Վահե Կարմիրշալյան

ձիեր Ձիերը ձիազգիների ընտանիքի միասմբակավորկենդանիներ են: Խոշոր են (իրանի երկարությունըմինչև 2,5 մ է, մնդավի բարձրությունը՝ մինչև 1,6 մ), վերջույթները՝ երկար, զարգացած է միայն միջինմատը (սմբակ): Մազածածկը խիտ է, մազերը՝ կարճ(երկար են միայն պարանոցի վերին և պոչիհատվածներում):

Վայրի ձիերը հանդիպում են Ասիայի և Աֆրիկայիտափաստաններում, կիսաանապատներում ևանապատներում (Եվրոպայում բնաջնջվել են)

ձի Վայրի ձիերը հանդիպում են Ասիայի և Աֆրիկայիտափաստաններում, կիսաանապատներում ևանապատներում (Եվրոպայում բնաջնջվել են): Ապրումեն երամակներով: Հայտնի է 8 տեսակ՝ խմբավորված 4 ենթասեռի մեջ. իսկական ձիեր (Պրժևալսկու ձի, ընտանի ձիեր, անհետացած տարպան), էշեր, կիսաէշեր(կուլաններ) և վագերաձիեր: Պահպանված վայրիտեսակների գլխաքանակը խիստ սահմանափակ է ևվերցված է պահպանության տակ: Ձին ընտելացվել է 5–6 հզ. տարի առաջ Ասիայում:

Ընտանի ձիերԸնտանի ձիերը տարածված են գրեթե բոլոր երկրներում: Մարդը հնագույն ժամանակներից կատարելագործել է ձիերիորակական հատկանիշները և ստեղծել է 200 տարբեր ցեղեր՝միավորված 3 հիմնական տիպերում (հեծկաններ, լծկաններև ծանրաքարշներ): Առավել հայտնի են անգլիականզտարյուն արագավազները, նորֆոլկյան վարգունները, շայրի, սուֆոլկի, կլեյդեսդալյան ծանրաքարշները, ամերիկյան վարգունները, արաբական ձին, տարբերերկրներում տարածված բրաբանսոնները, արդենները, Ռուսաստանի օռլովյան վարգունները, Դոնիհեծկանները, ԽՍՀՄ բուդյոնովյանը, թերեքյանը, կաբարդինյանը, լիտվական ու լատվիական լծկանները, խորհրդային ծանրաքարշները և այլն:

Ձիերի օգնության ևբարձրության մասին Այդ ձիերի մնդավի բարձրությունը 50–185 սմ է: Սեռահասուն են դառնում 1,5 տարեկանում: Հղիությունը տևում է մոտ 11 ամիս: Կաթնատվությունը 11–15 լ է: Ապրում են 25–30 տարի:

Ընտելացած ձին երկար ժամանակ եղել է մարդումշտական օգնականը երկրագործական ուփոխադրական աշխատանքներում և կարևոր դեր էխաղացել բանակում:

ձի XX դարի 1-ին կեսին գյուղատնտեսականարտադրության մեքենայացման ևփոխադրամիջոցների զարգացման հետևանքովաշխարհում (հատկապես՝ բարձր զարգացածերկրներում) ձիերի գլխաքանակը կրճատվել էգրեթե կրկնակի անգամ: Սակայն շատ երկրներումբանող ձիեր դեռևս օգտագործվում են: Մեծքանակությամբ ձիեր բուծվում են նաև ձիասպորտիև զբոսաշրջության զարգացման, միս ու կումիսստանալու, բժշկության և անասնաբուժության մեջգործածվող շիճուկներ ու պատրաստուկներարտադրելու նպատակով:

ձիերի օգնությունը

Հայաստանում հայտնի է Ղարաբաղյան ձին. լեռնային հեծկան ձիերի ցեղ է, որն ստեղծվել էհնագույն ժամանակներում՝ ժողովրդականընտրասերմամբ (պարսկական, թուրքմենականհնագույն, հետագայում՝ նաև արաբական ձիերիցեղերի ներազդմամբ)` Կուր և Արաքս գետերի միջևընկած տարածքում:

Ձիի մասին Հայոց այրուձիի կազմում հայտնի էր որպեսլավագույն հեծկան: Արտահանվելէ Իրան, Ֆրանսիա, Լեհաստան և այլ երկրներ: Աչքիէ ընկնում գեղեցիկ մարմնակազմվածքով, իսկ հեզվարքագծով նման է արաբական ձիերին: Գլխիշարժումը թեթև է, իրանը՝ ուղիղ: Մնդավիբարձրությունը 145–150 սմ է, իրանի թեքերկարությունը՝ 145–150 սմ: Օգտագործվել է Դոնի, այսրկովկասյան հանրապետությունների, Արևմտյան Եվրոպայի մի շարք երկրների տարբերձիերի ցեղերի բուծման և բարելավմաննպատակով: Սահմանափակ քանակով բուծվում էԼՂՀ տարբեր շրջաններում:

երամակ