61821476-Mustafa-CeÅŸitcioÄŸlu-Kaliteli-Ä°nsan

8/3/2019 61821476-Mustafa-Ceitciolu-Kaliteli-nsan

1/134

KALTEL NSAN Mustafa eitcioluAlfa Yaynlar: 1272 Dizi No: 30

1.Bask : Nisan 2003ISBN : 975-297-285-3Yaync ve Genel Yayn Ynetmeni: M. Faruk BayrakYayn Koordinatr ve Editr: Rana GrtunaDizi Editr : Mmin Sekman

Pazarlama ve Sat Mdr : Vedat BayrakCopyright 2003, ALFA Basm Yaym Datm Ltd. ti.Kitabn tm yayn haklar ALFA Basm Yaym Datm San. ve Tic. Ltd. ti.'ne aittir. Yaynzin alnmadan ksmen veya tamamen alnt yaplamaz, hibir ekilde kopya edilemez, oaltaymlanamaz.ALFA Basm Yaym Datm Ltd. ti.Ticarethane Sk. No: 41/1 34410 Caalolu, stanbulTel : (212) 511 5303-513 8751-512 3046 Fax : (212) 519 3300www.alfakitap.com E-mail : [email protected] KTABEVBur Sinema Pasaj No: 34 Altparmak / BURSA Tel: (224) 223 60 16MELSA MATBAACILIK

iftehavuzlar Yolu Acar Sanayi Sitesi No: 8 Bayrampaa-lstanbulTel/Fax : (212) 501 97 57Bu kitab, 1999 ylnda kaybettiim rahmetli anneme ve hayatma anlaml katklarda bulunanmenlerime adyorum.TEEKKRNasl ki, kaliteli bir rnn ortaya karlmas srecinde bir ok deerli insann emei gortaya karlmasnda da bir ok insann dorudan ya da dolayl katks oldu. ite, bu kaherkese teekkr etmek istiyorum: ncelikle, benim dnyaya gelmeme vesile olan anne ve babama; ilkokul retmenlerimden Haydar Doualp ve Sevim Yalmanc'nn ahsnda tm retmena Ske Lisesi'nden snf arkadalarm Aye rak ve Kmile erezci olmak zere, eletirileliimime katkda bulunan arkadalarma; cesaretle yaptklar taklitlerle beni olgunlatraerime teekkr ediyorum. Meslek yaammdaki destek ve yardmlarndan dolay; Kadri Ali Eseismail zavar ve Erdal Sarzeybek'e teekkr ediyorum.

iyi ve kt gnmde her zaman yanmda olan, maddi ve manevi desteini hi bir zaman esirgen sevgili kardeim Sezai anak'ya; emeklilik sonras yelken atm yeni yaam yolculuugi ve dostluu reten Bahtiyar imek'e sonsuz teekkrler. Bata Richard Carlson ve Doaolmak zere, bana ilham veren, kendimi gerekletirmeme yardm eden, bilgi havuzuma katkda bulunan tm yazar ve dnrlere teekkr ediyorum.vYazarlk almalarm esnasnda beni cesaretlendirip destek veren, Prof. Dr. stn DkmenAhmet erif zgren'e; gnderdii bilgilerle beni destekleyen gezgin dostum Faruk Budak'ateekkr ediyorum. Ayrca, kitabn msveddelerini byk bir sabr ve dikkatle gzden geieri bildirimlerde bulunan ynetim danmam ve liderlik dnr Fazl Oral'a da teekkr er biliyorum. phesiz, onun deerli katklar olmadan bu eser ortaya kmazd.Kitabn basma hazrlanmas aamasnda; deerli katklar yapan, geri bildirimlerde bulunan

ve desteini esirgemeyen yazar Mmin Sekman da teekkr etmem gerekenler arasnda. Bu arada Alfa Yayncln deerli alanlarndan; Ra-na Grtuna'ya da kitabn yayma hazrlanmve gayretlerinden dolay teekkrler.Nihayet, yllar boyu aralksz devam eden almalarm sresince bana gstermi olduklarstek nedeniyle; bata sevgili eim Zehra eitciolu'na, kzlarm Can-su ve Bengisu'ya dak dolusu teekkrler. Eer eimin sonsuz hogrs ve destei olmasayd, phesiz bu retiolarak, beni, davran bilimleri asndan esiz bir laboratuar ortamnda yaratt ve bueri verdii iin yaradana da teekkrler...Mustafa eitciolu 16 ubat 2003NDEKLERTeekkr .................................. VII:nsz.................................... XI:Giri: Kaliteli Yaam Felsefesi ............. 1

01. insan Yaamnda Denge .......................2602. Zihin Ynetimi..............................5803. Stres Ynetimi..............................91


2/134

04. Duygu Ynetimi............................13405. isel Deerler..............................17706. Kiisel Deiim.............................21707. Misyon ve Hedefler..........................25508. Zaman Ynetimi............................28909. Kiisel Geliim .............................31710. Birinci Etab Bitirirken .......................357

Yazar Hakknda...............................372Kaynaka....................................375NSZ"BUGN KM OLDUUMUZ, DNK TERCHLERMZN SONUCUDUR.YARIN KM OLACAIMIZ SE, BUGNK KARARLARIMIZIN SONUCU OLACAKTIR."Pat Mesitinl ngiliz yazar Samuel Smiles, 1859 ylnda yazd ve kiisel geliim alannda bir dKendine Yardm" adl eserinde yle demektedir; "En yksek vatan ve hayrseverlik, kanunlae kurumlar deitirmekle deil, insanlarn serbeste kendi kendilerini gelitirmelerine vtitirmelerine yardm etmekle elde edilir." Emil Lytree ise; "insann nefsine ve topluma kar vazifeleri, renmek ve retmektir" der.Ben de kendimi; srekli renmeye ve gelitirmeye; rendiklerimi, bata lkem insanlar o

tm insanlara retmeye; insanlarn esiz potansiyellerini en st seviyede kullanabilmeleiin onlara rehberlik etmeye, yaam kalitelerine anlaml katklarda bulunmaya, dengelive kaliteli bir yaama ulamalar yolunda hizmet etmeye adadm. nk, ortaokul ve liseyilet parasz yatl" olarak okudum. Yine, yksek renimimi de yatl olarak tamamladm. Bu; doup bydm, ekmeini yediim, suyunu itiim bu lkeye ve bu lkenin gzel insanlarissediyorum.ocukluumu; duygularmn yeertilmedii, tpk bir bonzai aac gibi srekli olarak budanile ve evre ikliminde geirdim. phesiz bu iklim, davran bilimleriXIIasndan mkemmel bir laboratuard. Salksz ilikilerin, i dnyamda yaratm olduu debir sonucu olarak balayan aray, ncelikle benim kendimle hesaplamam salad. sel be yolunda, dokuz yl nce kendimle mcadeleye baladm.Bu mcadele sonunda; tek teker zerinde giden dengesiz ve kalitesiz bir yaamdan, deng

eli ve kaliteli bir yaama ulatm. sel baary yakaladm. "Kaliteli Yaam Felsefesi";hayal bile edemeyeceim mutlu, baarl, dengeli ve kaliteli bir yaamn kaplarn at.baar yolunda, geliimime engel olan kalplar "Kaliteli Yaam Felsefesi" sayesinde krasnrlarmn dna ktm. Bu felsefeyi yaamma geirmeye baladm andan itibaren, varokulu yaamaya baladm. Yaam kalitemde, ok ksa srede inanlmaz deiiklikler oldu. Ymen, renci, kaliteli yaam rehberi, birey, e ve baba olarak bugn; dengeli, mutlu ve kaliteli bir yaam srmekteyim."Kaliteli bireyler kaliteli aileyi, kaliteli aileler kaliteli toplumu, kalitelitoplumlar ise kaliteli lkeyi oluturur" ilkesini benimsemi bir kii olarak, tm insanlarkaliteli yaama ulamalarn gnlden arzuluyorum. te bu maksatla, drt kitaptan oluanYaam Dizisi"ni hazrladm. "Kaliteli Yaam Dizisi"; kiisel, aile, i ve evre yaam alamutsuz ve dengesiz olan, kalitesiz bir yaam sren ve bir aray ierisinde olan insanlara adanmtr. Bu dizi, kendi yaamnzn mimar ve mhendisi olarak, yaamnz yeniden inaliteli yaam yolculuunuzda sizlere rehberlik edecektir. Diziyi oluturan kitaplar unlardr:x1. Kaliteli insan2. Kaliteli Aile3. Kaliteli Kurum4. Kaliteli ToplumToplumsal kalite; tpk bir buzdann (iceberg) grnen ksm gibidir. Kaliteli bir toplulmenin yolu, buzdann grnmeyen ksmlarn oluturan; bireysel kaliteyi, ailede kaliteolarak da kurumsal kaliteyi gerekletirmekten geer. Bu yol, kestirme bir yol olmayp, inli filozof KuanTzu'nun da dedii gibi kimi zaman bir asr srebilecek bir yolculuktur;

Bir yl sonrasysa dndn, tohum ek.Aa dik, on yl sonrasysa tasarladn.Ama dnyorsan yz yl tesini, halk eit o zaman.


3/134

Bir kez tohum ekersen, bir kez rn alrsn.Bir kez aa dikersen, on kez rn alrsn,Yz kez olur bu rn, eitirsen milleti."Kaliteli Yaam Dizisini oluturan "Kaliteli Yaam Felsefesi"; balk vermeyi deil, balkmay reten bir felsefedir. Sz konusu bu dizi, "btncl yaklam (holistic approach)" te yazlm olup, tpk insan vcudunda olduu gibi, tm konular birbiri ile ilikilidir. m kalitelerine anlaml katklarda bulunacak her bir kitap, 360 derecelik sinerjik bi

r btnn paralarn oluturmakla birlikte, birbirinden farkl konulardan olumaktadr. Sbtncl sistem, paralarn matematiksel toplamndan ok daha fazlasn ifade etmektedir.XIV"Kaliteli Yaam Dizisi" mevcut zellikleriyle, Trk insanna zg hususlar da iermektedimaksatla, sadece son iki yl iinde, 5.600 (be bin alt yz) saatlik bir alma yaptm.000 saatlik nternet taramasnn yan sra; Milli Prodktivite Merkezi, Trk Tarih Kurumu,kologlar Dernei, Babakanlk Aile Aratrma Kurumu, Trkiye Metal Sanayicileri Sendikas,ite Dernei, Milli Eitim Bakanl, Kltr Bakanl gibi zgn eserler veren kurum ve kurn inceledim. Son yln gazetelerini ve dergilerini taradm. Ayrca, Milli Ktphaneere, eitli ktphanelerde aratrmalar yaptm. Bylesine youn bir almann doal sonuaman baz gz ve eklem sorunlar yaadm. Ancak, kaliteli ve defosuz retme konusundaki haas kiiliim, beni bylesine titiz bir alma yapmaya yneltti.

lkesini, irketini ya da ailesini kurtarmak isteyen her insann, ncelikle kendisini kurtarmas gerektiine inanyorum. nk, kendisine faydas olmayan bir insann, hi kimseyelamayacan dnyorum. te bu nedenle, dizinin ilk kitab bireysel kaliteyi esas alansan"dr. Dizinin bu ilk kitab; bata kaliteli yaama ulama yolunda aba sarf ettiim sonuz yllk deneyimlerim olmak zere, yaam boyu edindiim tecrbeler, evremde yaptm gzlikle davran bilimleri alanndaki bilimsel verilerin yorulmas sonucu elde edilmitir."Kaliteli nsan", ou insann baar ve acil iler uruna "skalad" kiisel yaam konuonularn ortak zellii; "hardware"den ok, insann "sofware" kalitesini gelitirmeye yneolmasdr. Bu maksatla ilk olarak,XVinsan yaamnda denge kavram irdelenerek, dengenin yaam kalitesine olan etkilerine deinilmitir. Daha sonra; kiisel varlmzn ofrln yapmakta olan aklc ve duygusal ziklarn israfna yol aan stres konular ele alnmtr. Bu sayede, baar ve mutluluk yolu

ngel tekil eden, zihninizdeki fil kazklarn ve bunlar oluturan "zihinsel ariv kaytlacaksnz. Kaliteli yaama ulama ve isel baary gerekletirme yolunda, "isel kutup yke ve deerlerle tanacak, kiisel yaam otobsnzn ofr koltuuna oturacaksnz.Bu srete, zaman ve enerjinizi tketen gereksiz arlklardan kurtulacaksnz. En nemlisnada kendinizle yzleecek, olumsuz tutum ve davranlarnzn farkna vararak, onlarla etir ekilde baa kmay reneceksiniz. Daha sonra, ilgi ve yetenekleriniz dorultusunda mve hedeflerinizi belirleyerek, "dsal kutup yldznz istikametinde kaliteli bir yaaman aacaksnz. Bu yolculuk zamanla, srekli geliim ve deiim iinde olacanz, bata zaolmak zere kiisel potansiyelinizi etkili bir ekilde kullanacanz bir meydan okumaya (allange) dnecektir.Dinamit, TNT, C3-C4 gibi patlayclar, ok gl potansiyele sahip olmalarna ramen, onlabana kibritle patlatamayz. Patlatmak iin, mutlaka balatc (starter) olarak adlandrlk hareketi salayan bir fnyeye, dier adyla kapsle ihtiya duyarz. Ancak balanann atlaycnn infilak ettirilmesi mmkn olur. Patlayclardaki bu snrl potansiyele ramemuhteem ve snrsz bir potansiyele sahiptir. ou kez, bu potansiyeli tek bamza harekmez, patlayclarda olduu gibi bir balatcya ihtiyaXVIduyarz. te, iinizdeki o muhteem potansiyelin ortaya karlmasnda, "Kaliteli nsan"esi grecektir.Amacm, sizleri de; tm yaam alanlarnda dengeyi salam, kiisel deiim ve geliiminiel baary yakalam, geliimine engel olan kalplar krarak snrlarnn dna kmdntrmek istiyorum. Potansiyelinizi, elikten yaplm bir tank iinde hapsolmu olaraersek, ilk etapta "Kaliteli nsan" bu deponun kapan aarak, snrlarnzn dna kmaa sonraki etaplarda, dizinin dier kitaplar; ailede, kurumda ve toplumda kaliteyi gerekletirmenizde sizlere rehberlik edecektir. imdi elinizi kaldrmadan, aadaki dokuz

tadan drt doru geecek ekilde noktalar birletirmeyi deneyin, bakalm baarabilecek miSorunun cevabn 2. Ksm'da bulacaksnz.O


4/134

"Kaliteli nsan" bir transformasyon kitab olup; mutlu, baarl, salkl ve dengeli biriden denenmi ilkeleri bu kitapta bulacaksnz. Kitabmda; her insann iinde doutan variyi ve ktnn mcadelesini, kiisel yaammdan kesitler sunarak ortaya koymaya altm.tlar" blmnde belirttim. Ayrca, bilgi havuzuma katks olan yaynlar "kaynaka"'blmxvnzninizle, "Kaliteli Yaam Seminerlerime katlan bir rencimin, "Kaliteli Yaam" hakknderini burada aynen tekrarlamak istiyorum: "Kaliteli yaam eitiminden sonra, yaantm; 'K

aliteli Yaam'dan nceki hayatm, Kaliteli Yaam'dan sonraki hayatm' diye ikiye ayrdm.an sonraki yaantm, hibir zaman eskisi gibi olmayacak. Sanki yeniden dnyaya geldim."Ancak, bir hususu da hatrlatmak isterim: "Kaliteli nsan", uygulama yn arlkl bir kiBu nedenle, yeri geldiinde gerekli uygulamalar mutlaka yapn. Aksi taktirde, kitaptan tam olarak yararlanamazsnz.imdi, kaliteli yaam yolculuunun ilk etabna kmaya hazr msnz? Hazrsanz, buyurunr kalm.GR: KALTEL YAAM FELSEFESBal arlar, rn kalitesi ve etkili alma asndan, doada rnek alnmas gereken canldoada ei ve benzeri olmayp, kalitesi tek kelimeyle mkemmeldir. zmir 11 Tarm Mdrlan, Tarm 35 Dergisi'nde arlar hakknda u bilgiler verilmektedir:11) Hrriyet Gazetesi, 31 Ocak 2001.

Bir bilgisayar saniyede 16 milyar aritmetik ilem yapyor. Bilgisayarn doadaki rakibibalars ise, bu srede daha az enerji harcayarak 10 trilyon ilem yapma yeteneine sahiptir. 10 mikrovattan daha az enerji tketen balarsnn beyni, gnmzde retilen en verimlisayardan 100 milyon kat daha stndr.Balarlar bir petei doldurabilmek iin 100 milyon iein nektarn emiyor ve 100 bin kikanat rpyorlar. [Dnyann evresinin 40.076 km. olduu gz nne alndnda, bunun anlaklak 2,5 tur atm oluyorlar demektir.]Uan bir arnn her kilometrede, enerji iin yarm miligram bala ihtiyac bulunuyor. Bir abir litre balla, 25 kilometre hzla ve saniyede 200-250 kanat rparak 3 milyon kilometre kat ediyor. Ana arnn bir gnde yumurtlad yumurta arl, kendi arlnn 20 k30 kat yk ekebiliyor."Kaliteli Yaam Felsefesi'ni yaamna geirmi bir insann faaliyetleri de, tpk bal arstlerine benzer. Katma deeri yksek ve etkili faaliyetleri kapsar. Sz konusu bu faali

yetlerin tm, "Kaliteli Yaam Dizisi"nin de konularn yani, "Kaliteli Yaam Felsefesi"niluturmaktadr."Kaliteli Yaam Felsefesi" Nedir?"Kaliteli Yaam Felsefesi" ya da bundan sonraki kullanacamz ekliyle "KYF", tpk bir ia benzer; ruhunu oluturan kaliteli yaam ilkeleri ve isel deerler ile, bedenini oluturan drt temel yaam alannn, denge zerine oturtulmasndan meydana gelir. Bir insann temaam alanlarn tekil eden; kiisel, aile, i ve evre yaam alanlar, ayn zamanda dizinrn oluturmaktadr. KYF'yi tam olarak yaamna geirmi olan bir insan, Yunus'un deyiminanacak olursak "nsan- Kmil" yani "Olgun lnsan"dr.KYF, drt temel yaam alan olan; kiisel, aile, i ve evre yaam alanlarnda bir insannolmasn zorunlu klar. Ayn zamanda, kiisel yaam alann tekil eden; fiziksel (bedensinsel (bilisel), duygusal (sosyal) ve tinsel (manevi ve ruhsal) yaam alanlarnda dadengeli olmay gerektirir. Denge olmadan, KYF olmaz. Dengede mutluluk, dengede salk,dengede kalite vardr. Bu verileri bir ekil zerinde gsterirsek, eklimiz aadaki gib:ekil 1: Yaam Alanlar ve DengeTemel yaam alanlarKiisel yaam alanlarOlgun nsan'n ilk zellii, yksek isel deerlere sahip olmasdr. Bu balamda Olgun nsyaam ilkeleri ve 5. Ksm'da anlatlacak olan isel deerlerle daima uyumlu yaar. Nasltematikte bir ilemin doruluunu "salama" yaparak anlarsak; Olgun nsan da sz ve eylemlinin doru olup olmadn, bu ilke ve deerlerle uyumlu olup olmadklarna bakarak anlar.nsan, yksek isel deerlerin doal bir sonucu olarak, yksek bir zdeere sahiptir. Buara, mal, mlk, an, hret, mevki ve makam vb. dsal deerlere gre artp eksilmez. Bu ye eylemleri her zaman tutarldr.

Dier yandan, Olgun nsan'n denge ilkesi gerei banazlkla hibir ilgisi yoktur. Banazlinan ya da dnceye ar lde balanp ondan bakasn dnememek, ondan baka her nda asll, nl Amerikan yazar ve tarihisi Hendrik Van Loon, drt tr banazlk olduunu


5/134

Bunlar; cehaletten doan banazlk, menfaatten doan banazlk, alkanlktan doan banaan doan banazlktr. Bunlara, ilimi ve bilimi reddeden banazlkla, manevi ve ruhsal yaddeden banazl da ekleyebiliriz.Olgun nsan'n kart ise, atalarmzn "i insan" diye adlandrdklar "ham insandr. Bbilisel, duygusal ve tinsel hamlk olmak zere drt eittir. Ham insan'n isel deerleri olup, zdeeri dsal deerlere gre azalp oalr. Ham insan, isel deerlerindeki bugidermeye alr. Mutluluunun, dsal deerlerin miktarna (niceliine) paralel olarak a

, bu bir yanlsama olup, sonu daima hsranla biter. Sz edilen bu dsal deerler, uyumsugideremedii gibi, var olan isel dengesizlii daha da artrr. Ham insan, ne kadar dsalelde ederse etsin, mutlu olmay bir trl baaramaz.Ham insann bu zelliklerine karn Olgun nsan, bakalarnn mutluluuna ve geliimine kaay misyon edinmitir. Bu yolda, bilinli ve srekli bir aba sarfeder. Yaamnn her anne amal yaar. leri doru ve verimli yapmaktan ok, doru ileri yapar. Gerekli artlarve snrlarnn dna kar. Pozitif dnr, pozitif yaar, pozitif davranr. Daha okir ve ilikide bulunduu tm insanlar gelitirir. Bolluk zihniyetine sahip olup, ibirliem verir. Kendisi ve evresiyle bark, ayn zamanda zengin bir i yaama sahiptir. Olgunan'n dier zelliklerinden bazlar ise unlardr:01. Aklc ve duygusal zihnini etkili bir ekilde ynetir.02. Gnlk yaamndaki stresle, etkili bir ekilde baa kar.

03. Kendisini tanr.04. Olumsuz tutum ve davranlarn deitirmeye alr.05. Misyon ve hedeflerle yaar.06. Kiisel potansiyelini, misyonu dorultusunda etkili kullanr.07. Srekli geliim ve deiim iindedir.08. Dengeli ve salkl bir aile iklimine sahiptir.09.Yaamndaki atmalar etkili bir ekilde ynetir.10.E ve ocuklaryla salkl ilikilere sahiptir.11.Kk eylerle mutlu olmasn bilir.12.Btesini etkili bir ekilde ynetir.13.evresiyle, dengeli ve kaliteli ilikilere sahiptir.14.Dinlemesini bilir.15.Salkl bir i iletiimi vardr.

16.Yksek isel deerleri sayesinde, bilinli seimler yapar.17.Kendisi de dahil, tm insanlar ve canllar sever.18. yaamnda da kalite retir.19.Yksek bir isel motivasyona sahiptir.20. Baarszla gnlldr.21.Yaamn her alannda, ynetmekten ok liderlik eder.22.Yaam tarz nedeniyle, krizlere her zaman hazrlkldr.23. Yaptklarn ve evresinde olup biteni sorgular.24. Sorunlara seyirci kalmaz, elinden gelenin en iyisini yapar.Bu satrlarn yazarna gre, "Kaliteli Yaam" bir sanat, KYF'yi benimsemi insan da bir satdr. Malzemesi ise; insann fiziksel, zihinsel, duygusal ve tinsel varldr. nsannrek, mkemmel bir eser meydana getirmeye alr. Deerli bir eser meydana getirmek, bazenir mrboyu srer. te bu yzden, Olgun nsan olma yolunda ilerleyen her birey, sayg duyulmasken bir varlktr.Kaliteli Yaam Felsefesinin nemiKYF'de, ncelikle bireyin geliimi esas alnmtr. Ancak, bireyin evresiyle olan ilikil, gz ard edilmemitir. Bu maksatla; "Kaliteli bireyler kaliteli aileyi, kaliteli aileler kaliteli toplumu, kaliteli toplumlar ise kaliteli lkeyi oluturur" ilkesi benimsenmitir. Bir anlamda KYF, bireyin geliimindeki tm eylemlere yn veren dnce, deerelerden oluur. lkemizdeki ynetim sorunu da dahil olmak zere, tm sorunlar halledebilmin yolu, ncelikle bireyin geliiminden gemektedir. Nitekim, iletiim sosyolojisi alannda almalaryla tannan Frederick Harbison da, 75 lkenin kalknma abalarn incelediktesonuca varmtr:2"Bir ulusun ilerlemesi, her eyden nce o ulusun bireylerinin gelimesine baldr. Bireyl

inin potansiyelini gelitirmeyen ve onlarn evkini kamlamayan bir ulus ekonomik, siyasal ya da kltrel hibir ynde kalknmay gerekletiremez. Gelimemi lkelerin ounun teaynaklarnn ktl deil, insan kaynaklarnn ktldr. Bu yzden gelimek isteyen ulu


6/134

rn gelitirmeye ve deerlendirmeye ynelmelidirler. Bir baka deyile; nce eitim dzenitirmeli ve bireylerine kalknmada yararl beceriler verebilmelidirler. Bir ulusun yelerinin umutlu oluu, ruhsal ve bedensel ynden salkl oluu, toplumsal kalknmann ndellarndandr."2) Ccelolu, Doan. Yeniden nsan nsana, s. 230.Gnmzde insanlar dengesiz ve kalitesiz yaamaktadrlar. Bu sorunun almasnda, nceliklerin gelitirilmesi gerekmektedir. Bu maksatla KYF'de; sorunlarn sadece yapraklar ya

da dallar ile uralmayp, kklere kadar inilmektedir. Kklere inilmekle de kalmayp, bin ucuna kadar gidilmektedir. Sorunlarn temelinde yer alan paradigmalar oluturan "zihinsel ariv kaytlar" ile, toplumsal yozlamalarn temelinde yer alan "isel deerler eonu" bu kklerden en nemlileridir. te bu nedenle KYF; bireyin, ailenin, kurumun ve nihayet toplumun geliimi iin gerekli olan hayati konular iermektedir.Kaliteli Yaam lkeleriKaliteli yaama ulamak isteyen her insan, doruluu zaman ierisinde deimeyen bir takmere sahip olmaldr. Sz konusu insan bu zelliiyle, 100 metreci deil, bir maratoncudur.aamn her alannda uzun erimli dnr. Fast fo-od evliliklere, fast food ilikilere, fasbaarya, fast fo-od beslenmeye, ve nihayet fast food yaama kardr. nk, mutluluk venda, kalc olmay hedefler.Aadaki ilkelerle uyumlu yaadmz taktirde; mutlu, doyumlu, dengeli ve kaliteli bir y

unda ilerleyebiliriz. KYF'nin de bir parasn oluturan, kaliteli yaam ilkeleri unlard1. Denge ilkesi: "Bir ok denge eidi vardr: Masann zerinde duran bir kitap 'mekanik dge', atom dei tokularn tamamlayarak hareketsiz kalan maddeler 'kimyasal denge',akm gdii zaman, yani arj dei tokuu olmad zaman 'elektrik denge', s transferinin yok o'termik denge', btn bu dengelerin tm ise 'termodinamik denge' kavramlar ile ifade edilmektedir."33) Focus, Haziran 1997, 6. Say, s. 28.

Bilimsel adan bir canl varln mutlak dengeye ulamas imkanszdr. nk, boluk iinl alverii kesilmi bir nesne "mutlak denge" durumundadr. Bir anlamda mutlak denge dem, lm demektir. te bu durumu, her iki ar ucun yer ald bir lek zerinde gstermeskalamz aadaki gibi oluur:-100 -80 -60 -40 -20 Sfr +20 +40 +60 +80 +100Mutlak Denge

Fiziksel denge, durgunluk ve atalet halini ifade ederken; KYF'de sz edilen denge,"dinamik" yani srekli hareket halinde olan bir dengeyi ifade etmektedir. Evrendevar olan her ey, makro seviyede denge durumunda iken; mikro seviyede ok hzl bir deiin yaand dengesizlik hali mevcuttur. rnein; yz milyon hcrenin bulunduu vcudumuzdala kan iinde, her bir dakikada iki milyonu akn kan hcresi yok olup, yerine yenisi retilmektedir. Bu hzl deiim, canlnn varoluunu srdrmesi asndan gerekli bir durumduDenge iin, deiim arttr. Bizler deierek, evremizdeki yeni artlara uyum salarz. Bnge; deiim demektir, hareket demektir.Canl sistemler yaklamna gre; "Sistemler birbirine baml elerden oluan btnlerdiak birbirlerini etkiler. Her sistem kendi dndaki sistemlerin bir parasdr. Onlar etkve onlardan etkilenir. Her sistemin dinamik bir dengesi vardr. Yani elerin arasndaki denge kalc olmayp, dinamik ve zaman iinde deien bir dengedir. Bu dinamik dengeyi,r ehrin trafik akna benzetebiliriz. Hem hareket vardr, hem de yolun tkanmas, bakayile dengenin bozulmas, trafiin aksamasna yol aar."44) Hortasu, Nuran. nsan likileri, s. 15.KYF'ye gre denge, orta yoldur. Dier bir deyile, iki ar ucun orta noktasdr. Burada,denge tanmlamak istiyorum: Birincisi; iki ar kutbun orta noktasn ifade eden ve "dennoktas" olarak adlandrdm skaladr. Bu denge skalas, bundan sonraki konularda da sklanlacaktr, ikinci tr denge ise, herhangi bir nokta ifade etmeyip, iki ar u arasndalanlar kapsayan ve "denge lei" olarak adlandrdm skaladr.a. Denge noktas: Bu skalada, gereklemesi imkansz mutlak olumsuzluu -100; gereklemeskansz mutlak olumluluu +100; her canlya gre farkl olan denge halini ise, gen ok ilermek istiyorum. Denge noktas skalasna bir rnek vermek gerekirse; ar negatif ve arstres dzeyleri iki ar ucu oluturur. Yeterli bir stres dzeyi ise, denge10

noktasn oluturur. Bu denge noktas, sabit bir nokta olmayp, kiiden kiiye deiiklikYukardaki fiziksel denge skalasn, her iki ucundan birbirine doru itersek, yeni "denge noktas" skalamz elde ederiz. Sonuta skalamz, aadaki gibi oluur:


7/134

Negatif stres -100Dengeli stres 0Pozitif stres + 100b. Denge lei: Aada rnei grlen "denge leine gre, bir insann dengeli saylabieki tm davranlar asgari dzeyde gsterebilmesine baldr. Denge leine, Eric Berne'esinlenerek ortaya koyduu, kiilik teorisini rnek verebiliriz: Buna gre, bir anne yada babann; gerektiinde anababa tavr (ciddi), gerektiinde ocuk tavr (akac), gerekti

e bu iki tavr arasndaki olgun insan tavr gsterebilmesi, denge leine bir rnek tekiDenge iin, her bir davrann tek bana gsterilmesi yeterli olmaz. Sonuta skalamz, aluur:ocuk tavr -100Olgun insan tavr11Anababa tavr 0Bana gre yaam; srekli deiim halinde olan evrende, insann dengeyi salama mcadelesidngede mutluluk, dengede salk, dengede kalite vardr. Ancak, bu uyumu salamak her zaman mmkn olmaz. Ve dengenin salanamad durumlarda, baz sorunlar ortaya kar. Bir anlaorunlar, dengesizliin bedelidir. Bu bedel bazen, Nasrettin Hocann hikyesinde olduu gibi, organizmann lmne de yol aabilmektedir:

Hoca gittike yoksullamas nedeniyle, her eyden kst gibi, eeinin yemini de azaltmbir deiiklik yok, yemi her gn biraz daha azaltr olmu.Gnn birinde hayvan lvermi. Hoca eein lmesine pek zlm ve yle demi;-"Th, eei tam ala altrdk ki lverdi!"2. Btnlk ilkesi: KYF'ye gre yaam, 360 derecelik bir btndr. Temel ve kiisel yaamF'nin btnln olutururlar. Temel yaam alanlarn oluturan; kiisel, aile, i ve evsinerjik btnn12paralardr. Ayn zamanda, kiisel yaam alan da kendi iinde 360 derecelik bir btn olel, zihinsel, duygusal ve tinsel yaam alanlarndan oluur. Bunlardan herhangi birinineksik olmas, btnn de eksik olmas demektir. Sonuta bu eksiklik; sistemdeki dengeninzulmasna, sistemin ileyiinin aksamasna, sistemdeki kalitenin azalmasna yol aar.Bu btnlkle beraber, ayn zamanda yaam alanlar arasnda bir dengenin de olmas gerekir

lk ve denge olmad taktirde, kaliteli yaama ulalamaz. Btnlk ilkesi gerei insan,r ve geici sreler hari, yaam alanlarnn hi birini ihlal etmemesi gerekir. Temel ve kyaam alanlarn, btnlk ilkesine uygun olarak 360 derecelik bir daire zerinde gstereursak, eklimiz aadaki gibi oluur:ekil 2: Yaam Alanlar ve Btnlky~ no/ 1. KS]. \A4AM ALE YASAMI1,1i'4. EVRE YAAMI \ 3. yaamTEMEL YAAM ALANLARIKSEL YAAM ALANLARI13"Getalt psikolojisinde temelde u savunulur: Bir paray, ait olduu btnden soyutlaypmek hataldr. nk bir btn, kendisini oluturan paralarn basit bir toplam deildir.i oluturan paralarn toplamndan daha fazla bir eydir; bir melodi, kendisini oluturantalarn basit toplam deil, bu notalarn organizasyonunun rndr."3Eer bir insann, bir kolu, bir gz veya bir baca olmazsa eksiklik orannda btnl bde, yaam alanlarnn da bir tanesini kardmzda, KYF'nin btnl bozulur. KYF, tmu felsefeyi benimseyip, yaamna geiren kii, tm yaam alanlarnda kaliteyi yakalar. Hepn sinerjik bileimi sonucunda, yan rn olarak baar ve mutluluk doar. hekimhan3. Bedel ilkesi: Amerikal dnr Emerson; "Kazandnz her ey iin, bir ey kaybedersiu paradigmadan baktmzda, yaamda her eyin bir bedeli vardr. Eer insan isterse, bu bemek kouluyla her eye sahip olabilir. Ancak nemli olan, elde edilen eye karlk, denelin dengeli olmasdr. rnein, saln kaybedilmesi pahasna elde edilen bir baarda,. Bu ilke bana, atn haline imrenen eein hikyesini hatrlatr. Hikye yle:6

Eek, atn haline bakp imreniyormu: "Bol bol yediriyorlar, tmar ediyorlar, bir eyi esiemiyorlar; benim ise iyice bir karnm doyurduum olmuyor. Sonra da her ii bana grdryotmedikleri eziyeti koymuyorlar!" demi.


8/134

5) Dkmen, stn. Varolmak, Gelimek, Uzlamak s. 63.6) Chambry, Emile. Masallar, s. 172.14Gel zaman git zaman, bir sava alm, batan aa demir kuakl bir yiit ata binmi, hsna srm. Zavall at ald yaralardan kurtulamam, lm. Eek bunu grnce eski dedicm.Hikyeden de anlalaca gibi, grdmz olaylar ou kez bizi yanltabilir. nk, olay

btnn grsek bile, grdklerimizin ounu doru alglayanlayz. Unutulmamas gereken;baar, refah ve mutluluun bedelinin mutlaka denmi olduu gereidir.Bugn refaha ulam tm lkeler, endstrilemenin bedelini bir ekilde demilerdir. rneva sonunda yerle bir olan Almanya'y ele alacak olursak; bu lkenin alkan insanlar,ikili tan kalmad bir lkede "Alman Mucizesi"ni gerekletirmiler ve lkelerini ksaar kalkndrmlardr. Uluslararas alma rgt (ILO) verilerine gre, gnmz Almanya'ta ve nmzdeki yllarda bu orann daha da dmesi beklenmektedir. Oysa, 2. Dnya SavaAlmanya'da; psnden belediye bakanna, iisinden genel mdrne, muhtarndan valisifabrikatrne, memurundan en yksek amirine kadar herkes haftada 72 saat almtr.Haftalk alma saatinin 40 saat olduu lkemizde ise bizler, "Bor yiyen kesesinden yer"iinde olduu gibi; lks yaamaya, retmeden tketmeye, IMF'den bor dilenerek gn kurtaram ediyoruz. Medeni dnyann; ilim, bilim ve sanat liginde yokuz. Ancak, her alanda

da kt deiliz, birinciliklerimiz de var; 350 bin lojman, 162 bin resmi telefon,15125 bin makam arabas, 5500 meclis alan ve yllk 151 gnlk (1998 yl) tatil ile savorlara imza atyoruz. Yksekokol mezunlar arasnda isizlik oran en yksek lkeyiz. IMF'a, enflasyonda, d ticaret anda, en byk parada, banka hortumlamalarda, mafya ve uyupazarnda, depremde len insan ve yerle bir olan bina saysnda Dnya lideriyiz, i kazalaa, her yl 1500 l ile Avrupa birincisiyiz. Yani anlayacanz, yaptklarmzn bedeliniekmisek, onu biiyoruz."4. Kestirme yol olmamas: Trk milleti olarak bizler, kestirme yollar ok seviyoruz. nkstirme yollar, kolay ve zahmetsizdir. Ayn zamanda da, bu yoldan elde edilen baarlarsaman alevi gibi geicidir. Ayrca, kestirme yollardan elde edilen baarlarn sindirilmesi de zordur. Baarnn bedeli denmeli ve iyice sindirilmelidir. Bu nedenle, KYF'de kestirme yollarn yeri yoktur. Uzun erimlidir. Bir insan kestirme yollardan, ksa dnemde

kar ve baar salayabilir. Ancak, uzun dnemde; mutluluk, baar ve kaliteye ulamasHer eye ramen ulam olsa bile, bu kalc olmaz. Yaratlan dengesizliin faturas da,mutlaka denir.Prof. Dr. Emre Kongar, "Trkiye'nin Toplumsal Yaps" adl kitabnda, Trk insannn sisteve etkili zmler yerine; ksa, kestirme ve aldatc zm yollarn deneme yanls olmasi kltr alamam olmasna balamaktadr. te, srekli krizlerle yaamamzn nedenini okye:77) Muallimolu, Nejat. Hitabet, s. 1046.16Sultan /kinci Mahmud, karsndaki gen Prusyal subaya bakm ve iini hasretle ekerek,i bekleyen Sadrzam Benderli Ali Paa'ya dertlenmiti: "Paa, u Alman subay gibi on kumaanm olsa!"Ondokuzuncu yzyln en byk askerlerinden biri, Prusya devletinden Alman birliini ve Avpa'nn en byk kara imparatorluunu kuran Feldmareal Kari Benhard Moltke, otuzbe yandkurmay yzba olarak, Osmanl ordular mavirlii hizmetine, Padiah'n bu hayranl ilYurdumuzda drt yl sekiz buuk ay kalan Moltke, mevkileri ne olursa olsun, btn Trkler'mterek bir taraf olduunu yazyor: in, kolay ve abuk olann semek. Emek ve gayretun vadeli ilerin Trkler'i pek memnun etmediini syleyen Moltke, Osmanl ordusunun slah plan hazrlad. Planlar, Sultan Mahmud'a sunulduunda, Padiah dedi ki:-"En ksa zamanda hangisi tahakkuk edecekse [gerekleti-rileceksej onu anlatnz."Moltke'nin bu satrlar yazmasnn zerinden, 150 yldan fazla bir sre gemi olmasna ralklarmz srdrmekte; sosyal, kltrel, politik ve ekonomik alanda hep iin kolay ve aekteyiz.5. Potansiyelin etkili kullanm: Tm insanlara eit olarak datlan en nemli potansiyelolup, her insan gnde 86.400 saniyeye sahiptir. Paradan da deerli olan bu servetin

, ilenerek mamul hale dntrlmesi gerekir. Tpk, Frat ve Dicle nehirlerinde olduu gi, baraj kurup elektrik reterek babo akan sular paraya dntrebilirsek; ayn ekildyerek yaam kalitemizi artracak katma


9/134

17deeri yaratabiliriz. Belirli bir dnemi kapsayan zaman kullanarak, kendimizi istediimiz alanda yetitirebiliriz. Varla, paraya ulamak bundan sonra daha kolaydr.Dier bir kiisel potansiyel ise, enerjidir. Gnmzde insanlarn ou, sahip olduklar enbyk bir blmn; iletiim atmalarna, aile ii didimelere, nefret ve intikam duygulglara harcamaktadrlar. Bu yzden, asl enerji gerektiren katma deer yaratc faaliyetleeterli enerjileri kalmad iin, kendilerini bitmi ve tkenmi hissederler. Temel yaam

rndaki nemli faaliyetlere, tpk bir maratoncunun biti izgisindeki tkenmilik haliyleler. Yani enerjilerini, verimli ve dengeli bir ekilde kullanamazlar. Kaliteli biryaama ulamada, enerjinin misyon ve hedefler dorultusunda etkili ve dengeli kullanlmas ok nemlidir.Potansiyelin etkili kullanlmas asndan, nemli bir konuda yaam hzdr. Gnmzde, z, yaam temposu ok hzldr. Bu hz, nceki yzyllara gre birka kat artmtr. Bu nedehzl hareket eder, hzl konuuruz. Oysa doann acelesi yoktur. Bu acelecilik, bizim zihzden kaynaklanan bir tutumdur. Yaamn hzndan daha hzl hareket etmemiz sonucu, daha gein ve daha stresli oluruz. Bir sz; "Tanrnn deirmenleri yava tr ama, iyi tr" dyaam iin hzmz, doann hzna uydurmalyz.6. Sorgulama ilkesi: Kaliteli yaam ilkelerinden bir tanesi de; yaammzdaki her eyi, her bilgiyi sorgulamaktr. Bu nedenle, kaliteli bir yaam iin hayatta yaptmz ve yapamad

i sorgulamalyz. Her eyin nedenini, niinini -18renmeliyiz. Bu konuda nl ngiliz airi Rudyard Kipling; "Benim alt drst hizmetkrm vldiklerimi onlar bana rettiler. te adlar: Ne, Nerede, Ne zaman, Nasl, Niin, Kim?" dtedir. Buhar gcnn kefi de, byle bir sorgulama sonucu ortaya kmtr:8"1698 ylnda Hollandal (Flemenk) Deni Papen, kendisine ay kaynatyordu. ine dalmtbuharla kard sesi duyunca, kendisine geldi ve atei sndrd. Ama dnmee balad:bir sre sonra suyu kaynatm ve buhar haline dnp aydanlktan kurtulmak iin kapa ouhar bir gtr! nsan bu gc kullanarak bir hareket salayabilirse; bu hareketi yararlkullanmak da mmkn demektir!.."Sonunda bu g, kapal bir silindirin iindeki pistonu iten bir g haline dntrld. Ailiinden dnyor, makineler insan gc olmakszn alyordu. Bylece, dnyada ada saSorgulama, insann kendisine sorular sormasdr. Srekli olarak kendimize; "Yaptmz ey

yapyoruz?", "Daha iyi yapmann bir yolu var m?", "Yaam kalitemize katks nedir?" trnular sormalyz. Sorduumuz sorularn kalitesi, ayn zamanda yaam kalitemizi belirler. Buorgulamalar sayesinde, yaammzdaki yanllklarla yzleir, hayal krklklar yaarz.ar, bizi srekli renmeye ve okumaya yneltir. Bir sre sonra, sorunlarn evreden deilparadigmalarmzdan kaynaklandnn farkna8) Bozda, ismet. Kltr ihtilalimiz, s. 166.19varrz. Bylece, kiisel geliim ve deiim sreci balar. Kendimizle yzlemeden, bu haydan kaliteli yaam yoluna giremeyiz.ou zaman, yanl da olsa paradigmalarmz ve dncelerimizi sorgulamayz. Onlar, evrei kabul ederiz. Bu yzden de, yarglara varmadan nce deliller arama, kararlarmz veriledayandrma gerei duymayz. te asl hatay da, bu noktada yaparz. Bu durum gerekte, fdzeyimizin dklnden kaynaklanr. Bir insann sorgulama yetisi kazanabilmesi, renmesra; zsayg, zgven, zbilin, cesaret gibi yksek isel deerlere sahip olmasna balBu balamda, geleneksel kalp yarglarmz da sorgulamalyz: "Byle gelmi byle gider",mayan ylan bin yl yaasn", "zmn ye ban sorma" gibi inan kalplar geleneksel kdr. Ylana dokunmak gerekir, bugn dokunmazsak, yarn daha byk bir bedel demek zorunda. Tpk, zamannda denmeyen banka kredisinde olduu gibi!7. Srekli geliim ilkesi: "Bakasndan stn olmamz nemli deildir; asl nemli olan dolmamzdr" diyen Hint atasz, srekli geliimin nemini ne kadar da gzel vurgulamaktadikal yazar ve hatip Will Rogers ise, yle der; "Gittiiniz yol doru bile olsa, eer hepyn yerde oturup kalrsanz, inenirsiniz." Hz. Muhammed ise; "ki gn bir olan, ziyandaektedir. Bir insann kaliteli yaama ulaabilmesi; srekli gelimeye ve deimeye baldrk hzl bir ekilde deitii ve gelitii20

evrende, bu deieme ayak uyduramayan insan, varoluunu srdremez.Srekli deiim ve geliimi en gzel ifade eden szck "ka-izen"dir. Kazien, Japon i dnykli iyiletirme" anlamndadr. Bunun iin, yaammzda srekli olarak kk kk iyileti


10/134

r. Bu kk iyiletirmeler, bir sre sonra nemli deiimlere yol aar.Ben de u anki halimi, srekli geliim ve deiimime borluyum. Bunu bana, KYF salad. uliteli yaam oku-lu"nun 9. snf rencisiyim. Bu okuldan ancak, 15-20 ylda mezun olabilemin farkndaym. Bu nedenle, mezun olmay beklemeden; bir yandan renip, dier yandan rerimi retmeye alyorum. Kaliteli yaam okulunun ilk snflarnda olmak bile, bir insatesinde inanlmaz ve kkl deiiklikler yaratmaktadr.8. Evrensel deerlere ballk: KYF'yi yaamna geirmi Olgun nsan; fikir ve inan zgr

nsan haklar, effaflk, doann tketilmeden kullanm, hukukun stnl vb. evrensel deu balamda, fikir ve ifade zgrl zel bir neme sahip olup, her trl geliimin de temedenle KYF, her trl fikir ve dncenin zgrce dile getirilmesinden yanadr. zgrce diemeyen fikirler, yer altna iner ve gizli yaplr. Fikirlerin yasaklanmas ya da cezalandrlmas kestirme bir yol olup, uzun dnemde beklenen fayday salamaz. Bu yzden, Gne'svanmad gibi, gerekler de yasaklarla gizlenemez. Fikirleri susturarak, sorunlar grmn gelmek yerine; semptomlarla uramay brakp, sorunlarn kaynana inerek etkili zmlekir.21Ayrca, ekonomik zgrlk de ok nemlidir. Ekonomik zgrlk; insann insanca yaayacadzeyine sahip olmasn ifade eder ki, bu hrriyet olmadan kaliteli yaama ulalamaz.9. Uygunluk ilkesi: Bu ilke; sz ve eylemlerimizin mutlaka kaliteli yaam ilkelerine

, isel deerlere ve misyon bildirimine uygun olmas gerektiini ifade eder. Kaliteli yaam ilkeleri ile isel deerler bir insann "isel kutup yldz" konumunda olup, insann yauluunda ona rehberlik eder. Misyon ise, "dsal kutup yldz" konumunda olup, kiisel poiyelin kullanlaca istikameti belirler. Ayrca, bireyin ynn kaybetmeden ilerlemesiniiisel kaynaklarn etkili kullanmasn salar. KYF'yi yaamna geirmi bir insan, yaamsnda her ne zaman kafasn kaldrsa, bu kutup yldzlarn grebilir. Bu yzden, kaliteliulamak isteyen her insan; kaliteli yaam ilkelerine, yksek isel deerlere ve bir misyonbildirimine sahip olmaldr.10. Katk ilkesi: Katk ilkesinin iki boyutu vardr: Birinci boyutu, dier insanlarn yakalitelerine katk yapmay esas alan bir paradigmaya sahip olmaktr. Tibetin ruhani lideri Da-lai Lama; "Bu dnyada varoluumuzun sebebi, mutluluu aramaktr. Mutlulua ancak,dier insanlarn yaamlarna katkda bulunarak ulaabiliriz" der. Katkda bulunmak iin,olmay ya da yalanmay beklememeliyiz. Katk sznden, sadece maddi konular anlalmamal

adna herkesin katkda bulunaca mutlaka bir eyi vardr. Bu anlamda, gzel bir sz sylsani bir ama urunda birka saat almak da katkda bulunmaktr. Bu kitabn amac da; t22sanlarn, kaliteli bir yaama ulamalar yolunda katkda bulunmak ve onlara rehberlik etmektir.kinci boyutu ise, "katma deer" yaratmayan olumsuz tutum ve davranlarn terk edilmesi ile ilgilidir. Btn felaketlerin kayna, negatif dncelerdir. Bir olumsuz dnceyi bilbir kez kabul ettiimizde, bilinaltmz onu gerekletirmek iin var gcyle alr. Enez tutum ve davranlar terk ederek, yerine olumlu tutum ve davranlar koymak gerekir. Kiteli bir yaam iin, pozitif dnmeli ve pozitif yaamalyz. Sonuta katma deer retmei bir katk salamayan tutum ve davranlar terk edilmelidir.11. insana sayg: nsan domadan nce kendi zgr iradesi ile; dinini, inancn, milliyetieme hakkna sahip deildir. Dnyada yaayan her insan; parmak izleri, fiziksel ve kiilikllikleri, genetik yaps ile dnyada "tek" ve "ei olmayan" bir varlktr. Bu nedenle tmnlar, nyargsz sevilmeye ve sayg duyulmaya layktr. KYF; yeryznde yaayan tm insanll, rk, inan farkllklarna bakmakszn eit olduklarn kabul eden bir anlaytr. Bu aYetmi iki millete, Bir gz ile bakmayan. Halka mderris olsa, Hakikatte asidir.dizelerinde anlam bulurken; ayn konuda, Hz Muhammed "Veda Hutbesi" diye bilinen,Arafat'ta yapt konumasnda23yle demitir; "Ey, insanlar! Rabb'iniz bir, ceddiniz birdir. Hepiniz dem'den tremi bunuyorsunuz. dem ise topraktan." Bu anlay; tm insanlar hristiyan-mslman, siyah-beyazngin-fakir diye ayrmadan eit kabul eden bir anlaytr. Bu balamda tm insanlar, ayn gyolculardr.Kaliteli yaam ilkelerinin sonuncusu olan, "insana sayg" ilkesini de akladktan sonra,

mdi dengenin nemini ve insan yaamna olan katksn yakndan inceleyelim. Bunun iin elegereken konu, "nsan Yaamnda Denge" konusudur.ESK BR TAPINAK DUVARINDAK YAZIT


11/134

Grlt ve patrtnn ortasnda skunetle dola; sessizliin iinde huzur bulunduunu unutanmak aka gerekmedike herkesle dost olmaya al. Sana bir ktlk yapldnda, verebnutmak olsun. Bala ve unut. Ama kimseye teslim olma. ten ol; telasz, ksa ve ak salarna da kulak ver. Aptal ve cahil olduklar zaman bile dinle onlar; nk dnyada herkbir hikyesi vardr.Yalnz planlarnn deil, baarlarnn da tadn karmaya al. Ne kadar kk olursa oaki dayanan odur. Sevecein bir i seersen, yaamnda bir an bile alm ve yorulmu

eceksin ki, baarlarn bedenini ve yreini glendirirken, verdiklerinle de yepyeni hayabalatm olacaksn.Olduun gibi grn ve grndn gibi ol. Sevmediin zaman sever gibi yapma. evrene neriama hkmetme. nsanlar yarglarsan onlar sevmeye zamann kalmaz. Ve unutma ki insanlnndikleri, sonsuz uzunlukta bir kumsaldaki tek bir kum taneciinden daha fazla deildir.Aka burun kvrma sakn; onu kmsersen, sende besinsiz kalr, klrsn. O youn sevgibir25bahe gibidir. O baheye layk bir bahvan olmak iin her bitkinin srekli bakma ihtiyacunutma.Kaybetmeyi ahlaksz bir kazanca tercih et. lkinin acs bir gn, tekinin vicdan azab bi

oyu srer. Baz idealler o kadar deerlidir ki, o yolda malup olman bile bir zafer saylBu dnyada brakacan en byk miras onur ve drstlktr.Yllarn rzgar gibi gemesine fkelenme; genlie yakan tutkular glmseyerek teslim eacan etkinliklerin yapabileceklerini engellemesine izin verme.Rzgarn ynn deitiremediin zaman, yelkenlerini rzgara gre ayarla; insanlara gre dn karlatn frtnalarla deil, gemiyi limana getirip getiremediinle ilgilenir. Ara selecek olsan da hatrla ki, evreni yarglamak imkanszdr. Onun iin kavgalarn srdrrkndinle bar iinde ol.Hatrlar msn doduun zamanlan; sen alarken herkes sevinten glyordu. yle bir mr yrkes alasn, sen mutlulukla glmse. Sabrl ol, sevecen ol, erdemli ol. Eninde sonunda bervetin kendinsin. z benliinle grmeye al ki, btn pisliine ve kalleliine ramen,eldir.Baltimore, 1816

01NSAN YAAMINDA DENGE"Arlklardan kannz- Olmam yeil meyvelerle, fazla olgunlar, en kt sanclara sebH. RhoaesLev Nikolayevi Tolstoy; yaam boyunca kendi kendisiyle hesaplaan, yanllarndan, kendiyanl grdklerinden dolay hep ac ekmi olan bir yazardr. Tolstoy'un, Oda Yaynlar tim Raa'nm tercmesiyle dilimize kazandrlan "lvan llyi'in lm" adl eseri de, bu anane kuruludur:Romann kahraman lvan lyi, bir sorgu yargc olarak gldr. Herkesin, herhangi bir ayherkesin, kendine en ok yetebilen kimselerin bile avucunun iinde olduunun farkndadr.nk, balkl bir kat zerine yazaca birka szckle, herkesi tank veya sank olarrsna gelen bu insanlara, izin vermedii srece sorularna ayakta cevap vermek zorundad.lvan lyi iin ii ok nemlidir. Neredeyse btn zamann iiyle ilgili grevlere harcarluu, srekli almasna baldr. Bir ikolik olarak; kiisel, aile ve evre yaam-27n hep ihmal eder. Yaam boyunca yksek mevki ve makamlara ulamak iin alr. Hatta evyle ilgili kitaplar okur, resmi yazlan gzden geirir, hukuk kitaplarm kartrarak notllr.Aile yaamnda geimsizdir. Karsn ok kaba bir ekilde ve srekli olarak aalar. Herk, kzp baracak bir neden bulur. Masa rts zerindeki kk bir leke, yemein tad, oann stne koymas, kznn sann dank olmas gibi nedenler onu kzdrmaya yeter. fen ya da tam orba imeye balarken patlar.Ancak bir gn lmcl bir hastala yakalanr. Roller deimitir artk. Doktorlar gl,torlar, kendisinin sanklara davrand gibi davranrlar, lvan lyi, lmekte olduunu anl

suzlua kaplr. Yaamnn son dneminde kendi kendisiyle ve yaamyla hesaplamaya giriiilerde, insani deerlerden yoksun, mevki ve makam iin yaanm bir mr sorgular. Yaadsine baar gibi grnen prltl eylerin; insan insan olarak zenginletirmekten ve mut


12/134

uzak, koskocaman bir boluk olduklarn grr. Gerekten yaamas gerektii gibi yaamadSalkl iken farkna varamad, hizmetisi ] er asim'deki insani gzellikleri grr. Gean dolay, kendisinden zr diler. Ayn ekilde, paam kendisine ve ailesine zehir ettiive ocuklarndan da balanmasn ister. Hep evresini ve eini sulayan kt ruhlu broka bir gzle bakan, hatalarn anlayan, dengesiz yaadn fark eden, mrnn son annda dan olma yolunda ilerleyen bir lvan lyi gelmitir. Bu arpc deiimlerden sonra, fke va son verir ve rahatlar. E ve ocuk-

28lan yan banda olduu halde, artk lmekte ve son nefesini vermektedir.Sevim Raa, Tolstoy'un tm eserlerini ok iyi incelemi bir insan olarak, u yorumda bulunur; "van Ilyi'in lm' yalnzca fiziksel bir g deildir. Bir insann anlamsz geenramdr. Herkes bir yanyla van llyi'e benzer."1Sizin de van lyi'e benzeyen ynleriniz var m? Bu konuda hi dndnz m? Sivil ve asbir ok van llyi'ler tanyorum. "Burunlarndan kl aldrmayan" ve "Kk dnyalar bena olan bu insanlar, hem kendilerine hem de ilikide bulunduklar insanlara yaam zehiretmektedirler. Hayatn hep eksik ve olumsuz yanlarn grp, daima sinirlenecek bir ey burlar. Dolduka ve ykseldike eilmek gerektii halde, bu insanlar bo baak gibi sreklie gururludurlar. Ta ki, lm kaplarn a-lmcaya kadar.Bir Baka van Ilyi

1999 Yl Haziran aynn son gnlerinde, dispanserde muayene sram beklerken, ok yakndayzba hakknda dnmeye baladm:Jandarma Kriminal Daire Bakanl'nda yzba rtbesiyle, "Plan ube Mdrl" ve "Olayvlerini birlikte yrtyordu. Kriminal Daire Bakanl-1) Tolstoy, Lev N. tvan Ilyi'in lm, s. 16 .29, her jandarma subaynn grev yapmay arzulad bilimsel bir laboratuard. Gelecekte esleki kariyer onu bekliyordu. htisas sahibi olduu olay yeri inceleme (erime scene) alanndaki ube mdrl, henz kurulmutu. Birka ay nce, sve'in bakenti StockholmOlay Yeri nceleme Uzmanlar Toplants"nda Trkiye'yi temsil etmiti. Ekim ay ierisindAmerika'nn Miami ehri'nde, uzmanlk alanyla ilgili bir kursa katlmak zere onay almce pasaport ilemleri kalmt. Ayn zamanda; uzmanlk alannda master yapyor, hafta sonlingilizce'sini gelitirmek iin yabanc dil kurslarna devam ediyordu.

Jandarma Okullar Komutanlnda kriminalistik dersi retim yesi olarak grev yapt dnyakn subay, astsubay ve uzman avu eitmiti. Aa yukar Trkiye'nin her jandarma karir rencisi vard. Aynca, illerde bulunan olay yeri inceleme sistemi iin 600'n zerindeeknik eleman yetitirmiti. Bu personel, olay yerinde delileri aratran, toplayan ve kriminal laboratuarlara sevk eden personeldi. Bu sistemin hem hocas, hem de sorumlusuydu. ine kendini adam, tutkulu, mesleine k bir insand.Buna karlk; kiisel yaamna, ailesine ve evresine hi vakit ayrmyordu. Dengesiz veyayordu. ocuklarnn sorumluluu, tamamyla einin omuzlanndayd. Vakit yetersizliindeve evresiyle ilgilenemiyor, istese de eine destek olamyordu. Sanki dnyay o kurtaracakt. Dengesizliin farknda olmasna ramen, aresizdi. nk, uyku ve yemek dnda hayatnedenle de, her zaman patlamaya hazr bir bomba gibiydi. Doal olarak, ilikileri budurumdan olumsuz etkileniyordu.Mesai saat 09.00'da balad halde, verdii kurslar nedeniyle, yln byk bir dneminde.00'de balyordu.30Kurslardan ancak, saat 16.00 civarnda iyerine dnyor, ubelerin ilerini yetitirebilmegece ge saatlere kadar iyerinde kalyordu. Her trl yazy bilgisayarda kendisi hazrlBu nedenle; retmen, ube mdr, subay, astsubay, uzman avu, ayn zamanda da daktilo vmemuru rollerinin hepsini yapyordu. Ayrca, yazmakta olduu "Olay Yeri nceleme Ynergesi" iin hafta sonlar da almak zorundayd.Her geen gn daha fazla alt halde, ajandasndaki yaplacak iler listesi bir trlher geen gn artyordu. Bir ikolik olarak, hastahaneye muayeneye dahi gidemiyordu. Kimse "gitme" demiy ordu fakat, iler bir kiinin altndan kalkabilecei miktarda deildi. Arumluluk ve mkemmellik duygusu ile, ileri aksatmamak iin hep zveride bulunuyordu, iler ne kadar ok olursa olsun, ileri aksatmyor ve retim kalitesini drmyordu. ihtiya

ave zaman, dier yaam alanlarndan alyordu.Bu ksrdng sonunda, 1999 yl Haziran aynda enesinden rahatszlanm ve yemek yiyemeziti. Muayene neticesinde doktor; ar alma ve stres sonucu, enesinin gece uykuda ken


13/134

esi neticesi, bu rahatszln meydana gelmi olduunu syledi. Bu olay, onda ok etkisi yireye dner dnmez, birka satrlk emeklilik dilekesini yazd ve ilem yaplmak zere pee verdi.Aslnda bu karar, ani alnm bir karar deildi. Subay olduu gnden beri, yurt d daimiitmek istiyor ve am Ataelii iin hazrlanyordu. Bu yolda en byk engel olan Arapa di95 ylnda baaryla gemiti. Ne var ki, ayn yl yaad bir olay sonucu snf deitirenle de yurt d daimi grev ansn byk oranda kaybetmiti. Fiistin'nin El-Khalil ken

n Birlemi31Milletler Gzlemci Subaylar arasna da, bu nedenle katlamamt.Ancak bu deiiklikle, istedii zaman emekli olma ansn elde etmiti. Bunun zerine hedei yeniden belirlemi, 1999 ya da 2000 ylnda emekli olma karar almt. 1995 ylndan ite kendisini her ynden emeklilie hazrlamaya balam ve kiisel deiim srecini balatmy geldiinde, artk kendisini yuvadan umaya hazr hissediyordu, ite sz edilen yzbayazardr.nceki yaantmda, ben de bir van Ilyi'tim. Bir ikolik olarak dengesiz yaar, kendimi vlemi hep ihmal ederdim. Olumsuzluklardan hep evremi sulardm. Ancak ivan Ilyi'te olduugibi, deimek iin lmcl bir hastala yakalanmay beklemedim. 1999 ylnda emekli olai yaam yolculuuma yelken atm.

nceki Yaamn DeerlendirilmesiAskerlik mesleini bilinli olarak semediim halde, subayl severek yapan, retmenliealistik bilimine k bir insandm. Yetersiz personele ve ilerimdeki ar younlua ramk seviyordum. Ayrca, bakasnn emrinde almak da beni rahatsz etmiyordu. Eer bu okudm, emeklilik tarihimi nceden belirlemi olmama ramen, mesleime olan akm nedeniyle eilik kararm kolay veremeyebilirdim. Peki o zaman, bu denli sevgiye ramen niin emekliolmutum?Acaba bilinaltmda beni rahatsz eden, kamu sektrnde insann deerinin olmamas myd?iyi kranla dol-32durann ayn maa ve zlk haklarna sahip olduu bir sistem mi bana ters geliyordu? Mevcutamda, yeteneklerimin ok azn kullandmn, bunun byk bir blmn de herkesin yapabitma deeri dk ilerde harcadmn farkna varm m beni huzursuz etmiti? Yoksa; ya

ride anlaml eyler brakamadm ve mevcut artlarda gelecekte de brakamayacam anlamatsz ediyordu?lkokul alarm hep ticaretin iinde gemi, kk yalarda para kazanmann zevkini tatmmeyve ve sebzelerin yan sra; st, yourt ve tereya gibi hayvansal rnler retiliyor,nc ocuu olarak bu rnleri ben satyordum. Hatta o zaman komisyonun ne olduunu bilsattm tutarn % 10'unu babamdan harlk olarak alyordum. imde hep ticaret yapma isteBu virsn ok kk yalarda kanma girmi olmas m beni heyecanlandryordu?Gereklerle YzlemeAslnda ben, hzl ve etkili bir deiim sreci sonunda, lvan tlyi kimliimden kurtulmakklilii tercih etmitim. Dengeli ve kaliteli bir yaama ulama yolunda, kariyerimi lvantlyi kimliime kurban vermitim. Bugn, gemite yapm olduum bu seimden dolay son dem. Ancak deimek iin ille de emekli olmak gerekmez. Bu deiimi, bulunulan ortamlarda dagerekletirmek mmkndr. Yeter ki, bu farkmdahk dzeyine ulalm ve kiisel potansiyeeirilmi olsun.. 33 yaamndaki baar uruna, dier yaam alanlarnn feda edilmesi, bende ene rahatszlbaka insanda ise; eiyle boanma, ilgisizlik ve sevgisizlik nedeniyle ocuunun uyuturukullanmas, kendi saln kaybetme eklinde olabilir. Bu durumda; mrnz verdiiniz,eilmez olarak grdnz paradigmalarnz, kartondan kaleler gibi bir bir yklacaktr.imi ok sevmeme, her trl kariyer ve imkanlara ramen mutlu deildim. nk, dengesiz bd ve sadece i yaam alannda yayordum. Bir yandan parlak bir mesleki kariyer yolunda irlerken, dier yandan dengesiz bir yaam sryordum. Sanki varoluum, i yaammla zdele, ben de yoktum. Yaammda bir eylerin eksik olduunun, hayatm gerektii gibi yaayamadardm. Yaammdaki dier alanlardan; kiisel, aile ve evre yaam alanlarn srekli olarahep "yayormu" gibi yapyordum. Zaman zaman iimin younluundan dolay kendimi deerli

p, sanal bir tatmin duygusu yayordum. imin younluunu, gerektiinde eime kar bir sk kullanyor ve zaman zaman sorumluluklarmdan kayordum.Tm bu olumsuz durumlardan, altm yeri ve insanlar sorumlu tutuyor, kendim hi sorum


14/134

enmiyordum. nk, gereklerle yzlememek iin kestirme yollar tercih ediyordum. Bylecerle yzlemenin yarataca aclardan kam oluyordum. Zaman iinde, tm bu durumun altn deil, baz zafiyetlerimden kaynaklanm olduunu anladm. Bu zafiyetlerimden bazlar;eri incelemeye k olmam ve kendimi bu alanda vazge-34ilmez bir kii olarak grmem, ar sorumluluk bilincim nedeniyle kusursuz i yapma isteen nemlisi de olumsuz tutum ve davranlarmd.

1995 ylndan beri yaadm kiisel deiim ve geliim sreci sonunda, asl nemli olannmad sonucuna vardm. Btn sorunlar benden ve dnce tarzmdan kaynaklanyordu. Olumsuarkna vardmda, baar ve mutluluk yolunda en byk engelin kendim olduumu anladm. Helursam olaym, mutluluk ve baar yolunda tutumlarm deitirmem ve olumsuz paradigmalarvamam gerekiyordu. Olumsuz tutumlar deitirme yolunda kendimle savama, baarya nceliyamda ulama istei, artk benim iin yaammn asl hedeflerinden bir tanesi olmutu. tvardm an, benim yeniden dou srecimin balad andr. Bundan sonra, en byk mevki vanlaml deildi. Kiisel yaantmda meydana gelen tm olaylarn sorumluluunu koulsuz olamem, yeni yaam yolculuumun da balangc oldu.Bugnk YaantmEmekliliimin zerinden yl akn bir sre geti. Bugn; mutlu, huzurlu, salkl ve kar. Mimar ve mhendisi olduum yeni yaantmda, Olgun nsan olma yolunda ilerliyorum. Sevd

iim ve yeteneklerimi deerlendirdiim anlaml ilerle urayorum. Yaamdan zevk alyor,yayorum.Bugn; vatanda, iadam, retmen, yazar, seminer veren, renci, e, baba rollerimi birebiliyorum. Biri di-35gerine engel deil, aksine roller birbirlerini destekleyip sinerji yaratyorlar. yllkede; zel sektrdeki yneticilik grevimin yan sra, yabanc dilimi gelitirdim ve yksekamamladm. D ticaret uzman oldum, ilk kitabm yazdm, kaliteli yaam seminerlerine baemlisi de; kiisel, aile, i ve evre yaam alanlarnda dengeli yaamay rendim.Kiisel yaammda, daima ilke ve deerlerimle uyumlu yayorum. Kendimle bark bir insankiisel kaynaklarm, aklc ve duygusal zihnimi, misyonum dorultusunda etkili kullanyoZaman yetersizlii gibi bir sorunum yok. nk, katma deeri yksek, nemli ilere ncelirum. Sevmediim ve katma deeri dk ileri yaammdan kardm. Srekli deiim ve geli

ve salk konularna gereken zeni gsteriyorum.Aile yaammda, kaliteli yaam iklimini tesis ettim. E ve ocuklarmla doyurucu ilikilerhip oldum. Onlar hibir zaman ihmal etmiyorum. Kiisel ve aile yaam alanlarmdan elde ettiim, mutluluk ve enerji ile, i yaammda da kalite retmeye ve dier insanlarn yaamlaaml katklarda bulunmaya baladm. evre yaammda, salkl insan ilikilerine sahibim.ferdi olarak, elimden gelenin en iyisini yapmaya alyorum. Her eyden nce, dinlemeyiim. Tm bunlar, KYF'nin rehberliinde baardm.Temel Yaam Alanlarnda Dengevan lyi'in yaamnda olduu gibi,'gnmz insan da dengesiz yaamaktadr. Bu nedenle dsuzdur.36Bilim ve teknolojideki tm ilerlemelere ramen, insann yalnzl her geen gn daha da a. Bu ksrdngden kurtulmann tek yolu, yaam alanlarnda dengeyi salamaktr. Eer mutluliteli yaamak istiyorsak, dengeli yaamalyz. Ayn zamanda, tutum ve davranlarmzn dolmas gerekir. nsan, bu dengeyi salayabildii lde ve srece mutlu ve huzurlu olabiligede mutluluk, dengede salk, dengede kalite vardr.Yeni Freudcularm nemli temsilcilerinden ve psikoanali-zin en nde gelen dnrlerinden on Eric Fromm, "Erdem ve Mutluluk" adl eserinde ada insann durumunu yle tasvir etmekr; "ada insan, kendini yine de tedirgin ve gitgide daha akn hissetmektedir. alpama yapt ilerin boluunu belli belirsiz bir ekilde fark etmektedir. Madde zerindektka, zel hayatnda ve toplum ierisinde kendini gsz hissetmeye balamtr. Tabiatan yeni ve daha iyi aralar yarattka, bu aralarn karmakark ana dm ve onlara anik gayeyi -yani kendisini- gzden karmtr."2Yakndan incelendiinde grlecektir ki, doada var olan her ey; bir btnn paralar olbirbiriyle yakn iliki ierisindedir. Bu sistemde, bir parann varl dierine baldr

halkasmdaki dengesizlik, tm halkalar etkileyerek var olan uyumu bozar. Denge ilkesi gerei, bu uyumsuzluun faturasn ise tm canllar der. Doada olduu gibi tm sistemde olduu srece grevlerini en iyi ekilde yapmakta ve kalite retmektedirler. Ancak, den


15/134

genin bozulduu her durumda, bu dengesizliin insanoluna bir2) Fromm, Eric. Erdem ve Mutluluk, s.12.37faturas vardr. Tpk; ozon tabakasndaki incelmede, kresel snmada (global warming), aurlarnda, erozyonda, nkleer kirlenmede ve llemede olduu gibi.Doada olduu gibi, insan yaam ve davranlar da dengeli olmaldr. Dr. Sidney Bremer,of Apollo" (Apol-lo'nun Ruhu) adl kitabnda bu konuda yle der; "Doa denge zerine kuru

dur. O dengeyi bozamayz, nk neden-so-nu yasasnn, doann yanlmaz ve kar konulmaziliriz. Ne var ki uluslar ve bireyler olarak kendi dengemizi bulmay baaramyoruz; nkn yasann insan yaamnda ve toplumda da, doada olduu kadar kanlmaz bir ekilde ilee ekersek, onu bieceimizi- henz renmi deiliz."3Kiisel, aile, i ve evre yaam alanlarmzn tamam yaam bahemizi oluturur. Yaam bahak, bu alanlara gerekli bakm ve zeni gstermeliyiz. zellikle kiisel ve aile yaam alanrmz; kaliteli yaam yolculuumuzda beslendiimiz, enerji depoladmz alanlardr. yamli bir baar, dier temel yaam alanlarmzdaki baarmza baldr. nk, yaam bir bile ve i yaam alanlarna gereken zeni gstermeliyiz.phesiz, zamanmzn ounu yaam alanlarnn bir tanesinde harcadmz dnemler de olackurduumuzda, iler yoluna girinceye kadar belirli bir sre youn almamz gerekebilir.kriz dnemlerinde, dier yaam alanlarndan zveride bulunmak zorunda kalabiliriz. Zamann

bir blmn ie ayrmak suretiyle, dier temel yaam alanlarnda oluacak muhtemel bir dn-3) Covey, Stephen R. nemli lere ncelik, s. 60-61.38lenebilir. Ancak bu durumda, e ve ocuklar bilgilendirilerek, onlarn da desteinin alnmas faydal olur. Ayn ekilde, yeni doum yapm bir anne de geici dengesizlik yaamak zalr:Eim, ikinci ocuumuzu dnyaya getirdikten sonra, olduka skntl gnler yaad. Kendise bireylerine vakit ayramamaktan, evdeki temizlik, tertip ve dzenin yetersizliindenikayet etti. Bende kendisine; yapmas gereken en nemli ve ncelikli iin ocuunu sevgibytmek olduunu, bu grevi bir bakasnn stlenmesinin mmkn olmadn, bu dnemde klduumuzu bildirdim. Bu iten zevk almas gerektiini ve temel yaam alanlarnda bir sreesizlik yaayacan, bunun gerekli olduunu anlattm.

Temel yaam alanlarnda dengeyi salamak, kaliteli bir yaamn temelidir. Ayn ekilde, kiyaam alanmz oluturan; fiziksel, zihinsel, duygusal ve tinsel yaam alanlarnda da denolmak gerekir. ou insann asl sorunu, "tek teker zerinde gitmek"tir. Tek teker zeringitmek demek; kiisel, aile, i ve evre yaam alanlarndan bir tanesinde yaayp dier aihmal etmek demektir.Peki ya sizler? Bu konuda yaamnz hi sorguladmz m? Temel ve kiisel yaam alanlarndunuz? Dengeli misiniz? Yoksa bamllklarnz m var? Yani, zamannzn byk bir blmna rollerinizden bir tanesinde mi harcyorsunuz? Ltfen, bu konular zerinde yeterli bir sre dnn ve yaantnz gerek anlamda sorgulayn.39Rollerde DengeBir insann, yaam alanlarnda yerine getirmesi gereken grevlerin genel adna "rol" denir. Hayatta eitli rollerimiz vardr. Gndelik yaammz, by roller sayesinde srdrrz.da; birey, vatanda, ofr, hasta, sporcu vb. rollerimiz vardr. Aile yaam alannda; karda koca, evlat, anne ya da baba olabiliriz. yaam alannda; iveren ya da i-gren, memyazar, retmen, renci rollerinden bir ya da birkana sahip olabiliriz. evre yaam alae; komu, arkada, akraba, bir grubun yesi ya da bir sivil toplum kuruluunun gnlls oriz. Bir insan genellikle, bu rollerin bir ounu birlikte yrtmek zorundadr.KYF'ye gre; nasl ki yaam alanlarnn dengeli olmas gerekiyorsa, ayn ekilde rolleringeli olmas gerekir. Yani, rollerin bir tanesinde kaybolup, dier roller deki grevleri ihmal etmek KYF'ye uygun deildir. Bu balamda, rollerin bir tanesinde baarl olmak dayeterli deildir. En azndan, tm rollere ilikin grevlerin asgari seviyede yerine getirilmesi gerekir. rnein, istedii makama ya da paraya ulam ancak bu uurda saln kan ele alalm: yaamndaki rolnde arzu edilen sonulara ulam olmasna ramen, kiisllerinde baarsz olmutur: Burada denen bedel ok yksek olup, elde edilen kazan ile o

ldir. nk, hayatta hibir ey saln kaybedilmesine demez. Bu nedenle de, elde edilenbaardr."Her roln hayati bir nemi vardr. Bir roldeki baar, dier bir roldeki baarszln g


16/134

hayatndaki40baar evlilikteki baarszl, toplum hayatndaki baar da bir ebeveyn olarak baarsi bir roldeki baar ya da baarszlk, dier tm roller ve bir btn olarak yaam kaliteki yaratr...Rollerimizin her hafta ayn kald ya da her hafta her rol oynadmz anlamna da gelmedoann dengesi, bize her eyin bir dnemi ve mevsimi olduu ilkesini retir. Yaamlarm

anlar vardr ki, dengesizlik, denge demektir; belirli bir alanda ksa vadeli bir younlama, yaamdaki genel misyonumuza katkda bulunur."4Yaamda, rol bamls insanlar olduu gibi, zerine den rolle ilgili grevleri yerine ginsanlar da vardr. zerine den grevleri yerine getiremeyen kii, "rol kaytszl" yBu duruma, ruhsal hastal nedeniyle komuluk grevlerini yapamayan bir insan rnek veririz. Rol kaytszlna sahip insan, denge skalasmn negatif ucunda yayor demektir. Budurum deildir. nk, dengeden yoksundur.Rol kaytszlnn aksine, herhangi bir rol ierisinde kaybolmak da salkl bir durum debamls olan insanlar, neredeyse zamanlarnn tamamn baml olduklar rolde harcarlarrole bal olarak artar ya da azalr. Rol, kiinin isel deerlerini glgelemi durumdadrz bir yaamda kalite yoktur. nk, denge ilkesinden yoksundur.4) Covey, Stephen R. nemli ilere ncelik, s. 139.

41Rol kaytszl -100Rolde dengeRol bamll 0OLUMSUZ ALANOLUMLU ALANI^Denge Noktas+ 100Bu duruma, varoluunu yaam boyu sadece annelik rolnde srdren bir kadn rnek verebiliBir kadnn tm enerji ve zamann sadece annelie adamas, geri kalan zihinsel ve yaratctelerinin giderek krelmesine, kendini d dnyadan soyutlamasna, bylelikle de zgvenin

lmas ve kendini eve baml hissetmesine neden olur."5Gnlk hayatta bir ok insan, baml bir ekilde yaar. bamll, zevk bamll, nternet bamll bunlardan bazlardr. Bu tip insanlar, yaam alanlarnn veya rollbirkanda yaayp dier alanlar ihmal ederler. Dier bir deyile, baml insanlar yaan baldrlar. Oysa Olgun nsan, yaama drt farkl noktadan ve dengeli olarak balanmtlaydr ki; yaamdaki frtnalara, hortumlara kar daha dayankldr. Kiisel bamllklmn gstergesi olup, dengenin bulunmad yerde kaliteden sz edilemez. imdi, bu bamllarn daha yakndan tanyalm.5) Navaro, Leyla. Tapman br Yz, s. 101.42Kiisel Bamllk MerkezleriBamllklar; sorumluluklarn yaratm olduu zorlanmalardan kata, bireyin kullandsann sorunlar karsnda kap snd, kendisiyle yzlememek iin kulland kuytu liisini unutmas ve sorunlarn geici bir sreliine de olsa ertelemesi mmkn olur. Bamllarn verecei acdan bir katr. Bu aclarla yzlememek iin insan, bamllklarna durum, sorunu hafifleteceine daha da artrr.Doan Ccelolu, "imizdeki ocuk" adl kitabnda; bireyin duygu, dnce ve davranlarl oynayan bamllk merkezlerinin temelinde, kiinin kendi zn deersiz bulmasnn yattder; "nsann kendini deersiz bulmas, znde bir eksiklik olduunu dnmesi ac veren bduundan, kii kendi i gereiyle temasn kesmek iin elinden gelen abay gsterir.Kendi i gereiyle temasn kesmek iin kii neler yapar? Tutkunluk, dknlk dediimize duy-usal bamllklar gelitirir. rnein, kendini alkole verir; alkoln uyuturucu etkendi gereiyle temasn nler. Bazlar kendini ie verir ve geceli gndzl alarakve anlamaya zaman ayrmaz. Dierleri sigara, esrar ya da cinsellie ar dknlk gelitlar kendilerini yobazca dine kaptrr. Bylece, ilerindeki ac veren boluu, anlamszl

tm kendilerine vermezler; hem kendileriyle hem de d gerekle ilikileri adm adm kayboortadan kalkar."66) Ccelolu, Doan. imizdeki ocuk, s. 91.


17/134

43Yunan filozofu Diyojen; "Dengesiz arzular, insanlar perian eden felaketlerin kaynadr"der. Alman filozofu Arthur Schopenhauer ise; "Mutlulua giden en yanl yol, dnya zevklerine bal kalmaktr" diyerek, bamllklarn insan mutsuzlua gtrdn belirtmitil deerler ve kaliteli yaam ilkeleri olmaldr.Toplumda yaayan bir ok insann, eitli bamllklar vardr. Bu bamllklar bir taneka tanesinin karm da olabilir. Herhangi bir merkez odakl olmak; insann denge halind

zaklaarak dengesiz bir yaama srklenmesine neden olur. Bu durum KYF'ye aykr olup, mutzluk ve kalitesizlie sebep olur. nl yazar Stephen R. Co-vey, "Etkili nsanlarn 7 Alkl kitabnda; kiisel bamllklarla ilgili olarak, dokuz tip merkezden sz etmitir. Bur unlardr:71. Mal, mlk, hret, ya da makam merkezlilik: Bir okinsann kiisel deeri; sahip olduklar mal, mlk, an, hret ya da makama endekslidir. Binsanlar, mutluluk ve baary, hibir zaman kaybolmayacak isel yaamlarnda aramak yerinl yaamlarnda ararlar. Sahip olduklar para, ev, araba, hret ya da magazin basnnda boerme saylar orannda kendilerini mutlu ve deerli hissederler. Ancak bu deerler, her ankaybedilmesi mmkn olan eyler olduundan, gvenlikleri srekli tehdit altndadr.zdeerleri srekli dalgalanma gsterir. Kendilerinden daha zengin ve hretli kimselerinnnda, kendilerini daha deersiz; maddi varlklar daha dk ve daha az hretli in-

7) Covey, Stephen R. Etkili nsanlarn 7 Alkanl, s. 113-120.44sanlarn yannda ise stnlk duygusuna kaplrlar. Bu ne-^ denle, srekli olarak daha faz, mlk ve paraya sahip olma gerei duyarlar. Bir anlamda, dsal deerlerin esiri durumunaderler. Sahip olduklar deerleri ksa sre ierisinde kaybetmeleri durumunda, intiharedebilirler. Bir ok kimsenin, mal ve servet uruna kendini kurban etmesindeki yanlll bir maymunun hikyesi bizlere hatrlatr:8Cezayir'de bir kyl aaca bir kabak balam ve bunun iine de pirin doldurmu. Kabaktakancak bir maymun elinin girecei genilikte imi. Maymun gece gelir, elini delikten ieri sokar, pirinci avularm ama avucu pirinle imi olduu iin elini bir trl kabanunu boaltp elini ekmei de bir trl akl edemezmi. Sabaha kadar bu halde kalr, kylona aptal aptal bakar ve neticede yakay ele verirmi! Fakat btn bu esnada pirinci avucunun iinde skar dururmu!

2. Zevk merkezlilik: Gnmzde en ok grlen bamllk merkezlerinden bir tanesi de, zevliktir. Bu zevklere; uyuturucu, seks, hz, kumar, elence ve alkol tutkusunu rnek verebiliriz. Zevk bamls insanlar, her seferinde bir nceki yaam olduklar zevk dzeyindzlasn elde etmek isterler. Yaamda bulduklar anlam, baml olunan eyin miktarna balurucu bamls olan bir kimse, daha sonraki kullanmlarda ilk kulland zamanki zevki elmez. Ayn zevki yaamas iin, baml olduu maddenin miktarn her seferinde artrmas gumu, en iyi "tolerans" kavram aklar.8) Smiles, Samuel. Kendine Yardm, s. 247.45"Bir kimyasal madde ilk alndnda vcutta en yksek tesirini yaratr. nk, vcut o madBaklk sistemi o maddenin tesirlerine kar tepki gelitiremez. Birka kez kullanldmaddeyi tanr ve vcudu koruyucu madde olan antikor gelitirir. Bu durumda uyuturucunun vcutta yarataca tesir gittike azalr. Uyuturucuya alan kii, uyuturucunun etkilela oalan bir arzu duyar. Kii, uyuturucuyu ilk ald zamanki etkileri yeniden yaayabin gittike artan miktarda uyuturucu almak durumunda kalr. Bu duruma 'tolerans' denir."9Arla kamadan yaanan zevkler, hem bedeni hem de zihni dinlendirdii halde; ar zevan zararldr. nsann potansiyelini olumlu bir ekilde kullanmasna izin vermez. Romal fof Seneka, gnmzden 2000 yl nce; "Btn arlklar zararldr" diyerek bamllklarHz. Muhammed ise; "frat ve tefritten uzakla" diyerek, dengeli olmamz gerektiini sylemitir.Zevk bamllarna rnek olarak; ovmen Mehmet Ali Erbil ve Popu Serdar Orta' verebilirkim 2001 tarihli Sabah Gazetesi'nin haberinde; lke lke dolap kumar oynayan svmen Mehmet Ali Erbil ile, popu Serdar Orta'm zel uakla kumar oynamak iin Romanya'ya gittiklerini ve 200 bin dolar harcadklarn yazyordu. Haber yle devam ediyordu; "Erbil, son evl

dii ei Sedef Erbil'e kumar oynamayacana dair sz vermesine ramen, dn gecesi kumar90 bin dolar brakt. .. Bugne kadar kumarda 2 milyon dolar kaybeden Serdar Orta ise, alt Dalmaz Center'dan kovulmutu."


18/134

9) eitciolu, Mustafa. Kriminalistik ve Narkotik, s. 11.46Psikolog Suna Tanaltay; kumar tutkusunu bir davran bozukluu olarak nitelemekte ve kumardan vazgeemeyen bu iki nlnn davranm, susaymca deniz suyu ien ve her seferindea susayan insanlara benzetiyordu. Ne dersiniz; "Ben adam olmam" diyen Serdar Orta hakl deil mi?3. Din merkezlilik: Yaam tarzlarna ve d grnlerine bakldnda, din merkezli olduk

alabilecek bu insanlar, dini bir "ara" deil, "ama" olarak grrler. Yaamdaki her trdin penceresinden bakarlar. Dier insanlara kar banaz olup, insanlar "dindar" veya "dinsiz" diye kolayca etiketlerler. Din merkezli insanlarda imaj ve grnm ok nemli hale gelebilir. Tinsel yaam alannda yer alan dinin, kiisel yaam alannn dna karak, dilanlarn da ynetmeye balamas salkl ve dengeli bir durum deildir.4. Ben merkezlilik: "Bencil" olarak adlandrlan bu insanlar, egolarmdaki eksiklik nedeniyle kendilerini gvende hissetmez ve srekli almak isterler. Nalnc keseri gibi srekli almak, dengeli bir durum olmayp insan ilikilerinde sorunlar yaratr. Ben merkezli insanlar, srekli olarak kendi egolarn gzeten insanlardr.5. Dost ya da dman merkezlilik: zellikle ergenlik dnemine giren genler, arkada grubun ekim alam iindedir. Ait olma ihtiyac nedeniyle, grubun isteklerine kar koyamaz ve dnma kaygs tar. Arkada gruplar deitike, bu kayg daha da artar. Bu sorun, zbilin

netim gibi isel deerlerin gelitirilmesi sayesinde alabi-47lir. Bu deerlere sahip insanlarn zdeerleri deiken olmayp, zgvenleri tamdr.Baz insanlarn yaamlarnn merkezinde ise, dmanlar vardr. Tutum ve davranlarn faarnn davranlarna gre ayarlarlar. lkeler dorultusunda proaktif seimler yapmak yerireakf davranlarda bulunurlar. Boanm sorunlu eler, kendisini kurban olarak grenlerli bir konuda kendisine hakszlk yapldna inananlar bu konuya rnek verilebilir. Bazar evlilikleri sona erdii halde, zihinsel evliliklerini srdrmeye devam ederler. ntikam almak iin frsat kollarlar. Zaman ve enerjilerinin byk bir blmn bu yolda verimsikilde harcarlar. Zayf kiilikli bu tip insanlar, yaamda kendilerine rehberlik edecekilkelerden de yoksundurlar.6. Aile merkezlilik: Aile merkezli anababalar, ocuklarn uzun erimli ilkeler dorultusunda yetitirmek yerine, ksa dnemli gereksinimlere odaklanrlar. Bu odaklanmada, ocukl

ar tarafndan sevilme gereksinimi nemli bir rol oynar. Sorunlarn kklerine inmek yerine, yapraklaryla urarlar. Ailenin gemiteki hretine ve geleneine ok nem verirler.g davranlar sergilemesi yerine, ailenin geleneksel imajna ya da ona biilen role uygundavranlarda bulunmasn beklerler. Kafalarndaki aile imajn tehdit eden davranlardakrkl yaarlar. ocua olumsuz tepki gsterip, ou kez cezalandrma yoluna giderler.reye odakl insanlar olup, ocuklarna koullu sevgi verirler.7. E merkezlilik: Dengeli ve uyumlu bir aile iklimi, en doyurucu ilikilerin yaand yeir. Ancak bu iliki, dengeli ol-48duu srece anlamldr. KYF gerei, aile ii ilikilerin de dengeli olmas gerekir. Eer be merkezliyse, yani yaam merkezinde ei bulunuyorsa, ilikiler dengeli ve salkl geliUyumsuz evliliklerde, hem atmalarn says hem de bamllk nedeniyle ee duyulan gerr. Bu bir ksrdng haline dnr.Ayrca, bu tr ilikilerde insann yaamla olan ba bir tek noktadadr. Bu nedenle, bu baan ok daha nemli bir hale gelir. Eler arasnda alnganlk ve hassasiyet artar. Bu ba knda, e merkezli kii kendini yklm hisseder. nk, gvenlii ei ile ilikilerinin sn bitirilmesi gerektii durumlarda, zgven eksiklii nedeniyle iliki koparlamaz.8. i merkezlilik: Yaamlarnn merkezinde i bulunan insanlar "ikolik" olarak adlandrlk insan; kiisel, aile ve evre yaam alanlarn ihmal ederek zaman ve enerjisinin tamamnyakn bir blmn sadece i alannda harcar. nk yaamda bulduu anlam, srekli alma"Bir insann iini benimsemesi ve grevlerine zen gstermesi onun kendine kar olan soruuunun doal bir parasdr. Ama eer bir insan her gece evine i gtryorsa, hafta sonlane uramadan edemiyorsa, tatil gnlerinde de evinde kendisine i retiyorsa ya da almaleri dnda da srekli iinden sz ediyorsa, o zaman durum farkllar ve kiinin almar olan sorumluluklarndan kamak iin kullanlan bir uyuturucu durumuna gelir."10

10) Getan, Engin, insan Olmak, s. 102.499. Para merkezlilik: Bir insann temel gereksinimlerini karlamas ve varln srdrmes


19/134

gereklidir. Para, mal ve hizmet satn almada ok nemli bir aratr. Ancak para, her eyldir. Yaamn merkezine paray koymak, ou zaman felaketi de beraberinde getirir. Kiinineeri-nin, paraya bal olduu durumlarda, birey hep daha fazlasna sahip olmak ister. nsegosundaki eksiklii ve deersizlii, para ile dengelemeye alr. Baarl olamadka,zla yklenir. Yklendike dengesizlik artar. nk bu durum, bir yanlsamadan ibaret olup,daki dengesizliin para ile giderilmesi mmkn deildir.Dengeli Yaam lei

Bu lei11 hazrlamaktaki amacm; bireyin temel yaam alanlarndaki denge ya da dengesizlurumu hakknda rakamsal bir deerlendirme yapmaktan ok, kiisel farkmdalk dzeyine katkulunmaktr. imdi, yaamnz sorgulayacanz, kendinizle yzleeceiniz ve yaamnz hakedineceiniz "Dengeli Yaam lef'ni belirtilen kriterleri dikkate alarak doldurun. Eeri zelliklerin hepsine sahipseniz en yksek seviye olan 10 rakamn, aksi taktirde sahipolmadnz her zellik iin bir seviye dnz. Drdnc ve onuncu maddelerde ise, sahipn iki seviye birden dnz.1. Fiziksel alan: Fiziksel bir rahatszl olmamak; dzenli beslenmek; en az ylda bir kecheck-up yaptrmak; dzenli uy-11) lein hazrlanmasnda, "Balanced Living Awareness Scale"den esinlenilmitir. Eriim:://www.hbhanetwork.com E. Tarihi:05.20.2001.50

ku alkanlna sahip olmak; haftada en az kez spor yapmak; sigara kullanmamak; dengelslenmek; ar alkol almamak; yeterli uyumak; dzenli tatil yapmak.2. Zihinsel alan: Pozitif bir kiilie sahip olmak; ayda en az yeni kitap okumak; heryl tatil yapmak; misyon ve hedeflere sahip olmak; kendini srekli gelitirmek; ar mikrda gazete okuyup televizyon seyretmemek; stresi olumlu bir ekilde ynetebilmek; herhangi bir psikolojik rahatszl bulunmamak; gemi yaantda balanamayan herhangi bia olaya sahip olmamak; srekli eletirici bir kiilie sahip olmamak.3. Duygusal alan: Doyurucu ve salkl bir duygusal yaama sahip olmak; duygularn baarilde ynetebilmek; an yaayabilmek yani gemiin pimanlklar ve gelecein kayglan ileukluk yaamnda fiziksel cezalar grmemi olmak; ocukluk yaamnda duygularn ifade edilmizin verilen bir evrede bym olmak; aileden yeterince sevgi grm olmak; mizahi bir khip olmak ve gerektiinde alayp glebilmek; fkeli bir kiilie sahip olmamak; ar olma elenceye yeterli vakit ayrmak; herhangi bir bamlla sahip olmamak.

4. Tinsel alan: Amal ve anlaml yaamak; kredici bir kiilie sahip olmak; doyurucu bivi ve ruhsal yaama sahip olmak; kk eylerden mutlu olabilmek; bo zamanlarn olumlu bde deerlendirecek hobilere sahip olmak.5. Aile yaam: Salkl ve mutlu bir aile yaamna sahip olmak; kadnlar iin iyi bir "anekler iin iyi bir "baba"51modeline sahip olmak; iyi bir anne ya da baba olduuna inanmak; e ve ocuklarn sk skve dokunmak; dengeli ve salkl bir aile iklimine sahip olmak; salkl bir cinsel yaamaip olmak; atmalar olumlu bir ekilde ynetebilmek; ocuklara koulsuz sevgi verebilmektoplantlar yapmak; zorunlu durumlar dnda ocuklar ceza (fiziksel ceza hari) ile teetmemek.Bekar ve ayr yaayanlar iin; salkl ve mutlu bir aile yaamna sahip olmak; kadnlar ir "anne", erkekler iin iyi bir "baba" modeline sahip olmak.6. i yaam: Mutlu ve doyumlu bir i yaamna sahip olmak; dier insanlarn yaamlarna arda bulunduuna inanmak; sevdiiniz ve yeteneklerinizi deerlendirebildiiniz bir ite algrevinizi yerine getirmenize karlk mesai bitimi kendinizi tkenmi hissetmemek; sresonuca odakl olmak; planl olmak; ynetmekten ok liderlik etmek; insanlar gelitirici bkiilie sahip olmak; krizlere nceden hazrlkl olmak; baarszla gnll olmak.7. evre yaam: nsanlar sevmek; kendinle bark olmak; nazik olmak; iyi bir dinleyiciverici bir kiilie sahip olmak; doyurucu evre ilikilerine ve yeterli arkadaa sahip olmak; gerektiinde "hayr" diyebilmek; zgr seimler yapabilmek; vg ve takdir duygularince ifade edebilmek; insanlar deitirmeye almamak.8. Eitim: Sadece okur-yazar olmamak; okur-yazar; ilkokul mezunu; ortaokul mezunu;lise terk; lise mezunu; niversite52

terk; niversite mezunu; yksek lisans; doktora eitim seviyelerinden, doktora ve dahayukar bir eitime sahip olmak.9. Zaman ve enerji: Zaman misyon ve hedefler dorultusunda etkili bir ekilde kullanm


20/134

ak; zaman yetersizliinden ikayet etmemek; enerjiyi misyon ve hedefler dorultusundaetkili bir ekilde kullanmak; zaman, zaman ynetimi ilkeleri dorultusunda harcamak; kendini bitkin hissetmemek.10. Mali: Yeterli bir ekonomik gelire sahip olmak; tasarruf alkanlna sahip olmak; yeterli ekonomik gelire sahip bir aile ortamnda bymek; bilinli bir tketici olmak; ekonomik konularda kendisini evre ile kyaslamamak.53

KSEL 5. 6. 7. 8.9. 10

1. FZKSEL 2. ZHNSEL 3. DUYGUSAL 4 TNSEL ALE ZAMAN/ ENERJ MALI

YKSEKOKTA 510 0. 0 0 (ZD 0 0 0 CD 0CD9 0 0 0 0 0 0 0 0 008 CZD 0 0 0 0 0 0 0 0

07 0 0 0 0 0 0 0 0 006 0 0 0 0 0 0 0 0 CD05 CD 0 0 0 0 0 0 0 004 0 0 0 0 0 0 0 0 003 CZD 0 0 0 0 0 0 0 002 0 0 0 0 0 0 0 Q 0R u

1 0 0 0 0 0 0 0 0 000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 54Deerlendirme: Eer; stunlarda yksek, satrlarda ise birbirine yakn bir seviyede sonuetmiseniz, dengeli yayorsunuz demektir. Denge-D Dengensanlarn yaamdan haz alarak mutlu ve kaliteli bir yaam srebilmesi; nce kendi i dnysonra da evresi ile uyum ierisinde olmas ve salkl ilikiler gelitirebilmesine bale geliim ve deiim, iten da doru olmal ve sonuta bir dengeye ulalmaldr. KYF, iuyuma byk bir nem verir. nl spanyol dnr Ortega Y. Gasset; "Btn yaratklar iirak, bu i dnya ile d dnyay ahenk iinde tutmaya abalayan tek yaratk insandr"12 de dnyamzdaki denge, kiisel yaam alanlarmz arasndaki dengeye baldr. Kiisel yaaziksel, zihinsel, duygusal ve tinsel yaam alanlarmz arasndaki denge "i denge"yi olutur. Bu dengeyi salamada bize, isel deerler rehberlik eder. Yaammzn drt temel alamkiisel, aile, i ve evre yaam alanlar arasndaki denge ise "d denge"yi oluturur. Buuyum salamada bize, kaliteli yaam ilkeleri rehberlik eder. Kaliteli bir yaama ulamada bu iki dengeyi de gzetmemiz gerekir. dnyamz gerei bamsz bir birey olmak, farkllamak isteriz. D dnyamz gerei iseek, onlara uyum salamak isteriz. Bu eliki yaam boyu srer gider. Bireysel zgrlk ilem kurallar arasndaki55dengeyi salamak ciddi bir aba gerektirir. evremizle olan ilikilerimizde baml olmadayn zamanda da toplum dna atlmadan zgr olarak yaamalyz. Toplum dna atlmak, Mae saygnlk gereksinimlerini ihmali; bamllk durumunda ise, i dnyann yok saylmas a

Her iki durumda, dengesiz ve salksz ar ulardr.sel deerleri yksek olan bireyler; i dnyalarnda meydana gelen dengesizliklerinin zamfarkna vararak, gerekli tedbirleri alma imkanna sahiptirler. sel deerlerin ykseltil


21/134

si, dengesizliklerin giderilmesi asndan bir zorunluluktur.Yaam Bir BtndrYaam, tpk insan vcudu gibi bir btndr. Bu anlamda, yaam alanlarnn her biri, bu baralardr. Nasl ki bir organdaki rahatszlk, tm vcudu etkiliyorsa, temel yaam alanlanesinde meydana gelen dengesizlik de dier alanlar etkiler; "Yaamdaki rollerin tm, bir btnn birbiriyle sk skya balantl paralardr. Her parann dier paralar etkutururlar. Gandi'nin gzlemledii gibi; 'Bir kii, yaamn herhangi bir alannda yanl y

dier bir alannda doru olan yapamaz. Yaam, blnmez bir btndr."13Drt temel yaam alanmz olan; kiisel, aile, i ve evre yaam alanlarmzdan herhangi bl edersek, aslnda yaam ihmal etmi oluruz. Ayn ekilde kiisel yaam alanlar-13) Covey, Stephen R. nemli lere ncelik, s. 133.56mz olan; fiziksel, zihinsel, duygusal ve tinsel yaam alanlarmzn bir tanesinde meydanagelecek dengesizlik, dier kiisel yaam alanlar ile birlikte, temel yaam alanlarmziler.in'de eitilmi bir doktor olan Dr. David Eisenberg ise u yorumda bulunmaktadr; "Bizler(Bat dnyasnda) 'biyoloji', 'fizik', 'psikoloji' ve 'psikiyatri'yi birbirinden ayr tutan bir kavram icat etmiiz. Salkla ilgilenirken yalnzca kimyasal ilikilere ya da duygusal dzeye bakarsak, resmin tmn gremeyiz. nmde oturan hasta, beraberinde yalnzca

el kimyasn deil, ayn zamanda ailesini, ilikilerini, duygularn ve karakterini de get. Bir hastanede zihinle beden arasnda ayrm yaparsak, soyutlamalar yaratrz. Hasta hlbir kiidir ve iyilemesine yardm etmek iin yapmamz gereken, onun tm ynlerini -bir inyaammdaki dengeleri-ele almaktr."14nsanlar bir btn ierisinde ele alan yaklamlardan biri de sibernetiktir. "Birbirleriytkileim iinde ve birbirine eitli ilikilerle bal olan paralardan oluan btne sibede 'sistem' ad verilir. Her sistemin u iki ortak zelliinin olmas gerekir: Paralar velikiler. Sistemin deiik paralar vardr ve bu paralar, belli ilikilerle birbirlerinerak tek bir birim olutururlar."15Canl sistemler yaklamna gre; "Sistemlerin varl, sistem iindeki ve dndaki tm dolmasna gre programlanm gibidir. Bu dengedeki herhangi bir bozulma, sistemi tekrardengeye dnme araylar iine sokar. Tm canllar bu dengeyi srdrme abas iindedir. Sroluun srmesine, dengenin bozulmas ise varolua

14) Covey, Stephen R. nemli lere ncelik, s. 134.15) Klalolu, Mine/Berkes, Fikret. evre ve Ekoloji, s. 39.57bir tehdide eittir. Sistemler en basit dzeyde hcreden balayp, daha karmak olana dotikleri iin, sistemleri oluturan elerde ya da sistem dndaki herhangi bir durumda mea gelen ufak bir deiiklik, sistemin tmnde de ufak ya da byk, fark edilebilen ya da fk edilemeyen deiiklik-lilere sebep olur. Sonuta, sistem(ler)in bozulan dengesi yeniden dengeye getirilmeye allr. Bununla beraber, 'deime' ve gelime olabilmesi iin dn geici olarak bozulmas kanlmazdr."16Szmn znsan yaam, denge zerine ina edilmelidir. KYF'ye gre bu denge, drt temel yaam alaniisel, aile, i ve evre yaam alanlar arasnda olmaldr. Ayrca, kiisel yaam alanmsel, zihinsel, duygusal ve tinsel yaam alanlarnda da denge salanmaldr. Bu dengenin saanamad her olay ya da durumun, insana bir faturas, bir bedeli vardr. Her trl tbbinolojik gelimeye ramen, gnmz insan mutsuzdur. Bu mutsuzluk, dengesiz yaamaktan kaynnmaktadr. Dengede mutluluk, dengede salk, dengede kalite vardr.Kitabn 1. Ksmn oluturan "nsan Yaamnda Denge"yi burada bitirdikten ve dengenin insadaki nemini inceledikten sonra; imdi de sra, zihinsel kaliteye, yani "soft-ware" kalitesine ulamak iin gerekli konular ele almaya geldi. Bireysel kalite, byk lde insnini etkili kullanabilmesine baldr. te bu balamda greceimiz konu, "Zihin Ynetimi"ur.16) ahin, Nesrin H. Stresle Baa kma, s. 3.02ZHN YNETM"yilii, hastal, sefaleti, mutluluu,

zenginlii, fakirlii yapan; zihindir"Edmund SpencerSklm iki yumruk byklnde ve ceviz ii grnmnde olan insan beyni; 1400 cm.lik ha


22/134

gram arasndaki arl ve yaklak 14 milyar sinir hcresi (nron) ile esiz bir potansir. Beynin kapasitesini anlatabilmek iin, dnyann tm byk kentlerinde yaayan insanlarlefon rehberlerindeki numaralar ayn anda aradklarn varsayalm. Herkesin bu ii ayn apmas halinde, telefon ebekelerinin kilitlenmesine neden olacak olan bu durum, beynin, gnn her saatinde yapt sradan bir olaydr. Dnya nfusunun 7 milyara yakn olduueynimiz 100 milyar hcreye ayn anda mesaj gnderebilir.Dnya Beyin Kurulu Bakan Tony Buzan, bilinenin aksine, beyin kapasitemizin % l'ini d

ahi kullanamadmz belirterek yle der; "Dnyann tm telefon sistemleri ann, eerlanrsa, sradan bir bezelye tane-59sinin byklnde bir paray igal edecei hesaplanmtr."1Madelyn Burley-Allen ise, "Zihinsel Becerileri Gelitirmek" adl kitabnda, ortalama bir yetikin insan belleinin Britanni-ca Ansiklopedisi'nde yer alan bilginin 500 katkadar bilgiyi saklayabildiim sylemekte ve yle devam etmektedir; "Beynin bilgi saklama kapasitesi mr boyunca saniyede 10 yeni bilgi birimidir. Bu demek oluyor ki, birdakikada 600 yeni bilgi, saatte ise 36.000 bitlik bilgi saklanabilmektedir. Normal bir mr sresince, bir insan beyni 100 trilyon bitlik bilgiyi depolama kapasitesine sahiptir."2Peki, bylesine muazzam bir potansiyelden ne kadar yararlanyorsunuz? Sadece belleini

zi mi dolduruyorsunuz? Yoksa, onu amalarnz dorultusunda bilinli ve etkili bir ekildei kullanyorsunuz? nsan beyni; ii doldurulacak bo bir ie deil, ilenmesi gereken enmadendir. Bu yzden, bir insann beynini kullanma ekli, ayn zamanda o insann yaam kalesini belirler.Zihnin YapsZihin, olaanst enerjisi ve snrsz yetenekleri olan bir gtr. Kaliteli yaama ulamag etkili bir bekilde kullanlmaldr. Zihin; kayna beyin olan, dnme, akl yrtme,ve kullanma yetisi olarak ta-nmlanabilir. Zihnin (beynin) serebrum olarak adlandrlan Dlgesi; neokorteks ve limbik sistem (limbic system) olmakl) Buzan, Tony. Aklm En yi ekilde Kullan, s. 41.2) Burley-Allen, Madelyn. Zihinsel Becerileri Gelitirmek, s. 26.

i,

'il'1 m1I1 I60zere iki ksmdan meydana gelir. "st beyin" ya da "bilinli zihin" olarak da adlandrlaokorteks; his, dnce, yaratclk, hafza gibi insann d dnyayla balantsn dzenlebilinalt" olarak da adlandrlan limbik sistem ise; igd ile ilgili davranlar, heyern, ahsn varln srdrebilmesi iin gerekli davranlar idare eder. "lkel beyin"mbik sistem, otonom sinir sistemi tarafndan idare edilir.Vera Peiffer, "Olumlu Dnme" adl kitabnda zihnin yaps hakknda yle der; "Akl, tpiki blmden oluur: Buzdann, suyun stndeki blmne benzeyen bilin zihni, gnlk ke ve aklc dnce yoluyla ne yapacamz ve nasl yapacamz kestirmemize yardm eder, bilinalt zihni vardr ki, buzdann suyun altnda kalan blm gibi, zihnin daha bylinalt, renilmi davranlarn tekrar edilmesiyle urar."3Zihnin blmlerine ilikin grler, temelde, Freud'un "kiilik" tanmlamasna dayanmaktada gre kiilik; yapsal olarak birbirine bal, birbirinin iine gemi ve srekli olaraki etkileyen ana blmden olumutur:4 "Ben" ya da "Benlik" anlamna gelen "Ego", bilinne; mantk kurallarnn almad "d", bilinaltna; "st ben" ya da "st benlik" anlamise, vicdana karlk gelmektedir. "Vicdan" olarak adlandrlan Sper ego; kiiliin kendisini gzetleyen, denetleyen, yarglayan, eriyi doruyu birbirinden ayran blmdr. Spe61dnyann yasaklayc glerinin ie mal edilmesiyle olumutur.Bilinli ZihinNeokorteks, st beyin, mantkl (aklc) beyin, Ego terimlerinin hepsi, beynin sonradan gelien blm olan bilinli ksmn ifade eden terimlerdir. Akl ve saduyunun egemen oldureud'a gre Ego; insan kiiliinin kendini cendisi olarak alglamasna imkan veren ve d

ile te-las halinde olan, d dnyadan etkilenen blmdr; kiiliin, kii ile gerek dnyluculuk yapan bl-ldr. Bu bakmdan, gerein alglanmas ve geree uyum salama ii, Elemlerin denetlenmesi, ger-eklere gs germe, edinilen izlenimlerin saklanmas, d-In


23/134

e dta olup biten olaylarn zmsenmesi, birbi-riyle elien dncelerin badatrlmasas, zihinsel yaratcln salanmas onun grevle-fri arasndadr."5Beynin bilinli ksm, sa ve sol olmak zere iki yarm kfreden (lop) oluur. Sol yarm kk matematik, mantk, konuma, yazma, analizle ilgilenir. Sa yarm kre ise; ya-jratc hagc, sezgi, renk, mzik, ahenk ve sanatsal faali-jyetleri idare eder; "Sol, szlerle ilgilenir, sa ise resimlerle. Solun ilgi alan paralar ve zgl eylerdir, samki ise btparalar arasndaki ilikiler. Sol kesim analizci, yani zmleyiciyken; sa, sentezcidir,

i paralar birletirir. Sol kesim, neden-sonu ilikisiyle ilgilenir; sa ise anlk, simu3) Peiffer, Vera. Olumlu Dnme, s. 13.4) Fromm, Eric. Erdem ve Mutluluk, s. 46.5) Fromm, Eric. Erdem ve Mutluluk, s. 46.l,,' 1Hl',1 I',1V,162ne ve btncl dnmeyle. Sol zamana baldr; sa ise deildir."6Genellikle her iki lopun da kullanlmasna ramen, her insanda loplardan bir tanesi da

ha baskndr. En ideali, her iki lopunda dengeli kullanlmasdr. Bylece, bir yandan duruse-zilirken, dier yandan mantkl kararlar almak mmkn olur. Bizler aslnda, sol beyninemen olduu bir dnyada yayoruz; "Sa beyin kapasitemizden ne kadar yararlanrsak, hayaltme, sentez yapma, zaman ve mevcut koullar aabilme, ne olmak ve ne yapmak istediimizle ilgili boyutlu bir resim yaratabilme gcmz de o denli artacaktr."7Covey, beynin etkili kullanlmas konusunda; "Soldan ynet, sadan liderlik et!" demektedir. Sa ve sol beyin, birlikte ve etkili bir ekilde kullanldnda, beyinde hem denge hde sinerji oluur. Sinerji basit olarak; iki insann birlikte retecekleri katma deerin toplamnn, her ikisinin ayr ayr elde edecekleri katma deerden daima fazla olmasdr.BilinaltLimbik sistem, alt beyin, eski beyin, ilkel beyin, duygusal beyin, d terimlerininhepsi, beynin bilinalt ksmm ifade eden terimlerdir. lkel beyin, milyonlarca yldan bi deimeyen ve hep ayn kalan beyindir; "Freud'a gre Id'in bulunduu alan, kiiliin en

blmn oluturur. Bu blm her trl itepilerin, igdlerin, itkilerin yer ald ve bd blmdr. Freud'a gre Id'in6) Covey, Stephen R. Etkili insanlarn 7 Alkanl, s. 133.7) Covey, Stephen R. Etkili nsanlarn 7 Alkanl, s. 134.63egemen olduu alanda mantk kurallar almaz. d alannda bulunan ya da olup biten her e bind olarak kalmaya mahkumdur."8Vcudumuzun rutin olarak yapm olduu sindirim, kan dolam, nefes alp verme vb. faaliyile, tm hayati organlarmz bilinalt tarafndan ynetilir. Zihinsel yaamn % 90'dan fainalt faaliyetleridir. Bilinalt, uykuda bile ibanda olan ve 24 saat srekli alansistemdir. Bu mkemmel sistem sayesinde, daktilo ya da bilgisayar klavyesinin harflerine hi dnmeden basarz. Onun sayesinde, arabamzn viteslerini hi dnmeksizin otk geirir, ayn zamanda arkadamzla sohbet etmeye devam ederiz. Scak sobaya dokunup birez elimiz yandnda, bir dahaki sefere elimize bir kuma paras almamz salayan da yintdr.Bilinalt, renilmi ve dzenli olarak tekrarlanan davra-nlardaki byk yararlarnn yirli snrlarn iine hapsetmesi de zararlar arasndadr. Alldk snrlarn dna kilen ve bizi engelleyen g yine bilinaltdr.Zihnin alma ekliGrdmz, iittiimiz, hissettiimiz, tattmz ve kok-ladmz tm deneyimler zihnimiumuzdan gelen bu bilgilerin deerlendirilmesi ve sorgulanmas grevini, zihnimizin bilinli blm stlenir. Kabul veya reddetmek bilinli blmn grevidir. Her hangi bir e-8) Fromm, Eric. Erdem ve Mutluluk, s. 46.64yi doru olarak alglyorsak -ki yanl da olabilir-, bu ey bilinaltna veri olarak aln

bundan sonraki yaammzda tm duygu, dnce ve davranlarmz zerinde etkili olacaktrBilinalt, zihnimizin bilinli blmnn gndermi olduu tm verileri doru olarak kabulzaman sor-gulamaz; "Bilinalt zihni, muhakeme yrtmez; bilginin doru mu yanl m, maku


24/134

antksz m, gerek mi gerek d m olduu konusunda yargda bulunmaz. Sadk bir kle gilar ve sadece ileride uygun davrann retilmesi iin bu bilgileri aa karr."9Bilinaltmz bizi gden, ynlendiren blmdr. Eer ana-babalar, kk yalarda bizlere;ptal insansn" ya da, "ok sakar bir ocuksun" vb. szleri sk sk tekrar ederlerse, tekraanan dnceler bilinaltnda kk salarlar. Zamanla, bizde bu szlere inanmaya balarz. Bbilin dzeyimizde doru olarak kabul ettiimiz an, veri olarak bilinalt belleimize girler. Bilinalt, yeni duruma uyum salamak, yani sakarlk yapmak iin var gcyle al

nadolu'da; "Bir ocua 40 kez aptal dersen, aptal olur" zdeyii, bu durumu dorulamaktadAriv Kaytlarnsan, bir bilgisayar gibidir: Bedenimiz, bilgisayarn fiziksel paralarm (hardware); zihnimiz ise, yazlm (software) yani program oluturur. Bilgisayar program bir seferdeenebildii halde, gnmz artlarnda zihinsel program bir

Documents

61821476-Mustafa-CeÅŸitcioÄŸlu-Kaliteli-Ä°nsan