LOGO

Тұрақты магниттер.Тұрақты магниттер.Жердің магнит өрісі.Жердің магнит өрісі.

.

Ой қозғау 1.Көрсетілім.

Ішінде суы ыдыстан монетаны, түйреуішті, скрепканы қалай қолымызды суламай аламыз, алуға бола ма, қандай құбылыс?

2.Көрсетілім.

Қара моншақ қалай лабиринт бойымен адаспай қозғалады?

Тұрақты магниттер

N – магниттің солтүстік полюсі

S – магниттің оңтүстік полюсі

Тұрақты магниттер Тұрақты магниттер – магниттік қасиетін ұзақ сақтайтын денелер.

Таға тәрізді магнит Жолақ магнит

N NNS

S

Полюс - магниттік қасиеті күшті байқалатын бөлігі (жері)

Жасанды және табиғи магниттер

Жасанды магниттер - темір, никель, кобальт.

Табиғи магниттер - магнит тасы

Тұрақты магниттердің қасиеттері.

1. Әр аттас полюстері бір-біріне тартылады, аттас полюстері тебіледі.

2. Магит сызықтары – тұйықталған сызықтар. Магниттен тыс жерде магнит сызықтары солтүстік полюстен шығып, оңтүстік полюске кіріп жатады.

В 1600г. Ағылшын дәрігері Г.Х.Гилберт тұрақты магниттердің негізгі қасиеттерін келтірді.

.

1 2 3 4

Магнит өрісінің көрінісін ұсақ темір үгінділері арқылы алуға болады. Магнит пен темір үгінділерін ақ қағазға орналастыру, қағаз астына магнитті қою.

Магнит сызықтарына қарап магнит өрісінің бағытын ғана емес, оның шамасы

туралы да білуге болады: магнит өрісі күштірек болса, сызықтар бір-біріне өте

жақын болады.

Тұрақты магнит өрісі

Эксперимент

Құрал жабдықтар: жолақ магнит, компас, темір үгінділері, ағаш үгінділері, темір, шыны, алюминий, шойын, мыс.

1.Осы заттардың ішінен қай зат магнитке тартылады: а) шойын; б) қағаз; в) темір; г) ағаш ?

2. Магниттің қандай бөлігі темірге әсер етпейді?а) магниттің ортасы; б) барлық жері; в) шет жақтары?

Тұрақты магниттердің қасиеттерін зерттеу.

Тәжірибе №1Тәжірибе №1..Жолақ магнитті жіпке байлап, штативке бекітіп, магниттің Жолақ магнитті жіпке байлап, штативке бекітіп, магниттің кеңістікте қандай орын алатынын бақылау.кеңістікте қандай орын алатынын бақылау.

Тәжірибе №2.Тәжірибе №2.

Магнитті ұсақ темір үгінділеріне жақындату.

(Демонстрациялық тәжірибелерді балалар жасап көрсетеді, қорытынды жасайды.(Демонстрациялық тәжірибелерді балалар жасап көрсетеді, қорытынды жасайды.

Тұрақты магниттің қасиеттері

Тәжірибе №3

Екі қозғалыстағы магнит тілшелерінің өз ара әсерлесуін бақылаңыз.

Тәжірибе №4

Магниттің темір денеге жақындағанда қандай әсер беретінін бақылау.

(Демонстрациялық жұмыстарды оқушылар жасап, қорытынды жасайды.)(Демонстрациялық жұмыстарды оқушылар жасап, қорытынды жасайды.)

Назар аудары ыз!ң

Металлдың бір түрі аллюминий білеушені магнитке жақындатыңыз.

Не байқадыңыз?

Проблемалық сұрақ: Неге аллюминий білеушені магнит тартпайды?

Ампера гипотезасы

++ е-

S N

Ампердің 1820ж. ұсынған болжамына сәйкес, заттың магниттік қасиеттері, заттың әр молекулалық құрылымына байланысты болады.

Заттардың магниттік қасиеттері

Темір болат, шойын

Никель,кобальт

Платина, сұйық оттек

Күміс,қорғасын,кварц,висмут

Жердің магнит өрісі

Ағылшын физигі XIV ғ. Уильям Герберт шар тәрізді магнит дайындап, магнит тілшесімен зерттеулер жасап мынадай қорытындыға келді: Жер – өте үлкен ғарыштық магнит болып табылады.

Жердің балқымалы ішкі қабаттары, Жер ядросы үнемі қозғалыста болады, осы алмасулар Жердің магнит өрісін тудырады.

Жердің магнит полюстерін анықтау жолдары:

1. Магнит жолағын штативке жіп арқылы іліп, магниттің полюстерінің орналасуына мән беру.

ЖАУАП:Магнит жолағының солтүстік полюсі (N) жердің географиялық

солтүстік полюсін көрсетіп тұрғанын байқаймыз. Демек жердің географиялық солтүстік полюсі Жердің магниттік оңтүстік полюсіне сәйкес деген сөз. Яғни магниттің солтүстік полюсі Жердің оңтүстік полюсіне қарай тартылады деп те түсіндіруге болады. (әр аттас полюстер тартылады).

Жердің магнит өрісі.

С

Ю

Магниттік аномалия:

Аномалия (лат.) - ауытқу

Қысқа мерзімді аномалия Қысқа мерзімді аномалия – магниттік дауыл;

Тұрақты аномалия Тұрақты аномалия – жер қабатының жақын бөлігінде темір рудасының болуы .

Компас

Компас – бағытты анықтау үшін қолданатын құрал.

Жердің магнит өрісі Жердің солтүстік магнит полюсі шамамен жердің оңтүстік географиялық полюсінен 1000 км қашықта орналасқан.

Жердің оңтүстік магнит полюсі географиялық солтүстік полюсінен шамамен 3000 км қашықта орналасқан

Жердің магнит өрісі

Жердің магнит өрісі бірнеше рет өзгерген. (инверсии). Соңғы миллион жылда 7 рет өзгерген.

570 жыл бұрын Жердің магнит полюстері экватор маңайында болған.

Магниттік дауылдар.

Күннің күшті жарқырауы белсенді болған кезде, Күн бетінен магнит өрісі Жердің магнит өрісін өзгертетін және магнит дауылдарын тудыратын зарядталған бөлшектер ағыны шығарылады. Мұндай магниттік дауылдар зиянды болып келеді: олар радиобайланысты бұзады, электробайланысқа кесел келтіреді, көптеген өлшеуіш құралдар дұрыс көрсетпей қалады.

Жердің магнит өрісі Жердегі тіршілік иелеріне зиян келтіретін ғарыш сәулелерін

ұстап қалады.

Жерді магнит рісің ө

Жердің магнит өрісінің адамға әсері

Табиғат факторларының адам организміне әсерін биометрология деп аталатын медицинаның бір саласы қарастырады. Магнит дауылы адамның жүрек, жүйке және дем алу жүйелеріне кері әсерін тигізеді , қан құрамы өзгерісіне әкеледі: атеросклероз және тромбофлебит ауруларымен ауыратындардың қан құрамы қоюланып кетеді.

Солтүстік шұғыласы

Күн желі мен Жердің магнит өрісінің өзара әсерінен Солтүстік шұғыла құбылысы байқалады. Күн желінің құрамындағы электрондар мен протондар Жердің магнит өрісінің әсерінен жер атмосферасына енеді. Магнит өрісінің әсерінен бөлшектер ағыны белгілі бір бұрыш жасай отыра фокустеледі. (сынады). Атмосфераданың жоғары қабатындағы атомдар мен молекулалармен соқтығысып иондалады, нәтижесінде сәулелену құбылысы, яғни поляр шұғыласы байқалады.

Есіңде сақта!

Жер серігі - Айда және Шолпанда

магнит өрісі жоқ.

Бекітуге сұрақтар:

1. Қандай магниттік құбылыстар белгілі?

2. Магнит өрісінің магнит сызықтары деген не?

3.Кеңістікте магнит өрісінің бар екендігіне қалай көз жеткізуге болады ?

4. Лаборатория кабинетінде линолеум астынан изоляцияланған сым арқылы ток өтіп жатыр. Еденнің қай жері арқылы ток өтіп жатқанын линолеумды кеспей қалай білуге болады,?

Сабақты өткен сабақтармен байланыстырып, бекіту үшін дайындалған сөзжұмбақ

М

А Г

Н И Т

Ө

Р

І

С

1.Жердің магит өрісінің жер қойнауына байланысты аталуы.2.Қозғалмайтын зарядтардың айналасындагы өріс.3. Сыртқы магнит өрісін әлсіз күшейтетін заттар.4.Потенциалдар айырмасы.5.Электр тогын өткізбейтіндер.6.Токты жақсы өткізетін заттар.7. Электр тогы болуы үшін зарядталған .... болуы керек.8.Нейтронда ..... жоқ.9. Магниттің аттас полюстері ..... .10. Электрленуді байқауға арналған құрал.

Э

Л

Е

К

Т

Р

Ө

Р

І

С

1.Атом эдросын айналып жүретін бөлшек.2.Магнит өрісі жоқ ғаламшар.3.Электронның зарядын тәжірибе жүзінде анықтаған ғалым.4.Сыртқы магнит өрісін күшейтетін заттар.5. «Электр» сөзі қандай сөздің атауынан алынған?6. Табиғаттағы барлық заттар да, өріс те ...... не болып есептеледі?7. Электр тогын тасымалдаушы сымдар.8. Магнит өрісінің әр аттас полюстері...... .9. Компас құралының негізгі бөлігі. 10. Жер бетіндегі ең үлкен магниттік аномалия.

Сабақты өткен сабақтармен байланыстырып, бекіту үшін дайындалған сөзжұмбақ

Көңіл бөлгендеріңізге Көңіл бөлгендеріңізге рахмет!рахмет!

Қорытынды: мұндай материалдан жасалған денелер әруақытта белгілі бағытта орналасады: солтүстіктен оңтүстікке қарай. Мұны компас немесе магнит тілшесі көмегімен тексеруге болады.

Қорытынды: магнитті темір үгінділеріне ұзына бойы жақындатқанда магниттің шет жақтарының күштірек тартатыны байқалады.

Қорытынды: Магниттің аттас полюстері бір-бірінен тебіледі, әр аттас полюстері тартылады.

Қорытынды: Темір денені магниттен алыстатқан кезде магниттің әсері әлсірей бастайды.

Подведение итогов урока, релаксация, домашнее задание Подведение итогов урока, релаксация, домашнее задание

Д/З: п. 59, 60, стр.142, вопросы 1-6 (устно),Ф-8, автор А. В. Перышкин, Изд., Дрофа, 2007.

Использованные ресурсы:http://revolution.allbest.ru/physics/00005474_0.html ;http://elkin52.narod.ru/texnika/magnit.htm ;http://www.valtar.ru/Magnets4/School/m_4_21_03.htm;http://www.astronet.ru:8101/.../chapter6_03.html;http://wpdom.com/metamir/index.php?mmm=emf.

Творческое задание д/з: Создать рекламу на тему «Я выбираю Компас!» или написать мини сочинение «Если исчезнет магнитное поле Земли…» (задание по выбору).

Вопросы:1. Какие тела называют постоянными магнитами? 2. Как Ампер объяснял намагничивание железа? 3. Как можно теперь объяснить молекулярные токи

Ампера? 4. Что называют магнитными полюсами магнита?5. В проводнике увеличили силу тока. Как при этом

изменилось магнитное поле?6. Что изображено на рис.1 и рис.2? Дайте объяснение.

рис.1 рис.27. А в каких точках на Земле компас бесполезен?