SOSYAL BİLGİLER

YAZILIYA HAZIRLIK SETİ

1. Fasikül7. S

ınıf

İÇİNDEKİLER

İletişim Bir Sanattır

İletişimde Kitle İletişim Araçlarının Rolü

Türkiye'de Nüfusun Dağılışını Etkileyen Faktörler

Özgür Basın Demokrasinin Temelidir – Atatürk'ün İletişime Verdiği Önem

Türkiye'nin Nüfus Özellikleri

3

9

13

18

24

1. Dönem 1. Yazılı Soruları

Cevap Anahtarı

30

34

İletişim Bir Sanattır1. Fasikül

3Sayfa7.

Sınıf1.

Bölüm

Düşünelim

“Ah, şu gemiden bir iki kişi, yok hayır, yalnız bir kişi bile ol-sun, kurtulsaydı da yanıma gelip benimle konuşacak, soh-bet edecek tek bir arkadaşım olsaydı!” Yapayalnız yaşadı-ğım süre boyunca etrafımda bir insan olmasını hiç bu kadar gönülden, bu kadar kuvvetli istememiş; bu yoksunluğum-dan ötürü hiç bu kadar derinden üzülmemiştim.

Bir adada yirmi üç sene kendi başına yaşamış olan Robin-son Crusoe’ nün en çok istediği şey kendisiyle konuşacak, sohbet edecek tek bir arkadaşının olmasıydı.

Siz olsaydınız neyi isterdiniz?

Cep telefonundan bir arkadaşımıza yazdığımız mesaj bir iletidir. Mesajı alan arkada-şımızın bu mesajdan haberdar olması iletişimdir. İletişimle insanlar birbirlerini anlar-lar, sorunlarını paylaşırlar, problemlerine çözümler üretirler. O halde iletişim: Kişilerin duygu, düşünce ve bilgilerini türlü yollarla birbirine ileterek karşılıklı haberdar olmasıdır. İnsanların birbiri-ni anlama süreci olarak tanımlanabilir. İletişim iki yönlü bir süreçtir. Sadece alış veya sadece veriş, iletişimi oluşturmaz. Alınan ve verilen mesajların karşılıklı bilinir olması da gereklidir. Örneğin; İngilizce bilginiz yoksa bir İngiliz’in söy-lediklerinden ne anlayacaksınız?

İletişim sayesinde ailemizle, yol-culukta, alışverişte, okulda ve daha birçok yerde insanlarla sos-yal ilişkiler kurarız.

İletişim genellikle konuşmay-la gerçekleşir. Fakat göz işareti, gülümseme, susma, ağlama, müzik, resim, kitap, gazete, sinema, heykel ve mimariyle de iletişim sağlanabilir. Nitekim in-sanlar tarih boyunca duman, mektup, kuş, ıslık, trafik işaretleri, internet gibi değişik ile-tişim araçları kullanmışlardır.

Bilelim

Sosyal Bilgilerİletişim Bir Sanattır4

Sayfa 1.Bölüm

A Başlıca İletişim Şekilleri

1. Sözlü İletişimKarşılıklı konuşmaya dayalı iletişimdir.

2. Yazılı İletişimYazı yoluyla gerçekleşen iletişimdir. Mek-tup, gazete, dergi ve kitaplardaki keli-meler, harfler veya yazılı işaretler ara-cılığı ile yapılan iletişimdir.

3. Hareketlerle İletişimJest, mimik, vücut duruşu, göz teması gi-bi çeşitli hareketlerle sağlanan iletişimdir. Beden dili ile iletişim de denilebilir. Hareketlerle iletişim sağlarken insanlarla aynı kültürden olmamız ge-rekir. Aksi takdirde yapacağımız hareketlerin yanlış anla-şılması kaçınılmazdır.

BAçık ve Anlaşılır Bir İletişimin Önündeki Engeller

Dinlemeden eleştirmek

Sürekli olumsuz davranışlarla ilgilenmek

Geçmişte söylenenleri tekrar tekrar gündeme getirmek

Düşünceleri anlatmak yerine ima etmek

Karşı tarafın kişiliğine eleştirilerde bulunmak

Karşımızdakinin ne hissettiğini dikkate almamak

Haklı olduğumuzu düşünerek, her yolu denemek

Kişiler arasında olumlu ilişkiler kurmanın en önemli unsuru çatışma çözme becerisi-nin geliştirilmesidir. Bir insan karşısındakinin sözlerini yanlış anlarsa ya da onun söyle-dikleri ile ilgili olmayan bir tepki verirse, bu durumda iletişim çatışması yaşanmış olur. Düşüncelerimizi iletirken kullandığımız “sen dili” yargılayan ve yorumlayan mesajlar taşır. Kişi eleştirildiğini, suçlandığını ya da yargılandığını hissettiğinde iletişimi kesme ya da kendini savunma davranışı gösterebilir. ”Ben dili” karşımızdakini anlamaya yö-nelik sözler içerir.

Aynı dili konuşanlar değil; aynı duyguları paylaşanlar anlaşa-bilirler”.

Mevlana

İletişim Bir Sanattır1. Fasikül

5Sayfa7.

Sınıf

CAçık ve Anlaşılır Bir İletişim Nasıl Kurulur?

İnsanlar birbirlerini dinlediklerinde, birbirlerinin duygu ve düşüncelerini anlamaya çalıştıklarında, söylemek istedik-lerini karşısındaki insanın duygu ve düşüncelerini açık ve anlaşılır bir şekilde (ima etmeden) söylediklerinde müm-kün olacaktır.

DEtkili Bir İleşitimde Dikkat Edilmesi Gerekenler

a Bireyin Kendini Tanıması

Kendisini tanıyan ve özelliklerinin farkında olan bir kişi çev-resindeki insanları daha kolay algılar ve tanır, onlarla daha kolay ve uyumlu bir iletişim sağlar.

B Etkili AnlatımKarşımızdaki insanlarla konuşurken;

Doğal olmak,

Dinleyici ile göz teması kurmak,

Ses tonumuzu konuşmanın içeriğine göre düzenlemek,

Canlı ve akıcı konuşmak,

İnsanların anlayabileceği kelime ve cümleleri seçmek,

Jest ve mimikleri konuşmamıza uygun kullanmak,

Uzun konuşarak dinleyenleri sıkmaktan çekinmek gerekir.

C Etkili DinlemeEtkili bir dinleme yapabilme için;

Konuşmacı ile göz teması kurmalı,

Karşımızdaki insan konuşurken arada söze katılarak dinleme isteğimizi hissettirmeliyiz,

Konuşmacıyla empati kurmalı kendimizi onun yerine koyabilmeliyiz,

Konuşmacının sözü asla kesilmemeli, sorularımızı sona saklamalıyız,

Dikkat dağıtacak davranışlardan kaçınmalıyız.

Sosyal Bilgilerİletişim Bir Sanattır6

Sayfa 1.Bölüm

D Empati KurmaKendi fikirlerini tek doğru olarak anlat-mak, karşısında ki insanın düşüncesi-ne değer verilmediğini gösterir. Böyle bir durumda ise kişiler arasında olum-lu ve etkili iletişimden söz edilemez.

Empati:

Bir insanın kendisini karşısındakinin yerine koyarak onun duygularını ve düşüncelerini anlamasıdır. Bir iletişim sürecinde farklılıkları kabul edip say-gı duyma oldukça önemlidir. Dünya-yı onun penceresinden görmeye çalış-mak başka bir ifadeyle kendimizi onun yerine koymaktır. Empati kurmak baş-ka insanlarla iletişimimizin gücünü ar-tırır. Kendimizi karşımızdakinin yerine koyup, söyleyeceklerimizi ona göre ayarlamalıyız.

Amacını aşan ve olumsuz sonuçlar do-ğuran şakalara halk arasında “eşek şakası” denir.

Düşünelim

Bir birey olarak siz günlük yaşamınızda hangi durum-larda empati kuruyorsunuz?

7Sayfa

İletişim Bir Sanattır1. Fasikül Yazılıya Hazırlık

& Ödev Soruları - 1

7.Sınıf

Sen diline ait örnekleri (S), ben diline ait örnekleri (B) olarak işaretleyiniz.

Gecikmen beni kaygılandırdı. Seninle daha işimiz bitmedi

Bu saatlere kadar nerelerde-sin?

Gösteririm sana

Ne yaptığını sanıyorsun? Şu yaptığına bak!

Temizlik neden yapılmadı? Baban gelsin görürsün

Seni anlamak mümkün değil Neden yine üstün kirli?

Seni merak ettim Daha önce konuşmuştuk, ama aynısını duyunca üzüldüm.

1 7

4 10

2 8

5 11

3 9

6 12

Etkinlik - 1

İletişimi olumlu etkileyen tutum ve davranışları (+) olumsuz etkileyen tutum ve davra-nışları (–) ile işaretleyiniz.

Emir vermek Yargılamak

Etkin dinlemek Sınamak

İsim takmak Ahlak dersi vermek

Empati kurmak Nutuk çekmek

Uyarmak Suçlamak

Ön yargısız yaklaşmak Eleştirmek

Uzlaşmak Kendini doğru ifade etmek

Farklılıklara saygı Alay etmek

1 9

2 10

3 11

4 12

5 13

6 14

7 15

8 16

Etkinlik - 2

8Sayfa Sosyal Bilgiler

İletişim Bir Sanattır1.Bölüm

Yazılıya Hazırlık&

Ödev Soruları - 1

Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları ile;

A

İletişimde sen dilini kullan-mak, karşımızdaki kişinin suç-luluk duygusuna kapılmasına sebep olur. Bu da iletişim üze-rinde olumsuz etki oluşturur.

Verilen bilgiye dayanarak sen dilinin;

I. Olumlu

II. Güven verici

III. Yıkıcı

gibi özelliklerden hangilerine sahip oldu-ğu söylenebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız III

C) l ve ll D) II ve lll

C I. .…………. iletişim çatışması oluşturan un-surlardan biridir.

II. …………… kişiler arasında yanlış anlaşıl-malara neden olur.

III. ………… etkili iletişim kurmanın en önem-li ögesidir.

Yukarıdaki tanımlarda boş bırakılan yerlere gelebilecek uygun kelimeler aşağıdakiler-den hangisinde doğru şekilde verilmiştir?

I II III

A) Önyargı İletişim Hak

B) Dinleme Sansür İletişim

C) Empati Dinleme Önyargı

D) Önyargı İletişimsizlik Dinleme

B Aşağıdakilerden hangisi olumlu iletişimde kullanılan ben diline örnek bir ifadedir?

A)

C)

B)

D)

Küçükler bilmez

Zaten her şeyi bir tek sen bilirsin

Yaşadıkların beni endişelendiriyor

Her zaman gelebileceğini mi sanıyorsun

E İletişim çatışmalarına örnek olarak aşağı-dakilerden hangisi verilemez?

A) Çocuğun mazeretini dinlemeden kızan anne

B) Düşüncelerini davranışlarıyla ima eden patron

C) Yaşadığı sorunları, eşi ile paylaşan baba

D) İğneleyici laflarla karşısındakini rencide eden arkadaş

D Aşağıda verilen konuşmada geçen iletişim engeli aşağıdakilerden hangisidir?

Orhan’ ın aklına ilginç bir fikir geldi. Bunu sınıfındaki arkadaşlarına paylaşırken o sı-rada; Ahmet: “Bunun bir benzerini biz da-ha önce yapmıştık bir işe yaramadı ”dedi.

A) Ben Dili B) Sen Dili

C) Empati D) Anlayış

İletişimde Kitle İletişim Araçlarının Rolü1. Fasikül

9Sayfa7.

Sınıf2.

Bölüm

İLETİŞİMDE KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARININ ROLÜ

Kitle iletişim araçları, toplumun geniş kesimlerine ileti (mesaj) dağıtan araçlardır. Yazılı olanlar; gazete, dergi, broşür, kitap; görsel olanlar televizyon, bilgisayar (internet), CD, film, sinema, radyodur. Çok sayıda kişiyi etkilemeye “kit-le iletişimi”, bunun için kullanılan araçlara da “kitle ileti-şim araçları” denir. Çağımızda; bilgiye ve habere ulaşma-nın yolu kitle iletişim araçlarından geçmektedir.

Kitle İletişim Araçları;

Bilgi, görüş ve düşüncelerin paylaşılmasını sağlayan,

Kamuoyu oluşturan,

Sosyal bilinci artıran;

İnsanların anlama, anlatma, öğrenme ve eğitim görme gibi temel ihti yaçlarını kar-şılayan,

İnsan ilişkilerini değiştirip geliştiren en etkin iletişim araçlarıdır.

Bilelim

Uyarı

Kamuoyunun oluşumundaki etkili olan bu araçların işleyişi yasalarla belirlenmiştir.

Kitle İletişimin Olumlu Yanları Halkı bilinçlendirir.

İnsanlar arasında iletişim ve etkileşim sağlar.

Gündemi takip etmemize yardımcı olur.

Yaşantımıza renk katar.

Demokrasinin yaygınlaşmasına yardımcı olur.

Sosyo-ekonomik yarar sağlar.

Kamuoyu oluşturulmasında etkilidir.

Kitle İletişimin Olumsuz YanlarıGünümüzde insanların büyük çoğunluğu TV, bilgisayar ya da İnternet ile teknolojiye bağımlı hâle gelmişlerdir. Şiddet programları çocukları etkilemektedir. Aile ve arka-daşlık ilişkilerini azalttığı için kişiler arası İletişim kopukluğu, çatışma ve kültürel yoz-laşma gibi sosyal problemler çıkmıştır. Özel yaşama müdahale gibi sıkıntılar görülür.

Sosyal Bilgilerİletişimde Kitle İletişim Araçlarının Rolü10

Sayfa 2.Bölüm

Yayın organlarının “Basın Ahlak Yasası” adıyla yayınlanan etik ilkelerine bağlı kalmaları gerekir. Kitle iletişim araçlarını takip eden insanların doğru bilgi alma hakkı vardır. İyi bir haberci dürüst ve tarafsız olmalı, haberin kaynağını doğru araştırmalı, etkili konuş-malı, cesur olmalı vb. özelliklere sahip olmalıdır. Aksi halde kitle iletişim özgürlüğüne zarar vermiş oluruz. Yayın organları, yanlış bilgilerde düzeltme yapmak ve haksızlığa uğrayan kişilerin düzeltme ve cevaplarını yayımlamak zorundadırlar. Bunun yanında, hakların ihlal edildiği durumlarda yetkili kurumlara başvurmak bir vatandaşlık görevidir.

RTÜK (Radyo Televizyon Üst Kurulu): RTÜK 1994 yılında kurulmuştur. Türkiye’de radyo ve te-levizyonların yayınlarını denetleyen devlet kurumudur. Ülkemiz içinde yapılan radyo ve televizyon yayınları için milli değerlere uygun yayın yapılması konusunda gözetim, denetim ve değerlendirilmesini yapmak ama-cıyla kurulmuştur. RTÜK; radyo ve televizyon yayınları-nın genel ahlaka, toplum düzenine, çocuk sağlığı ve gelişimine, TC’nin birlik ve bütün-lüğüne aykırı vs. olması durumlarında bu yayınları denetleme görevini yapar. Yanlış ve taraflı haber ve programların denetimini RTÜK yapar ve mahkemeler aracılığıyla bu ka-nallara gerekli yaptırımlar uygulanır, sansür ile cezalandırılır.

Sansür; iletinin çeşitli yollarla kontrol altına alınmasıdır. Pek çok durumda devlet tara-fından uygulanır. Amacı toplumu korumaktır.

Kitle İletişim Araçlarının Uyarılmasını Gerektiren Durumlar: Kişilik haklarının ihlal edilmesi

Toplumun genel ahlâkına aykırı yayınlar yapılması

Gelenek ve göreneklere aykırı yayınlar yapılması

Basın - yayın yoluyla yargıya müdahale edilmesi

Terörü öven, savunan yayınlar yapılması

Devletin gizli bilgilerinin açıklanması

Vatandaşların düşüncelerini özgürce açıklamasıyla demokrasi gelişir, yaşam bulur. Öz-gür basın demokrasinin temelidir. Bu sebeplerle kitle iletişim özgürlüğü anayasa ile de güvence altına alınmıştır.

TRT (Türkiye Radyo Televizyon Kurumu) 1964 yılında kurulmuştur. 1968'de ilk televiz-yon yayınlarına başlamıştır. Düşünceyi yayabilmeyi, bilgiye ulaşmayı, bilgi ve haberi topluma iletmeyi amaçlanmaktadır.

Bilelim

11Sayfa

İletişimde Kitle İletişim Araçlarının Rolü1. Fasikül Yazılıya Hazırlık

& Ödev Soruları - 2

7.Sınıf

a İnsanları bilgilendirme, dünyada olup bi-tenler hakkında haber iletmenin yanı sıra insanlar arasında kültür, duygu düşünce ortaklığı sağlamaktadır.

Yukarıdaki bilgiye göre, kitle iletişim araç-larının, hangi faydası üzerinde durulma-mıştır?

A) Toplu bilgilendirme sağlaması

B) Toplumların birbirini tanıması

C) Hayatımıza renk katması

D) Kamuoyu oluşturması

C Günümüzde pek çok insan bilgisayar, in-ternet, cep telefonu vs. olmadığı zaman huzursuz olmaktadır. Şiddet programla-rı çocukları etkilemektedir. Aile ve arka-daşlık ilişkilerini azalttığı için, çatışma ve kültürel yozlaşma gibi sosyal problemle-ri ortaya çıkarmıştır.

Parçada kitle iletişimin kötü yanlarından hangisi vurgulanmamıştır?

A) Özel yaşama müdahale

B) Teknolojiye bağımlılık

C) Kişiler arası İletişim kopukluğu

D) Kültürel yozlaşma

D Kitle iletişim organlarının gerçek dışı, ya-nıltıcı, küçük düşürücü yayın yapmaları durumunda, mağdur olanların mahke-meye yaptığı itirazı üzerine kişi ve kurum-ların yaptıkları yayının yanlış olduğunu belirtip doğru bilgiyi yayınlamalarına Tekzip denir.

Buna göre;

I. İşletişim araçları denetlenmektedir.

II. Kişilerin haberleşme hürriyeti kısıtlanmış-tır.

III. Kişi ve kurumlara yayınlanan yanlış bilgi için cevap ve düzeltme hakkı tanınmıştır.

Yargılarından hangilerine ulaşılamaz?

A) Yalnız l B) Yalnız ll C) I ve III D) ll ve lll

B Aşağıdakilerden hangisi televizyon kanalı için olumsuz bir durum olarak görülemez?

A) Televizyon kanalına uygulanan sansür

B) Taraflı ve yanlış haber

C) Özel hayatı topluma açıklamak

D) Hayatımıza renk katmak

E Aşağıdakilerden hangisi bir televizyon ka-nalının sahip olması gereken özelliklerden biri değildir?

A) Özel hayatın gizliliğine uyması

B) Doğru haberler yayınlaması

C) Kendine yakın olanı haber yapması

D) Basın yayın ilkelerine uyması

F Akıllı İşaretler, televizyon programları hakkın-da seyirciye yol göstericidir.

Aşağıdakilerden hangisi bu kapsamın dı-şındadır?

A) Televizyon yayınlarını özendirmek

B) İçeriği hakkında bilgilendirmek

C) Toplumu olumsuz etkilerinden korumak

D) Zararlı etkilerine karşı bilinçlendirilmek

12Sayfa Sosyal Bilgiler

İletişimde Kitle İletişim Araçlarının Rolü2.Bölüm

Yazılıya Hazırlık&

Ödev Soruları - 2

G Kitle iletişim araçlarının yaygınlaşması aşa-ğıdaki sonuçlardan hangisine neden olma-mıştır?

A) Eşitlik ve özgürlük fikirleri daha hızlı yayıl-mıştır.

B) Demokrasinin gelişmesine katkı sağlan-mıştır.

C) İnsanlar hem eğlenmiş hem de eğitilmiştir.

D) İnsanlar bir arada hareket edebilmiştir.

I Kişilerin özel eşyalarını karıştırmak, kişinin hangi hakkının çiğnendiğini gösterir?

A) Dokunulmazlık

B) Özel hayatın gizliliği

C) Düşünceyi açıklama

D) Güvenlik hakkı

H Basın özgürdür asla sınırlandırılamaz

Basın her konuda haber yapabilir

Kişilerin doğru bilgi alma hakkı vardır.

Basın ahlak ilkelerine uygun olmalıdır.

Basın-yayın organlarıyla ilgili verilen bilgi-lerden kaç tanesi doğrudur?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

J Kişi ve kişiler hakkında, şeref ve haysiyeti-ne dokunan ya da gerçeğe aykırı bir yayın yapılması durumunda mahkeme kararı ile mağdur olanların aşağıdaki haklardan han-gisini kullanmaları gerekir?

A) Dilekçe hakkını

B) Konut dokunulmazlığı hakkını

C) Düzeltme ve cevap hakkını

D) Doğru bilgi alma hakkını

K Yapılan araştırmalara göre televizyondaki şiddet görüntüleri nedeniyle çocuklar; di-ğer kişilerin acı çekmesine ve yaralanması-na daha az duyarlı olabilmekte, içinde ya-şadıkları dünyadan korku duyabilmekte ve diğer kişilere saldırgan davranmaya ve zarar vermeye daha yatkın olabilmektedir.

Buna göre televizyonun çocuklar üzerinde-ki olumsuz etkilerini önlemek için hangisi-nin yapılması uygun olur?

A) Televizyon izlemelerini yasaklamak

B) Televizyon programlarını rast gele izletmek

C) Televizyon kanallarını özgür bırakmak

D) Denetimli televizyon izlemelerini sağlamak

L

Yukarıdaki akıllı işaretler aşağıdakilerin hangisinde doğru sıra ile verilmiştir?

A) Cinsellik / Olumsuz Örnek / Genel izleyici

B) Genel izleyici / 13 Yaş ve üzeri için / Olum-suz Örnek

C) 18 Yaş ve üzeri / Genel izleyici / Cinsellik

D) Olumsuz Örnek / 7 Yaş ve üzeri için / Şid-det, Korku

Özgür Basın Demokrasinin Temelidir – Atatürk'ün İletişime Verdiği Önem1. Fasikül

13Sayfa7.

Sınıf3.

Bölüm

İnsan; hak ve özgürlükler, kamu sağlığı ve kamu güvenliği söz konusu olduğunda, ka-nunlar çerçevesinde devlet tarafından sınırlandırılabilir. Kanunlarda gösterilen hâller dışında(savaş, seferberlik, sıkıyönetim, olağan üstü hal, kamu sağlığı ve kamu güvenli-ği durumlarında) hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması söz konusu olamaz.

Anayasamızda Konumuzla İlgili Başlıca Temel Haklar Kişi dokunulmazlığı hakkı(17.Madde)

Özel yaşam gizliliği hakkı (20. Madde): Özel Hayatın Gizliliği: Herkes özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz. Yargı kararı olmadıkça hiç kimsenin özel yaşa-mına, ailesine ve evine karışılamaz.

Konut dokunulmazlığı hakkı (21. Madde): Kimsenin konutuna dokunulamaz. Hâ-kim ya da yetkili kılınmış makamın emri olmadan bir kişinin konutuna girilemez, arama yapılamaz.

Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (16. Madde): Hiçbir çocuğun özel yaşamına, ailesi-ne, konutuna veya iletişimine, keyfi ya da haksız olarak müdahale edilemez. Hiçbir çocuğun onuruna ve itibarına saldırılamaz.

Tarih, kültür ve tabiat varlıklarının korunması: Telif hakkı, herhangi bir bilgi veya düşünce ürününün kullanılması ve yayılması ile ilgili hakların, yasalarla belirli kişilere verilmesidir. Orijinal bir yapıtın, eserin sahibinin onayı olmadan yayımlanması kop-yalanması veya kullanılmasına izin vermeme hakkıdır. İzinsiz (korsan) kullanılması ki-şilik haklarına saldırı sayılır. Fikri hakların korunması temel insan haklarından biridir.

Basın özgürlüğü; insanların düşüncelerini, görüşlerini, gazete, dergi, kitap, radyo, te-levizyon vb. yoluyla diğer insanlara iletme serbestliğidir. Buna kitle iletişim özgürlüğü de denir. Basın özgürlüğü, insanların okul dışında da eğitilmesine katkı sağladığından toplumsal açıdan büyük önem taşır. Farklı düşüncelerin çeşitli yollarla insanlara ulaş-masını sağlamak demokrasinin de gelişimi için gereklidir.

Bilelim

Uyarı

Basın ve haberleşme özgürlüğünün ilk koşulu, haber, düşünce ve kanıları serbestçe açık-lama, öğrenme ve toplanma olanağının bulunmasıdır.

Basın özgürlüğü sadece gazetecilere ve basın organlarına tanınan bir hak değildir, ba-sın özgürlüğü toplumu ilgilendiren bir haktır.

Sosyal BilgilerÖzgür Basın Demokrasinin Temelidir – Atatürk'ün İletişime Verdiği Önem14

Sayfa 3.Bölüm

Anayasamızda Konumuzla İlgili Temel Özgürlükler

Düşünce kanaat ve ifade özgürlüğü(26.): Düşünce özgürlüğünden, düşünce ve kana-atlerin çeşitli araç ve yollarla serbestçe açıklanması ve yayılması anlaşılmaktadır. Dü-şünceyi açıklama özgürlüğü birçok başka özgürlüğün kaynağını ve temelini oluştur-maktadır. Kişinin varlığının temeli olan düşünceyi açıklama özgürlüğü, demokrasinin de temeli ve ayrılmaz bir parçasıdır.

Basın özgürlüğü(28.): Düşüncelerin ve kanaatlerin basında yayınlanmasına denir.

Haberleşme özgürlüğü(22.): Herkes, haberleşme hürriyetine sahiptir. Haberleşmenin gizliliği esastır. Haberleşme özgürlüğünün başlıca ögesi olan basın özgürlüğü, düşün-ceyi açıklama özgürlüğünün sonucudur. Dinleme araçlarının kullanılmasıyla kişinin özel yaşamının gizliliğinin korunabilmesi bir sorun niteliğini almıştır. Bir kimseye gön-derilen e mail, mektup, hatıra, sırların başkası tarafından açılması ya da telefon konuş-malarının dinlenmesi, gizliliklerin öğrenilmesi, açıklanması kişilik haklarını zedeleyici niteliktedir. Yasanın gösterdiği durumlarda verilmiş, hâkim kararı olmadıkça, kimsenin üstü, özel kâğıtları ve eşyası aranamaz ve bunlara el konamaz.

“Madde 28-“ Basın hürdür, sansür edilemez “Devlet, basın ve haber alma hürriyetleri-ni sağlayacak tedbirleri alır...”

Aşağıdaki sebeplere bağlı olarak mahkeme kararı olmadıkça; haberleşme engel-lenemez ve gizliliğine dokunulamaz.

Millî güvenlik, kamu düzeni

Suç işlenmesinin önlenmesi

Genel sağlık ve genel ahlakın korunması

Başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması

Bölünmez bütünlüğünü tehdit eden haber ve yazıların yayımlanması

Bilim ve sanat özgürlüğü(27.): Düşünce ve kanaatler bilim ve sanat araçlarıyla açıklan-dığında bilim ve sanat özgürlüğü adını alır.

Tekzip: Bir kişi ya da kurum hakkında basın kuruluş larının yaptığı yalan ya da yanlış ha-berlerin mahkeme kararı ile kanıtlanması duru munda yazılan düzeltme yazısıdır. Aynı zamanda bu kuruluşa yayın durdurma ve para cezaları verilebilir. Basın, yanlış yayınlar-dan kaynaklanan cevap ve tekzip hakkına saygı duyar.

Özgür Basın Demokrasinin Temelidir – Atatürk'ün İletişime Verdiği Önem1. Fasikül

15Sayfa7.

Sınıf

ATATÜRK’ÜN İLETİŞİME VERDİĞİ ÖNEMMustafa Kemal önderliğinde mücadele hazırlığına başlayan Anadolu halkı, telgraflarla ve gazetelerle Kurtuluş Savaşı sü-recini Anadolu’da ve yurt dışında yaşayan kişilere basın ara-cılığıyla duyurmuştur.

Milli mücadele döneminde kitle iletişim araçlarına önem verilmesinin nedenleri:

Halkın Kurtuluş Savaşı'na desteğini sağlamak

Kamuoyu oluşturmak

Milli Mücadele'yi ülke geneline yaymak

İstanbul Hükümeti'nin Milli Mücadele aleyhine olan propagandasını engellemek

Yapılan çalışmalardan halkı haberdar etmek

Atatürk’ün milli mücadele yıllarında kurduğu kitle iletişim araçları

İrade-i Milliye Sivas-1919

Hâkimiyet-i Milliye Ankara-1920

Anadolu Ajansı (AA) Ankara-1920

Millî Mücadele yıllarında haberlerin ve geliş-melerin halka duyurulmasında büyük sıkın-tılar yaşanıyordu. Mustafa Kemal’in isteğiyle kurulmuş olan basın organları halkı doğru bil-gilendirmek ve bağımsızlık bilincini halka aşı-layabilmek için görev yapmıştır. Atatürk bası-nın tarafsız, milletin sesi ve yol gösterici olması gerektiğini vurgulamıştır. Kurtuluş Savaşı sı-rasında yerel basına gösterilen ilgiyle birlikte, uluslararası boyutta haber akışı sağlamak is-teyen Atatürk’ün teşvikiyle 6 Nisan 1920 tari-hinde kurulan Anadolu Ajansı, Kurtuluş Sava-şı’yla ilgili gelişmeleri halka duyurmak, diğer yandan savaşın gidişatını olumsuz etkileyebi-lecek kışkırtmaları engellemek amacı ile kurul-muştur. Türk insanının haklı davası hem Dün-ya'ya hem de Anadolu’ya ulaştırılmıştır.

16Sayfa Sosyal Bilgiler

Özgür Basın Demokrasinin Temelidir – Atatürk'ün İletişime Verdiği Önem3.

Bölüm

Yazılıya Hazırlık&

Ödev Soruları - 3

C Anayasamızda belirtilen temel hak ve öz-gürlüklerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlış bir bilgidir?

A) Bireyler istedikleri derneğe üye olabilir.

B) Vatandaşlarımız her şeyi yapmakta özgür-dür.

C) Kişilerin haberleşme hürriyeti vardır.

D) İnsanlar düşüncelerini yayma hakkı vardır.

A Demokratik toplumlarda insanlar pek çok hak ve hürriyetlere sahiptir. Bun-lardan biri de özel hayatın gizliliğidir.

Aşağıda verilenlerden hangisi bu hakka sa-hip olmakla ilgilidir?

A) Konut dokunulmazlığı

B) Aile hayatına saygı

C) Haberleşme hürriyeti

D) Oy kullanabilme

B Atatürk, Kurtuluş Savaşı hareketinin sesini du-yurabilmek için kitle iletişim araçlarının kurul-ması için girişimlerde bulunmuştur.

Aşağıdakilerden hangisinde bu amacı ger-çekleştirmeye yönelik çalışmalardan biri ol-duğu söylenemez?

A) Halkı doğru bilgilendirmek

B) Bağımsızlık bilincini halka aşılayabilmek

C) Uluslararası boyutta haber akışı sağlamak

D) Milli değerlerimizin korunmasını sağlamak

E Milli mücadele ve cumhuriyet yıllarında Atatürk’ün desteğiyle kurulmuş gazeteler-de aşağıdaki konulardan hangisi hakkında haberlere rastlanmaz?

A) Halkın işgaller karşısındaki tepkisi

B) Türkiye'nin NATO üyeliği

C) Türk ordusunun Sakarya’nın doğusuna çe-kilmesi

D) İnkılaplar hakkında bilgi

D Atatürk'ün, millî mücadele sürecinde kamu-oyu oluşturmak için aşağıdakilerden han-gisini yapmadığı söylenebilir?

A) İşgalcilerle işbirliği yaptığı

B) Anadolu Ajansı’nı kurduğu

C) Halka seslendiği

D) İrade-i Milliye gazetesini çıkardığı

17Sayfa

Özgür Basın Demokrasinin Temelidir – Atatürk'ün İletişime Verdiği Önem

1. Fasikül Yazılıya Hazırlık&

Ödev Soruları - 37.Sınıf

F Aşağıdakilerden hangisi, düşünce özgürlü-ğü kapsamına giren haklarımızdan biridir?

A) Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı

B) Eğitim hakkı

C) Konut dokunulmazlığı hakkı

D) Sağlık hakkı

G Aşağıdakilerden hangileri, basın özgürlü-ğümüz ile doğrudan ilgilidir?

l. Herkes haber alma hakkına sahiptir.

II. Kişilerin özel yaşamı halka duyurulamaz.

III. Basın hürdür, sansür edilemez.

IV. Kişilerin telefonları gizlice dinlenemez.

A) I ve II B) II ve III

C) III ve IV D) I ve III

I Ülkemizde radyo ve televizyon yayınlarını düzenlemek ve denetlemekle görevli ku-ruluştur.

Televizyon programlarının içeriğiyle ilgili bilgilendirici bir sistemdir.

Atatürk’ün emriyle milli mücadeleyi halka duyurmak için kurulmuştur.

Aşağıdakilerden hangisi yukarıdaki bilgi-ler arsında yoktur?

A) RTÜK

B) Anadolu Ajansı

C) Hâkimiyet-i Milliye

D) Akıllı İşaretler

H Aşağıdaki kitle iletişim araçlarından hangi-sinin Millî Mücadeleye katkısından söz edi-lemez?

A) Mektup B) Televizyon

C) Telgraf D) Gazete

J Millî Mücadele döneminde Atatürk birçok ba-sın-yayın kuruluşunun kurulmasında öncülük etmiştir.

Atatürk ün buradaki amacı için aşağıdaki-lerden hangisi söylenemez?

I. Millî Mücadele ile ilgili haberleri duyurmak

II. Balkanlarda kaybettiğimiz toprakları geri almak

III. İşgalcilere karşı kamuoyu oluşturmak

A) Yalnız I B) Yalnız II

C) I ve III D) II ve III