επηρέασε τον Ψαρρό. Η παρουσία του στο Κάϊρο έκανε μεγάλη εντύπωση σε όλους τους κύκλους και προκάλεσε πολλές αντιδράσεις. Τις οποίες όμως κατάφερε να ξεπεράσει προαχθείς μάλιστα σε στρατηγό!

Νέα ρίψη οπλισμού και εφοδίων στη Γκιώνα είχε προγραμματισθεί να γίνει μεταξύ 17 έως 21 Δεκεμβρίου 1942. Εστάλη εγκαίρως το απόσπασμα υποδοχής, που βάδισε σε χώρο που δεν ήταν άμοιρος κινδύνων λόγω ενεδρών των Ιταλών και του δριμυτάτου ψύχους. Είχε μάλιστα, από το ψύχος και ένα νεκρό: τον μαχητή Ιωάννη Βασιλόπουλο. Αεροπλάνα, όμως, και πάλι δεν ήλθαν και το απόσπασμα επανήλθε άπρακτο στην περιοχή του.

Συλλήψεις Αξιωματικών από τους Ιταλούς. Ενέδρα στη Δοβρουβίτσα 18/12/'42.

Οι Ιταλοί, αντιλαμβανόμενοι ότι οι Αξιωματικοί της περιοχής Φωκίδος ήσαν επικίνδυνοι για τα στρατεύματα κατοχής, προέβησαν σε συλλήψεις ομήρων, μεταξύ των οποίων ήσαν ο Ναύαρχος Αγγελής, ο Ταγματάρχης Θ. Μιχαλόπουλος, οι Υπολοχαγοί Γ. Ράπτης, Γ. Κακανάς, Ανδ. Γιαννέτσος, ο ιατρός Ε. Αθανασιάδης -που πνίγηκε όταν το ατμόπλοιο, που τον μετέφερε στην Ιταλία τορπιλίσθηκε στα στενά του Οτράντο- και άλλοι. Επειδή υπήρχε πληροφορία ότι οι όμηροι θα μεταφέρονταν οδικώς από την Ιτέα στη Ναύπακτο συγκροτήθηκε μικτή ανταρτική ομάδα δυνάμεως 25 ανταρτών -18 του ΕΛΑΣ και 7 του ΕΑΣ- μ' επικεφαλής το δικηγόρο Αντώνη Πασσαλή του ΕΛΑΣ και τον αντάρτη Αθανάσιο Μαμαρέλη του ΕΑΣ η οποία κατέλαβε επίκαιρες θέσεις στη θέση"Ανάθεμα" με σκοπό να τους απελευθερώσει. Αλλά οι όμηροι μεταφέρθηκαν, τελικά, δια θαλάσσης, στην Πάτρα. Στις 18 Δεκεμβρίου 1942, η παραπάνω μικτή ομάδα, επιτέθηκε στη θέσηΑοβρουβίτσα -επί της οδού Ερατεινής, Λιδωρικίου- εναντίον Ιταλικού στρατιωτικού αυτοκινήτου, που επέστρεφε στο Λιδωρίκι, αφού, προηγουμένως, οι επιβαίνοντες σ' αυτό λεηλάτησαν και πυρπόλησαν οικίες και συνέλαβαν ομήρους από τα χωριά Βιτρινίτσα, Ερατεινή και Κίσσιλη.

Κατά τη συμπλοκή σκοτώθηκαν 11 Ιταλοί, συνελήφθησαν αιχμάλωτοι άλλοι 11 μεταξύ των οποίων και 2 Αξιωματικοί -όλοι οι αιχμάλωτοι την επομένη εκτελέσθηκαν- ενώ 2 μόνο διασώθηκαν. Το αυτοκίνητο πυρπολήθηκε. Από την ανταρτική ομάδα φονεύθηκε ο σύνδεσμος του ΕΑΣ Δημήτριος Μπαρτζιώτας, το πρώτο θύμα της ΕΚΚΑ. Μετά την επιτυχή ενέργειά της η μικτή ομάδα κατευθύνθηκε προς το Μαυρολιθάρι, έδρα του ΕΛΑΣ. Εκεί οι υπεύθυνοι του ΕΑΜ προσπάθησαν να παρασύρουν στους κόλπους τους, τους αντάρτες του ΕΑΣ. Αλλά δεν το πέτυχαν. Αυτοί μετά ολιγοήμερη παραμονή, διέφυγαν και επέστρεψαν στη βάση τους.

ΟΙ Ιταλοί σ' αντίποινα επυρπόλησαν τα γειτονικά χωριά Αμυγδαλιά και Βιτρινίτσα και εξετέλεσαν επτά οπαδούς της ΕΚΚΑ.

Ανασκόπηση των γεγονότων κατά το 1942.

Με την ενέργεια αυτή, έκλεισε το έτος 1942, γεμάτο από σπουδαία γεγονότα. Άρχισε ο ένοπλος ανταρτικός αγώνας. Ο ΕΔΕΣ, με τις ΕΟΕΑ, άρχισε να δρα στην Αιτωλοακαρνανία και στην Ήπειρο, χωρίς την υποστήριξη κανενός κόμματος.

Το ΕΑΜ, με τη βοήθεια των οργανώσεων του ΚΚΕ, δημιούργησε τον ΕΛΑΣ. Εκτός από την ομάδα του Άρη, στην περιοχή της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας, συγκρότησε ομάδες ανταρτών στη Βοιωτία, με τον Ανδρ. Μούντριχα -Ορέστης- στη Θεσσαλία και στον Έβρο. Στην Αθήνα συγκρότησε εφεδρικά τμήματα του ΕΛΑΣ. Η ΕΚΚΑ έθεσε υπό την προστασία της τις διάσπαρτες μαχητικές ομάδες στη, Φωκίδα, αλλά δεν κατόρθωσε να τις οργανώσει υπό ενιαία διοίκηση. Απλώς τις ενίσχυε και τις κατηύθυνε από την Αθήνα δια του Μήταλα, που πηγαινοερχόταν μεταξύ Αθηνών και Παρνασσίδας.

Οι Βρετανικές υπηρεσίες της Μέσης Ανατολής, και η εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση, αντελήφθησαν μετά τον Γοργοπόταμο πως οι αντάρτες μπορούσαν να καταστούν υπολογίσιμη στρατιωτική δύναμη, ικανή να επιδράσει στα στρατηγικά τους σχέδια της Ανατολικής Μεσογείου και των Βαλκανίων. Γι' αυτό αποφάσισαν να δημιουργηθεί στα βουνά η στρατιωτική αποστολή του συμμαχικού αγώνα που θα οργάνωνε, κατά τον καλλίτερο τρόπο, τη στρατιωτική δύναμη.

Τέλος, πρέπει ν' αναφέρουμε ότι, το 1942, έλαβαν χώρα και πολεμικές ενέργειες όπως:1) Η εξόντωση ουλαμού 50 ανδρών στα Ρικά Παρνασσίδας στις 9 Σεπτεμβρίου, από τον ΕΛΑΣ.

2) Η πολυήμερη, στα μέσα Οκτωβρίου, συμπλοκή 45 ανταρτών των ΕΟΕΑ με 2 Ιταλικά τάγματα στην περιοχή Άρτας - Ακαρνανίας.

3) Η ανατίναξη στις 25 Νοεμβρίου, της σιδηροδρομικής γέφυρας Γοργοποτάμου το κορυφαίο γεγονός της Αντιστάσεως - με κοινή σύμπραξη Βρετανών σαμποτέρ και ανταρτών των ΕΟΕΑ και του ΕΛΑΣ.

4) Οι πενθήμερες, από 18 Νοεμβρίου, πολεμικές ενέργειες 400 περίπου ανδρών από την περιοχή Ελασσόνος -Δεσκάτης- στους οποίους περιλαμβάνονταν και αντάρτες του καπετάν Σμόλικα του ΕΛΑΣ - στην περιοχή Λειβαδίου Ελασσώνος, εναντίον Ιταλικού τάγματος.

5) Η ενέδρα, στις 18 Δεκεμβρίου, στη Δοβρουβίτσα κατά Ιταλικής δυνάμεως από μικτή ανταρτική ομάδα του ΕΑΣ και του ΕΛΑΣ, στην οποία ήδη αναφερθήκαμε.

Το τέλος όμως του 1942 σημάδεψε και το σημείο καμπής του πολέμου που κατέληξε στη συντριβή του Άξονα. Μετά την ήττα του στο Ελ Αλαμέϊν ήταν θέμα λίγων μηνών η αιχμαλωσία του Αφρικα-Κορ και ολίγων εβδομάδων η ολοκληρωτική συντριβή του Φον Πάουλους στο Σταλινγκραντ. Βέβαια για τη τελική νίκη χρειάστηκαν 2 ακόμα χρόνια αιματηρότατων μαχών και θυσιών αμάχων, αλλά το "τέλος της αρχής", κατά τον Τσώρτσιλ, ήταν πλέον ορατό.

ΜΑΧΗ ΔΟΒΡΟΥΒΙΤΣΑΣ ΔΩΡΙΔΟΣ

18 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1942

Οι Ιταλοί αντιλαμβανόμενοι ότι οι Αξκοι της περιοχής ήταν εξαιρετικώς επικινδυνοι για τα στρατεύματα κατοχής ,προέβησαν σε νεες συλλήψεις. Συνελήφθησαν και οδηγήθησαν ως ομηροι στην Ιταλία πολλοί Αξκοι της περιοχής μεταξυ των οποίων Αντ/ρχης Μιχαλόπουλος Θεμ. ,Υπ/γος Ράπτης Γ. Κακανάς Γ. Γιαννέτσος Ανδ., έφεδρος ιατρός Αθανασιάδης Ε., και άλλοι.

Η ομάδα Βαρβάτου - Καϊμάρα - Πασσαλή, κατέλαβε κατόπιν

οδηγιών του Υπ/γου Καϊμάρα επίκαιρες θέσεις στην τοποθεσία

Ανάθεμα της Δωρίδος, με σκοπό να απελευθερώση αυτούς (κατά

πληροφορίες εξ Ιτέας επρόκειτο να μεταφερθούν αυτοί στην

Ναύπακτο), πλην όμως η αποστολή αυτή δεν πραγματοποιήθηκε,

καθώς οι ανωτέρω όμηροι μεταφέρθησαν στην Πάτρα δια θαλάσσης.

Κατά το διάπλουν του στενού του Οτράντο, το Ιταλικό ατμόπλοιο,

εβυθίσθη υπό Αγγλικου υποβρυχίου, πνιγέντων πολλών Αξκων,

μεταξύ των οποίων ο ήρωας της Πίνδου Συντ/ρχης Δαβάκης, ο

υπέροχος πατριώτης Ερωτόκριτος Αθανασιάδης εκ Χρισσού

Παρνασσίδος, και άλλοι

Την 18η Δεκεμβρίου 1942 η ανωτέρω ομάδα επετέθη στην θέση

Δοβρουβίτσα Δωρίδος (επί της δημοσίας οδού Ερατεινής -

Λιδωρικίου) εναντίον Ιταλικού αυτοκινήτου, το οποίο επέστρεφε εις

Λιδωρίκι, αφού προηγουμένως οι επιβαινοντες Ιταλοί λεηλάτησαν και

πυρπόλυσαν οικίες και συνέλαβον ομήρους εκ των χωρίων

Βιτρινίτσας, Ερατεινής και Κίσσελης. κατά την συμπλοκή

εφονεύθησαν 11 Ιταλοί, συνελήφθησαν 11 αιχμάλωτοι, μεταξύ των

οποίων και 2 Αξκοι. Διεσώθησαν δε μόνο 2 , οι οποίοι κατέφυγαν

εντρομοι στη Ιτέα, όπου ανήγγειλαν τα συμβάντα στις Ιταλικές αρχές.

Εκ της ομάδος εφονεύθη ο συνδεσμος Δημ. Μπαρτζώτας εκ

Βουνιχώρας, ο οποίος εθελουσίως προσεφέρθη να μετάσχη στην

επιθετική αυτή ενέργεια ,η οποία υπήρξε η πρώτη οργανωμένη

επίθεση ανταρτων του μετέπειτα 5/42 Συντ. Ευζώνων, εναντίων των

κατακτητών.

Ο ανωτέρω φονευθείς αντάρτης υπήρξε το πρώτο θύμα του εθνικού

μας αγώνος. Οι Ιταλοί εν συνεχεία εις αντίποινα πυρπόλυσαν τα

εγγύς χωρία Αμυγδαλιά και Βιτρινίτσα και εξετέλεσαν αρκετούς

οπαδούς της οργανώσεως.

Ο ΨΑΡΡΟΣ ΣΤΗ ΓΚΙΩΝΑ ΠΥΡΠΟΛΗΣΗ ΑΓ.ΕΥΘΥΜΙΑΣ- ΒΟΥΝΙΧΩΡΑΣ

Την 25 Μαρτίου 1943, επέτειο της Εθνικής Παλιγγενεσίας, αφίχθη ο Συνταγματάρχης Ψαρρός με τον εφ. Υπ/γόν Μήταλαν Ανδρ. εις την περιοχή Αμφίσσης. Μετέβησαν αυθημερόν εις την θέσιν Καψίτσα της Γκιώνας, σημείο υποδοχής υλικών απ' αεροπλάνου. Την αυτήν νύκτα το αεροπλάνο ήλθε, άλλά και πάλιν δυστυχώς δεν επετεύχθη συνεννόησις δια να ρίψη οπλισμό. Εις τάς 26 Μαρτίου έσπευσαν προς συνάντησιν του Συνταγματάρχου οι αξιωματικοί Κούτρας, Καϊμάρας και Ντούρος.Κατά την συνάντησιν αυτήν απεφασίσθη η ταχεία συγκρότησις

μονίμου αντάρτικου τμήματος εκ των ανδρών της περιοχής, οι οποίοι θα πλαισίωναν την ομάδα Βαρβάτου-Παλάντζα-Κοκκόρη με αποστολή την υποδοχή των αναμενόμενων υλικών. Τούτο εκρίθη απαραίτητο, καθ' όσον το ΕΑΜ, πληροφορηθέν την άφιξιν του Ψαρρού, προσπάθησε με κάθε τρόπον να τον συκοφαντήσει και να αντιδράσει εις την οργάνωσιν υπ' αυτού Ανταρτικών Ομάδων. Ούτω συνεκροτήθη την 28 Μαρτίου 1943 ομάς δυνάμεως 50 ανδρών υπό τον Υπ/γόν Ντούρο. Το τμήμα τούτο παρέμεινε εις την ως άνω θέσιν μέχρι της 30 Μαρτίου, οπότε έληξε η προθεσμία αναμονής του αεροπλάνου. Οι εαμίται, εάν τότε είχαν συγκεντρωμένες εις την περιοχή αρκετές δυνάμεις, θα προσεπάθουν οπωσδήποτε να πλήξουν το Σύνταγμα,

αυτήν ακριβώς την εποχή της γενέσεώς του. Ήρχισαν όμως να εμποδίζουν τον εφοδιασμό του τμήματος εις τρόφιμα. Αλλά δια συντόνου νυκτερινής πορείας και υπό πυκνή χιόνα το απόσπασμα μετεκινήθη εις τα βουνά της Βουνιχώρας (θέσις Άντρα-Γούπατο), όπου ετροφοδοτείτο από την Βουνιχώραν και τα Πεντεόρια μερίμνη των αξιωματικών Καϊμάρα και Κούτρα. Το ΕΑΜ έχασε τα ίχνη του αποσπάσματος, διότι εις Πεντεόρια και Βουνιχώραν δεν υπήρχαν οργανώσεις ΕΑΜ αλλά με σκοπό να εμποδίσει την συγκρότησιν του Συν/τος, συνεκέντρωσε δύναμιν 80 ανδρών περίπου, οι οποίοι ήλθαν εις Αγία Ευθυμία με τov Νικηφόρο ή Δημητρίου επικεφαλής δια να οργανώσουν δήθεν την κωμόπολιν κατά το εαμικόν σύστημα, ενώ ο αξιωματικός Ντούρος την είχε

οργανώσει μόνον στρατιωτικώς.Η σκόπιμος παραμονή του ΕΛΑΣ την 7 και 8 Απριλίου 1943 εις το χωρίον τούτο, είχε ως αποτέλεσμα την σύγκρουση του με μικράν φάλαγγα Ιταλικών ταχυδρομικών αυτοκινήτων προερχομένων εκ Ναυπάκτου με προορισμό την Άμφισσα. Οι ελασίται ισχυρίσθηκαν, ότι ήθελαν να αποφύγουν την μάχη, "αλλά τούς επεβλήθη από την επιπολαιότητα του σκοπού, ο οποίος έβαλε κατά της φάλαγγας". Η αλήθεια είναι ότι ο Νικηφόρος είχε δώσει την σχετική εντολή, παρ' όλον ότι οι κάτοικοι του χωρίου τον ικέτευαν να αποφευχθεί η σύγκρουση.Μετά την σύγκρουση ο ΕΛΑΣ απεσύρθη προς τον Παρνασσό (χωρίον Χρισό), όπου εόρτασε τα επινίκια (!), αφού άφησε εκτεθειμένη την Αγ. Ευθυμία εις την μανία των κατακτητών. Ιταλικά στρατεύματα εξ Αμφίσσης επέδραμον την 9ην Απριλίου κατά της Αγίας Ευθυμίας, την έκαψαν και τυφέκισαν πλέον των 20 ατόμων, τα οποία ευρέθησαν εντός του χωρίου.

Το απόσπασμα Ψαρρού, ευθύς ως επληροφορήθη την σύγκρουσιν, έσπευσε εις τον τόπον, όπου έλαβε χώρα αύτη, δια να συνδεθεί με τον ΕΛΑΣ, ίνα από κοινού προστατεύσουν την περιοχή, πλην ούτος είχε φροντίσει ν' απομακρυνθεί εγκαίρως. Την 10 Απριλίου οι Ιταλοί, συνεχίζοντες τα αντίποινα, έκαυσαν εξ ολόκληρου το δυτικά του τόπου συγκρούσεως χωρίον Βουνιχώρα, φονεύσαντες όσους εκ των κατοίκων εύρον εντός αυτού, (30 άνδρες και γυναίκες). Μεταξύ των δια πολυβόλου εκτελεσθέντων εντός μάνδρας, ήσαν ο ανάπηρος του Ελληνοϊταλικού πολέμου (κομμένα τα δύο πόδια) Κατσακούλας Ηλίας, ο ενενηκοντούτης τυφλός γέρων Λουκάς Γκιούλος, ο Πρόεδρος της Κοινότητος Ανάγνος Σωτηρόπουλος κ.ά., ως επί το πλείστον γέροντες.

Ο Καπετάν Νικηφόρος με τα παλληκάρια του εθεάτο μακρόθεν, ως άλλος Νέρων, τας ουρανομήκεις φλόγας και τούς καπνούς των καιγομένων χωρίων. Το λαμπρό δε τούτο κατόρθωμά του (!) εξυμνούν έκτοτε οι ελασίται με το άσμα:

« Η Βουνιχώρα καίγεται και Αγιά Θυμιά ανταριάζει ...»

Το μικρόν άοπλο απόσπασμα Ψαρρού περισυνέλεξε τούς τραυματίας και έθαψε τούς νεκρούς.Ο Συνταγματάρχης Ψαρρός εξέφρασε την γνώμη, ότι σκοπίμως οι ελασίται δημιούργησαν το επεισόδιο με τούς Ιταλούς πλησίον των χωρίων, ίνα με τα αντίποινα κατά των χωρίων σταματήσει η ανάπτυξη του Συντάγματος αφ' ενός και αφ' έτέρου καταστραφούν δύο από τας κυριωτέρας βάσεις εφοδιασμού του Συντάγματος εις έμψυχο και άψυχο υλικό. Το αποτέλεσμα παραταύτα υπήρξε αντίθετο απ ό,τι περίμενε το ΕΑΜ, διότι οι κάτοικοι της Ρούμελης έσπευδαν με ενθουσιασμό εις την οργάνωσιν Ψαρρού. Την 1ην Απριλίου ο Υπολοχαγός Πεζ. Καραδήμας Αλέξ., έκ Καρούτων, αφιχθείς εξ Αθηνών, εστάλη εις περιοχή Ναυπάκτου δια να συνδεθεί με τον Συνταγματάρχη Πλούμην, προκειμένου να δημιουργηθεί πυρήν εις την Ναύπακτο, χωρίς τελικώς να πραγματοποιηθεί τούτο, λόγω μη αποστολής όπλων εκ Μ. Ανατολής. Την 15 Απριλίου αφίχθη εξ Αθηνών ο Ταγματάρχης Πυρ/κού Λαγγουράνης Κωνστ., κομίζων νέον σήμα συνεννοήσεως μετά των αεροπλάνων. Την νύκτα της 15-16 Απριλίου επέταξαν αεροπλάνα άνωθεν της θέσεως Λυκοχορός Βουνιχώρας, όπου ο Σταθμός Δ/σεως του Συν/τος και έρριψαν 4 Άγγλους (Λοχαγός Τζέφ, Επιλοχίας Μπίλ,

Έλλην Συμεωνίδης και Επιλοχίας Μπόμπ), ασυρμάτους, όπλα, πυρoμαχικά, ιματισμόν και λοιπά υλικά. Ούτοι προσγειώθηκαν πέριξ της θέσεως Μεσινή του Λυκοχορού. Δύο μάλιστα εξ αυτών παρέμειναν επί πολλή ώρα κρεμασμένοι με τα αλεξίπτωτά των εις δύο πανύψηλα έλατα (μέχρις ότου απελευθερώθηκαν υπό της Ομάδος υποδοχής του 5/42. Ο Άγγλος Λοχαγός και μετέπειτα Ταγ/ρχης Τζέφ (Γκόφρεϋ Γκόρντον Γκρήντ) απετέλεσε τον Σύνδεσμο του 5/42 Σ.Ε. μετά του Στρατηγείου Μ., Ανατολής. Ο νεαρός ούτος Άγγλος, με το αθλητικό του παράστημα, βοήθησε τον Ψαρρό δια να αναπτυχθεί, αλλά εις βραδύν ρυθμόν, εις τρόπον ώστε το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ενισχυόμενον συγχρόνως δια περισσοτέρων υλικών εκ Μ. Ανατολής, να είναι πάντοτε ισχυρότερον και να μη επιτρέπει τούτο την συγκρότησιν και ισχυροποίησιν του 5/42 Σ.Ε. και άλλων εθνικών ομάδων. Ο Άγγλος ούτος αξ/κός τήρησε παράδοξον στάσιν έναντι του Ψαρρού και των Εθνικιστών εν γένει της Ρούμελης. Ενώ είχε αποσταλεί να βοηθήση τον Ψαρρό, απεναντίας ενίσχυε τον ΕΛΑΣ περισσότερο και η όλη του στάση και η μετέπειτα διαγωγή του απέδειξαν, ότι ούτος διέκειτο ευμενώς περισσότερο προς τούς εαμίτες κομμουνιστές παρά προς τούς εθνικόφρονας Έλληνες. Αυτό αποδεικνύεται και εκ του ότι η φρουρά του απετελείτο από κομμουνιστές και ΟΧΙ από εθνικιστές αντάρτες.

• Η Βουνιχώρα υπήρξε η ακρόπολις του εθνικισμού κατά την Κατοχή λαμβανομένου υπ' όψιν ότι ουδείς εκ των 1.000 περίπου κατοίκων της υπήρξε κομμουνιστής. Απετέλεσε μίαν των κυριοτέρων βάσεων του 5/42 Συντάγματος Ψαρρού, εις το πλευρό του οποίου είχε ταχθεί σύσσωμου αυτό το μικρό και ηρωικό χωριό.Βεβαίως και τα υπόλοιπα χωρία της Παρνασσίδος όπως π.χ., η Αγ. Ευθυμία, τα Πέντε Όρια, η Σιγδίτσα, η Τριταία κλπ, δεν υστέρησαν εις την ανάπτυξιν και οργάνωσιν του Κινήματος Έθν. Αντιστάσεως.

•

ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ

5/42 ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΕΥΖΩΝΩΝ

20 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1943

Ο ενθουσιασμός των κατοίκων όταν έμαθαν την άφιξη των Άγγλων, ήταν μεγάλος, η δε προθυμία κατατάξεως εις τας ομάδας του Ψαρρού, παρά την προπαγάνδα του ΕΑΜ, μεγάλη. Πολλοί αντάρτες του ΕΑΜ θέλησαν να προσχωρήσουν στας ομάδας του Ψαρρού, αλλά δεν εγένεντο δεκτοί προς αποφυγή προστριβών. Εξωπλίσθησαν και συνεκροτήθησαν αρχικώς 5 Λόχοι Ανταρτών ως ακολούθως:

1 Λόχος υπό τον Λοχαγό Κούτρα,1 λόχος υπό τον Υπολοχαγό Καϊμάρα,

1 Λόχος υπό τον Υπολοχαγό Ντούρο, 1 Λόχος υπό τον Υπολοχαγό Καραδήμα και1 Λόχος υπό τους Ανδ.Μήταλα και Παπαριστείδη.Οι Λόχοι αυτοί απετέλεσαν Σύνταγμα του οποίου Διοικητής ήταν ο Συντ/ρχης Ψαρρός, Υποδιοικητής ο Ταγ/ρχης Λαγγουράνης Κ., εξ Αμφίσσης.

Την 20 Απριλίου στην τοποθεσία Λυκοχορός Βουνιχώρας εστήθη η κυανόλευκος και έγινε η επίσημη τελετή της Ορκομωσίας παρουσία των Άγγλων και πλήθους οπαδών της Οργανώσεως οι οποίοι έσπευσαν να παρακολουθήσουν την συγκινητική αυτή τελετή.Η 20η Απριλίου 1943 θα μείνη αλησμόνητος, σε όσους την έζησαν εκεί ψηλά εις τας ελευθέρας κορυφάς της Γκιώνας, αλλά και ιστορική διότι υπήρξε η αφετηρία ενός εθνικού αγώνος προς απελευθέρωση και διάσωση της Ελληνικής φυλής.

Ο απλός εκείνος όρκος απαγγελόμενος από τον παπά ενός γειτονικού χωριού και επαναλαμβανώμενος με πίστη και ενθουσιασμό από τους Αξκους και Αντάρτες, έλεγε τα εξης:

ΟΡΚΙΖΟΜΑΙ ΝΑ ΦΥΛΑΤΤΩ ΠΙΣΤΗΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑΝΑ ΑΓΩΝΙΣΘΩ ΜΕΧΡΙ ΤΗΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑΣ ΡΑΝΙΔΟΣ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ ΜΟΥ ΔΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΙΩΞΗ ΤΟΥ ΚΑΤΑΚΤΗΤΟΥΝΑ ΘΕΩΡΩ ΑΔΕΛΦΟ ΜΟΥ ΚΑΙ ΝΑ ΣΥΝΤΡΕΧΩ ΚΑΘΕ ΕΛΛΗΝΑ ΣΕ ΟΠΟΙΑΝΔΗΠΟΤΕ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝ ΑΝΗΚΗΑΡΚΕΙ ΝΑ ΠΟΛΕΜΑ ΤΟΝ ΚΑΤΑΚΤΗΤΗ

Ο Συντ/ρχης Ψαρρός μετά την ορκομωσία προσεφώνησε τους Αξκους και αντάρτες με συγκινητικά λόγια τονίσας ότι αποκλειστικός σκοπός του

Συντάγματος ήτο, η απελευθέρωση της πατρίδος και ότι Αξκοι και Αντάρτες ουδεμία υποχρέωση πολιτικής, πολιτειακής , ή κοινωνικής φύσεως , ανελάμβανον έναντι της οργανώσεως Ε.Κ.Κ.Α. Τούτο εγράφη και εις την Ημερησία Διαταγή του Συντάγματος.

Τότε η οργάνωση ΕΑΣ μετωνομάσθη εις 5/42 Συντ. Ευζώνων. Πράγματι εις το συγκροτηθέν Συνταγμα εδόθη,τιμής ένεκεν το όνομα του συντάγματος της περιοχής "5/42 Συντ.Ευζ.", το οποίο διεκρίθη τόσο εις την Μικρά Ασία, όσο και κατά την Εποποιία της Αλβανίας.Το Σύνταγμα τούτο των ανταρτών του Ψαρρού επέπρωτο να συνεχίσει την ένδοξον ιστορία του παλαιού τοιουτου εναντίoν των κατακτητών και να σβήσει στο τέλος μέσα σε ποταμούς αίματος εξ αιτίας της εξτρεμιστικής ηγεσίας του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.

To EAM-ΕΛΑΣ εθορυβήθη και άρχισε να κατασκοπεύει και να συκοφαντεί το Σύνταγμα.Και δικαιολογημένα,διότι η δημιουργία ενός Στρατιωτικού τμήματος αρτίως οργανωμένο, διοικουμένου υπό εμπείρων και μαχητικών στελεχών του Ελληνικού Στρατού και αποτελουμένου από εθνικόφρονας μαχητάς και όχι κομμουνιστικού, αποτελούσε σοβαρό κώλημα στα καταχθόνια σχέδια του ΚΚΕ.

Επεσκέφθησαν διαδοχικά το Σύνταγμα από 21-25 Απριλίου στη θέση Λυκοχορός Βουνιχώρας αρκετοί βαθμοφόροι του ΕΛΑΣ, ως ο Διαμαντής πολιτικός καθοδηγητής του τάγματος Παρνασσίδος του ΕΛΑΣ, ο Νικηφόρος -καπετάνιος του ίδιου τάγματος, Συντ/ρχης Ζούλας- Δντης του 34ου Συντ. του ΕΛΑΣ και άλλοι.

Το Σύνταγμα υπήχθη υπό τας διαταγάς του Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής. Το ΕΑΜ προσεποιείτο κατ' αρχάς ότι ευνοεί την ανάπτυξη του Συντάγματος και κάλεσε τον Ψαρρό εις Παρνασσό( χωριό Αγόριαννη) για να υπογράψη δήθεν συμφωνητικόν συνεργασίας ΕΑΜ-5/42 Σ.Ε.-Στρατηγείου Μ. Ανατολής.

Ο Συντ/ρχης Ψαρρός φύσει ειλικρινής και αγνός απο χαρακτήρος έχων όλη την καλή διάθεση συνεγασίας καίτοι ώφειλε να είναι περισσότερο δύσπιστος προς το ΕΑΜ, αφού παρέλαβε μικρή δύναμη και τον άγγλο σύνδεσμό του Τζεφ, μετέβη εις το παραπάνω χωριό μετά πορείας 15 ωρών. Εκεί καμμία εργασία δεν έγινε αλλά απλώς ήθελαν να τον βολιδοσκοπήσουν κα να εξακριβώσουν το πολιτικό πρόγραμμα και τις επιδιώξεις του.

AΦΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΕΙΣ ΣΤΡΩΜΗΝ ΓΚΙΩΝΑΣ (13-14 ΜΑΪΟΥ 1943)Το Σύνταγμα την 1ην Μαϊου μεταστάθμευσεν εις θέσιν Καψίτσα, δυτικώς του χωριού Σιγδίτσα. Εις την περιοχήν ταύτην εδέχθη μίαν ρίψην υλικών και η δύναμίς του ηυξήθη εις 180 άνδρας. Οι Ιταλοί διάδωσαν, ότι κατά τας 20

Μαϊου θα ενεργήσουν εκκαθαριστικάς επιχειρήσεις προς τον Παρνασσόν και Γκιώνα. Κατόπιν τούτου εις σύσκεψιν του Συν/ρχου Ψαρρού - ΕΛΑΣ - Άγγλου Ταγ/ρχου Τζεφ κατενεμήσθησαν οι τομείς δράσεως και αντιμετωπίσεως του κατακτητού.

Το Συν/γμα ανελάμβανε την διαφύλαξιν του δρομολογίου από το χωρίον Καλοσκοπήν μέχρι την Στρώμην. Η Στρώμη ωρίσθη ως έδρα του Συν/τος , καίτοι η εν λόγω αποστολή εις πολλούς αξκους εδημιούργησε υπονοίας, παρα ταύτα, κατόπιν επιμονής του άγγλου συνδέσμου Τζεφ και διότι ο Συν/ρχης Ψαρρός εθεώρει τους αρχηγούς του ΕΛΑΣ ωσάν τον εαυτόν του, το σύνταγμα συνεμορφώθη και την 4ην Μαϊου εγκατεστάθη εν επισταθμεία εις Στρώμην, κειμένην επί των Β. υπορειών της Γκιώνας και εντός χαράδρας. Εκεί μετέφερεν όλους τους εφοδιασμούς του και τα πυρομαχικά του.

Ο ΕΛΑΣ, με πρόφαση τας επιχειρήσεις των Ιταλών συνεγκέντρωσε εις περιοχήν Μαυρολιθαριού τα αρχηγεία Αττικής, Δωρίδος, Λοκρίδος κλπ., δυνάμεως 800 ανδρών, δηλ. όσους αντάρτας είχε εις Στερεάν και Θεσσαλίαν. Οι Άγγλοι την 10ην Μαϊου 1943 ενίσχυσαν δια μιας ακόμη ρίψεως το Συντ/γμα και η δύναμις ηυξήθη εις 210 άνδρας. Την 11ην Μαϊου ο Τζεφ έδωσεν εντολήν εις το Συν/γμα (εκτελών δήθεν διαταγή του Στρατηγείου Μ. Ανατολής) να παραδώση οπλισμόν 100 ανδρών εις το ΕΛΑΣ, το οποίον θα αντικαθίστα εις προσεχήν ρίψην, δια να χρησιμοποιηθή ούτως επι τας επικειμένας επιχειρήσεις κατά των Ιταλών και ιδίως εις δολιοφθοράς της σιδηροδρομικής γραμμής Αθηνών-Θεσσαλονίκης, αι οποίαι επρόκειτο να γίνουν τας επομένας ημέρας κατόπιν εντολής του Στρατηγείου Μ. Ανατολής.

Ο Δ/κτης του Συν/τος, μολονότι οι Αξκοί του δεν έβλεπαν με καλό μάτι τας συγκεντρώσεις του ΕΛΑΣ και του επρότειναν να μετασταθμεύσουν εις άλλην περιοχήν και να μην παραδώσουν τον οπλισμό, εξετέλεσε τη δήθεν διαταγήν του Στρ. Μ. Ανατολής και παρέδωσε τον οπλισμόν τούτων εις τον ΕΛΑΣ. Τοιαύτη ήτο η αγαθη προαίρεσις του Ψαρρού και η καλή του διάθεσιν προς συνεργασίαν. Ο Συν/ρχης είχε την γνώμην ότι το Συν/γμα, ως υπαγόμενον εις το Στρ. Μ. Ανατολής, θα ήτο σεβαστόν εις τον ΕΛΑΣ και ότι επιπλέον δεν συνέφερεν εις τον απελευθερωτικόν αγώναν να διαλυθή το 5/42 Σ.Ε.

Το απόγευμα της 13ης Μαϊου εισήλθον θριαμβευτικώς εις την Στρώμην ο Άρης με τους καπεταναίους των Αρχηγείων του έφιπποι, (Μπελής, Ορέστης, Νικηφόρος,κλπ.), γενόμενοι ενθουσιωδώς δεκτοί υπό των Εαμιτών κατοίκων του χωριού. Επεσκέφθησαν τον Δ/την του Συντ/τος, ο οποίος τους υπεδέχθη φιλικώς και τους εφιλοξένησεν. Ως αποτέλεσμα ιδίας συσκέψεως Ψαρρού και Άρη ανεκοινώθη ότι η συμφωνία είναι πλήρης και ότι η συνεργασία μελλοντικώς θα ήτο απόλυτος. Απεφασίσθη μάλιστα όπως την επομένην αναχωρήσουν Αξκοί των δύο οργανώσεων διά την αναγνώρισην της

σιδηροδρομικής γραμμής Αθηνών- Θεσσαλονίκης. Το Συν/γμα ευρίσκετο το εσπέρας της ιδίας ημέρας εις την εξής κατάστασιν:

Τα τμήματα Κούτρα, Καϊμάρα και Μήταλα, δυνάμεως 100 ανδρών, ευρίσκοντο εν καταυλισμό εις το αεροδρόμιον υποδοχής υλικών, μεταξύ των χωρίων Στρώμης και Πανουργιάς , όπου είχον πέσει προ ολιγων ημερών ορισμένα υλικά, εκ λάθους του αεροπόρου ερρίφθησαν εις το χωρίον Ανατολή και παρελήφθησαν υπό του ΕΛΑΣ.

Το υπόλοιπον της δυνάμεως του Συν/τος, ήτοι Επιτελείον, τμήματα Ντούρου, Καραδήμα, κλπ. μετά των εφοδιασμών του, ευρίσκετο εις το χωρίον Στρώμην, με τους άνδρας κατανεμημένους εις διάφορα καταλύματα.

Ο Ψαρρός μετά του Επιτελείου του είχε εγκατασταθή εις την οικίαν του Αντ/ρχου Παπανικολάου, εξαιρετικού πατριώτου και καλού ηγήτορος. Τα τμήματα του ΕΛΑΣ ήσαν εγκατεστημένα εις τα γειτονικά χωριά Μαυρολιθάρι και Καλοσκοπή. Ο Συν/ρχης Ψαρρός, μετά τας γενομένας κατά το απόγευμα της 13ης Μαϊου συζητήσεις περί συνεργασίας μετά των Αρχηγών του ΕΛΑΣ εν μέσω ατμοσφαίρας εγκαρδιότητος και φιλικών εκδηλώσεων, ουδέν υποψιάσθη περί των εχθρικών διαθέσεων τούτων.

Ο Άρης αφού δια δόλου επληροφορήθη το σύνθημα-παρασύνθημα του 5/42 Σ.Ε, δια να εισέλθη δήθεν μικρόν τμήμα προς ανάπαυσιν κατά την νύκταν, εκινητοποίησεν, ευθύς ως ενύκτωσεν, όλα τα τμήματα του ΕΛΑΣ από όλας τα κατευθύνσεις προς Στρώμην και την εκύκλωσαν.

Ο ίδιος ο Άρης συνοδευόμενος υπό ισχυράς δυνάμεως, εισήλθε την νύκτα εντός του χωριού και αφού εκύκλωσεν τον σταθμό διοικήσεως του Συντ/τος εζήτησε τελεσιγραφικώς από τον Ψαρρόν όπως διαλύση το 5/42 Σ.Ε, εντός 3 ωρών και παραδώση τον οπλισμό εις τον ΕΛΑΣ. Του ανακοίνωσε δε ότι ήτο κυκλωμένος από παντού και ότι τα εκτός του χωριού τμήματα του είχον αφοπλισθή. Εν εναντία περιπτώση τον απείλησε ότι << θα εκοκκίνιζαν τα νερά του Μόρνου από την σφαγήν>> .

Ο Συν/ρχης Ψαρρός έμεινεν κατάπληκτος από την σατανικήν αυτήν πλεκτάνην του ΕΛΑΣ. Τα γεγονότα εξελίσσονται τώρα υπό δραματικάς συνθήκας. Είναι αποφασισμένος να αποφύγη την αιματοχυσία διότι, ως ετόνιζε πάντοτε, δεν θέλει να χυθή ούτε μία σταγόνα αδελφικού αίματος. Καλεί τους παρόντας Αξκους εις ιδιαιτέραν σύσκεψιν και με συγκίνησιν τους

ανακοινώνει τα διαδραματισθέντα, τους εξορκίζει και τους καλεί να πειθαρχήσουν εις τας διαταγάς του.Όλοι συμφωνούν δια την αυτοδιάλυσιν του Συντάγματος και ζητούν να επιστρέψουν ελεύθεροι εις τα χωρία των. Ο Άρης δέχεται τούτο και ζητεί από τον Ψαρρόν "να υπογράψη δήλωσιν, ότι αν δεν προσχωρήση εις τον ΕΛΑΣ δεν πρόκειται να αναμιχθή εκ νέου εις τον απελευθερωτικόν αγώνα". Ο Ψαρρός αρνείται να υπογράψη την δήλωσιν και ο Άρης τον οδηγεί αιχμάλωτον εις Μαυρολιθάρι μαζύ με τον Ταγματάρχην Λαγγουράνην Κ.Την πρωϊαν της 14 Μαϊου 1943 έπαυσε πλέον να κυματίζει η γαλανόλευκος και δοξασμένη σημαία του 5/42 εις τα ελεύθερα βουνά της Γκιώνας. Τα τμήματα του ΕΛΑΣ αφόπλισαν τους εντός της Στρώμης άνδρας του Ψαρρού και ελεηλάτησαν τους εφοδιασμούς του Συντάγματος. Το τμήμα Ντούρου με αρκετούς ενόπλους διέφυγε τον αφοπλισμόν και εκινήθη δια μέσω ατραπών προς Νότιον Γκιώνα.Εκ των Αξκων του Συν/τος ουδείς προσεχώρησεν εις τον ΕΛΑΣ, πλήν του Ανθ/γου Γεωργιάδη, ο οποίος βραδύτερον εξειλίχθη εις φανατικόν ηγετικόν στέλεχος τούτου, προαχθείς μάλιστα μέχρι του βαθμού του Ταξιάρχου. Εκ των ανταρτών, προσεχώρησαν εις τον ΕΛΑΣ ελάχιστοι (3-4), οι οποίοι κατήγοντο από μεμακρυσμένας περιοχάς.

Ο Άγγλος σύνδεσμος του 5/42 Συν/τος, Ταγ/ρχης Τζεφ, μετά της συνοδείας του, ετέθη υπό περιορισμόν εις Στρώμην από τον Βελουχιώτην. Τα τμήματα του 5/42, τα οποία ηταν στρατοπεδευμένα εις το οροπέδιον άνωθεν της Στρώμης, το οποίον εχρησιμοποιείτο ως αεροδρόμιον, αγνοούσαν εντελώς τα διαδραματισθέντα εντος της Στρώμης. Κατά τα ξημερώματα παρουσιάσθη εις το αεροδρόμιον, ομάς εκ 15 ανδρών του ΕΛΑΣ με εντολήν του Άρη να αφοπλίση τους άνδρας του 5/42. Ούτοι συνελήφθησαν και απεπέμφθησαν υπό των Αξκων με την σύστασιν, όπως έλθη ο αρχηγός των να πάρη τα όπλα του 5/42.

Μετ' ολίγον κατεύθασεν υπό συνοδείαν ο μόνιμος Ανθ/γος Γεωργιάδης του Συν/τος διαβιβάζων διαταγήν του Συν/χου Ψαρρού, όπως κατέλθουν οι Αξκοί Κούτρας και Μήταλας δια να λάβουν διαταγάς εν τω μεταξύ δε να αποφευχθή κάθε ρήξις με τον ΕΛΑΣ.

Προς τουτο κατήλθε ο Λγος Κούτρας, ενώ οι Υπολοχαγοί Καϊμάρας και Μήταλας μετεκίνησαν τα τμήματα προς Γκιώναν και κατέλαβον δεσπόζον ύψωμα εν εναμονή επιστροφής του Κούτρα. Ούτος επέστρεψεν μετά 2ωρον συνοδευόμενος υπό του πολιτικού καθοδηγητού του ΕΛΑΣ Πλάτωνος και ακολουθούμενος υπό σοβαρού τμήματος του ΕΛΑΣ, το οποίον εκινείτο κυκλωτικώς. Ο Υπολ/γος Καϊμάρας ηπείλησεν ότι θα κάμη χρήσιν των όπλων εάν δεν κρατηθούν τα τμήματα του ΕΛΑΣ εις μεγάλην απόστασην, το οποίον και έγινε.

Παραταύτα όλα τα τμήματα του ΕΛΑΣ, κινηθέντα από Πανουργιάς και Καλοσκοπής, κατέλαβον τα υπερκείμενα υψώματα της Γκιώνας και ήρχισαν να βάλλουν κατά των τμημάτων του 5/42, τα οποία ηναγκάσθησαν να κάνουν χρήσιν πυρών, να διασπάσουν τον εχθρικών κλοιόν και να τραπούν προς τα λημέρια της Ν. Γκιώνας, πλην του τμήματος Κούτρα, το οποίο συνεμορφώθη προς την δ/γην του Ψαρρού.

Οι διαφυγόντες ήσαν οι μόνοι, οι οποίοι δεν έζησαν το δράμα της Στρώμης. Το τμήμα Κούτρα μετά των Αξκων κατήλθεν εις Στρώμην, όπου παρέδωσε τον οπλισμό του, όπως έγινε και με τους άλλους την πρωϊαν της ίδιας ημέρας. Ο Υπολ/γος Μήταλας δεν θέλησε να συμμορφωθή με την εντολήν του Ψαρρού και καθ' οδόν διέφυγε προς Σιγδίτσαν.

Εν τω μεταξύ ο άγγλος σύνδεσμος του 5/42 ΣΕ. Ταγ/ρχης Τζεφ ανέφερε τα του αφοπλισμού της Στρώμης εις τον αρχηγόν της Αγγλικής αποστολής , Ταξίαρχον Έντυ Μάγιερς, ο οποίος έφθασεν εσπευσμένως την επομένην εις Μαυρολιθάρι, όπου συνήντησεν τον Άρην εις την οικίαν, εις την οποίαν εκρατείτο υπό τούτου αιχμάλωτος ο Ψαρρός με τον Λαγγουράνην.

Εις Μαυρολιθάρι ο Μάγιερς απευθυνόμενος προς τον Άρην τον ερώτησε, με ποιό δικαίωμα αφώπλισε το 5/42 και κρατεί αιχμάλωτον τον Ψαρρόν. Αυτός απάντησε ότι είχε λάβει ρητήν διαταγήν από το Κ.Ε του ΕΑΜ, "Να μην υπάρχει στη Ρούμελη καμμιά άλλη Εθνική Ομάδα εκτός από τον ΕΛΑΣ". Εν συνεχεία απήτησε από τον Άρη να απολύση τον Ψαρρόν, αλλ' ούτος απήντησεν ότι δεν ήτο εξουσιοδοτημένος προς τούτο. Μετά ταύτα έλαβε μέρος η κάτωθι διαλογική και έντονος συζήτησις μεταξύ Έντυ και Άρη, παρουσία του Ψαρρού η οποία θα παραμείνη ιστορική, διότι το δράμα της Στρώμης υπήρξεν η απαρχή μιάς μεγάλης Εθνικής Τραγωδίας.

Ο Ταξίαρχος Έντυ διεμαρτυρήθη προς τον Άρην εντονότατα εξ ονόματος του Στρατηγείου Μ. Ανατολής δια την διάλυσιν του 5/42 Συν/τος ειπών επί λέξει:

ENTY : Η πράξις αύτη του ΕΛΑΣ είναι εχθρική και στρέφεται κατά του Συμμαχικού Στρατηγείου Μ. Ανατολής, διότι το 5/42 είναι σύμμαχον τμήμα συγκροτηθέν κατόπιν εντολής τούτου.

ΑΡΗΣ : Και ο ΕΛΑΣ είναι σύμμαχος του Στρατού της Μ. Ανατολής

ΕΝΤΥ : Συμφωνώ, αλλά αυτό που εκάματε αποτελεί εχθρικήν πράξιν και θα επιβραδύνη κατά πολύ την απελευθέρωσιν της Ελλάδος.

ΑΡΗΣ : Aυτό αφορά ημάς. Σας παρακαλώ να μην αναμειγνύεσθε εις τα

εσωτερικά ζητήματα της χώρας.

ΨΑΡΡΟΣ : (π ρ ο φ η τ ι κ ό τ α τ α) ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΕΚΑΜΑΤΕ ΕΙΝΑΙ Η ΑΡΧΗ ΕΝΟΣ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ. ΕΙΝΑΙ ΜΕΓΑ ΠΟΛΙΤΙΚΟΝ ΣΦΑΛΜΑ, ΘΑ ΣΑΣ ΣΤΟΙΧΙΣΕΙ ΠΟΛΥ ΚΑΙ ΘΑ ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΠΑΛΙΝ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.

ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΚΑΙ Β' ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΟΥ 5/42 (29/5 – 24/6/1943)

Την 29η Μαϊου 1943 ο Συν/ρχης Ψαρρός εκληθη απο τον Ταξιαρχο Έν τυ εις το στρατηγείο του, όπου εβρίσκοντο και οι αρχηγοί του ΕΛΑΣ (Σαράφης, Σαμαρινιώτης, Άρης). Εκεί του διεβίβασε απόφαση του Στρατηγείου Μ.Ανατολής περί ανασυγκροτήσεως του 5/42 Σ.Ε.Οι αντι π ρ ό σ ω π ο ι του ΕΛΑΣ συμφώνησαν όπως επιστρέψουν τον αφαιρεθέντα οπλισμό του Συν/τος (200 όπλα) και τα τρόφιμα.Οι κεντρικές επιτροπές του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ απεδοκίμασαν και κατεδίκασαν την κατα του Συν/τος εχθρική ενέργεια του αρχηγείου Στερεάσς Ελλάδος του ΕΛΑΣ, το δ ε Γεν. Στρατηγείον του ΕΛΑΣ εξέδωκε την υπ' αριθ. 9 (28-5-43), Δ/γην π ρ ο ς τα τμήματα του ΕΛΑΣ, που με την οποία διετάχθησαν οι οργανώσεις ΕΑΜ - ΕΛΑΣ να μην φέρουν κανένα εμπόδιο εις την ανασυγκρότηση του 5/42 Σ.Ε., αλλ' απεναντίας να βοηθήσουν ταύτην. Εννοείται ότι η

Διαταγή αυτή ουδέποτε εξετελέσθη, αλλα παρέμεινε εις τα χαρτιά.

ΔΟΛΟΦΟΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΛΑΣ ΕΙΣ ΤΑΡΑΤΣΑΝ ΓΚΙΩΝΑΣΤο Σύν/μα ειχε λαβει τα συνήθη μέτρα ασφαλείας δια την περίπτωση κινήσεων του εχθρού π ρ ο ς Γκιώνα. Την εσπέραν της 22 Ιουνίου αφίχθει σύν δ ε σ μ ο ς της οργανώσεως του Συν/τος από το χωριό Λευκαδίτι, ο οποίος ανέφερε ότι σημαντικη δύναμη του ΕΛΑΣ (800 περ.άνδρες) συνεκεντρώθη εις το εν λόγω χωρίον με τον σκοπόν δήθεν επιθέσεως κατά της Ιταλικής φρουράς Λιδωρικίου.

Οι Αξκοι του Συν/τος ανησύχησαν εκ της πληροφορίας ταύτης και υπέ δ ε ι ξ α ν εις τον Συν/χη Ψαρρόν να λάβει έκτακτα μέτρα ασφαλείας. Ούτος θέλων να τους καθησυχάσει, ισχυρίσθει ότι ήτο αδυνατον να κ τ υ π ή σ ε ι ο ΕΛΑΣ το Συν/μα μετά τη νέα συμφωνία. Ούτω τα τμήματα του Συν/τος παρέμειναν εν καταυλισμό εις τας θέσεις των, με την διαφορά ότι εγκατεστάθησαν φυλάκια εις π ρ ο ω θ η μ έ ν α ς θέσεις (Τρίσελη, Σπυθάρια, Γεροντόβραχος, Ρωμέϊκο κλπ).Ευθύς ως ενύκτωσεν ολόκληρος η δύναμη του ΕΛΑΣ, οπλισμένη με βαρύ οπλισμό, ξεκίνησε από το χωριό Λευκαδίτι π ρ ο ς νότο και κατόπιν εστράφη π ρ ο ς ανατολάς και αφού ανήλθεν επί της Γκιώνας, έφθασεν περί τα ξημερώματα εις τα υψώματα της Ταράτσας.Επικεφαλής των τμημάτων τούτων ήταν ο Λγος Φώτης Βερμαίος (Γρηγοριάδης Φοίβος) και ο Νικηφόρος (Ανθ/ρχος Δημητρίου).Μόλις έφθασαν εις την θέση Τρίσελη απέστειλαν τον κομμουνιστή Λασπούλαν (Γ. Κρικέλαν) εκ Λευκαδιτίου με το εξής τελεσίγραφον π ρ ο ς το Συν/μα:"Έχωμεν Δγη του Γεν. Αρχηγείου του ΕΛΑΣ να σας διαλύσωμεν αν δ ε ν παραδοθήτε αμέσως". Ο Συντ/χης Ψαρρός απήντησε επί λέξει : ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ, καταγανακτισμένος δια τη νέα άτιμον και αντεθνική ταύτη π ρ ά ξ ι ν του ΕΛΑΣ.

Τα τμήματα του ΕΛΑΣ τριπλάσια εις δύναμη του 5/42 και με βαρύτατο οπλισμό, επιτεθέντα π ρ ο σ έ κ ρ ο υ σ α ν εις την πείσμονα και ηρωική αντίσταση την οποία π ρ ο έ β α λ ε το Συν/μα καθ'όλη την ημέρα. Τα τμήματα του Συν/τος δ ε ν ήταν καλά οργανωμένα, ούτε εκπαί δ ε υ σ η ειχε γίνει εις τα νέα όπλα, λόγω του ότι οι ρίψεις όπλων συνεχίζοντο ακόμη.Παρά ταύτα οι άνδρες του Συν/τος ευρεθέντες εις κατάσταση αμύνης λόγω της αδικαιολογήτου και δολοφονικής νέας κατά του Συντ/τος επιθέσεως του ΕΛΑΣ, τον αντιμετώπισαν σθεναρώς και ε π ρ ο ξ έ ν ι σ α ν σοβαρότατες απώλειες εις τα τμήματα τούτου. Οι απώλειες του Συν.τος ανήλθον εις 3 νεκρούς και 5 τραυματίες. Ο Αξκος της Αεροπορίας Τσίγκας εκ Χρισού, συλληφθείς αιχμάλωτος ως τραυματίας, εξετελέσθη επι τόπου.

Η πείσμων και αιματηρά αύτη μάχη της Ταράτσας διεξήχθη ως εξής:Εις το αριστερό (θέση Σπιθάρια) ετάχθη το τμήμα του αεροπόρου Τσίγκα , εις το δ ε ξ ι ο κα εις την περιοχή Καράπαπα (Μαύρη Πέτρα) το τμήμα του Ταγ/χου ΚρανιάΟ λόχος Κούτρα κατέλαβε τον Γεροντόβραχον, ο λόχος Καϊμάρα τον αυχένα Ποντομούλας (Κυυδωνιά) με την ομάδα του Οπλαρχηγού Βαρβάτου επί της κορυφής της Κριθαριάς. Ο λόχος Ντούρου τον αυχένα Χιονιάς, το δ ε ανοργάνωτο ακόμξ τμήμα Παπαβασιλείου όπισθεν του τμήματος Κρανιά εις την περιοχή Ρωμέϊκο. Επί πλέον ειχαν εγκατασταθεί εις τους αυχένας Γαρδινίτσας και Ελάτου.

Καθ' ον χρόνο ο λόχος Καϊμάρα μετέβενε να καταλάβη τας θέσεις του συνήντησε εις τη Νοτίαν έξοδον του στενωπού Ποντομούλας τον Ανθ/γον Κατσίμπα του ΕΛΑΣ με ισχυρο τμήμα το οποίο είχε λαβει διατάξεις μάχης. Το τμήμα τούτο οδήγησε ο εν λόγω Ανθ/γος δια μέσου του Β. των Καρουτών δάσους, με τον σκοπόν να χ τ υ π ή σ ε ι το Συντ/μα εκ των νώτων και να φέρει σύγχυσιν εις την διάταξή του.Ο Υπ/γος Καϊμάρας αμέσως παρέταξεν τους άνδρες του π ρ ο ς μάχη και κάλεσε τον Κατσίμπα να πλησιάσει για να εξακριβώσει τας π ρ ο θ έ σ ε ι ς του. Ούτος του απάντησε ότι "είχε λάβει Διαταγή να χ τ υ π ή σ ε ι το Συντ/μα, διότι δήθεν ο Ψαρρός δ ε ν υπέγραψε κάποιο συμγωνητικόν". Ο Καϊμάρας του υπενθύμισε π ρ ο γ ε ν ε σ τ έ ρ α ν ρητήν δήλωσιν του ιδίου, παρουσία του Ταγ/χου Λαγγουράνη, " ότι ο τελευταίος αφοπλισμός του 5/42 εις Στρώμην ήταν σφάλμα και αν ήμουν εγώ παρόν δεν θα άφηνα τον Άρη να το κάνει".Κατόπιν o Καϊμάρας του συνέστησε π ρ ο ς αποφυγή α δ ε λ φ ο κ τ ό ν ο υ συρράξεως, να επιστρέψει από τον ίδιο δρομολόγιο που ήρθε. Ούτως συμφώνισε και οι δύο π ρ ώ η ν α δ ε λ φ ι κ ο ί φίλοι συμμαθηται και συνά δ ε λ φ ο ι , έσφιξαν τα χέρια και απεχωρίσθησαν. Πλήν όμως αντί να π ρ α γ μ α τ ο π ο ι ή σ ε ι την υπόσχεσή του ο Κατσίμπας, θέλησε δολίως ενεργών, να καταλάβει την κορυφή της Κριθαριάς, π ρ ο ς αντιπερισπασμόν και συγχυσιν εις τα νότα του 5/42. Ταύτη όμως είχε καταλάβει νωρίτερα η ομάδα του οπλαρχηγού Βαρβάτου, με την υποστηριξιν του Λοχαγού Κούτρα.

Κατά της ομάδος ταύτης επετέθη ο Ανθ/γος Κατσίμπας χωρίς να δυνηθή να την ανατρέψει και εξουδετερώσει. Ο Υπ/γος Καϊμάρας, καταλαβών ταχέως επικαίρους θέσεις επι της κορυφογραμμής Χιονιά, έσπευσε δια δυό ομάδων προς βοήθεια του Βαρβάτου. Η μάχη διήρκεσε 4 ώρες περίπου με αποτέλεσμα να διαλυθεί τελείως το τμήμα Κατσίμπα, ο ίδιος δε να διαφύγει την αιχμαλωσία δια της φυγής.

Ο Καϊμάρας τους συλληφθέντες αιχμαλώτους αφήκεν ελευθέρους τους δ ε τραυματίας περιέθαλψε και έθαψε τους νεκρούς.Οι αξκοι και αντάρτες του 5/42 ευρισκόμενοι εν αμύνη επολέμησαν με πείσμα καίτοι ου δ ε μ ί α ν διάθεσιν είχον να κ τ υ π η θ ο ύ ν με τους Ελασίτες τους οποίοιυς εθεώρουν τότε ότι ήσαν ακόμη Έλληνες.

Εις την μάχην ταύτην παρουσιάσθη το δραματικόν φαινόμενον να πολεμά και να κ τ υ π ά ο α δ ε λ φ ό ς τον α δ ε λ φ ό ν , όπως συνέβη με τους α δ ε λ φ ο ύ ς Δημήτριον και Νικ. Κοτρώνη, αμφοτέρους εκ Βουνιχώρας Παρνασσίδος.Εν τω μεταξύ ο λόχος Ντούρου εκινήθη δια πλευρικής κινήσεως και έσπευσεν π ρ ο ς βοήθεια του Καϊμάρα, αλλά όταν έφθασεν εκεί η μάχη είχε τελειώσει, ενώ εις τα υψλωματα Ταράτσας - Ρωμέϊκο συνεχίσθη μέχρι του απογεύματος οπότε τα πυρα αραίωσαν εκατέρωθεν.Ο γενναίος Ταγ/χης Κρανιάς ενήργησεν αντεπίθεσιν και έτρεψεν τους Ελασίτες εις φυγή π ρ ο ς τη θέση Νεράϊ δ ε ς οι οποίοι πανικοβληθέντες δ ε ν ετόλμησαν να πλησιάσουν εκ νέου τα τμήματα Κρανιά - 5/42. Ο Κρανιάς ζήτησε πυρομαχικά και ενισχύσεις από τον Ψαρρό.

ΑΥΤΟΔΙΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ Ο Συντ/χης Ψαρρός δια να αποφύγη την εξακολούθηση της αιματοχυσίας και τον α δ ε λ φ ο κ τ ό ν ο ν , ως έλεγεν, πόλεμο, διέταξε τα τμήματά του να διακόψουν τα πυρά εφ' όσον δ ε ν απειλούνται. Τα τμήματα του ΕΛΑΣ απεσύρθησαν π ρ ο ς Β. με βαρείας απωλείας ενω του 5/42 π ρ ο ς Ν.

Μετά τη μάχη συνήντησε τον Άγγλον Ταγ/χη Τζεφ και τον παρεκάλεσε να μεσολαβήση όπως παυσει ο ΕΛΑΣ τις επιθέσεις, ενισχύσει δ ε το 5/42 δια ορισμένων μέσων τα οποία του υπέ δ ε ι ξ ε ν , ούτως ώστε το Σύν/μα να δυνηθή να εκπληρώση την αποστολή του. Τον παρεκάλεσε δ ε π ρ ο ς τούτοις όπως η μεσολάβησις και η ενίσχυσις π ρ α γ μ α τ ο π ο ι η θ ή το ταχύτερον (εντός 2-3 ημερών) , δ ε δ ο μ έ ν ο υ ότι η απομάκρυνσις των τμημάτων του από τις βάσεις εφοδιασμού των εδημιούργει δυσχερίας ανεφοδιασμού. Εν εναντία περιπτώσει εδήλωσεν εις τούτον απεριφράστως ότι θα διαλύσει το 5/42.Μετά παρέλευσιν 4ημέρου εις τας 28/6/1943, επειδή όχι μόνο καμμίαν απάντησις δ ε ν εδόθη αλλ' αντιθέτως ο Ταγ/χης Τζεφ έ δ ε ι ξ ε ν αδιαφορίαν και αδράνειαν, ο Συντ/χης Ψαρρός βλέποντας αναπόφεκτον την εξακολούθησιν της αιματοχυσίας και τον άσκοπον αλληλοσπαραγμόν των Ελλήνωνν, απεφάσισεν να αυτοδιαλύσει το 5/42.Οι Αξκοί του με καρδιά γεμάτη θλίψιν συνεφώνησαν . Ο ίδιος με τους Αξκους Παπαβασιλείου, Λαγγουράνη, Καϊμάρα, Ντούρο και Τεμπέλη διεπεραιώθησαν εις το Αίγιον όπου παρέμειναν κρυπτώμενοι τόσον από τους Ιταλούς όσο καο από το ΕΑΜ το οποίο τους εζήτει.

Μετά τη διάλυση το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ήρχισε να εξασκεί π ρ ω τ ο φ α ν ή τρομοκρατίαν και διωγμούς κατά των ανταρτών και οπαδών του 5/42. Τους συνελάμβανε, τους αφόπλιζε, τους απεγύ μ ν ω ν ε , τους υπέβαλλεν εις μεσαιωνικά βασανιστήρια και τους υποχρέωνε να π ρ ο σ χ ω ρ ή σ ο υ ν εις το ΕΑΜ, άλλως τους εξετέλει.

Όσον αφορά την ευθύνην της δολοφονικής επιθέσεως του ΕΛΑΣ εις Ταράτσαν Γκιώνας εξηκριβώθησαν βραδύτερον τα εξης: Ο επικεφαλής των επιτεθέντων τμημάτων του ΕΛΑΣ Φώτης Βερμαίος (Φοίβος Γρηγοριάδης) εκλήθη να δώση εξηγήσεις ενώπιον του Γεν. Στρ. του ΕΛΑΣ (Άρης, Σαράφης και Βλαχόπουλος Ορφεύς, αναπληρωτής του Τζήμα). Ούτος εδικαιολογήθη ότι ενήργησε σύμφωνα με το εις χείρας του σήμα του Γεν. Αρχηγείου του ΕΛΑΣ Στερεάς, το οποίον σαφώς καθώριζεν την διάλυσιν του 5/42 με υπογραφήν του Αντ/ρχου Ζούλα, ο οποίος ήτο ο Στρατιωτικός αρχηγός τούτου. Ο παριστάμενος Ζούλας παρεδέχθη την έκδοσιν της Δ/γης χωρίς να εξηγήση ποιός του έδωσε τοιαύτην εξουσιοδότησιν. Το περίεργον είναι ότι ούτε ο Ζούλας ούτε κανείς άλλος ετιμωρήθη δια την αντεθνικήν αυτήν πράξιν, γνωστην τακτικήν άλλως τε του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ εις παρομοίας περιπτώσεις.

ΤΡΙΤΗ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΙΣ ΤΟΥ 5/42 Σ. ΕΥΖΩΝΩΝ

Μετά την αύτοδιάλυσιν του 5/42 Συν/τος οι Άγγλοι άξ/κοί Eντυ, Αρθουρ και Τζέφ ηρχισαν νά αναζητούν τον Συντ/ρχην Ψαρρόν και τούς άξ/κούς του Συν/τος με τον σκοπό, όπως τούς κοινοποιήσουν σπουδαιότατης σημασίας διαταγή του Στρατηγείου Μ. Ανατολής. Έκτός δε τούτου ειδοποίησαν όπως μεταβεί αυτοπροσώπως ο Ψαρρός εις το χωρίον Μεσοχώρα, δια νά παραστεί ως μάρτυς κατηγορίας εις την ύπόθεσιν Βερμαίου (Φ. Γρηγοριαδη)-Νικηφόρου δια την αδικαιολόγητον έπίθεσίν των, με τμήματα του ΕΛΑΣ κατά του 5/42 Σ.Ε. εις την περιοχή Ταράτσας Γκιώνας.

Ό Συντ/ρχης Ψαρρός ηρνήθη νά παρευρεθεί, δια το γελοίο της υποθέσεως, δεδομένου ότι δικασταί, κατηγορούμενοι και μάρτυρες ήσαν όλοι υπεύθυνοι δια την δολοφονική έπίθεσιν κατά του Συν/τος. Διεδόθη αργότερο ότι κατεδικάσθησαν εις 5ετη φυλάκισιν οι υπεύθυνοι, άλλά με αναστολή δηλ. "έρριψαν στάχτη στα μάτια του λαού".Καθημερινώς κατέφθαναν σύνδεσμοι των Άγγλων εις Αίγιο, κομίζοντες έγγραφα, δια των όποίων καλούν τον Ψαρρόν, όπως μεταβεί προς συνάντησίν των εις Ρούμελη, προκειμένου κατ' εντολή του Στρ. Μέσης Ανατολής νά ανασυγκροτηθεί το 5/42 με

νέους όρους και εγγυήσεις. Ό Συντ/ρχης Ψαρρός κατ' αρχάς ήτο ανένδοτος, έδυσπίστει προς πάντες, είχε αποκαρδιωθεί, πλην όμως προσεδόκει κάποια έξέλιξιν.

Ή Κεντρική Επιτροπή της οργανώσεως ΕΚΚΑ τον πίεζε νά δεχθεί συνάντησιν, τελικώς δε, υπακούων ούτος εις τάς διάταγάς του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής και αντιλαμβανόμενος την ανάγκην συνεχίσεως του απελευθερωτικού αγώνος, διεπεραιώθη εις Ρούμελη και μαζί με τον Γ.Καρτάλην πολιτικό αντιπρόσωπο της οργανώσεως ΕΚΚΑ, συνήντησε κατ' αρχάς τον Άγγλο Ταγ/ρχην Τζέφ και κατόπιν μετέβη εις το χωρίον Περτούλι Τρικάλων, όπου συνηντήθη μετά του Eντυ, την 29 Ιουλίου 1943. Εν τω μεταξύ όλοι οι άξ/κοί του 5/42, οι όποίοι εύρίσκοντο εις Αίγιο διεπεραιώθησαν εις Στερεά Ελλάδα, πλην του Ύπολ/γου Ντούρου, ο όποίος παρέμεινε επί τινας ημέρας δια την προώθησιν άξ/κων εξ Αθηνών και την όργάνωσιν των άξ/κων της περιοχής Αιγίου. Κατά την εκεί παραμονή του διέτρεξε τον κίνδυνο της συλλήψεώς του.

Ό Ταξίαρχος Εντυ κατόρθωσε τότε νά επιτύχει την ίδρυσιν του Κοινού Γενικού Στρατηγείου των Αντάρτικων ομάδων με συμμετοχή του ΕΔΕΣ και ΕΛΑΣ.Εκεί έγένοντο μακραί συζητήσεις μεταξύ του Εντυ, Ψαρρου και των αντιπροσώπων του ΕΛΑΣ. Ό Ψαρρός δια νά ανασυγκροτήσει το Σύν/μα έζήτησεν ως πρώτη δόσιν 1.000 όπλα, έγγύησιν ότι ο ΕΛΑΣ δεν θα αντιδράσει εις το έργον του Συν/τος και ελευθερία οργανώσεως ανταρτικών ομάδων και εις άλλες περιοχές, τούτο υπεσχέθησαν τόσον οι Άγγλοι, όσον και οι αντιπρόσωποι του ΕΛΑΣ και την 31 Ιουλίου 1943 υπεγράφη συμφωνητικό αμοιβαίας συνεργασίας όμοιο με εκείνο, το όποίον είχαν υπογράψει ο ΕΛΑΣ και ο ΕΔΕΣ. Ό Συντ/ρχης Ψαρρός ανεγνωρίσθη τότε ως Αρχηγός της Ρούμελης υπό των αντιπροσώπων του ΕΛΑΣ. Άλλά ή Ιστορική αυτή απόφασις έγινε βραδύτερο αφορμή οξυτάτης διαμάχης μεταξύ των δύο οργανώσεων.

Το Γεν. Στρατηγείο του ΕΛΑΣ εξέδωσε την υπ' αριθ. Ε.Π. 93/ 31-7-43 Δ/γήν του, υπογεγραμμένη από τούς Άρη, Σαράφη και Σαμαρινιώτην, με την οποίαν αφ' ενός μεν ανεγνώριζε απόλυτα τη βαριά ευθύνη του ΕΛΑΣ για την αδικαιολόγητη επίθεση της 23 Ιουνίου και την διάλυση του 5/42 Συν/τος, αφ' έτέρου διάτασσε την επιστροφή εις το Συν/μα, ολοκλήρου του διαρπαγέντος από αυτό κατά τάς προηγουμένας διαλύσεις οπλισμού και υλικού και την ανάληψιν κατά κάποιον τρόπον ηθικής υποχρεώσεως εκ μέρους του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, εις το νά δυνηθεί νά ανασυγκροτηθεί απρόσκοπτα το 5/42.

Ό οπλισμός αυτός και τα ,διαρπαγέντα τρόφιμα και λοιπά υλικά ουδέποτε επεστράφησαν εις το Σύν/μα παρά τάς εκδοθείσας τρεις αυστηρότατες διαταγές του Γεν. Στρατηγείου του ΕΛΑΣ προς την ΧΙΙΙ Μεραρχία, ή όποία κάθε φοράν, ισχυρίζετο ότι «έχει αναφερθεί εις την Κ.Ε. του Ε.Α.Μ. εις τάς Αθήναις, ή όποία ητο ανώτερη από το Γενικό Στρατηγείο και ότι ενεργούνται ύπ' αυτού ανακρίσεις »

ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΙΣ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΝΤΑΡΤΩΝ.

Ό Συντ/ρχης Ψαρρός, πριν επιστρέψει εις την έδρα του Συν/τος, απέστειλε εις τούς αξ/κούς του δια συνδέσμου αντίγραφο του υπογραφέντος συμφωνητικού και τάς σχετικάς διαταγάς ανασυγκροτήσεωςτου Συν/τος. Κάλεσε δε τούς αξ/κούς του Συν /τος, όπως συγκεντρώσουν άπαντες τούς ένόπλους αντάρτες των και μεταβούν προς συνάντησιν του τότε Ύποδ/του του Συν/τος Άντ/ρχου Λαγγουράνη Κων/νου εις περιοχή Καρουτων, όπου θα ανέμεναν την κάθοδο του.Ταυτοχρόνως αφίχθησαν εξ Αθηνών και διαφόρων άλλων περιοχών αρκετοί αξ/κοί, πρόθυμοι όπως «υπό την σημαία του Συν /τος πολεμήσουν» δια την απελευθέρωσιν της πατρίδος των. Μεταξύ αυτών ήσαν οι:

Ταγ/ρχης Μαρούδας έκ Θάσου, Ταγ/ρχης Βοσκίδης, Αρχηγός της οργανώσεως 5/42 Λοκρίδος, Φαρμάκης έξ 'Αραχώβης, Άντ/ρχαι: Άμούντζας , Μαναίος Λ., Βλαχος Σπ., μετέπειτα Έπιτελάρχης του Στρατηγείου ΕΚΚΑ Ρούμελης, Σμηναγός Κυριαζης Ίων., Ταγ/ρχης Κρανιας Άρ., Διοικητής του λόχου Εύελπίδων, Ταγ/ρχης Δούκας Στέφανος (σύνδεσμος του μετέπειτα Γεν. Στρατηγείου της ΕΚΚΑ μετά 5/42, Ταγ/ρχης Φωτιας Χρ.Λοχαγός Δεδούσης Εύθ., Γεροδημος Παναγ. Καραδήμας Άλεξ., Δεδούσης Αλεξ., Σταυρόπουλος Χαρ., Θεοφανίδης Ν., Ύπολ/γός Κολόμβας Κων., Παξινός Βασ., Ζαντές Κ., Παπανικολάου Εύάγ., Γκέκας Εύθ., Παπαπαναγιώτου, Κουκουτιανός Άντών., Ύπαστυνόμος Μάνος Εύθ., Ύπολ. Αναγνώστου, εφ. Άνθ. Παπαγεωργίου (ύπασπιστής Ψαρρου) , Ύπολ. Τσουτσος, Καλλικάντζαρος Θ., Πατυχάκης Άρ., Λαϊνας Χαρ., Βενετίδης , Βλάϊκος Σπ. , Κοκκόρης Άθ., Κοκκόρης Σωτ., Καραμαζάκης Ίών., Άνθ/γοί: Κουτσομανης Κ., Καραγιάννης Εύθ., Τσατσόμοιρος, Τζίβελος, Στάμου Γ., Λοχ. Παλασσόπουλος Σπ., Άδρίμης Σπ., Σαγιας , Τομαρας, Κουμπλης 1., Άνθ/γός Κοκορέλης Κ., Μπούρας, έφ. Ύπολ/γός Πριγγης, Γραμματεύς Είσαγγελίας Άμφίσσης , Ύπολ. Κουτριάρης Λ., Άνθ/γός Παπαδήμας Λ. , εφ. Άνθ/γός Παπαγιαννόπουλος (δημοσιογράφος, πολιτικός σύμβουλος του Ψαρρου), εφ. Ύπολ. Γλυμης Δ., Άνθ/γός Σπυρόπουλος, εφ. Άνθ/γός Κοντογιωργος, Τζίβας Θεμ., εφ. Άνθ/γός Παπαριστίδης Χρ. κ.α. .Άνθ/σταί: Παπακωνσταντίνου, Πρέντζας, Ρετσινας, Τσόγκας, Μπουραζάνης, Στέφος Χαρ. Γαλιώτης, Γενοβέζος, Κουτσοκλένης Άθ., Κουλελης Ι. κ.α.

Οι περισσότεροι εξ αυτών, μαζί με τούς άλλους ντόπιους άξ/κούς του 5/42, έγραψαν νέας σελίδας δόξης και ηρωισμού, πολλοί δε εξ αυτών άφησαν τα οστά των επάνω στις βουνοκορφές της Ρούμελης, διεξάγοντες σκληρό διμέτωπο αγώνα εναντίον των κατακτητών αφ' ενός και του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ αφ' έτέρου. Οι αφιχθέντες εξ Αθηνών άξ/κοί με πλαστές ταυτότητες και πολλές προφυλάξεις, ίνα μη ανακαλυφθούν υπό των Γερμανών, έφιλοξενήθησαν επί τινας ημέρας εις το άνυδρο χωρίον Τριταία και κατόπιν εις την περιοχή Καρουτες και Παππου (Στρούγγα Μπακούρου, Χασιώτη κλπ).

Ήτο αθρόα και ενθουσιώδης ή προσέλευσις ικανών αξ/κών του Ελληνικού Στράτου, διακριθέντων εις τον Άλβανικόν πόλεμον, οι όποίοι εγκατέλειπαν τάς οικoγενείας των και τάς ανέσεις τών πόλεων δια νά έλθουν νά καταταγούν εις τάς Έθνικάς Ομάδας του Συντ/ρχου Ψαρρου, ορμώμενοι από αγνά πατριωτικά ελατήρια. Ούτοι

πορευόμενοι δια μέσου εαμοκρατουμένων περιοχών προς Γκιώναν επί πολλάς ημέρας και νύκτας, νηστικοί, ξυπόλητοι και γυμνοί δι' ορεινών και δύσβατων δρομολογίων, συνελαμβάνοντο και εταλαιπωρουντο πολλάκις υπό της οργανώσεως του ΕΑΜ, κατηγορούμενοι π.χ δήθεν κατάσκοποι η γκεσταπίτες (!)

Ο Σταθμός Διοικήσεως του Συν/τος εγκατεστάθη εις Γαρδινίτσαν Γκιώνας, μέρος ασφαλές. Εκεί ηρχισαν νά συγκεντρώνονται οι ένοπλοι άνδρες του Συν /τος, οι όποίοι δεν παρέδωσαν τα όπλα των μετά την δευτέραν διάλυσιν, οι εξ Αθηνών και άλλων περιφερειών προσερχόμενοι αξ/κοί και αντάρτες καθώς και τα απαιτούμενα τρόφιμα και λοιπά υλικά.

Ο Συντ/ρχης Ψαρρός μετέβη εις Σμόκοβον Καρδίτσης, όπου συνηντήθη με τον Γενικό Γραμματέα του ΚΚΕ Σιάντον κατόπιν προσκλήσεώς του, δια νά συζητήσουν ζητήματα αφορώντα τάς δύο οργανώσεις και επέστρεψε μετ' ολίγας ημέρας εις την έδρα του Συν/τος.Ο Συντ/ρχης Ψαρρός αντελήφθη εκ πείρας ότι δια νά δυνηθεί το 5/42 νά αναπτυχθεί και δράσει εις την Ρούμελη, έπρεπε νά οργανωθούν συγχρόνως ανταρτικά τμήματα εις όλόκληρον την περιοχή υπό την ηγεσία καλών αξ/κών και νά εφοδιασθούν ταύτα το ταχύτερο δι' όπλων και λοιπών υλικών. Προς τούτο ανέθεσε την συγκρότησιν ανταρτικών τμημάτων εις τούς κατωτέρω αξ/κούς κατά περιοχές:

1. Βόρειος Δωρίς : Ταγ/ρχης Πεζικου Παπαϊωάννου.2. Λοκρίς: Ταγ/ρχης Βοσκίδης, βοηθούμενος υπό αξ/κών της περιοχής (Παλασσόπουλος, Πάπαλουκας, Μαυροειδής κ. α.).3. Βοιωτία: Άξ/κοί Τομαρας, Κοκορέλλης, Μπούρας κλπ.

ΠΑΡΑΛΑΒΗ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΟΠΛΩΝ ΕΙΣ ΠΕΝΤΑΓΙΟΥΣ.

Τα πάντα ήσαν έτοιμα πλην των όπλων, τα όποία ανεμένοντο νά ριφθούν εις Γκιώναν δι' αεροπλάνων. Άπροόπτως όμως ο Άγγλος σύνδεσμος Ταγ/ρχης Τζέφ ειδοποίησε το Σύν/μα ότι αι πρώται ρίψεις δια λογαριασμό τούτου θα ελάμβαναν χώρα μετά τάς 20 Αυγούστου εις το αεροδρόμιο Στύλια του χωρίου Πενταγιοί, όπου έπρεπε νά μεταβεί τμήμα προς παραλαβή.

Πράγματι ανετέθη ή αποστολή της μεταφοράς εις τον Ύπολ/γόν Καϊμάραν, ο όποίος διέθετε τότε τούς περισσοτέρους ενόπλους άνδρας. Ούτος συνεκέντρωσε 30 ενόπλους άνδρας εις θέσιν Έλμάτικα Βουνιχώρας (Στρούγγα Ποντίκα) και αφού έλαβε οδηγίες δια την μεταφορά των υλικών αναχώρησε δια το αεροδρόμιο της Στυλίδας, όπου εύρίσκετο ο Άγγλος Ταγ/ρχης Τζέφ μετά της φρουράς του.

Καθ' όλη την διαδρομή οι αντάρτες του 5/42 Σύν/τος έγιναν αντικείμενο θερμής υποδοχής και εκδηλώσεων εκ μέρους των κατοίκων της Β. Δωρίδας, οι όποίοι δια πρώτη φοράν έβλεπαν αντάρτες του Συν/τος. Εις το Κροκύλειον μάλιστα εγένετο

θερμότατη υποδοχή εκ μέρους των κατοίκων με επικεφαλής τα μέλη της Επιτροπής Αγώνος του Συν/τος : Θ. Σταυρόπουλον, Παγώνην, Γραββάνην, Κούτσουκον κ.ά.Το ως άνω τμήμα, όταν έφθασε εις το αεροδρόμιο, εύρε υλικά 4 αεροπλάνων, διεσπαρμένα και λεηλατημένα. Ή ομάς υποδοχής των υλικών άπετελείτο από αντάρτες του ΕΛΑΣ, οι όποίοι ανήκον εις την φρουρά του Άγγλου Ταγ/ρχου Τζέφ. Ούτοι εγνώριζον ότι ταύτα προωρίζοντο δια το 5/42 και δια τούτο άλλα υλικά διήρπασαν και απέκρυψαν οι ίδιοι, άλλα ελεηλατήθησαν από τούς κατοίκους των πέριξ χωρίων, λόγω της μεγάλης διασποράς των υπό των αεροπλάνων και τα περισσότερα πυρομαχικά άπεκρύβησαν σκοπίμως υπό των ελασιτων, δια νά παραδοθούν εις την όργάνωσίν των. Πολλά εξ άλλου αυτόματα όπλα και τυφέκια ήσαν εκ προθέσεως αχρηστεμένα. Ιματισμός μάλιστα δεν υπήρχε καθόλου, άρβυλα δε ελάχιστα.

Ό Ύπολ/γός Καϊμάρας διεμαρτυρήθη εις τον Άγγλο άξ/κόν Τζέφ δια την λεηλασία και διαρπαγή των υλικών. Κατόπιν συνεκέντρωσεν 70 ζώα εις το γειτονικό χωρίον Πενταγιοί και αφού φόρτωσε τα υλικά, τα μετέφερε μαζί με τον αφιχθέντα εκεί Ύπόλ/γόν Μήταλαν εις την περιοχή Γαρδινίτσης.Ή διαδρομή ήτο πολύ δύσκολος και επικίνδυνος, άφ ενός μεν λόγω του δύσβατου δρομολογίου και αφ' έτέρου λόγω του δια τάς γέφυρας του Μόρνου, εγγύτατα των όποίων διήλθε ή φάλαγξ, εφύλασσον ισχυρά φυλάκια των Ιταλών.

Ό Συντ/ρχης Ψαρρός μετέβη εις Αθηνάς δι' ολίγας ημέρας και επέστρεψε ανήσυχος και εκνευρισμένος. Διάφοροι φήμαι οργίαζαν περί εκκαθαριστικών επιχειρήσεων των Γερμανών και επιθέσεως εκ νέου του ΕΛΑΣ κατά του Συν/τoς. Μέτρα ασφάλειας ελήφθησαν προς άλας τάς κατευθύνσεις.

ΟΡΓΑΝΩΣΙΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ.Το 5/42 Σύνταγμα άνεσυγκροτήθη πάλιν εις τα βουνά της Ρούμελης με την κάτωθι όργάνωσιν, ή όποία άνεγνωρίσθη μεταπολεμικώς δια των σχετικών Διαταγμάτων:

Γενικός Αρχηγός Ε.Α.Ο. 5/42: Συν/ρχης Πυρ/κού Ψαρρός Δημήτριος.Βοηθός, Ύποδ/τής : Άντ/ρχης Πυρ/κού) Λαγγουράνης Κων.Υπασπιστές : Λοχ. Πεζ. Παπαζώης Άλ., Κουβέλης Άν., Εφ. Ανθ/γός ΠαπαγεωργίουΤαμίας: Ύπολ/γός Αλεξόπουλος Μιχαήλ.Διαχειριστής : Λοχαγός Ψυλογιάννης Ι. (διεγράφη τού Συν/τος τόν Φεβρουάριον 1944 δι' είδικης Δ/γης τού Συν/ρχου Ψαρρού διά λόγους άπειθαρχίας).Έπιμελητής : Ταγματάρχης Άργυρίου Δημήτριος.Επόπτης : Σμηναγός Κυριαζης Ιωάννης. Ιατροί Ε.Α.Ο. : Πιλάλας Άθ., Παυλοστάθης , Τσερλιάγκος Άθανάσιος

Συγκρότημα Παρνασσίδος

Διοικηταί : - Ταγμ. Πεζ. Φωτιας Χρηστος, αρχικώς -Ταγμ. Διαβ. Παπαθανασίου Ιω. επί μικρόν διάστημα (Ούτος

απεχώρησε ολίγον προ της τελικής συρράξεως δια λόγους υγείας). -Ταγμ. Διαβ. Μπαϊζανος Ηλίας, τελικώς.Άρχηγ. Βαρδουσίων - Λοχαγός Πυρ/κού Κούτρας ΑθανάσιοςΆρχηγ. Β. Γκιώνας -Ύπολ/γός Πυρ/κού Καϊμάρας Γεώργ.Άρχηγ. Ν. Γκιώνας -Ύπολ/γός Πυρ/κού Ντούρος Γεώργ.Άρχηγ. Τρικόρφου -Λοχ/γός Πυρ/κού Δεδούσης Εύθύμιος (Ύπολ/γός Τσοτσος Ιω., Υπαρχηγός)Άρχηγ. Β. Παρνασ. -Εφ. Ύπολ/γός Μήταλας Άνδρ. (βοηθοί Ύπολ/γός Πατυχάκης Άρ., εφ.Άνθ/γός Παπαριστείδης Χρ.).Διμοιρία Πολυβόλων Ύπολ/γός Πεζ. Άποστολόπουλος Κ.

Αρχηγ . Τολοφώνος :Άντ/ρχης Παπαβασιλείου Εύθ. (βοηθός Λοχ. Κοκκόρης Άθ.)

Αρχηγ . Μόρνoυ : Ταγμ. Πεζικού Καπετζώνης Γεώργιος. 1ος Λόχος (Λοχαγός Λίβερης Γεωργ.) 2ος Λόχος (Λοχαγός Κουβέλης Άνασ.)Τμήμα Χωρ/κής : Ύπολ/γός Ασημακίδης Θ.Διμ. Πολ/λων: Εφ. Ύπίλ. Παπαδημητρίου Π.Άρχηγ. Ν. Παρνασσού: Άνθ/γός Πεζ. Κοκορέλλης Κωνστ.Άρχηγ. Κίρφης.: Ταγμ. Στρατολ. Μαναίoς Λουκας.Διμοιρία καταστροφών: Δ/τής Ταγμ. Μηχ. Γιακουμάκης Γ. (βοηθός Ύπολ. Ξενητίδης 'Ιωακείμ)

Αύτη απετελείτο από άνδρας του Μηχανικoυ εκπαιδευμένους εις τάς καταστροφάς και ήτο εφοδιασμένη με μηχανήματα και εκρηκτικές ύλες.

Ή δύναμις έκάστου Αρχηγείου έκυμαίνετο από 150-200 μονίμους αντάρτες πλην των εφεδρικών, ήσαν δε ταύτα εφοδιασμένα δια βαρέων πολυβόλων, οπλοπολυβόλων, αυτομάτων όπλων (στέν 11 σμάρτς) και τυφεκίων Αγγλικών 11 'Ιταλικών. Ή δύναμις του Συν/τος έκυμαίνετο από1.500-2.000 μονίμους αντάρτες. Έκτός τούτων εις έκαστο χωρίον είχε οργανωθεί ισχυρά μαχητική ομάς, άριστα εξοπλισμένη και αποτελούμενη από εφεδρικούς μαχητές, οι όποίοι δεν ήκολούθουν τακτικά το Σύν /μα, αλλά ήσαν υποχρεωμένοι και δεσμευμένοι δι' όρκου να σπεύσουν και νά ενισχύσουν τούτο εις περίπτωσιν ανάγκης.

Το Σύν/μα ανεφωδιάζετο εις τρόφιμα υπό των τοπικών επιτροπών του αγώνος, τα όποία ήγοράζοντο δια χρημάτων ή προσεφέροντο υπό πατριωτών δωρεάν.Τόσον οι αξ/κοί, όσον και οι αντάρτες, ήσαν έθελονταί άνευ αποδοχών. Τα οικονομικά ζητήματα του Συν/τος εχειρίζετο μόνος του ο Συντ/ρχης Ψαρρός. Οι διοικηταί των τμημάτων και οι αξ/κοί του Συν/τος ουδεμία ανάμιξιν είχαν εις οικονομικές υποθέσεις.

Δυστυχώς όμως κατά την εναρξιν της ανασυγκροτήσεως του Συν/τος, ιματισμός και άρβυλα δεν υπήρχαν, ουδέ δια τούς αφιχθέντες αξ/κούς εξ Αθηνών και λοιπών περιφερειών, οι όποίοι έταλαιπωρήθησαν επί μήνα και πλέον χωρίς Ιματισμό και ύπόδησιν. Λόγω των στερήσεων, των κακουχιών και της βραδύτητας της αποστολής

υλικών εκ Μέσης Ανατολής ομάς αξ/κων -ευτυχώς ελαχίστων-απεχώρησε έπιστρέψασα εις Αθήνας. Τινές εξ αυτών έδίκαιολογήθησαν ότι αποχωρούν, διότι δεν συμφωνούν με τούς πολιτικούς σκοπούς της οργανώσεως ΕΚΚΑ, καίτοι ο Συντ/ρχης Ψαρρός τούς έτόνισεν ότι ουδεμία ύποχρέωσιν πολιτικής φύσεως αναλαμβάνουν έναντι ταύτης.

Πράγματι ο Συν/ρχης Ψαρρός έσεβάσθη την γραμμή, την οποίαν είχαν χαράξει οι πρωτοπόροι του 5/42 Συν/τος προ της συγκροτήσεώς του. Κατ' αυτήν μοναδικός σκοπός του αγώνος ήτο ή απελευθέρωση της πατρίδος χωρίς πολιτικές αρχές, προγράμματα ή επιδιώξεις, ουδεμία δε θεωρία η προπαγάνδα πολιτικής φύσεως έγένετο μεταξύ των ανταρτών και των οπαδών του.

Ούτω δια της Ημερησίας Διαταγής του Συν/τος έτονίσθη ότι ουδεμία ύποχρέωσιν ή δέσμευσιν πολιτικής φύσεως αναλαμβάνουν οι αξιωματικοί και αντάρτες του 5/42 έναντι της πολιτικής οργανώσεως ΕΚΚΑ των Αθηνών.Την 1ην Σεπτεμβρίου το Σύν/μα εύρίσκετο εν καταυλισμό εις τα Νοτίως της Γκιώνας υψώματα, όπου εγκατέστησε διάφορα φυλάκια και έλαβε τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας προς άπόκρουσιν τυχόν ένεργείας των Ιταλών εξ, Αμφίσσης ή Λιδωρικίου. Μέχρι της lΟης Σεπτεμβρίου το Σύν/μα ήσχολήθη με την όργάνωσίν του, τον ανεφοδιασμό του και με την έκπαίδευσιν των ανδρών του εις τα νέα όπλα.

ΜΑΧΗ ΛΙΔΩΡΙΚΙΟΥ ΜΕ ΙΤΑΛΟΓΕΡΜΑΝΟΥΣ (12-13/9/1943)

Το συγκρότημα Παρνασσίδος υπό τον Ταγ/χην Φωτιάν Χρ . μετεστάθμευσεν εις την περιοχήν Καρούτες, όπου έλαβε την εξής διάταξιν:

Ο Ντούρος εις τον αυχένα Έλατος με αποστολή ασφαλείας προς την κατεύθυνσιν Αμφίσσης. Η κατεύθυνσις αύτη ήτο μεγάλης στρατ. σημασίας, διότι εξησφάλιζε τα νώτα του συντάγματος από κύκλωσιν. Οι Μήταλας και Καϊμάρας ως και το τμήμα Κρανιά, εις περιοχήν Καλτετζά Λιδωρικίου. Ομάς ανταρτών του Δεδούση με τον Υπολ/γον Λαϊνάν Χαρ. εγκατέστησε φυλάκιον προς την κατεύθυνσιν Σκαλούλας. Ο Λοχαγός Δεδούσης μετέβη εις Τριταίαν και Ιτέαν με τον σκοπόν όπως συγκεντρώσει τους άνδρας του.

Η ως άνω διάταξις ελήφθη κατόπιν αποφάσεως του Συν/τος, όπως επιτεθή κατά της Ιταλικής φρουράς Λιδωρικίου. Τμήμα Παπαβασιλείου (λόχος Κοκκόρη) διετάχθη να καλύψη το Συν/μα από την κατεύθυνσιν Αμφίσσης. Πράγματι τούτο κατέλαβε την

αμαξιτήν οδόν εις την θέσιν Ανάθεμα. Ούτως είχον τα πράγματα, όταν η Επιτροπή Αγώνος του Συν/τος εις Λιδωρίκιον απέστειλε εις το Συν/μα δελτίον πληροφοριών περί της δυνάμεως της Ιταλικής φρουράς και της εν γένει καταστάσεως της.

Αφού ελήφθη η κυκλωτική διάταξις εκ μέρους του Συγκροτήματος Παρνασσίδος, εστάλη προς τον Ιταλόν διοικητήν της φρουράς τελεσίγραφον εκ μέρους του Συν/τος, όπως παραδοθή προς αποφυγήν ασκόπου αιματοχυσίας, δεδομένου ότι υπεγράφη ανακωχή μεταξύ Αγγλίας και Ιταλίας, αφορώσα την κατάπαυσιν των εχθροπραξιών και παράδοσιν των όπλων. Το τελεσίγραφον τούτο διεβιβάσθη εις τον Ιταλόν φρούραρχον κατά δύο τρόπους:

α) εγγράφως δια προσώπου της εμπιστοσύνης του Συν/τος και κατά τρόπον μυστικόνβ) τηλεφωνικώς, συνδεθείσης της γραμμής Λιδωρικίου - Αμφίσσης, εγγύς του χωρίου Μαλανδρίνου με τηλέφωνον του Συν/τος υπό του Ταγ/χου Βοσκίδου.

face="Palatino Linotype"> Ο Ιταλός φρούραρχος απάντησεν αμέσως ότι είναι πρόθυμος να έλθη εις διαπραγματεύσεις προς παράδοσιν, με την παράκλησιν αύται να γίνουν εντος της πόλεως και με αρκετή προφύλαξιν, ώστε να μην αντιληφθή τίποτε η εξ 20 περίπου Γερμανών φρουρά, η οποία διετήρει εν λειτουργία σταθμό ασυρμάτου εντος του Λιδωρικίου.

Προς τούτο το Συν/μα απέστειλε 3μελή επιτροπήν εκ των Υπολ/γων Καϊμάρα Γ., Μήταλα Αν., και του Ανθ/γου Βλάϊκου ως διερμηνέως, οι οποίοι εθελουσίως εζήτησαν συμμετοχήν εις την πολύ επικίνδυνον ταύτην αποστολήν.

Η εν λόγω Επιτροπή με κίνδυνον της ζωής της, εισήλθεν εις την πόλιν την μεσημβρίαν περίπου της 11ης Σεπτεμβρίου 1943 ενόπλως και με στολήν και συνήντησε δύο Ιταλούς αξκους αντιπροσώπους του φρουράρχου εις την οικίαν του Βασ. Καραμήτσου οπαδού του 5/42.Μεταμφιεσμένη κατόπιν η Επιτροπή (πολιτική περιβολή) μετέβη εις το φρουραρχείον, όπου εβρίσκετο ο Ιταλός φρούραρχος. Η Επιτροπή ανεκοίνωσεν εις τον φρούραρχον, ότι έχει διαταγή από το 5/42 Σ.Ε. να διαπραγματευτή μετ' αυτού την παράδοσιν της φρουράς και ολοκλήρου του οπλισμού και υλικού ταύτης. Ο Ιταλός φρούραρχος υπεσχέθη ότι θα παραδοθή μετά της φρουράς του, πλήν όμως εζήτησεν προθεσμίαν δύο ωρών δια να ετοιμάση το προσωπικόν και υλικόν, ως έλεγε.

Η Επιτροπή, αφού παρέσχε 2ωρον προθεσμίαν μέχρι της 14ης ώρας, μετά την λήξιν της οποίας, ως εδήλωσε, το Συν/μα ήτο αποφασισμένο να ενεργήση έφοδον, επέστρεψεν εις την έδραν του Συν/τος. Καθ' ον χρόνον ελάμβανον χώραν αι διαπραγματεύσεις αύται, αφίχθη ο άγγλος σύνδεσμος Τζεφ, ο οποίος ήλθεν εις άμεσον επαφήν με τον Ιταλόν φρούραρχον. Ο φρούραρχος εζήτησεν παράτασιν προθεσμίας μέχρι της 10ης πρωινής της επομένης, πράγμα το οποίον επέτυχεν εν αγνοία του Συν/τος και παρά τας εν συνεχεία διαμαρτυρίας τούτου.

Ο ΕΛΑΣ πληροφορηθείς τα των διαπραγματεύσεων του 5/42 Συν/τος μετά του Ιταλού φρουράρχου, απέστειλεν έγγραφον εις τον Υπ/δκτην του Συν/τος Αν/ρχην Λαγγουράνην, διά του οποίου διεμαρτύρετο δια την τοιαύτην ενέργειαν του Συν/τος εις την περιοχήν του ΕΛΑΣ(!) και με ύφος ιταμόν απήτει να απομακρυνθή το Συν/μα εκ της περιοχής Λιδωρικίου, με σκοπόν βέβαια να καρπωθή τα λάφυρα μόνον ο ΕΛΑΣ. Παραλλήλως απέστειλε τελεσίγραφον εις τον Ιταλόν φρούραρχον, όπως παραδοθούν μόνον εις τον ΕΛΑΣ, με τη απειλήν ότι, εάν επιχειρήσουν να παραδοθούν εις το 5/42, θα δεχθούν επίθεσιν τόσον οι Ιταλοί, όσον και το 5/42. Κατόπιν επεμβάσεως του Τζεφ διηυθετήθη το ζήτημα και εγένετο συνεννόησις περί συνεργασίας κατά του εχθρού.

Η χορηγηθείσα υπό του Ταγμ/χου Τζεφ παράτασις παραδόσεως ανησύχησε πάντας, πλην αυτού, ο οποίος, ως εδήλωσεν, ήτο βέβαιος ότι ο Ιταλός Ταγ/χης θα ετήρει τον λόγον του.

Την πρωϊαν της 12ης Σεπτεμβρίου επέταξαν άνωθεν του Λιδωρικίου Γερμανικά αεροπλάνα, τα οποία έρριψαν πρώτον μερικά δέματα εντός του φρουρίου και κατόπιν επολυβόλησαν τα πέριξ της πόλεως υψώματα. Διεφάνη πλέον ότι ο άγγλος Ταγ/χης εξηπατήθη υπό του Ιταλού φρουράρχου, ο οποίος δια της παρατάσεως εσκόπευε να κερδίση χρόνον, μέχρις ότου αφιχθούν ενισχύσεις εκ Ναυπάκτου. Πράγματι όταν έληξεν η δοθείσα υπο του Τζεφ προθεσμία (10η πρωινή), οι Ιταλοί αντί άλλης απαντήσεως ήρχισαν να βάλλουν σφοδρότατα δι' όλων των βαρέων όπλων κατά των πέριξ υψωμάτων, τα οποία κατείχε το Συν/μα.

Εν τω μεταξύ εκινήθησαν εσπευμένως εκ Ναυπάκτου πλεον των 30, φορτηγά αυτοκίνητα πλήρη γερμανικού στρατού, με τον σκοπόν όπως διασπάσουν τον κλοιό των ανταρτών.

Η έναντι του Συν/τος εχθρική στάση του ΕΛΑΣ, καθώς και η δολιότης του απεδείχθη με όλην την μεγαλοπρέπειάν της κατά την μάχην ταύτην. Κατόπιν προφορικής συμφωνίας ο ΕΛΑΣ έπρεπε να ασφαλίση το Συν/μα από δυσμών, καταλαμβάνων την στενωπόν του Στενού. Πλήν όμως πριν αφιχθούν οι Γερμανοί, το φυλάκιον του ΕΛΑΣ είχε εγκαταλείψει την περιοχήν ταύτην και αφήκεν ούτω ακάλυπτον το Συν/μα εκ της πλέον επικινδύνου περιοχής. Ούτω, ανενόχλητοι πλέον οι Γερμανοί, επετέθησαν κυκλωτικώς κατά των μαχομένων εις τα υψώματα του Λιδωρικίου τμημάτων του Συν/τος μετά των Ιταλών. Η μάχη διήρκεσε μέχρι της νυκτός, υπήρξε δε σφοδροτάτη. Παρ' όλον ότι το Συν/μα ενεπλάκη εις διμέτωπον και άνισον αγώνα, κατώρθωσε ν' αποκρούση τους Γερμανούς και να επιφέρη σοβαράς εις αυτούς απωλείας.

Κατά την μάχην, ομάς του ΕΛΑΣ εκ 15 περ. ανδρών έλαβε την εντολήν, όπως ενισχύση δήθεν το 5/42. Αύτη όμως αντί να λάβη μέρος εις τον διεξαχθέντα αγώνα εθεώρησε καλόν να κρυφτή όπισθεν του Αρχηγείου Καϊμάρα, το οποίον κατείχε την θέσιν Καλτεζά.Ευθύς ως εξεδηλώθησαν τα πυρά των όλμων και πυροβόλων των Ιταλών, οι άνδρες του ΕΛΑΣ πανικοβληθέντες ετράπησαν εις φυγήν χωρίς να βάλουν έστω μιά βολήν τυφεκίου. Τοιούτος υπήρξεν ο ηρωϊσμός των παλληκαριών του ΕΛΑΣ κατά την μάχην του Λιδωρικίου, τα οποία κατά την έναρξιν της μάχης ενεθυμήθησαν ότι "έπρεπε να πάνε για συσσίτιο!!!".

Το βάρος της επιθέσεως των Γερμανών υπέστη το Αρχηγείον Καϊμάρα μετά του τμήματος Κρανιά. Το 5/42 διέθετε ελαφρά πολυβόλα και οπλοπολυβόλα, ενώ ο εχθρός διέθετεν άφθονον και βαρύτατον οπλισμόν, ήτοι πυροβόλα, όλμους , πολυβόλα και αεροπλάνα.

Το 5/42 κατά την σφοδράν ταύτην μάχην είχε 2 τραυματίας, συνέλαβε δε 5 αιχμαλώτους Ιταλούς. Αι απώλειαι των γερμανών ήσαν σημαντκαί. Το Συν/μα, αφού δεν κατόρθωσε να επιτύχη τον επιδιωκόμενον σκοπόν, λόγω της ανεξηγήτου επεμβάσεως του άγγλου Τζεφ και της δολιότητος του ΕΛΑΣ, διέταξε ν' αποσυρθούν την νύκταν τα τμήματά του εις το αντέρεισμα Πλατώ. δυτικώς των καρουτών και να εγκαταστήσουν προφυλακάς. Η 13η Σεπτεμβρίου διέρρευσεν με ηρεμίαν εκτος μιάς νυκτερινής επιχειρήσεως προς την κατευθυνσιν Λιδωρικίου και μερικών παρενοχλητικών πυρών.

ΜΑΧΗ ΣΚΑΛΟΥΛΑΣ ΜΕΤΑ ΓΕΡΜΑΝΩΝ

(14-9-43) Κατά την διάρκεια της νυκτός Γερμανικό απόσπασμα εκ 300 ανδρών περίπου μετά βαρέως οπλισμού εκινήθη εκ Λιδωρικίου με διάταξιν προσπελάσεως προς την κατεύθυνσιν του χωρίου Σκαλούλας. Ό Ύπολ/γός Λαϊνας Χαρ. επικεφαλής περιπόλου, κινηθείς κατά την νύκτα επί της οδού Καρουτων-Σκαλούλας, συνηντήθη με την πλαγιοφυλακή του εχθρού και εβλήθη υπ' αυτής

Κατά την συμπλοκή ταύτη έπεσε ηρωικότατα μαχόμενος ο εν λόγω Ύπολ/γός επιδείξας εξαιρετική τόλμη. Την αυτήν διαγωγή επέδειξε και ο γενναίος επιλοχίας Ζαβός.

Οι Γερμανοί μόλις εξημέρωσε κύκλωσαν το χωρίον Σκαλούλα και αφού συνεκέντρωσαν όλους τούς κατοίκους και ιδίως τα γυναικόπαιδα εις την εκκλησία του χωρίου, άρχισαν να λεηλατούν και να πυρπολούν τάς οικίας.

Το Αρχηγείο Καϊμάρα από ενωρίς κατέλαβε θέσεις εξορμήσεως επί του αντερείσματος Πλατώ με αποστολή, όπως εμπόδιση με πάσα θυσία την κίνησιν των Γερμανών προς την κατεύθυνσιν Καρουτων, υποστηριζόμενο υπό των πολυβόλων του Συν/τος και των λοιπών τμημάτων αυτού.

Ευθύς ως οι Γερμανοί ήρχισαν να πυρπολούν το χωρίον, ο Ύπολ/γός Καϊμάρας επικεφαλής των ανδρών του επετέθη αιφνιδιαστικά εκ του αντερείσματος Πλατώ κατά των εντός του χωρίου Σκαλούλας εβρισκομένων Γερμανών.

Οι Γερμανoί υποστηριζόμενοι υπό των πυρών των όλμων και πυροβόλων του φρουρίου Λιδωρικίου, αμύνθηκαν σθεναρως, πλην όμως λόγω της σφοδρότατης και τολμηρας επιθέσεως των ανταρτών του 5/42 αφ' ενός και των θεριστικών πυρών των πολυβόλων αφ' έτέρου, τα όποία κατέκλυζαν όλόκληρον την πεδινή περιοχή, αναγκάσθηκαν να εγκαταλείψουν το χωρίον. Τραπέντες δε εις άτακτο φυγή κατέφυγαν εντός του φρουρίου.

Τόσον μεγάλος ήτο ο πανικός των, ώστε εγκατέλειψαν εντός και πέριξ του χωρίου ίππους, πολυβόλα, πυρομαχικά, τρόφιμα και όλα τα διαρπαγέντα είδη των κατοίκων.

Δια της έγκαίρου και αιφνιδιαστικής ταύτης ενέργειας του Αρχηγείου Καϊμάρα διεσώθησαν τόσον τα γυναικόπαιδα, όσον και το χωρίον, πλην πέντε έως εξ κτηρίων, τα όποία είχαν έμπρησθη (κυρίως αχυρώνες).

Εις την μάχη έλαβαν μέρος και άνδρες της μαχητικής ομάδος Καρουτων, με επικεφαλής τον γέροντα αλλά λεβέντη Πρόεδρο της Κοινότητος Τριανταφύλλου.

Κατά την διάρκεια της μάχης έτραυματίσθη ο Ύπολ/γός Καραδήμας Άλ. και 4 αντάρτες ελαφρώς, ηχρηστεύθη δε δια βλήματος όλμου εν βαρύ πολυβόλο του Συν/τος. Οι Γερμανοί είχαν τούς 5-6 νεκρούς και 15-20 τραυματίας.

Μετά το πέρας της μάχης το Αρχηγείο Καϊμάρα μετά του τμήματος Κρανια απεσύρθησαν προς ανάπαυσιν εις Καρουτες, το δε Αρχηγείο Μήταλα εγκατέστησε προφυλακές εις την περιοχή Πλατώ.

Την 15ην Σεπτεμβρίου οι Γερμανοί, μετά την ήττα της προηγουμένης, δεν τόλμησαν να εξέλθουν του φρουρίου-του Λιδωρικίου. Κατά την ημέρα δε εκείνη έγένετο μετά τιμών ή κηδεία του ηρωος Ύπολ/γου Λαϊνα εις το Νεκροταφείο Καρουτων, παρoυσία των κατοίκων και ανταρτών του Συν/τος.

Το απόγευμα της ίδίας ημέρας ανεφωδιάσθησαν τα τμήματα του Συν/τος και μεταστάθμευσαν εις άλλες περιοχές. Το Αρχηγείο Καϊμάρα και ή Διμοιρία πολυβόλων με επικεφαλείς τον Ύπολ/γόν Πεζικού Αποστολόπουλον Κων/νον μετεκινήθησαν και έγκατεστάθησαν εις την περιοχή Έλμάτικα Βουνιχώρας, βορείως της αμαξιτής οδού Αμφίσσης-Λιδωρικίου. Την επομένη το Αρχηγείο Ντούρου και το τμήμα Κρανιά με τον Ύποδ/τήν του Συν/τος Αντ/ρχην Λαγγουράνην μεταστάθμευσαν εις την περιοχή Σπλίδια- Τρύπη Άγ. Ευθυμίας.

ΜΑΧΗ ΑΝΑΘΕΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑ ΓΕΡΜΑΝΩΝ(15-9-43)

Το Αρχηγείο Παπαβασιλείου με τον λόχο Κοκκόρη, δια ΝΑ ασφαλίσει το Σύν/μα από την κατεύθυνσιν Άμφίσσης, κατέλαβε την περιοχή Αναθέματος.

Το απόγευμα της 15ης Σ/βρίου έκινήθη εξ Άμφίσσης φάλαγξ εκ 10 και πλέον φορτηγών

αυτοκινήτων πλήρων Γερμανικού Στρατού, εξοπλισμένου δια βαρέως οπλισμού, με αποστολή όπως

ενισχύσει την φρουρά Λιδορικίου. Εις την θέσιν Ανάθεμα έλαβε χώρα αιφνιδιαστική και

πεισματώδης συμπλοκή του Αρχηγείου τούτου και της Γερμανικής φάλαγγος, ή όποία, αφού δεν

ήδυνήθη νά εκπληρώσει την αποστολή της, επέστρεψαν πανικόβλητη μετά μεγάλων απωλειών εις

Άμφισσα. Κατά την μάχη ταύτη διεκρίθησαν δια τον ήρωϊσμόν των οι άξ/κοί Κοκκόρης

Άθανάσιος, Κοκκόρης Σωτήριος κ.α.

Κατ' αυτήν ο εχθρός είχε 2 νεκρούς και 1Ο τραυματίες, δύο δε αυτοκίνητα τούτου

επυρπολήθησαν υπό των ανταρτών.

Εκ μέρους του Αρχηγείου ετραυματίσθησαν οι άξ/κοί Άσημακίδης Θ., Κουβέλης Άναστ. και ο

αντάρτης Μαντζαβας, επιδείξαντες ψυχραιμία και τόλμη. Μετά την επιχείρησιν αυτήν το Αρχηγείο

Παπαβασιλείου απεσύρθη εις θέσιν Ελμάτικα (Στρουγγα Ποντίκα), όπου συνηντήθη με το

Αρχηγείο Καϊμάρα και την Διμοιρία πολυβόλων.

Μάχη Τσακορέματος κατά των Γερμανών. (17/9/43)

Στις 16 Σεπτεμβρίου οι μονάδες του 5/42 αναπαύθηκαν και ανεφοδιάσθηκαν σε τρόφιμα και πυρομαχικά. Το απόγευμα της ημέρας αυτής εστάλη από το Σύνταγμα στις μονάδες του, δελτίο πληροφοριών περί κινήσεων και προθέσεων του εχθρού. Κατά τις πληροφορίες που είχε το Σύνταγμα νέα φάλαγγα Γερμανικών αυτοκινήτων επρόκειτο το πρωι της επομένης να κινηθεί από την Άμφισσα προς το Λιδωρίκι με σκοπό να διασπάσει τον αποκλεισμό της φρουράς Λιδωρικίου, που ασκούσε το 5/42, και να την ενισχύσει.

Αργά τη νύχτα της 16 προς 17 Σεπτεμβρίου εξεδόθη από το Σύνταγμα προς τις μονάδες του διαταγή επιχειρήσεων. Με αυτήν το 5/42 θα επετίθετο κατά της μεγάλης φάλαγγας των γερμανικών αυτοκινήτων, που θα εκινούντο από την Άμφισσα προς το Λιδωρίκι, σε δύο τοποθεσίες, με κάλυψη των νώτων του ως εξής:

1. Ο 1ος λόχος -Μήταλας- στην τοποθεσία "Έλατος", την οποία να φράξει ώστε να μη μπορέσει άλλη πεζοπόρος Γερμανική φάλαγγα από την Άμφισσα να φθάσει στο Λιδωρίκι.

2. Κατά της οπισθοφυλακής των Γερμανών στην περιοχή της Αγίας Ευθυμίας δια των 2ου και 4ου λόχου -Ντούρος, Δεδούσης- και του τμήματος Κρανιά, που βρίσκονταν καταυλισμένα στα Σπλίδια, υπό τη διοίκηση του Λαγγουράνη.

3. Κατά της εμπροσθοφυλακής των Γερμανών στην περιοχή "Τσακόρεμα" διά των 3ου και 5ου λόχων -Καϊμάρας, Κοκκόρης-, της διμοιρίας πολυβόλων -Αποστολόπουλος- και μικρών ομάδων -Λοκροί, Τεμπέλης-. Οι λόχοι 3ος και 5ος θα υπάγοντο υπό τον Φωτιά, ενώ η διεύθυνση της όλης επιχειρήσεως στην περιοχή αυτή ανετέθη στον Παπαβασιλείου.

Προς εκτέλεση της διαταγής αυτής ο 1ος λόχος έφθασε στον "Έλατο" και πληροφορήθηκε ότι δυνάμεις του ΕΛΑΣ κινούνταν προς το Προσήλιο και τις Καρούτες. Την πληροφορία αυτή ο Μήταλας την μετεβίβασε στον Λαγγουράνη με εισήγηση ν' αναθέσέι στις δυνάμεις αυτές το φράξιμο των διαβάσεων "Έλατος" και "Παπού", αυτός δε να κινηθεί προς το "Τσακόρεμα" προς ενίσχυση του συγκροτήματος Παπαβασιλείου.

Ο Λαγγουράνης δεν δέχθηκε τις προτάσεις Μήταλα γιατί οι δικές του πληροφοριες έφεραν ότι οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ δεν είχαν φιλικές διαθέσεις και είχαν διατυπώσει την αξίωση να εγκαταλείψει το 5/42 τη θέση "Τσακόρεμα". Τον διέταξε να μην απομακρυνθεί από τη θέση "Έλατος" και ν' αποφύγει τη σύγκρουση με τον ΕΛΑΣ, εκτός αν αυτό επιβαλόταν από τα πράγματα, οπότε να φερθεί ως εάν ήταν Γερμανοί.

Κατόπιν της εντολής αυτής ο Μήταλας ελίσσετο περί την τοποθεσία "Έλατος" και περί το τάγμα του Μπελή, που είχε σταθμεύσει στο Προσήλιο, και κατώρθωσε ν' αποφύγει τη σύγκρουση με τον ΕΛΑΣ. Τα τμήματα των αποσπασμάτων Λαγγουράνη και Παπαβασιλείου κινήθηκαντην νύκτα και κατέλαβαν τις θέσεις τους κοντά στην αμαξιτή οδό Αμφίσσης - Λιδωρικίου.Ειδικότερα το απόσπασμα Παπαβασιλείου, πριν ξημερώσει η 17 Σεπτεμβρίου, κατέλαβε τις εξής θέσεις, που τις είχε αναγνωρίσει προηγουμένως ο Ταγματάρχης Παπανικολάου.

1. Η διμοιρία πολυβόλων Αποστολοπούλου με τα δύο βαρέα πολυβόλα της, υποστηριζόμενη από ομάδα ανταρτών, νοτίως της αμαξιτής οδού Αμφίσσης - Λιδωρικίου με αποστολή να βάλει θεριστικώς τη Γερμανική φάλαγγα ευθύς ως το πρώτο όχημά της φθάσει στη γέφυρα Τσακορέματος. Τη διοίκηση όλων ανέλαβε ο Ταγματάρχης Μαρούδας.2. Ο 3ος λόχος βορείως της αμαξιτής οδού και ανατολικώς της γέφυρας Τσακορέματος, με διάταξη αποκλίνουσα προς τ' ανατολικά, για ν' αποφύγει τυχόν υπερκερασή του από το αριστερό του. Τον λόχο αυτό ενίσχυσαν πολλοί άνδρες -και γέροντες ακόμη- που έσπευσαν, ένοπλοι, εθελοντικώς από τη Βουνιχώρα.3. Ο 5ος λόχος βορείως της οδού και δυτικώς της γέφυρας.4. Μεταξύ των δύο λόχων, 3ου και 5ου ετάχθη η ομάδα αξιωματικών από την Λοκρίδα.5. Ο ανθυπολοχαγός Τεμπέλης, με ομάδα, ανέλαβε να επιτηρεί την κατεύθυνση Λιδωρίκι Ανάθεμα και6. Μαχητικές ομάδες στη καμπή της αμαξιτής οδού, δυτικά από τα Πεντεόρια.7. Παρατηρητήριο επιτηρήσεως της οδού ορίσθηκε η κορυφή Τσούτα, στην οποία τοποθετήθηκαν άνδρες της μαχητικής ομάδας Βουνιχώρας.

Ευθύς ως ξημέρωσε, φάλαγγα από 50 και πλέον αυτοκίνητα με δύο άρματα μάχης και με μοτοσυκλέτες, πλήρη Γερμανικού στρατού, εξοπλισμένη με πυροβόλα, όλμους, πολυβόλα, και οπλοπολυβόλα, κινήθηκε από την Άμφισσα προς το Λιδωρίκι διά της αμαξιτής οδού. Το απόσπασμα Λαγγουράνη, που είχε αποστολή να κτυπήσει την οπισθοφυλακή της φάλαγγας στην περιοχή της Αγίας Ευθυμίας, δεν επενέβη,

κατόπιν διαταγής του Διοικητή του, λόγω της μεγάλης δυνάμεως της φάλαγγας, ως εδικαιολογήθη εκ των υστέρων.

Έτσι, η φάλαγγα προχώρησε ανενόχλητη προς το Λιδωρίκι. Το απόσπασμα Παπαβασιλείου ήταν αναγκασμένο, λόγω της διαμορφώσεως του εδάφους, να εμπλακεί οπωσδήποτε σε σκληρό και άνισο αγώνα, γιατί η απαγγίστρωση ήταν δύσκολη χωρίς συμπλοκή με τον εχθρό, λαμβανομένου υπ' όψιν ότι οι κλιτύες της Γκιώνας είναι εντελώς γυμνές.

Το μήκος της φάλαγγας ήταν πολύ μεγάλο, γιατί τ' αυτοκίνητα απείχαν αρκετά το ένα με το άλλο οπότε η βαλλομένη απόσταση από τ' αυτόματα όπλα ήταν το ήμισυ περίπου του μήκους της φάλαγγας.Μόλις τα πρώτα Γερμανικά αυτοκίνητα έφθασαν στη γέφυρα του Τσακορέματος που είχε ναρκοθετηθεί ενώ η οδός είχε αποφραχθεί με ογκολίθους, δέχθηκαν καταιγιστικά πυρά, και αναγκάσθηκαν να σταματήσουν. Οι Γερμανοί αιφνιδιάστηκαν και άλλοι μεν κατέβηκαν από τα αυτοκίνητα και καλύφθηκαν στις τάφρους της οδού ή πίσω από προκαλύματα, άλλοι δε, πανικόβλητοι, έμειναν στ' αυτοκίνητα. Το μισό της φάλαγγας είχε καθηλωθεί και εσφυροκοπείτο αγρίως από τα πολυβόλα και από τα όπλα των ανταρτών. Μάταια προσπαθούσαν οι Γερμανοί αξιωματικοί να ενθαρρύνουν τους άνδρες τους και να τους προτρέπουν με φωνές να λάβουν θέσεις και να βάλουν. Τα δύο άρματα μάχης άρχισαν να βάλουν με καταιγιστικά πυρά προς όλες τις κατευθύνσεις κινούμενα από την κεφαλή έως την ουρά της φάλαγγας και αντιστρόφως.

Προς στιγμήν το κέντρο των Γερμανών κάμφθηκε και δύναμη μεγαλύτερη του λόχου ετράπη εις φυγήν προς Νότο.Δυστυχώς τα δύο πολυβόλα του αποσπάσματος αχρηστεύτηκαν μετά τις πρώτες ριπές. Τα πυρά των Γερμανών εστράφησαν προς την περιοχή του 3ου λόχου, ο οποίος, με τη δραστηριότητά του, επέφερε τις μεγαλύτερες απώλειες στον εχθρό. Άφθαστο υπήρξε το θάρρος και η ευστοχία των ανταρτών, οι οποίοι, με πρωτοφανή ηρωϊσμό, ενθουσιασμό και ψυχραιμία αψήφισαν τον κίνδυνο και έβαλαν κατά του εχθρού ακόμη και με πέτρες, γιατί η μεταξύ τους απόσταση ήταν πολύ μικρή -50 έως 200μ.-. Επομένως κάθε αντάρτης έβαλε συνεχώς και με καταφανή τ' αποτελέσματα της βολής του.

Επί ώρες εβάλοντο οι Γερμανοί εξ εγυτάτης αποστάσεως θεριστικώς με οπλοπολυβόλα, αυτόματα, τουφέκια και χειροβομβίδες, χωρίς να μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα όπλα τους. Μετά 2 περίπου όμως ώρες άρχισαν να βάλουν με δεκάδες βαρείς όλμους και πολυβόλα, που τα έταξαν στην ουρά της φάλαγγας, ανενόχλητοι γιατί, όπως παραπάνω ανεγράφη, το δεύτερο ήμισυ της φάλαγγας δεν εβάλλετο από τα όπλα των ανταρτών. Οι λοιποί Γερμανοί, κατόπιν τούτου, ανεθάρρησαν και άρχισαν να βάλουν καταιγιστικώς, με τ' αυτόματά τους, κατά των

θέσεων των ανταρτών.

Κατά τον χρόνο αυτό, οι κραυγές των επί της οδού και εντός των αυτοκινήτων Γερμανών τραυματιών, οι φωνές των Αξιωματικών τους, οι οποίοι προσπαθούσαν να τους εμψυχώσουν, οι εκρήξεις των όλμων και των χειρομβοβίδων, οι κρότοι των πολυβόλων και των τουφεκιών, ο θόρυβος των τανκς, οι αλλαλαγμοί των ανταρτών "αέρα-αέρα", οι καπνοί των καιομένων αυτοκινήτων και η σκόνη από τις διαρρήξεις των βλημάτων, μετέβαλαν το χώρο της μάχης σε αληθινή κόλαση πυρός και σιδήρου.

Οι σκοπευτές, οι ακροβολιστές και οι Αξιωματικοί των βορείως της αμαξιτής οδού τμημάτων, έδειξαν πρωτοφανή ηρωϊσμό και αυτοθυσία, παρά το νεαρό και το απειροπόλεμο της ηλικίας τους. Οι περισσότεροι αντάρτες ήσαν ηλικίας κάτω των 20 ετών και αγύμναστοι. Στη μάχη αυτή απέδειξαν ότι μάχονταν χωρίς να έχουν επίγνωση του κινδύνου που διέτρεχαν. Τους μαχόμενους βοήθησαν και οι μαχητικές ομάδες του Γαλαξειδίου και των Πεντεορίων, οι οποίες έσπευσαν στο πεδίο της μάχης και έβαλαν κατά της οπισθοφυλακής της Γερμανικής φάλαγγας.

Προκάλεσαν, έτσι, αντιπερισπασμό και οι Γερμανοί νόμισαν ότι ήταν κυκλωμένοι από όλες τις κατευθύνσεις. Γι' αυτό και έλαβαν μέτρα αποκρούσεως επιθέσεως εναντίον της ουράς της φάλαγγας.Η μάχη διήρκεσε πλέον των 6 ωρών, μέχρις ότου οι αντάρτες εξήντλησαν και το τελευταίο φυσίγγιο. Η δυσκολία της απαγκιστρώσεως και της συμπτύξεως ήταν μεγάλη λόγω εγγύτητας των εχθρών αφ' ενός και της γυμνότητας και ανωφέρειας του εδάφους προς την κατεύθυνση της Γκιώνας, προς την οποία οι μονάδες έπρεπε ν' αποσυρθούν.

Η απαγκίστρωση έγινε τμηματικά. Πρώτος υποχώρησε ο 5ος λόχος και τελευταίος ο 3ος. Οι μονάδες του 5/42 είχαν έναν αξιωματικό -τον Καϊμάρα-, τρεις οπλαρχηγούς -Χρ. Βαρβάτος, Παν. Καϊμάρας, Νικ. Κοκκόρης- και δύο αντάρτες τραυματίες. Οι Γερμανοί πρέπει να είχαν σοβαρές απώλειες γιατί διεκόμισαν από την Ιτέα προς την Αθήνα αρκετούς Αξιωματικούς τραυματίες δι' αεροπλάνου. Ομοίως αχρηστεύθηκαν αρκετά αυτοκίνητα. Οι Γερμανοί, υπό την κάλυψη των αρμάτων και των πολυβόλων συγκέντρωσαν τους νεκρούς και τους τραυματίες τους και, αντί να συνεχίσουν την πορεία τους προς το Λιδωρίκι, επέστρεψαν στην Άμφισσα, από όπου το πρωί είχαν ξεκινήσει. Έτσι δεν μπόρεσαν να εκπληρώσουν την αποστολή τους. Οι αντάρτες αποσύρθηκαν, για ανάπαυση στην περιοχή Παπαδάκος Βουνιχώρας αφού εγκατέστησαν φυλάκια επιτηρήσεως της οδού Αμφίσσης - Λιδωρικίου.

Μετά τη μάχη αυτή, οι Ιταλοί του Λιδωρικίου είχαν οικτρό τέλος. Παρεδόθησαν στους Γερμανούς, αφοπλίσθηκαν και γυμνοί, ξυπόλητοι, σωστά ανθρώπινα ράκη οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως.

ΜΑΧΑΙ 510υ ΧΙΛΜ. ΓΡΑΒΙΑΣ-ΑΜΦΙΣΣΗΣ ΜΕΤΑ ΓΕΡΜΑΝΩΝ (11-1-44)

Οι Γερμανοί, φοβούμενοι αποβάσεις των συμμάχων εις την Ελλάδα, άρχισαν νά συγκεντρώνουν εις αυτήν μεγάλες δυνάμεις, τάς όποίας απέσυραν από το Ρωσικό μέτωπο. Το 5/42 είχε συγκεντρώσει πληροφορίας, κατά τάς όποίας οι Γερμανοί επρόκειτο νά αναλάβουν συντόμως ευρείας εκτάσεως εκκαθαριστικές επιχειρήσεις εις την Ρούμελη με τον σκοπό, όπως ανοίξουν την οδό Άμφίσσας-Ναύπάκτου. Είχαν δηλαδή αποφασίσει, όπως εις περίπτωσιν συμμαχικών αποβάσεων, συμπτυχθούν από την Πελοπόννησο και Νότιον Ελλάδα προς την Δυτική Ελλάδα και συνεπώς; χρησιμοποιήσουν την εν λόγω συγκοινωνιακή αρτηρία.Πρώτος αντικειμενικός σκοπός των Γερμανικών δυνάμεων, οι όποίες συνεκεντρώθησαν εις περιοχή Γραβιάς-Μπράλλου και Λεβαδιάς, ήτο ή άνακατάληψις τής Άμφίσσης, ή όποία άπετέλει την κυριωτέραν βάσιν ανεφοδιασμού των ανταρτών του 5/42 και του ΕΛΑΣ. Οι Γερμανοί ενήργησαν επιθετική άναγνώρισιν με μηχανοκίνητο φάλαγγα αιφνιδιαστικώς μέχρι Αμφίσσης. Ό Συντ/ρχης Ψαρρός, ορισθείς υπό του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, Αρχηγός των Ανταρτικών Σωμάτων Ρούμελης 5/42 και ΕΛΑΣ ανέλαβε νά οργανώσει άμυντικώς την περιοχή Παρνασσού-Γκιόνας και ΝΑ εμποδίσει την διείσδυσιν των Γερμανών εις αυτήν από των κατευθύνσεων Γραβιάς και Λεβαδιάς.Προς τούτο εξέδωσε λεπτομερή διαταγή επιχειρήσεων, κατά την οποίαν το Αρχηγείο Καϊμάρα έπρεπε νά καταλάβει τον αυχένα του 510υ χιλμ. τής οδού Γραβιάς- Άμφίσσης, ο όποίος αποτελεί πράγματι το κλειδί τής ορεινής διαβάσεως προς τον ορεινό όγκο τής Γκιόνας, εν συνεργασία με διμοιρία του ΕΛΑΣ (μαχητική ομάς Άμφίσσης, τμήμα όλμων), με την εντολή όπως επιβραδύνει τον εχθρό και συναγείρει τα περί την Άμφισσα αντάρτικα τμήματα, ούτως ώστε νά καταλάβουν ταύτα εγκαίρως τις θέσεις των και αμυνθούν της περιοχής.

Τα ως άνω τμήματα παρέμειναν επί 20ήμερον εις την ανωτέρω τοποθεσία υπό λίαν δυσμενείς καιρικές συνθήκες (ψύχος δριμύτατο, χιονοθύελλες πρωτοφανείς και πυκνή ομίχλη).Κατά την εποχή αυτήν ολόκληρος ή Παρνασσίς και Δωρίς εύρίσκοντο επί ποδός και διήρχοντο στιγμές αγωνίας εν αναμονή Γερμανικής επιδρομής.Παρ' όλα ταύτα, τα ηρωικά παιδιά τής Ρούμελης ύπέμειναν τα πάντα με το χαμόγελο στα χείλη και με πλήρη συνείδησιν τής υψηλής αποστολής των.Την 11ην Ιανουαρίου 1944 και περί ώρα 10 π.μ. φορτηγό αυτοκίνητο πλήρες στρατού ενεφανίσθη εις την περιοχή Αμπέλια Γραβιάς. Οι αντάρτες κατέλαβαν τις θέσεις των και ήσαν έτοιμοι δια την υποδοχή. Οι Γερμανοί αντελήφθησαν την παρουσία 2 ανταρτών του ΕΛΑΣ πλησίον τής μεγάλης γέφυρας και επεχείρησαν νά επιστρέψουν εις Γραβιά.Μόλις το αυτοκίνητο έκαμε στροφή, ο επικεφαλής άξ/κός έδωσε το σύνθημα πυρός. Αμέσως οι αντάρτες έβαλαν καταιγιστικώς κατά του αυτοκινήτου. Οι έπ' αυτού Γερμανοί πήδησαν και έντρομοι έτράπησαν εις φυγή προς την Γραβιά, εκμεταλλευθέντες την βαθείαν χαράδρα και το κεκαλυμμένο του εδάφους. Επί του αυτοκινήτου έμειναν 5-6 Γερμανοί τραυματίες, οι όποίοι διεσώθησαν χάρις εις την ψυχραιμία του οδηγού, ο όποίος εν μέσω πυκνοτάτων πυρρών οδήγησε το αυτοκίνητο του εις Γραβιά. Το επεισόδιο τούτο ανέφερε τηλεφωνικώς ο λοχαγός Καϊμάρας εις τον Συντ/ρχην Ψαρρόν, ο όποίος ευρίσκετο εις Άμφισσα.Περί ώρα 1ην μ.μ. της ιδίας ημέρας φάλαγξ εκ δέκα φορτηγών Γερμανικών αυτοκινήτων, τα όποία ήσαν πλήρη στρατού μετά βαρέως οπλισμού, συνοδευομένη υπό ενός βαρέως τανκ και μιας μοτοσικλέτας έφθασε εις την τοποθεσία Αμπέλια. Εκεί εσταμάτησεν και οι άνδρες ανεπτύχθησαν εις διάταξιν προσπελάσεως: Προηγείτο το τανκ, δεξιά δε και αριστερά εκινουντο πλαγιοφυλακές ενισχυμένες. Ή δύναμη των Γερμανών ήταν μεγαλυτέρη των 200 ανδρών, ήσαν δε οπλισμένοι με αυτόματα, οπλοπολυβόλα, πολυβόλα και όλμους. Ή αποστολή των ήτο, ως φαίνεται, νά έλθουν εις επαφή με τούς αντάρτες και να τούς εκδιώξουν εκ του αυχένος του 51 χιλμ.Μόλις πλησίασαν οι Γερμανοί εις εγγυτάτη απόστασιν από των ανταρτών, εβλήθησαν από θεριστικά πυρά αυτομάτων και πολυβόλων, και σταμάτησαν προς στιγμήν άλλ' εν συνεχεία υπό την κάλυψιν του βραδέως κινουμένου τανκ και βάλλοντες δια των αντιαρματικών πυροβόλων και πολυβόλων των θεριστικως τάς θέσεις των ανταρτών προσπάθησαν να προχωρήσουν και τούς ανατρέψουν. Οι αντάρτες όμως κατέχοντες δεσπόζουσα θέσιν καθήλωσαν τούς Γερμανούς, οι όποίοι ήμύνοντο λυσσωδώς.

Την κατάλληλη στιγμήν κινηθείσα υπερκεραστικως κατά του δεξιού πλευρού των Γερμανών ή διμοιρία του Ύπολ/γου πεζικού Παξινου Βασιλείου (του σεμνού και ηρωικού παλικαριού, το όποίον τίμησε και δόξασε το 5/42 εις όλες τις μάχες δια της ψυχραιμίας και ανδρείας του) παρέσυρε και τούς άλλους αντάρτες. Ούτος με το αυτόματο ανά χείρας έδωσε το σύνθημα της εξορμήσεως και αμέσως τα γενναία παλικάρια του 5/42 όρμισαν από τάς θέσεις των και με την κραυγή «αέρα- αέρα» επετέθησαν κατά των αμυνομένων Γερμανών. Επηκολούθησε δίωρος σχεδόν λυσσώδης πάλη. Οι Γερμανοί εν τέλει εγκατέλειψαν τάς θέσεις των, τα όπλα των, τα πυρομαχικά των και δια της φυγής ,προσπάθησαν νά σωθούν.

Εις μάτην το τανκ ήγωνίζετο ν' αναχαιτίσει την ορμή των ανταρτών του 5/42, οι όποίοι καταληφθέντες από ασυγκράτητο ενθουσιασμό επετέθησαν και εναντίον τούτου. Οι άξ/κοί Καϊμάρας, Παξινός, Ζαντές καί Κουτσομανής μετά δυσκολίας κατόρθωσαν νά συγκρατήσουν τους άνδρας των δια νά μη θεριστούν από τα πολυβόλα και τα τροχιοδεικτικά βλήματα των αντιαρματικών πυροβόλων. Αι εκρήξεις των όλμων, το κροτάλισμα των πολυβόλων, το κελάηδημα των αυτομάτων, οι κρότοι των τυφεκίων, αι κραυγαί «αέρα» των ανταρτών και αι φωναί των τραυματιών Γερμανών δημιούργησαν πανδαιμόνιο, το όποίον σπανίως συναντά κανείς εις τα πεδία των μαχών.

Οι Γερμανοί έντρομοι έσπευσαν προς την Γραβιά δια μέσου των χαραδρών και των θάμνων δια νά σωθούν, το δε τανκ υπεχώρησε τελευταίον, βάλλον θεριστικώς προς όλες τις κατευθύνσεις και καλύπτον τήν φυγή των υποχωρούντων. Οι απώλειες των Γερμανών ήσαν σημαντικές εις νεκρούς, τραυματίας και πολεμικό υλικό.

Οι ήμέτερες απώλειες ήσαν έλάχιστες. Κατά την μάχη αυτήν έπεσε εν τη εκτελέσει του καθήκοντος (ναρκοθετών την γέφυρα του 51ου χιλμ. Γραβιάς- Άμφίσσης) ο Ανθυπασπιστής Μηχανικού Γαλιώτης

Γεώργιος, λόγω εκρήξεως νάρκης. Το λαμπρό και ατρόμητο εκείνο παλικάρι με κομμένα τα δύο του χέρια, με τούς οφθαλμούς βγαλμένους και με τραύματα διαμπερή εις το στήθoς εξέπνευσε τραγουδώντας και φωνάζοντας «Ζήτω ή Αθάνατη Ελλάδα».

Μετά την μάχη κατέφθασαν εξ Άμφίσσης, όπου εύρίσκοντο εν ασφαλεία, οι βαθμούχοι του ΕΛΑΣ Νικηφόρος και Διαμαντής, όταν πλέον οι Γερμανοί εύρίσκοντο εις Γραβιά. Ούτοι από κακεντρέχεια και μίσος προς το 5/42, δήλωσαν ότι εάν αυτοί διηύθυναν την μάχη, θα συνελάμβαναν και το τανκ ακόμη.Οι Γερμανοί κατόπιν της αιματηρας ταύτης ηττας των δεν τόλμησαν νά κινηθούν προς το 51ον χιλιόμετρο μέχρι τέλους Ιανουαρίου.Τάς διαβάσεις του Παρνασσού έφύλασσον σημαντικέ δυνάμεις ανταρτών. Ιδίως το στενό του Ζεμενου και. της Αραχόβης, επειδή αποτελεί την μοναδική δίοδον από Λεβαδείας προς Άμφισσα, κατείχετο από ισχυρά τμήματα ανταρτών, με αποστολή όπως πάση θυσία εμποδιστούν οι Γερμανοί νά εισβάλουν εις Άμφισσα.Η ήρωίκή απόκρουσις υπό των γενναίων ανταρτών του 5/42 και των δύο επιδρομών των Γερμανών από την κατεύθυνσιν της Γραβιάς έχαιρετίσθη με μεγάλο ενθουσιασμό από τούς κατοίκους της περιoχής.0 Συντ/ρχης Ψαρρός συνεχάρη αυτοπροσώπως τον Λοχαγό Καίμάραν, τούς αξ/κούς και αντάρτες του Αρχηγείου του.Χάρις εις την χαλύβδινη θέλησιν και αντοχή των ανταρτών του 5/42 οι όποίοι έφύλασσον τάς όρεινάς διαβάσεις του Παρνασσού στην καρδιά του χειμώνος με δριμύτατο ψύχος και χιόνι ύψους πλέον του 1μέτρου, ο πληθυσμός της Ρούμελης ανέκτησε το θάρρος του και με ενθουσιασμό άνδρες, γυναίκες, παιδιά και γέροντες έσπευδαν νά βοηθήσουν τούς ήρωες του Παρνασσού και της Γκιώνας, μεταφέροντες τρόφιμα, θερμαντικά ποτά και μάλλινα,. Αξιοθαύμαστος πράγματι ήτο ο συναγερμός και ο ενθουσιασμός των κατοίκων της όλης περιoχής.

ΑΝΑΚΑΤΑΛΗΨΙΣ ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΟΣ ΥΠΟ ΓΕΡΜΑΝΩΝ. (1-2-1944).

Ό Συντ/ρχης Ψαρρός γνώριζε τώρα την θύελλα, ή όποία πολύ σύντομα θα εξέσπα εις την περιοχή και δια τον λόγο αυτόν επετάχύνε την αμυντική όργάνωσιν της περιοχής. Αι πληροφορίαι εφερον τούς Γερμανούς ως προτιθεμένους νά αρχίσουν μεγάλης εκτάσεως εκκαθαριστικές επιχειρήσεις κατά το τέλος του Ιανουαρίου 1944.Την οχυρά τοποθεσία του 51 χιλμ. και της Αμπλιανης, κατέλαβαν τμήματα του 5/42 και λόχος του ΕΛΑΣ υπό τον καπετάν Πέτρον. Ό Συντ/ρχης του ΕΛΑΣ Ρηγος επέμεινε, όπως αποσύρει τον λόχο τούτον, διότι, όπως έλεγε, δεν έπρεπε νά προβληθεί άντίστασις κατά των Γερμανών. Ό Ψαρρός όμως εδήλωσεν ότι το 5/42 θα αμυνθεί και θα προστατεύσει την περιοχή. Τελικώς επείσθη ο Ρηγος, όπως ο λόχος του Πέτρου παραμείνει και αμυνθεί εις την εν λόγω περιοχή.Ό λόχος του ΕΛΑΣ κατέλαβε τα εκατέρωθεν υψώματα της Γραβιάς- Αμφίσσης, το Αρχηγείο Ντούρου φύλασσε τάς έπικινδύνους εκ Γραβιάς και Μαριολάτας προσβάσεις προς Κολοβάτες, ο λόχος Πατυχάκη την διάβασιν της Αμπλιανης και ο λόχος Βλάϊκου εκ της θέσεως Σιδηρόπορτα θα υπεστήριζε δια των όλμων και πολυβόλων την άμυνα των προηγουμένων. Την μεταξύ του Ντούρου και του λόχου του ΕΛΑΣ τοποθεσία κατέλαβε τμήμα του Αρχηγείου Ν. Παρνασσού, υπό τον Κοκορέλλην. Το Αρχηγείο Καϊμάρα κατείχε το Κάστρο των Σαλώνων και το Αρχηγείο Δεδούση ανέμενε υλικά εις το αεροδρόμιο των Καρουτων. Ό Ψαρρός με το Επιτελείο του ήσαν εις την Άμφισσα.Εις την Γραβιά είχαν συγκεντρωθεί σημαντικαί δυνάμεις Γερμανών, εξ εκείνων οι όποίοι είχαν αποσυρθεί από το Ρωσικό μέτωπο και είχαν μεταφερθεί εις Ελλάδα.Την 1 ην Φεβρουαρίου 1944 εις την θέσιν Αμπέλια, Δ. της Γραβιάς, άρχισαν νά εμφανίζονται τα πρώτα Γερμανικά τμήματα, τα όποία εκινουντο ως έξης :Προηγουντο τμήματα πεζικού εις μικράς φάλαγγας επί της οδού και εκατέρωθεν ταύτης και ήκολούθουν πολυάριθμα αυτοκίνητα, άρματα μάχης και πυροβολικό.Αι Γερμανικαί εμπροσθοφυλακαί πλησίασαν με διάταξιν προσπελάσεως τον αυχένα του 51 χιλμ. και κατόπιν ανεπτύχθησαν άνιχνεύουσαι μετά προσοχής το έδαφος.

Μόλις οι Γερμανοί άνιχνευταί έφθασαν εις άπόστασιν 100 μέτρων περίπου από τάς θέσεις των ανταρτών, εβλήθησαν με θεριστικά πυρά, πολυβόλων και όλμων και καθηλώθηκαν επί τόπου. Κατόπιν προώθησαν άρματα μάχής με πυροβόλα και έβαλον σφοδρότατα κατά των θέσεων των ανταρτών, άλλ' ανεπιτυχώς, διότι ούτοι ήσαν προκεκαλυμμένοι και τα περισσότερα βλήματά των κατέκοπταν τούς βράχους και τα χιονισμένα έλατα. Οι αντάρτες παρέμειναν ακλόνητοι εις τάς θέσεις των, προβάλλοντες ήρωϊκήν αμυναν και εκμεταλλευόμενοι το φύσει οχυρό έδαφος της κατεχόμενης υπ αυτών τοποθεσίας.Τότε οι Γερμανοί ηρχισαν νά εξαπολύουν κύματα σφοδρων επιθέσεων με βαρέα άρματα μάχης και πυροβολικό.Παρά ταύτα οι ήρωες αντάρτες ήμύνθησαν επί ώρας και απέκρουσαν τάς λυσσώδεις εφόδους των Γερμανών.Μεγάλη βοήθεια προσέφεραν οι όλμοι και τα πολυβόλα του λόχου Βλάϊκου, τα όποία καθήλωσαν το πεζικό και τα τεθωρακισμένά των Γερμανών. ΟΙ Γερμανοί εν τούτοις ήσαν αποφασισμένοι νά θραύσουν οπωσδήποτε την άμυνα των ανταρτών και νά εισβάλουν εις την Άμφισσα. Ατυχώς ή άμυνα των ανταρτών μετ' ολίγας ωρας ηρχισε νά κάμπτεται, διότι ο καπετάν Πέτρος του ΕΛΑΣ, άνευ oυδεμίας ειδοποιήσεως διέταξε την συμπτυξιν του λόχου του και άφηκεν έκτεθειμένα τά πλευρά των τμημάτων του 5/42.

Ούτω οι Γερμανοί, αφού κατέλαβαν τα εκατέρωθεν της οδού υψώματα παρά το 51 χιλμ., επεχείρησαν νά υπερκεράσουν και κυκλώσουν τα επί των συνεχόμενων προς Α. υψωμάτων του Παρνασσού τμήματα του Ντούρου, Πατυχάκη καί Κοκορέλλη. Εκτός τούτου ο ΕΛΑΣ σημείωσε και άλλη σοβαράν παράλειψιν. Μεταξύ του 51ου χιλμ. και των προς Κολοβάτες διαβάσεων υπάρχει ύψωμα, το όποίον, συμφώνως προς τάς δοθείσας δ/γάς, έπρεπε νά καταληφθεί υπό τμήματος του ΕΛΑΣ.Δυστυχώς το τμήμα του, το όποιον έπρεπε νά συνδεθεί δια πυρών μετά του Αρχηγείου Ντούρου, άγνωστο δια ποιον λόγο, παρέλειψε νά καταλάβει το ύψωμα, χωρίς νά ειδοποιήσει προς τούτο το Αρχηγείο τούτο και ούτω οι Γερμανοί ανενόχλητοι κατέλαβαν το ύψωμα κατά την νύκτα. Προς άνακατάληψιν του υψώματος έγένετο συμπλοκή, χωρίς νά δυνηθούν τα τμήματα του 5/42 νά ανατρέψουν τούς Γερμανούς, λόγω της μεγαλυτέρας δυνάμεώς των και της αφθονίας των πολεμικών μέσων.Κατά την μάχη συνελήφθησαν αιχμάλωτοι οι αντάρτες του Ντούρου Αθανάσιος Λάζος και Κ. Κυριάκης, οι όποίοι μετεφέρθησαν εις Γερμανία, όπου υπέστησαν πολλές ταλαιπωρίας. Εκ τούτων ο Λάζος Άθ. υπέκυψε εις τα βασανιστήρια.Κατά την έπιχείρησιν ταύτη ο Ύπολ/γός Ντουρος επέδειξε μέγα ψυχικό σθένος, άριστες ηγετικές ικανότητας και αυτοθυσία υπερβαίνουσα το καλώς εννοούμενο καθήκον επί του πεδίου της μάχης. Δια την πράξιν του ταύτη ο Συντ/ρχης Ψαρρός δια της Ημερήσιας Δ/γης του Συν/τος προήγαγε τούτον εις Λοχαγό έπ' ανδραγαθία.Ό ΕΛΑΣ συνεπτύχθη ολόκληρος προς Καλοσκοπήν, μέρος ασφαλές, ενώ τμήμα τούτου έπρεπε να συμπτυχθεί προς Καλοβάτες- Παρνασσόν, ως και τα τμήματα του 5/42 (Ντούρου-Κοκορέλλη).

Τα τμήματα του 5/42 προ του κινδύνου, νά κυκλωθούν, κατόπιν της αιφνιδιαστικής συμπτύξεως του λόχου του ΕΛΑΣ, ήναγκάσθησαν νά συμπτυχθούν έπιβραδυντικως προς Παρνασσόν και Γκιώναν, αφού καθυστέρησαν την Γερμανική εισβολή εις Άμφισσα μέχρι των απογευματινών ωρών.Εις την θέσιν Στρογγυλόλακκος, άνωθεν του χωρίου Τοπόλια, οι Γερμανοί προσέκρουσαν επί της πεισματώδους αντιστάσεως της μαχητικής ομάδος τούτου και ενός τμήματος του ΕΛΑΣ υπό τον εφ. Ανθ/γόν Σταύρου Αίολον, ο οποίος προσχώρησε βραδύτερο εις το 5/42.

ΟΙ άνδρες των ομάδων τούτων, αφού ήμύνθησαν έπ' αρκετόν, ήναγκάσθησαν νά συμπτυχθούν προς την Γκιώναν προ του κυρίου όγκου των Γερμανών επιδρομέων.Οι λόχοι Πατυχάκη και Βλάϊκου συνεπτύχθησαν προς Σιγδίτσαν.Το Αρχηγείο Ντούρου, κατόπιν συντόνου και περιπετειώδους πορείας, έφθασε εις Aγιoν Μηνάν Δεσφίνης και εκείθεν διαπεραιώθη νύκτα δια λέμβων εις Γαλαξείδιον.Το Αρχηγείο Κοκορέλλη με τούς αξ/κούς Τομαραν Ευστ., Μπούραν Ίω. καί εφ. Ύπολ/γόν Λέφαν Κωνστ. συνεκρούσθη εις την περιοχή Κρόκι Δελφών με ισχυρά δύναμιν Γερμανών προερχομένων εκ Λεβαδιάς.Επειδή όμως, ευρέθη προ υπέρτερων δυνάμεων ήναγκάσθη νά διακόψει τον αγώνα, νά κινηθεί δια μέσου

Γερμανικών φυλακίων, και να διαπεραιωθη εις Δεσφίναν και εν συνεχεία εις Άγιο Μηνάν.

ΟΙ Γερμανοί, μετά την ανατροπή της μαχητικής ομάδος Έλαιώνος έταξαν βαρύ πυρ/κόν άνωθεν του χωρίου τούτου και έβαλαν άφθονα βλήματα προς όλες τάς επικίνδυνους δι' αυτούς προσβάσεις και κατευθύνσεις και ιδίως επί των ύπερθεν της Αμφίσσης υψωμάτων.

Κατά τάς βραδυνάς ωρας οι Γερμανοί υπό την κάλυψιν των πυρών πυροβολικού και των αρμάτων μάχης εισήλθαν εις την Άμφισσα. Πολλοί κάτοικοι της πόλεως ταύτης εκ φόβου εγκατέλειψαν τάς κατοικίας των και ετράπησαν προς το χωρίον Καρουτες, ο υπόλοιπος δε πληθυσμός παρέμεινε έντρομος κλεισμένος εντός των οικιών.Το Επιτελείο του Συν/τος εσπευσμένως μετέφερε τούς εφοδιασμούς του εις Καρουτες και εν συνεχεία μετεκιvήθη προς την κατεύθυνσιν Ελατος.Προς το χωρίον Καρουτες μετεκινήθη επίσης και το Ορεινό Χειρουργείο του Συν/τος με επικεφαλής τον ακούραστο και υπέροχο πατριώτη Ιατρό Παυλοστάθην Ι., ο οποίος, βοηθούμενος υπό του προσωπικού του χειρουργείου, κατόρθωσε νά διασώσει όλους τούς τραυματίας, καθώς και το υγειονομικό υλικό του Συν/τος.

Τελευταία εγκατέλειψε το Κάστρο των Σαλώνων το Αρχηγείο Καϊμάρα, το όποίον υπέστειλε την γαλανόλευκο, ή όποία επί μήνας έκυμάτιζεν εις το ελεύθερον τούτο Κάστρο, κατέλαβε δε θέσεις επί των υπερκειμένων της Άμφίσσης υψωμάτων με την εντολή, όπως εμποδίσει πάσα κίνησιν των Γερμανών προς Καρούτες και ούτω καλύψει την σύμπτυξιν των υπολοίπων τμημάτων του Συν/τος.Μετά την έκκένωσιν της Άμφίσσης πολυάριθμοι Γερμανικαί δυνάμεις μετεφέρθησαν εκ Γραβιας προς την Παρνασσίδα και κατέκλυσαν την περιοχή. Ό Συντ/ρχης Ψαρρός προ του χειμάρρου των Γερμανικών δυνάμεων θεώρησε πασαν αντίστασιν ματαίαν και έπικίνδυνον δια τούς κατοίκους της περιοχής. Δια τούτο διέταξε όπως τα τμήματα του 5/42 αποσυρθούν προς την Δωρίδα, αφού εξασφαλισθεί ή μεταφορά των έφοδιασμών και πυρομαχικών του.

ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑΙ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΜΑΧΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ.Την επομένη το Αρχηγείο Καϊμάρα εγκατέλειψε και τα υψώματα Άμφίσσης και μετεκινήθη προς Καρουτες. Ό λόχος Πατυχάκη κατετμήθη εις ομάδας και παρέμεινε κατόπιν εντολής του Ψαρρου εις την περιοχή Σιγδίτσας μέχρι νεωτέρας δ/γης. Εις τούτον ανετέθησαν αποστολαί πληροφοριών και παρακολουθήσεως των κινήσεων και προθέσεων του εχθρού.Τα υπόλοιπα τμήματα του Συν/τος κατά τάς έπομένας ήμέρας διέρρευσαν προς Δωρίδα, ενώ εις το χωρίον Καρουτες παρέμειναν ή μαχητική ομάς Άμφίσσης υπό τον Ταγ/ρχην Ίωαννίδην και έτέρα ομάς του Αρχηγείου Δεδούση. Τα τμήματα του ΕΛΑΣ συνεπτύχθησαν προς την Β.Δωρίδα, ενώ τμήμα τούτου έλαβε την εντολή νά καταλάβει τον αυχένα Ελατος, Α. του χωρίου Καρουτες και καλύψει τα μετακινούμενα τμήματα από την έπικίνδυνον κατεύθυνσιν της Άμφίσσης.Εν τω μεταξύ πυκνότατη χιών κάλυψε την περιοχή όλόκληρον, το πάχος της οποίας υπερέβαινε το μέτρον. Οι Γερμανοί δε μετά την κατάληψιν της Άμφίσσης έκινήθησαν κατά την διάρκεια της μεθεπομένης νυκτός και έφθασαν εις τον Ελατον, χωρίς νά συναντήσουν ουδεμία αντίστασιν. Το τμήμα του ΕΛΑΣ, το όποίον είχε εντολή να εμποδίσει την κίνησιν τών Γερμανών, είχεν έγκαταλείψει ενωρίς την νύκτα τον Ελατον, πριν φθάσουν οι Γερμανοί εις αυτόν.Ούτω οι Γερμανοί ανενόχλητοι προχώρησαν, διέσχισαν την πεδιάδα των Καρουτών, συνέλαβαν κοιμώμενον ένα Άγγλο λοχία της Συμμαχικής Αποστολής εις το αεροδρόμιο των Καρουτών και κατά τάς πρωϊνάς ώρας κύκλωσαν το χωρίον Καρουτες, χωρίς καν νά πέσει έστω και ένας πυροβολισμός.Εντός των Καρουτών διενυκτέρευον αρκετοί άνδρες του ΕΛΑΣ, οι άνδρες της μαχητικής ομάδος Άμφίσσης υπό τον Ίωαννίδην και πολλοί ιδιώτες εξ Άμφίσσης. Δυστυχώς όμως, ως φαίνεται, δεν είχαν ληφθεί έστω και στοιχειώδη μέτρα ασφαλείας δια τον λόγο ότι όλοι είχαν αναπαυθεί εις τον ΕΛΑΣ, χωρίς νά γνωρίζουν, ότι οι άνδρες τούτου εγκατέλειψαν την τοποθεσία Ελατος κατά την διάρκεια της νυκτός.Ευθύς ως αντελήφθησαν την παρουσία των Γερμανών οι εντός του χωρίου ευρισκόμενοι προσπάθησαν νά διασπάσουν τον κλοιό και διαφύγουν δια μέσου της νοτίως του χωρίου βαθιάς χαράδρας. Αντηλλάγησαν αρκετοί πυροβολισμοί, πλην όμως δεν κατέστη δυνατόν νά διαφύγουν άπαντες.

Ούτω συνελήφθησαν αιχμάλωτοι εντός του χωρίου μερικοί άνδρες του 5/42 και του ΕΛΑΣ καθώς και μερικοί ιδιώται (Ζαχαρίας, Τριάντης, Τσαγκρινός, Κολοκύθας κ.α.), εφονεύθησαν δέ όλίγοι άντάρτες και ιδιωται (Ζαχαρόπουλος κ.α.).

Οι συλληφθέντες αιχμάλωτοι μετεφέρθησαν εις το στρατόπεδο Χαϊδαρίου και οι μεν Εαμίτες αφέθησαν υπό των Γερμανών ελεύθεροι, οι δε εθνικόφρονες μετεφέρθησαν ως όμηροι εις την Γερμανία, όπου οι περισσότεροι εξ αυτών εξετελέσθησαν η απέθαναν εκ της πείνας και των βασανιστηρίων.Ομάς του λόχου Πατυχάκη υπό τον λαμπρό αρχικελευστή του ναυτικού Ήλίαν Πρωτοπαππαν η Άετόν εκινήθη εκ Σιγδίτσας προς Καρουτες δια μέσου της κοιλάδας Γαρδινίτσας και υπό συνεχώς πίπτουσαν χιόνα. Ή ομάς αύτη προσέκρουσε επί των εις την θέσιν Ελατος εγκατεστημένων Γερμανών και ήναγκάσθη νά επιστρέψει εις Σιγδίτσαν. Ατυχώς κατά την επιστροφή της δια μέσου των χιονοσκεπών κορυφών της Γκιόνας δύο αντάρτες εξ Άμφίσσης (Κέντρος Άθ. και Κρανάκης) απέθαναν εκ της υπερκοπώσεως, του δριμύτατου ψύχους και της άφθόνου χιόνος, ή όποία υπερέβαινε το 1,50 μ.Κατά την διάβασιν της ομάδος ταύτης εκ της τοποθεσίας Λιανοκλάδι, βορείως της Άμφίσσης, αύτη ενέπεσε εις ενέδρα Γερμανών με αποτέλεσμα νά συλληφθούν κατόπιν συμπλοκής ως αιχμάλωτοι δύο αντάρτες, οι όποίοι εξετελέσθήσαν υπό τούτων. Οι υπόλοιποι άνδρες, εξόν δύο τραυματίες, κατέφυγαν εις το χωρίον Σιγδίτσα προσβληθέντες υπό κρυοπαγημάτων.Τα διαρρεύσαντα προς την Δωρίδα τμήματα του Συν/τος, καθώς και ο άμαχος πληθυσμός, ο όποίος ήκολούθησε ταύτα αντιμετώπισαν με απαράμιλλο αύταπάρνησιν και εξαιρετική αντοχή το πρωτοφανές ψύχος και τάς φοβεράς στερήσεις, εις τάς όποίας είχον καταδικασθεί από τον αποκλεισμό των χιτλερικών ορδών επάνω εις τάς χιονοσκεπείς κορυφάς της Γκιώνας και του Τρικόρφου. .

Τον μήνα Φεβρουάριο διήλθαν τα τμήματα του 5/42 εις τα χιονισμένα χωρία της Δωρίδας με δριμύ ψύχος. Τα τρόφιμα ήσαν ολίγα και ο ανεφοδιασμός του Συν/τος πολύ δύσκολος λόγω του αποκλεισμού εκ μέρους των Γερμανών.

Εις μάτην το Σύν/μα ανέμενε ρίψεις υλικών από αεροπλάνου εις το αεροδρόμιο Πενταγιων, όπου είχαν εγκατασταθεί το Αρχηγείο Δεδούση. Έκτός τούτου, ή Oικoνoμική ένίσχυσις του Συν/τος εκ μέρους της Συμμαχικής Αποστολής βράδυνε πάρα πολύ.Ό Φεβρουάριος υπήρξε κρίσιμος μήνας, διότι κατά την διάρκεια τούτου έλαβαν χώρα γεγονότα εξαιρετικής σημασίας, τα όποία είχαν τεράστια έπίδράσιν επί της τύχης του όλου εθνικού & ανταρτικού κινήματος εις την Ελλάδα. Κατ' αυτόν έγένοντο έπανειλημμέναι συσκέψεις αντιπροσώπων των ανταρτικών οργανώσεων ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ-5/42 δια την ένοποίησιν των ανταρτικών ομάδων και τον σχηματισμό κυβερνήσεως των βουνών.

ΕΧΘΡΙΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΙ ΤΟΥ ΕΛΑΣ

Ευθύς ως ηρχισεν ανασυγκροτούμενον το 5/42 Σύνταγμα δια τρίτη φοράν, το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ άρχισε να τηρεί στάσιν εχθρική απέναντι αυτού και των οπαδών του και να δημιουργεί διαφόρους προστριβές και επεισόδια, χωρίς κανένα λόγο. Ένόμιζεν ότι με τα προσκόμματα και τον πόλεμο των νεύρων θα επηρέαζε το ηθικόν των οπαδών του Συν/τος, εις τρόπον, ώστε τούτο να μη δυνηθεί να αναπτυχθεί και ισχυροποιηθεί. Αι έχθρικαί ενέργειαι του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ ήσαν εν συντομία και κατά χρονολογική σειράν οι έξης :

I. Εις τάς 27 Αυγούστου 1943 ο Διοικητής του 36ου Συν/τος του ΕΛΑΣ - Συντ/ρχης Ζούλας απέστειλε εις τον Συντ/ρχην Ψαρρόν επιστολή υπό τύπον τελεσιγράφου, εις την οποίαν έγραφε, επί λέξει, τα έξής :

"Το 5/42 δεν έχει κανένα δικαίωμα να στρατολογεί αντάρτες και ότι εις περίπτωσιν πού θα έξηκολούθει να την συνεχίζει, αυτό θα εθεωρείτο σαν επιθετική πρόκληση κατά του ΕΛΑΣ-ΕΑΜ και ο Συνταγματάρχης Ψαρρός θα έφερε ακέραια την ευθύνη απέναντι του απελευθερωτικού αγώνος και τού στρατού τού ΕΛΑΣ".

Καί τούτο διότι δηθεν "σύμφωνα μέ τίς γενόμενες συνομιλίες μεταξύ του Γενικού Γραμματέως του ΚΚΕ Σιάντου και του Ψαρρου, εις τάς 16 Αυγούστου εις την Νεράϊδαν Θεσσαλίας, ο τελευταίος υπεσχέθη να προσχωρήσει εις τόν ΕΛΑΣ (!)".

Ή επιστολή αυτή ήτο: καθ' ολοκληρίαν κακόπιστη και εξωφρενική, διότι oυδεμία συζήτησις περί προσχωρήσεως του 5/42 εις τον ΕΛΑΣ έγινε, πλην των συνομιλιών του Ψαρρού μετά τον Σιάντου, κατά τάς όποίας έξητάσθη μία στενωτέρα στρατιωτική συνεργασία αφ' ενός και, αφ' έτέρου το πως θα αφεθεί το Σύν/μα απρόσκοπτο από επεμβάσεις και αυθαιρεσίας του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ να ανασυγκροτηθεί και να εκτελέσει τον απελευθερωτικό του σκοπό.

Κατά συνέπεια ο Συν/ρχης Ψαρρός συζητών τα ανωτέρω με τον Σιάντον ποτέ δεν θα ημπορούσε να φαντασθεί, ότι θα του έδημιούργουν την άξίωσιν οι του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, όπως παύσουν να Ισχύουν ή διαταγή του :Στρατηγείου Μέσης Ανατολής και αί κοιναί αποφάσεις περί άνασυγκροτήσεως του Συν/τος, αί όποίαι είχον ληφθεί προηγουμένως.

Εν συνεχεία οι υπεύθυνοι του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ δήλωσαν ότι κάθε συνέχισις της στρατολογίας ανταρτών δια την άνασυγκρότησιν του 5/42 Σ.Ε. τήν άντιλαμβάνονται "σαν πράξη εχθρικής ενέργειας για το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και ότι θα λάβουν όλα τα μέτρα για να έμπoδισθεί τό Σύν/μα γι' αυτό".

Έδήλωσαν βέβαια ότι "δέν θά έχρησιμοποίουν όπλα, ούτε ήθελαν πυροβολήσει πρώτοι, άλλά ημπορούσαν να απαγορεύσουν τούς ανεφοδιασμούς του Συν/τος και να τοποθετήσουν ακόμη - πράγμα απίστευτο και όμως ελέχθη ενώπιον του Άγγλου Άντ/ρχού Άρθουρ -Αρχηγού της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής εις Ρούμελη- σκοπούς εις τα πηγάδια και τις βρύσες απ' όπου το Σύν /μα θα ύδρεύετο".

Λόγο του ότι τα πράγματα είχαν λάβει σοβαράν τροπή, ο Άγγλος σύνδεσμος Άντ/ρχης Άρθουρ, επειδή δεν είχε καμμίαν δυνατότητα να επιδράσει επί των προθέσεων του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, εδήλωσεν εις αυτούς ότι σύμφωνα με τάς διαταγάς του Στρατηγείου Μ. Ανατολής ούτος θα συνέχιζε τον ανεφοδιασμό του Συν/τος εις οπλισμό και υλικά. Εις την δήλωσίν του δε ταύτη προέβη κατόπιν της αξιώσεως του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, όπως διακοπεί ο εφοδιασμός του Συν/τος εις υλικά και οπλισμό, διότι δήθεν ήξεραν τις πληροφορίες ότι το 5/42 είχε έτοιμο σχέδιο νά επιτεθεί και διαλύσει πρώτα τον ΕΛΑΣ (!!!) καί κατόπιν τον ΕΔΕΣ και έτσι καταλάβει μόνο του την αρχή (!!!)".

Ο Συντ/ρχης Ψαρρός, όταν έπληροφορήθη ότι ο Σιάντος είχε κατέβει εις τάς Αθήνας, κατήλθε εσπευσμένως καί ούτος εις τάς Αθήνας δια να ενημερώσει την Κεντρική Επιτροπή της ΕΚΚΑ επί των νέων αξιώσεων του ΕΑΜ--ΕΛΑΣ και δια να τεθεί όριστικόν τέρμα εις αυτάς μέ απ' ευθείας έπαφήν των Κεντρικών Έπιτροπών ΕΚΚΑ καί ΕΑΜ - ΕΛΑΣ.

II. Ή άνασυγκρότησις του Συν/τος έσυνεχίζετο και οι υπεύθυνοι του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ διά νά έμποδίσουν καί διά νά τρομοκρατήσουν τήν περιοχήν καί επιτύχουν ούτω περισσότερον ευνοϊκά αποτελέσματα δι' αυτούς, έθεσαν εις ενέργεια τό σατανικόν σχέδιον του αποκλεισμού του Συν/τος.

Μετά τήν μάχην της Σκαλούλας καί έπειδή πληροφορίαι ένεφάνιζον κάθοδον τμημάτων του ΕΛΑΣ μέ σκοπόν, όπως διέδιδον, νά προσβάλουν τάς εις την περιοχήν Λιδωρικίου-Άμφίσσης Ίταλογερμανικάς δυνάμεις, ο προσωρινός Διοικητής του 5/42 Συν/τος απέστειλε τον Ταγ/ρχην Πυρ. Δούκαν Στέφ. εις τον Συντ/ρχην Ζούλαν, (Στρατ. διοικητήν του ΕΛΑΣ της περιοχής) δια να συνεννοηθεί μαζί του, ώστε εις περίπτωσιν επιθετικής ενέργειας κατά του εχθρού να λάβουν κοινή άπόφασιν επιθέσεως και καθορισθεί ή διάταξις, οι αντικειμενικοί σκοποί και λοιπαί άποστολαί του Συν/τος.

Ό άξ/κός του 5/42 Συν/τος άκουσε με εκπληξιν από τον Ζούλαν να λέγει "ότι εις τον ΕΛΑΣ καμμία στρατιωτική συνεργασία δεν έχρειάζετο, διότι ήτο ικανός να εκτελέσει μόνος του όλας τάς άποστολάς καί ότι δι' αυτόν το 5/42 Συν/μα δεν έπρεπε να ύφίσταται και συνεπώς το αγνοεί", ταυτοχρόνως δε εδέχθη την έξης άξίωσιν υπό τύπον τελεσιγράφου:

"Το Σύν/μα έπρεπε νά παύση να στρατολογεί αντάρτες και να μετασταθμεύσει εντός 2 ήμερών από την θέσιν Παππου εις Ταράτσα (Στρούγγα-Λαγγουράνη) Γκιώνας", ή τελευταία αυτή τοποθεσία προσεφέρετο εις το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ καλύτερα προς αποκλεισμό και επίθεσιν εναντίον του 5/42 - επειδή, ως ισχυρίζετο, "μόνον εις αυτήν την περιοχή το Σύν /μα είχε δικαίωμα νά κινηθεί. - Άλλως το Σύν/μα θα ύφίστατο αποκλεισμό, μέχρις ότου δεχθεί τούς ανωτέρω όρους". Σημειωτέον ότι ή άπόφασις του Κοινού Γενικου Στρατηγείου διά την άνασυγκρότησιν του 5/42 Συν/τος του επέτρεπε να δρα εις ολόκληρον τήν περιοχή Παρνασσίδος - Δωρίδος.

Εις τό τερατώδες αυτό τελεσίγραφον του Ζούλα τό Σύν/μα άπήντησεν ότι, σύμφωνα μέ τήν κοινήν άπόφασιν τοτ Κοινου Γενικου Στρατηγείου καί τάς λοιπάς σχετικάς διαταγάς μέ τήν άνασυγκρότησιν του Συν/τος,ή στρατολογία θά έσυνεχίζετο, διότι επρεπε νά έκτελεσθουν αι διαταγαί του Στρατηγείου Μέσης Άνατολης καί ότι έκφράζει τήν λύπην του διά τάς άνευ προηγουμένου αυτας άξιώσεις του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, καθ' ην στιγμήν μάλιστα άπεστέλλετο πρός αυτόν άξ/κός του 5/42 διά στρατιωτικήν συνεργασίαν κατά του κατακτητού.

Παρά ταυτα ό Συντ/ρχης Ζούλας έφήρμοσε τήν άπειλήν του καί ουτω ήρχισεν εις τάς 18 Αυγούστου ο άποκλεισμός του Συν/τος.Τά κέντρα άνεφοδιασμου του Συν/τος έτέθησαν ύπό φρούρησιν, ο άνεφοδιασμός του εις τρόφιμα διεκόπη καί οι άνδρες του παρέμειναν νηστικοί επί διήμερον εν άναμοvή έπιθέσεως έκ μέρους του ΕΛΑΣ, του όποίου ισχυραί δυνάμεις είχαν συγκεντρωθή από μεμακρυσμένας περιοχάς της Φθιώτιδος (Αίας η Άνθ/γός Ραχούτης καί Μπελής) Εύρυτανίας κλπ. και είχαν περικυκλώσει τό Σύν/μα εις την περιοχή Καρουτών.

ΕΙς το εν λόγω χωρίον συνέλαβαν καί κράτησαν έπί τετραήμερον τόν διαχειριστήν του Συν/τος Λοχαγόν Ι. Ψυλογιάννην, ο όποίος μετέφερε φορτία τροφίμων διά τό Σύν/μα.Ό Αίας (Ραχούτης) επικεφαλής αποσπάσματος έξ 100 έλασιτών κατήλθεν εις τόν αυχένα Σπλίδια (6 χιλ. Β.Δ. του χωρίου Άγία Εύθυμία) διά νά άποκόψη τόν έφοδιασμόν του Συν/τος από τα χωρία Άγία Ευθυμία- Τριταία-Σερνικάκι- Ίτέα-Χρισό.

Τό Άρχηγείον Ντούρου έγκαίρως κατέλαβε θέσεις μάχης έπί της άνω τoπoθεσίας καί έμήνυσεν εις τόν Ραχούτην ότι θα του έπετίθετο, εάν δεν άπεσύρετο. Κατόπιν τούτου ό Αίας ήναγκάσθη νά άποσυρθή πρός Βορραν, ουτως ήδυνήθησαν νά φθάσουν μερικά φορτία τροφίμων έκ Χρισού, χάρις εις τήν ψυχραιμίαν καί διπλωματικότητά του υπευθύνου του 5/42 δικηγόρου Ί. Ήλιάδη. Κατά τήν διάρκειαν της νυκτός πολυπληθείς δυνάμεις του ΕΛΑΣ έκύκλωσαν τήν περιόχήν, πλήν τό Άρχηγείον Ντούρου μετεκινήθη έγκαίρως εις έτέραν περιοχήν καί ουτω άπεφεύχθη, αιματοχυσία. .

Εύτυχώς κατέφθασε ό Συντ/ρχης Ψαρρός, ό όποίος κατώρθωσε τήν νύκτα νά άπαγγιστρώση τό Σύν/μα, νά διαφύγη άπό άφρούρητον δίοδον καί νά κατάφύγη εις θέσιν άρκετά όχυράν καί άσφαλή. Εκείθεν δέ ένήργησε πρός τό Κοινόν Γενικόν Στρατηγείον καί Γενικόν Στρατηγείον του ΕΛΑΣ πρός άποφυγήν της συγκρούσεως. Παραλλήλως έπενέβη καί ή Συμμαχική Στρατιωτική Άπόστολή καί ούτω τό Σύν/μα κατώρθωσε νά διαφύγη καί τήν φοράν ταύτην τόν έμφύλιον πόλεμον.

III. Τόν μήνα Νοέμβριον ώρίσθησαν έκλογαί διά τήν άνάδειξιν όργάνων Τοπικής Αύτοδιοικήσεως εις την περιοχήν Παρνασσίδος. Ούτω ηρχισεν άφάνταστος τρομοκρατία έπί πολλάς ήμέρας εΙς ολόκληρον τήν περιοχήν (υπύρχον καί νεκροί έκ τών δαρμών), μέ σκοπόν νά τρoμoκρατηθή ό πληθυσμός καί αί έκλογαί αύτοδιοικήσεως νά άποβούν υπέρ του ΕΑΜ. Ό ίδιος ο Νικηφόρος ή Δημητρίου (καπετάνιος άνεξαρτήτου τάγματος ΕΛΑΣ) συνέλαβε καί έβασάνισεν αθώους πολίτας, τών όποίων τό μόνον εγκλημα ήτο ότι δέν ανήκον εις τό ΕΑΜ.

Ούτος μετέβη εις Γαλαξείδι εις έποχήν κατά τήν όποίαν δέν υπήρχον εΙς αύτό τμήμάτα του 5/42 καί όπου ούτε 10% του πληθυσμού δεν ήσαν έαμίτες καί συνέλαβεν όλους τούς έθνικόφρονας Kτηνoτρόφoυς, καθ' υπόδειξιν βέβαια τών έαμιτών

τοιούτων, τούς όποίους έδειρε άνηλεώς μέχρις αίματος μέ τήν πρόφασιν διαφόρων ψευδών κατηγοριών.

Έπίσης συνέλαβε διά του πολιτικού καθοδηγητού του ΕΛΑΣ Διαμαντή, τρείς όπαδούς του 5/42 της Σιγδίτσας, εκ των πλέον ζωηρών και φανατικών πατριωτών, τούς έκλεισε εις την φυλακή και τούς έμαστίγωσεν ανηλεώς διά να τρομοκρατήση και απογοητεύσει τούς συμπατριώτες των, οι όποίοι ήσαν όλοι σχεδόν έθνικόφρονες.

Τό ίδιον εκαμε καί ό κομμουνιστής Φώτης Τσίγκας εις τήν Αμφισσαν διά νά πτοηση τόν έθνικόφρονα κόσμον. Το Σύν/μα διεμαρτυρήθη εντόνως δια τις τοιαύτας εχθρικές ενέργειες του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ. Παρά την αγρία ταύτη τρομοκρατία ολόκληρος σχεδόν ή περιοχή διά της ψήφου της και παρά τάς κατά την ημέρα των εκλογών απειλάς, πιέσεις και σατραπισμούς του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, κατεδίκασεν οριστικώς τούς τρομοκράτας και εξέλεξε ως μέλη των 'Επιτροπών αυτοδιοικήσεως τούς αντιπροσώπους της οργανώσεως Ψαρρού.

Ι V. Κατά τον μήνα Νοέμβριο μετέβη εις την περιοχή Μανάγουλης ο καπετάν Ψηλορείτης μέ όμάδα του ΕΛΑΣ, δια να προβεί εις συγκέντρωσιν τροφίμων δι' έπιτάξεως, παρά την υφισταμένη δ/γήν του Κοινού Γεν. Στρατηγείου, όπως ζητήθη σχετική άδεια εισόδου εις την εν λόγω περιοχή από τόν διοικητήν του τμήματος του 5/42 τουτον έμπόδισεν ύπό τήν απειλή των όπλων τμήμα του Ύπολοχαγου Ασημακίδη, τό όποίον επέστρεψε εις τούς χωρικούς τα επιταχθέντα τρόφιμα. Ό Ψηλορείτης ύπεχώρησε καί έπανέκαμψεν άπρακτος εις Παρνασσίδα.

Συνεπεία του ανωτέρω επεισοδίου ο Συντ/ρχης Zoύλας του ΕΛΑΣ απέστειλε τελεσίγραφον προς τον Συντ/ρχην Ψαρρόν, όπως προβεί εντός 3 ήμερών εις αντικατάστασιν του Ταγ/ρχου Καπετζώνη, διοικητού του 'Αρχηγείου Μόρνου, ώς καί του Ύπολ/γου Άσημακίδη, δικασθουν δέ αμφότεροι παρά μικτου ανταρτοδικείου διά τήν άνωτέρω εχθρική ενέργεια τού Καπετζώνη, άλλως έδήλωσεν ότι θά έπετίθετο κατά του 5/42 καί θά διέλυε τούτο.

Κατόπιν τούτου εσπευσαν έπί τόπου ό Συντ/ρχης Ψαρρός μετά του Επιάτρου Κωστοπούλου (Μωραϊτης) καί διευθέτησαν την δημιουργηθείσαν προστριβή άνευ συνεπειών. Ό Ύπολ/γός Άσημακίδης διετάχθη, όπως αναχωρήση εκ της περιοχής ταύτης και μεταβεί μετά του τμήματός του εις περιοχή Καλλιθέας πρός αποφυγήν επαναλήψεως νέων προστριβών μετά των οπαδών των δύο οργανώσεων.

Η ΡΗΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΕΛΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΡΕΚΒΙΕΜ ΤΟΥ 5/42

Επεισόδια μεταξύ 5/42 και ΕΛΑΣ

Το 5/42, με την ελαστική πολιτική του και τις, εν μέτρω, υποχωρήσεις του, απέφευγε τις προκλήσεις προς του ΕΛΑΣ, γιατί δεν ήθελε να γίνει αιτία εμφυλίου σπαραγμού και αιματοκυλίσματος. Όμως ο ΕΛΑΣ, με ασφυκτικό τρόπο, άρχισε τοπικές επιθετικές ενέργειες κατά μεμονωμένων τμημάτων του Συντάγματος που είχαν, τελικά, τραγική εξέλιξη. Έτσι:

- Τμήμα του V/36 τάγματος του ΕΛΑΣ υπό τον Νικηφόρο, περικύκλωσε την νύκτα της 3ης προς 4η Μαρτίου το χωριό Σερνικάκι, αφήρεσε τα στρατιωτικά είδη αδειούχου του 5/42, έδειρε οπαδούς της ΕΚΚΑ, αφήρεσε αυθαιρέτως 1000 κιλά ελαίου από τους κατοίκους και απήγαγε 11 οπαδούς του 5/42, μεταξύ των οποίων και τον Υπολοχαγό Βλάϊκο.- Στις 5 Μαρτίου, το ΙΙ/34 Τάγμα του ΕΛΑΣ, υπό τον Κρόνο, αφόπλισε 6 αντάρτες του 5ου λόχου του Κόκκορη στην Ερατεινή, χωρίς δικαιολογία.

Τις ενέργειες αυτές τις επληροφορήθη ο Διοικητής του 2ου λόχου του 5/42 Ντούρος, που ευρίσκετο στη Βιτρινίτσα ο οποίος συνέλαβε προληπτικώς του εφεδρικούς του ΕΛΑΣ Βιτρινίτσας, τους οποίους απέλυσε αμέσως, μόλις ο Κρόνος άφησε ελευθέρους τους αντάρτες του Κόκκορη.Την ίδια ημέρα, τμήμα του ΕΛΑΣ υπό τον Μπάφρα προσπάθησε να κυκλώσει το λόχο του Ντούρου στη Βιτρινίτσα, αλλά απέτυχε.

Ακόμα στο Καρπενήσι όπως αναφέρει ο Λοχαγός Δικαιοσύνης Αλεξ. Δεδούσης που υπηρετούσε στο Στρατηγείο Ρούμελης συνελήφθησαν και κρατήθηκαν σε στρατόπεδο συγκεντρώσεως του ΕΛΑΣ 5 μόνιμοι Αξιωματικοί και 6 Υπαξιωματικοί από τη Βόρειο Εύβοια που έφθασαν στο Καρπενήσι και επέμεναν να καταταγούν στο 5/42. Οι διαμαρτυρίες του Αλεξ. Δεδούση προς ΠΕΕΑ και ΒΣΑ ουδέν απέδωσαν. Τελικά με την απειλή παραπομπής τους σε στρατοδικείο και αμέσου εκτελέσεως οι κρατούμενοι ενέδωσαν και προσεχώρησαν στον ΕΜΣ οπότε τα πάντα τακτοποιήθηκαν. Από προδότες έγιναν στελέχη του ΕΜΣ!

Αυθαίρετες ενέργειες του Λοχαγού Ευθύμιου Δεδούση.

Έκτακτος αγγελιοφόρος πληροφόρησε το Δεδούση, που είχε το Σταθμό Διοικήσεως του λόχου του στο αεροδρόμιο των Πενταγιών, περιμένοντας ματαίως, ρίψεις υλικών από αεροπλάνα, για τις παρα-πάνω εχθρικές ενέργειες του ΕΛΑΣ. Έξαλλος από τις πληροφορίες αυτές ο Δεδούσης, έκρινε απαραίτητο, στις 8 Μαρτίου, να λάβει έκτακτα μέτρα αμύνης και να προβεί, για λόγους ασφαλείας όπως ισχυρίσθηκε, σ' αυθαίρετες ενέργειες παρά τις συστάσεις του παρευρισκομένου, στους Πενταγιούς, Ταγματάρχη Μηχανικού Ηλία Μπαϊζάνου και χωρίς να ενημερώσει τον Ψαρρό. Έτσι:

Εκήρυξε την περιοχή Β. Δωρίδος σε κατάσταση πολιορκίας.Συνέλαβε τα μέλη της περιφερειακής επιτροπής του ΕΑΜ Δωρίδος. Αφόπλισε το αρχηγείο του ΕΛΑΣ Δωρίδος και τις μαχητικές ομάδες Πενταγίων και Κροκυλίου.- Έκοψε τις τηλεφωνικές γραμμές.- Συνέλαβε ομήρους και, αφού παρέλαβε τον οπλισμό και τους εφοδιασμούς του ΕΛΑΣ, εκινήθη, διά νυκτός, προς την περιοχή Ευπαλίου, ένθα ο Σταθμός Διοικήσεως του ΙΙ Τάγματος του 5/42 υπό τον Καπετζώνη.

Κατά κακή μοίρα, ομάδα του 4ου λόχου Δεδούση, που προσπαθούσε ν' αφοπλίσει τη μαχητική ομάδα Κροκυλίου, εφόνευσε τον υπεύθυνο του ΕΑΜ στο χωριό, Βάρσο, τη στιγμή που, αρνούμενος να παραδοθεί, επεχείρησε να δραπετεύσει.

Ο Μπαϊζάνος, μετά τα γεγονότα αυτά, έσπευσε να συναντήσει τον Ψαρρό και να τον πληροφορήσει για τα διαδραματισθέντα. Ο Ψαρρός, έκπληκτος και οργισμένος για τις αυθαίρετες ενέργειες του Δεδούση, τον διέταξε, τηλεφωνικώς, ν' απελευθερώσει αμέσως τους ομήρους και να επιστρέψει τον οπλισμό και τα εφόδια. Ο Δεδούσης άφησε αμέσως ελευθέρους τους ομήρους, δεν ήθελε, όμως, να επιστρέψει τον οπλισμό προτού ο Νικηφόρος επιστρέψει τα αφαιρεθέντα, στο Σερνικάκη, στρατιωτικά είδη.

Όλα όσα συνέβησαν με τις απροσδόκητες και αψυχολόγητες ενέργειες του Δεδούση, και ιδίως ο φόνος του Βάρσου, άναψαν στο κατακόρυφο το μίσος και το πάθος του ΕΛΑΣ προς το 5/42 και εβάρυναν αποφασιστικά στην τραγική μοίρα του Συντάγματος. Δημιούργησαν σ' ολόκληρη την περιοχή της Φωκίδας ατμόσφαιρα ανησυχητική και εκρηκτική. Ήταν η αφορμή, που τόσο πολύ ήθελαν και περίμεναν οι εξτρεμιστές ηγέτες του ΕΜΣ για να διαλύσουν το 5/42.

Μέτρα που έλαβε ο Ψαρρός στο εσωτερικό του 5/42.

Εν συνεχεία, ο Ψαρρός έστειλε απεσταλμένο στην Αθήνα για ν' αναγγείλει στο Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΚΑ τα διαδραματισθέντα και να ενεργήσει δραστηρίως στο ΕΑΜ για την εκτόνωση της κρίσεως την οποία έβλεπε αναπόφευκτη. Παρ' όλα τα σοβαρά προβλήματα που εδημιούργησε στις σχέσεις του 5/42 με τον ΕΛΑΣ ο Δεδούσης με τις ενέργειες του, στις οποίες δεν συμφωνούσε ο Ψαρρός, εν τούτοις δεν ήθελε να τον αποπέμψει από το Σύνταγμα. Πολύ δε περισσότερο να τον παραδώσει στον ΕΛΑΣ, γιατί ήταν βεβαία η θανάτωσή του. Ήθελε πάση θυσία να τον προστατεύσει. Και θα το επετύγχανε αν ο Δεδούσης δεν ετήρει την άκαμπτη στάση που θα εκτεθεί περαιτέρω.

Συγχρόνως έλαβε τα εξής στρατιωτικά μέτρα:Ανέθεσε τη Διοίκηση του Ι Τάγματος του 5/42, που την ασκούσε, προσωρινά, ο Λαγγουράνης, στον Ταγματάρχη Μηχανικού Ιωάννη Παπαθανασίου, μέχρι τώρα αντιπρόσωπο της EKΚΑ στο ΚΓΣ ανταρτών, με την εντολή να συγκεντρώσει το Τάγμα στην περιοχή Βιτρινίτσας, (Τολοφώνα) να λάβει μέτρα ασφαλείας από Βορρά και Ανατολών. Επιπλέον διέταξε:

- Να παραπέμψει ο Παπαθανασίου το Δεδούση σε έκτακτο ανταρτοδικείο, που θα συγκροτούσε ο ίδιος, αλλά, εάν η απόφαση του ανταρτοδικείου ήταν θανατική, να μη την εκτελέσει. - Ν' αποφύγει κάθε πρόκληση προς τον ΕΛΑΣ. Μετά δε τη συγκέντρωση της Μονάδος του στον Κουτσουρό, να τον καλέσει (τον Ψαρρό) για επιθεώρηση.-Το ΙΙ Τάγμα θα παρέμενε στις θέσεις που κατείχε.-Να μετακινήσει ο Δεδούσης τον 4ο λόχο, που διοικούσε, από το Ευπάλιο στη Βιτρινίτσα.Διαταγή, που ενώ είχε σκοπό να τον καλύψει από ενέργειες του ΕΛΑΣ κατά του αδύνατου ΙΙ Τάγματος, ο Δεδούσης δεν την εξετέλεσε, παραμένοντας μέχρι της διαλύσεως του 5/42, στην αρχική του θέση.

Ο Παπαθανασίου συγκεντρώνει, στις 12 Μαρτίου, το Τάγμα στη Μονή Κουτσουρού, κοντάστην Αμυγδαλιά που είχε την εξής σύνθεση:- Ο 1ος λόχος (Μήταλας) σε άδεια εκτός του Υποδιοικητού του Υπολοχαγού Αρ. Πατυχάκη, του Ανθυπολοχαγού Ιωάν. Καραμαζάκη και ενός αντάρτη.- Οι 2ος (Ντούρος) και 3ος (Καϊμάρας) λόχοι με μικρή δύναμη, γιατί οι περισσότεροι αντάρτες των ήσαν σε άδεια.- Ο 5ος λόχος (Κούτρας) πλήρης.- Από τη Διλοχία Δεσφίνας: Μόνο ο Ανθυπασπιστής Μηχαν. Λουκάς Παπαδήμος.- Από τη Διλοχία Αραχώβης: Ο Ταγματάρχης Πεζικού Ανδρέας Φαρμάκης και ο Ανθυπολοχαγός Κων. Κοκορέλης.- Απο τη Διλοχία Διστόμου: Μόνον ο Υπολοχ. Λουκάς Κουτριάρης.

- Από την περιοχή Δωρίδος: ο Αντισυνταγματάρχης Πυροβολικού Ευθύμιος Παπαβασιλείου και ο αντάρτης Ιωάννης Δασκαλόπουλος.

Σύνολον δυνάμεως: περί τους 200 αξιωματικούς και αντάρτες. Μεγάλο μέρος της αρχικής δύναμης του Τάγματος ήταν, όπως ελέχθη, σε άδεια λόγω του χειμώνος και των δυσκολιών ανεφοδιασμού.

Μετά την επιθεώρηση του Τάγματος από τον Ψαρρό οι άνδρες ορκίσθηκαν, μπροστά στην Παναγία του Κουτσουρού, πως θα υπηρετήσουν, μέχρι της τελευταίας ρανίδος του αίματός των, το 5/42. Με αίτησή των, ο Ψαρρός έδωσε άδεια στο Ντούρο και στον Καϊμάρα να μεταβούν στο Γαλαξείδι για να συγκεντρώσουν τους αδειούxoυς αντάρτες των Λόχων των και να επιστρέψουν στο Τάγμα το ταχύτερον δυνατόν. Η επάνοδός των, όμως, επιβραδύνθηκε πέραν του δεόντος. Επέστρεψαν στο Τάγμα στις 9 Απριλίου με μικρό αριθμό ανταρτών, την ώρα, μάλιστα, που το υπόλοιπο Τάγμα διέλυε τη Διλοχία Δαφνομήλη του ΕΛΑΣ, στην Ερατεινή, όπως θα εκτεθεί κατωτέρω.

Η απουσία των Αξιωματικών αυτών ανάγκασε το Τάγμα να παραμείνει στην περιοχή Βιτρινίτσας, μακρυά από το Σταθμό Διοικήσεως του Συντάγματος, στο Κλήμα Δωρίδος, για να τους προστατεύσει, κατά την επιστροφή των, από ισχυρές δυνάμεις του ΕΛΑΣ, που είχαν εγκατασταθεί μεταξύ Γαλαξειδίου και Κλήματος. Όπως η Διλοχία Δαφνομήλη, που θα τους συνελάμβανε αιχμαλώτους αν δεν υπήρχε στην κατάλληλη θέση το Τάγμα.Μετά την ορκωμοσία το Τάγμα έλαβε αμυντική διάταξη στην περιοχή Καλλιθέας Βιτρινίτσας.

Προσπάθειες του Ψαρρού για την τακτοποίηση της ανωμαλίας.

Παράλληλα με τις παραπάνω ενέργειες, ο Ψαρρός αντιλαμβανόμενος τη δύσκολη και κρίσιμη θέση, που περιήλθε το Σύνταγμα, στρέφει τις προσπάθειες του για την ειρηνική διευθέτηση και εξομάλυνση της δημιουργηθείσης καταστάσεως, με συνομιλίες και διαπραγματεύσεις. Για τον σκοπό αυτό απευθύνθηκε με προτάσεις στον ΕΛΑΣ, ενώ, συγχρόνως, εζήτησε και την επέμβαση της Συμμαχικής αποστολής. Αλλά και του Μπακιρτζή σαν Προέδρου της ΠΕΕΑ.

Όμως οι προσπάθειές του δεν έχουν αποτέλεσμα. Ο ΕΛΑΣ συγκεντρώνει ισχυρές δυνάμεις προς την Δωρίδα, για να περιζώσουν την περιοχή, που ο Ψαρρός εδιάλεξε

για την άμυνα του Συντάγματός του. Κι αυτή ήταν η περιοχή ΕΥΠΑΛΙΟΥ - ΚΛΗΜΑΤΟΣ - ΒΙΤΡΙΝΙΤΣΑΣ. Η περιοχή δεν ήταν η πλέον ενδεδειγμένη, γιατί παρ' ότι φύσει οχυρά, εστερείτο βάθους ώστε να είναι δυνατοί οι ευρύτεροι ελιγμοί των Μονάδων του Συντάγματος ιδίως σε περίπτωση υποχωρήσεως που δεν ήταν απίθανη. Ακόμα γιατί, όπισθεν αυτής ήταν η θάλασσα, οπότε δεν θα υπήρχε οδός διαφυγής αν η Μονάδα δεν ήταν σε θέση να κρατήσει τις θέσεις της.

Πολλοί επιρρίπτουν επ' αυτού τις ευθύνες μόνον στον Ψαρρό. Δεν έχουν όμως απόλυτα δίκιο: Ο Ψαρρός ήταν ένας από τους καλύτερους Έλληνες Επιτελικούς Αξιωματικούς. Απόφοιτος των Σχολών Πολέμου Ελλάδος και Γαλλίας, Καθηγητής στη δική μας Σχολή Πολέμου με μεγάλη στρατιωτική πείρα. Ήξερε επομένως καλά και τα προτερήματα και τα μειονεκτήματα της περιοχής Κλήματος.

Άλλοι λόγοι όμως τον εξηνάγκασαν να μείνει στη περιοχή αυτή και να μην την εγκαταλείψει στρεφόμενος είτε προς την Πελοπόννησο (πρόταση Παπαγιαννόπουλου) είτε προς τη Γκιώνα (πρόταση Ντούρου). Ήταν κυρίως ο συναισθηματισμός που τον διέκρινε, η ευγένεια της ψυχής του και το ακέραιο του χαρακτήρα του που του επέβαλαν να συμπαρασταθεί στον Δεδούση παρά τα όσα παράλογα διέπραξε στους Πενταγιούς και στο Κροκύλιο. Συγχρόνως όμως είχε πλήρη γνώση των πραγματικών περιστατικών που έπρεπε ν' αντιμετωπίσει.

Ήξερε δηλαδή ο Ψαρρός, πως ο Δεδούσης ήταν ένας από τους Αξιωματικούς του Συντάγματος που δεν τον υπολόγιζε, που ακολουθούσε το δικό του δρόμο και πως δεν θα υπάκουε στις διαταγές του αν, κατά τη γνώμη του, αυτές δεν ήταν απόλυτα σύμφωνες με τις πολιτικές του πεποιθήσεις τις οποίες διεκήρυσσε με φανατισμό.

Ήξερε ακόμη ο Ψαρρός, πως ο Δεδούσης και ο Καπετζώνης δεν θα μετεκινούντο από το Ευπάλιο αν διέτασσε μετακίνηση του Συντάγματος σε άλλη θέση. Η στάση βέβαια αυτή του Δεδούση ήταν αντίθετη με την υπόσχεση που έδωσε όταν κατετάγη στο 5/42 ότι θ' ασχολείται μόνο με τον αγώνα κατά των κατακτητών και θα πειθαρχεί στο Διοικητή του αλλά ο Ψαρρός απέρριmε κάθε σκέψη επίδειξης πυγμής γιατί και η στιγμή ήταν απρόσφορη αλλά και για να μη θέσει σε κίνδυνο τη συνοχή του Συντάγματος.

Ήξερε τέλος ο Ψαρρός ότι ύστερα από τα διατρέξαντα ο ΕΛΑΣ θα ζητούσε τη παράδοση του Δεδούση σ' αυτόν για να τον" δικάσει" και να τον εκτελέσει με συνοπτικές διαδικασίες ενδεχόμενο που ήθελε ν' αποτρέψει με κάθε τρόπο. Και αυτό:Όχι μόνο γιατί τυχόν παράδοση του Δεδούση στον ΕΛΑΣ θ' αποτελούσε την εσχάτη ταπείνωση για το ένδοξο Σύνταγμα του, που είχε (εφόσον δεν υπήρχε Πειθαρχικό Όργανο Κοινής αποδοχής) τη δικαιοδοσία να τον δικάσει.Όχι μόνο γιατί κάθε άξιος του ονόματός του Διοικητής, αισθάνεται την ευθύνη να

προστατεύσει όλους τους άνδρες του, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για ικανούς, θαρραλέους και δημοφιλείς αξιωματικούς όπως ο Δεδούσης.Αλλά γιατί, επί τέλους, το 5/42 αντιμετώπιζε επί δέκα μήνες την απροκάλυπτη εχθρότητα, τη δολιότητα, τις βιαιοπραγίες σε οπαδούς του και τις συνεχείς προκλήσεις και απειλές του ΕΜΣ που κατ' εξακολούθηση επεδίωκε τον αφανισμό του:

Υπενθυμίζουμε στον αναγνώστη, συνοπτικά, τα γεγονότα που είχαν ήδη προηγηθεί:

- Τη πρώτη με δολιότητα διάλυση του Συντάγματος στις 14/5/43.

- Τη δεύτερη, αιματηρή, διάλυση στις 23/6/43 με νεκρούς τον Τσίγκα που εκτελέστηκε επί τόπου εν ψυχρώ αν και τραυματίας και 2 ακόμα αντάρτες.

- Την εχθρική συμπεριφορά του Ζούλα Διοικητού του 36ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, (πρωταγωνιστή των 2 πρώτων διαλύσεων) που επέδειξε στο 5/42 και μετά τη τρίτη συγκροτήση του(20/8/43). Με κορυφαία περίπτωση τη διπλή ματαίωση επιχειρήσεων του 5/42, διατεταγμένωναπό το ΣΜΑ, για την απελευθέρωση Άγγλων αιχμαλώτων, κατόπιν απειλών του ότι θα τους κτυπήσει (τους αντάρτες του 5/42 όχι τους Γερμανούς!).

- Τις βιαιοπραγίες κατά οπαδών της ΕΚΚΑ στο Λιδωρίκι την Άμφισσα κ.α. όπως και σε βάρος αξιωματικών της (Γιακουμάκης κλπ.).

- Την τρομοκρατία στις εκλογές του Νοεμβρίου '43.

- Τα τελευταία επεισόδια από τα τμήματα των Νικηφόρου, Κρόνου Μπάφρα όπως και τις συλλήψεις στο Καρπενήσι υποψηφίων μαχητών του Συντάγματος, επεισόδια που οδήγησαν στην έκρηξη Δεδούση.

Έναντι του καταιγισμού αυτού των αδικοπραγιών του ΕΛΑΣ, για τις οποίες ουδείς τιμωρήθηκε έστω και για το θεαθήναι, το 5/42 ουδέποτε προκάλεσε τους ΕΛΑΣίτες όχι τόσο γιατί αισθανόταν αδύναμο, αλλά επειδή ο Ψαρρός είχε αμετάκλητα αποφασίσει να μη "χυθεί αίμα αδελφικό" και συγκρατούσε τους άνδρες του. Κάποτε όμως το ποτήρι θα ξεχείλιζε και κάποιος θερμόαιμος του 5/42 θάδινε τη χρυσή πρόφαση που υπομονετικά προετοίμαζε ο ΕΛΑΣ, για τη τρίτη και οριστική του διάλυση. Ο φόνος του Βάρσου αναμφισβήτητα αξιοκατάκριτος και αξιόποινος σαν πράξη, τυχαίος όμως σαν γεγονός, εντάσσεται στη τακτική του ΕΜΣ να κλιμακώνει τις προκλήσεις μέχρις ότου ο αντίπαλος αντιδράσει αλόγιστα, για να του επιτεθεί και τον συντρίψει.

Ο Δεδούσης που λόγω χαρακτήρος, ηλικίας και του φανατισμού του, δεν διέθετε τη σωφροσύνη του Ψαρρού ούτε την οξυδέρκεια του στην ορθολογική εξέταση των

διαδραματιζομένων και στη διατήρηση των ισορροπιών, έγινε θύτης αλλά και θύμα συγχρόνως, γιατί έπεσε στη παγίδα των κομμουνιστών.Όταν λοιπόν ο Ψαρρός ανέθεσε τη Διοίκηση του Ι Τάγματος όπου υπήγετο και ο Δεδούσης, στον Παπαθανασίου, μία από τις κύριες εντολές του όπως προαναφέρθηκε ήταν να λάβει ο τελευταίος κάθε απαραίτητο μέτρο ώστε ο Λόχος Δεδούση να προστατευθεί από πιθανότατη εχθρική ενέργεια του ΕΛΑΣ. Συγχρόνως να παραπέμψει τον Δεδούση σ' ανταρτοδικείο ώστε να έχει δικαιολογία έναντι των αδιστάκτων κατηγόρων του ότι δεν έμεινε ατιμώρητος ο φόνος του Βάρσου.

Για να προστατευθεί, συνεπώς, ο Δεδούσης και για να μη μετακινήσει το ΙΙ Τάγμα ο Ψαρρός εδέχθη να παραμείνει στη μειονεκτική περιοχή του Κλήματος. Είχε, ακόμη, την ελπίδα πως η ΠΕΕΑ έστω και καθυστερημένα θα επενέβαινε εγκαίρως και δραστικώς ώστε η αναφυείσα αναταραχή να κοπάσει.Αντιθέτως, η όλη στάση του Δεδούση ακόμα και μετά τα γεγονότα δεν ήταν η ενδεδειγμένη: Ήξερε ότι έγινε από τη Μονάδα του ένα έγκλημα, αναμφίβολα τυχαίο, που δεν το ήθελε ούτε και το επεδίωκε. Όμως είχε ηθική ευθύνη την οποία έπρεπε ν' αναλάβει δεχόμενος κάθε μέτρο που θ' απεφάσιζε ο Διοικητής του και θα εξασφάλιζε την ακεραιότητά του χωρίς να χυθεί ούτε σταγόνα αίματος. Γιατί είναι βέβαιο πως ήξερε ότι ούτε αυτός με το Λόχο του ούτε και ο Ψαρρός με το Σύνταγμά του είχαν την δυνατότητα ν' αποκρούσουν επιθετική ενέργεια του πολυαρίθμου και ισχυρότερου ΕΛΑΣ, που, οπωσδήποτε, θα επακολουθούσε.Και όμως το πείσμα του και το αντικομμουνιστικό του μένος του τον παρέσυραν μέχρι το μοιραίο τέλος, στη μη συμμόρφωση του με τις διαταγές του Ψαρρού, που ήσαν οι μόνες ενδεδειγμένες για την αποτροπή της καταστροφής του 5/42. Δυστυχώς, όπως θ' αναγραφεί στα κατωτέρω, και σε άλλα στοιχειώδη λάθη υπέπεσε ο Λοχαγός. ΜΟΙΡΑ ΑΓΕΙ!

Ενέργειες του Ψαρρού προς τον ΕΛΑΣ.

Ο Ψαρρός, για να είναι πιό ασφαλής, μετέφερε το Σταθμό Διοικήσεως του Συντάγματος, από την Περεθιώτισα στο Κλήμα Δωρίδος. Είχε μεγάλη ανησυχία για την εξέλιξη της καταστάσεως. Κυριολεκτικά αισθάνθηκε ανακούφιση όταν, κατόπιν εντολής του ΣΜΑ ελήφθη σήμα της Βρετανικής Συμμαχικής αποστολής, με το οποίο εκαλείτο να μετάσχει το 5/42 σε επείγουσα σύσκεψη, στο Λιδωρίκι. Στη σύσκεψη αυτή συνοδεύετο από τον Λαγγουράνη και από τον Πολιτικό του Σύμβουλο Παπαγιαννόπουλο. Ο ΕΛΑΣ αντιπροσωπεύθη από τον Ζούλα, το Γιώτη, και ένα αντιπρόσωπο της V Ταξιαρχίας, που είχε έδρα το Μαυρολιθάρι.

Παρέστη, ακόμη, και ο εκπρόσωπος της Βρετανικής Αποστολής, με εισήγηση του οποίου απεφασίσθη να ληφθούν τα εξής μέτρα:

Πρώτον: Ν' αντικατασταθεί από τη Διοίκηση του ΙΙ Τάγματος ο Καπετζώνης.Δεύτερον: Να εισαχθεί σε δίκη, ενώπιον ανταρτοδικείου που θ' αποτελείτο από Αξιωματικούς του 5/42, ο Δεδούσης, τη διαδικασία του οποίου θα παρακολουθήσει Αξιωματικός του ΕΛΑΣ και Τρίτον: Ν' αφεθούν ελεύθεροι οι εκατέρωθεν

συλληφθέντες αιχμάλωτοι.Και στα τρία σημεία συνεφώνησε ανεπιφυλάκτως ο Ψαρρός, ο οποίος τα έθεσε αμέσως σ' εφαρμογή. Απελευθέρωσε αμέσως τους ολίγους αιχμαλώτους και επέστρεψε τον οπλισμό των. Ο Δεδούσης όμως, δυστυχώς, δεν εδέχθη τη παραπομπή του στο ανταρτοδικείο, ούτε τη μετακίνηση του Λόχου του από το Eυπάλιo στη Βιτρινίτσα. Έμεινε στη θέση που επέλεξε μέχρι τα γεγονότα του Κροκυλίου.

Πολεμικές ενέργειες του ΕΛΑΣ εναντίον του 5/42.

Παρά τη σώφρονα και διαλλακτική συμπεριφορά του Ψαρρού η ηγεσία του ΕΛΑΣ της περιοχής εξηκολούθησε την αδιάλλακτη στάση της. Εκίνησε ισχυρές δυνάμεις του και περιέσφιξε την αμυντική διάταξη του 5/42.

Έτσι εγκατεστάθη στην περιοχή Βιτρινίτσας - Ερατεινής Διλοχία του ΕΛΑΣ υπό τον Δαφνομήλη από της 20 Μαρτίου. Στις 26 Μαρτίου έφθασε στη Βιτρινίτσα ισχυρό τμήμα του V/36 Τάγματος του ΕΛΑΣ υπό τον Νικηφόρο και τον Διαμαντή. Το Τάγμα Παπαθανασίου, του 5/42, έλαβε αυστηρά μέτρα ασφαλείας, επί 24ώρου βάσεως για να μην επαναληφθούν τα γεγονότα της Στρώμης, που είχαν σαν αποτέλεσμα την πρώτη διάλυση του 5/42.

Τα ληφθέντα μέτρα ήταν τόσο αυστηρά ώστε ο Νικηφόρος, μαθητής του Παπαθανασίου στη Σχολή Ευελπίδων, παρεπονέθη σ' αυτόν για την αυστηρότητά του ισχυρισθείς ότι, η επίσκεψή του στη Βιτρινίτσα έγινε "για να εκδηλώσει το σεβασμό του προς τον Καθηγητή του που τόσο πολύ σέβεται".

Το πρωί της επομένης ο Νικηφόρος εκάλεσε, με κωδωνοκρουσίες, τους κατοίκους της κωμοπόλεως σε συγκέντρωση για να τους εκθέσει την κατάσταση και παρεκάλεσε να παραστεί σ' αυτήν και ο Παπαθανασίου με τους Αξιωματικούς και τους αντάρτες του, πράγμα που ο Παπαθανασίου απεδέχθη.Στην ομιλία του ανεφέρθη στους πολιτικούς και κοινωνικούς σκοπούς του ΕΑΜ. Επετέθη εναντίον του ΕΔΕΣ γιατί επεδίωκε με τα επεισόδια που προκαλούσε και με τη συνεργασία με τις Γερμανικές δυνάμεις, να διαλύσει τον ΕΛΑΣ, του οποίου εξήρε τη δράση.

Ο Παπαθανασίου του απήντησε εκθέτοντας τους Εθνικούς, Πολιτικούς και Κοινωνικούς σκοπούς της ΕΚΚΑ, ετόνισε πως η περίοδος αυτή επιβάλει στις ανταρτικές δυνάμεις την υποχρέωση να είναι ηνωμένες και να στραφούν εναντίον του κατακτητή.

Του ετόνισε ότι εnεpίμενε από τον μαθητή του να τον καλέσει να ενώσουν τα Τάγματά των και να στραφούν προς την καταστροφή των συγκοινωνιών, που περνούν από τις υπώρειες του Παρνασσού, της Οίτης και του Καλλιδρομίου, που τις εκμεταλλεύεται ο εχθρός τελείως ανενόχλητος.

Του εμνημόνευσε ότι ο ΕΛΑΣ επετέθη εναντίον του ΕΔΕΣ όλως αδικαιολογήτως και ότι πρέπει οι Οργανώσεις αντιστάσεως, αφού ανήκουν στην Ελλάδα, περιλαμβάνουν Ελληνόπουλα και μόνον, αντιμετωπίζουν δε κοινό εχθρό που με πρωτοφανή αγριότητα καταστρέφει και ματώνει τη πατρίδα μας, να στρέψουν όλες των τις προσπάθειες προς αυτό τον βάρβαρο εχθρό.

Και όταν τον συντρίψουν τότε να επιδιώξουν με ήρεμα μέσα, την επιτυχία των πολιτικών τους πεποιθήσεων.

Σ' αυτά ο Νικηφόρος δεν απήντησε. Αρκέστηκε να παραπέμψει ένα δυστυχή αντάρτη του ΕΛΑΣ, πατέρα τεσσάρων παιδιών, σε ανταρτοδικείο, που τον καταδίκασε σε θάνατο με άμεση εκτέλεση, γιατί έκλεψε μέλι από κυψέλες ενός αγρότη. Και μετά την εκτέλεσή του ανεχώρησε με το τμήμα του για το Λιδωρίκι. Θα τον συναντήσουμε παρακάτω.

Άλλο τμήμα του ΕΛΑΣ προσέβαλε ανεπιτυχώς τις μαχητικές ομάδες του 5/42 στα χωριά Μανάγουλα και Καστράκι και εκακοποίησε οπαδούς του. Ο σοβαρότερος κίνδυνος όμως προήρχετο από τη κίνηση δυνάμεων της V Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ από το Μαυρολιθάρι προς το Κλήμα.

Λόγω των γεγονότων αυτών και για λόγους ασφαλείας και αμύνης ο Ψαρρός αναγκάστηκε να κηρύξει την περιοχή Δωρίδος σε κατάσταση πολιορκίας και διέταξε τα τμήματα του Συντάγματος να προβούν, προληπτικώς, στον αφοπλισμό των μαχητικών ομάδων του ΕΛΑΣ στην περιοχή αυτή.

Μάχη στο Ευπάλιο. (30 προς 31/3/44)

Στις 30 Μαρτίου, αντιπρόσωποι της ΕΚΚΑ στο Ευπάλιο, ζήτησαν από το Δεδούση να γίνει συγκέντρωση των υπευθύνων της περιοχής στο Γυμνάσιο του Ευπαλίου για να εκδηλώσουν την ευγνωμοσύνη των στο Λόχο του για το έργο που επιτελεί.

Στη συγκέντρωση αυτή, που άρχισε στις 9 η ώρα το βράδυ, έλαβαν μέρος και 50 περίπου αντάρτες του Λόχου, γιατί οι υπόλοιποι είχαν σταλεί στο Παλαιοξάρι για παραλαβή οπλισμού και ιματισμού, και πολύς κόσμος, που επεφύλαξε στους αντάρτες εξαιρετικές τιμές και περιποιήσεις. Στη συγκέντρωση μίλησε ο Δεδούσης, μέσα σε ατμόσφαιρα έντονου πατριωτικού ενθουσιασμού. Της συγκεντρώσεως επακολούθησε γλέντι των ανταρτών και του συγκεντρωμένου πληθυσμού. Κατά τα μεσάνυχτα, ενώ η διασκέδαση είχε φθάσει στο κατακόρυφο, ακούσθηκε ένας πυροβολισμός και ο σκοπός να φωνάζει "στα όπλα". Είχε αντιληφθεί κάτι σκιές που επλησίαζαν, έρποντας, προς το Γυμνάσιο. Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, πυκνές ριπές πολυβόλων και εκρήξεις όλμων δονούσαν την ατμόσφαιρα. Οι αντάρτες του Δεδούση και ο πληθυσμός εβάλλοντο από παντού. Με τον εκκωφαντικό κρότο των εκρήξεων ανακατεύονταν και φανατισμένες φωνές των επιτιθεμένων. Ήταν το ΙΙ/34 Τάγμα του ΕΛΑΣ, υπό τoν Κρόνο (Ανθυπασπιστή Αντωνόπουλο), που κατάφερε να φθάσει ανενόχλητο χωρίς να γίνει αντιληπτό από κανένα έως την καρδιά της κωμοπόλεως και να επιτεθεί στους διασκεδάζοντες αμέριμνα.

Προφανώς οι συγκεντρωμένοι κατελήφθησαν από πανικό που γινόταν ακόμη μεγαλύτερος όταν βλήματα των όλμων χτύπησαν τα παράθυρα του Γυμνασίου και τραυμάτισαν μερικά γυκαικόπαιδα. Ευτυχώς ότι ο Δεδούσης επεβλήθη στους συγκεντρωμένους, τους συνέστησε ψυχραιμία και εμπιστοσύνη σ' αυτόν και τους αντάρτες του. Συγχρόνως έσπασε, με βολές του πιστολιού του, τις λάμπες και διέταξε την άμεσο έξοδο των ανταρτών. Άλλοι, απ' αυτούς εβγήκαν από τις πόρτες του Γυμνασίου και άλλοι από τα παράθυρα και γρήγορα, κατέλαβαν θέσεις μάχης για να διαπιστώσουν πως ήσαν περικυκλωμένοι και εβάλοντο από όλες τις κατευθύνσεις, από απόσταση 20-50 μέτρων.Καθ' ον χρόνον οι αντάρτες του Δεδούση εμάχοντο με πείσμα κατά των επιτεθέντων, μια ομάδα από τους πρώτους, υπό τον Υπολοχαγό Τσούτσο, έσπευσε προς τον καταυλισμό του Λόχου, όπου ήταν εναποθηκευμένο το μεγαλύτερο μέρος του οπλισμού του και όπου είχαν πλησιάσει επικίνδυνα οι επιτεθέντες. Χρειάστηκε να δώσει σκληρή μάχη για να τους απομακρύνει, ώστε να χρησιμοποιήσει τον βαρύ οπλισμό του Λόχου και να βάλει καταιγιστικώς προς όλες τις κατευθύνσεις θερίζοντας τους επιτεθέντες.

Η μάχη συνεχίστηκε όλη την υπόλοιπη νύκτα με αμείωτη σφοδρότητα. Οι επιτεθέντες εχρησιμοποίησαν μεγάλη δύναμη (περί τους 400) και βαρύ οπλισμό. Τα πυρά των ήταν καταιγιστικά. Κατά τα ξημερώματα κατάφεραν οι αντάρτες του Δεδούση ν' αποκρούσουν τον αιφνιδιασμό και ν' αναγκάσουν τους επιτεθέντες ν' απομακρυνθούν από το Ευπάλιο σ' ευρεία ακτίνα. Το τμήμα του Κρόνου υποχωρώντας, ακολούθησε τη χαράδρα που έρχεται από το Τρίκορφο και στις 7 η ώρα το πρωι, ευρίσκετο σε απόσταση 800 περίπου μέτρων από την κωμόπολη. Τότε ο Δεδούσης που παρακολουθούσε τους υποχωρούντες διέταξε να βάλουν εναντίον τους όλα τα πολυβόλα και οπλοπολυβόλα, που διέθετε ο Λόχος. Σχηματίσθηκε, έτσι, ένα πυκνό μπαράζ πυρός που καθήλωσε τους υποχωρούντες. Συχρόνως διέταξε τον Υπολοχαγό Καλλικάντζαρο με μια ομάδα να κινηθεί κυκλωτικά προς το δεξιό μέρος της χαράδρας και τον Ανθυπασπιστή Παπανικολάου με άλλη προς το αριστερό. Έτσι, ενώ το υπόλοιπο τμήμα εξακολουθούσε να βάλει εναντίον των υποχωρούντων, οι δύο ομάδες, που πλησίασαν τη χαράδρα από τις δύο πλευρές που δέσποζαν, άρχισαν να τους κτυπούν με χειροβομβίδες.Η αιματοχυσία, που ακολούθησε, ήταν σημαντική. Ο Κρόνος με το υπόλοιπο τμήμα του εξαφανίστηκε, ενώ ο Λόχος Δεδούση, συνέλαβε 30 τραυματίες ως αιχμαλώτους, που μεταφέρθηκαν στο Κλίμα. Από το Λόχο Δεδούση υπήρχε 1 νεκρός, ο αντάρτης Λοvκόποvλος, και τραυματίας ο Ανθυπασπιστής Παπανικολάου. Στην καταδίωξη των υποχωρούντων έλαβε μέρος και το ΙΙ Τάγμα υπό τους Καπετζώνη, Λίβερη, Κουβέλη, Ασημακόπουλο, Μπαράκο και άλλους.

Ο Ψαρρός, μόλις επληροφορήθη τα συμβάντα, έσπευσε στο Κλήμα και κατετοπίσθη επί των λεπτομερειών της δολοφονικής επιθέσεως του Ευπαλίου. Συγχρόνως, επιβεβαιώνοντας την μεγαλοφροσύνη του, διατάσσει τα τμήματα του Συντάγματος ν' αποφύγουν κάθε πρόκληση ή επιθετική ενέργεια καθ' οιασδήποτε Μονάδος ή οπαδών του ΕΛΑΣ, ενώ ταυτόχρονα, ζητεί, με συγκινητική έκκληση, την παρέμβαση της Βρετανικής Συμμαχικής Αποστολής για να εξομαλυνθεί η δημιουργηθεί σα έκρυθμη κατάσταση. Κατόπιν αυτών έσπευσε

στην περιοχή ο Άγγλος Ταγματάρχης Τζων, ο οποίος έμεινε εμβρόντητος όταν, κατά την πρώτη επαφή του με εκπροσώπους του ΕΑΜ, άκουσε να αξιώνουν όπως παραδοθούν στον ΕΛΑΣ ο Καπετζώνης και ο Δεδούσης και όπως διαλυθεί, άνευ όρων, το 5/42. Αιτήματα που απέρριψεν ο Ψαρρός.

Γεγονότα στο αεροδρόμιο Παλαιοξαρίου. Προσχώρηση Λαγγουράνη στον ΕΛΑΣ.

Στις 4 Απριλίου 1944, ο Υποδιοικητής του 5/42 Λαγγουράνης, συνοδευόμενος από τον αδελφό του Υπολοχαγό Ιωάννη Λαγγουράνη και τον ομοιόβαθμό του Ιωάν. Σορόκο, που ήλθαν από τη Μέση Ανατολή σαν αντιπρόσωποι του ΣΜΑ, μετέβη στο Παλαιοξάρι για να επικοινωνήσει τηλεφωνικώς με αντιπρόσωπο της V Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ και επιτύχει συνάντηση των δύο οργανώσεων για την ειρηνική διευθέτηση των διαφορών και την αποφυγή εμφυλίου σπαραγμού. Στο Παλαιοξάρι υπήρχε η ομάδα καταστροφών του 5/42 υπό τον Ξενιτίδη που ησχολείτο με σαμποτάζ, επί της οδού Λιδωρικίου - Ναυπάκτου. Ομοίως στο αεροδρόμιο, που ήτο Νοτίως του χωριού ευρίσκετο τμήμα του 20υ λόχου υπό τον Ανθυπολοχαγό Γεώργιο Στάμου καθώς και ο Ταγματάρχης Μηχανικού Γεώργιος Γιακουμάκης, περιμένοντας ρίψεις υλικών από τα συμμαχικά αεροπλάνα. .Κατά τα ξημερώματα της 5ης Απριλίου το Παλαιοξάρι ευρέθη κυκλωμένο από το V/36, και το 11/34 Τάγματα του ΕΛΑΣ μ' επικεφαλής τους Νικηφόρο και τον Κρόνο αντιστοίχως. Τα τμήματα αυτά ήλθαν στο Τρίκορφο με σκοπό να διαρπάσουν τα υλικά που ερρίφθησαν κατά την προηγηθείσα νύκτα και να αιχμαλωτίσουν τη φρουρά. Σ' ενίσχυση του Στάμου έσπευσε και το υπόλοιπο τμήμα του 2ου Λόχου, και κατώρθωσαν να διασώσουν, τελικά, όλο το φορτίο, αφού απέκρουσαν ηρωϊκά επίθεση των δύο Ταγμάτων του ΕΛΑΣ κατά της οπισθοφυλακής της φάλαγγας που διοικούσε ο Ανθυπολοχαγός Ευθ. Καραγιάννης (μετέπειτα αρχηγός ΓΕΣ).Εκεί, στο Παλαιοξάρι, ο Λαγγουράνης, οικειοθελώς, προσχώρησε στον ΕΛΑΣ, για να γεμίσει με θλίψη τον Ψαρρό. Είχε, μάλιστα, το κουράγιο (!) ν' απευθύνει την ακόλουθη προκήρυξη:

Άπαντας τους οπαδούς της ΕΚΚΑ, αντάρτες, Αξιωματικούς του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων. Αδέλφια,Μέσα στο Σύνταγμα μερικοί Αξιωματικοί θυμήθηκαν την τακτική των Κινημάτων και νόμισαν πως ήταν καιρός να κάνουν ξεχωριστό Σύνταγμα με δική τους πολιτική.Αυτοί παρέσυραν και μερικούς άλλους και υπέγραψαν πρωτόκολλο, με το οποίο καταργούσαν τη Διοίκηση του Συντάγματος 5/42, Διοικητή και Υποδιοικητή. Απεκήρυξαν την Πολιτική Οργάνωση ΕΚΚΑ, η οποία τους έφκιασε και τους εξέθρεψε, παρέβλεψαν τα λαϊκά συμφέροντα και ζήτησαν αμφίβολο ανεξαρτησία και αυτοτέλεια για ύποπτους απελευθερωτικούς αγώνες. Απείλησαν, μάλιστα, φανερά χωρίς να φαντασθούν ότι η άτιμη αυτή του Πρωτοκόλλου πράξις των θα γίνει γνωστή, να πιάσουν και να δέσουν τον Ψαρρό και Λαγγουράνη, για να μην είναι πρόσκομμα στο Κίνημα των. Θα καταλάβετε τώρα τη στάση του Δεδούση με την ανταρσία του στην Πενταγιούς και του πολέμου που άρχισε κατά του ΕΑΜ - ΕΜΣ. Ανταρσία στο να μη συμμορφώνεται με διαταγές του Συντάγματος και να υποκύψει στις κυρώσεις που επέβαλε η συνδιάσκεψη Διδωρικίου, μεταξύ των αντιπροσώπων του ΕΑΜ - ΕΜΣ, και του Διοικητού του 5/42, μπρος στον αντιπρόσωπο της Συμμαχικής Στρατιωτικής αποστολής Άγγλο Ταγματάρχη Τζεφ.Αδέλφια,Η νεοσύστατη Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθερώσεως (ΠΕΕΑ), πήρε την αμετάτρεπτηαπόφαση να ξεκαθαρίσει αυτή την κατάσταση, που σας οδηγεί όλους δεμένους χειροπόδαρα, στη διάθεση του εχθρού και Γερμανοράλληδων. Να την ξεκαθαρίσει με κάθε τρόπο και με τα όπλα ακόμη, γιατί είναι πολύ δυνατή και στηρίζεται στα όπλα του Εθνικού Λαϊκo Στρατού.Πήρα την αμετάτρεπτη απόφαση να προσχωρήσω στην Εθνική αυτή Κυβέρνηση και να ενταχθώ στον Εθνικό Στρατό.Και καλώ όλους σας, τους πραγματικούς οπαδούς της ΕΚΚΑ και τους τίμιους Αξιωματικούς και αντάρτες του Συντάγματος του 5/42, από τον πρώτο μέχρι τον τελευταίο, όσοι πιστέψατε στις αρχές με τις οποίες ξεκινήσαμε, του να πολεμήσετε τον κατακτητή και να προστατεύσετε το Λαό από τα Κινήματα του παρελθόντος και τις δικτατορίες, καλώ όλους να αποκηρύξετε την τελευταία προκήρυξη του 5/42, που κηρύσσει το στρατιωτικό νόμο και απαγορεύει την είσοδο τμημάτων του ΕΛΑΣ στη Δωρίδα, διαλύει τις Οργανώσεις του ΕΑΜ στην ίδια επαρχία.Να την αποκηρύξετε σαν πράξη αντεθνική και να με ακολουθήσετε στο δρόμο του αγώνος, που υπαγορεύει η τιμή

και το καθήκον προς τη σκλαβωμένη μας Ελλάδα, προς τα λαϊκά συμφέροντα. Να είστε βέβαιοι ότι ο Εθνικός Λαϊκός Στρατός θα δεχθεί με μεγάλη χαρά κάθε τίμιο αγωνιστή του 5/42 και της ΕΚΚΑ στους κόλπους του.Αδέλφια,Όποιος από σας σκεφθεί διαφορετικά, επηρεαζόμενος ίσως από πολλά αίτια μικρότερα του γενικού συμφέροντος, να είναι βέβαιος, ότι, όλοι οι μέχρι σήμερα αγώνες, αίμα και κόποι μας, όχι μόνο πάνε χαμένοι, αλλά θα οδηγήσουν και σε αποτέλεσμα καταστρεπτικό.Κάπου 1Ο Απριλίου 1944

Κ. ΛαγγουράνηςΑντ/χης του 5/42 Συν/τος - Μέλος Κ.Ε. της ΕΚΚΑ

Κανείς όμως Αξιωματικός ή Avτάρτης του 5/42 δεν παρεσύρθη από την προκήρυξη αυτή. Όλοι παρέμειναν πιστοί στον Ψαρρό.

Επίθεση του ΕΛΑΣ κατά του ΕΔΕΣ. (10/10/43)

Το πρωι της 9 Οκτωβρίου, ξαφνικά και χωρίς να προηγηθεί σχετική ειδοποίηση προς το ΚΓΣ έφυγε από το Περτούλι έφιππος ο Άρης, επί κεφαλής της προσωπικής του φρουράς των "μαυροσκούφηδων", εφίππων επίσης. Τους ακολούθησε, πεζή, και η Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών του ΕΛΑΣ μ' επί κεφαλής το Διοικητή της, Αντισυνταγματάρχη Μηχανικού Καραγιάννη. Κατευθύνονταν προς τα δυτικά.

Το ξεκίνημα όλων αυτών, έγινε με όλους τους κανόνες και τα παραγγέλματα, που δίνονται στον τακτικό Στρατό όταν πρόκειται να λάβουν μέρος σε παρέλαση. Το θέαμα ήταν τραγικά μεγαλειωδες και επιβλητικό.

Οι Μονάδες αυτές, δυστυχώς, δεν επρόκειτο να παρελάσουν αλλά πήγαιναν να επιτεθούν κατά του ΕΔΕΣ.Την ίδια μέρα, στο Περτούλι, συνελήφθησαν από όργανα του ΕΛΑΣ όλοι οι Αξιωματικοί και οι αντάρτες που αποτελούσαν την αντιπροσωπεία του ΕΔΕΣ στο ΚΓΣ, πλην του Συνταγματάρχη Ραυτόπουλου και του Επιλάρχου Κανελλάκη, που είχαν αναχωρήσει προ τριημέρου από το Περτούλι για το Σταθμό Διοικήσεως του Ζέρβα. Τους συλληφθέντες τους συγκέντρωσαν σε φάλαγγα κατά τριάδες και τους οδήγησαν προς άγνωστη διεύθυνση μ' επικεφαλής τον Ταγματάρχη Γκικόπουλο και τη γυναίκα του. Τον άρρωσro Ανθυπολοχαγό Πυροβολικού Παπά του ΕΔΕΣ, από το γειτονικό χωριό Τύρνα τον φυλάκισαν. Όλες οι ενέργειες, στις οποίες προέβη ο Παπαθανασίου, για να μεταφερθεί σε Νοσοκομείο ο Αξιωματικός αυτός, ακόμη και προς τον Σαράφη δεν τελεσφόρησαν.

Η αντιπροσωπεία της ΠΑΟ εξαφανίστηκε, πηγαίνοντας προς τη θεσσαλονίκη. Οι δε συνεχείς παρασrάσεις του Παπαθανασίου προς τη Βρετανική απoσroλή, προς το Μητροπολίτη Κοζάνης Ιωακείμ, που είχε προσχωρήσει στον ΕΛΑΣ και ήταν ο θρησκευτικός Αρχηγός του ΕΑΜ, και προς τον Σαράφη -ο Σαμαρινιώτης είχε αναχωρήσει για τη Γιουγκοσλαβία- για ν' αποφευχθεί η κατά του ΕΔΕΣ επίθεση δεν

είχαν κανένα αποτέλεσμα αφού η απόφαση του ΕΛΑΣ να διαλύσει τον ΕΔΕΣ ήταν αμετάκλητη.

Τα πάντα στo Περτούλι είχαν μουδιάσει. Το μέλλον διαγραφόταν σκοτεινό. Από το πρωί της επομένης, 10 Οκτωβρίου, στην απελευθερωμένη περιοχή της Ηπειρωτικής Ελλάδας ξέσπασε πόλεμος Ελλήνων εναντίον Ελλήνων. Η Ήπειρος, η Θεσσαλία, και η Στερεά έγιναν το πεδίο ενόπλου αναμετρήσεως μεταξύ ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ, εν όψει συμμαχικής αποβάσεως, που εθεωρείτο επικείμενη. Σ' εποχή μάλιστα κατά την οποία ο κύριος όγκος του ΕΔΕΣ ήταν απασχολημένος με επιχειρήσεις εναντίον των Γερμανών στις οδικές αρτηρίες Ιωάννινα - Άρτα - Αμφιλοχία, Ιωάννινα Μέτσοβο και Ιωάννινα - Ηγουμενίτσα.

Η εξαπόλυση της επιθέσεως αυτής ξάφνιασε και εξέπληξε το Ζέρβα και τους επιτελείς του, οι οποίοι, λίγες μέρες νωρίτερα, είχαν στείλει ειδικό αγγελιοφόρο στoν Άρη και τον καλούσαν να συναντηθεί με το Ζέρβα, προκειμένου αυτός, παρουσία του Άρη, να εκδηλωθεί δημοσίως κατά της επιστρoφής του Βασιλέως, χωρίς δημοφήφισμα. Ομοίως είχε προγραμματισθεί από τον ΕΔΕΣ να γίνει, στις 15 Οκτωβρίου, στη Xώστεψη των Τζουμέρκων, όπου είχε την έδρα του το Σύνταγμα του ΕΛΑΣ, συνέδριο πολιτικών και στρατιωτικών στελεxών του, στo οποίο θα παρευρίσκοντο, ως παρατηρητές, και αντιπρόσωποι του ΕΛΑΣ.

Τέσσερις, σχεδόν, μήνες διήρκεσε ο εμφύλιος αυτός πόλεμος των Βουνών, που προκάλεσε μεγάλη αναταραχή και στoυς συμμαχικούς κύκλους. Πρέπει δε να τoνιστεί ότι οι Γερμανοί επωφελήθηκαν από την αδελφοκτόνο αυτή σύγκρουση επιτιθέμενοι πότε στoν έναν και πότε στoν άλλο, τακτική που τους απέδωσε σημαντικά κέρδη. Όχι τόσο για τις πρόσθετες απώλειες που επέφεραν στoυς αντιμαχόμενους όσο κυρίως γιατί πέτυχαν να διευρύνουν το χάσμα και τη καχυποψία μεταξύ των δύο οργανώσεων. Συνέβαινε πράγματι, αλλού μεν τμήματα του ΕΔΕΣ να δέχονται επιθέσεις από τον ΕΛΑΣ αλλά και από Χιτλερικούς αλλού δε το αντίστρoφo, δηλαδή ο ΕΛΑΣ ν' αντιμετωπίζει συγχρόνως Γερμανούς και ΕΔΕΣ. Δεν χρειαζόταν τίποτα περισσότερο για ν' αλληλοκατηγορηθούν οι δύο οργανώσεις για συνεργασία με τον κατακτητή.

Παρά τα πλήγματα που υπέστη ο ΕΔΕΣ, κυρίως από τον ΕΛΑΣ λόγω της συντριπτικής του υπεροχής σε άνδρες και ισχύ πυρός (από τον οπλισμό της Μεραρχίας Πινερόλο) και λιγότερο από τους Γερμανούς, εν τούτοις άντεξε και διετήρησε, με σημαντική πάντως φθορά το αξιόμαχο και τη συνοχή του. Περιορίσrηκε όμως μόνο στην Ήπειρο.

Ο εμφύλιος αυτός πόλεμος κατέπαυσε τα μεσάνυκτα 3 προς 4/2/44 ύστερα από διαπραγματεύσεις που έγιναν μεταξύ τους μέσω Καϊρου. Επηκολούθησε η διάσκεψη Μυροφύλλου - Πλάκας.

Η στάση της ΕΚΚΑ έναντι της διαμάχες ΕΛΑΣ - ΕΔΕΣ.

Αμέσως μετά την επίθεση του ΕΛΑΣ εναντίον του ΕΔΕΣ, η ηγεσία του ΕΑΜ ζήτησε από την ηγεσία της ΕΚΚΑ να λάβει θέση απέναντι στη σύγκρουση. Η ΕΚΚΑ βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση. Αντιλαμβανόταν ότι ο ισχυρός της γείτονας -ο ΕΛΑΣ- είχε αποφασίσει να εκκαθαρίσει την ύπαιθρο. Δεν θα της φειδόταν παρά αν έδινε αποδείξεις πως δεν ήταν εναντίον του.

Γι' αυτό και η ηγεσία της ΕΚΚΑ, μηδέ του Μπακιρτζή εξαιρουμένου υιοθέτησε τη λύση της ευμενούς ουδετερότητας. Στο κλιμάκιό της αντιπροσωπείας της ΕΚΚΑ στο ΚΓΣ, στο Περτούλι, δεν ασκήθηκε καμμιά πίεση. Στο κλιμάκιο, όμως, της ΕΚΚΑ στο Στρατηγείο Ρούμελης, στο Καρπενήσι, έλαβαν χώρα ενέργειες, που θα εκτεθούν κατά χρονολογική σειρά παρακάτω.

Ανακωχή στον εμφύλιο ΕΛΑΣ - ΕΔΕΣ

Συνδιασκέψεις στο Μυρόφυλλο και την Πλάκα

(15/2/44 μέχρι 28/2/44).

Η επίθεση του ΕΛΑΣ εναντίον του ΕΔΕΣ, με σκοπό τη διάλυση του δευτέρου και την πλήρη επικράτηση του πρώτου σ' όλο τον Ελλαδικό χώρο, ύστερα από λυσσώδεις συγκρούσεις τεσσάρων περίπου μηνών στην περιοχή Ηπείρου, είχεν αποτύχει.

Υπενθυμίζεται, ότι, κατά την ίδια περίοδο της εμφυλίου συγκρούσεως, δύο Ορεινές Γερμανικές Μεραρχίες επιχειρούν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις εναντίον και των δύο οργανώσεων. Τα Γερμανικά στρατεύματα δεν αποβλέπουν μόνον στη διάλυση ή την εξουδετέρωση των ανταρτικών τμημάτων, πυρπολούν, συγχρόνως, χωριά, δηώνουν περιοχές, εκτελούν πληθυσμούς, με σκοπό να καταστήσουν αδύνατη τη διαβίωση στις ορεινές περιοχές, εν όψει, μάλιστα, και του χειμώνος.

Με την επέμβαση της Βρετανικής συμμαχικής αποστολής, της Ελληνικής Κυβερνήσεως Καιρου, του Ελληνικού Γενικού Επιτελείου και του ΣΜΑ, επιτυγχάνεται η κατάπαυση των εχθροπραξιών μεταξύ ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ, επιπροσθέτως δε αποφασίζεται, να πραγματοποιηθεί κοινή διάσκεψη μεταξύ των οργανώσεων αυτών, με τη συμμετοχή της ΕΚΚΑ, της Ελληνικής Κυβερνήσεως Καιρου και των παρά-πάνω υπηρεσιών, στο Μυρόφυλλο. Η διάσκεψη αυτή άρχισε στις 15 Φεβρουαρίου και έλαβαν μέρος:

1. Εκ μέρους του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ: Οι Σαράφης και Πέτρος Ρούσος (Νικόλας) με

Γραμματέα τον Μπάμπη Κλάρα, αδελφό του Άρη.2. Εκ μέρους του ΕΔΕΣ: Οι Κομνηνός Πυρομάγλου και Πέτρος Νικολόπουλος, με Γραμματέα το Ν. Βεργωτή.3. Εκ μέρους της ΕΚΚΑ: Οι Ψαρρός και Καρτάλης με Γραμματέα τον Λοχαγό Στέφ. Δούκα.4. Εκ μέρους της Ελληνικής Στρατιωτικής Διοίκησης Καίρου: Ο Κρίς5. Εκ μέρους του ΣΜΑ: Ο Κρις και ο Αμερικανός Ταγματάρχης Ουάϊνες.

Προ της ενάρξεως της συσκέψεως έγιναν επαφές μεταξύ των διαφόρων παραγόντων και των οργανώσεων. Έτσι, ο Ψαρρός και ο Καρτάλης, προτού φθάσουν στο Μυρόφυλλο, συναντήθηκαν στη Βίνιανη Ευρυτανίας, όπου η έδρα του Γενικού Στρατηγείου του ΕΑΜ, με τον Σιάντο, που μόλις είχε επιστρέψει από την Αθήνα.

Ο Σιάντος έδειχνε υπεραισιόδοξος. Επίστευε ότι όλα θα πάνε καλά και σύμφωνα με το πνεύμα των αποφάσεων της ολομέλειας του ΚΚΕ, ότι η ενοποίηση των ανταρτικών δυνάμεων θα ήταν ευχερής και άμεσος, όπως άμεσος θα ήταν ο σχηματισμός Κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητας, με κλιμάκιο στα βουνά. Επίστευε ακόμη ότι δεν θα υπήρχαν αντιρρήσεις στα σχέδιά του ούτε και από τον Ζέρβα, στον οποίο διέθετε την επέκταση της δικαιοδοσίας του στον ενοποιημένο στρατό σ' ολόκληρη την Ήπειρο και τη Δυτική Στερεά.

Την αισιοδοξία του αυτή, ο Σιάντος, την εστήριξε, ίσως, στις ιδιαίτερες επαφές που είχε τακτικά το ΕΑΜ, δι' ασυρμάτου, απ' ευθείας με το ΣΜΑ. Ακόμα στις επαφές του με τους Αρχηγούς των πολιτικών κομμάτων στην Αθήνα. Και τέλος, στις διαθέσεις της Ελληνικής Κυβερνήσεως Καίρου, που είχε στείλει στην Αθήνα, σαν αντιπρόσωπό της, τον Συνταγματάρχη Επιμελητείας Εμμανουήλ Φραδέλλο.

Ακόμη ο Ψαρρός και ο Καρτάλης συναντήθηκαν με τον Πυρομάγλου, του ΕΔΕΣ. Ο τελευταίος τους διαβεβαίωσε ότι η ηγεσία του ΕΔΕΣ επεδίωκε μια τίμια και αμφοτεροβαρή συνενόηση με το ΕΑΜ γιατί θεωρούσε καταστρεπτική την εμφύλιο σύρραξη για την Ελληνική υπόθεση εν γένει και γιατί η ενότητα της αντιστάσεως θα δημιουργούσε ευνοϊκές συνθήκες, εθνικές καιπολιτικές, για τον Ελληνικό λαό, προ

και μετά την απελευθέρωση. Θα επιζητούσε ακόμη, κατά την συνδιάσκεψη, να εξευρεθεί τρόπος και μορφή αξιοπρεπούς συνεννοήσεως, με το ΕΑΜ επιπλέον δε να διαπιστώσει την ειλικρινή εκ μέρους του διάθεση συνεργασίας και τηρήσεως του συμφωνητικού.

Εάν, όμως, από την εξέλιξη, και το περιεχόμενο των συζητήσεων διέβλεπε ότι το ΕΑΜ δεν επρόκειτο να συγκατατεθεί για την επίτευξη, των ανωτέρω, τότε, ο Πυρομάγλου θα προσπαθούσε να παρατείνει τις συζητήσεις για όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο, ώστε ο Ζέρβας να έχει τον καιρό ν' αναδιοργανώσει και ν' αναδιαρθρώσει τα ένοπλα τμήματα του ΕΔΕΣ.

Στη γνώμη αυτή δεν συνεφώνησε απολύτως ο Καρτάλης, ο οποίος εζήτησε από τον συνομιλητή του ν' αποφύγει ο ΕΔΕΣ κάθε προστριβή με τον ΕΛΑΣ, έστω και αν προκληθεί. Ο Καρτάλης, πάντως, είχε πολλές επιφυλάξεις για την πλήρη επιτυχία της διασκέψεως και εξέφραζε φόβους για την όλη Εθνική και πολιτική εξέλιξη στην Ελλάδα.

Ο Ψαρρός ήλθε για να μετάσχει στις πρώτες συνεδριάσεις των διασκέψεων. Ήθελε να επιστρέψει το συντομότερο στην περιοχή της ΕΚΚΑ, γιατί, τελευταίως, είχαν εμφανισθεί και εσωτερικές δυσκολίες στην Οργάνωση, ακόμη και περιφερειακές. Ο Ψαρρός ένιωθε τις δυσκολίες που θα συναντούσε στο να κρατήσει τη λεmή ισορροπία στη συνεργασία με το ΕΑΜ και με τον ΕΛΑΣ. Πάντως, από τις προσυνεδριακές συζητήσεις, διαπιστώθηκε πως η σύσκεψη Μυροφύλλου επραγματοποιείτο υπό συνθήκες περισσότερο δυσμενείς από εκείνες που προκάλεσαν την αποτυχία της αποστολής nην Αντιπροσώπων των Οργανώσεων στο Κάϊρο τον Αύγουστο 1943.

Πρόεδρος της συνδιασκέψεως για όλη τη διάρκειά της εξελέγη, παμψηφεί, ο Καρτάλης. Ομοίως φρούραρχος του κοινού φρουραρχείου, ο Λοχαγός Στέφανος Δούκας της ΕΚΚΑ. Η παμψηφεί, εκλογή του Καρτάλη, ως Προέδρου, ήταν πολύ τιμητική για την ΕΚΚΑ και τον ίδιο. Η διεύθυνση, των εργασιών μιας συσκέψεως, όπως η του Μυροφύλλου, δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Οι αντάρτες του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ, των οποίων οι αντιπρόσωποι συνήρχοντο για να καταλήξουν σε συμφωνία, αντάλλασαν προ ολίγων, ακόμη, ημερών φονικές σφαίρες. Και ναι μεν οι συγκρούσεις είχαν ανασταλεί, τα πνεύματα όμως ήσαν ακόμα εξημμένα, η ατμόσφαιρα βαρειά και ηλεκτρισμένη, ενώ η ηρεμία και η εμπιστοσύνη δεν είχαν επανέλθει στο νου και στις καρδιές των.

Το έργο συνεπώς, που επωμίζετο ο Καρτάλης σαν Πρόεδρος της Συνδιασκέψεως ήταν επίπονο και δύσκολο. Εχρειάζετο μεγάλη ευστροφία και ικανότης, ακόμη και γνώσεις νομικές καισυνταγματικές ώστε η αμερόληπτη διεύθυνση, με ανώτερο πνεύμα ενότητος, να μη δίδει λαβή σε παρεξηγήσεις από τη μια ή την άλλη αντιπροσωπεία.

Ο Καρτάλης απεδείχθη ικανότατος στο χειρισμό όλων των προβλημάτων που

προέκυψαν. Έπραξε το παν για να άρει τις υφιστάμενες διχογνωμίες και να φέρει σε αίσιο πέρας το έργο που του ανετέθη, παρ' ότι, ενίοτε, οι δυσχέρειες ήσαν ανώτερες των προσπαθειών του. Γι' αυτό οι συνεδριάσεις έφθασαν στο τέλος των με πλήρη ηρεμία, έστω και αν τ' αποτελέσματά των ήσαν πενιχρά. Ο πρόεδρος Καρτάλης, αισθάνθηκε ότι είχε υποχρέωση και καθήκον, να συμβάλλει αποτελεσματικώς έστω και σε μια "ελάσσονα", συμφωνία αν μία "γενικότερη" καθίστατο, από τα πράγματα, αδύνατος. Και όλη του η ενεργητικότητα και η δραστηριότητα καταναλώθηκε πολύ περισσότερο στις εξωσυνεδριακές επαφές και συνομιλίες, με τη μια ή την άλλη αντιπροσωπεία, με τον ένα ή τον άλλο αντιπρόσωπο, παρά στη διεύθυνση και μόνον των επισήμων συνεδριάσεων.

Την ελάσσονα, αυτή, συμφωνία την επεδίωξε με όλη τη δύναμη της ψυχής του για την καλύτερη τύχη και ανακούφιση του Ελληνικού λαού, για το γόητρο και το κύρος ολοκλήρου της Εθνικής Αντιστάσεως και για την ενότητα και συνεργασία του κόσμου εκείνου που, καθ' οιονδήποτε τρόπο, μετέσχε στον αγώνα εναντίον του κατακτητή. Και από τον οποίο θα προήρχετο, μετά τηναπελευθέρωση, η αναγέννηση της Ελλάδος.

Η πρώτη απόφαση στη συνδιάσκεψη του Μυρόφυλλου.

Πρώτη απόφαση, η οποία ενεκρίθη παμψηφεί και υπεγράφη από όλους τους αντιπροσώπους ήταν η αποκήρυξη της Κυβερνήσεως Ράλλη, των Αθηνών, και των ταγμάτων Ασφαλείας. Το κείμενο της αποκηρύξεως συνετάγη από τον Καρτάλη και έχει ως εξής:

Η απόφασις για τα Τάγματα Ασψαλείας.

Αι υπογεγραμμέναι οργανώσεις ΕΑΜ - ΕΜΣ, του ΕΔΕΣ, της ΕΚΚΑ, η Ελληνική Στρατιωτική Διοίκησις Αιγύπτου, η Συμμαχική αποστολή εν Ελλάδι, δια των εντεταλμένων αντιπροσώπων των, δηλούν και διακηρύσσουν τα κάτωθι:

1. Θεωρούν την Κυβέρνησιν Ράλλη και όλους όσους την απαρτίζουν, ως όργανα εξυπηρετήσεως των κατακτητών της Ελλάδος, υποβοηθούντα εις την παντοειδή κατατυράννησιν και εξόντωσιν του Ελληνικού λαού και καταπολέμησιν του Εθνικού Αγώνος, ως και του αγώνος των συμμάχων Εθνών.

2. Θεωρούν όλους όσοι κατετάγησαν εις τα

οργανωθέντα υπό της κυβερνήσεως Ράλλη, εξoπλισθέντα και καθοδηγούμενα υπό των κατακτητών σώματα ειδικής ασφαλείας, τάγματα Ευζώνων και Χωροφυλακήν και παν άλλο παρόμοιον δημιούργημα των κατακτητών και του Ράλλη ως εχθρούς του έθνους, εγκληματίας πολέμου, υπολόγους εις αυτό δια πράξεις προδοσίας.

3. Καλούν τους ανήκοντας εις τα ως άνω Σώματα να αποχωρήσουν αμέσως από αυτά. Ουδεμία δικαιολογία οιασδήποτε φύσεως μετά την παρούσαν ειδοποίησιν ισχύει.

Σ. Σαράφης, Π. Ρούσος, Κ. Πυρομάγλου, Π. Νικολόπουλος, r. Καρτάλης, Δ. Ψαρρός, Συνταγματάρχης Κρις.

Συζητήσεις που επηκολούθησαν.

Κατά τις συζητήσεις που επηκολούθησαν, εξητάσθησαν το πολιτικό ζήτημα αλλά και το στρατιωτικό. Οι συζητήσεις όμως έφθασαν σε αδιέξοδο την 22 Φεβρουαρίου οπότε ετέθη θέμα να γίνουν διμερείς συζητήσεις μεταξύ ΕΑΜ και ΕΔΕΣ. Τελικά αποφασίστηκε να συνεχισθεί η διάσκεψη σε τόπο κατάλληλο για να συμμετάσχει στη συζήτηση και ο Ζέρβας.

Σας τόπος της νέας διασκέψεως ορίσθηκε η Πλάκα, χωριό κοντά στην ομώνυμη γέφυρα επί του Αράχθου. Η διάσκεψη επανελήφθη στις 27, 28 και 29 Φεβρουαρίου με κατάληξη την υπογραφή πρωτοκόλλου συμφωνίας περί οριστικής καταπαύσεως των εχροπραξιών μεταξύ ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ.

Στην επανάληψη της διασκέψεως, εκτός της τελευταίας ημέρας, έλαβε μέρος και ο Ζέρβας, ενώ ο Ψαρρός ανεχώρησε για την Μονάδα του πριν από το τέλος της διασκέψεως στο Μυρόφυλλο. Τον αντικατέστησε ο Λοχαγός Δούκας με την ιδιότητα του Στρατιωτικού Συμβούλου της ΕΚΚΑ. Το υπογραφέν πρωτόκολλο συμφωνίας ήταν, βέβαια, μια "έλασσων" συμφωνία, αλλά πάντως ήταν επιτυχία.

Στο σημείο αυτό αξίζει να καταχωρισθεί η προσλαλιά του Καρτάλη προς τα μέλη της συνδιασκέψεως επί τη λήξει των εργασιών της στη Πλάκα, που έχει ως εξής:

'Ή σύσκεψη τελειώνει τας εργασίες της. Δεν νομίζω ότι τα αποτελέσματα υπήρξαν πενιχρά. Διεπιστώθη μία σημαντική προσέγγισις των γνωμών και των Τριών αντιπροσωπειών. Νομίζω ότι αι προτάσεις της ΕΚΚΑ υπήρξαν σε όλα τα σημεία η βασική γραμμή προσεγγίσεως και των τριών οργανώσεων. Εάν ευρίσκετο τρόπος ρυθμίσεως της στρατιωτικής Δοιηκήσεως Ηπείρου και εκ τούτου, τρόπος εξαφανίσεως του φόβου επαναλήψεως των εχθροπραξιών, είμαι βέβαιος ότι και τα υπόλοιπα ζητήματα θα ερρυθμίζοντο κατ' αρχήν. Η πρότασις της Ανηπροσωπείας του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, περί Οριστικής καταπαύσεως των εχθροπραξιών, νομίζω ότι πρέπη να

θεωρηθεί ως το σημαντικότερον γεγονός της συνδιασκέψεως.

Νομίζω ότι, ως άτομα και ως Ανηπρόσωποι οργανώσεων και εκ μέρους της συνδιασκέψεως εν τω συνόλω της, δύναμαι να εκφράσω προς την Αντιπροσωπείαν του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, την πλήρη ικανοποίησίν μου διά την πρότασιν αυτήν. Είμαι βέβαιος, ότι, εντός ελαχίστου χρονικού διαστήματος, κατόπιν της καταπαύσεως των εχθροπραξιών, η εσωτερική μας κατάστασις θα επιτρέψει εκ νέου την έναρξιν των αποτελεσματικών, αυτήν τηνφοράν, διαπραγματεύσεων. Με αυτό το πνεύμα κηρύσσω την λήξιν των εργασιών της συσκέψεως".

Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΣΥΓΚΙΝΗΤΙΚΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΙΣ ΤΟΥ ΨAPΡΟY.

Κατά τάς άπογευματινάς ώρας του Πάσχα ο Ψαρρός άναχώpησεν έκ της Σκάλας Καραϊσκου καί άκολουθών τόν άνηφορικόν έκείνον δρόμον, ο οποίος έμελλε νά άποβη ό δρόμος τού μαρτυρίου του, έφθασε είς τά Κλήματα, τά όποία ύπηρξαν ό Γoλγoθάς του. Από εκεί καί πρίν ο σκοτεινός πέπλος της μοιραίας έκείvης νυκτός καλύψη τάς αιματοβαμμένας έκείνας Koρυφάς τού Τρικόρφου και του Μόρνου, ο ήρως Συντ/ρχης Ψαρρός, έξέδωκεν τήν κατωθι Ιστορικήν διακήρυξιν, ή όποία διεβιβάσθη καί πρός τό Στρατηγείον Μ. Άνατολης.

ΕΘΝ. ΑΝΤΑΡΤΙΚΑΙ ΟΜΑΔΕΣ

5/42 ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΕΥΖΩΝΩΝ

Άριθ. 634

Πρός

Τήν ΕΚΚΑ (διά της V Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ)

Όπου

Δι' εγγράφων της V Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ αποδίδεται εις το,

Σύνταγμα ,και την οργάνωσιν κατηγορία δια φόνους και

βιαιοπραγίας κατά πολιτών και ανταρτών; δια λεηλασίας

και εκβιασμούς, ότι έλαβε εχθρικήν στάσιν απέναντι του

ΕΑΜ-ΕΛΑΣ κλπ.

Πάντα ταύτα αποτελούν αμαρτωλή πρόφασιν, καθ' όσον η

απωτέρα βλέψις του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ είναι να διαλύσει το

Σύνταγμα, ούτως ώστε να είναι μόνον κύριον της

καταστάσεως δια να επιβάλει τάς απόψεις του

Προς τούτο η όλη κατά του Συν/ματος επίθεσις είχε

προπαρασκευασθη και μελετηθη ευθύς μετά την αποτυχίαν

των διαπραγματεύσεων της Πλάκας και με τάς αvωτέρω και

αλλας συκοφαντίας ηθέλησε το ΕΑΜ και ΕΛΑΣ να δώση

ηθικόν έρεισμα εις την απρόκλητον ταύτη επίθεσιν και επί

τη βάσει των δικαιολογητικων τούτων ηθέλησε να

παραδώσωμεν τον όπλισμόν και τα πυρομαχικά και να

παραδοθούν οι αξιωματικοί και αντάρτες του 5/42 ως

αιχμάλωτοι εις τα τμήματα του ΕΛΑΣ.

Ή απόφασις του Συντάγματος να αποδυθη εις τον αμυντικόν

τούτον αγώνα, τον όποιον του επέβαλε το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ,

αποτελεί εκδήλωσιν της πλέον εντόνου διαμαρτυρίας του

ενώπιον της Ιστορίας και του Έλληνικου λαού δια πάσας τάς

κατηγορίας περί προδοτικών πράξεων και εκφυγης μας εκ

του πνεύματος του απελευθερωτικού αγώνος.

Κατόπιν όλων τούτων δια την διατήρησιν της τιμής των

όπλων και δια το ακηλίδωτον του παρελθόντος της

οργανώσεως και του Συν/ματος είναι αποφασισμένον μετά

λύπης του δια το χυνόμενον αδελφικό αίμα το Σύν/μα να

αγωνισθεί δι' όλων του των μέσων κατά της ούτω

εξυφανθείσης υπό του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ εναντίον του επιθέσεως.

Σ.Δ τη Ι6 Απριλίου Ι944

Ό Δ/τής του 5/42 Συν/τος Ευζώνων

Δ. ΨΑΡΡΟΣ

ΤΟ ΤΡΑΓΙΚΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ 5/42 ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

ΕΥΖΩΝΩΝ

Η τελευταία συγκινητική έκκληση του Ψαρρού.

Κατά τις απογευματινές ώρες του Πάσχα, ο Ψαρρός ανεχώρησε από τη Σκάλα Καραισκου και, ακολουθώντας τον ανηφορικό δρόμο που επέπρωτο ν' αποβεί, την επομένη, ο δρόμος του μαρτυρίου του, έφθασε στο Κλήμα.Εκεί ο Ψαρρός συνέταξε και απέστειλε προς την ΕΚΚΑ και το ΣΜΑ την παρακάτω διακήρυξη την οποία την έστειλε -απίστευτο!- διά της V Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ, αποβλέποντας πιθανότατα να γνωστοποιήσει και στον ΕΛΑΣ την οριστική του απόφαση γι' άμυνα μέχρις εσχάτων.

ΕΘΝΙΚΑΙ ΑΝΤΑΡΤΙΚΑΙ ΟΜΑΔΕΣ 5/42 ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΕΥΖΩΝΩΝ Αριθ. 634

Προςτην ΕΚΚΑ (διά της V Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ)όπου

Δι' εγγράφων της V Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ αποδίδεται εις Σύνταγμα και την Οργάνωσιν κατηγορία διά φόνους, και βιαιoπpαγiας κατά πολιτών και ανταρτών, διά λεηλασία και εκβιασμούς, ότιέλαβε εχθρικήν στάσιν απέναντι του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ κλπ.Πάντα ταύτα αποτελούν αμαρτωλήν πρόφασιν, καθ' όσον η απωτέρα βλέψις του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ είναι να διαλύσει το Σύνταγμα, ούτως ώστε να είναι μόνον κύριον της καταστάσεως διά να επιβάλει τας απόψεις του.Προς Toύτo, η όλη, κατά του Συντάγματος, επiθεσις είχε παρασκευασθεί και μελετηθεί ευθύς μετά την απoτυχiαν των διασκέψεων της Πλάκας και, με τας ανωτέρω και άλλας συκοφαντίας, ηθέλησε το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ να δώσει ηθικόν έρεισμα εις την απρόκλητον ταύτην επίθεσιν και, επί τηβάσει των δικαιολογητικών τούτων, ηθέλησε να παραδώσωμεν τον οπλισμό και πυρομαχικά και να παραδοθούν οι Αξιωματικοί και οι αντάρτες του 5/42 ως αιχμάλωτοι εις τα τμήματα του ΕΛΑΣ.Η απόφασις του Συντάγματος να αποδυθή εις τον αμυντικόν τούτον αγώνα, τον οποίον του επέβαλε το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, αποτελεί εκδήλωσιν της πλέον εντόνου διαμαρτυρίας του ενώπιον της Ιστορίας και του Ελληνικού Λαού διά πάσας τας κατηγορίας περί προδοτικών πράξεων και εκφυγής μας εκ του πνεύματος του απελευθερωτικού αγώνος.Κατόπιν όλων τούτων διά την διατήρησιν της τιμής των όπλων και δια το ακηλίδωτον του παρελθόντος της Οργανώσεως και του Συντάγματος, είναι αποφασιμένον μετά λύπης του διά το χυνόμενον αδελφικόν αίμα, το Σύνταγμα να αγωνισθεί δι' όλων του των μέσων κατά της ούτω εξυφανθείσης υπό του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ εναντίον του επιθέσεως.

Σ.Δ. τη 16 Απριλίου 1944Ο Δ/ντής του 5/42 Συντ/τος ΕυζώνωνΔ. ΨΑΡΡΟΣ

Σ' αυτή την κρίσιμη στιγμή ο Ψαρρός, ενώ, από την παραπάνω συγκλονιστική πράγματι διακήρυξη φαίνεται αποφασισμένος ν' αγωνιστεί με όλα του τα μέσα σε περίπτωση επιθέσεως του ΕΛΑΣ, εν τούτοις δεν εκδίδει καμμιά διαταγή αγώνα δεν καθορίζει την αποστολή κάθε τμήματος του 5/42 αν ο ΕΛΑΣ επιτεθεί και δεν συντονίζει τις προσπάθειες που θα πρέπει να καταβάλουν οι Μονάδες του. Ακόμη δεν επισκέπτεται τους Λόχους, ούτε έδωσε οδηγίες και συγκεκριμένες αποστολές για άμυνα μέχρις εσχάτων στους επικεφαλής Αξιωματικούς.Φαίνεται πως ο Συνταγματάρχης, στο βάθος της ψυχής του που δεν ήθελε τον αδελφοκτόνο πόλεμο, έμενε με την ελπίδα και με την ψευδαίσθηση πως έστω και την τελευταία στιγμή, θα ήταν δυνατόν ν' αποφευχθεί μεγάλη αιματοχυσία, ύστερ' από το δείγμα καλής θελήσεως που έδειξε με την απελευθέρωση των αιχμαλώτων του ΕΛΑΣ, που είχαν συλλάβει οι Μονάδες του.Ίσως περίμενε επέμβαση της ΠΕΕΑ ύστερ' απ' τις επιστολές που αντήλλαξαν. Εις μάτην όμως!

Γενική διάταξη του 5/42 το βράδυ της 16/4/44.

Το βράδυ της 16 Απριλίου, τα τμήματα του Συντάγματος ευρίσκοντο στις εξής θέσεις:Τμήμα μικρής σχετικώς δυνάμεως, υπό τον Παπαιωάννου, στο υψ. 205, δυτικώς Κλήματος.Ο 4ος Λόχος Δεδούση στο Κλήμα ύψωμα 424. (Ανάληψη)Δεξιά του το ΙΙ Τάγμα Καπετζώνη στο Μεσινό (χωριό), ύψωμα 485, Κοκκιναίοι.Ακόμη Ανατολικότερα ο 2ος Λόχος Ντούρου στο ύψωμα 529 (Άγιος Ηλίας).Η τοποθεσία, που κατείχαν οι Μονάδες αυτές, ήταν φύσει οχυρά για άμυνα, με τα γνωστά όμως μειονεκτήματα (έλλειψη βάθους, ύπαρξη σε μικρή απόσταση του Κορυνθιακού κόλπου).Ο 5ος Λόχος Κούτρα, Νότιοανατολικά της παραπάνω αμυντικής τοποθεσίας στη Σκάλα Καραισκου, επί πρανούς και επιπέδου τμήματος μήκους 2 χιλιομέτρων, εγκατεστημένος σε προφυλακές.Ο 3ος Λόχος Καϊμάρα και η μικρή ομάδα Παπαβασιλείου Πατυχάκη, Καραμαζάκη όπισθεν του 5ου λόχου, ως εφεδρεία.Η θέση του Συντάγματος όμως παρέμενε κρίσιμη παρά τις πρώτες αμυντικές επιτυχίες. Η απόφαση δε του ΕΛΑΣ να διαλύσει το Σύνταγμα είχε φανεί από το πρωι με την αποτυχούσα επίθεση του V Τάγματος Νικηφόρου από Ανατολών.

Γενική επίθεση του ΕΛΑΣ. Το τέλος του 5/42.

Ανεξάρτητα από τις ενέργειες των Μονάδων της V Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ κατά του 5/42, που εξετέθησαν ανωτέρω, σχέδιο ενεργείας συνέταξε και ο Άρης ο οποίος για να το πραγματοποιήσει, μετεκάλεσε από την Ακαρνανία το Τάγμα Θανάτου, που προ 15θημέρου είχε επιστρέψει από την Ήπειρο, ύστερα από 4μηνο αγώνα εναντίον του ΕΔΕΣ, αφάνταστα καταπονημένο. Έχει Διοικητή το Λοχαγό Κων. Γιαννακουλόπουλο, ο οποίος, συμορφούμενος με τη διαταγή του Άρη, φθάνει στο

Παλαιοξάρι, αφού διήνυσε 100 χιλιόμετρα πεζή μετά τριήμερη σύντονη πορεία. Αμέσως υπάγεται στο 36 Σύνταγμα του Ζούλα και παίρνει την ονομασία ΙΙΙ/36 Τάγμα.Στις 13 Απριλίου τοποθετείται στη θέση από την οποία κατά το σχέδιο του Άρη, θα εξορμήσει κατά του 5/42. Η θέση αυτή είναι το άκρο αριστερό της τοποθεσίας του Συντάγματος, απέναντι του 4ου λόχου του Δεδούση. Το Τάγμα οργανώνει, προχείρως, τις θέσεις που κατέλυσε, καθώς και παρατηρητήρια σε όλο το, απεναντί του, μέτωπο, από το οποίο απέχει μόλις 300 περίπου μέτρα. Από τις συνεχείς και ουσιαστικές παρατηρήσεις που έκαναν οι άνδρες του εγνώρισαν καλά τη μορφή του εχθρικού των εδάφους, τη δύναμη που το κατείχε, τα όπλα και τις θέσεις των που διέθετε ο αντίπαλος, καθώς και τη καθημερινή ζωή και συμπεριφορά των ανδρών που το υπεράσπισαν. Έτσι απέκτησαν τις πληροφορίες που εχρειάζοντο για τον καθορισμό του τρόπου με τον οποίο θα επετίθεντο.

Σε κοινή σύσκεψη με τον Άρη, το Ρήγο και το Ζούλα απεφάσισαν να εκδηλώσουν την επίθεση στις 2 μετά τα μεσάνυκτα της 16ης προς την 17 Απριλίου, δηλαδή την νύκτα του Πάσχα προς τη Δευτέρα της Διακαινησίμου. Ακόμα καθόρισαν πως το βασικό ρόλο θα έπαιζε το Τάγμα Θανάτου, ενισχυμένο με λόχο από άλλη Μονάδα και βοηθούμενο από πυκνά πυρά όλμων, πολυβόλων και οπλοπολυβόλων των άλλων Μονάδων του ΕΛΑΣ.Πράγματι στις 2:15 ώρα μετά τα μεσάνυχτα, οι αντάρτες του Τάγματος Θανάτου εκινήθησαν με προσοχή και αθόρυβα προς τις θέσεις του Δεδούση. Στις 2:45, όταν έφθασαν σε απόσταση μόλις 100 μέτρων από αυτούς, έγιναν αντιληπτοί από τους αμυνομένους οι οποίοι άρχισαν να τους βάλουν. Συγχρόνως ετέθη σε λειτουργία όλος ο οπλικός μηχανισμός τόσον εκ μέρους του 4ου λόχου του 5/42, όσον και του ΕΛΑΣ.

Έτσι άναψε όλη η γραμμή του μετώπου. Οι αντίπαλοι εμάχοντο με σθένος ανάμεσα σ' ένα ορυμαγδό από βολές τουφεκίων, ριπές αυτομάτων και εκρήξεις όλμων και χειροβομβίδων. Συγχρόνως ο απόηχος από άγριες φωνές ανθρώπων που εκινούντο μέσα στην νύκτα και έρχονταν στα χέρια με άλλους, έφθαναν στ' αυτιά, όσων ήσαν κοντά στο πεδίο τηs μάχης.

Κι' όλος αυτός ο χαλασμός κόσμου εβάσταξε μισή ώρα. Με το περασμά της τρεις πράσινες φωτοβολίδες από το ύφωμα Αναλήψεως εδειξαν πως ο ΕΛΑΣ, είχε κατορθώσει να καταλάβει την κύρια γραμμή αμύνης του 5/42 και να κάμψει την αντίστασή του.Η σύντομη έκβαση της μάχης δεν θα πρέπει να παραπλανήσει και να εκληφθεί ότι η επικράτηση του ΕΛΑΣ ήταν εύκολη. Πολύ δε περισσότερο να θεωρηθεί ότι οι άνδρες του 4ου λόχου Δεδούση δεν αμύνθηκαν σθεναρά. Οι στρατιωτικοί γνωρίζουν ότι σε νυκτερινές καταδρομικές ενέργειες εναντίον οχυρωμένων μεν θέσεων αλλά χωρίς βάθος και με λίγες εκατοντάδες εμπλεκομένων ανδρών όπως η υπ' όψη, οι επιτιθέμενοι θα πρέπει να επικρατήσουν

μέσα στη πρώτη ώρα αλλιώς θα συντριβούν! Η απόσταση που χωρίζει το θρίαμβο από την καταστροφή είναι ελάχιστη και ο παράγων τύχη αποφασιστικός!Στο Παράρτημα με αρ. 6 του παρόντος περιλαμβάνεται η έκθεση του Διοικητή του Τάγματος Θανάτου (δηλαδή οι μαυροσκούφηδες του Άρη) του πλέον επίλεκτου τμήματος του ΕΛΑΣ όπου στην αρκετά παραστατική και αξιόπιστη περιγραφή της επίθεσης αυτό ακριβώς επιβεβαιώνει. Δευτερόλεπτα πριν δώσει το σύνθημα του τελικού άλματος εφόδου ο Λοχαγός Κ. Γιαννακουλόπουλος βρίσκεται σε δεινή θέση και σκέφτεται: "Αν δεν τελειώσουμε σ' ενα λεπτό τότε εχάσαμε ή μάλλον εχαθήκαμε".Δυστυχώς για το 5/42 η έφοδος των μαυροσκούφηδων του ΕΛΑΣ ήταν επιτυχής!

Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΗΣ ΘΥΣΙΑΣ

Μετά τη κατάληψη του υψώματος 'Άνάληψη" η άμυνα του Συντάγματος κατέρρευσε ακαριαία. Η έλλειψη βάθους για την ανασύνταξη των υποχωρούντων, με την ενίσχυση κάποιας εφεδρείας, σε δεύτερη γραμμή αμύνης απέβη μοιραία. Το ίδιο και η έλλειψη σχεδίου ενεργείας από τον ηγέτη του Συντάγματος.Το ΙΙ Τάγμα Καπετζώνη, που οι άνδρες του κατήγοντο από την περιοχή Ευπαλίου - Κλήματος, δεν εβοήθησαν τον δοκιμαζόμενο 4ο λόχο Δεδούση με πυρά ή με εκδήλωση αντεπιθέσεως κατά του αριστερού του Τάγματος Θανάτου του ΕΛΑΣ όπως φοβόταν ο Διοικητής του τελευταίου. Αυτοδιαλύθηκε και οι αντάρτες του διέφυγαν προς τους τόπους καταγωγής των.Ο 2ος Λόχος του Ντούρου, που μάλλον μικρή απασχόληση, για τον εχθρό εξεδήλωσε συνεπτύχθη και μ' επικεφαλής το Διοικητή του, διέφυγε προς Ανατολάς και συναντήθηκε με άλλες Μονάδες όπως θα εκτεθεί κατωτέρω.Ο Διοικητής του 3ου Λόχου Καϊμάρας, λίγο μετά την εκδήλωση της επιθέσεως, μαζί με 67 αντάρτες του, φθάνει στο Σταθμό Διοικήσεως του 5ου Λόχου του Κούτρα, και του ανακοινώνει ότι η γραμμή αμύνης του Συντάγματος "έσπασε" ότι δεν μπορούσε να γίνει αντεπίθεση και ότι ο Ψαρρός έχει κατέβει στη Σκάλα Καραισκου. Ο Κούτρας συμφώνησε ότι ήταν αδύνατη η διενέργεια αντεπίθεσης. Η στιγμή ήταν κρίσιμη. Οι δύο διοικητές των λόχων απεφάσισαν να κινηθούν με τους άνδρες των προς Ανατολάς και ν' ανατρέψουν το V Ανεξάρτητο Τάγμα του Νικηφόρου, που υπελόγιζαν να το συναντήσουν στην ίδια περιοχή, που το είχαν αφήσει, κυνηγημένο, την προηγούμενη ημέρα.

Ύστερα όμως από μικρή διαδρομή και για ν' αποφύγουν συνάντηση με το Τάγμα αυτό του ΕΛΑΣ, άλλαξαν γνώμη και κατεύθυνση πορείας και κινήθηκαν προς Βορράν κατά μήκος του Χειμάρρου Μαραθιάς. Συνέχισαν τέλος την πορεία των, και έφθασαν, ύστερα από κινδύνους και ταλαιπωρίες στους τόπους της καταγωγής των.Οι Λόχοι των (3ος και 5ος) έμειναν μόνοι των, και αποκόπηκαν από τους Διοικητές των.Εκινήθησαν και αυτοί προς Ανατολάς, κατά μήκος του στενού διαδρόμου μεταξύ βουνού και παραλίας χωρίς εμπόδια, γιατί το V Τάγμα του ΕΛΑΣ είχε μετακινηθεί προς Βορράν για να λάβει μέρος στη μάχη του Κλήματος, ανέτρεψαν ασήμαντες, ασυντόνιστες και πρόχειρες αντιστάσεις του εφεδρικού ΕΛΑΣ που συνάντησαν στη διαδρομή τους και έφθασαν στα Τριζόνια.Εκεί συναντήθηκαν με τους υποχωρήσαντες από τον 2ο Λόχο και χωρίστηκαν σε 2 τμήματα. Το ένα, το μεγαλύτερο, συνέχισε τη πορεία του και οι άνδρες που το αποτελούσαν έφθασαν, ύστερα από μεγάλες ταλαιπωρίες, στα χωριά των. Το άλλο, υπό τον Μπαϊζάνο και με το Ντούρο, διαπεραιώθηκε, με βενζινόπλοιο, στην Πάτρα. Ακόμη προς Ανατολάς εκινήθησαν και διεσώθησαν ο Παπαβασιλείου, ο Φαρμάκης, ο Καραμαζάκης και ολίγοι αντάρτες των ανεξαρτήτων Μονάδων του 5/42.

Ο 4ος Λόχος, που ήταν ο κύριος αντικειμενικός στόχος του ΕΛΑΣ, εδέχθη όλο, σχεδόν το βάρος της επιθέσεως το οποίο δεν κατώρθωσε να υπομείνει. Είχε στη διάθεσή του τα πυρά του μοναδικού όλμου και των δύο βαρέων πολυβόλων του Συντάγματος, που ήσαν εγκατεστημένα στο ύψωμα της Αναλήψεως.Με την έναρξη της επιθέσεως το ύψωμα αυτό εδέχθη ισχυρό βομβαρδισμό από εχθρικούς όλμους και καταιγιστικά πυρά πολυβόλων, οπλοπολυβόλων και τουφεκίων και, πολύ γρήγορα και χειροβομβίδων. Από τα πρώτα βλήματα των όλμων ετραυματίσθη σοβαρότατα ο χειριστής του όλμου Υπολοχαγός Στρατολογικού Αντώνης Κουκουτιανόγλου, ύστερ' από λίγο, υπέκυψε. Μετά 15 λεπτά βρέθηκε στη θέση του όλμου ο Βλαικος, ο οποίος θέλησε να τον θέσει σε

λειτουργία, αλλ' εις μάτην. Έτσι ο λόχος στερήθηκε ενός ισχυρού μέσου πυρός. Τα δύο πολυβόλα, με χειριστές τους αδελφούς Ιωάννη και Κωνσταντίνο Ψαρρό, (μακρινοί συγγενείς του Διοικητή του 5/42) έβαλαν κατά των εχθρικών τμημάτων αλλά στα τυφλά λόγω της νύκτας. Έπαψαν να βάλουν όταν οι ΕΛΑΣίτες έφθασαν δίπλα των και τους αιχμαλώτισαν. Αφέθηκαν όμως ελεύθεροι γιατί μεταξύ των επιτιθεμένων, ήταν και ο Ανθυπολοχαγός του ΕΛΑΣ Μεσολογγίτης (Κολοτούρος) που θέλησε έτσι ν' ανταποδώσει τη χάρη της απελευθερώσεως του από τον Ψαρρό τη προηγούμενη, μετά τη Μάχη Μαραθιά (16/4/44).

Ο Δεδούσης, παρά τις ψύχραιμες επεμβάσεις του στη διάρκεια της επιθέσεως δεν κατόρθωσε μετά την κατάληψη από τον εχθρό, του δεσπόζοντος υψώματος της Αναλήψεως, να συγκρατήσει τους αντάρτες του, οι οποίοι, έως εκείνη τη στιγμή

εμάχοντο με ακμαίο ηθικό. Έτσι, άρχισε η διαρροή των ανταρτών, που τους ακολούθησε, μοιραίως, και ο Δεδούσης. Άργησε όμως, γιατί έφθασε στη Σκάλα Καραισκου μόλις στις 8:30 το πρωι με 35 περίπου αντάρτες. Εκεί, στην παραλία, ο Δεδούσης συναντήθηκε με τον Ψαρρό. Ακολούθησε χαρακτηριστικός διάλογος μεταξύ των, που καταγράφει ο αδελφός του Δεδούσης Ιωάννης στη σελίδα 85 του βιβλίου του: «Θύμιος Δεδούσης. Ο εθνομάρτυς αγωνιστής» εκδόσεως 1949.

Δεδούσης: Συνταγματάρχα μου πρέπει να φύγωμεν.Ψαρρός: Εγώ θα παραδοθώ.Δεδούσης: Θα μεiνετε αιχμάλωτος;Ψαρρός: Δεν βαριέσαι; Σ' Έλληνες θα πέσω.Δεδούσης: Εγώ δεν πρόκειται να μεiνω. Όσοι θέλουν να με ακολουθήσουν.

Τον ακολούθησαν μόνον 5 μεταξύ των οποίων και ο Υπολοχαγός Καλλικάντζαρος και ο Αεροπόρος Μπουρδάκος. Οι άλλοι 30 περίπου, χωροφύλακες κατά το πλείστον, έμειναν στη Σκάλα.Ο Δεδούσης, όμως, κατά τη κίνηση του στον παραλιακό δρόμο διεπίστωσε την ύπαρξη στην περιοχή αυτή ανδρών του V Τάγματος του ΕΛΑΣ, που είχε λάβει μέρος στη μάχη του Κλήματος, αλλά, μετά την υποχώρηση των Τμημάτων του 5/42, έσπευσε προς τη Σκάλα Καραισκου για να φράξει την οδό διαφυγής, που την προηγούμενη την αφήκε ελευθέρα. Έτσι, κατάφεραν μεν οι πρώτοι υποχωρήσαντες να εύρουν την οδό ελεύθερη, όχι όμως και ο Δεδούσης με την ομάδα του, οι οποίοι υποχρεώθηκαν ν' αλλάξουν κατεύθυνση, να κινηθούν, με πολλές προφυλάξεις, προς Βορράν, στο βουνό και να κρυφθούν όλη την ημέρα σε πυκνή συστάδα θάμνων. Από τον πρόχειρο κρυψώνα τους άκουαν να διέρχονται συνεχώς ΕΛΑΣίτες, που τους αναζητούσαν, με αποτέλεσμα να περάσουν πολλές ώρες τρομερής αγωνίας. Τη νύκτα, με τη συνδρομή ποιμένων της περιοχής, φίλα φρονούντων προς το 5/42, κατώρθωσαν ν' απομακρυνθούν από εκεί και, μετά διήμερον να φθάσουν στον Άγιο Γεώργιο και κατόπιν, στην Αθήνα.Οι 30 όμως αντάρτες που έμειναν στη Σκάλα, Καραϊ'σκου εξαντλημένοι και ανήμποροι να περπατήσουν, συνελήφθησαν από τον ΕΛΑΣ, μεταφέρθηκαν στο Παλαιοξάρι, υποβλήθηκαν σε φρικτά βασανιστήρια και τελικά, εξετελέσθηκαν ομαδικά.Ο Ψαρρός, λόγω της ραγδαίας εξελίξεως των γεγονότων δεν πρόλαβε να επέμβει αποτελεσματικώς με την εφεδρεία του Συντάγματος. Έτσι αργά εγκατέλειψε το Κλήμα και μαζί με τον υπασπιστή του, Έφεδρο Ανθυπολοχαγό Παπαγεωργίου, έφθασε στη Σκάλα Καραισκου. Μετά τη συνάντησή του με το Δεδούση και την απόφασή του να μείνει εκεί, συνελήφθη από ομάδα μαυροσκούφηδων του Άρη και οδηγείτο προς Κλήμα. Καθ' οδόν συνάντησε το Νικηφόρο του ΕΛΑΣ, ο οποίος, μετά σύντομη συνομιλία των, παρέλαβε αυτός τον αιχμάλωτο, απεμάκρυνε τους

μαυροσκούφηδες και τον παρέδωσε σε ομάδα της εμπιστοσύνης του από το Τάγμα του, με την εντολή να τον οδηγήσουν στη Διοίκηση της Ταξιαρχίας, στον Άγιο Ηλία. Έδωσε, επιπρόσθετα, εντολή να μην αφήσουν κανένα να τον πειράξει, κάνοντας, εν ανάγκη, χρήση και των όπλων αν κανείς τον ενοχλήσει.

Στο δρόμο, όμως, συνήντησαν το Ζούλα, το Διοικητή του 36 Συντάγματος του ΕΛΑΣ, που κατήρχετο, έφιππος στη Σκάλα Καραισκου. Ο Ζούλας, μόλις αντίκρυσε τον Ψαρρό, που τόσο μισούσε, εξοργίσθη, τον εξύβρισε βάναυσα και, μετά βραχύ διάλογο, διέταξε την εκτέλεσή του, η οποία επραγματοποιήθη αμέσως. Οι ριπές του αυτομάτου τον έπληξαν στο μέτωπο και το στήθος. Κατά πληροφορίες του Παπαγιαννόπουλου, που περιλαμβάνονται στις σελίδες 92 και 93 του βιβλίου του, «5/42-Ψαρρός» εκδ. 1981, ο Ζούλας εβύθισε στο λαιμό του ημιθανούς Ψαρρού, τη μάχαιρά του με τόση λύσσα, ώστε οι χείρες του εβάφηκαν με το αίμα του θύματος. Ευθύς αμέσως κατεκρεουργήθη και ο Παπαγεωργίου, εκεί όπου κατέκειτο αιμόφυρτος ο Αρχηγός του. Στη συνέχεια ο Ζούλας διέταξε και φόρτωσαν το πτώμα του Ψαρρού και το μετέφεραν στο Κλήμα, όπου παρέμεινε άταφο για πολύ χρόνο, ενώ παρήλαυναν χλευάζοντάς το πολλοί αντάρτες του ΕΛΑΣ.

Ήταν τόσο το μίσος του Ζούλα προς τον Ψαρρό ώστε την επομένη της δολοφονίας του, οδήγησε στο νεκροταφείο του Κλήματος τον αγρίως βασανιζόμενο Παπαγιαννόπουλο, τον αντιπρόσωπο του 5/42 στη διάσκεψη που επρόκειτο να γίνει στο Ραυτόπουλο αλλά είχε συλληφθεί αιχμάλωτος μαζί με τον Γιακουμάκη, του έδειξε το άταφο πτώμα του Ψαρρού και του είπε: Τον βλέπεις αυτόν; Ο Ψαρρός πέθανε σε πέντε λεπτά. Εσύ θα πεθαίνεις επί πέντε ημέρες! Τράβα τώρα!Ευτυχώς ο Τάκης Παπαγιαννόπουλος διασώθηκε και αναδείχθηκε μεταπολεμικά σε διαπρεπή δημοσιογράφο.

Όργια των ΕΛΑΣιτών σε βάρος ανταρτών του 5/42

Τη διαλυση του 5/42 ακολούθησε όργιο βαναυσοτήτων. Πολλοί από τους συλληφθέντες αιχμαλώτους εφονεύθησαν επί τόπου. Από τα συγκεντρωθέντα μέχρι σήμερα στοιχεία οι παρακάτω Αξιωματικοί και αντάρτες του 5/42 βρήκαν τον θάνατο μέσα στη πρώτη βδομάδα από τη διάλυση του εκεί, στις πλαγιές και στις χαράδρες του Κλήματος:

1. Συ/χης Ψαρρός Δημ.2. Αντ/χης Ιωαννίδης Πετ.3. Ταγ/χης Δημητριάδης Χ.

35. Πυροσβέσ. Φωτόπουλος Γ. 36. Αντάρτης Λουκόπουλος Ευθ.37. Αvrάρτης Κορτέσης

4. Λοχαγός Σαγιάς Σπ.5. » Λιβέρης Γεώργ.6. » Ευσταθίου Π.7. Υπολ!γός Πατυχάκης Αρισ.8. » Κουκουτιανός Αντ.9. » Βάσος Περ.10. » Κουτριάρης Λουκάς11. Ανθ/γός Παπαδήμος Λουκ.12. Εφ. Ανθ/γος Πριγγής Ευαγ.13. » Παπαγεωργίου Σωτ.14. » Αλεξόπουλος Ιωαν.15. » Σκατζής Αθ.16. Ανθ/σπιστής Ευαγγελόπουλος 17. Ενωμοτάρχης Κουτβός Ιωαν. 18. Υπεν/χης Πλατάς Παν.19. » Σκοτίδας Δημ. 20. » Κοντός Δημ.21. Υπενωμ. Πρεσβύτης Χρ.22. » Συνάπης Στ.23. » Σταθόπουλος Κ. 24. » Μέτουλας Υ.25. » Κατσάνος Γ.26. » Σιτογεωργόπουλος 27. » Μπακογιώργος Α.28. » Ζελιώτης Γ.29. » Κωνσταντινίδης Γ. 30. » Γερολάνος Σπυρ.

Γ.38. » Πετρόπουλος Ι. 39. » Αποστολόπουλος40. » Φούvrας Γαρ.41. » Καμπάσης Περ.42. » Χριστόπουλος Χρ.43. » Σταυρόπουλος Χρ.44. » Αλεξάκης Σπυρ.45. » Βρεττός Δημ.46. » Νικολούλιας Ν.47. » Δασκαλόπουλος Γ.48. » Πολύζος Στ.49. » Τσέλος Χρ.50. » Σαραvrαένας Γ.51. » Σκουφάκης Αγγ.,52. » Καvrάς Παν.53. Αvrάρτης Καραμπέτσος Αθ. 54. » Ανδριτσόπουλος Ν. 55. » Κοτρίκας Γεώρ. 56. » Κουτσομίχος Χρ. 57. » Μαρδάκης Αθ.

58. » Παρασκευάς Ηλ. 59. » Παρασκευάς Γεωρ.60. » Καραλιώτης Κ.

61. » Νάκος Χρ.62. » Παναγόπουλος Θ.

31. Επισμηνίας Λιακάκος Λυκ. 32. Λοχίας Λιάτσος Παν.33. » Γιανναράς Ι.34. » Ανδρίτσος Δημ.

63. » Φασούλης Ευάγ. 64. » Μιχαλόπουλος Χρ. 65. » Παπαϊωάννου Ιω. 66. » Παπάς Ευθ.67. » Κουλελής Ιωάν.

Ας σημειωθεί ότι τα θύματα του Συντάγματος από τα πυρά του ΕΛΑΣ ήταν ελάχιστα. Οι αιχμάλωτισθέντες όμως άνδρες του 5/42 όχι μόνον εκτελέσθηκαν τελικά κατά τον αγριότερο τρόπο, αλλά υπέστησαν και φρικτά βασανιστήρια πριν εκτελεσθούν. Ο πιο πάνω κατάλογος είναι τραγικά εύγλωττος. Οπωσδήποτε δε είναι ακόμα μακρύτερος γιατί οι εκτελέσεις των ανδρών, συγγενών ή και οπαδών του 5/42 συνεχίστηκαν και τις επόμενες εβδομάδες ώστε τελικά ο αριθμός των αδικοχαμένων πατριωτών να φθάσει τους 250. Ο τότε Δ/τής του 3ου Λόχου Γ. Καϊμάρας στο βιβλίο του της ιστορίας του 5/42, αναφέρει ονομαστικώς τους 301 νεκρούς αντάρτες και οπαδούς του Συντάγματος. Από αυτούς είναι ζήτημα αν υπερβαίνουν τους 50 οι πεσόντες από Γερμανούς και ΕΛΑΣίτες πριν από τη τελική μάχη του Κλήματος. Αναμφίβολα επρόκειτο για ένα μαζικό και θηριώδες ΕΓΚΛΗΜΑ, επειδή οι αιχμάλωτοι πολέμου ΔΕΝ εκτελούνται εκτός αν έχουν διαπράξει αξιόποινες πράξεις και έχει προηγηθεί δικαστική απόφαση.

Στον ανταρτοπόλεμο βέβαια (και σαν τέτοιος νοείται μόνο ο εναντίον δυνάμεων κατοχής ή συνεργατών τους) οι εκατέρωθεν αιχμάλωτοι δεν καλύπτονται από καμμία συνθήκη και η τύχη τους είναι προκαθορισμένη. Αλλά μεταξύ συμμαχικών οργανώσεων που σε δεδομένη στιγμή βρέθηκαν αντιμέτωπες, η δολοφονία αιχμαλώτων αποτελεί άνανδρη και βάρβαρη πράξη που προφανώς στόχευε στη κατατρομοκράτηση του πληθυσμού και δη των αντιφρονούντων.Το 5/42 είχε συλλάβει, τον τελευταίο πριν τη διάλυση του μήνα όταν επήλθε η ρήξη με τον ΕΛΑΣ, εκατοντάδες άνδρες του τελευταίου τους οποίους στο σύνολό τους ελευθέρωσε μετά σύντομη κράτηση, γιατί τόσο ο Ψαρρός όσο και οι άνδρες του, χωρίς εξαίρεση, πίστευαν ότι και οι αιχμάλωτοι του ΕΛΑΣ ήσαν Έλληνες αγωνιστές αλλά και ότι η Εθνική Ενότητα δεν μπορούσε να επιζήσει εάν εχύνετο αίμα αδελφικό.

Είναι επίσης εξαιρετικά δυσάρεστο, αν όχι απογοητευτικό, το γεγονός ότι τα οστά των πεσόντων ήσαν σκορπισμένα μέχρι της εποχής που άρχισε η ανέγερση του Μαυσωλείου, δηλαδή επί είκοσι περίπου χρόνια, στις θέσεις όπου εκτελέσθηκαν!! Δεν θάπρεπε να είχαν προ μακρού αναζητηθεί από τους οικείους των ή ακόμα και

από τους επιζήσαντες συναγωνιστές των;Ακόμα και για τον Ψαρρό ήταν υπερβολικός ο χρόνος που έμεινε θαμμένος μεν αλλά ξεχασμένος στο μικρό νεκροταφείο του Κλήματος. Η Ελληνική Πολιτεία είχε καθήκον να τον τιμήσει για τη προσφορά του στην Εθνική Αντίσταση και τη θυσία του, το οποίο ΟΥΔΕΠΟΤΕ επετέλεσε. Αλλά αυτό δεν είναι κάτι το ασύνηθες για την Ελληνική πραγματικότητα.

Όσοι από τους αιχμαλώτους δεν εξετελέσθηκαν συγκεντρώθηκαν στο σχολείο του Κλήματος, όπου υπέστησαν φρικτά και απίστευτα βασανιστήρια που δεν μπορεί ν' αναγραφούν. Υπήρξαν δραματικές περιπτώσεις αιχμαλώτων, οι οποίοι επί ημέρεςεβασανίζοντο κάτω από ανατριχιαστικές συνθήκες για να εξαναγκασθούν να προβούν σε φανταστικές αποκαλύψεις, διαπομπεόμενοι ανάνδρως και υφισrάμενoι βαναύσως ανομολογήτους εξευτελισμούς ώσrε πολλοί εξ αυτών, ηύχοντο να είχαν ακολουθήσει την τύχη των νεκρών. Οι περισσότεροι από τους αιχμαλώτους, αιμάσσοντες, πεινώντες, ημίγυμνοι, εξουθενωμένοι εσύρθησαν δέσμιοι σε απαίσιες φυλακές, όπου υπέσrησαν όλη τη φρίκη ενός ηθικού και σωματικού μαρτυρίου.

Για παράδειγμα, ο Ταγματάρχης Γιακουμάκης ζητούσε με απεγνωσμένη έκκληση από τους συγκρατουμένους του, να του κόψουν με ξυραφάκι τις φλέβες για ν' απαλλαγεί από τους πόνους που του προκαλούσαν οι χαρακιές με μάχαιρες σrις σάρκες του στις οποίες έρριχναν αλάτι, ακόμη και καυτό λάδι. Ο Παπαγιαννόπουλος υπέσrη ανάλογα βασανισrήρια και τελικά, ερρίφθη σrις φυλακές Καρπενησίου. Του ιατρού Πιλάλα αφήρεσαν από τα πόδια τα νύχια και κατόπιν, τα έκαιγαν με καυτά σίδερα. Μόνον τον Ανθυπολοχαγό Αγραφιώτη άφησε ελεύθερο ο συμμαθητής του σrη Σχολή Ευελπίδων Νικηφόρος, ο οποίος έθεσε υπό την πρoσrασία του και τον Βλάϊκο.

Οι αξιωματικοί Βασιλ. Τσίρης, Ιωάν. Στέγγος και Γεώργ. Στάμου, μετά τα βασανισrήρια, μετήχθησαν όπως και οι Γιακουμάκης και Παπαγιαννόπουλος σrις φυλακές Καρπενησίου. Όλοι οι παοαπάνω αλλά και οι Πιλάλαc και ο Βλαικοc υποχρεώθηκαν να πρσχωρήlσουν σroν ΕΛΑΣ από τον οποίο απεχώρησαν αμέσως μετά την απελευθέρωση.Υστερα από 15 περίπου ημέρες μίλησε στο Σχολείο του Κλήματος προς τους αιχμαλώτους ο Ρήγος, ο οποίος, κάνοντας έκκληση στον πατριωτισμό τους (!) τους παρεκίνησε να ενταχθούν με τη θέλησή τους στον ΕΛΑΣ και να συνεχiσoυν, όπως πρώτα, να πολεμούν τον κατακτητή μέχρις ότου απελευθερωθεί η Ελλάδα. Μετά την ομιλία μερικοί από τους αιχμαλώτους δήλωσαν προσχώρηση αλλά στον εφεδρικό ΕΛΑΣ των χωριών των. Τους υπόλοιπους, εκτός των Αξιωματικών, τους άφησαν ελεύθερους.Άγρια καταδίωξη υπέστησαν και οι οπαδοί του 5/42 στην περιοχή της Φωκίδος. Μία πρωτοφανής τρομοκρατία εξαπελύθη κατά των οπαδών του που τους ανάγκασε να σταματήσουν κάθε δραστηριότητα. Έτσι το ΕΑΜ εκυριάρχησε πλήρως και στη περιοχή αυτή της Ρούμελης.

Το τέλος του 5/42.

Από το μεσημέρι της 17 Απριλίου 1944 το 5/42 Σύνταγμα, το ένοπλο τμήμα της ΕΚΚΑ αλλά και της ενόπλου Εθνικής Αντιστάσεως κατά των κατακτητών, έπαυσε να υπάρχει.Και ο Συνταγματάρχης Ψαρρός, με 70 περίπου Αξιωματικούς και αντάρτες, που όλοι των προσέφεραν στον αγώνα του υπόδουλου έθνους έπεσαν από τις βολές αυτομάτων όπλων, που ερρίφθησαν όχι από τόυς κατακτητές αλλά από άλλους Έλληνες, θυσία στο βωμό των σκοταδιστικών και ολοκληρωτικών επιδιώξεων του ΚΚΕ. Ας είναι αιωνία η μνήμη αυτού του κήρυκα της Εθνικής Ενότητας και ας φρονηματίζει στο μέλλον όλους τους Έλληνες για να μη ξανασυμβούν ανάλογες πράξεις.

Η αναγγελία του φόνου του Ψαρρού.

Τη διάλυση του 5/42 και τη δολοφονία του Ψαρρού την ανήγγειλαν στο Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ και στη ΠΕΕΑ με τα εξής τηλεγραφήματα: (Πρώτο τηλεγράφημα)

Προς την

ΠΕΕΑ και το Γενικόν Στρατηγείον

Επετεύχθη πλήρως διάλυσις 5/42 δυστυχώς αιματηρώς στοπ. Εκ των ημετέρων δύο νεκροί και ελάχιστοι τραυματίαι. Συνταγματάρχης Ψαρρός Ταγματάρχης Καπετζώνης και άλλοι Αξιωματικοί έπεσαν μαχόμενοι στοπ. 5/42 νεκροί και τραυματίαι ανεξακρίβωτοι μέχρι στιγμής στοπ. Αιχμάλωτοι υπέρ τους 100. Λάφυρα οπλισμός πυρομαχικά άφθονα. Ανευρέθησαν τρόφιμα Ερυθρού Σταυρού προοριζόμενα για διάφορες περιοχές άτινα είχε κατακρατήσει το 5/42 στοπ. Οι άνδρες του 5/42 έφεραν στέμμα, τραγουδούσαν του 'Άητού ο γυιός" έπαιζαν με σάλπιγγες στοπ. Μένω κατάπληκτος από ανωτέρω μορφήν εκδηλώσεως πίστεως ΕΚΚΑ - 5/42 στον αγώνα υπέρ της Λαϊκής Δημοκρατίας. Λαός περιοχής υnεδέxθη ενθουσιώδως τμήματα μας.

Άρης Βελουχιώτης

Προφανώς το τηλεγράφημα παρουσιάζει τις εξής ανακρίβειες πέραν βεβαίως από τον σαρκασμό του αρχικαπετάνιου του ΕΛΑΣ για την ιδεολογία της ΕΚΚΑ:1) Ο Ψαρρός δεν έπεσε μαχόμενος αλλά εδολοφονήθη εν ψυχρώ. 2) Ο Καπετζώνης δεν έπεσε αλλά επέζησε.3) Τρόφιμα του Ερυθρού Σταυρού δεν είχε το 5/42. Τον εφοδιασμό του τον πραγματοποιούσε με αγορές στο ελεύθερο εμπόριο τοις μετρητοίς.

(Δεύτερο τηλεγράφημα)

Α.Π.348/1340ΔεσποτόπουλονΠέμπτη Ταξιαρχία ανέφερε στοπ. Νύκτα 16ης προς 17ην δια αιφνιδιαστικής επιθέσεως διελύθη 5/42 - ΕΚΚΑ και εξεκαθαρίσθη περιοχή.

Παπασταματιάδης

Οι ευθύνες της ΠΕΕΑ για τη διάλυση του 5/42.

Ας εξετάσουμε δι' ολίγων, πως διαγράφονται οι ευθύνες της ΠΕΕΑ σε ότι αφορά την τύχη του 5/42. Προφανώς η ΠΕΕΑ έπρεπε να δεσπόζει πλήρως επί όλων των πολιτικών και Στρατιωτικών οργάνων της περιοχής των βουνών, των οποίων αποτελούσε την κυβέρνηση. Ήταν το ύπατο Εθνικό και Πολιτικό σώμα και, πέραν της εκτελεστικής εξουσίας διέθετε και νομοθετική αρμοδιότητα γιατί δεν είχε εκλεγεί εθνική αντιπροσωπεία (Βουλή). Τυπικά ήταν το παν. Υπ' αυτήν υπήγετο ο ΕΛΑΣ διά του Γραμματέως (Υπουργού) των Στρατιωτικών Μάντακα αλλά και το ΚΚΕ με τον Γραμματέα Εσωτερικών Γ. Σιάντο. Μιά τέτοια ΠΕΕΑ είχε όλες τις δυνατότητες (τυπικά πάντα) να διατηρεί τις ισορροπίες μεταξύ των στενών κομματικών συμφερόντων οιουδήποτε των μελών της και της αποτελεσματικής αντιμετωπίσεως και επιλύσεως των προβλημάτων, που ανεφύοντο στην ελεύθερη ορεινή Ελλάδα. Και βεβαίως να επαναφέρει στον ορθό δρόμο τους" αδιαλλάκτους" του ΕΛΑΣ, υποστηριζόμενη, μάλιστα, και από τους μετριοπαθείς καιεχέφρονες του τελευταίου -γιατί υπήρχαν και τέτοιοι στον ΕΛΑΣ.Το έπραξε; τα αποτελέσματα λένε: Όχι!

Ακόμη είναι βέβαιον πως ο Γραμματέας επί των Στρατιωτικών Μάντακας ελάμβανε τακτικά γνώση για τις εξελίξεις της πολεμικής αντιπαράθεσης του ΕΛΑΣ με το 5/42. Επομένως έπρεπε να λάβει κάθε μέτρο για την εξομάλυνση αυτής της καταστάσεως.Το έλαβε; Τα αποτελέσματα λένε: Όχι!

Τέλος ο ΕΛΑΣ υπήγετο στο Μάντακα. Επομένως κάθε ενέργεια του πρώτου εναντίον, άλλης Οργανώσεως έπρεπε να ελέγχεται ή να διετάσσετο από τον δεύτερο: Αυτό υπαγόρευε η λογική και η στρατιωτική τάξη.Αυτό έγινε; Τ' αποτελέσματα λένε: Όχι!

Έτσι, στην περίπτωση του 5/42 παρουσιάζεται το εξής οξύμωρο: Η ΠΕΕΑ αγνοεί τι διαδραματίζεται σε ανώτατο κλιμάκιο του ΕΛΑΣ. Η V Ταξιαρχία και ο Άρης υποκαθιστούν το Γραμματέα των Στρατιωτικών και την ΠΕΕΑ. Απευθύνουν δραματικά τελεσίγραφα, μεσούντος, του Απριλίου, εναντίον του ανισχύρου 5/42, χωρίς να γνωρίζει ή να φαίνεται πως δεν γνωρίζει, το σοβαρότατο αυτό, γεγονός ο φυσικός των προϊστάμενος, ο Μάντακας.Από όλα όσα συνέβησαν προκύπτει ότι ο Μπακιρτζής -ο Πρόεδρος της ΠΕΕΑ- μόλις στις 3 Απριλίου αποστέλει επιστολή στον Ψαρρό με την οποία πλέκει το εγκώμιο του ΕΛΑΣ και τον παροτρύνει να μετάσχει προσωπικώς στην ΠΕΕΑ. Ο Ψαρρός του απαντά, στις 9/4/44 με τη γνωστή επιστολή του (που παραθέσαμε προηγουμένως αυτούσια) τη τόσο συναινετική για την ολοκλήρωση της εθνικής ενότητος. Αν κρίνουμε την παρα-πάνω απάντηση του Ψαρρού και τον χαρακτήρα του (που τον ήξερε σε βάθος ο συνεργάτης του Μπακιρτζής από την αρχή της συνεργασίας των το 1941), κατηγορηματικοτέρα και επισημοτέρα αποδοχή της

προτάσεως του Προέδρου της ΠΕΕΑ δεν ήταν δυνατόν να γίνει. Και ο πλέον ανίδεος Έλληνας θα ερωτήσει: Απάντησε η ΠΕΕΑ; Όρισε τόπο, χρόνο και αντιπροσωπεία για τις συζητήσεις;Η απάντηση είναι: Εκείνη (η ΠΕΕΑ) εσιώπησε.

Εν τω μεταξύ ισχυρές Μονάδες του ΕΛΑΣ, από τις μαχητικότερες, όπως το Τάγμα Θανάτου, συγκλίνουν προς την περιοχή του 5/42, που δεν διαθέτει παρά 350 περίπου αντάρτες.Η ΠΕΕΑ μένει αδιάφορη σ' ένα τόσο σπουδαίο και σοβαρό ζήτημα που εγκυμονούσε κινδύνους, το αφήνει να το "λύσουν" τα κλιμάκια με το φανατισμό που τα διακρίνει και που, από τις 13 Απριλίου, ενισχύονται με την παρουσία του Άρη.Έτσι επήλθε η καταστροφή, που την ανήγγειλε ο Σιάντος στην ΠΕΕΑ με τα επιφωνήματα. "Συμφορά! Καταστροφή! Σκότωσαν τον Ψαρρό!". Ακατανόητο παραμένει, δυστυχώς, το γεγονός πως, στις ενέργειες των σκληρών στρατιωτικών, δεν φαίνεται ν' αντέδρασαν, συλλογικώς ή και μεμονωμένως, τα υπόλοιπα μέλη της ΠΕΕΑ, ούτε κατά την διάρκεια των επιθετικών, κατά του Ψαρρού, ενεργειών, ούτε και μετά το φόνο του. Δεν σημειώθηκε ούτε καν μια παραίτηση από την ΠΕΕΑ, τουλάχιστον μεταξύ των, μέχρι προ ολίγου καιρού, στενών φίλων ή συνεργατών του, αυτών που ισχυρίζοντο ότι ανήκουν στη Δημοκρατική ή Προοδευτική παράταξη -και ήσαν, επομένως, πολύ κοντά με τις πολιτικές πεποιθήσεις του Ψαρρού-. Αλλά ούτε και μία, έστω και θεαματική, δίκη ή τιμωρία, των υπευθύνων της τραγωδίας, έγινε ώστε να περισωθεί το κύρος και το γόητρο της ΠΕΕΑ.

Η ΠΕΕΑ, επομένως, υπέχει, και συλλογικώς και μεμονωμένως, ιστορική ευθύνη πολύ βαρειά αν όχι μεγαλύτερη από τα μέλη του ΚΚΕ, που προκάλεσαν την άδικη αιματοχυσία, εφόσον, υποτίθεται ότι, είχε κάθε εξουσία να την αποτρέψει. Πρέπει δε να τονισθεί πως η εξόντωση του 5/42, και μάλιστα τη στιγμή που κατέθεσε τα όπλα αποτελεί ανεξήγητη καταστροφική ενέργεια των υπευθύνων. Και είναι ανεξήγητος και καταστροφική γιατί, ακριβώς, εκείνες τις ημέρες, η αντιπροσωπεία της ΠΕΕΑ, μαζί με τις άλΛες Οργανώσεις της ΕΚΚΑ συμπεριλαμβανομένης, ανέμενε στο αεροδρόμιο του Αλμυρού, το αεροπλάνο που θα τις μετέφερε στη Μέση Ανατολή για να πραγματοποιήσουν την ενότητα όλων των πολιτικών δυνάμεων, ανταρτικών και εξορίστων της Χώρας.

Ο ρόλος της Βρετανικής Αποστολής και του ΣΜΑ στη διάλυση του 5/42.

Ακόμη πιο ακατανόητος ήταν ο ρόλος της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής στη διάλυση του 5/42. Ενώ στην πρώτη διάλυση του 5/42, το Μάϊο 1943, ο αρχηγός της αποστολής αυτής, Ταξίαρχος Έντυ, έσπευσε, μόλις την έμαθε, από την Ήπειρο, να έλθει στο Μαυρολιθάρι για να ηρεμήσει την κατάσταση και ν'

απελευθερώσει τον Ψαρρό από την αιχμαλωσία, στη προκειμένη περίπτωση ο νέος Αρχηγός της ο Συνταγματάρχης Κρις, από τα στοιχεία που υπάρχουν δεν φαίνεται να έδειξε το απαιτούμενο ενδιαφέρον. Για το θέμα αυτό στο βιβλίο του το "Μήλον της Έριδος" γράφει (σελ. 283): "...η απειλή νέου εμφυλίου είχε πείσει τη ΣΣΑ (Συμμαχική Στρατιωτική Αποστολή αντί ΒΣΑ πλέον) να συγκαλέσει νέα σύσκεψη ανταρτών στην Κούτσαινα της Δυτ. Θεσσαλίας. Οι φόβοι επαληθεύτηκαν από μια απροσδόκητη (!) κατεύθυνση. Ενώ συνερχόταν η σύσκεψη στις 17 Απριλίου ο ΕΛΑΣ επιτέθηκε κατά της ΕΚΚΑ, σκότωσε τον Ψαρρό και διέλυσε τη δύναμή του".

Αυτά και μόνο. Τα περί "απροσδόκητης" επίθεσης δεν ανταποκρίνονται βέβαια στην ιστορική αλήθεια και αυτό το γνωρίζει ο Κρίς ή θα έπρεπε να το γνωρίζει από τους συνδέσμους του, όταν οι μάχες ξέσπασαν στο Ευπάλιο και ακολούθως σ' ολόκληρη τη περιοχή από της 2/4/44.Ακόμη και το κλιμάκιο της ΣΣΑ στην περιοχή του 5/42 που το αποτελούσαν οι Ταγματάρχες Τζον και Τζεφ δεν συνέβαλε ιδιαίτερα για την αποσόβηση της αιματοχυσίας και τη διάλυση μιάς αξιόμαχης Μονάδας Εθνικής Αντίστασης για την ανασυγκρότηση της οποίας τόσες προσπάθειες είχε (η ΣΣΑ) καταβάλει. Σ' όλη τη περίοδο της κρίσεως και των συγκρούσεων μόνον δύο φορές εμφανίζονται με χλιαρές διαθέσεις μεσολαβήσεως, ενώ σε παρόμοιες περιπτώσεις, όπως στην επίθεση κατά του ΕΔΕΣ, οι Αξιωματικοί σύνδεσμοι ευρίσκοντο επί τόπου και μάλιστα παρά το πλευρό των αμυνομένων.Επιπρόσθετα από της 10ης Απριλίου οπότε προδιαγράφεται με βεβαιότητα η μοιραία εξέλιξη σε βάρος του 5/42 οι δύο αυτοί Βρετανοί σύνδεσμοι οι οποίοι, ως εκ της αποστολής των, είχαν καθήκον να ευρίσκονται μονίμως ο μεν ένας στο σταθμό Διοικήσεως του Ψαρρού ο δε άλλος να κινείται προς μεσολάβηση μεταξύ των δύο οργανώσεων, δεν εμφανίζονται πουθενά (!).Περιέργος είναι και η στάση του ΣΜΑ. Αναμφίβολα θα είχε πλήρως ενημερωθεί από τη ΣΣΑ για τα συμβαίνοντα στην περιοχή. Κι όμως δεν αντιδρά ούτε καθοδηγεί το κλιμάκιο τι πρέπει να ενεργήσει. Ακόμα και όταν το κλιμάκιο της ΣΣΑ διαβιβάζει στις 9 Απριλίου, προς το ΣΜΑ αίτηση του Ψαρρού γι' άμεση επέμβαση και συνεννόηση με τον ΕΛΑΣ ώστε να καταπαύσουν οιεχθροπραξίες, το ΣΜΑ δεν δίδει απάντηση.Με τα υπάρχοντα, σήμερα, στοιχεία δεν είναι δυνατόν να εξηγηθεί η νωχελής ανάμιξη της Συμμαχικής Αποστολής στα γεγονότα, η ολιγότερη απ' ότι έπρεπε εμφάνιση της και η μη ενεργός επεμβασή της καθώς και του ΣΜΑ τη κατάλληλη στιγμή μ' αποτέλεσμα να ενθαρρυνθεί ο ΕΛΑΣ και ν' αναπτύξει μέχρι τέλους την αιματηρή σύγκρουση.Επειδή όμως ο συμπτώσεις είναι πάρα πολλές για να είναι τυχαίες και επί πλέον είναι δεδομένη και ομοιόμορφη η συμπεριφορά όλων αυτών των οργάνων (ΠΕΕΑ, ΣΣΑ, ΣΜΑ) όχι μόνο πριν αλλά και την ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ όταν κανείς αποτροπιασμός ή έστω συγκίνηση δεν εκφράστηκε για τη δολοφονία του Ψαρρού και δεκάδων ανδρών του που είχαν αιχμαλωτισθεί (για κυρώσεις ας μη γίνετάι λόγος) δημιουργούνται ερωτηματικά με ισχυρές ενδείξεις ότι η καταστροφή του

Συντάγματος ήταν προδιαγεγραμμένη.Ευχόμαστε από καρδιάς η πιο πάνω εκδοχή να είναι ανακριβής. Γιατί τότε η μοίρα των πεσόντων συμπολεμιστών μας θα ήτο διπλά τραγική, εφόσον δεν θανατώθηκαν μόνο από αδελφικό χέρι κάποιων φανατικών, αλλά και με τη ψυχρή συναίνεση φιλίων δυνάμεων (Ελληνικών και συμμαχικών) με τις οποίες είχαμε συμπαραταχθεί σε κοινό και αδυσώπητο αγώνα κατά των φασιστιών κατακτητών.

Ο Δεδούσης και ο ρόλος του στον αγώνα και στη διάλυση του 5/42.

Ένας από τους όρους, ίσως ο βασικότερος, που προέβαλε ο ΕΛΑΣ για να μη διαλύσει βιαίως το 5/42 ήταν να παραδοθεί σ' αυτόν ο Λοχαγός Δεδούσης ή να δικασθεί από ανταρτοδικείο στο οποίο θα συμμετείχε και εκπρόσωπός του, αίτημα που δεν απεδέχθη -και ορθώς- ο Ψαρρός. Είναι επομένως, απαραίτητο, στο κεφάλαιο αυτό, ν' αναφερθούμε και στο Δεδούση, ανεξάρτητα από όσα ελέχθησαν γι' αυτόν στα παραπάνω.Στις δύο πρώτες συγκροτήσεις του 5/42, οι τέσσερεις Διοικητές Λόχων (Κούτρας, Καϊμάρας, Ντούρος, Μήταλας) ήσαν απολύτως πειθαρχικοί έναντι του Ψαρρού, παρ' ότι οι τρεις πρώτοι είχαν πολιτικά φρονήματα αντίθετα προς τα του Διοικητή των. Το 5/42 ήταν τότε Μονάδα με ενιαίο φρόνημα και με μοναδικό σκοπό τον πόλεμο κατά του κατακτητή και την απελευθέρωση της Ελλάδος από τη δουλεία που της επέβαλε. Κανένα στέλεχός του δεν παρενέβαλε, κατά την εκτέλεση της αποστολής του, πολιτικές αξιώσεις.

Δεν συνέβη, δυστυχώς, το ίδιο και στην τρίτη συγκρότηση. Σ' αυτήν έλαβε μέρος όπως προελέχθη και ο Δεδούσης με αρκετούς Αξιωματικούς, που του τους υπέδειξε η Οργάνωση "Στρατιωτική Ιεραρχία", με Αρχηγό τον Παπάγο της οποίας τα στελέχη είχαν βασιλόφρονα στην πλειοψηφία τους φρονήματα που τα έθεσαν σε πρώτη σειρά προτεραιότητος. Επιζητούσαν την επάνοδο του Βασιλέως από την πρώτη στιγμή της απελευθερώσεως και μετέπειτα τη διενέργεια δημοψηφίσματος για τη μορφή του πολιτεύματος.

Στην αρχή της συμμετοχής του στο 5/42 ο Δεδούσης έδρασε κατά τρόπον άμεμπτο. Δεν έδωσε μεγάλη σημασία στην απόρριψη του εθνοσήμου με το στέμμα από τον Φαρμάκη. Συμμετέσχε ενεργώς στις μάχες που έδωσε το Σύνταγμα κατά των Γερμανών στον αφοπλισμό Ιταλικών δυνάμεων στην Ιτέα και στην επιχείρηση για την απελευθέρωση Άγγλων αιχμαλώτων που θα μετεφέροντο από την Αθήνα προς τη Γερμανία.Αλλά από την ημέρα (14/10/1943) της κυκλοφορίας της προκηρύξεως του Επιτελάρχου του Στρατηγείου Ρούμελης, που έγινε όπως εν συνεχεία εξήγησε ο συντάξας επιτελάρχης Βλάχος (δια χειρός Παπαγιαννόπουλου) κατόπιν ασφυκτικής πιέσεως του ΕΛΑΣ, ο Δεδούσης άλλαξε απότομα συμπεριφορά. Όπως εξετέθη στα παραπάνω έθεσε σε υψηλή προτεραιότητα την ανοικτή

μάχη κατά των κομμουνιστών και τη κατάλληλη διαφώτιση του λαού. Γι' αυτό ενήργησε τις περιοδείες στους κατοικημένους τόπους που ανεγράφησαν στα προηγούμενα. Ακόμη και η υπογραφή του πρωτοκόλλου της 28/2/44 ήταν εξ ολοκλήρου έργο δικό του που έθεσε δυναμίτιδα στην έως τότε ομοψυχία των μελών του 5/42.

Έτσι μέσα στο 5/42 με Διοικητή ένα σώφρονα, νουνεχή, υπομονετικό και ρεαλιστή Ψαρρό, ο Δεδούσης σηκώνει "μπαϊράκι" πολιτικής πλέον μορφής και τα "βάζει" εναντίον ολοκλήρου του ΕΛΑΣ. Μιά ενέργεια πολιτικώς απερίσκεmη και ρεαλιστικώς ακατόρθωτη αφού αυτός με τους 70 το πολύ άνδρες του προκαλεί τον ΕΛΑΣ που έχει στη δύναμη του 25.000 τουλάχιστον οργανωμένους αντάρτες.Τέλος, με την ανυπακοή του προς τις ρητές διαταγές του Ψαρρού, μετά τον ανεπιθύμητο και σ' αυτόν φόνο του Βάρσου, στο Κροκύλιο, αντί να τεθεί υπό τη σκέπη και τον έλεγχο του Παπαθανασίου πράγμα που θα μπορούσε ίσως να το δεχθεί ο ΕΛΑΣ, τορπιλλίζει με τις ενέργειες του κάθε περίπτωση να σώσει όχι μόνον εαυτόν από την αμείλικτη καταδίωξη των κομμουνιστών, αλλά και ολόκληρο το 5/42.Έτσι ο Δεδούσης παρά τα τόσα προσόντα που ήταν προικισμένος παρουσιάζεται, στην κρίσιμη αυτή στιγμή με τόσο αντικομμουνιστικό πάθος, που αποδεικνύει ότι το επίπεδο της πολιτικής του σκέψης δεν ήταν ιδιαίτερα υψηλό. Υψηλό όμως ήταν το κόστος που πλήρωσε το 5/42 με θύματα τον Διοικητή του και πολλούς συμπολεμιστές μας ανάμεσα στους οποίους και οι χωροφύλακες του Λόχου του που άφησε στη Σκάλα Καραισκου κατά τη διάλυση του Συντάγματος.Ας μην είμαστε όμως περισσότερο επικριτικοί για τον Δεδούση. Γιατί είναι βέβαιο ότι ακόμα και αν δεν έδινε τη παραμικρή αφορμή στον ΕΛΑΣ το 5/42 δεν θα σωζόταν, όπως συνέβη και με τον ΕΔΕΣ λίγους μήνες αργότερα. Ίσως να κέρδιζε χρόνο, πράγμα και αυτό αμφίβολο, εφόσον αντίθετα με τον Ζέρβα που είχε περιοριστεί σε μια απόμερη περιοχή της Ηπείρου, το Σύνταγμα του Ψαρρού δρούσε στην ίδια περιοχή με τον ΕΛΑΣ στην καρδιά της Ρούμελης.Λίγα χρόνια αργότερα ο Δεδούσης θα γράψει Ιστορία όταν εγκατέλειψε, όπως ο Λορέντζος Μαβίλης 35 περίπου χρόνια πριν, τα βουλευτικά έδρανα (είχε εκλεγεί το 1946 πρώτος Βουλευτής Φωκίδος με σημαντική διαφορά από τον δεύτερο) για να ζωστεί και πάλι τ' άρματα. Ήταν η άνοιξη του 1947 όταν παρουσιάστηκε στη Δωρίδα ομάδα ανταρτών. Τότε ετέθη επι κεφαλής παλαιών του συμπολεμιστών προς καταδίωξη της συμμορίας. Ένα βράδυ όμως καθισμένος στη σκηνή του, στη θέση Ρέρεσι Λιδωρικίου επυροβολήθη από αντάρτη που κατάφερε να φθάσει έως εκεί και εφονεύθη. Έτσι με το οπλοπολυβόλο στο χέρι σκοτώθηκε το παλληκάρι της Ρούμελης για το οποίο ο τότε Πρωθυπουργός (1944) Γ. Παπανδρέου στη διάσκεψη του Λιβάνου είπε: "Συνηντήθημεν εις τας φυλακάς με τον Δεδούση και έχω την εντύπωσιν ότι είναι ένας Έλληνας που βγαίνη από την Πινακοθήκην του '21".

Τελευταία λόγια για τον Ψαρρό.

Αυτό ήταν το τραγικό τέλος του πρωτοπόρου της Εθνικής Αντιστάσεως του Ψαρρού που από τον Μάϊο 1941 σχεδίασε την οργάνωση του ανταρτοπολέμου. Οι συμπτώσεις δεν τον ευνόησαν να ευρεθεί στα βουνά έστω το καλοκαίρι του 1942. Θα ελάμβανε τότε με τους αντάρτες του μέρος στην ανατίναξη της σιδηροδρομικής γέφυρας του Γοργοποτάμου την οποία ο ίδιος, κατόπιν επιτοπίου και επικινδύνου αναγνωρίσεως που έκανε, προέτεινε στο ΣΜΑ γι' ανατίναξη. Όμως και το ΣΜΑ δεν σκέφθηκε να τον χρησιμοποιήσει. Αν αυτό συνέβαινε ασφαλώς η εξέλιξη του ανταρτοπολέμου τουλάχιστον στη Ρούμελη θα ήταν διαφορετική αλλά βέβαια η Ιστορία δεν γράφεται με υποθέσεις.Ο Σόλων Γρηγοριάδης στη σελίδα 183 του 20υ τόμου του βιβλίου του "Ιστορία της σύγχρονου Ελλάδος" (έκδοση 1975) γράφει ότι ο φόνος του κατατρόμαξε τους αποτελούντας τη ΠΕΕΑ. Αληθεύει άραγε αυτό; Όχι βέβαια: Ο Σαράφης ("ο ΕΛΑΣ" σελ. 283) είναι αποκαλυπτικός: "Ο θάνατος του Ψαρρού λύπησε όχι μονάχα τους Συνταγματάρχες Μπακιρτζή και Σαράφη που συνδεόνταν μαζί του με φιλία από 25 χρόνων αλλά και τους Σβώλο Τσιριμώκο και Σιάντο".Όλοι οι πάρα πάνω απλώς λυπήθηκαν από το "θάνατο" του Ψαρρού λες και προερχόταν από φυσικά αίτια. Κατά τα άλλα ούτε γάτα ούτε ζημιά.

Την ίδια ημέρα που ο Ψαρρός έπιπτε νεκρός στη χαράδρα του Κλήματος στο εγκαταλελειμένο από τους Γερμανούς αεροδρόμιο του Αλμυρού περίμενε όπως προελέχθη, η αντιπροσωπεία της ΠΕΕΑ αεροπλάνο με το οποίο θα μετεφέρετο στο Κάϊρο προκειμένου ν' αρχίσουν αποφασιστικές συζητήσεις και ζυμώσεις για το σχηματισμό Κυβερνήσεως Εθν. Ενότητος. Και οι αντιπρόσωποι της αριστεράς ανεχώρησαν σκύβοντας κάτω από το φορτίο του πτώματος του Ψαρρού που ήδη εβάρυνε τους ώμους των.

ΣΥΝΕΠΕΙΑΙ ΕΚ ΤΗΣ ΔΙΑΛΥΣΕΩΣ ΤΟΥ 5/42 Σ.Ε.

Αι επιπτώσεις επί του απελευθερωτικού Αγώνος, του Ελληνικού λαού εκ της διαλύσεως του 5/42 ήσαν σοβαρώταται, αι δε συνέπεια εις βάρος του Έθνους, oδυνηραί.

Οι Γερμανοί ανενόχλητοι πλέον υπεχώρησαν προς βορρά τον Σεπτέμβριο και 'Οκτώβριο του 1944, καθ' ον χρόνο το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ήσχολείτο με το πώς θα διαλύσει τάς αλλας Έθνικάς οργανώσεις διεξάγον εξοντωτικό αγώνα κατά παντός εθνικόφρονος πατριώτου, ο όποίος αντιδρούσε εις την έγκατάστασιν κομμουνιστικού

ζυγού εις την χωράν μας.

Τα τμήματα του ΕΛΑΣ έσπευδαν ανεμπόδιστα πλέον προς τάς Αθήνας δια να καταλάβουν την εξουσία και πρoετoιμάσoυν "τον κόκκινο Δεκέμβρη του 1944".

Εξέλιπε πλέον κάθε ίχνος Εθνικής Αντιστάσεως εις την Στερεά Ελλάδα και κυριάρχησε παντού ή ερυθρά τρομοκρατία, η οποία ειργάσθη συστηματικώς δια τον περιβόητο "τρίτον γύρο", προς ύποδούλωσιν της Ελλάδος εις τον Ερυθρό Φασισμό.

Το 5/42, παρά το δραματικό του τέλος, προσέφερε ύψιστες υπηρεσίες εις τον Εθνικό μας Αγώνα, αφ' ενός μεν δια της φθοράς, την οποίαν επέφερε εις τούς κατακτητές δια των επιθετικών του ενεργειών, αφ' ετέρου δε διότι εξύψωσε και διατήρησε το Εθνικό φρόνημα του Ελληνικού Λαού κατά την διάρκεια της Κατοχής.

Επί πλέον, δια των αμυντικών αγώνων και θυσιών του κατά του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ άπεγύμνωσε τούτο εις τα μάτια ολοκλήρου του ελευθέρου κόσμου και συνετέλεσε σοβαρώς νά ενισχυθεί αργότερο η Ελλάς υπό των Συμμάχων της και νά παραμείνει αύτη Κράτος ελεύθερον και ανεξάρτητων, έκτός του σιδηρού παραπετάσματος. Ούτω το 5/42 συνετέλεσε τα μέγιστα εις την διάσωσιν της Ελληνικής Φυλής και την πολιτική της ανεξαρτησία.

Οι ηρωικοί αγώνες του 5/42 και ή θυσία πoλών εκατοντάδων θυμάτων τούτου δεν απέβησαν επί ματαίω. Έκείνoι έπεσαν ως Άγιοι Μάρτυρες της Χριστιανικής Πίστεως και ως Σταυροφόροι της Εθνικής Ιδέας, άλλά συνετέλεσαν δια της θυσίας των εις την διάσωσιν της Ελληνικής Φυλής από τον μιαρό και τον ερυθρό Φασισμό.Ή αιματηρά διάλυση των Ε.Α.Ο. του 5/42 το 1944 και ο συνεχιζόμενος εις Ήπειρο πόλεμος μεταξύ του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ του Στρατηγού Ζέρβα, πέραν του ότι έξησφάλισεν εις το Κ.Κ.Ε. την ελευθέρα κάθοδο του ΕΛΑΣ εις Αθήνας δια την κατάληψιν της εξουσίας, διηυκόλυνε τούτο εν συνεχεία εις την προπαρασκευή του Συμμοριτοπόλεμου του 1946-1949 με τας γνωστάς τραγικάς απώλειας και καταστροφές της Πατρίδος μας.

Ούτω κατά την διάρκεια της Κατοχής, εξ αίτίας του Κ.Κ.Ε, διεσπάσθη ή Εθνική Ένότης με τραγικές συνεπείας δια το Έθνος. Έπιπλέον εξ αιτίας της τακτικής και των καταχθόνιων τούτου επιδιώξεων απωλέσθη η μοναδική ευκαιρία δια την ικανοποίησιν των Εθνικών πόθων και δικαίων της Φυλής. Διότι οι εχθροί της Ελλάδος, επωφελούμενοι του υπ' αυτών δολίως υποκινηθέντος αλληλοσπαραγμού, παρημπόδισαν την απελευθέρωσιν εκατοντάδων χιλιάδων αδελφών μας της Βορείου Ηπείρου και της Κύπρου και ούτω εματαιώθη η ένωση τών δύο τούτων αρχαιοτάτων Εθνικών εστιών με την Μητέρα Eλλάδα.

Ή ύπόμνησις της τραγωδίας του 5/42 δεν αποβλέπει εις το νά υποδαυλίσει μίση και πάθη και να αναξέση πληγές του παρελθόντος εις το σώμα του υπερήφανου

Έθνους μας, το οποίον τόσον πολύ έχει ταλαιπωρηθεί από τα μίση και τούς εμφυλίους πολέμους. Ή γνώσις όμως της προσφάτου αληθούς Ιστορίας του 5/42 και όχι της παραποιημένης τοιαύτης είναι απαραίτητος δι' όλους τούς Έλληνας και κυρίως δια την νέα γενεά δια να φρονηματίζεται και νά μη επαναλάβει τα ίδια σφάλματα.

Υπάρχουν, όμως, μερικά αμείλικτα ερωτήματα, τα όποία από 35ετίας και πέραν αναμένουν απάντησιν από τούς ένόχους του διαπραχθέντος τούτου εγκλήματος εις βάρος του Έθνους. Και συγκεκριμένα:α. Είναι γεγονός ότι το 5/42 εδέχθη τρεις δολοφονικές και απρόκλητες επιθέσεις, καθ' όν χρόνο έμάχετο εναντίον των Ίταλογερμανών κατακτητών;β. Υπάρχει έστω και μία περίπτωση, καθ' ην το 5/42 νά μην ήγωνίσθη είλικρινως και εντίμως δια την ενότητα του 'Απελευθερωτικού Αγώνος;γ. Διατί έδολοφονήθη εν ψυχρώ ο Συνταγματάρχης Ψαρρός, καίτοι παρεδόθη δια νά αποφευχθεί περαιτέρω αιματοχυσία;δ. Είναι αληθές ότι πολλοί εκ των αιχμαλώτων ανταρτών και οπαδών του 5/42 υπέστησαν εις χείρας του ΕΛΑΣ ανατριχιαστικά βασανιστήρια;Βεβαίως εις τα ερωτήματα αυτά ουδέποτε θα δοθεί απάντησις. Το μόνον πού έγινε μέχρι τούδε είναι μία πανούργος και μεθοδευμένη προσπάθεια δια την παραπλάνησιν των νεωτέρων γενεών με ασύστατα και ασύστολα επιχειρήματα διαστρεβλώσεως της αλήθειας και περιφρονήσεως της Ιστορικής πραγματικότητας.Ούτω προβάλλονται εκ των ύστέρων διάφορα επιχειρήματα και ισχυρισμοί (προς διαστρέβλωσιν της Ιστορικής αλήθειας των γεγονότων της τραγικής εκείνης εποχής) εκ μέρους επιζώντων ηγετών του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και άλλων αριστερών ή αριστεριζόντων συγγραφέων ή δημοσιογράφων, οι όποίοι ουδόλως ανταποκρίνονται προς την ακρίβεια των γεγονότων της περιόδου εκείνης.

Μερικοί ισχυρίζονται π.χ. ότι η διάλυσις του 5/42 και η εν ψυχρώ εκτέλεσις υπό του ΕΛΑΣ του Συν/ρχου Ψαρρού μετά των αιχμάλωτων συμπολεμιστών του ήτο αποτέλεσμα μοιραίας συγκυρίας, οφειλόμενης εις τον εξτρεμισμό του Άρη Βελουχιώτη καί τις προσωπικές διαφορές τού Ζούλα με τον Ψαρρό και ότι ο Σιάντος και οι λοιποί ηγέται του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ εξεπλάγησαν και απεδοκίμασαν τάς πράξεις ταύτας.Ό ισχυρισμός αυτός είναι αβάσιμος και καταρρίπτεται από την Διαταγή διαλύσεως και "ξεκαθαρίσματος του 5/42", την οποίαν εξέδωσαν ούτοι τεσσάρας ημέρας προ της διαλύσεως του 5/42, ήτoι την 14/4/44.

Πέραν τούτου γεννάται ευλόγως το ερώτημα :

Πόσες κυρώσεις επεβλήθησαν εις τούς πρωτεργάτες της διαλύσεως του 5/42 και εκτελέσεως του Συν/ρχου Ψαρρού και τόσων δεκάδων αξιωματικών και ανταρτών τούτου, δεδομένου ότι ούτοι έξηκολούθησαν την δρασιν των κατέχοντες τις αυτές ηγετικές θέσεις εις το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ;Επίσης πώς δικαιολογείται ή συγκέντρωσις τον Απρίλιο του 1944 δεκαπλασίων

δυνάμεων του ΕΛΑΣ έναντι του 5/42 εν άγνοία της ηγεσίας του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ;

Είναι γεγονός, πάντως ότι ή προσχεδιασμένη εκτέλεσις του Συν/ρχου Ψαρρου, ο οποίος υπήρξε ή ευγενεστέρα και ήρωϊκωτέρα φυσιογνωμία του Αγώνος Εθνικής Αντιστάσεως εις την Ελλάδα κατά την Κατοχή, ως και των δεκάδων Αξιωματικών και ανταρτών του 5/42, είναι ένα από τα ειδεχθέστερα εγκλήματα του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ.

Η τραγική εποποιία του 5/42 εξακολουθεί να είναι και θα είναι, εφ' όσον η Ελλάς παραμένει Κράτος ελεύθερον και ανεξάρτητο, βαθύτατα χαραγμένη εις την μνήμην του Έθνους, διότι ή τραγική θυσία του αειμνήστου Συνταγματάρχου Ψαρρού και των 300 συμπολεμιστών του, εγένετο αιτία νά άποκαλυφθoύν πλήρως οι αντιδημοκρατικές και αντεθνικές επιδιώξεις του ΚΚΕ διότι ο Συνταγματάρχης Ψαρρός υπήρξεν αγνός πατριώτης καί πραγματικός δημοκράτης, ο οποίος μαζί με τούς συμπολεμιστές του διεξήγαγε αγνό Εθνικό και απελευθερωτικό αγώνα κατά των κατακτητών.

Ένα ακριβώς μήνα μετά την εκτέλεσιν του Ψαρρου και των συμπολεμιστών του, την 17ην Μαΐου 1944, συνήλθε το Συνέδριο του Λιβάνου, κατά το όποίον ο Πρόεδρος της τότε Κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητας Γ. Παπανδρέου είπε τα έξης μεταξύ άλλων: "Ή ευθύνη του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ είναι ότι δεν απέβλεψε μόνον εις τον απελευθερωτικό αγώνα, άλλά ηθέλησε νά προετοιμάσει την μεταπολεμική δυναμική του επικράτηση. Δια τούτο επεδίωξε πρώτον την μονοπώλησιν του Εθνικού Αγώνος. Δεν επιτρέπει εις κανένα άλλον νά ανέβει εις τα βουνά και νά πολεμήσει τον κατακτητή, εμποδίζει με ποινή θανάτου τούς Έλληνας να εκπληρώσουν το πατριωτικό των καθήκον. Παλαιόν παράδειγμα ο παριστάμενος Συνταγματάρχης Σαράφης και πρόσφατο ο απουσιάζων Συνταγματάρχης Ψαρρός και επεδίωξε, δεύτερον, την τρομοκράτησιν και εξόντωσιν των αντίπαλων του."

Εις το αυτό Συνέδριο ο Ιδρυτής της ΕΚΚΑ Γ. Καρτάλης κατακεραύνωσε τούς Αντιπρόσωπους του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ με ένα δριμύτατο κατηγορητήριο χρησιμοποιώντας πολλά στοιχεία, γεγονότα και ονόματα. Ή βαρυτέρα φράσις του Καρτάλη δια τον Συνταγματάρχη Σαράφη ήτο ή έξης : "Ανηγορεύθης , Αρχιστράτηγος του ΕΛΑΣ δι' εμπτυσμού ", εννοώντας την δραματική σύλληψίν του τον Μάρτιο του 1943 υπό του ΕΛΑΣ και την περιφορά του εις τα χωριά της Ρούμελης, όπου οι έαμίτες χωρικοί τον προπηλάκιζαν και τον έπτυαν ως προδότη και συνεργάτη των κατακτητών (έτσι τον κατηγορούσε τότε το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ), ενώ βραδύτερο παραδόξως ανεκηρύσσετο Αρχηγός του ΕΛΑΣ.

Ή διάλυσις του 5/42 και ή εκτέλεσις του Συνταγματάρχου Ψαρρου μετά των συμπολεμιστών του, απετέλεσε πράγματι την Αχίλλειον πτέρναν του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, διότι η βαρύτατη αύτή κατηγορία, μαζί με τας επιθέσεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ εναντίον του ΕΔΕΣ, τα Κινήματα εις τον Ελληνικό Στράτο και Στόλο της Μέσης Ανατολής και

τέλος την φοβερά τρομοκρατία του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ εις την κατεχόμενη Ελλάδα, ήνάγκασαν τούς παρευρεθέντας εις το Συνέδριο του Λιβάνου Αντιπρόσωπους του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ να υποχωρήσουν πλήρως εις τάς αρχικάς των αξιώσεις και νά υπογράψουν το «Εθνικό Συμβόλαιο» του Λιβάνου, το όποίον περιελάμβανε τούς όρους αποκαταστάσεως της Εθνικής Ενότητας και της απελευθερώσεως της Χώρας.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντ/ρχου

ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΨΑΡΡΟΥ

1. Γεννήθηκε στο Χρισό Παρνασσίδος το 1893. Φοίτησε στην στρατιωτική σχολή Ευελπίδων από την οποία εξήλθε ως Ανθ/γος

Πυρ/κου, το 1916. Προήχθη σε Υπολ/γο το 1917, σε Λοχαγό το 1919, σε Ταγματάρχη το 1924 και σε Αντ/ρχη το 1931.

2. Έλαβε μέρος στους πολέμους του 1912-1913 ως εθελοντής και στο Μακεδονικό Μέτωπο κατά τον Α' Παγκ. Πόλεμο. Διακριθείς στα πεδία των μαχών. Στη συνέχεια , ως Λοχαγός μετέσχε της Εκστρατείας στην Ουκρανία, όπου τραυματίστηκε. Μετά την επιστροφή, εστάλη στην Γαλλία για ανώτερες σπουδές. Έλαβε μέρος στην Μικρασιατική Εκστρατεία και υπηρέτησε μετά την καταστροφή ως Επιτελής στην Στρατιά Έβρου.

3. Διετέλεσε καθηγητής στην Σχολή Πολέμου, σαν οργανωτής του νεοσύστατου τότε , Υπουργείου Αεροπορίας και τέλος ,ως Επιτελάρχης Μεραρχίας.

4. Το 1916 προσεχώρησε στον στρατό Εθνικής Αμύνης. Έλαβε μέρος στο κίνημα του 1935, μετά την αποτυχία του οποίου, απετάχθη.

5. Διεκρίθη καθ' όλη την στρατιωτική του σταδιοδρομία, ως ένας εκ των αρίστων Αξ/κων, σε μόρφωση και ΗΘΟΣ.

6. Υπήρξε πρωτοπόρος στον Αγώνα της Εθνικής Αντιστάσεως της κατοχής (1941-1944).

Τον Ιούλιο του 1941 ίδρυσε την απελευθερωτική οργάνωση ΄΄ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ'', η οποία ανέπτυξε ένοπλες Ανταρτικές ομάδες στην περιοχή ΝΙΓΡΙΤΑΣ- ΛΑΧΑΝΑΣ- ΚΑΛΟΚΑΣΤΡΟΝ της Κεντρικής Μακεδονίας. Δυστυχώς προδόθηκε στις Αρχές Κατοχής και κατεδιώχθη από αυτές. Κατόπιν .κατέφυγε μεταμφιεσμένος στην Αθήνα, όπου τον Απρίλιο του 1942 ίδρυσε με άλλες προσωπικότητες την μυστική Απελευθερωτική Οργάνωση Ε.Κ.Κ.Α.

7. Το 1945 προήχθη σε Συν/χη τιμητικώς και σε Υποστράτηγο από της χρονολογίας του θανάτου του(17-4-1944).

ΟΡΓΑΝΩΣΙΣ Ε.Κ.Κ.ΑΗ μυστική οργάνωσις των Αθηνών Ε.Κ.Κ.Α (Εθνική και Κοινωνική Απελευθέρωσις) ήτο άγνωστος εις την περιοχή δράσεως του 5/42 Σ.Ε εις την Ρούμελην, ουδεμίαν δε διοικητικήν σχέσην είχε με τας Ε.Α.Ο και Ε.Ο.Ε του 5/42.Αύτη είχε κοινωνικούς και πολιτικούς σκοπούς και επιδιώξεις, αι οποίαι ήσαν αντίθετοι προς τον καθορισθέντα ευθύς εξ αρχής σκοπόν υπο των πρωτεργατών του κινήματος εθνικής αντιστάσεως της Ρούμελης, ο οποίος ήτο καθαρώς Εθνικός και Απελευθερωτικός.

Οι πρωτεργάται του εν λόγω κινήματος ήσαν νέοι Αξκοι μόνιμοι ή έφεδροι, χωρίς πολιτικούς σκοπούς και φιλοδοξίες, οι οποίοι έταξαν ως μοναδικόν των σκοπόν και πόθον την απελευθέρωσις της σκλαβωμένης πατρίδος των, όπως έπραξαν οι πρόγονοί των το 1821.

Ο σκοπός ούτος είχε τεθή υπ΄όψιν του Συντ/ρχου Ψαρρού απο της 3μελούς επιτροπής αγώνος Φωκίδος κατά την πρώτην επαφήν των (Μάϊος 1942) ως βασικός όρος συνεργασίας, ο δε Ψαρρός συνεφώνησε πλήρως επ αυτού και ετήρησε την υπόσχεσίν του με θρησκευτική ευλάβειαν.

Ο Συντ/ρχης Ψαρρός εις την περιοχήν δράσεως του 5/42 Σ.Ε παρουσιάζετο πάντοτε ως Διοικητής τούτου, ουδέποτε δε ανέφερεν ούτος ότι ο ήτο αρχηγός της Ε.Κ.Κ.Α πραγμα το οποίον δε εγνώριζον και αυτοί ακόμη οι αρχηγοί των Ε.Α.Ο του 5/42.

Ο Ψαρρός μετά την ορκομοσίαν των Αξκων και ανταρτών του 5/42 Σ.Ε, εις Γκιώναν (20 Απριλίου 1943) ετόνισε σαφώς ότι μοναδική αποστολή του Συντάγματος ήτο η Απελευθέρωσις της πατρίδος και ότι ούτοι ουδεμίαν δέσμευσιν πολιτικής, κοινωνικής ή πολιτιακής φύσεως ανελάμβανον έναντι της οργανώσεως Ε.Κ.Κ.Α.

Τούτο ετονίσθη επανειλημμένος υπό του Συντ/ρχου εις τας συσκέψεις των Αξκων του 5/42 Σ.Ε και ανεγράφη εις την Ημερήσιαν Διαταγήν του Συν/τος.Εξ άλλου η σύνθεσις και οργάνωσις του 5/42 ήτο καθαρώς Εθνικής μορφής και περιελάμβανεν άτομα διαφόρων πολιτικών πεποιθήσεων ανήκοντα εις όλα τα στρώματα του λαού και δεν συνέφερεν ο καθαρώς εθνικός αγών τούτου να πολιτικοποιηθή εις βάρος της Εθνικής Ενότητος κατά την διάρκειαν του αγώνος και προ της απελευθερώσεως της Ελλάδος.

Δυστυχώς όμως, παρά την αρχικήν αυτήν συμφωνίαν,με την πάροδον του χρόνου η Ε.Κ.Κ.Α προσεπάθησεν δια της αποστολής περιοδικώς διαφόρων πολιτικών ή μη προσώπων εις την περιοχήν Φωκίδος, να μυήση ορισμένα άτομα εις τους πολιτικούς και κοινωνικούς σκοπούς, δηλ. να πολιτικοποιήση τον Εθνικόν και ακομμάτιστον αγώνα του 5/42 όπως π.χ άφιξης και παραμονή εις Άμφισσαν του Συν/ρχου

Μπακιρτζή, ο οποίος ήτο γνωστός προπολεμικώς ως ο κόκκινος Συν/ρχης , του ιατρού Κωστοπούλου, τοτ Ταγμ/ρχου Φαρμάκη κ.α.

Η στάσις των εν λόγω προσώπων, η αμφιρρέπουσα εξ άλλου και ερωτοτροπούσα προς το ΕΑΜ πολιτική του Αντ/ρχου Λαγουράνη Κ, Υποδιοικητού του 5/42, και τέλος η εκπληκτικήν δια την εποχήν εκείνη Διακοίνωσις του Αντ/ρχου Μηχ/κού Βλάχου Σπ., αντιπροσώπου της ΕΚΚΑ εις το κοινόν στρατηγείον(Καρπενήσιον), δια της οποίας ούτος κατεδίκασε την στάσιν του ΕΔΕΣ κατά την έναρξην του μεταξύ ΕΔΕΣ και ΕΛΑΣ εμφυλίου πολέμου (10/10/1943), εδημιούργησαν εις τους Αξκούς, αντάρτας και οπαδούς του 5/42 μεγάλην δυσαρέσκειαν και δυσπιστίαν προς την ΕΚΚΑ.

Η ΕΚΚΑ περιόρισεν την πολιτικήν της δράσιν εις τας Αθήνας και εις υψηλα κλιμάκιαν. Αύτη προσέφερεν περιορισμένην υλική συνδρομήν εις τα μαχώμενα τμήματα των ΕΑΟ του 5/42 κατά την περίοδον της δράσεως τούτων, ουδεμίαν δε τοιαύτην εις τους καταφυγόντας εις Αθήνας μετά την διάλυσιν του Συν/τος Αξκούς και αντάρτας τούτου. Αρκεί να τονισθή ότι ουδεμίαν μέριμναν ή ενδιαφέρον επέδειξεν αύτη μετά την διάλυσιν του 5/42 δια τους συλληφθέντας, κατόπιν προδωσίας, υπό των γερμανών Αξκούς και αντάρτας τούτου( Λοχαγοί Δεδούσης, Καϊμάρας κ.ά), οι οποίοι ενεκλείσθησαν επι 5μηνον εις τας φυλακάς Αβέρωφ και το στρατόπεδον Χαϊδαρίου και οι οποίοι διεφυγον την εκτέλεσιν λόγω εσπευμένης αποχωρήσεως των γερμανικών στρατευμάτων εξ Αθηνών (1944).

Μετά την Απελευθέρωσιν επληροφορήθημεν ότι μέλη της Οργανώσεως ΕΚΚΑ ήσαν ο πολιτικός Καρτάλης Γ., οι Καψαλόπουλος Απ. και Κατάβολος Δ., οι Συν/ρχαι Καραχρήστος και Γεωργαντάς, Μανωλέσσος, υπάλληλος του Γ' Λ. Κράτους κ.ά.

Η ΟΜΙΛΙΑ του Γ. ΚΑΡΤΑΛΗ κατά το Συνέδριο του Λιβάνου από τα στενογραφημένα πρακτικά

(τα οποία παρουσιάζουν κενά που επισημαίνονται όπως και ολίγες ασαφείς διατυπώσεις).

Γ. ΚΑΡΤΑΛΗΣ (Πρώην Υπουργός, Αντιπρόσωπος της ΕΚΚΑ).Με μεγάλη ικανοποίησιν ήκουσα τας δηλώσεις του κ. Προέδρου της Κυβερνήσεως. Επί των περισσοτέρων σημείων θα μου επιτρέψετε κατά την συζήτησιν των λεπτομερειών να επανέλθω.Αυτήν την στιγμήν θέλω να υπογραμμίσω δύο σημεία των δηλώσεων του κ. Προέδρου της Κυβερνήσεως. Το σημείον της μονοπωλήσεως του αγώνος εκ μέρους του ΕΑΜ και το σημείον της τρομοκρατίας εις την ύπαιθρον.Θα παρακαλέσω το συνέδριον να καταλάβει, ότι, ομιλώ με μίαν βαθυτάτην ψυχικήν θλίψιν, όχι διά τα πολιτικά επακόλουθα μιάς πράξεως αγριότητος εναντίον μας, αλλά διότι έχασα ένα αγαπητόν φίλον και ένα σύντροφον, ο οποίος υπήρξεν υπόδειγμα αρετής. Γι' αυτό τον λόγον θα παρακαλέσω, ακόμη, τους κ.κ. Αντιπροσώπους του ΕΑΜ να με συγχωρήσουν, εάν κατά την διάρκειαν της ομιλίας μου φύγω, έστω και προς στιγμήν, από

την αντικειμενικότητα. Θα παρακαλέσω επίσης το Συνέδριον να συγχωρήση την αναφοράν μου εις γεγονότα, εάν δεν είναι απολύτως ακριβή, διότι αι οδηγίαι της Υπηρεσίας διαφυγών ήσαν να μη πάρω μαζύ μου απολύτως κανένα χαρτί και ως εις τούτου, νομίζω, ότι είναι άθλος μνήμης η αναφορά των περιστατικώνκαι η λεπτομερής έκθεσίς των.

Η μονοπώλησις του Αγώνος Αντιστάσεως και η ΕΚΚΑ.

Η δολοφονία, και υπογραμμίζω την λέξιν δολοφονία, του μακαρίτου Ψαρρού, δεν είναι ένα μεμονωμένον επεισόδιον. Είναι το τραγικόν τέλος μακράς σειράς πράξεων, των οποίων θύμα υπήρξεν η ΕΚΚΑ.Ο κ. Πρόεδρος της ΠΕΕΑ και ο κ. Ρούσσος μας είπαν χθές, ότι πολλοί είναι οι πταίσαντες, διότι δεν ήκουσαν την φωνήν του Λαού και δεν έλαβαν μέρος εις τον απελευθερωτικόν αγώνα. Ημείς, δεν ξέρω, δεν θα είπωμεν ευτυχώς ή δυστυχώς, την ακούσαμε πρώτοι, πολύ πριν της εκδηλώσεως του ΕΑΜ και ΕΛΑΣ και ηναγκάσθησαν, τα πρώτα σώματά μας να διαλυθούν, λόγω πιέσεως των Γερμανών το 1940-41.Την ηκούσαμε εν έτει 1941, τον Ιούνιον, όταν οι Ιταλοί δεν είχαν φθάσει ακόμη εις την Πελοπόννησον, ενώ ευρισκόμην καθ' οδόν εις την περιοχήν Τριπόλεως, ίνα συγκεντρώσω όπλα προς δημιουργίαν αντιστάσεως.Την ηκούσαμε είπα ευτυχώς ή δυστυχώς, διότι η σειρά των θυμάτων και τα πλήγματα, τα οποία επέφερεν αυτή η αποδοχή εις την φωνήν του Λαού είναι τέτοια, ώστε σήμερα, αν

μου έλεγαν να ξανανεβώ στο βουνό, να επαναλάβω το θλιβερό πείραμα, το οποίον ετελείωσε με την δολοφονίαν του Ψαρρού, δεν θα το επιχειρούσα.Οφείλω να δώσω μίαν μικράν εικόνα των γεγονότων:

Η οργάνωσίς μας είχε δύο σκοπούς: την εθνικήν και κοινωνικήν απελευθέρωσιν. Το πρόγραμμά μας εδημοσιεύθη και δεν θα σας κουράσω. Ο πρωταρχικός κοινωνικός μας σκοπός ήτο, ότι δεν θα ασκήσωμεν ουδεμίαν πολιτικήν βίαν επί των οπαδών μας. Επανειλημμένως δε ο ίδιος είπα εις τους οπαδούς μας, ότι είμεθα σύμμαχοι διά τον πρώτον σκοπόν, διά την Εθνικήν απελευθέρωσιν. Εάν μετά την Εθνικήν απελευθέρωσιν, όταν θα διαλυθούν τα σώματα, η ηγεσία της ΕΚΚΑ θα έχη αποκτήση την εμπιστοσύνην, τότε θα είμεθα εις το δεύτερον στάδιον της επιβολής μιάς κοινωνικής μεταρρυθμίσεως.Η στάσις μας, αλλά και ο τρόπος με τον οποίον διεξαγάγομεν άνευ βίας, άνευ τρομοκρατίας, πιστοί

εκτελεσταί των διαταγών της Μ. Ανατολής μας είχε δώσει ένα κύρος τέτοιο, ώστε, νομίζομεν ότι ήτο πανθομολογούμενον γεγονός εις την Αθήνα, είμεθα μικροί, αλλά ηθικώς μεγάλοι.

Η ιστορία των σχέσεών μας με το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, νομίζω, ότι είναι μία ζώσα απάντησις εις τους ισχυρισμούς του κ. Ρούσου μετά, την άτυχη διάλυσιν αυτών των σωμάτων εις την Μακεδονίαν. Και αυτό οφείλω να υπογραμμίσω, ότι και εκεί παραχωρήσαμε την εφημερίδα μας «Ελευθερία» εις το ΕΑΜ. Θέλω να σας είπω, τι πνεύμα συνεργασίας μας διείπε και εξηκολούθησεν η«Ελευθερία» εις την Θεσσαλονίκην και την εχρηματοδοτούσαμε με τα μέσα, τα οποία ευρήκαμε.Εν έτει 1943 απεφασίσθη η δημιουργία ανταρτικών σωμάτων εις την περιφέρειαν Ναυπάκτου, διότι ενομίζομεν, ότι η περιφέρεια Ναυπάκτου δεν ήτο στρατιωτικός στόχος και ότι οτόπος ήτο κατάλληλος διά τον απελευθερωτικόν αγώνα, αλλά και διά την παρακολούθησιν των κινήσεων του εχθρού.

Ο μακαρίτης Ψαρρός εβγήκε στο βουνό. Εθεώρησε καθήκον του να επισκεφθή τον τότε αρχηγόν του ΕΛΑΣ, του εδήλωσεν ότι είχεν έλθει να κάμη σώματα, του εκοινοποίησε το πρόγραμμά του και του είπε, ότι ήθελε μία στενή συνεργασία.

Η απάντησις του Άρη ήτο μία ατελείωτος σειρά υποσχέσεων, ότι ήτο σύμφωνος, ότι θα βοηθούσε και ότι ο μόνος σκοπός ήτο η εκδίωξις του εχθρού.Την 10.5.1943 ελήφθη διαταγή του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής προς εκτέλεσιν επιχειρήσεως. Η διαταγή μάλιστα περιείχε και το εξής περίεργον σημείον: Μέρος του οπλισμού του 5/42 να παραδοθή εις το ΕΑΜ, διότι επρόκειτο να γίνη επιχείρησις από κοινού και ότι ο οπλισμός του ΕΑΜ εθεωρείτο ανεπαρκής. Εκαλείτο δε ο συνταγματάρχης Ψαρρός να συναντηθή μετά του ΕΑΜ, όπου θα εγίνοντο τα τελικά σχέδια διά την εκτέλεσιν της επιχειρήσεως αυτής.

Πράγματι, την 13ην ο Ψαρρός αφίχθη, κατηρτίσθησαν τα σχέδια και έμειναν σύμφωνοι. Αντήλλαξαν συνθήματα και παρασυνθήματα και ο μέν Άρης είχε θέσιν εις το Μαυρολίθαρο, οι δε άλλοι εις το Τιγάνι και κατόπιν έπεσαν οι άνδρες να κοιμηθούν.Την νύκτα τμήματα του ΕΛΑΣ περιεκύκλωσαν τας οικίας των ανδρών και έθεσαν τους Αξιωματικούς υπό κράτησιν. Ο Άρης ο ίδιος έφθασε κατόπιν στο χωριό. Παρατηρηθείς υπό τουΨαρρού διά τα διατρέξαντα, απήντησεν ότι είχε διαταγάς της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜνα προβή εις τον αφοπλισμόν.Εζητήθη μία προσχώρησις όλων των Αξιωματικών εις τον ΕΛΑΣ. Ο συνταγματάρχης Ψαρρός ηρνήθη και εκρατήθη αιχμάλωτος. Ο αντισυνταγματάρχης Λαγγουράνης υπέγραψε δήλωσιν και αφέθη ελεύθερος. Εις το Μαυρολίθαρο έφθασε ο τότε Ταξίαρχος (Μάϊερς) να δη τι συμβαίνει και πως ήρχισεν ο εμφύλιος πόλεμος.Ο Ψαρρός είπε τότε μπροστά στον Άρη: «Ξέpεις ότι κηpύσσεις τον εμφύλιoν πόλεμον;».Ο δε Άρης απήντησε: «Εκηρύχθη προ πολλού».«Κτυπήσατε και αφωπλίσατε ένα τμήμα του στρατού Μέσης Ανατολής», του είπεν ο Ψαρρόςκαι ο Άρης απήντησε: «Είμεθα ο μόνος στρατός της Μέσης Ανατολής».

Κατόπιν ισχυροτέρας πιέσεως της Αγγλικής Αποστολής αφέθη ελεύθερος ο Ψαρρός και επέστρεψεν ο στρατηγός Σαράφης με τον Τζίμα. Αφού το όλον γεγονός εξητάσθη εκ νέου, εις το Καρπενήσι, απεφασίσθη η επανίδρυσις του τμήματος και εδόθη εις το επεισόδιον ο χαρακτηρισμός μιάς «παρεξηγήσεως». Ο Ψαρρός ανεχώρησεν εκ νέου, εδημιούργησεν

τμήματα εδέχθη ρίψεις αγγλικάς διά τον εξοπλισμόν και ήρχισεν να συντάσσεται εις τμήμα επιθετικόν. Συνεκεντρώθη εις θέσιν Ταράτσα της Γκιώνας.

Εν τω μεταξύ εις τας Αθήνας, εζητήσαμεν από την Κεντρικήν Επιτροπήν του ΕΑΜ αν υπήρχεν καμμία αντίρρησις -είχαμε την λεmότητα- αν ήθελαν να αγωνισθούμε εναντίον του κοινού εχθρού και μας απήντησαν, ότι δεν υπήρχεν ουδείς λόγος, να μην υπάρχουμε και εμείς εις τα βουνά.

Την 20ην Ιουνίου επληροφορήθημεν συγκέντρωσιν σοβαράν του ΕΛΑΣ εις την περιφέρειαν της Ταράτσας, υπό την αρχηγίαν του Λοχαγού Γεωργιάδη. Εστείλαμε ένα τηλεγράφημα και εζητήσαμε διά την αποφυγήν συρράξεως την επέμβασιν της Αγγλικής Αποστολής, δηλώσαντες, ότιαν μας επιτεθή το ΕΑΜ θα επιτιθέμεθα και εμείς».Την 23ην Ιουνίου έλαβεν ο Ψαρρός τελεσίγραφον του Νικηφόρου, ο οποίος έλεγεν ότι το τμήμα θα διαλυθή η δε τύχη των θα εξαρτηθή από τον ΕΛΑΣ. Ο συνταγματάρχης Ψαρρός ηρνήθη. Έγινε μάχη, η οποία διήρκεσε όλην την ημέραν, κατά την διάρκειαν της οποίας απεκρούσθησαν τα τμήματα του ΕΛΑΣ. Αλλά ο μακαρίτης Ψαρρός δεν ήθελε ποτέ να υπάρξη εμφύλιος πόλεμος και απεφάσισε την διάλυσιν του Σώματος και την αποστολήν των αξιωματικών εις τας Αθήνας. Ο ίδιος επήγεν εις το Αίγιον.

Αρχίζει η πρώτη φάσις της δημοκρατικής οργανώσεως της ελευθερίας του πνεύματος, η οποία υπήρχεν εις το Βουνό.Επείσθησαν οι άνδρες να παραδώσουν τον οπλισμόν. Εσημειώθησαν μερικαί ταραχαί και ο Λοχαγός Δικαίος (Κούτρας) εδιώκετο ως κοινός ληστής. Επ' αυτού υπάρχει έκθεσις της Αγγλικής Στρατιωτικής Αποστολής.Εις το Αίγιον αφίχθη Άγγλος αξιωματικός, ο οποίος παρεκάλεσεν εκ μέρους του Ταξιάρχου και της Στρατιωτικής Αποστολής τον Ψαρρόν να έλθη εις την θέσιν του. Του είπεν, ότι διαβιβάζει την σκέψιν, ότι θα τιμωρηθούν αυστηρώς οι ένοχοι του ΕΛΑΣ και εξέφρασε την ανάγκηυπάρξεως εις το βουνό, ανθρώπων της στρατιωτικής αξίας του και θάρρους.

Ενθυμούμαι μίαν συνομιλίαν τραγικήν με τον Ψαρρό εκείνην την ημέραν. Εγώ υποστήριξα ότι πρέπει να πάμε προς συνάντησιν του Έντυ στο (...) (κενό στενογράφησις) νομίζω. Του είπα, ότι θα μπούμε σε εμφύλιο πόλεμο. Τον έπεισα, κακώς τον έπεισα.Την 27ην Ιουλίου μας εδέχθη η Αγγλική Στρατιωτική Αποστολή, μας έταξε τα πάντα εκείνην την ώραν. Ηρνήθημεν και ηρνήθημεν, διότι ηθέλαμε να έχωμεν την συγκατάθεσιν του ΕΛΑΣ. Σχεδόν αμέσως, κατόπιν είδα τον στρατηγόν Σαράφην, τον Τζίμαν και τον Σαμαρινιώτην (Σ.Ε. εννοεί τον Άρη γιατί Τζίμας και Σαμαρινιώτης ήσαν ταυτοπρόσωποι) και τους είπα: «Θέλετε, Κύριοι, να ξαναφτιάξουμε αυτά τα σώματα; Θέλετε να αγωνισθούμε ή δεν θέλετε; Προϋπόθεσις όμως της θελήσεως αυτής είναι να τιμωρήσετε τους υπευθύνους και ότι εις το μέλλον θα έχωμεν την εγγύησιν της πλήρους συνεργασίας, άνευ προστριβών".Ομοφώνως οι κ.κ. στρατηγός Σαράφης, Τζίμας και Σαμαρινιώτης μου είπαν ότι παρίστατο ανάγκη υπάρξεως του Σώματος αυτού. Εις την συζήτησιν του Γεν. Στρατηγείου την ημέραν εκείνην επροτάθη ο ταχύτερος εξοπλισμός του τμήματος και έλαβαν την υποχρέωσιν το ΕΑΜ, αφ' ενός να τιμωρήση τους υπευθύνους, αφ' ετέρου να επιστρέψη εις το 5/42 τον οπλισμό των 200.

Εζητήθη από την Αγγλικήν Στρατιωτικήν Αποστολήν, προς αποφυγήν προστριβών εις την περιφέρειαν αυτήν, η ανάθεσις εις τον συνταγματάρχην Ψαρρόν της Αρχηγίας. Το εδέχθη ο ΕΛΑΣ. Απεφασίσθη η αναχώρησις. Ο μακαρίτης συνταγματάρχης Ψαρρός έσπευσεν προς ανασυγκρότησιν του τμήματος και παρέμεινα εγώ εις την Νερ6ϊδαν. Εις την Νεράϊδαν αφίχθη η Αντιπροσωπεία του ΕΛΑΣ, επί κεφαλής της οποίας ήτο ο Γραμματεύς του Κ.Κ.

Ο κ. Σιάντος προσεκάλεσε τον Ψαρρόν εις μίαν σύσκεψιν. Την παραμονήν μας είπαν, ότι δεν δέχεται την ανασυγκρότησιν του τμήματος, και ότι ούτη εθεωρείτο περίεργος και στάσις εχθρική απέναντι του ΕΑΜ.

Μας είπεν, επίσης: «Εφ' όσον θέλετε να πολεμήσετε ελάτε σε μας». Και μας είπεν, εις το τέλος: «Στο κάτω - κάτω της γραφής γιατί δεν μπαίνετε στο ΕΑΜ;». Του απαντήσαμεν ότι οι Αντιπρόσωποι ενέκριναν την σύστασιν αυτήν και αυτός μας είπεν: «Εγώ και η Κεντρική Επιτροπή των Αθηνών είμεθα αι ρυθμισταί της καταστάσεως».Αυτά θέλω να σας πω, για να σας αποδείξω, ποίον σκόπιμον χάος υπάρχει εις την οργάνωσιν αυτήν.

Ο κ. Ρέντης μας ανέφερε μίαν επιστολήν, εις την οποίαν διαιρούνται οι Έλληνες εις ΕΑΜίτες και Γκεσταπίτες.Μας είπεν ο Σιάντος, γιατί δεν μπαίνεις εις το ΕΑΜ; Του είπαμεν ότι δεν μπαίνουμε στο ΕΑΜ για δύο λόγους Αφ' ενός, πρόκειται να στρατολογήσωμε τα πρόσωπα εκείνα, τα οποία διά τον φόβον του κομμουνισμού δεν εισέρχονται εις το ΕΑΜ και αφ' ετέρου, διότι νομίζομεν, ότι μόνοι είμεθα εις θέσιν να κρίνωμεν τας ανάγκας του Απελευθερωτικού Αγώνος.Ο κ. Σιάντος εξεμάνη και είπεν: «Πας τις αρνούμενος να συνεργασθή με το Κ.Κ. θα θεωρηθή Γκεσταπίτης».

Ηναγκάσθην να φύγω και επέστρεψα προς τον Ψαρρόν.Αυτό το επεισόδιον είναι μόνον μία ντοκουμεντασιόν διά την επιστολήν του κ. Ρέντη.

Εφύγαμε για την Αίγυπτον. Εις την Αίγυπτον είναι παρόντα μέλη της Αποστολής, νομίζω ότι ουδείς εκ μέρους της τότε Αποστολής και του ΕΑΜ, είχε το παραμικρόν παράπονον ή την υπόνοιαν ότι το μέτωπόν μας ήτο ενιαίον και όμως παρ' όλα τούτα την ιδίαν εποχήν, καθ' ην ο ΕΔΕΣ, η ΕΚΚΑ και το... υπεστήριζαν μίαν άποψιν των Συμμάχων και της τότε Κυβερνήσεως του Καιρου, το ΕΑΜ προέβη εις την διάλυσιν δύο εκ των ομάδων μας εις την Πελοπόννησον ακριβώς τηνεποχήν εκείνην. Εννοείται, ότι η διάλυσις έγινεν με όλας τας γνωστάς μεθόδους.

Εφθάσαμεν εις την Ελλάδα τον Σεπτέμβριον. Προτού, όμως, φθάσωμεν συνέβη το εξής περίεργον. Ο κ. Ρούσσος και ο κ. Πρόεδρος (Γ. Παπανδρέου) μας ωμίλησαν διά συμμαχικόν αγώνα. Επρόκειτο να παραδοθή η φρουρά του Λιδωρικίου, η Ιταλική φρουρά εξ 650 ανδρών. Τμήματα δικά μας κατέβηκαν και επρότειναν να παραδοθή η φρουρά εντός ωρών. Τότε ενεφανίσθησαν τμήματα το ΕΛΑΣ και ο Καθηγητής Πάνος εδήλωσεν το εξής: «Δεν έχετε δικαίωμα να εμφανισθήτε εις την κοιλάδα και αν θέλετε να επιτεθήτε εναντίον των Ιταλών θα σας κτυπήσωμεν ημείς».Και αυτό, διότι εφοβείτο ο ΕΛΑΣ, ότι τα 650 τουφέκια των Ιταλών θα εμπλούτιζαν την ΕΚΚΑ. Αλλά η κατάστασις, όταν έφθασα, ήτο έτι χειροτέρα. Η δικαιολογία ήτο η εξής: Ένα τελεσίγραφο του συνταγματάρχου Ζούλα, ότι εφ' όσον εξακολoυθoύν αι συνομιλίαι εις την Αθήνα δια συνεννόησιν με το ΕΑΜ, θεωρώ πάσαν στρατολογίαν ως παράνομον και εχθρικήν πράξιν.

Επήγα έως εκεί με τον παριστάμενον εδώ κ. Ρούσον, είδα τον Ζούλα και τον ερώτησα: «Υπεγράψαμεν συμφωνητικόν; Είμεθα μέλη του Κοινού Στρατηγείου; Αν σήμερα διεξάγωνται ομιλίαι δεν μπορείτε να μας εμποδίσετε». Ήρχισε τότε να μου αναπτύση μίαν επιχειρηματολογίαν, ότι θα παρεμποδίζαμε τα σχέδια της καθόδου εις τας Αθήνας και ότι έπρεπε να διατηρηθή η οδός Αθηνών.Ετελειώσαμεν το επεισόδιον αυτό και αρχίζει ο εμφύλιος πόλεμος την lOην Οκτωβρίου, με

τον ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ. Ημείς συμπαθώς εβλέπαμε τον αγώνα του ΕΑΜ, διότι ενομίζαμεν ότι υπήρχεν έδαφος συνεννοήσεως και υπήρχεν μία ιδεολογική συγγένεια μεταξύ μας και διότι ενομίζαμεν ότι τω όντι υπήρχε μία συνεργασία του ΕΔΕΣ μετά του εχθρού.Ο Ζούλας μας έστειλεν άλλο τελεσίγραφον. "Αν δεν εκδηλωθήτε μαζί μας, είσθε εναντίον μας και θα διαλυθήτε".

Έρχονται τώρα μία σειρά επεισοδίων, με τα οποία δεν θέλω να σας κουράσω. Έρχεται η κατάληψις του Λιδωρικίου. Αμέσως τελεσίγραφον. Εζητήσαμε την έκθεσιν εις τας τρεις οργανώσεις, αι οποίαι είχαν υπογράψει, εζητήσαμεν εις την περιφέρειαν Λειβαδιάς κλπ. Η απάντησιςτου ΕΑΜ ήτο ότι αν τολμήσουμε να στείλουμε τμήματα η πράξις θα θεωρηθή εχθρική και ότιπάσα άλλη ενέργεια πρέπει να θεωρηθή ύποπτος. Παρ' όλα αυτά ο Λαός εψήφισεν υπέρ ημών εις τας εκλογάς.

Ρούσος: Μήπως αυτό είναι εναντίον της δημοκρατικότητος;Καρτάλης: Καταργήσατε μίαν Επιτροπήν. Επήγατε και εσπάσατε στο ξύλο όλην την περιφέρειαν. Την παραμονήν των εκλογών εις την Άμφισσαν συνελάβατε τέσσερις υποψηφίους κοκ. Αυτό ήτο η δημοκρατικότης της οργανώσεως;

Έρχεται το δεύτερον περίεργον φαινόμενον, το περιεχόμενον του τελεσιγράφου του ΕΑΜ. Διετάχθημεν υπό του Γενικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής να προβώ μεν εις την απελευθέρωσιν Άγγλων αιχμαλώτων. Μετά την κατάληψιν της Λέρου και της Δωδεκανήσου, αριθμός Άγγλων αιχμαλώτων εκομίζετο εις Γερμανίαν. Η διαταγή ήτο να προβώμεν εις σαμποτάζ, να επιτεθώμεν εναντίον της φρουράς και να απελευθερώσωμεν περί τους χιλίους Άγγλους αιχμαλώτους.

Το τμήμα μας εξεκίνησε και έλαβε θέσιν μάχης την 2.12.43 εις την γραμμήν προς το... υπό δυσκολωτάτας συνθήκας, διότι έπρεπε να έχωμεν επαφήν ασυρμάτου με το Κάϊρον. Όταν ετάχθημεν εις την περιφέρειαν αυτήν, περιμέναμε δύο - τρείς ημέρας, όπου εμφανίζεται ο συνταγματάρχης Ζούλας, ο οποίος δίδει το εξής σύνθημα: «'Η θα αποσυρθήτε από την γραμμήν αυτήν ή θα σας κτυπήσω». Ο Άγγλος του είπεν, ότι εκτελούμε διαταγήν του Συμμαχικού Στρατηγείου. Η απάντησις ήτο ότι: «εγώ δε γνωρίζω παρά τας διαταγάς του Στρατηγείου του ΕΛΑΣ, οι Άγγλοι αιχμάλωτοι, ας μείνουν αιχμάλωτοι».

Εδώ κάμνω μίαν παρένθεσιν, ότι είχε διαταγήν και το ΕΛΑΣνα παραλάβη το τραίνο αυτό. Δεν θέλω να αναφέρω ονόματα αξιωματικών. Είχε διαταχθή και το ΕΛΑΣ, αλλά μου εδήλωσαν, ότι είχαν εντολήν να μη προβούν εις την πράξιν αυτήν.

Ερχόμεθα τώρα εις την τελευταίαν φάσιν του δράματος αυτού: Το ΕΛΑΣ, και νομίζομεν ότι θα είναι πλέον πεποίθησις της συνδιασκέψεως αυτής, είδε μετά τον εμφύλιον πόλεμον και την αποτυχίαν της επιθέσεως εναντίον του Ζέρβα, ότι δεν μπορεί να μονοπωλήση τον αγώνα. Αμέσως εζήτησε την άμεσον μονοπώλησιν του αγώνος αυτού και επρόκειτο να δημιουργήση μίαν Κυβέρνησιν των Βουνών, εις την οποίαν εκαλούντο οι τρεις οργανώσεις και οι λοιποί. Επήγαμε προς συνάντησιν των Αντιπροσώπων του ΕΑΜ εις το... και εις την Πλάκα. Προηγήθη μία συνάντησις εις το Κεράσοβο μετά του Γραμματέως κ. Σιάντου και λοιπών μελών της Απελευθερωτικής Επιτροπής ΕΑΜ - ΕΛΑΣ. Εκεί μας έθεσαν το εξής ερώτημα: «Δέχεσθε να κάμωμε μίαν Επιτροπήν του Βουνού;» Η απάντησις μας ήτο: «Δεχόμεθα να κάμωμεν μίαν Επιτροπήν υπό τον όρον, ότι η Επιτροπή θα ήρχετο εις συνεννόησιν μετά των πολιτικών Κομμάτων και Κυβερνητικού συγκροτήματος Καΐρου. Δια να μη δημουργηθή η διάσπασις της ενιαίας Διοικήσεως.

Επήγομεν εις την Πλάκαν. Φαντάζομαι ότι οι περισσότεροι των Αντιπροσώπων έχουν γνώσιν αυτού. Δύο θέματα ήσαν τα κύρια: Η ενοποίησις του στρατού και η δημιουργία

Επιτροπής. Η θέσις της ΕΚΚΑ ήτο σαφής. Δεχόμαστε να κάμωμεν μίαν διαπραγμάτευσιν. Απεκρούσθη η προθεσμία των 10 ημερών. Μας εζήτησαν την δέσμευσιν, ότι, εάν αποτύχωμεν, να προβώμεν εις την ίδρυσιν μιάς Κυβερνήσεως. Η απάντησίς μας ήτο να δούμε το λαϊκόν αίσθημα και ύστερα να αποφασίσωμεν. Όλα αυτά όμως αποκρούσθησαν.

Το δεύτερον σημείον ήτο η ενοποίησις του στρατού. Το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, αυτό το οποίον δεν επέτυχε διά της πιέσεως και συγχωνεύσεως, εζήτησε να το επιτύχη διά της πλαγίας οδού. Μας εζήτησαν να ευρύνωμεν το Επιτελείον. Ηρνήθημεν. Και έφθασα να προτείνω μίαν μέσην λύσιν δύο πρός ένα - ένα και η οποία έγινεν αποδεκτή.

Το ζήτημα προσέκρουσεν, όμως, εις την διοίκησιν των μονάδων Ηπείρου, διότι εκεί ζητούσαμε μίαν συνδιοίκησιν εις όλα τα τμήματα. Η ριζική διαφωνία ήτο, ότι ηρνήθημεν να προβώμεν εις την ίδρυσιν μιάς Κυβερνήσεως, χωρίς να έχωμεν καμμίαν διαπραγμάτευσιν μετά των συμμάχων, μετά των Κομμάτων και του συγκροτήματος Καΐρου

.Περί την l0ην Απριλίου, όταν έφθασα στην Αθήνα, ήλθα εις επαφήν με διαφόρους πολιτικούς. Είχα την ευχαρίστησιν να δω και τον κ. Καθηγητήν, διά να δούμε πως ήτο δυνατόν να διαρθωθή η κατάστασις. Αντελήφθην την αλλαγήν της ατμοσφαίρας απέναντι της ΕΚΚΑ.Εις το ΕΑΜ υπήρχεν ένα συγκρότημα, το έλεγαν συγκρότημα της Σοσιαλιστικής Ενώσεως υπό τον Αρχηγόν Ρουσόπουλον, ο οποίος είχεν εκδηλώσει την επιθυμίαν να φύγη από το ΕΑΜ και να συγχωνευθή μαζί μας. Με το τάκτ, το οποίον χαρακτηρίζει τον Καθηγητήν Ρουσόπουλον, έφθασεν εις το σημείον να καλέση τον Αντιπρόσωπον του Κ.Κ. και να του δηλώση, ότι πρόκειται να φύγη από το ΕΑΜ και να συνεργασθή με την ΕΚΚΑ.Του το είπε καθαρά εις την πρώτην συνάντησιν, ότι μέχρι τούδε η στάσις της ΕΚΚΑ υπήρξεν άψογος, αλλά σας συνιστώ να είσθε επιφυλακτικοί και να βαδίσετε με προσοχήν, διότι η τύχη της ΕΚΚΑ είναι πολύ αβεβαία.

Εξ αυτών των γεγονότων μπορούμε να συμπεράνωμε δύο τινά: Αφ' ενός μεν δύο ή μάλλον τρεις επιθέσεις και καμμιά δεκαπενταριά τελεσίγραφα ήσαν άδικα και αφ' ετέρου διότι δεν εδώσαμε εμείς αυτό το ηθικόν κύρος, το οποίον σας περιεγράψαμε, εις το ΕΑΜ, διά να σχηματίση την πολιτικήν Επιτροπήν του Βουνού. Αυτή η άρνησις μας, η οποία εστηρίζετο εις λογικά επιχειρήματα, εθεωρήθη θανάσιμον έγκλημα και απεφάσισε πλέον την διάλυσίν μας.Από κει και πέρα αρχίζει η πρωσσική σκηνοθεσία. Η σκηνοθεσία είναι μάλλον πιστή αντιγραφή Γερμανικών μεθόδων. Γνωρίζομεν ότι, όταν επρόκειτο να αρχίση η επίθεσις ήνοιγε το μπαράζ του πυροβολικού του Γκαίμπελς, οι συκοφαντίες, το συνοριακόν επεισόδιον, το οποίον δίδει την αφορμήν της κατακτήσεως και κατά μαθηματικόν τρόπον εξελίσσεται το δράμα.

Συλλαμβάνεται η Επιτροπή μας. Ζητάμε χρήματα, μας λέγουν, (Σ.Σ. Προφανώς πρόκειται για τις οικονομικές ενισχύσεις της Συμμαχ. Αποστολής) ότι οι κύριοι είναι ύποπτοι συνεργασίας μετά του εχθρού. Αρχίζει η συστηματική παρεμπόδισις του ανεφοδιασμού των τμημάτων. Κατάσχονται διάφορα αυτοκίνητα υπό το πρόσχημα, ότι δεν μπορούμε να τα εφοδιάσουμε.Επακολουθεί ένα τελεσίγραφον. Το 16ον ίσως. Ο Λοχαγός Δεδούσης να παραδοθή στο ΕΑΜ προς εκδίκασιν, διότι εις αντίποινα συλλήψεως της ... ο Δεδούσης είχε προβή εις την σύλληψιν των υπευθύνων.Ο συμπολίτης μου κ. Πορφυρογένης εις προσωπικήν συνομιλίαν, μου εξεφράσθη εναντίον του Δεδούση. Οφείλω να δώσω μίαν μικράν εξήγησιν.Ο Δεδούσης είναι από τους λίγους Αξιωματικούς, που κατά την υποχώρησιν, μετά την εισβολήν, κατέστρεψε το αντιαεροπορικόν, το οποίον είχεν και δεν το παρέδωσεν εις τον

εχθρόν. Ο Δεδούσης συνελήφθη, διότι ηθέλησεν να περισυλλέξη όπλα εις την περιφέρειαν Παρνασσίδος. Υπέστη μαρτύρια εις τας φυλακάς, τα οποία ουδείς μέχρι σήμερον υπέστη.

Πρόεδρος (Γ. Παπανδρέου): Συνηντήθημεν εις τας φυλακάς με τον Δεδούσην και έχω την εντύπωση, ότι είναι ένας Έλλην που βγαίνει από την πινακοθήκην του 21.Καρτάλης: Περιττόν να σας είπω, ότι δεν συμφωνούσα με τον Δεδούσην, διότι ήτο Βασιλόφρων. Είχον υπογράψει ότι οι αξιωματικοί και οι άνδρες είναι ελεύθεροι και νομίζω, ότι δεν ήταν πολύ ολίγον Δημοκρατικοί. Ο συνταγματάρχης Ψαρρός, τον οποίον χαρακτηρίζει η φιλία και αλληλεγγύη με τους άνδρας, αρνείται. Εζητήθη η έκδοσις του Δεδούση. Ο συνταγματάρχης Ψαρρός αρνείται. Ο Δεδούσης ευρίσκετο εις το χωριό επάνω και μάλιστα γλεντούσεν εις το σχολείο.

Ξαφνικά την ... Απριλίου την νύκτα κυκλώνεται το χωριό από το 13ον Τάγμα του ΕΛΑΣ. Αντάρτης, ο οποίος εσrάλη να πάρη κρασί, δεν επισrρέφει, διότι εσφάγη από το Τάγμα του ΕΛΑΣ. Αρχίζουν οι πυροβολισμοί. Διετάχθη επίθεσις και κατόπιν τούτου ο Ψαρρός κηρύσσει τον στρατιωτικόν νόμον. Ακριβώς διά να μην δημιουργήση την εντύπωσιν επιθέσεως. Το ΕΛΑΣ ισχυρίσθη όπως πάντοτε, ότι εμείς είχαμε την πρόθεσιν επιθέσεως. Αλλά ο παράφρων, ο γκεσrαπίτης, ο Δεδούσης επρόκειτο να διαλύση το ΕΑΜ! Η δύναμις του Δεδούση ήτο ακριβώς 100 άνδρες. Νομίζει το ΕΛΑΣ, το οποίον αναλόγως της εποχής και των γεγονότων αναβιβάζει την δύναμιν μέχρι και τριάντα χιλιάδων, ότι θα ήτο δυνατόν ο δυσrυxής Δεδούσης να διαλύση το ΕΑΜ και το ΕΛΑΣ με 100 άνδρες;Είναι τόσον αφελείς να νομίζουν ότι, προκειμένου να επιτεθώμεν, διά να πραγματοποιήσωμν διάλυσιν, θα περιμένωμεν την εποχήν αυτήν και δεν θα επιτιθέμεθα κατά την εποχήν που ήσαν αγκιστρωμένoι, ή νομίζουν οι κύριοι ότι δεν τους προσεφέραμεν την μεγίσrην υπηρεσίαν να καλύψωμεν τα νώτα των εναντίον των Γερμανών; Τέλος, η δικαιολογία ότι επρόκειτο να διαλύσωμεν το ΕΑΜ δεν στηρίζεται.

Αποφασίζεται η ίδρυσις Επιτροπής. Αίρεται ο στρατιωτικός νόμος.Την 13ην Απριλίου αναφέρεται μεγάλη συγκέντρωσις των τμημάτων του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ. Την 17ην έλαβον τηλεγράφημα. Γίνεται η καταγγελία των γερμανοφίλων σroιxείων. Διαλύεται η δύναμις του 5/42. Και έως εδώ η αφήγησις είναι μία αφήγησις...Ο Ψαρρός ευρίσκεται απομεμονωμένος. Ευρίσκεται μεταξύ άλλων αξιωματικών. Ο Ψαρρός είπεν: «Προκειμένου να συλληφθώ, να συλληφθώ από το ΕΑΜ. Δεν θέλω να διατρέξω τον κίνδυνον να συλληφθώ από τους Γερμανούς, διότι συλλαμβανόμενος από το ΕΑΜ, ίσως μπορέσω να σώσω και τους αιχμαλώτους, οι οποίοι ευρίσκονται εκεί αυτήν την στιγμήν». Ο Ψαρρός συνελήφθη, ωδηγήθη εις μίαν χαράδραν, εσφάγη και ετάφη από τους χωρικούς του Αγίου Γεωργίου.

Αυτό ήτο το τέλος του μεγάλου δράματος, του οποίου το κύριον πρόσωπον υπήρξεν εις εκ των αρμοδιωτέρων, καλυτέρων και πλέον Kαλoπίσrων Ελλήνων Αξιωματικών. Εθεώρησα περιττόν να σας αναφέρω, κύριοι Σύνεδροι, και διαφόρους επισroλάς, αι οποίαι αντηλλάγησαν κατά την διάρκειαν του επεισοδίου. Τελεσίγραφον να προσχωρήσωμεν εις το ΕΑΜ, μία επιστoλή του Μπακιρτζή κλπ. Όλα αυτά δεν τα αναφέρω, διότι δεν παίζουν ρόλον.Η σειρά αυτή των γεγονότων, ο σκελετός, η δραματική αυτή ιστoρία, δίδουν ανάγλυφον εικόνα των τελευταίων σrιγμών του συνταγματάρχου. Αλλ' ας θεωρηθή όλη αυτή η υπόθεσις μία αδικία, μία σειρά τραγικών συμπτώσεων και τραγικών συμβάντων.

Τα τρία στάδια του αντιστασιακού αγώνος του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ.

Νομίζω, ότι πρέπει να εξετάσω την όλην υπόθεσιν του Απελευθερωτικού Αγώνος του

ΕΑΜ- ΕΛΑΣ υπό μίαν μεγαλυτέραν και συσrηματικωτέραν όψιν.Διατείνομαι αυτήν την σrιγμήν, ότι το ΕΑΜ βαδίζει προς κατάληψιν της εξουσίας και ως εκ τούτου αι συμπτωματικαί δηλώσεις πρέπει να είναι σαφείς. Προτού εισέλθω εις την συστηματικήν ανάλυσιν αυτής της υποθέσεως, νομίζω ότι, πρέπει να υποδιαιρέσωμεν την περίοδον του ανταρτικού αγώνος από απόψεως εκδηλώσεως εις τρεις περιόδους. 1) Μίαν περίοδον από την δουλείαν μέχρι του Στάλιγκραντ.2) Μεταξύ Στάλιγκραντ, Φεβρουάριος του 43 και Aύγoυσroς - Σεπτέμβριος του 1943. Αυτήείναι η περίοδος της εκδηλώσεως των πολιτικών σκοπών του, και3) Η περίοδος του εκδήλου εμφυλίου πολέμου.

Εξέχασα κατά την αφήγησίν μου να σας αναφέρω ένα ασήμαντον, αλλά πολύτιμον σημείον διά την ανάγλυφον υπογράμμισιν των ισχυρισμών του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, ότι συνεργαζόμεθα με τον εχθρόν αμέσως ή εμμέσως.Τον Νοέμβριον του 1943 αφίχθη εις Άμφισσαν απεσταλμένος του Γερμανικού Διοικητού, ο οποίος εζήτησεν να έλθη εις επαφήν μαζί με ένα Αξιωματικόν του 5/42. Του απήντησα, ότι μόνον μίαν συζήτησιν μπορούμε να έχωμε με τον Γερμανόν Διοικητήν: Την άνευ όρων παράδοσιν.

Εκάλεσα κατόπιν τον Αντιπρόσωπον του ΕΑΜ, του ανεκοίνωσα το διάβημα και του είπα να προσέξη, διότι μπορεί η Γερμανική προπαγάνδα να προσπαθήση να μας διασπάση και να δημιουργήση την εντύπωσιν επαφής μετά του εχθρού. Αυτό είχε κοινοποιηθή και εις την Αγγλικήν στρατιωτικήν αποστολήν εντός της ημέρας. Το θέμα, το οποίον πρέπει να αποδειχθή, είναι ότι το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ αποβλέπει εις την κατάληψιν της εξουσίας.Το πρώτον στάδιον είναι το στάδιον της παραλλήλου συνεργασίας με την Κοινήν Γνώμην. Εις αυτό το σημείον οφείλω να είπω κ. Πρόεδρε, ανασκευάζων την γνώμην σας, ότι ο Ελληνικός Λαός πάντοτε είχε φρόνημα. Ο Ελληνικός Λαός δεν εχρειάζετο ενθάρρυνσιν την εποχήν εκείνην.

Το δεύτερον στάδιον είναι το στάδιον, που ενόμισεν ότι επίκειται η απελευθέρωσις της Ελλάδος, διότι, λόγω των μεγάλων επιτυχιών των συμμάχων μας Ρώσων, η κατάρρευσις της Γερμανίας ήτο βεβαία. Απέβαλεν την προσωπίδα το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ και ήρχισε να πολιτεύεται κομματικώς. Είναι εποχή θλιβεράς ιστορίας εναντίον όλων των πολιτικών ομάδων και επιβολής κομματικής διοικήσεως.Υπάρχει όμως ένας ενδοιασμός, υπάρχει και μία ανάγκη. Η ενίσχυσις εκ μέρους της αγγλικής στρατιωτικής αποστολής. Γι' αυτό η στάσις του ΕΑΜ ήτο μεν επιθετική αλλά επιθετική εντός των ορίων ή μάλλον εντός των ορίων της ανάγκης ανεφοδιασμού εκ μέρους της Αγγλίας.

Η τρίτη περίοδος αρχίζει από τον Αύγουστον. Τρία γεγονότα έχουν συμβή.1ον) Αφ' ενός μεν λόγω παραδόσεως των Ιταλικών ενόπλων δυνάμεων η ανάγκη ανεφοδιασμού του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ δεν ήτο επιτακτική.2ον) Η πράξις υπ' αριθμ. 3, η οποία προέβλεπε την ελευθέραν εκδήλωσιν του πολιτικού φρονήματος της Χώρας δι' εκλογών, είχεν αποδείξει κατά τους μήνας Αύγουστον και Σεπτέμβριον την αντίθεσιν του Ελληνικού Λαού προς το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ.3ον) Η συνθηκολόγησις της Ιταλίας εδημιούργησεν την εντύπωσιν, ότι η ώρα της απελευθερώσεως επέκειτο. Ήτο ανάγκη άρα το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ να κυριαρχήση εις την ύπαιθρον Χώρον.Εις το πρώτον στάδιον μέχρι του Στάλιγκραντ βλέπομεν το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ να μεταχειρίζεται την μέθοδον της πειθούς. Εις το δεύτερον στάδιον μετέρχεται την μέθοδον της επιβολής της τρομοκρατίας και της πάλης εναντίον των υπολοίπων εθνικών ομάδων.Το ΕΑΜ, είναι αναληθές ότι δεν κάνει απελευθερωτικόν αγώνα, αλλά τον κάμνει με φειδώ

και σκοπόν.

Εις το πρώτον στάδιον το κύριον μέσον είναι η πειθώ. Αρχίζει μίαν προπαγάνδαν απελευθερωτικήν. Ο κόσμος συμπαθεί το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, διότι το βλέπει ως απελευθερωτικόν, ως ένασύμβολον της ιδικής του επιθυμίας και την καταπολέμησιν του εχθρού. Είναι η εποχή που δημιουργεί το έμβρυον και αντλείται η εθνική αλληλεγγύη, κυρίως άνευ πραγματοποιήσεως της στρατολογίας και η συστηματική εφεδρεία της ΕΠΟΝ.Μετά την περίοδον του Στάλιγκραντ βλέπομεν μίαν άλλην εικόνα. Εξεφύτρωσεν ένας στρατός. Ο στρατός αυτός είναι ταξικός. Διατί είναι ταξικός; Η ηγεσία του είναι ταξική. Βλέπομεν επί κεφαλής να είναι άνθρωποι συνειδητοί. Άνθρωποι, οι οποίοι εις το παρελθόν έδειξαν με θυσίας την αφοσίωσίν των εις μίαν πίστιν. Ερμής, Αγραφιώτης, Ζούλας, Κόζακας και άλλοι.Εάν δεν είναι ο επί κεφαλής του τμήματος συνειδητός, θα είναι ο καπετάνιος και ο πολιτικός καθοδηγητής. Βλέπομεν τους κυρίους πυρήνας να είναι συνειδητά μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος.Ως εκ τούτου ο περιορισμός του ρόλου των Αξιωματικών.Δύο παραδείγματα θα σας αρκέσουν διά να σχηματίσετε γνώμην διά τους Αξιωματικούς τους μη συνειδητούς. Ποίος είναι ο ρόλος των Αξιωματικών;Μέραρχος της 13ην Μεραρχίας ήτο ο συνταγματάρχης Παπαθανασίου. Προσωπικώς είχα δοσοληψίας με την 13ην Μεραρχίαν. Οφείλω να ομολογήσω ότι έως σήμερα δεν τον είδα τον κ. Παπαθανασίου. Είδα τον συναγωνιστή Τάσο Λευτεριά, ουδέποτε όμως είδα την στρατιωτικήν κεφαλήν. Θα ενθυμείσθε την ιστορίαν του συνταγματάρχου Ζούλα. Εύλογον θα ήτο το ερώτημα, διατί δεν εζητήσατε, την μετάθεσιν του κ. Ζούλα; Ευτυχώς είναι παρών ο στρατηγός Σαράφης και ο φίλος μου Πυρομάγλου.

Εζήτησα την μετάθεσιν από τον στρατηγόν. Ο στρατηγός, και είναι αφελής, εις στιγμάς, της μεγάλης του ομολογίας, συμπαθέστατα μου είπεν: "Τι θέλεις να σου κάνω, δεν μου περνάει απ' το χέρι».Σαράφης: Νομίζω ότι δεν είπα ποτέ τέτοιο πράγμα.Καρτάλης: Είσθε αφελής στρατηγέ μου, τας στιγμάς της ομολογίας σας.Έπρεπε, λοιπόν, να δημιουργήσετε επί το όργανον της τρομοκρατίας. Μίαν οργάνωσιν στρατιωτικήν, η οποία να μας διακαιολογήση και μίαν οργάνωσιν Μανιαδάκη. Μίαν οργάνωσιν του ιδιωνύμου με αντίθετον σημείον, το οποίον να επιβάλη την τάξιν εις το εσωτερικόν της Ελλάδος.Αρχίζει λοιπόν η συστηματική αντίστασις των ληστών.Οι τρομοκράται, η μεγάλη δηλ. ειδική ασφάλεια απετελείτο από τους ληστάς Καραβαγγέλην, Μπάφον, Λενήν, Μπέην και άλλους πολλούς, καταδικασμένους διά πράξεις φόνου, τουλάχιστον 2 - 3 φορές.Αλλά πρέπει να έχωμεν και τον Γκαϊμπελς, τον Νικολούδη, και αρχίζει πλέον συστηματική η οργάνωσις της προπαγάνδας εναντίον όλων. Και, έτσι, μεταβάλλεται εις οργάνωσιν συκοφαντίας και αρχίζει η συκοφαντία εναντίον των αντιδραστικών, των μη μελών του ΕΑΜ. Όλοι είναι συνεργαζόμενοι, είναι προδότες. Όλοι ανεξαρτήτως οι μη Εαμiτες εiναι Γκεσταπiτες. Είναι προδότες. Ο υπάρχων Γραμματεύς του Κομμουνιστικού Κόμματος έφθασεν εις το σημείον να με πη και μένα γκεσταπίτη.Αρχίζει λοιπόν η οργάνωσις βίας, αρχίζουν οι επιθέσεις εις το εσωτερικόν, αρχίζει τον Απρίλιον του 1943 και ο αφοπλισμός της Ομάδος Σαράφη - Κωστοπούλου. Έρχεται ο πρώτος αφοπλισμός της Ομάδος ΕΚΚΑ, την ιδίαν εποχήν και ο αφοπλισμός της Ομάδος Παπαϊωάννου.

Τον Ιούνιον δευτέρα επίθεσις κατά της ΕΚΚΑ. Τον Ιούνιον δευτέρα επίθεσις εναντίον των δυνάμεων...

Αρχίζει το δράμα της Πελοποννήσου τον Μάϊον - Σεmέμβριον.Κανελλόπουλος: Απλώς αφοπλισμός;Καρτάλης: Σφαγές, εκτελέσεις κλπ.Στη Μακεδονία υπεγράφη συμφωνητικόν τον Αύγουστον. Μόλις υπεγράφη το συμφωνητικόν, ήρχισε η επίθεσις. Διελύθησαν τα τμήματα της ΠΑΟ, και εκυριάρχησεν το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ ειςτην Μακεδονίαν.Εφθάσαμεν στον Αύγουστον - Σεmέμβριον. Υπάρχουν τρεις λόγοι, διά τους οποίους το ΕΑΜ εθεώρει αναγκαίαν την επέκτασίν του.1)...2) Επέκειντο αι αποβάσεις, και3) Η Κοινή Γνώμη είχεν εκδηλωθή εναντίον του.Τα μέσα, τα οποία διέθετεν το ΕΑΜ κατά την διάρκειαν αυτήν, υπάγονται εις τρεις κατηγορίας:Πρώτη υπόθεσις, εκκλήσεις προς συνεργασίαν. Η κατά μέτωπον επίθεσις, όπως η δευτέρα επίθεσις και πλείσται άλλαι επιθέσεις εις Πελοπόννησον και τέλος η ενέδρα, όπως εις την υπόθεσιν Βλάχου και τας μονάδας ΕΔΕΣ Θεσσαλίας.Αυτή ήτο η χρησιμοποίησις των οργάνων βίας εναντίον των πολεμικών Ομάδων. Μας ετόνισαν ο κ. Ρούσος και ο κ. Καθηγητής (Σβωλός), ότι δεν ηκούσαμε την φωνήν τουΛαού.

Η τρομοκρατία

Ερχόμαστε εις την τρομοκρατίαν. Να σας αναφέρω πράξεις τρομοκρατίας; Ο κατάλογος είναι μεγάλος. Συλλήψεις εις Άμφισσα, ιδικών μας, υποψίαι, συλλήψεις και εξαφανίσεις μελών μας εις την Δωρίδα, εκτελέσεις και... και... Εκτέλεσις του μικρού Μαραβέα υπό... εξετελέσθη από τον... (αναγιγνώσει).Αυτή είναι η μία πλευρά. Φθάσαμεν εις το δεύτερον μέσον, το της συκοφαντίας, των μη οπαδών του ΕΑΜ και δυσφημήσεως τις Αγγλικής Αποστολής. Τούτο εννοεί ο συναγωνιστής Ρούσος είναι πόλεμος παρά το πλευρόν των συμμάχων, μία συστηματική και έμπρακτος και εντυπωσιακή προπαγάνδα εναντίον της Αγγλικής Αποστολής. Επακολουθούν δημεύσεις και αναγκαστική εισφορά. Εφθάσαμεν εις το 30%. Μετακομίζομεν από εν σημείον εις άλλο και αι ληστείαι εναντίον αποστολών του Ερυθρού Σταυρού δεν είναι εκ των σπανίων. Αυτή είναι η μία πλευρά.

Εις την ύπαιθρον το κυριώτερον μέσον είναι η εξαθλίωσις, η οποία υπαγορεύει το καύσιμον ενός χωριού. Οι ίδιοι οι τρομοκράτες την επεξήγησαν, την διετύπωσαν, την διεμόρφωσαν εις διαφόρους κανονισμούς του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ.Φθάνομεν εις το δεύτερον μέσον το της δυσφημήσεως της Αγγλικής Στρατιωτικής Αποστολής, διότι ενώ ο συναγωνιστής Ρούσος πολεμούσε παρά το πλευρόν των συμμάχων, υπήρξε μία συστηματική έμπρακτος και εντυπωσιακή προπαγάνδα εναντίον της Αγγλικής Αποστολής. Όλαι αι πράξεις, αι οποίαι έχουν ως συνέπειαν το καύσιμον ενός χωριού, ερμηνεύονται από το ΕΑΜ- ΕΛΑΣ ως εκτέλεσις διαταγών της δια συμμαχικής Αποστολής.Το αποτέλεσμα είναι μοιραίον: Εξαθλίωσις του κόσμου και η δημιουργία της εντυπώσεως ότι αυτοί οι Άγγλοι ήλθαν μόνον και μόνον διά την καταστροφήν μας. Είναι περιπόν να σας αναφέρω χωριά.Θα σας διηγηθώ μόνον ωρισμένα γεγονότα. Μου είπαν, ότι επήγα και εζήτησα όπλα. Μου είπαν ότι δεν έχουν, όπως και τους είπα ότι, εάν έως αύριον δεν έχουν όπλα, θα κτυπήσω και θα προβώ εις το κάψιμο του χωριού. Την άλλην ημέραν ηρνήθησαν να δώσουν τα όπλα και ο Νικηφόρος εκτύπησε την φάλαγγα.

Ο κ. Ρέντης μας είπεν ότι το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ δεν έκανε απελευθερωτικόν αγώνα. Εγώ νομίζω

ότι έκαμεν απελευθερωτικόν αγωνα, αλλά με φειδώ και με σκοπόν. Διά να δικαιολογήσουν την απαίτησιν αυτήν της Αγγλικής Αποστολής, διά να δυσφημήσουν την ιδίαν Αποστολήν και, τρίτον, έκαναν και απελευθερωτικόν αγώνα, διά να προμηθεύωνται όπλα από τον εχθρόν. Αλλά τον έκαναν με φειδώ τον απελευθερωτικόν αγώνα, διότι το μέγα μέρος των όπλων το εκρατούσαν διά την στιγμήν του εμφυλίου πολέμου, την στιγμήν της αποπείρας της καταλήψεως της εξουσίας. Πολλές είναι αι εκδηλώσεις εις τα χωριά και εις τα άλλα μέρη των φίλων του ΕΑΜ, οι οποίοι λέγουν ότι τα όπλα τα φυλάμε για τους εσωτερικούς εχθρούς.

Εις το πλαίσιον αυτό θα τοποθετήσουμε δύο γκρούπ: την άρνησιν των υπηρεσιών και εκτέλεσιν διαταγών και δεύτερον την γενικωτέραν στάσιν απέναντι της Αγγλικής Αποστολής. Αι στάσεις εξετάζoνrαι και από απόψεως πολιτικής σκοπιμότητος. Η πράξις δεν ανrιβαίνει προς την πολιτικήν σκοπιμότητα του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ.Ας σας αναφέρω το γεγονός της παρεμποδίσεως της φρουράς... οπότε βεβαίως η ... δεν είχε το δικαίωμα της ΕΚΚΑ. Επροτίμησε το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ να τους αφοπλίσουν οι Γερμανοί και να μην τους αφοπλίσουμε εμείς. Το ίδιο συνέβη και με μίαν φάλαγγα μεταξύ Αμφίσσης και Λιδωρικίου. Τους διηγήθηκα την παρεμπόδισιν της «Ελευθερίας».Αγγλικός οπλισμός χιλίων ανδρών εις το ΕΛΑΣ είναι μία δύναμις υπολογίσιμος, η οποία ενδεχομένως μπορεί να ανrιμετωπίση ωρισμένας λύσεις και θελήσεις του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ. Άρνησις συμμετοχής εις ανατίναξιν γεφύρας Ασωπού. Δεν ξέρω μου την εδιηγήθη ο Ταγ/ρχης...Μη προσέλευσις εις την καταστροφήν αεροδρομίου Παραμυθιάς. Μου τας εδιηγήθη ένα εκ των σημαινόνrων μελών της Αγγλικής Αποστολής. Ερχόμεθα εις το δεύτερον γκρούπ. Στάσις απένανrι της Αγγλικής Αποστολής. Η Αγγλική Αποστολή και το σύνολόν της ήσαν εμπόδιον διά το ΕΑΜ.Το καλύτερον θα ήτο διά το ΕΑΜ αγγλικός ανεφοδιασμός άνευ αγγλικής αποστολής, διότι η Αγγλική Αποστολή είναι σημείον προσφυγής και δεύτερον διότι μία εσφαλμένη ανrίληψις του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ ότι οι σύμμαχοι είναι μόνον της αστικής μερίδος του Ελληνικού Λαού και διότι η Αγγλοφιλία βλέπετε... και, το χειρότερον όλων, διότι βλέπετε αυτή η δύσμοιρος Αγγλική Αποστολή μπορεί να είναι αντικειμενικός παρατηρητής των γεγονότων και μεγάφωνον της καταστάσεως του Ιδιωνύμου, η οποία επικρατεί εις την ύπαιθρον χώραν.Εν μέσον ενανrίoν της Αγγλικής Αποστολής ... (αναγιγνώσκει). Δεύτερον, ο περιορισμός και η απομόνωσις της Αγγλικής Αποστολής, ο περιορισμός του Ταγ/ρχου Τζόν και η σύλληψίς του από τον Ζούλαν. (Αναγιγνώσκει). Η Αγγλική Αποστολή απεφάσισε να δώση ενισχύσεις. Το ΕΑΜ δεν ήθελε μόνον του να φανή ότι τα έπαιρναν αυτά. Αυταί είναι αι μέθοδοι, ο σκελετός του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ. Ο κ. Καθηγητής μας είπε χθες ότι η ενότης είναι ο πόθος του ΕΑΜ.

Υπάρχουν ενότητες διαφόρων βαθμών. Πρώτη εξ αυτών είναι η απορρόφησις. Νομίζω ότι το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ επεδίωξε μόνον την απορρόφησιν. Μας είπεν ο κ. Ρούσος ότι ηρνήθησαν τα Κόμματα να εισέλθουν εις το ΕΑΜ. Το να μπη κανείς είναι εύκολον, αλλά το να βγή είναι δύσκολον και το να δράση είναι έτι δυσκολότερον.Ένα παράδειγμα απλούν:Ο φίλος μου Τσιριμώκος κατά περίεργον σύμmωσιν απουσιάζει. Ο Τσιριμώκος λέγει: Συνήθως αγωνίζομαι, διά να συγκρατήσω αυτό το Κόμμα. Ο αγώνας μου είναι τεράστιος, δεν με εβοήθησαν και ομολογώ ότι, εάν πάτε εις την Πατρίδα, θα δήτε τα υπολείμματα του Κόμματος του Γιάννη Τσιριμώκου, ΕΛΔ μετωνομάσθησαν και θα ιδήτε τας προστριβάς, τα οποίαι υπάρχουν μεταξύ των μελών του κ.κ. και του ΕΛΔ και την κατάπιεσιν των μελών και τότε δε θα καταλάβετε, ότι ο φίλος μου ωμίλει την γλώσσαν της ειλικρινείας.Είπαμεν, ότι το να μπή κανείς είναι εύκολον, το να δράση είναι δύσκολον και το να βγη έτι δυσκολώτερον, αρκεί να αναφέρω τας απωλείας. Όταν ετόλμησα να αναφέρω τας

απωλείας εις τον Γραμματέα του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ...Λογικόν συμπέρασμα είναι, ότι πας τις σώφρων άνθρωπος θα αρνηθή να δώση το όνομά του και να επωμισθή τας ευθύνας εις την διοίκησιν, εις την οποίαν δεν έχει ουδεμίαν επήρειαν, διότι μαριονέττα πρόκειται να γίνη, μαριονέττα ευθυνομένη.

Μας είπεν ο κ. Καθηγητής και ο κ. Ρούσος ότι η ΠΕΕΑ δεν είναι δευτέρα Κυβέρνησις, αλλ' είναι οργανισμός συμφιλιώσεως. Θα ερωτήση τότε τις, διοτί υπάρχει Υπουργός Εξωτερικών εις την ΠΕΕΑ; Aπήντησα εις τον κ. Ρούσον ότι εστηλίτευσαν την ψυχήν του Έθνους. Aπήνrησα και διά παραδειγμάτων, πως εδημιουργήθη το πνεύμα της Δημοκρατίας και της οργανώσεως. Απήντησα έκτοτε επίσης εις τον κ. Ρούσον ότι το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ δεν θέλει την μονοπώλησιν του αγώνος. Απήντησα εις τον κ. Ρούσον εις το επιχείρημά του ότι η τρομοκράτησις ασκείται εναντίον των συνεργαζομένων με τους Γερμανούς. Απήντησα εις τον κ. Ρούσον, διότι οι πολιτικοί άνδρες δεν εδέχθησεν να μπουν εις το ΕΑΜ. Και ερχόμεθα εις το τελευταίον κεφάλαιον της υποθέσεως. Μας είπεν ο κ. Ρούσος, ότι επιθυμεί εθνικόν στρατόν. Είμαι βέβαιος ότι γνωρίζει ότι η πολιτική συμφωνία δεν μπορεί, παρά να στηριχθή εις την σύμπτωσιν υστεροβουλιών. Ημείς αυτήν την στιγμήν δεν έχομεν υστεροβουλίαν, έχομεν ένα καθήκον, μίαν επιθυμίαν, την οποίαν εξέφρασεν ο κ. Κανελλόπουλος, πρό έτους, ότι η Δημοκρατία πρέπει να είναι ενεργητική, να αμύνεται και κατά της δεξιάς δικτατορίας και κατά της αριστεράς.

Αι προτάσεις του.

Δυστυχώς, η λεπτομερής ανάλυσις των γεγονότων και της πολιτείας μας αφίνει να υπομνήσωμεν, ότι υπάρχει μία υστεροβουλία της καταλήψεως της αρχής. Εις αυτό δεν συμφωνώ και δι' αυτόν τον λόγον πρέπει να λείψη η οργάνωσις της βίας, η οποία θα σας εμποδίση να καταλάβετε την εξουσίαν και να κάνετε χρήσιν των οργάνων αυτών.Πρέπει να λείψη ο ταξικός στρατός. Βεβαίως δεν πρέπει να μειωθή η αντίστασις στην Ελλάδα. Η μή μείωσις είναι ζήτημα τεχνικόν, εις το οποίον ευτυχώς το Στρατηγείον ΜΑ, συμφωνεί. Είσθε έτοιμοι να παραδώσετε τον στρατόν. Αναθέσατε λοιπόν εις το Στρατηγείον Μ.Α. να οργανώση την υπόθεσιν αυτήν και να μη θεωρούμε θα, ότι θέλαμε να υπερφαλαγγίσωμεν εις πονηρίαν και υστεροβουλίαν.Το δεύτερον σημείον, το οποίον έθιξεν ο κ. Ρέντης χθές, το ζήτημα του κλιμακίου, επίσης με βρίσκει σύμφωνον με τας απόψεις του. Νομίζω ότι εφόσον υπάρχει η ζούγκλα εις την ύπαιθρον, μία πολιτισμένη Κυβέρνησις δεν μπορεί να εμφανισθή.Τρίτον, συμφωνώ με τον κ. Ρέντην εις την ανάγκην διορισμού ενός τοποτηρητού εις την Ελλάδα, όστις άμα τη απελευθερώσει θα αναλάβη προσωρινώς την τάξιν και τον διορισμόν ή μάλλον την υποδοχήν της κυβερνήσεως.Το κατηγορητήριον ήτο νομίζω μακρόν. Αλλά δικαιούμεθα ημείς, οι οποίοι εδείξαμε δείγματα συνεννοήσεως, καλής θελήσεως και υποχωρητικότητος και οι οποίοι επληρώσαμε με τον θάνατον του στρατιωτικού μας Αρχηγού και το σφάξιμο άλλων ανδρών, αι οποίαι εδώσαμεν τον φόρον αυτόν, δικαιούμεθα κ. Πρόεδρε και Κύριοι Σύνεδροι να ζητήσωμεν εγγυήσεις, όχι δι' ημάς, αλλά διά τον τόπον μας.

Το έργο του Ψαρρού &

της ΕΚΚΑ

Και τώρα που τα οστά του Ψαρρού και των ανταρτών του αναπαύονται στο Μαυσωλείο που έχει ανεγερθεί με τις φροντίδες του γράφοντος στο τόπο της θυσίας των στο Κλήμα, και σε βάθος χρόνου πλέον που βοηθά στην ενατένιση των γεγονότων με νηφαλιότητα, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι:

1. Την όλη κατεύθυνση της ΕΚΚΑ για τον Εθνικό Αγώνα, ο Ψαρρός την ετήρησε στο ακέραιο, με θρησκευτική ευλάβεια, ασχέτως και ανεξαρτήτως προς αντίθετες ενέργειες μερικών υφισταμένων του Αξιωματικών. Η προσπάθεια της ΕΚΚΑ συνεκεντρώθη στην απολύτρωση του Ελληνικού λαού από την εθνική δουλεία.

2. Σ' αυτήν εχρησιμοποιήθη όλη η αγωνιστικότητα των οπαδών και των μαχητών της. Καμμιά άμεση ή έμμεση πίεση δεν ασκήθηκε ποτέ σε κανένα.

3. Με το ίδιο πνεύμα συμπεριεφέρθη η ΕΚΚΑ και απέναντι των πληθυσμών της περιοχής που έδρασαν οι ανταρτικές της Μονάδες. Κανένα ίχνος βίας ή τρομοκρατίας είτε οιασδήποτε πιέσεως ενεφάνισε ποτέ. Περιόρισε τη δράση της εντός του αυστηρώς στρατιωτικού πλαισίου, πάντοτε σύμφωνα με τις εντολές του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, και κατά τρόπο που δεν παρείχε κατά το δυνατόν αφορμές γι' αντίμετρα των κατακτητών εναντίον των πληθυσμών. Γι' αυτό στην εκλογή των τοποθεσιών, των μεθόδων και των ευκαιριών δράσεως κατά του εχθρού, επεδίωκε πάντοτε να μην εκτίθεται ο πληθυσμός και να μη υφίσταται αντίποινα ή άλλες καταστροφές από αυτόν.

4. Επεδίωκε με επιμονή και σταθερότητα την πραγματοποίηση της ενότητας και της συνεργασίας μεταξύ των Οργανώσεων. Και απέναντι των άλλων Οργανώσεων η στάση της ΕΚΚΑ ήταν καθ' ολοκληρίαν ειλικρινής και αδελφική, μάλιστα υπέρ παν όριο υποχωρητική σε κρίσιμες ώρες, για ν' αποσοβηθεί, πάση θυσία, εμφύλιος πόλεμος.

Γι' αυτό είναι ανάξιο κάθε διαψεύσεως το αναγραφόμενο στο βιβλίο του Λοχαγού Μυριδάκη "Αγώνες της φυλής και Εθνική Αντίσταση" (τόμος 20ς σελίς 131) ότι "είχε υπογράψει προκήρυξη εναντίον του Ζέρβα", ότι "ήταν προδότης γιατί συνεργάζετο με τους Γερμανούς" ότι "είχε διατάξει προφορικά το Λοχαγό Δεδούση να επιτεθεί και αυτός εναντίον (του Ζέρβα) μαζί με τους ΕΛΑΣίτες, πλην, όταν του ζητήθηκε έγγραφη διαταγή αρνήθηκε να την δώσει".Ολ' αυτά είναι ασύστολα ψεύδη, που δεν έπρεπε ούτε καν να τα διανοείται κανείς.

5. Ποτέ δεν υπέβαλε σε βασανιστήρια ή σκότωσε αντάρτες του ΕΛΑΣ, που συνελάμβαναν οι Μονάδες του αιχμαλώτους. Τους απελευθέρωνε σε λίγες μέρες για να τον πολεμήσουν και πάλιν με φανατισμό.

6. Και όταν, παρά τις υποσχέσεις και τις διαβεβαιώσεις εκ μέρους του ΕΛΑΣ, περί αδιαταράκτου συνεργασίας, υπέστη εντελώς αδικαιολόγητες επιθέσεις, δεν εδίστασε ν' αποσύρει το Σύνταγμά του και εν συνεχεία, κατόπιν της αδιαφορίας των Βρετανών συνδέσμων έναντι των εκκλήσεων να μεσολαβήσουν, να δεχθεί τη διάλυση της Μονάδας του για ν' αποφύγει τον άφευκτο αδελφοκτόνο αγώνα.

7. Ακόμη και τα τρία έγγραφα (9/4/44, 15/4/44, 16/4/44) που καταχωρήθηκαν στα παρα-πάνω, δεν αποτελούν, μόνον, μια τρόπον τινά, εθνική και πολιτική διαθήκη του Ψαρρού, δεν αποτελούν μόνον παράδειγμα γενναιότητος και αρετής, αλλά καταγράφουν συγχρόνως (προ παντός τα δύο πρώτα) προς τον Πρόεδρο της ΠΕΕΑ και την V Ταξιαρχία του ΕΛΑΣ, προς ποιά Kατεύθυνση πρέπει ν' αναζητηθούν οι εθνικές και πολιτικές ευθύνες ως προς τη σύγκρουση μεταξύ ΕΛΑΣ και 5/42 και τη διάλυση τόυ τελευταίου.

8. Αξίζει να επισημάνουμε, τέλος, τον ήρεμο, σταθερό και γενναίο τρόπο με τον οποίον εκάλυψε τις προκλήσεις, τις αυθαιρεσίες και την ανυπακοή των Αξιωματικών του και του Δεδούση εντός τους 5/42, και τον αγώνα που διεξήγαγε για να τους σώσει. Εθυσιάσθη αυτός για να σωθούν οι υπ' αυτόν.

Αυτή ήταν η στάση του Αρχηγού της ΕΚΚΑ έναντι των μαχητών του, των οπαδών της Οργανώσεως καθώς και των άλλων Εθνικοαπελευθερωτικών Οργανώσεων. Η ΕΚΚΑ χάρις στη προσωπικότητα και τις ενέργειες του Ψαρρού υπήρξε, από πάσης απόψεως, η εντελώς άψογος εθνικοαπελευθερωτική Οργάνωση. Δεν ήταν η μεγαλύτερη σε αριθμό ανταρτών. Ήταν, όμως, ασφαλώς η πρώτη σε ηθική δύναμη. Γεγονός που έχει την αναγνώρισή του στη συνείδηση του λαού.

Δυστυχώς η στάση του ΕΑΜ έναντι της ΕΚΚΑ ήταν όλως διόλου διαφορετική: αντίδραση, δυσπιστία, δόλος, εξόντωση. Η μοίρα των μαχητών της ΕΚΚΑ και του Στρατιωτικού Αρχηγού της υπήρξε η τραγικότερη δυνατή για τους

ευγενέστερους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης. Εν τούτοις, παρά τις αποκαρδιωτικές συνθήκες, η ηγεσία της Οργανώσεως είχε το ψυχικό σθένος να επιμείνει στον Καλό και Ενιαίο αγώνα μέχρις εσχάτων, και να πιεί μέχρι τέλους το "πιο πικρό ποτήρι" .Ήταν, πραγματικά, ένα δράμα προς αποφυγήν που δεν πρέπει να επαναληφθεί μελλοντικά. Ένα δράμα από το οποίο προκύπτει, σαν συμπέρασμα, η υποχρέωση του Ελληνικού λαού να είναι πάντοτε ενωμένος κλείνοντας τ' αυτιά του στις σειρήνες του διχασμού.

Αξιοσημείωτη είναι η απάντηση του Καρτάλη όταν, σε επίσημη συγκέντρωση, ερωτήθηκε για τις συνθήκες του φόνου του Ψαρρού. Είπε με καταφανή συγκίνηση: "Ο Συνταγματάρχης Ψαρρός ήταν ένας επιστήθιος φίλος μου. Νομίζω ότι, εις τιμήν της μνήμης του, πρέπει να ειπώ ότι ο Συνταγματάρχης δεν θα μου συνεχώρει ποτέ αν αι συνθήκαι του φόνου του εγίνοντο αιτία διαιωνίσεως της εθνικής διαιρέσεως".

ΣΤΗΝ ΤΡΥΠΑ ΤΗΣ ΤΑΤΑΡΝΑΣΤΟ ΑΠΟΚΟΡΥΦΩΜΑ ΤΗΣ ΚΤΗΝΩΔΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΑΣ

" ΓΙΑ ΜΑΣ ΕΧΘΡΟΙ ΕΙΣΤΕ ΕΣΕΙΣ...ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΘΑ ΦΥΓΟΥΝ ΜΙΑ ΜΕΡΑ"

Άρης Βελουχιώτης

"Σύντροφοι, ευτυχώς που δεν νικήσαμε"

Ναι πρόκειται για όψιμη ομολογία πίστεως της άλλης πλευράς. Η Ελλάδα θα είχε περιπέσει σε εξαθλίωση και σήμερα θα συναγωνίζετο τις χώρες του πρώην Ανατολικού συνασπισμού. Και ποιοι ήταν οι σύντροφοι; "Ο συρφετός των προδοτών ο οποίος τελικά ηττήθηκε στο Βίτσι και στο Γράμμο, αριθμείται πλέον εις νεκρούς, εις αιχμαλώτους και φυγάδες". Ναι πρόκειται για χαρακτηριστική δήλωση του Γ. Παπανδρέου, τον Αύγουστο του 1949, την επαύριον της συντριβής του κομμουνιστο-συμμοριτισμού.

Συρφετός προδοτών που προσέφεραν υπηρεσίες στο αντίπαλο στρατόπεδο, στο κομμουνιστικό μέτωπο, με ηγέτη τον Στάλιν. Άλλη όμως είναι η απορία η δική μας. Ο συρφετός αυτός των προδοτών που επέζησε, πότε θα ζητήσει συγνώμη; Διερωτώμεθα οι άλλοι πότε θα αισθανθούν ελεύθεροι; Τα θύματά τους καρτερούν.

Και ήσαν πολλά τα θύματα. "Το ΕΑΜ είχε ολίγες σελίδες δόξης και πολλές σελίδες εγκλήματος", όπως χαρακτηριστικά δήλωσε επίσης ο Γ. Παπανδρέου. Και να, το έγκλημα της Τατάρνας. Έγκλημα κατ' εξακολούθηση, με εκατοντάδες θύματα. Αθώα θύματα. Είχαν όλοι τους αρνηθεί να αλλοτριωθούν. Είχαν όλοι τους αρνηθεί να γίνουν προλετάριοι. Δεν δέχονταν να προδώσουν την πίστη τους. Δεν δέχονταν να απαρνηθούν την ταυτότητά τους.

Τόση κτηνωδία ψυχής από μια μερίδα απάτριδων ελλήνων και κυρίως της τότε ηγεσίας του ΕΛΑΣ, που πούλησαν την ψυχή τους στο σατανά και μεταμορφωμένοι σε αγέλες λυσσαλέων λύκων κατασπάραζαν αθώους έλληνες πατριώτες, δεν θα την πίστευα αν δεν την εξιστορούσαν 2 αυτόπτες μάρτυρες που είδαν και έζησαν από κοντά ολόκληρο το τραγικό τέλος, των περισσοτέρων εκ των χιλιάδων εκείνων αθώων ελλήνων πατριωτών, που τους έρριπταν σε μία χαώδη τρύπα της Τατάρνας Αιτωλ/νίας.

Άκουγα με σφιγμένη την καρδιά και απορούσα: Πού την είχαν Θεέ μου καταχωνιασμένη τόση κτηνωδία, τόση βαρβαρότητα ψυχής και ξεχείλισε ξαφνικά, ξεσπώντας την πάνω σε ανθρώπους, που δεν έφταιξαν σε τίποτα και μεταμορφωμένοι σε ανθρωπόμορφα τέρατα, ικανοποιούσαν με σαρκασμό τα κτηνώδη ψυχικά ένστικτά τους με ανθρώπινη σάρκα και αίμα.

Σε ποιές ανήλιες σπηλιές αγρίων ζούσαν και ποιές άκαρδες και αγάλακτες μάνες γέννησαν αυτά τα αποκρουστικά αποβράσματα της φύσης! Και να σκεφτεί κανείς ότι το μοναδικό "βαρύ έγκλημα" που είχαν διαπράξει οι δύστυχοι εκείνοι έλληνες, για να ξεσπάσει πάνω

τους όλη αυτή η βαρβαρότητα και το μίσος τους, ήταν επειδή αρνήθηκαν να ακολουθήσουν τους αιμοδιψείς Ελασίτες για να συνεργήσουν στην δια της βίας- φωτιά και τσεκούρι- κατάληψη της εξουσίας.

Για το απαίσιο εκείνο πέρασμά τους που άφησε πίσω αποκαΐδια και κατέστη η χώρα ένα απέραντο νεκροταφείο, που μισό και πλέον αιώνα από τότε ακόμη φέρει τα σημάδια της κτηνωδίας τους, το ελληνικό έθνος δεν θα τους συγχωρήσει ποτέ. Γιατί οι πράξεις τους εκείνες ισοδυναμούν με ΕΣΧΑΤΗ κατά της Πατρίδας Προδοσία, τη στιγμή κατά την οποία η Ελλάδα θα συμμετείχε, μετά τον Β' Παγκ. Πόλεμο, ως ισάξιο μέλος, μεταξύ των νικητών και θα διεκδικούσε όλα όσα της ανήκαν, αφού οι σύμμαχοι τότε τα είχαν αναγνωρίσει και της είχαν υποσχεθεί ότι θα δικαιωνόταν.

ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΟΥ ΚΩΝ/ΝΟΥ ΤΟΛΗΚατοίκου περιοχής Τατάρνας (14 χρόνων τότε)

"...τι είδαν τα μάτια μου; και τι δεν είδαν που δεν πρόκειται να τα ξεχάσω ποτέ!.Πρέπει να σας πω πως αυτή εκεί κάτω η τρύπα έχει φάει πολύ κόσμο. Πάνω από 3.000 κορμιά πετάξανε μέσα σ'αυτή και όποιος θέλει ας έρθει να με διαψεύσει......Η τρύπα αυτή, που κανείς δεν ξέρει πόσα μέτρα βάθος έχει, επικοινωνούσε τότε με το

ποτάμι,κάτω, τον Αχελώο. Τώρα έγινε η τεχνητή λίμνη για το Υδροηλ/κο εργοστάσιο, και επικοινωνεί μ'αυτή. Προσπάθησαν κάποτε να την ερευνήσουν Ιάπωνες, ειδικοί, αλλά μετά από ένα ορισμένο βάθος πολλών μέτρων που κατέβηκαν, επέστρεψαν άκαρποι....Κάθε μέρα σχεδόν, τους έβλεπα, κρυμμένος πίσω από τα πυκνά ρείκια, στη θέση εδώ που βρισκόμαστε τώρα, να πετάνε στην Τρύπα ολόγυμνους και δεμένους, τους δυστυχείς εκείνους ανθρώπους, που άλλοι τρέμανε από τον φόβο και άλλοι τα'χανε εντελώς χαμένα."

Στην ερώτησή μας γιατί τους ρίχνανε στην Τρύπα και δεν τους εκτελούσαν, απάντησε : "...απλούστατα, για να μην μπαίνουν στο κόπο να ανοίγουν κάθε μέρα 5-10 λάκκους, που κάποτε ίσως να αποκαλύπτονταν, ενώ μέσα σ'αυτό το χάος που τους έριχναν, δεν υπήρχε περίπτωση να βρεθεί ίχνος απ' αυτούς.

Την τρύπα αυτή τους την υπέδειξε ένας γύφτος, ο γυφτο-Σταύρος, που είχε εδώ παρακάτω εργαστήριο που έφτιαχνε τσαπιά και άλλα σκαπτικά εργαλεία. Αυτός συνεργάζονταν με τους Αντάρτες που κουβαλούσανε από μακριά ομήρους με προορισμό την ...Τρύπα και κάθε φορά που δεν την βρίσκανε, τους πήγαινε ο ίδιος, γιατί , από την πυκνή βλάστηση ήταν αδύνατο να την βρουν, όσοι δεν ήξεραν την περιοχή.

Ο γυφτο-Σταύρος, σαν αποζημίωση έπαιρνε ρούχα και παπούτσια από τους μελλοθάνατους, που πριν τους ξεγύμνωναν όπως τους γέννησε η μάνα τους...

"...Κόντευε απόβραδο, όταν φέρανε στην Τρύπα άλλα 8 άτομα. Φαίνεται ότι ερχόντουσαν από πολύ μακριά για να φτάσουν εκείνη την ώρα. Αφού τα ξεγυμνώσανε όλα και ο γυφτο-Σταύρος πήρε το μερίδιό του, το κουστούμι ενός από τους 8, τους πετάξανε στα γρήγορα γιατί νύχτωνε και είχαν δρόμο να κάνουν. Φύγανε αμέσως χωρίς αυτή τη φορά να κάνουνε έλεγχο, όπως κάνανε πάντα για να βεβαιώνονται αν όλοι είχαν πέσει στο χάος.

Ένας όμως από αυτούς που αν θυμάμαι καλά, τον λέγανε Μήτρο και ήτανε από το Μαχαλά Ξηρομέρου, ο αδελφός του ήταν παπάς, για καλή του τύχη, το πέσιμό του το ανέκοψε ένας κορμός δέντρου και πιάστηκε απ'αυτόν, ακριβώς στο χείλος του χάους. Εκεί περίμενε μέχρι να φύγουν οι εκτελεστές του. Τα κατάφερε και έφτασε μέχρι απάνω και απομακρύνθηκε αρκετά από την απέναντι όμως μεριά, από εκείνη που τους είχαν φέρει. Αφού προχώρησε κάμποσο και έφτασε σε μια στάνη έξω από το μικρό χωριό Αργιάδα, κρύφτηκε μέσα σε κάτι λιθάρια, έτσι γυμνός όπως ήταν.

Μια θεια μου, που είχε βγει να μαζέψει τα γίδια και πέρασε από κοντά του, την είδε, της φώναξε και της είπε τι ακριβώς συνέβη. Γύρισε τότε η θειά μου τρομαγμένη στη στάνη και το λέει στον άντρα της. Εκείνος έτρεξε αμέσως και τον βρήκε. Ήταν σε άσχημη ψυχική κατάσταση.

Παρακαλώντας λέει στον θείο μου :

- Αν πέρασες και εσύ από κολυμβήθρα με γλυτώνεις, αν θέλεις αδελφέ μου. - Μην φοβάσαι, τον καθησύχασε ο θείος μου θα σε γλυτώσω.

Του πήγε ρούχα και αργά το βράδυ τον πήγε και τον έκρυψε σε μια σπηλιά κάτω στο ποτάμι. Εκεί έμεινε 7 ημέρες και εγώ του πήγαινα κάθε μέρα φαγητό. Μετά από δω ο θειος μου κατάφερε να τον φυγαδεύσει στην Κόπρενα και από κει με καΐκι κατέφυγε, με τον ΕΔΕΣ, στην Κέρκυρα και έτσι γλύτωσε. Αργότερα κατά το 2ο αντάρτικο, επέστρεψε ο Μήτρος εδώ και βρήκε το γυφτο-Σταύρο στο εργαστήρι του, φορούσε το κουστούμι του, αυτό που του είχαν πάρει πριν τον ρίξουν στην Τρύπα. Το ξύλο που έφαγε..."

Ο Θεός ας αναπαύσει τις ψυχές των...

Η ΣΦΑΓΗ ΤΟΥ ΜΕΛΙΓΑΛΑ

15 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1944

Είναι Σεπτέμβριος του 1944

Οι Γερμανοί φεύγουν αφήνοντας πίσω τους ανοιχτές πληγές αλλά και ανακούφιση διότι το τραγούδι της Ελευθερίας αρχίζει να ακούγεται, να ανεβαίνει και να κατακλύζει βουνά και κάμπους.

Ξαφνικά όμως παγώνουν τα χείλη, διότι ένας νέος εχθρός φαίνεται εις τον ορίζοντα για να δείξει ότι τα βάσανα δεν τελείωσαν ακόμη.

Κι αυτή τη φορά ο εχθρός είναι "Έλληνες".

Τα ξημερώματα της 9ης Σεπτεμβρίου 1944, ημέρα Κυριακή, οι κομμουνιστοσυμμορίται επιτίθενται κατά της Καλαμάτας με δυο Συντάγματα και με χιλιάδες χωρικούς βιαίως επιστρατευμένους. Εις τας 6 το απόγευμα και μετά από μάχη 12 ωρών συντρίβεται η φρουρά της πόλεως, η οποία ελέγχει το πιθανόν σημείον εισβολής και τότε, μετά από αγωνία και απεγνωσμένας προσπαθείας αποφασίζεται η ηρωϊκή έξοδος των πολιτών και των υπερασπιστών από την Καλαμάτα και η πορεία τους προς Μελιγαλά, την σπουδαιοτέραν βάσιν αντιστάσεως των Εθνικοφρόνων εις όλη την Μεσσηνίαν.

Έτσι λοιπόν εις τας 2 το πρωί της 10ης Σεπτεμβρίου ξεκινά μια μεγάλη φάλαγξ αποτελούμενη από πολεμιστάς, αλλά και πολύν άμαχο πληθυσμό προς το Μελιγαλά, ενώ αμέσως μετά οι ελασίται γίνονται κύριοι της Καλαμάτας, σφάζοντας και ρημάζοντας το κάθε τι.

Υπολογίσιμος εχθρός τους τα παληκάρια που αποτελούν το τάγμα Μελιγαλά, αλλά ολίγοι για να αντιμετωπίσουν τα στίφη των αιματοβαμμένων φονιάδων, με επι κεφαλής τον αδίστακτο Άρη Βελουχιώτη, ο οποίος δίνει διαταγή εις τους άνδρες του να μην αφήσουν τίποτα όρθιο.

Το πρωί της 13ης Σεπτεμβρίου 1944 αρχίζει η επίθεσις κατά του Μελιγαλά, όπου ο πληθυσμός του από 3.000 που ήταν, έχει φθάσει την στιγμήν εκείνη εις 7.000 φιλοξενώντας τους Έλληνες όλων των γύρω περιοχών.

Ο Μελιγαλάς κρατάει καλά. Οι γενναίοι Έλληνες πατριώται, πολεμούν νυχθημερόν σαν λιοντάρια.

Εις τας 14 Σεπτεμβρίου, ημέρα της γιορτής του Τιμίου Σταυρού, για

να δείξουν οι κομμουνισταί, περιτράνως, ότι είναι εχθροί και καταστροφείς όλων των αιωνίων αξιών, φθάνουν αλαλάζοντας κοντά εις τα συρματοπλέγματα του στρατοπέδου των Ελλήνων, για να χορτάσουν τις βρωμερές ψυχές τους με αίμα αδελφικό.

Η προσπάθεια των γενναίων πολιορκημένων να ζητήσουν βοήθεια από τους Γαργαλιάνους αποτυγχάνει, καθώς και το σχέδιο τους για έξοδο από το Μελιγαλά, και τέλος, κατόπιν προδοσίας, οι συμμορίται κατορθώνουν και εισχωρούν εις τας γραμμάς των αμυνομένων.

12 το μεσημέρι της 15ης Σεπτεμβρίου 1944. Ο Μελιγαλάς παραδίδεται στα χέρια των εξαγριωμένων ελασιτών με επί κεφαλής τον Άρη Βελουχιώτη με τους μαυροσκούφηδες εγκληματίες καβαλάρηδες του με Σλαβικά ρούχα της Στέπας.

Ακολουθούν σκηνές φρίκης, σκηνές ντροπής για το ανθρώπινο γένος.

Αμέσως σφάζονται 41 τραυματίαι εις το Νοσοκομείον με όλο το ιατρικό προσωπικό. Αθώα γυναικόπαιδα και γέροι κομματιάζονται εις τους δρόμους, έγκυοι γυναίκες ξεκοιλιάζονται, κοπέλες βιάζονται κτηνωδώς. Η Ελληνική σημαία κατεβαίνει από την Κοινότητα και εις την θέσιν της βάζουν ένα κόκκινο πανί.

Εις τας 16 Σεπτεμβρίου φυλακίζονται όσοι απέμειναν ζωντανοί, ενώ τα γυναικόπαιδα κλείνονται χωρίς νερό και φαΐ σε διάφορα υπόγεια. 18 έγκριτοι Καλαματιανοί, οι οποίοι ατυχώς εγλύτωσαν, οδηγούνται εις την Καλαμάτα, όπου κατακρεουργούνται και τους κρεμούν εις τα πολύφωτα του Δημοτικού φωτισμού της κεντρικής πλατείας της Καλαμάτας.

Τέλος όλοι οι φυλακισμένοι οδηγούνται δεμένοι, ανά τρεις, 2 χιλιόμετρα έξω του Μελιγαλά εις την μεγάλη δεξαμενή, γνωστή ως πηγάδα, όπου με τα φοβερά σύνεργα βασανιστηρίων, όπως πριόνια, τσεκούρια, τσουγκράνες, μαχαίρια, κονσερβοκούτια, κατασφάζονται και πετιούνται μέσα εις την "πηγάδα" μαζί με πολλούς ζωντανούς, μπροστά εις τα τεράστια από φρίκη και σπαραγμό μάτια των οικογενειών τους, οι οποίες υποχρεώθηκαν να παρακολουθήσουν τα βασανιστήρια και την σφαγήν των οικείων τους.

Η σελίς αυτή της Ιστορίας μας είναι ντροπή και παραφωνία μεταξύ των άλλων ενδόξων σελίδων της. Είναι όμως οδυνηρή διδαχή για το σήμερα, για το αύριο, για το πάντοτε.

Τιμή και δόξα και ευγνωμοσύνη εις αυτούς, που με το αίμα τους κράτησαν το όνομα του "Έλληνος" ψηλά, καθαρό, άσπιλο. Και τέτοιοι είναι και οι 1500 ένδοξοι νεκροί του Μελιγαλά.

Πρέπει λοιπόν να τιμάται η μνήμη των θυμάτων του Μελιγαλά για να μας θυμίζει τον άδικο χαμό τους, αλλά και την βαρβαρότητα των ανθελλήνων σφαγέων τους;

Ο ρόλος του ΚΚΕ κατά την Εθνική Αντίσταση

Η 3η Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ

Ο εκδοτικός οίκος "ΓΛΑΡΟΣ" εξέδωσε τα πρακτικά της "3ης Συνδιάσκεψης του ΚΚΕ" η οποία έγινε εις το ΤΙΜΠΙΣΙ της Ρουμανίας από 10-14 Οκτωβρίου 1950, τα οποία χαρακτηρίζει ως "άγνωστα πρακτικά μιας σκηνοθετημένης δίκης εναντίον των πρώτων κομμουνιστών της αμφισβήτησης". Σύμφωνα με αυτά τα πρακτικά, ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ κ.Χαρίλαος Φλωράκης ή καπετάν Γιώτης, κάνοντας την αυτοκριτικήν του δια τα λάθη και τας παραλείψεις "του αγώνα", μεταξύ των άλλων αναφέρει τα εξής εξόχως αποκαλυπτικά:

Σελίς 86: Πως εξηγείται σύντροφοι, όταν τρεις φορές διαλύσαμε τον Ψαρρό πρωτοβουλιακά και τις τρεις φορές μας βάζανε και μιλούσαμε στα χωριά και τις πόλεις της Δωρίδας και Παρνασίδας "λάθος, φταίξαμε, συγχωρείστε μας, ο Ψαρρός είναι πατριώτης, θα τον βοηθήσουμε να ξανακάνει τον προδοτικό στρατό του". Και πραγματικά τον βοηθήσαμε και ο Ψαρρός ξαναγινότανε.

Σελίς 86: Είναι ολοφάνερο, χτυπητό, οτι στον πρώτο ένοπλο αγώνα της κατοχής χάσαμε την εξουσία γιατί εφαρμόσαμε αντίθετη γραμμή απο εκείνη που θεμελιώθηκε με την 6η ολομέλεια του 1934.

Με την ομολογίαν του αυτή ο Φλωράκης έρχεται να επιβεβαιώσει δύο γεγονότα:

1ον. Το τραγικότερο έγκλημα του ΚΚΕ κατά την κατοχήν, δηλ. τας τρείς διαλύσεις του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων και την δολοφονία του συνταγματάρχου Ψαρρού και των 300 συμπολεμιστών του, πράξεις που έγιναν πρωτοβουλιακά, όπως παραδέχεται αυτός.

2ον. Ότι ο ένοπλος αγώνας του ΚΚΕ κατά την κατοχήν απέβλεπε εις την κατάληψην της εξουσίας και όχι ασφαλώς εις την απελευθέρωσιν της πατρίδος. Προς επιτυχίαν του σκοπού αυτού το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ του οποίου το ΚΚΕ αποτελούσε τον εγκέφαλον και την σποδυλική στήλην, προέβαινε εις την εκτέλεσιν παντός "μη μεθ' ημών" πατριώτου και εις την διάλυσιν όλων των άλλων αντιστασιακών οργανώσεων.

ΤΙ ΣΤΟΙΧΙΣΕ Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΚΚΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Εις την γεωργίαν Δρχ. Νέαι 821.200.000 Εις την κτηνοτροφίαν " " 714.700.000

Εις τα δάση " " 231.800.000 Εις την βιομηχανίαν " " 32.200.000

Εις τας επιχ/σεις κοινής ωφελείας " " 38.600.000 Εις το οδικόν δίκτυον " " 31.700.000

Εις τους σιδηροδρόμους " " 30.900.000 Εις αυτοκίνητα " " 8.300.000

Εις ΤΤΤ " " 29.500.000 Εις οικοδομάς " " 284.000.000 Εις οικοσκευάς " " 286.30.000

Εις τρόφιμα και είδη εμπορίου " " 165.000.000 Εις δημ. υπηρεσίας Τραπέζας κλπ.. " " 11.600.000

Σύνολον ζημιών εις νέας δρχ. " " 3.685.800.000

Άλλες συνέπειες του συμμοριτοπολέμου

Εις τας χώρας όπισθεν του Σιδηρού Παραπετάσματος απήχθησαν περί τας 20.000 ιδιωτών και 28.000 Ελληνοπαίδων οι οποίοι υπέστησαν και υφίστανται συστηματικόν αφελληνισμόν δια να χρησιμοποιηθούν εν καιρώ εναντίον της πατρίδος των.

Εις το εσωτερικόν της Ελλάδος 700.000 ηναγκάσθησαν να εγκαταλείψουν τας οικίας των. Την περίθαλψιν των ανέλαβε το κράτος καθ' όλην την διάρκειαν του συμμοριτοπολέμου και δια πολλούς εξ αυτών μακρόν διάστημα μετά τον συμμοριτοπόλεμον.

Εκ της συνολικής εκ. 440 εκατομμυρίων δολλαρίων συμβολής του Σχεδίου Μάρσαλ 1948-52 εις το πρόγραμμα ανασυγκροτήσεως τα 85% διετέθησαν δια την κάλυψιν των εκ του συμμοριτοπολέμου ζημιών. Αι δαπάναι μόνον δια την περίθαλψιν και την στέγασιν των συμμοριοπλήκτων ανήλθον εις το ποσόν των 785.100.000 δραχμών και 32.366.700 δολλαρίων.

TO K.K.E &

O ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ

Ο Εμφύλιος της κατοχής ήταν μια άλλη περίπτωση με πρωταγωνιστές όχι πλέον πρόσωπα αλλά ένα ολόκληρο κόμμα που θέλησε να εκμηδενίσει όλους τους άλλους: Το ΚΚΕ.

Τα κομμουνιστικά κόμματα παγκοσμίως είχαν, ως γνωστόν, οργάνωση και ιδεολογία ακραιφνώς επαναστατική. Πιστεύοντας ότι εκφράζουν τα συμφέροντα της εργατικής τάξης απέβλεπαν στη με βίαια μέσα κατάλυση της αστικής δημοκρατίας και την εγκαθίδρυση δικτατορίας "του προλεταριάτου" σαν πρώτο βήμα για τη διαμόρφωση της αταξικής Κοινωνίας. Για τους κομμουνιστές ο κύριος εχθρός ήταν ο ταξικός, σύμφωνα δε με τη Λενινιστική αντίληψη, (που εφαρμόστηκε όχι λίγες φορές), δυναμικές μειοψηφίες κτυπώντας τη κατάλληλη στιγμή, μπορούσαν να κατακτήσουν την εξουσία και να τη διατηρήσουν στο διηνεκές.

Στα χρόνια του μεσοπολέμου το ΚΚΕ, φρόντισε από νωρίς να δείξει τη ταυτότητά του με την οξύτητα των διακηρύξεων του και τη προβολή, εκ του μη όντος, Μακεδονικού ζητήματος αλλά η απήχηση του στο λαό ήταν περιορισμένη γεγονός που το καθιστούσε

περίπου ακίνδυνο. Στην κατοχή όμως δόθηκε -στο ΚΚΕ- η μεγάλη ευκαιρία γιατί τότε εκμεταλλευόμενο άριστα και έγκαιρα τις συνθήκες που είχαν διαμορφωθεί επέτυχε όχι μόνο ν' αναδιοργανωθεί αλλά και να ενισχυθεί σημαντικά χρησιμοποιώντας τη προμετωπίδα του ΕΑΜ, που προσήλκυσε πολλούς πατριώτες, μη κομμουνιστές, στις γραμμές του. Όταν δε εξοπλίστηκε, ο εμφύλιος ήταν νομοτελειακά αναπόφευκτος.

Πρώτο βήμα (ή πρώτος γύρος) η εξουδετέρωση όλων των άλλων αντιστασιακών οργανώσεων αλλά και των μονάδων της Μέσης Ανατολής ώστε μετά την αποχώρηση των Γερμανών να καταλάβει, χωρίς δυσκολίες την εξουσία.

Θα πρέπει δε να εξαρθεί ιδιαίτερα ο ρόλος του Γ. Καρτάλη, του πρωτομάρτυρα Δ. Ψαρρού αλλά και άλλων στελεχών της ΕΚΚΑ όπως του συγγραφέα του παρόντος που πάσχισαν, αν και γνώριζαν το ΚΚΕ και τις μεθόδους του, να διαφυλάξουν μέχρι τέλος την Εθνική Ενότητα και ν' αποτρέψουν τον Εμφύλιο σπαραγμό, χωρίς βέβαια να το καταφέρουν. Έτσι άνοιξε ο μεγάλος και αποτρόπαιος κύκλος αίματος, που τυπικά μεν έκλεισε το 1949, με τη συντριβή του ΚΚΕ, αλλά οι μετασεισμικές δονήσεις που ακολούθησαν δοκίμασαν το Ελληνικό Πολιτικό Τοπίο γι' αρκετές ακόμα δεκαετίες.

Η Ιστορία όμως έχει πλέον αποφανθεί και για τον τρίτο Ελληνικό Εμφύλιο, χρεώνοντας ολόκληρη την ευθύνη στο ΚΚΕ. Άλλωστε μετά τη κατάρρευση, το 1989 και μετέπειτα, του υπαρκτού Σοσιαλισμού, επήλθαν (και συνεχίζονται) κοσμογονικές μεταβολές στον πολιτικό χάρτη, της Ευρώπης κυρίως, αλλά και στα πλείστα των κομμουνιστικών κομμάτων της υδρογείου. Τα οποία εγκατέλειψαν τη Μαρξιστική - Λενινιστική θεωρία, γκρέμισαν τα παλιά τους είδωλα και ουσιαστικά απεκήρυξαν τον επαναστατικό τους χαρακτήρα, τα περί δικτατορίας του προλεταριάτου και πολλές άλλες ακραίες πράξεις ή τοποθετήσεις.

Ορισμένα μάλιστα προχώρησαν περισσότερο, όπως το Ιταλικό το οποίο ανέκαθεν διέθετε τη πιο εξελιγμένη σκέψη, αλλάζοντας ακόμα και το τίτλο τους. Όλα όμως, χωρίς εξαίρεση, διέρχονται δεινή κρίση ταυτότητος και συρρίκνωσης της βάσης τους, ενώ τα λίγα που διατηρούνται ακόμα στην εξουσία (Β. Κορέα, Κούβα) αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης, δικά τους αλλά και του λαού τους. Είναι όμως βέβαιο ότι αργά ή γρήγορα θα βρουν το βηματισμό τους τουλάχιστον όσα καταφέρουν να τον συγχρονίσουν με τις απαιτήσεις της εποχής του 2000 που ανατέλλει. Και κινηθούν στα πλαίσια της πολυκομματικής δημοκρατίας, συμπαρατασσόμενα όπως πάντα με τα οικονομικώς ασθενέστερα στρώματα του πληθυσμού.

Δυστυχώς το ΚΚΕ, για την ακρίβεια ότι απέμεινε από αυτό μετά τις δύο διασπάσεις που υπέστη το 1968 και το 1990, εξακολουθεί να περιλαμβάνεται στα λίγα εκείνα που δίνουν απέλπιδα μάχη οπισθοφυλακών προσπαθώντας να διαφυλάξουν τη ξεφτισμένη και ξεπερασμένη εικόνα της Κομμουνιστικής ορθοδοξίας, χάνοντας όμως καθημερινά ολοένα και περισσότερο έδαφος (και οπαδούς). Ειδικά το ΚΚΕ παλεύει με νύχια και με δόντια να παραχαράξει την Ιστορία και την Ετυμηγορία της (αν είναι δυνατόν!) και να προκαλέσει σύγχυση, αναφορικά με τη προσφορά του στην Αντίσταση, τα δεινοπαθήματα του από τις δυνάμεις του Ιμπεριαλισμού, του ντόπιου και ξένου Κεφαλαίου, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του ΝΑΤΟ κλπ., προβάλλοντας κάποια συνθηματολογικά εφευρήματα που δεν πείθουν περισσότερους από το 5% που το ακολουθούν.

Έχει όμως επιτύχει την αποδοχή της θεωρίας του περί "εορτών μίσους" εφόσον το επίσημο κράτος (κάκιστα) έχει πάψει να εκπροσωπείται στα μνημόσυνα των πεσόντων των

Εθνικών δυνάμεων, δίνοντας την εντύπωση ότι δεν τιμά και δεν αναγνωρίζει τη θυσία τους. Θυσία που επέτρεψε στους σημερινούς Έλληνες να διαβιώνουν σ' ένα ελεύθερο, δημοκρατικό και ανεπτυγμένο (όπως όλα δείχνουν ότι συμβαίνει) κράτος. Αλλά ποίο μίσος πλέον υπάρχει όταν ο κομμουνιστικός κόσμος του τότε, με όλες του τις αμαρτίες και τον ιδεολογικό του εξοπλισμό έχει ήδη καταποντιστεί στα μαύρα νερά της Ελληνικής ιστορίας;

Ακόμα και για το σημερινό ΚΚΕ, προβλέπεται ότι δεν θα βραδύνει η ευθυγράμμιση του με τ' αριστερά κόμματα της συνεχώς διευρυνόμενης Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οπότε είναι πιθανό ν' αποκηρύξει με τη σειρά του τον παλιό κακό του εαυτό. Κάτι τέτοιο όμως ελάχιστη σημασία έχει τώρα πια. Πολύ περισσότερο σημαντικό είναι ν' απαντηθεί και για το τρίτο Εμφύλιο το ερώτημα: Γιατί μικρό μόνο μέρος από τους πατριώτες που εντάχθηκαν στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ για να κτυπήσουν τον κατακτητή, το εγκατέλειψαν όταν, μετ' ου πολύ, έγιναν φανεροί οι σκοποί και οι μεθόδοι του; Ενώ αντίθετα το μεγαλύτερο μέρος παρέμεινε μέχρι τέλους στις τάξεις του καταστρέφοντας(τη Χώρα του, όχι τον εχθρό) και καταστρεφόμενο;

Η απάντηση για όλα τα ερωτήματα είναι κοινή:

Οι Έλληνες :

α) παρασύρονται εύκολα (Έλληνες αεί Παίδες) β) Παθιάζονται επίσης εύκολα, αλλά γ) Πολύ δύσκολα αλλάζουν γνώμη επειδή αρνούνται να παραδεχτούν ότι εξαπατήθηκαν ή έστω αστόχησαν στις επιλογές τους. Η ευπιστία, η εμπάθεια και η ισχυρογνωμοσύνη είναι τα τρία αλληλένδετα θανάσιμα (στη κυριολεξία) αμαρτήματα που φαλκιδεύουν, από πολύ παλιά, τα θαυμαστά επιτεύγματα του Ελληνισμού.

Στρατόπεδα ΣυγκεντρώσεωςΤΟΥ ΕΑΜ - ΕΛΑΣ

" ... Πρέπει κάποτε να μάθωμεν ακριβώς και ημείς και η συμμαχική κοινή γνώμη και

η ιστορία πόσους Γερμανούς και πόσους Ελληνας εχει φονεύσει ο ΕΛΑΣ, ο

απελευθερωτικός αγών του ΕΛΑΣ !!! ..."

Γεωργίου Παπανδρέου "Καθημερινά Νέα" - 24ης Μαρτίου 1945

Στην επαρχία Μεσσήνης ήταν δύο στρατόπεδα:

Του Χαλβάτσου στην Κάτω Μεσσήνη και της Γαράτσας στην Άνω Μεσσήνη,

που είχαν την ονομασία Νέα Μόσχα.

Το χωριό Χαλβάτσου (σημερινό Κεφαλόβρυσο) είναι ορεινό μεταξύ επαρχιών Τριφυλίας - Μεσσήνης. και το στρατόπεδο βρισκόταν σε οροπέδιο έξω από το χωριό. Εδώ έγκλειστοι ήταν από την Καλαμάτα καθώς και άτομα του Ελληνικού Στρατού από τον Αετό Τριφυλίας. Μετά τα βασανιστήρια τους δολοφονούσαν και τα πτώματα τα έριχναν σε ένα σβησμένο ασβεστοκάμινο. Μεταξύ των δολοφονημένων και ο ιερέας του χωριού Φλώκας, Ιωάννης Γαραζιώτης. Την Μεγάλη Παρασκευή 1944 το Τάγμα Ασφαλείας Μελιγαλά με επικεφαλής τον ταγματάρχη Στούπα ελευθέρωσε 450 (!!) κρατουμένους μεταξύ των οποίων και μικρά παιδιά. Εκεί έμαθαν ότι στη θέση «Προφήτης Ηλίας» ήταν αρκετά άτομα φυλακισμένα μέσα σε ένα εξωκλήσι, που το ονόμαζαν «στρατόπεδο της Ποταμιάς», όπου τα ελευθέρωσαν και αυτά.

Στο δήμο Φαρών Αχαΐας είναι τρία χωριουδάκια, Μπούμπα, Κούμανι, Φλώκα

σε μικρή απόσταση μεταξύ τους.

Εδώ η επιτροπή ΕΑΜ Αχαΐας εγκατέστησε στρατόπεδα που ενέκλειε τους συλλαμβανόμενους από την περιοχή Αχαΐας, καθώς και ανθρώπους που φιλοξένησαν συμμάχους Άγγλους από τις περιφέρειες Ηλείας και Καλαβρύτων. Αλίμονο σε όποιον τύχαινε να είναι σπιτονοικοκύρης Άγγλου στρατιωτικού. Η κατηγορία «εχθρός του λαού» και «πράχτορας» ήταν αρκετή για εγκλεισμό στο στρατόπεδο, βασανιστήρια και εκτέλεση. Λέγεται ότι στα τρία στρατόπεδα δολοφονήθηκαν 300(!!!) άτομα, μεταξύ των οποίων ο Ιωάννης Πολίνης, δικηγόρος Πατρών, και τα δυο αδέρφια Παναγ. και Κων/νος Φλογερός που είχαν μύλο. Στρατοπεδάρχες υπηρέτησαν κατά καιρούς ο Ζαχαρίας Ζαχαριάδης από το Ικόνιο της Μικράς Ασίας με βοηθούς εκτελεστές τον Απόστολο Συνούρη. Παναγιώτη Σπυρόπουλο, Καλυβωκά και μερικούς άλλους. Γενικός ανακριτής και ανώτερος επόπτης των τριών αυτών στρατοπέδων ήταν ο Βρασίδας Μακρής από τα Λαγκάδια Γορτυνίας.

Τόσες βαρβαρότητες και. φόνοι έγιναν, ώστε το ΚΚΕ διέγραψε τον Βρασίδα Μακρή και τον Παναγιώτη Σπυρόπουλο για εγκληματική διαστρέβλωση της κομματικής γραμμής. Ιδού το κείμενο της διαγραφής όπως δημοσιεύθηκε σε κομματικό έντυπο της 22-10-44:

«Ο Βρασ. Μακρής, σαν πρώτος Γραμματέας της Περιφερειακής επιτροπής Αχαΐας, ήλθε σε αντίθεση με την κομματική γραμμή, χρησιμοποίησε εναντίον των πολιτών μέθοδες, που όχι μόνον δεν έχουν σχέση με την ηθική και την συμπεριφορά τον κομμουνιστή, μα είναι τελείως αντίθετες με το πνεύμα τον κομμουνιστικού κόμματος, αν και οι περισσότεροι από τους πολίτες ήταν ανακατεμένοι με προδοτικές πράξεις. Η συμπεριφορά τον Βρασίδα Μακρή παρουσίασε το κόμμα μας σαν αποτελούμενο από βαρβάρους. Ο Παναγιώτης Σπυρόπουλος, που αντιπροσώπευσε την κομματική επιτροπή της περιοχής Πελοποννήσου ΚΕΠΠ στο Νομό Αχαΐας, όχι μόνο δεν πήρε αμέσως τα απαραίτητα μετρά δια το σταμάτημα αυτών των μεθόδων, μα τις ενέκρινε και δεν ενημέρωσε την ΚΕΠΠ».

Εν συνεχεία λέει η απόφασης της διαγραφής των από το κόμμα: «Το κομμουνιστικό κόμμα, πρωτοπόρο κόμμα τον λαού αποτελείται από επαναστάτες, που μάχονται με αυτοθυσία κατά του κατακτητή και της αντίδρασης και δεν παρασέρνεται από μεθόδους του εχθρού. Η ΚΕΠΠ εφιστά την προσοχή όλων των μελών της κομματικής οργάνωσης περιοχής Πελοποννήσου δια την καλή συμπεριφορά τους στον κόσμο. Ο κομμουνιστής δεν πρέπει να ξεχνά πως σε κάθε του ενεργεία εμφανίζει το κόμμα. Ακόμα καθίστα προσεκτικούς όλους

τους συντρόφους στη σωστή εφαρμογή της κομματικής γραμμής και τους καλεί να αγρυπνούν δια κάθε διαστρέβλωση αυτής της γραμμής, η καθαρότητα της εφαρμογής της γραμμής τον κομμουνιστικού κόμματος της Ελλάδος είναι καθήκον όλων των μελών και οπαδών τον κόμματος».

Ο δε Κώστας Καραλής στο βιβλίο του που ήδη αναφέραμε γράφει (σελ. 231-33):

«...Δια τα αποτρόπαια αυτά εγκλήματα, που διεπράχθησαν εις τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως Μπούμπα, Κούμανι, Φλώκα εις βάρος εθνικοφρόνων Ελλήνων εξ Αχαΐας, δια τις συλλήψεις και βασανιστήρια προσώπων ανηκόντων εις την υπηρεσία της εις Πελοπόννησο δρώσας κατά του εχθρού Διασυμμαχικής Αποστολής και γενικώς δια τις πράξεις βίας εις βάρος Ελλήνων ένεκα της δράσεως των κατά τον εχθρού) παραπέμφθηκαν εις ειδικό δικαστήριο κυρώσεων Συντακτικής πράξεως 6/45 και καταδικάσθηκαν από τον ειδικό δικαστήριο δοσιλόγων εν Πάτρας οι κάτωθι: 1) Θρασ. Κωνσταντίνου, ιατρός, γεν. γραμματέας της Νομαρχιακής Επιτροπής τον ΕΑΜ Αχαΐας, ή οποία αποτελούσε την σπουδαιότερη πολιτική εξουσία - της εν λόγω οργανώσεως. Ο Κωνσταντίνου υπήρξε δυναμικός παράγοντας και σημαίνον στέλεχος τον ΚΚΕ, υπηρέτησε συνάμα και ως Καπετάνιος του 12ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ και μετέπειτα εκλέχτηκε Εθνοσύμβουλος. καταδικάστηκε τον Ιανουάριο τον 1950 εις την ποινή των πρόσκαιρων δεσμών, ως υπεύθυνος δια τα διαπραχθέντα εις τη Αχαΐα εγκλήματα. Εκτός τούτου καταδικάσθηκαν και οι κάτωθι: Ο Σμήναρχος Μίχας, Νικόλαος Τριάντης, Αμαλία Γιαννόπουλου, «η μάνα τον Λαού» από το Μαζαράκι Φαρών, Αλκιβιάδης Καλυβωκάς, Νικόλαος Καρανασόπουλος Βρασίδας Μακρής, Ζαχαρίας Ζαχαριάδης, Απόστολος Συνούρης, Βασίλειος Ροδόπουλος και άλλοι,.. »

Το Μοναστήρι Αγίου Γεωργίου στον Φενεό.

Εξαιτίας των όσων συνέβησαν εκεί το ονόμασαν «Ματωμένο Μοναστήρι».

Βρίσκεται επί του όρους Χελμού, κοντά στο βάραθρο του Φενεού.

Εδώ συγκεντρώνονταν οι αντιφρονούντες Αργολίδος και Κορινθίας. Άρχισε να λειτουργεί κατ αρχήν ως φυλακή όταν το κατέλαβε η ΟΠΛΑ στις 10 Μαρτίου 1943 και το «απελευθέρωσε» από τους μοναχούς, εκτελώντας τους μαζί με τον ηγούμενο τους, εκτός από ελάχιστους. Τους κρατούμενους, οι δολοφόνοι μετά 2-3 ημερών κράτηση τους οδηγούσαν στο βάραθρο: Τρύπα Φενεού, 6 χιλιόμετρα από το μοναστήρι, και άλλους μεν τους εκτελούσαν χτυπώντας τους στο κεφάλι με τον κωδωνοκρούστη (γλωσσίδι της καμπάνας), άλλους τους έσφαζαν και τους έριχναν στο βάραθρο. Κάποιοι δε ριφθήκανε ημιθανείς!

Οι ντόπιοι κάτοικοι μιλούν για κάποιον σφαγέα Πρόβα ο οποίος παρηγορούσε τα θύματα του ότι «είναι καλό μαχαίρι και δεν θα καταλάβουν τίποτα»!, πρόσταζε δε να πάρουν τέτοια θέση ώστε να μην λερωθεί από τα αίματα τους!! Δεν κατόρθωσα να διασταυρώσω από άλλες πηγές την πληροφορία αυτή. Αδυνατώ να πιστέψω τον αριθμό των εκτελεσμένων εκεί. Μεταξύ αυτών ο ιερέας Χαρλαύτης με τα δύο παιδιά του, ο ιατρός Αριστείδης Παπαδημητρίου. η Στάικου Βασίλω 30 ετών από το Βαλτέτσι με τα 4 κορίτσια της, 11 έως 18 ετών. Κάθε χρόνο γίνεται από τους συγγενείς μνημόσυνο των νεκρών και πρέπει να παρευρίσκεται το επίσημο κράτος. Με ποιο δικαίωμα κάποιοι τους κατηγορούν για «εορτές μίσους» την στιγμή που αυτοί κάνουν μνημόσυνα σε ήρωες τους υπεύθυνους για τόσους φόνους: Δυστυχώς είναι πολύ

προκλητικοί και αυτοί εμποδίζουν την λήθη.

Στρατοπεδάρχης κατ αρχάς ήταν κάποιος Καπετάν Χανιώτης, μετά ο αξιωματικός του ΕΛΑΣ Καπετάν Σερμπένης με βοηθούς εκτελεστές τους Καπετάν Σίμο, Σπουργίτη κ.τ.λ.

Υπεύθυνος για τις εκκαθαρίσεις «αντιδραστικών» της Αργολιδοκορινθίας, που τους έστελνε στο στρατόπεδο αυτό ήταν ο Βαγγέλης Ζέγκος, γνωστός ως «Τριαντάφυλλος». Η ΟΠΛΑ επί των ημερών του συνελάμβανε συνέχεια «αντιδραστικούς», δεν δίστασε μάλιστα να στείλει στο εκτελεστικό απόσπασμα ακόμα και μέλη του ΚΚΕ με την κατηγορία ότι είχαν «συμβιβαστικές τάσεις με την αντίδραση». Πάντως μετά τις δολοφονίες, το ΚΚΕ θεώρησε μόνο αυτόν υπεύθυνο και του επέβαλε την «σοβαρή» ποινή ...της διαγραφής από το κόμμα αλλά τον έστειλε στο Μπούλκες της Γιουγκοσλαβίας για να επανέλθει δριμύτερος να «απελευθερώσει.» την Ελλάδα από τον «μοναρχοφασισμό».

Τα γεγονότα δείχνουν ότι οι εκτελεστές στον Φενεό, όπως και άλλοι, είχαν σαν διασκέδαση τις δολοφονίες!!! (Καραλής σ. 235).Για τις δολοφονίες στον Φενεό υπάρχει η κατάθεση ενός σφαγές ΕΑΜίτη του Σαμαρτζή.

Στρατόπεδο Βάχλιας-Γορτυνίας

κοντά στη Κοντοβάζαινα.

Ένα από τα μεγαλύτερα και φημισμένα στρατόπεδα. Άρχισε να λειτουργεί τον Μάρτιο του 1944 στο σχολείο του χωριού οι αίθουσες του οποίου ήταν ασφυκτικά γεμάτες και σταμάτησε τον Μάιο του 1944. Οι άνθρωποι της ΟΠΛΑ με επικεφαλείς τους τρομοκράτες Παπαπουλάκο (Δημήτριο Ανδρικόπουλο) και Αθανασιάδη (Γεώργιο Κουλόπουλο) ενέσκηψαν ως λύκοι στα χωριά της περιοχής και κατά κοπάδια οδηγούσαν στο στρατόπεδο τους «αντιδραστικούς». Μετά από ολιγοήμερη παραμονή και βασανιστήρια οδηγούντο προς εκτέλεση στην χαράδρα της Κατσουλιάς, στα γειτονικά Τρόπαια. Το ποιοι θα εκτελεσθούν το αποφάσιζε κάθε ποιοι, ανάλογα με τις ορέξεις του. ο Στρατοπεδάρχης Καπετάν Δήμος (Διονύσιος Ταλαγάνης).

Μεγάλος και εδώ ο αριθμός των εκτελεσμένων, μεταξύ αυτών ο ιατρός Χαράλαμπος Γιαννόπουλος, ο Λεωνίδας Αποσκίτης, αδελφός βουλευτή και η Ναυσικά Πανταζοπούλου στις 4-5-1944 από την Κοντοβάζαινα. Η περίπτωση αυτή είναι ενδιαφέρουσα. Ελασίτες δολοφόνησαν τον Οκτώβριο του 1943 τον πράκτορα της διασυμμαχικής αποστολής Γεώργιο Φλούδα, φέρανε το πτώμα του προς επίδειξη στην Κοντοβάζαινα και απαγόρευσαν την ταφή του. Η δασκάλα Ναυσικά Πανταζοπούλου το έθαψε χριστιανικώς. Μετά από μερικές μέρες έσβησε από τους τοίχους του σπιτιού της τα σφυροδρέπανα και τις προπαγανδιστικές επιγραφές που την νύχτα είχε γράψει η τοπική οργάνωση του ΕΑΜ. Το «έγκλημα» μεγάλο και η τύχη της περιγράφηκε ήδη. Ο αντισυνταγματάρχης Ματζουράνης, πρώην επιτελάρχης του ΕΛΑΣ, ήταν και αυτός κρατούμενος σ' αυτό το στρατόπεδο και σε αναφορά του περιγράφει πολλές λεπτομέρειες για το τι ακριβώς γινόταν. Περιγράφει μάλιστα και βασανιστήρια με την προσωπική συμμετοχή του Άρη Βελουχιώτη. Επειδή κατάγομαι από την Στερεά Ελλάδα και μάλιστα από μέρη που έδρασε ο Άρης Βελουχιώτης, μου είναι αρκετά γνωστές τέτοιες περιπτώσεις (Μαυρολιθάρι κ.τ.λ.).

Υπεύθυνοι των συλλήψεων και εκτελέσεων ήταν οι Γιώργος Σουλιμιώτης, Κυριάκος

Σαραντίτης ή Σουρής και άλλοι (Καραλής σ. 237).

Σιγουνίου - Λαγοβουνίου - Σουδενών,

περιοχής 20 χλμ, νοτίως των Καλαβρύτων.

Στρατοπεδάρχες ο Δ. Αργυρόπουλος και ο Καπετάν Σίμος. Φαίνεται ότι ο Σίμος πήρε προαγωγή διότι τον είδαμε στο Μοναστήρι Αγίου Γεωργίου Φενεού ως βοηθό του Καπετάν Σερμπένη (Κων. Γληνού). Αυτά τα στρατόπεδα με 200 περίπου ομήρους μετακινήθηκαν με ισχυρή φρουρά της ΟΠΛΑ προς τις ανηφοριές του Αφροδισίου όρους διότι τα Τάγματα Ασφαλείας Πατρών πλησίαζαν προς την περιοχή. Ο δρόμος δύσκολος και όσοι βραδυπορούσαν τουφεκιζόντουσαν ή σπρωχνόμενοι έπεφταν σε παρακείμενο βάραθρο. Τελικά έφθασαν στον πυθμένα της βαθιάς χαράδρας Σωληναρίου και διετάχθησαν να ξεκουραστούν. Οι δήμιοι όμως έστησαν τα πολυβόλα και τους δολοφόνησαν όλους, συνολικά 72 άτομα!!! Μεταξύ αυτών ήταν και 43 νέοι αστυφύλακες, εικοσάχρονα παιδιά που μόλις είχαν βγει από τη σχολή Αθηνών και πήγαιναν να αναλάβουν υπηρεσία στην Πάτρα και στην Κέρκυρα. Δεν είχαν προλάβει να κάνουν καμιά πράξη εναντίον του ΕΛΑΣ έστω και με τα κριτήρια τα δικά του. Το τραίνο που τους μετέφερε το εκτροχίασαν οι αντάρτες την 5-4-1944 στο Δερβένι. (Αλήθεια πόσα τραίνα με Γερμανοϊταλούς εκτροχίασαν οι αντάρτες στην Πελοπόννησο; Στους συναδέλφους τον φονευθέντων έστειλαν οι δολοφόνοι επιστολή που έγραψαν δήθεν οι αστυφύλακες: «Σας στέλνουμε τους συναδελφικούς χαιρετισμούς από την Ελεύθερη Ελλάδα». Η βαρβαρότητα δεν είχε όρια. Μεταξύ των δολοφονημένων ήταν και η Πούλια Χρυσόγελου που είχε αρραβωνιασθεί με κάποιον ο οποίος κατετάγη στα Τάγματα Ασφαλείας Πατρών. Το έγκλημα έγινε στις 16 Απριλίου 1944 (Πάσχα). Φαίνεται ότι εκείνες τις ημέρες τον ΕΛΑΣ τον είχε πιάσει ΑΜΟΚ δολοφονιών διότι εξόντωσε (17-4-44) το σύνταγμα 5/42 του Ψαρρού με πολλούς δολοφονημένους και τον ίδιο τον Ψαρρό βέβαια.

Στρατόπεδα Συρμπανίου.

Οι κρατούμενοι στα στρατόπεδα αυτά απογυμνωνόντουσαν και μετά εκτελούνταν ή δια κτυπήματος στην κεφαλή με σίδηρο όργανο, ή δια κοψίματος καρωτίδας. Μετά οι δήμιοι της ΟΠΛΑ τους έριχναν στα βάραθρα του Αφροδισίου όρους. Στο βάραθρο «Στρογγυλό χωριό» ευρέθησαν πολλά πτώματα σε αποσύνθεση, στο βάραθρο «Απηδιά» ρίχτηκαν την 20-6-44 60 πτώματα, από τα στρατόπεδα Συρμπάνι - Σιγούνι -Σουδενά. Επικεφαλής των δημίων κάποιος Δημήτριος Καπερώνης ή Καπετάν Ατρόμητος. Εδώ συνέβη το εξής καταπληκτικό: Ο ιατρός Αλκιβιάδης Κανελλόπουλος (πολλούς γιατρούς δολοφόνησε ο ΕΛΑΣ, δεν γνωρίζω τον λόγο) από την Κάτω Αχαΐα είδε το μαρτύριο των άλλων εκτελεσμένων και παρακάλεσε τον δήμιο τουλάχιστον να τον τουφεκίσει, για να λάβει από τον «λαϊκό αγωνιστή» Καπετάν Ατρόμητο την απάντηση, ότι το τομάρι του δεν αξίζει ούτε μία σφαίρα!!!

Ο ΕΑΜίτης Τάκης Φλούδας σύνδεσμος του ΕΛΑΣ με την Διασυμμαχική Αποστολή Πελοποννήσου διαφώνησε για όλες αυτές τις δολοφονίες σε συνέδριο Εαμικού Κινήματος στις 2-8-43 παρουσία του «Παπούα». «Ωρίωνα» κ.τ.λ. Έστειλε μάλιστα στην Εαμική ηγεσία Πελοποννήσου την παρακάτω επιστολή που τόνιζε: «Με την τρομοκρατία, φόνους, δολοφονίας αθώων πατριωτών, δεν κάμνετε

τίποτε άλλο παρά να ωθείτε τους Έλληνας προς τους Γερμανούς και να δημιουργείτε ούτω ρεύμα συμπαθείας προς αυτούς. Μην απατάσθε, τόνισε, οι Έλληνες έχουν αισθητήριο και ορθή κρίσιν και αντιλαμβάνονται τόσον το δικό των συμφέρον, όσο και το συμφέρον των συμμάχων των. Εμείς ακόμη μία φορά τείνουμε χέρι αδελφικό και σας καλούμε στον αγώνα της ελευθερίας της Ελλάδος. Ελάτε ν' αγκαλιαστούμε όλοι και, με την βοήθεια των συμμάχων και φίλων μας του εξωτερικού, να πάρουμε τα όπλα δια να διώξουμε τον κατακτητή, που θέλει να αφανίσει τον τόπον μας. Σεβόμεθα την ιδεολογία σας, έχουμε όμως την ιδίαν απαίτηση από σας, να σεβασθείτε και την δική μας ιδεολογία». (Από το βιβλίο τον Κώστα Καραλή σ. 247). Φυσικά απεχώρησε, και το ΚΚΕ τον έγραψε στους μελλοθανάτους του. αλλά δεν πρόλαβε, τον δολοφόνησαν οι Γερμανοί.

Στρατόπεδο Γερακίου Λακωνίας.

Στρατοπεδάρχης ήταν ο Κώστας Απολοδήμος, ιδιαίτερα σκληρός και ανάλγητος, που στο δεύτερο αντάρτικο του ΚΚΕ για την «απελευθέρωση» της Ελλάδας από τον «μοναρχοφασισμό» ήταν αρχηγός Λόχου Πολιτοφυλακής Λακωνίας. Ήταν μεγάλο το στρατόπεδο αυτό σε μία αυλόμαντρα με κρατούμενους από περιοχές Λακωνίας και Νοτίου Αρκαδίας. Ο αριθμός κρατουμένων ήταν σταθερός διότι υπήρχε συνεχής ροή προσερχόμενων και εξερχόμενων για εκτέλεση. Μεταξύ των δολοφονημένων και ο Βουλευτής Αρκαδίας Τουρκοβασίλης, που συνελήφθη τον Οκτώβριο του 1943 (Καραλής σ. 238).

Στρατόπεδα Μονών Βελανιδιάς και Δημιόβης στον Ταΰγετο

κοντά στην Καλαμάτα.

Μικρά στρατόπεδα όπου η ΟΠΛΑ συγκέντρωνε τους συλληφθέντες Καλαμάτας και γύρω περιοχών. Στη μονή Βελανιδιάς έδρευε το τάγμα του ΕΛΑΣ Τάκη Αναστασόπουλου και στη Μονή Δημιόβης το τάγμα του Ηλία Καραμούζη. Πέριξ της μονής Δημιόβης υπήρχαν 36 άταφα πτώματα!!!

Άρνα Λακωνίας, στον Ταΰγετο.

Στρατοπεδάρχης ο Τάκης Κώνστας από την Άρνα. Εδώ εγκλείσθηκαν 50 αντάρτες του Ελληνικού Στρατού(Ανταρτικής οργανώσεως Πελοποννήσου) επί 20ήμερο, μετά τους μετέφεραν στη Βασιλική Ταϋγέτου όπου τους απελευθέρωσαν την 28-8-1943 μετά από συμφωνία για διάλυση του Ε.Σ. Το Στρατόπεδο αυτό συνέχισε να λειτουργεί. Τον Δεκέμβριο του 1943 είναι πάλι γεμάτο και μετακίνησε τους ομήρους του στην περιοχή Καστανιά Αγίου Νικολάου. Νέος στρατοπεδάρχης ο Κων/νος Κίκηρας με βοηθό βασανιστή τον Μιχάλη Καψαλάκο.Χτυπούσαν τους κρατουμένους με αγκαθωτό σύρμα, ξερίζωναν και δόντια. Στο τέλος εκτέλεσαν αρκετούς στη θέση Πηγάδια Αλαγονίας Μεσσηνίας, με ξιφολόγχες!!! Οι δολοφόνοι καταδικάσθηκαν για τις δολοφονικές τους ενέργειες (ο Καψαλάκος δις εις

θάνατον) αλλά τελικά την γλίτωσαν λόγω μέτρων επιείκειας. (Από το βιβλίο «Με το φωτοστέφανο τον Μαρτυρίου» της Τσελεσίλλα - Ιωαννίδου Λαμπέα, σελίδα 89).

Βυτίνας - Γεωργιτσίου.

Στο πρώτο έγκλειστοι ήταν εκατό άτομα του Τάγματος Ασφαλείας Μιστρά με την επωνυμία «Λεωνίδας» καθώς και σημαίνοντες κάτοικοι της περιοχής Σπάρτης .Στο δεύτερο (Γεωργιτσίου) άτομα της ιδίας συνθέσεως. Αυτά τα αιχμάλωτα άτομα είχαν τετράμηνη περιπέτεια. Ήταν κλεισμένοι (κάτοικοι και Τάγματα) από τον φόβο δολοφονιών εκ μέρους του ΕΛΑΣ στο Κάστρο του Μιστρά έτοιμοι να δώσουν μάχη με τους ΕΛΑΣίτες. Τελικά στις 12-10-1944 παρεδόθησαν κατόπιν συμφωνίας ότι ο ΕΛΑΣ δεν θα πειράξει κανέναν. Παρά την συμφωνία οι ΕΛΑΣίτες μόλις τους αφόπλισαν ΕΣΦΑΞΑΝ ΑΜΕΣΩΣ επί του φορείου ευρισκόμενο τραυματία υπολοχαγό Αλέκο Δριβάκη και άλλους τριάντα της διμοιρίας Αγίου Ιωάννου Μιστρά αφού πρώτα τους απογύμνωσαν και τους βασάνισαν μετά τους τουφέκισαν. Αρχηγός του εκτελεστικού αποσπάσματος που διέπραξε αυτές τις δολοφονίες ήταν ο ΕΛΑΣίτης Ναπολέων Παπαγιαννόπουλος.

Τους ανώτερους αξιωματικούς του Τάγματος Ασφαλείας Μιστρά τους έκλεισαν στην έπαυλη Σαρσάνη και ετοιμαζόταν να τους ρίξουν στον &#8230;Καιάδα του Ταϋγέτου εκεί πού πριν 2000 χρόνια οι Σπαρτιάτες έριχναν τα ανάπηρα παιδιά τους.( σημ:Δηλαδή οι «Προοδευτικές - Δημοκρατικές » δυνάμεις θα μας πήγαιναν 2000 χρόνια πίσω. Μήπως δεν μας πήγαν τελικά;) Είχαν όμως τύχη. Διότι πρόλαβε και τους γλίτωσε η Αγγλική μηχανοκίνητη Μονάδα υπό την ηγεσία Άγγλου Ταγματάρχη. Τους μετέφεραν σε φυλακές , σε στρατόπεδο της Βυτίνας ,μετά ξανά σε φυλακές και οι Άγγλοι τους ξαναγλύτωσαν από το ΕΛΑΣίτικο μαχαίρι. Αποφυλακίστηκαν την 5-3-1945 από τις νόμιμες αρχές της Ελλάδος και πήγαν κατ ευθείαν στην Μητρόπολη Σπάρτης όπου χωροστατούντος του Μητροπολίτου έγινε δοξολογία ενώπιον χιλιάδων λαού.

Χάραδρο Κυνουρίας, κοντά στο Άστρος.

Ήταν στο Δημοτικό σχολείο του χωριού με 200 περίπου κρατουμένους της περιοχής Τριπόλεως, όλων των επαγγελμάτων και ηλικιών. Άλλα βασανιστήρια εγένοντο δημοσίως να βλέπουν όλοι οι κρατούμενοι και άλλα στη θέση «Γουρνάκι», 300 μέτρα μακριά από το χωριό. Διοικητής κάποιος Κων/νος Ζησιάδης, με ανταρτοδίκες-βασανιστές τον Καπετάν Παύλο (Μπουζάνη). Καπετάν Κυριάκο και Καπετάν Λέων. Ο Καπετάν Λέων έχει γραφεί, χωρίς να το επιβεβαιώσω από άλλες πηγές, ότι δεν ήξερε καλά ελληνικά. Εδώ δολοφονήθηκαν πέντε άτομα, μεταξύ των οποίων και ο Ιωάννης Βουγιουκλάκης, πατέρας της ηθοποιού Αλίκης Βουγιουκλάκη. Δεν συμπαθούσε το ΕΑΜ γι αυτό η ΟΠΛΑ τον συνέλαβε σε ένα χωριό της Κορινθίας όταν προσπαθούσε να ανταλλάξει ρούχα με λίγα τρόφιμα, αρχές Δεκεμβρίου 1943. Τον βασάνιζαν πολλές μέρες σε καθημερινή βάση. Μετά από σκληρό βασανισμό έμεινε αναίσθητος και εντός του σχολείου, παρουσία όλων του έβγαλαν τα χρυσά δόντια με την τανάλια!!! Τον μετέφεραν στις 31-12-1943, δυο χιλιόμετρα έξω από το χωριό στη θέση Διάσελα και μαζί με τους Αναστάσιο Κανάβαρο, Σαράντο Πουρνάρα, Τάκη Κουγιούρα και Γεώργιο Τράκα τους έριξαν σε ένα λάκκο και τους δολοφόνησαν με πέτρες!!! (όπως τον Άγιο Στέφανο). Η αγανάκτηση των κατοίκων

ήταν μεγάλη αλλά λόγω τρομοκρατίας δεν μπορούσαν να την εκδηλώσουν. Γι&#8217; αυτό το στρατόπεδο το μετέφεραν τον Ιανουάριο του 1944 στη Μονή Ορθοκωστάς (Εορτακουστής) και μετά στη Μαύρη Τρύπα, όπου τον Φεβρουάριο του 1944 ελευθέρωσε τους κρατουμένους Γερμανικό απόσπασμα και οι κρατούμενοι έπεσαν και φίλησαν τα πόδια των Γερμανών. Αυτή ήταν η κατάντια του «απελευθερωτή» ΕΛΑΣ, να προτιμούν οι Έλληνες τους Γερμανούς παρά την «Ελευθερία» που τους προσέφερε!! (Χρήστος Ζαλικώστας. «Χρονικό της Σκλαβιάς». σ. 178).

Μελιγαλά.

Προσωρινό στρατόπεδο διότι σε λίγες μέρες άδειασε, θα δούμε πώς.: Μπεζεστένι σημαίνει «υπαίθριο παζάρι» και είναι ένας μαντρότοιχος δίπλα στο Σ. σταθμό Μελιγαλά. που γινόντουσαν εμποροπανηγύρεις, Εδώ συγκεντρώθηκαν οι λίγοι εναπομείναντες άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας Μελιγαλά και Καλαμάτας μετά την ήττα τους στη μάχη του Μελιγαλά, καθώς και πάρα πολλά άτομα που φοβούντο την δράση του ΕΛΑΣ και του Άρη Βελουχιώτη. Οι άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας ήταν μία μικρή μειοψηφία. Ο συνολικός αριθμός όλων των Ταγματασφαλιτών πριν την μάχη ήταν 800 άτομα. Ο Βελουχιώτης είχε εκδώσει την υπ' αριθ. Ε.Π.Ε. 330/15-9-44 διαταγή «Πας συλλαμβανόμενος Ταγματασφαλίτης θα τουφεκίζεται επί τόπου», και οι ΕΛΑΣίτες πειθάρχησαν στην διαταγή του. Συνεπώς ο αριθμός ήταν πολύ λιγότερος από 800 άτομα λόγω απωλειών στη μάχη και της εκτελέσεως των αιχμαλώτων. Παρόλα αυτά στο Μπεζεστένι βρέθηκαν στοιβαγμένα 2.000 άτομα, όλων των ηλικιών, από μωρά μέχρι γέρους. Γι' αυτό λοιπόν καταρτίστηκε μία επιτροπή από τους ΕΑΜίτες Βασίλειο Μπράβο, Γιάννη Καραμούζη και άλλους για εκκαθάριση του στρατοπέδου. Πράγματι απελύθησαν πολλά γυναικόπαιδα, αλλά μερικά από αυτά μόλις βγήκαν έξω σκοτώθηκαν από διάφορους ΕΛΑΣίτες.

Πολλοί αξιωματικοί και στρατιώτες των Ταγμάτων συγκεντρώθηκαν στο χωριό Μερόπη δίπλα στο Μελιγαλά. στη μάντρα του «Κριμπά». Μεταξύ των κρατουμένων στο Μπεζεστένι και ο Περικλής Μπούτος με τα δύο του παιδιά, πατέρας του πολιτευτή Γιάννη Μπούτου, ενώ στη Μερόπη ήταν ο κατοχικός Νομάρχης Μεσσηνίας Περωτής. Ο Γιάννης Καραμούζης μαζί με τον Βασ. Μπράβο συγκρότησαν εκτελεστικά αποσπάσματα του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ υπό την διοίκηση του Μάτζαρη και του Ν. Μητροπούλου. Αλλά ας αφήσουμε τον ίδιο τον Γιάννη Καραμούζη να μας τα διηγηθεί από το βιβλίο του «Πατριώτες και προδότες στο Μωριά!».

«Ο Άρης με τον υπασπιστή τον Τζαβέλα και 4-5 μαυροσκούφηδες επεσκέφθη στο χωριό Μερόπη τους Ταγματασφαλίτες που δεν είχαν εκτελεσθεί. Τους έγδυσε και ο ίδιος προσωπικώς έδωσε το σύνθημα για άγριο ξυλοδαρμό μέχρι αίματος. Μόλις βράδιασε τους παρέδωσε στους μαυροσκούφηδες και με την βοήθεια και άλλων ανταρτών σφαγιάσθηκαν όλοι, λίγο έξω από την Μερόπη». (σελ. 74).

Κάποιος άλλος αναφέρει ότι ο Τζαβέλας σκότωσε μερικούς πατώντας τους στα κεφάλια με τις αρβύλες του!!! Για το τι έγινε στο «Μπεζεστένι». θα αφήσουμε πάλι τον ίδιο να μας τα διηγηθεί:

«Εθεωρείτο δείγμα αφοσιώσεως και πίστεως στο κόμμα η αυτοπρόσωπος εκτέλεση κρατουμένων ή η σύμπραξης και η συμβολή δια την' εκτέλεση. Οι οργανωθείς είχαν διαπαιδαγωγηθεί σ' αυτό το πνεύμα. Πολλές οργανώσεις, για να φανούν «πρότυπα» καλών και πιοτών κομματικών οργανώσεων ζητούσαν

και φυσικά έπαιρναν τους συγχωριανούς των να τους «δικάσουν» και να τους εκτελέσουν στα χωριά τους. Το παράδειγμα το έδωσε η οργάνωση Οιχαλίας και Μερόπης. Πήραν τους συγχωριανούς των και εκεί με πανηγύρια και χορούς τους εκτέλεσαν. Το παράδειγμα τους το μιμήθηκε και το Νησί: Πήραν 13 από τον Μελιγαλά τους οδήγησαν στο κέντρο της πόλεως Μεσσήνης και εκεί με χορούς και τραγούδια - αντιγραφή των κανιβάλων - τους εκτέλεσαν» (σελίς77).

Σημείωση. Αυτοί οι κανίβαλοι που αναφέρει Γ. Γραμματέας του ΕΑΜ Μεσσήνης σίγουρα αναγνωρίζονται από το ΚΚΕ ως «λαϊκοί ήρωες». Το επίσημο όμως Κράτος, ήθελα να ήξερα. τους χορηγεί συντάξεις «Εθνικού Αντιστασιακού»; Δεν γνωρίζω τι ακριβώς έπραξαν οι 13 εκτελεσθέντες με αυτό τον τρόπο, πάντα οι εκτελεστές έφεραν την ανθρωπότητα χιλιάδες χρόνια πίσω!!! Δεκαοκτώ όμως άτομα εκτελέσθηκαν κατ' άλλον τρόπον, ας δούμε πως:

«Μεταξύ των αιχμαλώτων τον Μελιγαλά ήσαν πολλοί πολιτευτές και μερικοί αξιωματικοί Ήταν πρόσωπα που η εκτέλεση των υπό κάποια «μορφή νομιμότητας» δηλαδή δι' ανταρτοδικείων. αφού δεν είχαν εκτελεσθεί κατά την «μάχη», Ίσως να δημιουργούσε ζητήματα στο κόμμα. Γι' αυτό βρέθηκε τρόπος «ανεύθυνου» εκτελέσεως των. Κατά πρόταση τον Βασ. Μπράβου, που υιοθετήθηκε από τον Κουλαμπά, θα μεταφερόντουσαν στην Καλαμάτα. Εκεί θα είχε προετοιμασθεί «αγανακτισμένο» πλήθος και θα τους εκτελούσε. Πράγματι την 16 Σεπτεμβρίου ξεχωρίστηκαν 18 άτομα δια να μεταφερθούν στη Καλαμάτα. Η κομματική όμως οργάνωση της Καλαμάτας δεν μπόρεσε να οργανώσει καλά και να προετοιμάσει τους «αγανακτισμένους». Γι' αυτό ειδοποίησε και ανεβλήθη, δια την επομένη, η μεταφορά των εις την Καλαμάτα. Η ΕΑΜική εφημερίδα "Ελεύθερη Μεσσηνία» στις 17 Σεπτεμβρίου αντέγραφε την είδηση ότι πρόκειται το απόγευμα να μεταφερθούν στην Καλαμάτα οι αρχηγοί των Ταγμάτων. Οι κομματικές οργανώσεις κινητοποίησαν τα μέλη τους και τους οπαδούς των ώστε σε ορισμένη ώρα να ευρίσκονται σε καθορισμένο μέρος των Καλαμών δια να «υποδεχθούν» τους αρχηγούς των Ταγμάτων. Το απόγευμα της 17 Σεπτεμβρίου, 18 εκ των αιχμαλώτων, μεταξύ των οποίων οι Περικλής Μπούτος, πολιτευτής του κόμματος των φιλελευθέρων. Ταγματάρχης Χριστόφιλος, Ταγματάρχης Χωροφυλακής Φραγκουδάκης, Γαλόπουλος αντεισαγγελέας Καλαμών, Δημήτριος Περωτής Νομάρχης Μεσσηνίας, Μορφονιός Ταγματάρχης κ.λ.π. μεταφέρθηκαν δι' αυτοκινήτου στην Καλαμάτα. Το αυτοκίνητο σταμάτησε στην κεντρική πλατεία. Εκεί είχε συγκεντρωθεί πολύς κόσμος και τα «χωνιά» του Ε.Α.Μ. από ενωρίς καλούσαν το «λαό» να είναι συγκεντρωμένος για την «υποδοχή». Μόλις άρχισαν να τους κατεβάζουν από το αυτοκίνητο, τους έπεσαν απάνω οι «αγανακτισμένοι» και με μαχαίρια και ραβδιά τους σκότωσαν, υπό τα αλλεπάλληλα συνθήματα των χωνιών του Ε.Α.Μ. Μετά την κατακρεούργηση των προς «τέρψιν» του λαού κρεμάστηκαν στα φανάρια της κεντρικής πλατείας της πόλεως».

Ο δολοφονηθείς Νομάρχης Μεσσηνίας Δημ. Περωτής επικεφαλής επιτροπής γλίτωσε στις 11-2-1944 από το Γερμανικό εκτελεστικό απόσπασμα τον μεγαλύτερο αριθμό από τους 1500 συλληφθέντες Καλαματιανούς στο Γερμανικό Στρατόπεδο συγκεντρώσεως <<Παπαφλέσσας >>στην Καλαμάτα. Δεν μπόρεσε να κάνει τίποτα για 149 άτομα που εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς ως αντίποινα δια τον φόνο 2-3 Γερμανών από τους αντάρτες τους ΕΛΑΣ στο χωριό Άγιος Φλώρος Μεσσηνίας. Και να φανταστείτε ότι ο ΕΛΑΣ ΗΞΕΡΕ ότι υπάρχουν συλληφθέντες να εκτελεστούν ως αντίποινα. Τα έκανε ΕΠΙΤΗΔΕΣ. Ο δολοφονηθείς Ταγματάρχης Χωροφυλακής Φραγκουδάκης τον Μάιο του 1944 γλίτωσε την τελευταία στιγμή από το Γερμανικό εκτελεστικό απόσπασμα 50 ΕΑΜιτες της

Καλαμάτας και αυτοί για ευγνωμοσύνη τον κατακρεούργησαν. Αν κατ' αυτόν τον τρόπον είχαν εκτελεσθεί ΕΑΜίτες με την πανίσχυρη προπαγάνδα και χρήματα που διαθέτουν οι «προοδευτικές δυνάμεις», όλη η Ελλάδα θα τους είχε στήσει αγάλματα, η δε σχολική ιστορία θα είχε αφιερωθεί σ' αυτούς σελίδες ολόκληρες!! Τώρα αν το θυμίζεις θεωρείσαι&#8230; πτωματολόγος!!! (ΣΗΜ:Κατά τον ίδιο τρόπο και μετά από ομιλίες ακόμα και «Εθνοσυμβούλου»,(σημ: δηλαδή βουλευτού του ΕΑΜ &#8211;ΚΚΕ για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους) που κάλεσε το λαό να τιμωρήσει τους προδότες, εξετελέσθησαν στην Πύλο Μεσσηνίας 21 άτομα με μαχαίρι και τα πτώματα τους πετάχτηκαν από τα παράθυρα στο μαινόμενο πλήθος πού φώναζε ρίξε τους ρίξε τους!!! Ότι και να είχαν κάνει αυτά τα άτομα, ο τρόπος της δολοφονίας τους ήταν κανιβαλικός.)

Όσοι απέμειναν στο Μπεζεστένι τουφεκίσθηκαν όλοι «δια να μη τους κάνει χωροφύλακες ο Παπανδρέου» και τα σώματα τους ρίφθηκαν στην περιβόητη πηγάδα (γνωστή η ιστορία της). Τα θύματα περίπου 2.000. Αυτό ήταν το τέλος του Στρατοπέδου συγκεντρώσεως Μελιγαλά.

«Οι κάτοικοι των περιοχών από Μέγαρα ως Κόρινθο έδωσαν 400 εκατ. δραχμές στους ΕΛΑΣίτες να μην κάνουν επιθέσεις στους Γερμανούς και αυτοί καταστρέψουν με

αντίποινα τα χωριά. Και πράγματι από Απρίλιο 1944 ΔΕΝ έγινε καμία επίθεση ανάμεσα στα

Μέγαρα και την Κόρινθο!!!!».

Χέρμαν Μάγερ στο βιβλίο του «Από την Βιέννη στα Καλάβρυτα» εκδόσεις ΕΣΤΙΑ σελίδα 542

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα κομμουνιστή «ήρωα»...

Τελειώνοντας το αφιέρωμα (στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως Πελοποννήσου θα αναφερθώ σε μία ανόσια πράξη απ' τις πολλές κάποιου Κώστα Κανελλόπουλου, που δυστυχώς το ΚΚΕ τον έχει κατατάξει και αυτόν (όπως και τόσους άλλους αναλόγου συμπεριφοράς) στο πάνθεο των ηρώων του.

Ο Κ. Κανελλόπουλος ήταν μόνιμος ανθυπίλαρχος τον Στρατού και αποτάχτηκε για κομμουνιστική δράση πολύ πριν τον Αλβανικό πόλεμο. Με το ΕΑΜ βρήκε την ευκαιρία να πάρει τα αξιώματα που δεν πήρε στο Στρατό.

Τον Νοέμβριο του 1943 στο χωριό Δυρράχιο Ταϋγέτου δίκασε την Νίτσα Ρούκα από την Καλλιρόη Μεσσηνίας διότι δεν δέχθηκε να γίνει ερωμένη του!! Η κατηγορία ήταν ότι είχε σεξουαλικές σχέσεις με τους Ιταλούς. Προηγουμένως (Μεγάλη Παρασκευή '43) είχε σκοτώσει τους γονείς της, την αδερφή της και είχε κόψει το ένα πόδι του αδερφού της. Η κοπέλα εξετάσθηκε από δύο γιατρούς, ο ένας ήταν ο Καπόπουλος από τους Κωνσταντίνους, και οι δύο είπαν ότι ήταν παρθένος. Το «δικαστήριο» παρουσία όλων των, υποχρεωτικώς παριστάμένων, κατοίκων του χωριού την καταδίκασε σε θάνατο. Τρεις φορές οι αντάρτες του ΕΛΑΣ βλέποντας το άδικο αστόχησαν, αλλά τελικά την εκτέλεσε ο ίδιος ο Κ. Κανελλόπουλος. Σημειωτέον ότι κάποτε που είχε τραυματισθεί, η Νίτσα Ρούκα

τον είχε νοσηλεύσει! Το επεισόδιο περιγράφει ο Χρήστος Ζαλοκώστας στο «Χρονικό της Σκλαβιάς» σ. 177, ο Κοσμάς Αντωνόπουλος «ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΣ» σ. 1321 καθώς και ο υπολοχαγός Γ. Ταβερναράκης αρχηγός της συμμαχικής αποστολής ΣΜΑ περιοχής Ταϋγέτου σε αναφορά του. Μάλιστα ο Ταβερναράκης επενέβη να την διασώσει, αλλά μάταια. Ας τον έχει λοιπόν το ΚΚΕ «ήρωα» του να τον καμαρώνει, αλλά ας μάθουν κάποιοι την ιστορία του να μην τον τιμούν ως «ήρωα». Δυστυχώς δεν είναι ο μοναδικός τέτοιου είδους «ήρωας».

Είναι γνωστό ότι μετά την ήττα του Κομμουνιστικού Κινήματος τον Δεκέμβριο του 1944 επακολούθησε η συμφωνία της Βάρκιζας (Φεβρ. 1945). Αυτή δεν αμνήστευσε τα ποινικά αδικήματα (δολοφονίες, ληστείες κ.τ.λ.).

Πολλοί λοιπόν «λαϊκοί αγωνιστές» δικάστηκαν γι' αυτά τα εγκλήματα. Συνεπώς είναι ΜΕΓΑ ΨΕΥΔΟΣ αυτό που λένε ότι διώχτηκαν από την «αντίδραση» διότι έκαναν αντίσταση στους κατακτητές. Μάλιστα πολλοί από αυτούς δεν μπόρεσαν να επανέλθουν στην κανονική τους ζωή διότι θα συλλαμβάνονταν και έτσι έμειναν ως παρακρατικές ομάδες στα βουνά. Περίπου 3.000 άτομα φυγοδικούσαν οργανωμένα σε ομάδες 10-15 ατόμων.

Διάβασα πρόσφατα ότι στις 25-6-96 ο Δήμος Χαϊδαρίου έστησε άγαλμα του Κομμουνιστή Νίκου Πλουμπίδη. Ο Νίκος Πλουμπίδης ή Μπάρμπας κατά την διάρκεια της κατοχής ήταν για ένα διάστημα αρχηγός της ΟΠΛΑ, που τόσα εγκλήματα έκανε κατ' εντολή του σε βάρος του Ελληνικού Λαού.

Είναι παράλογο να στήνουμε αγάλματα αναγνωρίζοντας ως ήρωες τέτοια άτομα, την στιγμή που αναλόγων προσώπων αγάλματα γκρεμίστηκαν στις λεγόμενες «Λαϊκές Δημοκρατίες». Δυστυχώς η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της Ευρώπης όπου τέτοια άτομα τιμώνται.

Πιθανόν για όλα όσα έγραψα κάποιοι να με κατηγορήσουν για πτωματολογία και αναμόχλευση παθών. Αυτή όμως είναι η ιστορική αλήθεια και όποιος θέλει ας με διαψεύσει με ντοκουμέντα.. Δυστυχώς, οι «προοδευτικές» δυνάμεις 25 χρόνια χωρίς αντίπαλο αναμοχλεύουν πάθη και πτωματολογούν γι' αυτά που έπαθαν και κυρίως που δεν έπαθαν.

Aριστερή βία: μύθοι και πραγματικότητα

NEA ΠΟPIΣMATA ΓIA TΟN EMΦYΛIΟ Ή ANAΠAΛAIΩΣH TΩN ΠAΛAIΩN MYΘΩN;

H MEΓAΛH ΣYZHTHΣH ΠΟY ΠPΟKAΛEΣE TΟ APΘPΟ TΟY ΣTAΘH KAΛYBA ΠEPI «KΟKKINHΣ TPΟMΟKPATIAΣ», ΣYNEXIZETAI. META TIΣ ΠAPEMBAΣEIΣ TΩN KAΛYBA-MAPANTZIΔH-MAZAΟYEP THΣ 20/3 THN AΠANTHΣH TΟY Γ. MAPΓAPITH ΣTIΣ 9/4, KAI TO APΘPO TOY B. KPEMMYΔA ΣTIΣ 4/5, Ο ΣT. KAΛYBAΣ EΠANEPXETAI ΣTHN APIΣTEPH BIA, KATHΓΟPΩNTAΣ TΟYΣ EΠIKPITEΣ TΟY ΟTI ΔIKAIΟΛΟΓΟYN ΓEΓΟNΟTA ΠΟY ΟYTE TΟ KKE TΟY 1945, ΔEN HΘEΛE NA ΔIKAIΟΛΟΓHΣEI

H αναφορά στο EAM και στον ΕΛΑΣ προκαλεί αυτόματους συνειρμούς στον Άρη Βελουχιώτη και τους γενειοφόρους καπεταναίους που απαθανάτισε ο Σπύρος

Μελετζής. Λιγότερο γνωστό είναι πως την οργανωτική ραχοκοκαλιά του EAM αποτελούσαν συχνά απρόσωποι γραφειοκράτες, σαν τον Θόδωρο Ζέγγο (ψευδώνυμο Στάθης ή Τριαντάφυλλος) και τον Δημήτρη Ανδρεαδάκη.

Ταχυδρομικός από τη Μαγνησία με θητεία στην Ακροναυπλία ο πρώτος, χρημάτισε γραμματέας της περιφερειακής επιτροπής Αργολιδοκορινθίας του KKE το 1943-1944. Από την Περαχώρα Λουτρακίου ο δεύτερος, υπήρξε δεξί χέρι του Ζέγγου με περιοχή δικαιοδοσίας την Αργολίδα. Και οι δύο πρωταγωνίστησαν στο δράμα που παίχθηκε στη Βορειοανατολική Πελοπόννησο στη διάρκεια της Κατοχής.

Μέσα σε έναν χρόνο (Σεπτέμβριος 1943 - Σεπτέμβριος 1944) και σε δύο μόνο επαρχίες (Άργος και Ναυπλία) του σημερινού Νομού Αργολίδος, όπου διεξήγαγα λεπτομερή έρευνα, φονεύθηκαν πάνω από 650 άνθρωποι (σχεδόν το 2% του συνολικού αγροτικού πληθυσμού της περιοχής). Αντίστοιχα είναι τα μεγέθη στην Κορινθία και σε ορισμένες άλλες περιοχές της Πελοποννήσου και της υπόλοιπης Ελλάδας. Η φύση της βίας στην Αργολίδα (περίπου το 55% των θυμάτων φονεύθηκαν από το EAM και το 45% από τους Γερμανούς και τα Τάγματα Ασφαλείας) πιστοποιεί την έκταση των κατοχικών συγκρούσεων που γρήγορα πήραν εμφύλιο χαρακτήρα.

Οι αριθμοί αυτοί αναφέρονται σε δολοφονίες άμαχων Ελλήνων χωρικών, οι οποίοι άλλοτε είχαν κάποια σχέση με τις αντιμαχόμενες παρατάξεις και άλλοτε όχι, αλλά δεν ήταν μαχητές. Οι νεκροί στα πεδία μαχών της ίδιας περιοχής ήταν ελάχιστοι συγκριτικά. H βία των Γερμανών μπορεί να μην προξενεί έκπληξη, αλλά πώς μπορεί να ερμηνευθεί το μέγεθος της βίας του EAM;

Θέμα ταμπού

Τα παραπάνω στοιχεία, μέρος ευρύτερης έρευνάς μου για τον Εμφύλιο, εμπεριέχονται σε πρόσφατο συλλογικό τόμο (επιμ. Μαρκ Μαζάουερ, «Μετά τον πόλεμο. Η ανασυγκρότηση της οικογενείας, του έθνους και του κράτους στην Ελλάδα, 1943-1960», Αλεξάνδρεια, 2003. Μόλις κυκλοφόρησε η αναθεωρημένη δεύτερη έκδοση χωρίς μεταφραστικά σφάλματα). Όπως είναι φυσικό, η αναφορά σε ένα θέμα ταμπού, όπως η αριστερή βία στη διάρκεια της Κατοχής, δεν θα μπορούσε να μην προκαλέσει κριτικές. Δυστυχώς όμως, αντί αυτές να συμβάλλουν στην προαγωγή ενός γόνιμου επιστημονικού διαλόγου, φαίνεται πως επιδιώκουν την προάσπιση μιας συγκεκριμένης ανάγνωσης του παρελθόντος ανεξάρτητα από τη σχέση της με την πραγματικότητα ... όταν δεν ξεφεύγουν από τα όρια της σοβαρότητας παραληρώντας περί New Age (!) και κατάργησης του Διαφωτισμού. Αναλώνονται έτσι σε προσωπικές επιθέσεις (απ' όπου δεν απουσιάζει η εύκολη ειρωνεία) αμφισβητώντας την ίδια τη βάση των γεγονότων.

Αναφέρεται, λοιπόν, πως στηρίζω τα συμπεράσματά μου για την ύπαρξη, μορφή και έκταση της αριστερής βίας σε αναξιόπιστες πηγές, δηλαδή σε προφορικές μαρτυρίες ανθρώπων που συλλέχθηκαν πενήντα χρόνια μετά τα γεγονότα, σε δικογραφίες

εφετείων που δίκαζαν αριστερούς και σε «ψυχανεμίσματα» Άγγλων συνδέσμων. Αφήνοντας κατά μέρος μεθοδολογικές συζητήσεις για το πώς αξιοποιούνται οι πηγές, θα περιοριστώ σε τρεις πηγές των οποίων η αξιοπιστία δεν μπορεί να αμφισβητηθεί.

1. Πηγή πρώτη, ο διοικητής του 6ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, ταγματάρχης Μανόλης Βαζαίος, ο οποίος στα απομνημονεύματά του αναφέρεται εκτενώς στις «υπερβασίες», όπως τις ονομάζει. Περιγράφει πως πληροφορήθηκε κάποτε πως ο Ζέγγος επρόκειτο να εκτελέσει ως αντιδραστικούς «ένα ποσοστό 5-10% των κατοίκων κάθε χωριού» της περιοχής για να εξουδετερώσει την παρουσιαζόμενη «αντίδραση». Όταν διαμαρτυρήθηκε, ο Ζέγγος του απάντησε: «Συναγωνιστή αρχηγέ, φύλαξε το κεφάλι σου και μην αναμειγνύεσαι εις αλλότρια καθήκοντα». Όπως είναι γνωστό, το KKE διέκρινε ανάμεσα σε «προδότες» (συνεργάτες των Γερμανών) και «αντιδραστικούς», όσους δηλαδή δεν ήταν (ή κατηγορούνταν πως δεν ήταν) μαζί του.

2. Πηγή δεύτερη, που δεν αφήνει αμφιβολία ως προς την έκταση και αυθαιρεσία της βίας, εσωτερική έκθεση στο Πολιτικό Γραφείο του KKE που υπέβαλε στις 15 Μαρτίου του 1946 κομματικό στέλεχος (βρίσκεται στο αρχείο του KKE, στα ΑΣΚΙ): «Άλλη υπόθεση... είναι οι εκτελέσεις της Αργολιδοκορινθίας. Ο γραμματέας της Π.E. Κορίνθου δηλώνει υπεύθυνα... ότι απ' τη μελέτη που έχει κάνει μέχρι τώρα, διαπιστώνει ότι έγιναν πάνου από 1.200 εκτελέσεις ανθρώπων, που εμείς σήμερα δεν μπορούμε με κανένα στοιχείο να δικαιολογήσουμε. Εκτελέστηκε γραμματέας K.Ο. χωριού, γιατί υποστήριζε με επιμονή πως στο χωριό του δεν έχει αντίδραση για κόψιμο, η οποία κατά τον Σέγγο έπρεπε απαραίτητα να υπάρχει σε ποσοστό 10-15% σε όλο το χωριό» (έμφαση και ορθογραφία του πρωτοτύπου). Για να γίνει κατανοητό το μέγεθος της βίας αυτής, αρκεί να σημειωθεί πως, σύμφωνα με (αριστερή) έκθεση, το σύνολο των φόνων που διαπράχθηκαν από δεξιές παρακρατικές ομάδες την περίοδο από 12-2-45 έως 31-3-1946 σε ολόκληρη την χώρα ανέρχονται σε 1.289, όσα περίπου ήταν μόνο τα θύματα του EAM στην Αργολιδοκορινθία.

Μπροστά στη γενική κατακραυγή, το KKE αναγκάστηκε τελικά, τον Οκτώβριο του 1944, να διαγράψει τον Ζέγγο. H διαγραφή αυτή ήταν για «τα μάτια του κόσμου», καθώς ο Ζέγγος φαίνεται πως επανεντάχθηκε στον κομματικό μηχανισμό με παρέμβαση του Βελουχιώτη, για να καταλήξει τελικά πολιτικός πρόσφυγας στην Πολωνία. Ο Ανδρεαδάκης εντάχθηκε στον Δημοκρατικό Στρατό και σκοτώθηκε στο «δεύτερο αντάρτικο». Το σκεπτικό της διαγραφής έχει ενδιαφέρον, καθώς αναφέρεται σε «εγκληματική διαστρέβλωση της κομματικής γραμμής... Χρησιμοποίησε [ο Ζέγγος] εναντίον πολιτών μέθοδες που δεν έχουν καμία σχέση με την κομματική ηθική και συμπεριφορά και προξένησε ζημιά στο κόμμα». Φαίνεται δηλαδή καθαρά, πως το KKE απέρριπτε, τότε, ερμηνείες της βίας αυτής ως απλό απότοκο του πολέμου («πόλεμος ήταν, έτσι γίνεται στον πόλεμο»), τις οποίες παραδόξως κάποιοι υιοθετούν σήμερα.

3. Πηγή τρίτη, που δείχνει πως δεν έχουμε να κάνουμε με μεμονωμένα τοπικά γεγονότα, άλλη μια εσωτερική έκθεση του KKE (συντάχθηκε από τον Πολύβιο Ισαριώτη και βρίσκεται επίσης στο αρχείο του KKE). Αναφέρεται, πως «η θέση "αντιδραστικοί" που έπρεπε να ξεπατωθούν», επιβλήθηκε από την κομματική ηγεσία σε ολόκληρη την Πελοπόννησο ήδη από τον Δεκέμβριο του 1943 (προτού, δηλαδή, σχηματιστούν τα Τάγματα Ασφαλείας στην περιοχή).

Στελέχη σαν τον Ζέγγο έδρασαν σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, συνήθως με την κάλυψη και ενθάρρυνση του κόμματος. Ο Μιχάλης Ντούσιας, ΕΑΜικό στέλεχος στον Νομό Πρέβεζας, αναφέρει για παράδειγμα την περίπτωση του «Ροβεσπιέρου» (Ανδρέα Φιλίππου), στελέχους του KKE στο Ξηρόμερο Αιτωλοακαρνανίας, την πολιτεία του οποίου χαρακτηρίζει «αυθαίρετη τρομοκρατική δράση» εμφορούμενη από τη λογική ότι «όποιος δεν ήταν δικός μας, ήταν εχθρός μας». Πρόσφατες έρευνες έχουν τεκμηριώσει αντίστοιχες πρακτικές στη Μακεδονία και αλλού.

Επανάσταση, εκκαθαρίσεις και «πράσινα άλογα»

Θα μπορούσα να παραθέσω πολύ περισσότερες «αξιόπιστες» πηγές, αλλά αυτές αρκούν για να διαφανεί η ποιότητα της κριτικής περί πηγών. Σε γενικές γραμμές, οι πηγές τεκμηριώνουν μια λογική γενικών εκκαθαρίσεων που δεν μπορεί να φορτωθεί απλά στις πλάτες των Γερμανών. Άλλωστε, στη Γαλλία και την Ιταλία, οι Γερμανοί διέπραξαν αντίστοιχες θηριωδίες, εκεί όμως οι αντιστασιακές οργανώσεις δεν απάντησαν με μαζικές σφαγές αμάχων. Αντίθετα, ένα ερμηνευτικό στοιχείο (ανάμεσα σε άλλα) που δεν μπορεί να αγνοηθεί, είναι οι στόχοι του KKE, ενός κόμματος με λενινιστική παράδοση και σταλινική πρακτική. Όπως έλεγε χαρακτηριστικά ο εκ των τότε ηγετών του Γιάννης Ιωαννίδης, αναφερόμενος στους «αντιδραστικούς» των πόλεων, «εμείς θα τους εξουδετερώναμε, γιατί κάναμε επανάσταση και η επανάσταση δεν ξέρει άλλα. Τα άλλα είναι πράσινα άλογα».

Νοσηρή νοοτροπία

Δεν υπάρχει, λοιπόν, καμία αμφιβολία για το μέγεθος και τη λογική της αριστερής βίας (χωρίς αυτό να σημαίνει, βέβαια, πως πήρε την ίδια έκταση και μορφή σε κάθε περιοχή. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει). Είναι θλιβερό (και ενδεικτικό μιας πραγματικά νοσηρής νοοτροπίας), πως εξήντα χρόνια μετά τα γεγονότα αυτά έχουμε φθάσει να αμφισβητούμε, να δικαιολογούμε ή ακόμα και να υπερασπιζόμαστε πράγματα και καταστάσεις που ακόμα και το KKE του 1945 χαρακτήριζε «εγκληματική διαστρέβλωση της κομματικής γραμμής» και δεχόταν πως «δεν μπορούμε με κανένα στοιχείο να δικαιολογήσουμε». Μια τέτοια στάση είναι ίσως κατανοητή για κάποιους βετεράνους του Εμφυλίου, αλλά αποτελεί σοβαρότατο ολίσθημα για επαγγελματίες ιστορικούς. H ανάδειξη (και ψύχραιμη συζήτηση) των γεγονότων αυτών είναι αναγκαία για την προαγωγή της ιστορικής έρευνας, αλλά και για έναν επιπλέον λόγο: η αποσιώπηση και απόκρυψή τους θα επέτρεπε την άδικη

συγχώνευση εκείνων που εγκλημάτησαν (υπενθυμίζω: όρος του KKE της εποχής) στο όνομα της «επανάστασης» με την πλειονότητα των μελών του EAM και του ΕΛΑΣ που εμφορούνταν από πατριωτικά αισθήματα και των οποίων η στάση υπήρξε άμεμπτη.

ΣΤΑΘΗΣ ΚΑΛΥΒΑΣ

Ο Στάθης Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Yale

ΑΡΗΣ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ

Ό Αθανάσιος Κλάρας ή Άρης Βελουχιώτης, όπως ώνομάσθη ο ίδιος κατά την έξοδο του εις τα βουνά της Ρούμελης το 1942, έγεννήθη εις την Λαμία το 1905. Μετά την άπoφoίτησίν του εκ της Μέσης Γεωργικής Σχολής Λαρίσης, έτοποθετήθη ως πρακτικός γεωπόνος εις περιοχή Δράμας, βραδύτερο εγκατέλειψε την θέσιν του και κατέφυγε εις τάς Αθήνας, όπου ηρχισε την κομμουνιστική του δρασιν. Υπηρέτησε την θητεία του εις το Πυροβολικό, όπου καθηρέθη από τον βαθμό του Δεκανέως λόγω της κομμουνιστικής του δραστηριότητος εντός της Μονάδος του.

Μετά την άπόλυσίν του ήλθε εις τάς Αθήνας, όπου είργάσθη με ζήλο προς όφελος του "ΡΙΖΟΣΠΆΣΤΗ" και του Κ.Κ.Ε.

Ούτος, ως εμφαίνεται εκ του Ποινικού του Μητρώου, κατεδικάσθη 15 φοράς και πλέον δια κλοπές, ψευδορκία, πλαστογραφία, βιοπραγίαν και άπόδρασιν εκ των φυλακών. Το 1939 έκτίων ποινή εις τάς φυλακάς Κερκύρας υπέγραψε δήλωσιν μετανοίας (δηλωσίας), δια της οποίας άπεκήρυξε το Κ.Κ.Ε. και άπεφυλακίσθη. Ή πραξις του αυτή του έγινε εφιάλτης εις όλη του την ζωή και τον συνόδευσε μέχρι του θανάτου του, διότι εξ αίτίας αυτής εύρίσκετο πάντοτε εις μειονεκτική μοίρα έναντι των κομματικών του αντίπαλων. Πράγματι ή πραξις του αύτη απετέλεσαν, ως φαίνεται, την αιτία της άκάμπτου αδιαλλαξίας του, της αυστηρας υπακοής του εις τάς έντολάς του Κ.Κ.Ε., όπως και της πρωτοφανούς σκληρότητας του προς τούς συνανθρώπους του.

Ητο πραγματικός επαναστάτης και φανατικός κομμουνιστής με πλούσια συνωμοτική δρασιν και πείρα. Ητο ιδιόρρυθμο άτομο, με πολλά ελαττώματα και πολλές αδυναμίες, πονηρός, τολμηρός και ταχύς εις τάς αποφάσεις του.

Κατά την κατοχή, λόγω της μειονεκτικής του θέσεως έναντι της ηγεσίας του Κ.Κ.Ε., του μεγάλου κομματικού του φανατισμού και πάθους, παρουσιάζετο ως άτομο εγωπαθές και θηριώδες, στερούμενο ανθρωπισμό και ευγενών αισθημάτων. Δια τον

Άρη ή ανθρώπινη ζωή δεν είχε ουδεμία αξία, δι' αυτό εφήρμοζε την αρχή "ο σκοπός αγιάζει τα μέσα", ασχέτως εάν ταύτα ήσαν δίκαια ή άδικα, εθνικά ή αντεθνικά και απάνθρωπα. Ουδέποτε τον συνεκίνησεν ή ανθρώπινη ζωή ή ο πόνος, δι' αυτό έβασάνιζεν, έκακοποίει και έξετέλει πολλάκις δια των ιδίων του χειρών ανθρώπους και δια μικροπαραπτώματα ακόμη, (π.χ. κλοπή προβάτου ή κυψέλης κ.λ.π.). Ήταν ανελέητα σκληρός και δεν δίσταζε ΝΑ λέει "ότι αν είναι νά γλιτώσει ένας ένοχος ας πάνε και εννιά αθώοι", όπως τον περιγράφει ο Καπετάν Νικηφόρος του ΕΛΑΣ εις την Εφημερίδα "ΤΑ ΝΕΑ" στις 23/9/75.

Λόγω της ψυχοσυνθέσεώς του ταύτης δεν ήτο δυνατόν νά προσελκύσει και ενθουσιάσει τον πληθυσμό της υπαίθρου ως πραγματικός ηγέτης, πλην βεβαίως των φανατικών κομμουνιστών, οι όποίοι είχον την αυτήν ψυχοσύνθεσιν με αυτόν, άλλά δια της χρησιμοποιήσεως σαδιστικών μεθόδων και φρικιαστικών βασανιστηρίων έπεβάλλετο, τόσο εις τούς κατοίκους της υπαίθρου, όσον και εις τούς αντάρτες του.

Εις το έργον του τον βοήθησε πολύ ο τέλειος μηχανισμός του Κ.Κ.Ε., το όποίον εργαζόμενο συνωμοτικώς από 20ετίας και πλέον είχε δημιουργήσει εις τάς κωμοπόλεις και τα χωρία οπαδούς και στελέχη πειθαρχημένα και φανατισμένα.

Ούτω ο Άρης, στηριζόμενος αρχικώς εις 20-30 τοιαύτα στελέχη (μαυροσκούφηδες), ήρχισε τον αγώνα του ΕΛΑΣ κατά το 1942 εις Ρούμελη και με το πρόσχημα του απελευθερωτικού αγώνος και δια της προπαγάνδας παρέσυρε αρκετούς κατοίκους να τον ακολουθήσουν ή τούς ήνάγκαζε προς τούτο δια της βίας και της τρομοκρατίας.

Είναι γεγονός όμως ότι, παρά την κομματική του δρασιν και την τοιαύτη της κατοχής, ουδενός ηγετικού στελέχους του Κ.Κ.Ε. την συμπάθεια κατόρθωσε νά αποσπάσει (Ζαχαριάδης, Σιάντος, Ιωαννίδης, κ.λ.π.). Αντιθέτως ούτοι συνεχώς του κατελόγιζον ευθύνες δια παρεκκλίσεις εκ της γραμμής του κόμματος και δια διαφόρους εξτρεμιστικές του ενέργειες (εγκλήματα, κ.λ.π.). Όλα αυτά ο Άρης τα γνώριζε και τα έβλεπε, άλλά δεν είχε την ψυχική και κομματική δύναμιν νά αντιδράσει, διότι τον έβάρυνεν ή κατηγορία του δηλωσία.

Το τέλος του Βελουχιώτη ήτο οικτρό, καθ' όσον ούτος άπεκηρύχθη υπό του Κ.Κ.Ε., άπομονωμένos δε και καταδιωκόμενος υπό τωv Εθνικών Δυνάμεων έφονεύθη τον Ιούνιο του 1945 εις την Πίνδο.

Δια νά αντιληφθεί ο αναγνώστης ποία ήτό ή ψυχοσύνθεσις του Βελουχιώτη, πως ενεργούσε και πως έπεβληθη εις τον πληθυσμό της Ρούμελης κατά το πρώτοv εξάμηνο της δράσεώς του, θα αναφέρω μερικά από τα πολυάριθμα εγκλήματα, τα όποία διέπραξε ούτος εις την περιοχή της Στερεάς Ελλάδος:

A. Τάς πρώτας ημέρας του Ιανουαρίου 1943 ο Ύπολ/γός Καϊμάρας απεστάλη ως σύνδεσμος των αξιωματικών της οργανώσεως εις Μαυρολιθάρι, ένθα, ως ψευδώς είχε διαδώσει το ΕΑΜ, επρόκειτο νά συναντηθεί ο Στρατηγός Ν. Ζέρβας του ΕΔΕΣ μετά του αρχηγού του ΕΛΑΣ, Άρη Βελουχιώτη προς καθορισμό του τρόπου διεξαγωγής του ανταρτοπόλεμου και ένοποίησιν των ανταρτικών ομάδων. Τον Βελουχιώτη συνήντησε καθ' οδό μετά της ομάδος του, εις το χάνι ,Ζαγκανα, νοτίως της Καλοσκοπης, κινούμενο προς Παρνασσό.

Κατά την διεξαχθείσαν συζήτησιν ο Άρης απέφυγε νά δηλώσει το πραγματικό του όνομα, ισχυρισθείς ότι ήτο ανώτερος αξιωματικός του Ιππικού. Ό μαύρος κοζάκικος σκούφος, τον όποίον έφερε τόσον αυτός, όσον και οι 20 αντάρτες του, ή φρασεολογία του, αι αναπτυχθείσαι υπ' αυτού επιδιώξεις τού ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και αι κατηγορίαι του κατά του δήθεν φασίστα Ζέρβα ο όποίος δεν ήθελε συνεργασία δια νά παίρνει μόνος του τις λίρες των Άγγλων έκαμαν τον Ύπολ/γόν Καϊμάραν νά αντιληφθεί ότι επρόκειτο περί κομμουνιστού ήγέτου. Μετά την συζήτησιν ταύτη ο Ύπολ/γός ούτος μετέβη εις το χωρίον Mαυρoλιθάρι δια νά βεβαιωθεί εάν ο Ζέρβας ήλθε εις Ρούμελη, πράγμα πού απεδείχθη ψευδές.

Ό Καϊμάρας έπληροφορήθη κατά την εις Μαυρολιθάρι άφιξίν του την έκτέλεσιν, κατά την προηγουμένη ημέρα υπό του Άρη Βελουχιώτη και των καπεταναίων του, 14 ανταρτών της ομάδος Τζιβάρα- Άγουρίδη, τούς όποίους συνέλαβε δια δόλου. Οι κάτοικοι του χωρίου τούτου ήσαν έντρομοι και αγανακτισμένοι δια τα βασανιστήρια, τα όποία υπέστησαν οι εκτελεσθέντες εθνικόφρονες αντάρτες, δια τον μόνον λόγο, ότι δεν ήθελαν νά υπαχθούν υπό τον Άρη, του όποίου το τμήμα θεωρούν ως καθαρώς κομμουνιστικό. Αφού τούς έκάλεσεν εις Μαυρολιθάρι προς δήθεν συνεργασία και συνεννόησιν, την νύκτα τούς κατένειμε εις διαφόρους οικίας προς διανυκτέρευσιν. Μετά το μεσονύκτιο διέταξε την σύλληψιν και τον αφοπλισμό του Τζιβάρα και των ανταρτών του.

Την πρωία της επομένης, παρουσία των κατοίκων του χωρίου, τούς υπεχρέωσαν νά σκάψουν πρώτον τούς τάφους των εις το Νεκροταφείο του χωρίου, εν συνεχείq. τούς έδειραν μέχρις αίματος δια μαστιγίων συρμάτινων και τούς διεπόμπευσαν εις τα μάτια των κατοίκων του χωρίου, κατηγορούντες αυτούς ως προδότες και όργανα των Ιταλών. Τέλος δε δια μαχαιρών έθραυσαν τα οστά των βραχιόνων των και απέκοψαν τα άκρα των περισσοτέρων κατά τρόπον θηριώδη, μέχρις ότου τα θύματα ταύτα υπέκυψαν από τα φρικτά βασανιστήρια. Παρά τάς γοεράς κραυγάς των ανδρών τούτων, ουδείς εκ των υποχρεωτικώς παρισταμένων χωρικών τόλμησε νά επέμβει η νά διαμαρτυρηθεί. Πάντα ταύτα εξετελέσθησαν συμφώνως προς τάς διαταγάς του Βελουχιώτη, ο όποίος έπρωτοστάτει εις το απαίσιο και θηριώδες αυτό έγκλημα.

Την σύζυγο του Τζιβάρα βασάνισε και εξετέλεσεν ο ίδιος ο Άρης Βελουχιώτης δια μαχαίρας. Τα πτώματα των θυμάτων τούτων ετάφησαν εις το Νεκροταφείο του χωρίου.

Οι κάτοικοι του Μαυρολιθαρίου και ιδίως αι γυναίκες ήσαν κάτωχροι και έτρεμαν από τα έργα του στυγερού εγκληματίου Άρη Βελουχιώτη.

Κατά την παραμονή του εις Μαυρολιθάρι ο Καϊμάρας εφιλοξενήθη εις την οικία του Άνθ/γου Μώκου η Καλλία, την επομένη δε μετέβη εις το χωρίον Κονιάκος, όπου συνηντησε τον αρχηγό του ΕΛΑΣ Δωρίδος μόνιμο Άνθ/γόν Κατσίμπαν, πρώην συμμαθητή του και φίλον του.

Τόσον εκ της γενομένης συζητήσεως μετ' αυτού, όσον και εκ της συστηματικής προπαγάνδας, ή όποία εγένετο εις τούς άνδρας της ομάδος του (20 περίπου αντάρτες) υπό γνωστών κομμουνιστών (θεωρία κομμουνιστική, άσματα Ποπώφ κλπ) διαπίστωσε πλέον ότι πράγματι ο ΕΛΑΣ ήτο όργάνωσις καθαρώς κομμουνιστική. Τάς ανωτέρω εντυπώσεις του, αι όποίαι δεν ήσαν καθόλου ευχάριστοι, εγνωστοποίησεν ο εν λόγω Υπολοχαγός εις τούς άλλους αξιωματικούς της Επιτροπής.

B. Την 9ην Αύγούστου 1942 συνέλαβε και εξετέλεσε εις Δερελη Φθιώτιδος ένα πλανόδιο μουσικό, ονόματι Θωμά, ως ύποπτο πληροφοριοδότη των Ιταλών.

Γ. Την 14 Αύγούστου 1942 συνέλαβε εις περιοχή Πολυδρόσου τον εθνικόφρονα φαρμακοποιό Παν. Δρίβαν και τον έξετέλεσεν ως συνεργάτη δήθεν των Ιταλών.

Δ. Το δεύτερον 15νθήμερον του Αύγούστου 1942 εξετελέσθησαν κατ' εντολή του Άρη αι δύο κόρες (12 και 13 ετών) του I.Κόρδα εκ Κοχλιών Ευρυτανίας, δια τον λόγο ότι ούτος εγκατέλειψε τον ΕΛΑΣ, εις τον όποίον είχε καταταγεί δι' ολίγας ημέρας. Τα δύο αυτά αθώα πλάσματα εσφάγησαν δια μαχαίρας από δύο αντάρτες του ΕΛΑΣ, εις τούς όποίους δεν είχαν εμπιστοσύνη ο Άρης και τούς όποίους ήθελε νά αναμίξει εις το έγκλημα. Οι δύο αντάρτες έγιναν εκτελεσταί, παρά την θέλησίν των, της εγκληματικής και απαίσιας αυτής πράξεως, υπό την απειλή σφαγής των δια μαχαίρας υπό δύο καπεταναίων του Άρη (ή θα τα σφάξετε ή θα σφάξωμε ημείς εσάς).

Ε. Κατά το τέλος Οκτωβρίου 1942 ο Άρης συνέλαβε τον πρώην αντάρτη του ΕΛΑΣ Προβιαν εις το χωρίον Τσούκα Φθιώτιδος. Κατ' εντολή του τον έδεσαν εις κορμό δένδρου και τον εξετέλεσαν κατόπιν μεσαιωνικών βασανιστηρίων (μαχαιριές, λάδι βραστό εις τάς πληγάς,κλπ.), δια τον λόγο ότι εγκατέλειψε τον ΕΛΑΣ.

ΣΤ. Την 20ήν Νοεμβρίου 1942 και ενώ έγένοντο προετοιμασίαι δια την ανατίναξιν της γέφυρας του Γοργοποτάμου) ο Άρης συνέλαβε εις περιοχή Μαυρολιθαρίου την Ιωάννα Γκόγγου εκ Στρώμης Παονασσίδος, διότι δήθεν κατέδωσε τους Άγγλους της Γκιώνας εις τούς 'Ιταλούς. Ταύτη κατάσφαξε δια μαχαίρας, κατόπιν εντολής του,

αντάρτης του ΕΛΑΣ, επειδή έθεωρήθη ύποπτος φυγής από τον Άρη.

Ζ. Την 23ην Νοεμβρίου 1942 ο Άρης έξετέλεσε δια των χειρών του εις την πλατεία του χωρίου Καστριώτισσα Παρνασσίδος τον κτηνοτρόφο Νικ. Μασσαβέτταν, απόγονο του Αθανάσιου Διάκου, εκ Μουσουνίτσης, ως ζωοκλέπτην και αφήρεσε από την οίκογένειάν του όλα τα πρόβατά της.

Η αθέατη πλευρά της Εαμικής Αντίστασης

ΤΟΥ ΚΩΝ/ΝΟΥ ΨΗΦΗ Καθηγητού

Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΗΣ ΕΤ1 ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ

Στις 13 Απριλίου 2006 είχα την υπομονή να παρακολουθήσω στην ΕΤ1 ένα αφιέρωμα στον Εμφύλιο που παρουσίασε ο κ. Στ. Κούλογλου. Επειδή το αφιέρωμα δεν περιορίστηκε στον Εμφύλιο, αλλά επεξετάθη και στην αντίσταση της περιόδου 1942-44, γεγονότα τα οποία έζησα, ενώ ο κ. Κούλογλου τα επληροφορήθη εμμέσως και από αφηγητάς της αριστεράς, οι οποίοι ούτε λίγο ούτε πολύ προσπαθούσαν να μας πείσουν ότι το Κ.Κ.Ε. με τον ΕΛΑΣ απελευθέρωσε από την τριπλή κατοχή της χώρα μας και αφιλοκερδώς, χωρίς να έχει πρόθεση να καταλάβει την εξουσία. Δικαιούμαι να έχω άποψη και αντιρρήσεις, σ' όσα μας έδειξε η ΕΤ1.

Συγκεκριμένα στο αφιέρωμα ελέχθη, ότι ο Συνταγματάρχης Δημ. Ψαρρός Διοικητής του 5/42 Σ.Ε. και αρχηγός της απελευθερωτικής οργάνωσης ΕΚΚΑ, εφονεύθη από έναν αντάρτη του ΕΛΑΣ. Αυτό βέβαια βολεύει την Αριστερά διότι κατά τη σύγκρουση των Ελασιτών με το 5/42 Σ.Ε. του Ψαρρού, εφονεύθη μόνον ο Ψαρρός από κάποιο ατίθασο και απείθαρχο Ελασίτη και όχι υστέρα από εντολή του πρωτοκαπετάνιου του ΕΛΑΣ Άρη Βελουχιώτη, ο οποίος είχε την πρωτοβουλία για την έναρξη και διεξαγωγή των εχθροπραξιών την 17/4/1944 δεύτερη ημέρα του Πάσχα, κατά την οποία δεν διαλύθηκε απλώς του 5/42 Σ.Ε. οπό τον ΕΛΑΣ-ΚΚΕ, όπως συνέβη τις δύο προηγούμενες φορές, κατά την διάρκεια του προηγουμένου έτους 1943, αλλά εξοντώθηκε, αφού εκτελέστηκε το 65 % της συνολικής δυνάμεως εκ 400-500 ανταρτών. Η ανάλυση κατά κατηγορίες των εκτελεσθέντων πείθει, ότι πρόκειται για "Εθνοκάθαρση" και όχι για απλή διάλυση, όπως ανακριβώς οι αξιωματούχοι της Αριστεράς διατείνονται.

Συγκεκριμένα ο Ψαρρός με 104 συνεργάτες του παραδόθηκε οικειοθελώς-και δεν αιχμαλωτίσθηκε- πλέον 102 αντάρτες, που δεν έλαβαν μέρος στις εχθροπραξίες, αλλά συνελήφθησαν στα σπίτια τους ευρισκόμενοι εν αδεία εξαιτίας των εορτών του Πάσχα και ακόμα 70 εκτελέστηκαν μόνο με την κατηγορία, ότι ήσαν οπαδοί της ΕΚΚΑ και τέλος 27 εφονεύθησαν κατά την διάρκεια των τριημέρων εχθροπραξιών. Έτσι στο λόφο του Κλήματος Δωρίδας, όπου το οικείο μνημείο (Μαυσωλείο) κείτονται δολοφονηθέντες από Ελληνικά

χέρια 303 (104+102+70+27 = 303) Έλληνες πατριώτες, που βγήκαν στο βουνό να πολεμήσουν τον κατακτητή συμβάλλοντες και αυτοί στη σύντομη απελευθέρωση του τόπου μας.

Ο Ταγματάρχης του ΕΛΑΣ, Θύμιος Ζούλας , παραδέχθηκε στη δική του έκθεση προς το ΚΚΕ το έτος 1955 στην υπερορία, ότι "τον Ψαρρό τον σκότωσα εγώ, όταν τον έπιασα αιχμάλωτο στο Κλήμα Δωρίδος, όπως είμασταν σύμφωνοι με τον Άρη" (Βλ, Κ.Μπαρμπή σελ.92 και Γρηγ. Φαρακος «Ο Άρης Βελουχιώτης»).

Οι αφηγητές του αφιερώματος του κ.Κούλογλου, αλλά και γενικώς η Αριστερά, δηλώνει ότι η πόλη της Καρδίτσης ήταν η πρώτη πόλη που ελευθερώθηκε κατά την διάρκεια του πολέμου από τον ΕΛΑΣ, από τους κατέχοντες αυτήν Ιταλούς. Η αλήθεια είναι, πως οι Ιταλοί, χωρίς καμιά ενόχληση από τους Ελασίτες , οι οποίοι από απόψεως αριθμού και οπλισμού ήσαν ακόμα στα σπάργανα, μη έχοντος την δυνατότητα να αντιμετωπίσουν έστω και Ιταλούς. Το πρωί της 11ης Μαρτίου 1943 ανεχώρησαν για τη γειτονική πόλη, την πόλη των Τρικάλων απέχουσα μόλις 26 πεδινά χιλιόμετρα, ένθα και η έδρα της Μεραρχίας Pinerolo. Τα ολιγάριθμα τμήματα του ΕΛΑΣ εισήλθαν στη πόλη της Καρδίτσης μετά από τρεις ημέρες, με επικεφαλής τον Κων. Καφαντάρη ψευδώνυμο " Νικηταράς" και τον Γρηγ. Γερούκη.

Η συμπεριφορά τους ήταν χειρότερη των κατακτητών Ιταλών, αφού έκαψαν τα αρχεία της Εφορίας, του Πρωτοδικείου, άνοιξαν τις φυλακές, αδιακρίτως συνέλαβαν και εκτέλεσαν πολίτες με το πρόσχημα, ότι ήσαν συνεργάτες των Ιταλών. Χαρακτηριστική περίπτωση ήταν η σύλληψη της ΑΡΕΤΗΣ ΓΟΡΔΙΟΥ υπαλλήλου Αγροτικής Τραπέζης της οποίας έκοψαν τα μαλλιά και την διαπόμπεψαν περιφέροντας την στη πόλη πάνω σε κάρο και τελικά την οδήγησαν στο κοιμητήριο του ημιορεινού χωριού Κανάλια, όπου την βασάνισαν αγρίως και τελικώς την εκτέλεσαν δια μαχαίρας. Αφήρησαν υφάσματα και είδη υποδήσεως . Τους ιδιοκτήτες καταστηματάρχες τους εφοδίασαν με απλές πιστωτικές αποδείξεις, με την υπόσχεση, ότι θα πληρώσει η πρώτη Ελληνική Κυβέρνηση, μετά την απελευθέρωση. Για τον έρανον της φανέλλας του Αντάρτη, εισπράτετο υποχρεωτική και όχι προαιρετική εισφορά εμπόρων πολιτών, επί τη βάσει καταλόγων συνταχθέντων εκ των προτέρων και εζητείτο ορισμένο χρηματικό ποσό από τόν καθένα χωριστά. (Βλ. Λ.Καταφυγιώτης "ΟΙ ΑΝΤΑΡΤΑΙ" σελ. 40 και Γρηγ.Γερούκη "Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ" σελ. 13-15).

Αλήθεια τι απέγινε ο πακτωλός των χρυσών λιρών Αγγλίας με τις οποίες εφοδίαζε το Βρετανικό θησαυροφυλάκιο το ΕΑΜ δια την διεξαγωγή του αγώνα, αφού κατά τα αναγραφόμενα παραπάνω -έδινε στους δύσμοιρους παραγωγούς (αγρότες, κτηνοτρόφους. εμπόρους κλπ) απλές υποσχετικές αποδείξεις, την εξόφληση των οποίων θα πραγματοποιούσε η πρώτη μεταπελευθερωτική Κυβέρνηση. Το ερώτημα απευθύνεται αποκλειστικώς προς την Αριστερά, ως άμεσα θιγομένη και υπόλογη, διότι είχε ηθική υποχρέωση – όπως τούτο έπραξε η άλλη απελευθερωτική οργάνωση ο ΕΔΕΣ- να ενημερώσει το σύνολο των Ελλήνων για την τύχη του κολοσσιαίου ποσού του ενός εκατομμυρίου διακοσίων εξήντα χιλιάδων (1.260.000) χρυσών λιρών και να πληροφορηθεί το Πανελλήνιο και προπαντός οι νεώτεροι των Ελλήνων, και να ακουστεί και η Altera Pars η οποία παραμένει παγίως, μονίμως, και επικινδύνως βωβή. Προσθέτω ακόμα εδώ, ότι οι Ιταλοί ενθυμούντο κατά καιρούς την πόλη της Καρδίτσης και επέστρεφαν με το Ιππικό τους σ' αυτή. Οι Ελασίτες χωρίς να ρίξουν ούτε μία τουφεκιά, έσπευδαν να προστατευθούν στη χλωρίδα των

υπωρειών στα βουνά των Αγράφων.

Τέλος, η Αριστερά αποσιωπά αιδημόνως, ότι τον Σεπτέμβριο του '43 - με τη συνθηκολόγηση των Ιταλών - οι Γερμανοί ανακατέλαβαν τη πόλη της Καρδίτσης και παρέμεινε στην κατοχή τους μέχρι τον Οκτώβριο του '44, ότε και αποσύρθηκαν από τη χώρα μας.

Με την συνθηκολόγηση της Ιταλίας το Σ/βριο του '43 η Ιταλική Μεραρχία Pinerolo εδρεύουσα στην πόλη των Τρικάλων Θεσσαλίας, παρέδωσε ολόκληρο τον οπλισμό στον ΕΛΑΣ, ο οποίος κατέστη ανεξάρτητος από οπλισμό από το συμμαχικό Αρχηγείο Μέσης Ανατολής και αφού παραβίασε τη συμφωνία περί κοινού Στρατηγείου στο οποίο, ως γνωστόν, συμμετείχαν όλες οι αντιστασιακές οργανώσεις (ΕΑΜ, ΕΔΕΣ, ΕΚΚΑ και ΠΑΟ) το οποίο είχε την έδρα του στο ορεινό χωρίο Περτούλι, αμέσως και χωρίς χρονοτριβή, ενήργησε επίθεση την 9/10/1944 για να διαλύσει την μη αριστερή απελευθερωτική οργάνωση του ΕΔΕΣ (Ν,ΖΕΡΒΑ) η οποία είχε αναπτύξει αντάρτικο σ' όλο το χώρο της Ηπείρου. Ο Εμφύλιος αυτός σπαραγμός διήρκησε επί πεντάμηνο, ήτοι μέχρι 29/2/1945, ότε υπεγράφη η συμφωνία της Πλάκας Μυροφύλλου.

Παραλλήλως εξαπολύθηκε από μέρους του ΕΑΜ ένας εκτεταμένος και άγριος διωγμός κατά των μελών των αντιπάλων οργανώσεων, με συλλήψεις, ξυλοδαρμούς, φυλακίσεις (στρατόπεδο Μεζήλου) και το χειρότερο με εκτελέσεις άνευ βεβαίως δίκης. Κατά το 1944, και μόνο στη Θεσσαλία, χάθηκαν με βασανιστικό θάνατο από αντάρτες του ΕΛΑΣ περισσότεροι των οκτακοσίων Θεσσαλών (Βλ Λ. Καταφυγιώτης "ΟΙ ΑΝΤΑΡΤΑΙ" σελ. 78).

Ο παραπάνω συγγραφέας στη σελ. 69 αναγράφει: "Καλά καθούμενα, καθώς ξένοιαστα κάθονταν στα σπίτια τους, συνελαμβάνοντο μόνιμοι αξιωματικοί και άλλοι πολίτες από αντάρτες οδηγούντο προς ανάκρισιν. Μετά δυο τρεις ημέρες εμαθεύετο ότι εκτελέσθηκαν. Όσοι δεν εκτελούντο, εσύροντο επί μήνας δεμένοι ανά τα χωριά και παντοιοτρόπως εξευτέλιζοντο, ( Τον εξευτελισμό αυτό υπέστη και ο Στεφ.Σαράφης - ο μετ' εμπτυσμού κατά Γ. Καρτάλη- μετέπειτα αρχηγός- μαριονέτα του ΕΛΑΣ) με την κατηγορίαν, ότι ήσαν προδόται, ότι παραβίασαν τον όρκο των, ότι ήσαν επικίνδυνοι αντιδραστικοί και εχθροί του λαού!.." στον οποίο η Αριστερά συμπεριεφέρετο ως εάν να ήτο ιδιοκτησία του. Έτσι γέμισαν τα βουνά από ατομικούς ή και ομαδικούς τάφους από αγνούς Έλληνες πατριώτες. Ενδεικτικώς αναφέρομαι εδώ μόνον στις γνωστές ομαδικές εκτελέσεις όπως: στο Κακοβούνι Φενεού, Στιμάγκα, Πηγάδα Μελιγαλά, Τρύπα Τατάρνας, Κιλκίς, Κλήμα Δωρίδος, Βρόντου Σερρών, όπου στην περιοχή Μυρίνης, ο συντ/ρχης Ιωάννης Παπαπέτρου επικεφαλής μεγάλης ομάδας ανταρτών της ΠΑΟ (Πανελλήνιος Απελευθερωτική Οργάνωση) Μακεδονίας συμπλέκεται μετά του Βουλγαρικού Στρατού κατοχής και αιχμαλωτίζεται. Οι Βούλγαροι παραδίδουν τον Συντ/ρχη Παπαπέτρου και τους 300 συνεργάτες του αγωνιστές στον ΕΛΑΣ και ο ΕΛΑΣ θανατώνει και τους 300 παρά τη Βρόντου Σερρών- Υπάρχει και σχετικό Μνημείο στον τόπο εκτελέσεως που μαρτυρεί την προδοτική "αντιστασιακή"!!! πράξη των Ελασιτών.(Βλ.βιβλίο Αθαν. Φροντιστή Ιστορία και προσφορά της ΠΑΟ στην Εθνική Αντίσταση" εκδ, 1977 σελ. 166).

Τούτων ούτως εχόντων, ερωτάται ο κ Κούλογλου, εάν η πράξη αυτή του αντιστασιακού ΕΑΜ (ΚΚΕ) δεν καταμαρτυρεί, αδιαμφισβήτητα και χωρίς δισταγμό την άμεσο συνεργασία του με το Βουλγαρικό Στρατό κατοχής της Θράκης και Ανατολικής

Μακεδονίας, ο οποίος, ως γνωστόν, συγκλόνισε συνθέμελα με τους βασανισμούς και σφαγές (Δράμα-Δοξάτο) των Ελλήνων της περιοχής αυτής και επεδίωκε τον εκβουλγαρισμό των με θεμιτά και αθέμιτο μέσα ;

Το ΕΑΜ (ΚΚΕ) απέφευγε τις μετά των κατακτητών συγκρούσεις - εκτός από κανένα αθώο και αναίμακτο γι' αυτό σαμποτάζ- προκειμένου να χρησιμοποιήσει ατόφια τη δύναμη του ΕΛΑΣ, χωρίς απώλειες και ξεκούραστη, μετά την απελευθέρωση τον Δ/μβριο του '44 στα δύο βασικά μέτωπο της Αθήνας με τα γνωστά "Δεκεμβριανά" και την εξόντωση της μη αριστερής απελευθερωτικής οργανώσεως ΕΔΕΣ (Ν.Ζέρβα).

Περαίνων την παρούσα και προς επίρρωση των αμέσως παραπάνω αναγραφέντων, παραθέτω την περί ΕΑΜ άποψη του πρύτανη της δημοσιογραφίας της εποχής εκείνης ιδρυτού της "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ" αείμνηστο Γ.Α. Βλάχο, ο οποίος επικαίρως είχε γράψει στις 25-9-1945 τα εξής: " Το ΕΑΜ δεν υπήρξε οργάνωση Εθνικής Αντιστάσεως, ούτε ηρωική, ούτε ελληνική, αλλά απλώς οργάνωση ταξική, που συνενοήθη με τους Βουλγάρους, που επήρε τα λεφτά των Εγγλέζων, που δεν συνηντήθη σε κανένα μέρος της Ελλάδος ποτέ με τους Γερμανούς και που εις το τέλος κατελήστευσε και κατέστρεψε και κατέσφαξε την Ελλάδα."

Αβιάστως επομένως συνάγεται εκ των προπαρατεθέντων μόνο Εθνική αντίσταση δεν δύναται να χαρακτηρισθεί η δράση του ΕΑΜ (ΚΚΕ) κατά την κατοχή, με την περιπτωσιακή απώλεια μερικών δεκάδων Ιταλογερμανών, ενώ συγχρόνως εβασανίσθησαν, εφυλακίσθησαν και εσφάγησαν χιλιάδες Έλληνες.

Ο Γέρος της Δημοκρατίας αείμνηστος Γ. Παπανδρέου, αναφερόμενος στα γεγονότα της εποχής εκείνης επαναλάμβανε παγίως, ότι" Το ΚΚΕ είναι το κόμμα του εγκλήματος και της προδοσίας." Αλλά και προσφάτως, η Ολομέλεια της Κοινοβουλευτικής συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης ψήφισε - με συντριπτική πλειοψηφεία - υπέρ της πρότασης ψηφίσματος- μνημονίου - το οποίο καταδικάζει τα ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ του Κομμουνισμού, που η " Μαύρη Βίβλος" του Γάλου Στεφάν Κουρτουά αναβιβάζει για το σύνολο της Υφηλίου στον απίστευτο αριθμό των εκατό εκατομμυρίων νεκρών ( Βλ. " Η ΜΑΥΡΗ ΒΙΒΛΟΣ ΤΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΥ" ΣΕΛ 44).

ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΤ. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ1904-1997

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Ο Ιωάννης Σταμ. Παπαθανασίου (Ι.Σ.Π.) γεννήθηκε στις 14/6/1904 στο Ωρολόγιο Ευβοίας (περιοχή Κύμης) και πέθανε στην Αθήνα την 20/12/1997 με ακμαίες τις σωματικές του δυνάμεις και σε πλήρη πνευματική διαύγεια. Στο μακρό του βίο, που κάλυψε ολόκληρο σχεδόν τον πολυτάραχο αιώνα μας, είχε τις δυνατότητες να

παρακολουθήσει από κοντά ή και να συμμετάσχει σ' όλα τα γεγονότα που σημάδεψαν τη νεώτερη μας ιστορία. Έτσι:

- Οι Βαλκανικοί πόλεμοι του '12 - '13 τον βρήκαν μαθητή του Δημοτικού το οποίο τελείωσε στο Αυλωνάρι, το κεφαλοχώρι της περιοχής, που πρόσφατα έγινε Δήμος.- Η έκρηξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και ο Διχασμός του Έθνους μαθητή του Ελληνικού σχολείου στην Ερέτρεια.- Το τέλος του πολέμου με τους θριάμβους του Ελληνικού Στρατού και την πρόσκαιρη πραγμάτωση του ονείρου της Μεγάλης Ελλάδος, μαθητή του τετρατάξιου, τότε, Γυμνασίου Χαλκίδος που ήταν και το μοναδικό σ' ολόκληρο το Νομό Ευβοίας.Δεν είναι συνεπώς δύσκολο ν' αντιληφθεί κανείς με τι οράματα μεγάλωσε όχι μόνο ο Ι.Σ.Π. αλλά όλα τα τότε παιδιά που είδαν τη πατρίδα μας να τριπλασιάζεται σ' έκταση και ν' απελευθερώνει εκατομμύρια ομοεθνείς από ζυγό πέντε σχεδόν αιώνων!

Το 1920 απόφοιτος πλέον του Γυμνασίου Χαλκίδος σε ηλικία μόλις 16 ετών δίνει εξετάσεις και εισάγεται στη Σχολή Ευελπίδων μεταξύ των πρώτων. Ας σημειωθεί ότι το 1920 ήταν η μοναδική χρονιά στην ιστορία της Σχολής που έγιναν εισαγωγικές εξετάσεις σε τέσσερις πόλεις: την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, την Αδριανούπολη και τη Σμύρνη, η δε συμμετοχή για 55 μόνο θέσεις εισακτέων ξεπέρασε κάθε προηγούμενο! Ο πατριωτικός ενθουσιασμός που επικρατούσε σ' όλα τα διαμερίσματα της χώρας και ειδικότερα στους νέους ήταν μέγας.

Ονομάστηκε ανθυπολοχαγός Μηχανικού το 1923 όταν η χώρα διήρχετο μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή περίοδο χάους. Ήταν τρίτος στη τάξη του αλλά πρώτος σε βαθμολογία στο σύνολο των μαθημάτων. Στη Σχολή Ευελπίδων όμως, αξιολογούνται και τα στρατιωτικά προσόντα, οι τιμωρίες κλπ.

Τοποθετήθηκε αμέσως, τη αιτήσει του, στη πιο προχωρημένη μονάδα Μηχανικού που τότε ήταν στην Ελευθερούπολη (Πράβι) της Ανατ. Μακεδονίας. Επανήλθε μετά το

1926 στην Αθήνα και υπηρέτησε στη Διεύθυνση Έργων Μηχανικού (Δ.Ε.Μ.), στο Σύνταγμα Τηλεγραφητών στο Ρούφ, όπου γνώρισε στη Θεωρία και στη Πράξη τα σύγχρονα τότε μέσα ενσύρματης και ασυρμάτου επικοινωνίας, ενδιαμέσως δε μαθήτευσε επί τριετία στη Σχολή Εφαρμογής Μηχανικού(Σ.Ε.Μ.) ισότιμης τότε των αντιστοίχων τάξεων Πολ. Μηχανικών του Ε.Μ.Π.

Μετά δε από σχετικά σύντομες μεταθέσεις στη Κρήτη και τη Χαλκίδα, όπου δίδαξε στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών, τοποθετείται το 1935, Λοχαγός πλέον, στη Σχολή Ευελπίδων ως καθηγητής Ανωτ. Μαθηματικών, αλλά συγχρόνως (όπως διαβάζουμε στην επετηρίδα της Σχολής του 1938 για τα 110 χρόνια από της ιδρύσεως της) της Αναλ. Γεωμετρίας, Ηλεκτρολογίας και του Κανονισμού του (όπλου) Μηχανικού. Πέραν δε των διδακτικών του καθηκόντων συμμετείχε στη μελέτη και επίβλεψη της κατασκευής πολλών από τα κτίρια της Σχολής που σήμερα στεγάζουν τα δικαστήρια.

Το 1939 (Ταγ/χης) μετατίθεται στο Φρούριο Θεσσαλονίκης όπως ετιτλοφορείτο η στρατιωτική υπηρεσία που συγκροτήθηκε για τη κατασκευή των οχυρών στη γραμμή Μεταξά επί της Βουλγαρικής μεθορίου, στη Δυτική Μακεδονία (περιοχή Φλώρινας) όπως και σειράς άλλων έργων (υποστηρίξεως, οδοποιιας κλπ.) ακόμα και στη περίμετρο της Θεσσαλονίκης (περιοχή Ασβεστοχωρίου). Όπως με του πολύ αποδείχθηκε η Υπηρεσία αυτή επετέλεσε γιγάντιο έργο για την Εθνική μας Άμυνα. Δεν πρόβλεψε όμως να οχυρώσει και τη Γιουγκοσλαυική μεθόριο επειδή εθεωρείτο ότι δεν διατρέχουμε κίνδυνο από τους Γιουγκοσλαύους με τους οποίους είμεθα πάντοτε σύμμαχοι αλλά και από έλλειψη περαιτέρω πιστώσεων. Με τη γρήγορη όμως κατάρρευση των Γιουγκοσλαύων στη Γερμανική επίθεση του Απριλίου '41 οι θωρακισμένες μεραρχίες του Χίτλερ βρήκαν ανοικτό διάδρομο στη κοιλάδα του Αξιού κατέλαβαν τη Θεσσαλονίκη και μετά άνισο αγώνα, ολόκληρη την Ελλάδα.

Στην Αλβανική εποποιια του '40 - '41 πολέμησε διοικώντας το Τάγμα Διαβιβάσεων της 6ης Μεραρχίας (είχε ήδη δημιουργηθεί το όπλο των Διαβιβάσεων και ο Ι.Σ.Π. μετεπήδησε από το Μηχανικό σ' αυτό) τιμηθείς για τη προσφορά του με πληθώρα παρασήμων (συνολικά δε απέκτησε λόγω και της μετέπειτα πολεμικής του δράσης, 3 χρυσά αριστείας ανδρείας, 3 πολεμικούς σταυρούς γ' τάξεως, 2 μετάλλια εξαίρετων πράξεων και πολλά άλλα). Αξίζει να επισημανθεί ότι το Τάγμα του έφθασε από τα τελευταία τμήματα στα Ιωάννινα (η 6η μεραρχία αποτελούσε την οπισθοφυλακή του στρατού της Αλβανίας κατά την οπισθοχώρηση) συντεταγμένο και εκεί διελύθη εφόσον είχε πλέον επέλθει συνθηκολόγηση.

Περί τα τέλη του '41 ενεγράφη στο 40 έτος των Πολιτικών Μηχανικών του Ε.Μ.Π. όπως είχε το δικαίωμα κατόπιν της μαθητείας του στη Σχολή Εφαρμογής Μηχανικού που προαναφέραμε. Από το Ε.Μ.Π. απεφοίτησε το 1943, αλλά από το προηγούμενο έτος (15/12/42) είχε ήδη ενταχθεί στην αντίσταση, στον "Μίδα 614" με τον Τσιγάντε, μετέπειτα δε (18/9/43) στην ΕΚΚΑ, το ιστορικό της οποίας, αποτελεί το αντικείμενο του

παρόντος βιβλίου του.

Τον Μάϊο του '44, δηλαδή ένα πεντάμηνο περίπου προ της απελευθερώσεως πήρε εντολή από τον Στρατιωτικό Διοικητή Αθηνών στρατηγό Σπηλιωτόπουλο (είχε οριστεί από την Κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου για να προετοιμάσει την άφιξη των Ελληνικών και Συμμαχικών δυνάμεων εν όψει της βεβαίας αποχωρήσεως των Γερμανών) να συγκροτήσει Τάγμα Διαβιβάσεων.

Πράγματι ο Ι.Σ.Π. κάλεσε δι' ατομικών προσκλήσεων πολλούς αξιωματικούς και άνδρες επίταξε το κτίριο της Στοάς Καίσαρη επί της οδού Αιόλου όπου εγκατέστησε τη Διοίκηση του και οργάνωσε τις μονάδες (4 λόχους με ικανή αριθμητική δύναμη) του πρώτου Τάγματος Διαβιβάσεων του Ελληνικού Στρατού στην απελευθερωνόμενη Ελλάδα. Εξ αυτών ο λόχος ηλεκτροπαραγωγής (Διοικητής Λοχ. Ρουχωτάς Γ.) είχε μια πρώτης τάξεως επιτυχία διασώζοντας το εργοστάσιο ηλεκτρισμού στο Κερατσίνι από τους αποχωρούντας Γερμανούς (βλ. Επίλογο του παρόντος).

Η Μονάδα αυτή ανέλαβε υπηρεσία από τη πρώτη μέρα της απελευθέρωσης της Αθήνας (12/10/44), αντιμετώπισε μ' επιτυχία τα Δεκεμβριανά και τελικά εγκατεστάθη αφού απέκτησε πλήρη δύναμη και εξοπλισμό Τάγματος, στο στρατόπεδο Αχαρνών (Μενίδι) με διοικητή πάντα τον Ιωαν. Παπαθανασίου, ο οποίος εκ παραλλήλου συνέχιζε να διδάσκει στη Σχολή Ευελπίδων αλλά και στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων.

Στις αρχές του '48 ο Αντισυνταγματάρχης Ι.Σ.Π. (Συν/χης έγινε το 1949) ανέλαβε τη Διοίκηση Διαβιβάσεων του Γ.Σ. Στρατού στη Θεσσαλονίκη. Η περιοχή ευθύνης του Σώματος ήταν πολύ μεγάλη δεδομένου ότι εκάλυπτε ολόκληρη τη Βόρειο Ελλάδα εξαιρουμένου τμήματος της Δυτ. Μακεδονίας. Εξίσου μεγάλη ήταν και η καθημερινή αγωνία των Διαβιβαστών και του Διοικητού των να διατηρούν ανοικτές τις γραμμές τηλεπικοινωνιών οι οποίες συνεχώς εκόπτοντο από τους κομμουνιστές αντάρτες, επίτευγμα που επέτυχαν με υπεράνθρωπες προσπάθειες αλλά και ανθρώπινες θυσίες. Το Γ' Σώμα ουδέποτε αντιμετώπισε πρόβλημα, μέχρι το τέλος του ανταρτοπολέμου (1949), επικοινωνιών οι οποίες μάλιστα συνεχώς εβελτιώνοντο με την εγκατάσταση μηχανημάτων και γραμμών πιο εξελιγμένης τεχνολογίας.

- Μετά σύντομη παραμονή στην Αθήνα (1951) ως επικεφαλής του Γ1 επιτελικού γραφείου, ανέλαβε επιτελάρχης του Β' Σώματος στρατού στη Κοζάνη προαχθείς (1952) σε Ταξίαρχο. Κατόπιν επανήλθε στην Αθήνα (Γ' κλάδος) όπου πέραν των άλλων εξεπόνησε γενικό σχέδιο των μεγάλων οδικών οδεύσεων από Νότο προς Βορρά (Κόρινθος - Αθήνα - Θεσ/νίκη) και από Δυσμάς προς Ανατολάς (Ηγουμενίτσα - Ιωάννινα - Θεσ/νίκη). Σχέδιο το οποίο ενέκρινε το ΝΑΤΟ προκειμένου να εξασφαλιστεί η ταχεία διακίνηση στρατευμάτων σε περίπτωση πολέμου. Έτσι λίγα χρόνια αργότερα (1959) ξεκίνησε η κατασκευή της νέας Εθνικής οδού Κορίνθου -Αθηνών - Θεσσαλονίκης με κονδύλια και του ΝΑΤΟ.

Το 1955 ήταν και ο τελευταίος του χρόνος στο Στράτευμα: Ετέθη τότε (Δεκέμβριος '55) λόγω προαγωγής νεωτέρου, σ' αυτεπάγγελτο αποστρατεία γεγονός που τον επίκρανε ιδιαίτερα. Αναμφίβολα διέθετε όλα τα προσόντα για την ανάδειξη του ακόμα και στη κορυφή της Στρατιωτικής Ιεραρχίας. Στις επιλογές όμως των διαφόρων συμβουλίων για τις ανώτατες θέσεις, τα όποια προσόντα δεν έπαιζαν τον πρώτο ρόλο όσο οι δημόσιες σχέσεις και οι κομματικές εξαρτήσεις.

Οι δημόσιες σχέσεις του Ι.Σ.Π. ήσαν θαυμάσιες μεταξύ των κατωτέρων αξιωματικών όπου ήταν δημοφιλέστατος, οι πλείστοι των οποίων άλλωστε υπήρξαν μαθητές του, όχι όμως και προς τα άνω (π.χ. παλάτι) ενώ κομματικά ήταν ανένταχτος όπως οφείλει να είναι κάθε δημόσιος λειτουργός. Ας σημειωθεί, για τη συναγωγή των απαραιτήτων συμπερασμάτων, ότι ισχυρός άνδρας στο Στρατό την εποχή εκείνη ήταν ο στρατηγός Σόλων Γκίκας (αρχηγός ΓΕΣ) ο οποίος στη Μέση Ανατολή είχε ιδρύσει τον ΙΔΕΑ, μετέπειτα δε (1958) πολιτεύτηκε με τον Κ. Καραμανλή και έγινε κατ' επανάληψη Υπουργός. Ο Ι.Σ.Π δεν είχε καμμία σχέση με τον ΙΔΕΑ.

Ωστόσο η αποστρατεία αντί ν' αποτελέσει το τέρμα ή έστω εμπόδιο στην εξέλιξη του αποδείχθηκε ευεργεσία. Άτομο ιδιαίτερα ενεργητικό με ακάματη εργατικότητα, πολύστροφος και μορφωμένος είχε τώρα την ευκαιρία να διοχετεύσει την δραστηριότητα του σε διάφορες κατευθύνσεις, συνεχίζοντας έτσι, σαν πολίτης πλέον, μια εξόχως δημιουργική πορεία που διήρκεσε περισσότερο από είκοσι χρόνια. Πολύ σύντομα ίδρυσε Τεχνικό Γραφείο κατασκευών κτιριακών έργων αλλά και ανάληψης μελετών Δημοσίου σ' έργα Πολιτικού Μηχανικού (οδοί, γέφυρες, αποτυπώσεις κλπ.). Εκ παραλλήλου συνέχισε να διδάσκει όχι μόνο στη Σχολή Ευελπίδων (Παραστατική Γεωμετρία) αλλά και στη Σχολή Αξιωματικών Διαβιβάσεων (Ηλεκτρολογία - Ασυρματολογία) στη Σχολή Αξιωματικών Τεχν. Σώματος (Φυσική) επί δεκαετία δε (1955 - 65) και στη Σχολή Μηχανικών Αεροπορίας (Σχολή Επιπέδου Πολυτεχνείου) Ασυρματολογία - Ραδιοθεωρία Ηλεκτρονική και Ραδιοτεχνολογία.Έτσι άρχισε να αποκτά κάποια οικονομική επιφάνεια, αδιανόητη στις δεκαετίες της στρατιωτικής του υπηρεσίας.

Εκτός της επαγγελματικής ανέπτυξε έντονη δραστηριότητα και στα κοινά:- Υπήρξε ιδρυτικό μέλος και πρώτος Πρόεδρος της Πανελληνίου Ένωσης Κατασκευαστών Ιδιωτικών Έργων

(ΠΕΕΚΟΤΕ) συνδικαλιστικό όργανο που υφίσταται μέχρι σήμερα.

- Διετέλεσε επίσης πρόεδρος επί σειρά ετών του Συλλόγου των εν Αττική Κυμαίων στα πεπραγμένα του οποίου συγκαταλέγεται και η τοποθέτηση στη γενέτειρα του Κύμη της προτομής του διασήμου Έλληνα γιατρού, ερευνητή και ανθρωπιστή Γ. Παπανικολάου.

- Ίδρυσε τέλος, το 1962 μαζί με τον Α. Κούτρα (διοικητή λόχου του 5/42 Σ.Ε., διακριθέντος στην Αντίσταση) και ανέλαβε πρώτος Πρόεδρος, τον Συνδέσμο Αγωνιστών του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων. Επί προεδρίας του ανεγέρθη με δικά του σχέδια και επίπονες προσπάθειες για την συγκέντρωση των χρημάτων, στο Κλήμα Δωρίδος, το μεγαλοπρεπές μαυσωλείο των πεσόντων συμπολεμιστών του. Εκεί συγκεντρώθηκαν και τοποθετήθηκαν με πρωτοβουλία και ενέργειες δικές του αλλά και του Κούτρα τα οστά των μαχητών του Συντάγματος όπως και του Διοικητού των Συν/χου Δημ. Ψαρρού.

- Το 1964 ανέλαβε Γενικός Διευθυντής στη Γεν. Διεύθυνση Τηλεπικοινωνιών του τότε Υφυπουργείου Συγκοινωνιών όπου παρέμεινε μέχρι το 1966. Από της θέσεως του αυτής συνέβαλε τα μέγιστα στη συγκρότηση και λειτουργία του πρώτου δοκιμαστικού τηλεοπτικού σταθμού στην Ελλάδα. Την ίδια εποχή οι Στρατιωτικές Σχολές εξισώθηκαν (ορθότατα), με τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα (ΑΕΙ) και ο Ι.Σ.Π. ονομάστηκε (1/1/65) Τακτικός καθηγητής της Σχολής Ευελπίδων στην έδρα της Παραστατικής Γεωμετρίας. Έδρα που διετήρησε μέχρι το 1969 όταν επαύθη από το καθεστώς της επταετίας επειδή διεφώνησε με τον τρόπο σπουδών των Ευελπίδων. Ήταν η δεύτερη πικρία που εδοκίμαζε από τους στρατιωτικούς συναδέλφους του και μάλιστα μεγαλύτερη της πρώτης, γιατί ο Ι.Σ.Π., απελάμβανε και ενεπνέετο από το λειτούργημα του δασκάλου. Άλλωστε συναισθηματικά ήταν ιδιαίτερα συνδεδεμένος, λόγω της μακράς του θητείας, με τη Σχολή Ευελπίδων.

Ατυχώς το 1974 όταν έγινε η μεταπολίτευση και μπορούσε να επανέλθει προσέκρουσε στο εμπόδιο του ορίου ηλικίας εφόσον είχε πλέον συμπληρώσει το 70ο έτος. Έτσι στερήθηκε της χαράς να ξαναδιδάξει στους αγαπημένους του Ευέλπιδες πέραν κάποιων θαυμάσιων διαλέξεων που έδωσε αρκετά αργότερα. Συνέχισε όμως επ' αρκετόν ν' ασκεί το επάγγελμα του μελετητή Πολιτικού Μηχανικού παραμένοντας μέχρι το τέλος δραστήριος και χρήσιμος στους συνανθρώπους του. Είναι χαρακτηριστικό ότι με δική του πρωτοβουλία ιδρύθηκε το 1991 ο Σύνδεσμος αποστράτων αξιωματικών Διαβιβάσεων όπου ανέλαβε πρώτος και λίαν ενεργητικός πρόεδρος μέχρι το 1996 οπότε απεσύρθη τιμώμενος από όλους τους συναδέλφους του. Ίσως αποτελεί μοναδική περίπτωση προέδρου που ασκούσε πλήρως και επιτυχώς το αξίωμα του σε ηλικία 92 ετών!

Το 1930 ενυμφεύθη την Παναγιώτα (Νότα) Εγγλέζου έξι δε χρόνια αργότερα (1936) απέκτησαν ένα γιο, τον Σταμάτη, που έγινε Πολ. Μηχανικός Διπλ. ΕΜΠ και

αποδείχθηκε παραγωγικότερος των γονέων του "χαρίζοντας" τους τρία εγγόνια. Η Νότα Παπαθανασίου "έφυγε" τον Ιούνιο 1998, έξι μόλις μήνες μετά το θάνατο του επί 70 σχεδόν χρόνια αγαπημένου της άνδρα. Ήδη με το πιο πάνω εκτεταμένο βιογραφικό του συγγραφέα, όπου παρετέθησαν για την τεκμηρίωση των αναφερομένων κυρίως γεγονότα και χρονολογίες, έχει προσδιοριστεί με αδρές γραμμές η προσωπικότητά του σαν ατόμου με ασυνήθιστες ικανότητες, ανήσυχο πνεύμα, εκχειλίζουσα ενεργητικότητα, ευρύτατη επιστημονική μόρφωση και σημαντική αγωνιστική και κοινωνική προσφορά. Θα προσθέταμε ότι πέραν της ακεραιότητας, εντιμότητας και του υψηλού ήθους που τον διέκριναν, υπήρξε σ' όλη του τη ζωή, ακόμη και όταν απέκτησε κάποια οικονομική άνεση, λιτός, απέριττος και συγκρατημένος χωρίς ενδιαφέρον για υλικά αγαθά και πολυτέλειες. Μοναδικό του πάθος τα καλά βιβλία κάθε είδους, όπου διέθετε όλο τον ελεύθερο χρόνο του. Πάθος, που συνδυαζόμενο με την καταπληκτική του μνήμη, του επέτρεψε να αποκτήσει μια ξεχωριστή πνευματική καλλιέργεια.

- Προσθέτουμε ακόμα, όχι για να τιμήσουμε τη μνήμη του, αλλά για να εκτιμηθεί καλύτερα η αξιοπιστία του βιβλίου του, ότι σαν άνθρωπος υπήρξε ευπροσήγορος, πνευματώδης, με απέραντη αγάπη και ανταπόκριση σε όλους όσους είχαν ανάγκη βοηθείας. Είναι χαρακτηριστικό ότι σαν Πρόεδρος Στρατοδικείου, όπου είχε οριστεί πολλές φορές, ακόμα και κατά τη διάρκεια του πολέμου, ουδέποτε επέβαλε την εσχάτη ή έστω και βαρειές ποινές παρότι υπήρξαν περιπτώσεις που το επέτρεπαν. Ακόμα περισσότερο ότι σαν Συνταγματάρχης το 1949 - '50 έσωσε από την εκτέλεση, χάρη στο κύρος και την εκτίμηση που του είχαν, αντάρτες ήδη καταδικασμένους σε θάνατο.

Επεδίωκε δε πάντα να είναι αντικειμενικός και ψύχραιμος χωρίς να παρασύρεται από ιδεολογικούς φανατισμούς μ' εξαίρεση την αγάπη του για την Ελλάδα που έφθανε στην υπερβολή: Δεν θέλησε να μάθει ξένη γλώσσα, πέραν κάποιων Γαλλικών, αν και δεν θα είχε δυσκολίες, αλλ' ούτε να ταξιδέψει στο εξωτερικό εκτός μιας επίσκεψης του στη Βιέννη για λόγους ιατρικούς.

– Μετριοπάθεια, σεβασμός στην ανθρώπινη ζωή (ακόμα και του αντιφρονούντος), πραγματική αγάπη στην Πατρίδα, ήσαν αρετές που έλειψαν από πολλούς στα μαύρα χρόνια της Κατοχής αλλά και στα πρώτα της απελευθέρωσης, μ' αποτέλεσμα αδελφοκτόνες συρράξεις, ανήκουστες θηριωδίες και εκατόμβες αδικοχαμένων Ελλήνων. Έτσι η Εθνική Αντίσταση κατέληξε σε τραγωδία η δε χώρα πέρασε μια μακρά περίοδο καταστροφών και αιματοκυλίσματος χωρίς προηγούμενο. Οι αυτόπτες όμως μάρτυρες ιστορικών γεγονότων, οφείλουν να κοσμούνται με τα πιο πάνω προσόντα προκειμένου η μαρτυρία των ν' αποτελέσει ουσιαστική ιστορική καταγραφή.

–

Aναμφiβολα ο Ιωάννης Παπαθανασίου διέθετε και τις αρετές αυτές.