9. Sınıf Biyoloji Öğretmen Kitabı - elifsengun.weebly.comelifsengun.weebly.com/uploads/4/2/8/4/4284169/teacherbook--lastversion.pdf · dersi için, Elif ùengün, Hilal ùener

Biyoloji - Ünite 1: Hücrenin Temel Yapısı

2

9. Sınıf Biyoloji Öğretmen Kitabı

Yazarlar

Rükiye ALTIN Elif ŞENGÜN Hilal ŞENER

Basım Yeri

Kılavuz Kırtasiye, Tandoğan, ANKARA

Basım Tarihi

9 Mayıs 2011

Kapak Tasarımı

Rükiye ALTIN Elif ŞENGÜN Hilal ŞENER

Bilkent Üniversitesi CTE503 Materyal Tasarımı ve Kullanımı dersi için yalnızca 1 adet

olarak basılmıştır.

Copyright © CTE, Bilkent Üniversitesi

Bu kitap Bilkent Universitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, CTE 504 Material Design

dersi için, Elif Şengün, Hilal Şener ve Rükiye Altın tarafından 2010-2011

akademik yılı bahar döneminde hazırlanmıştır.

Amacımız, öğrendiğimiz öğretim teknolojilerini, bilgisayar dışındaki diğer

branşlarda nasıl kullanılabilirliğini göstermek.

Hazırladığımız Öğrenci, Öğretmen ve Çalışma Kitapları için kullandığımız yazılı

ve görsel kaynakların tümü Öğrenci Kitabının sonuna eklenmiştir.

Bu kitap örnek olarak hazırlandığı için, telif haklarından dolayı çoğaltılması veya

herhangi bir şekilde kullanılması yasaktır.


3


4


5

İçindekiler

KONU: Hücre ile ilgili çalışmaların tarihsel gelişimi ve Hücre Teorisi ......................... 7

Öğrenme-Öğretme Süreci ....................................................................................... 7

Dikkat Çekme ...................................................................................................... 7

İşleniş .................................................................................................................. 7

Değerlendirme ..................................................................................................... 8

Makale : Hücre Konusundaki En Önemli Gelişme: Klonlama .............................. 9

KONU: Hücrenin Temel Özellikleri ve İşlevleri .......................................................... 11

Öğrenme-Öğretme Süreci ..................................................................................... 11

Dikkat Çekme .................................................................................................... 11

İşleniş ................................................................................................................ 11

Değerlendirme ................................................................................................... 12

Quiz 1: Hücre .................................................................................................... 13

KONU: Hücre Çeşitleri: Prokaryot Hücre ................................................................. 14


Dikkat Çekme .................................................................................................... 14

İşleniş ................................................................................................................ 14

Değerlendirme ................................................................................................... 15

KONU: Ökaryot Hücre Tanımı ve Hücre Zarı ........................................................... 16


Dikkat Çekme .................................................................................................... 16

İşleniş ................................................................................................................ 16


6

Değerlendirme ................................................................................................... 17

KONU: Hücre Zarı ve Hücre Çeperi ......................................................................... 18


Dikkat Çekme .................................................................................................... 18

İşleniş ................................................................................................................ 18

Değerlendirme ................................................................................................... 19

KONU: Stoplazma ve Hücre Organelleri................................................................... 20


Dikkat Çekme .................................................................................................... 20

İşleniş ................................................................................................................ 20

Değerlendirme ................................................................................................... 21

KONU: Hücre Organelleri: Ribozom, Sentrozom, Koful, Mitokondri ......................... 22


Dikkat Çekme .................................................................................................... 22

İşleniş ................................................................................................................ 22

Değerlendirme ................................................................................................... 23

KONU: Çekirdek ....................................................................................................... 24


Dikkat Çekme .................................................................................................... 24

İşleniş ................................................................................................................ 24

Değerlendirme ................................................................................................... 25

Proje ......................................................................................................................... 26


7

Hedefler: Öğrencilerin hücrenin tarihsel gelişimini,

tanımını ve hücre teorisinin özelliklerini kavramalarını

sağlanır.

Açıklama: Hücrenin Robert Hooke ile başlayan tarihsel

gelişimini anlaşılır bir şeklide anlatıp, hücre konusunda

bilinmesi gereken özellikleri günlük hayattan örnekler

vererek açıklamalar yapılır.

Kullanılabilecek Öğretim Yöntemleri

Anlatım

Sunu

Soru-Cevap

Öğrenme-Öğretme Süreci

Dikkat Çekme

Ders başlangıcında Öğrenci Çalışma kitabının 6.

sayfasında bulunan Aktivite 1 (BİÖ) etkinliğinin

“Neler Biliyorum”, “Neler Öğrenmek İstiyorum”

bölümlerini doldurmaları sağlanır, öğrenciler

etkinliğin bu kısımlarını doldurduktan sonra bu

sayfa öğrencilerden toplanır. Daha sonra

projektör yardımı ile Robert Hooke’un ve

kullandığı mikroskopun resimlerini gösterip ve

öğrencilere bu resimlerden nasıl bir çağrışım

yaptıkları sorusu yöneltilerek dikkatleri çekilir.

İşleniş

Robert Hooke ile başlayıp Rudolf Virchow ile

devam eden hücre çalışmalarının tarihsel

KONU: Hücre ile ilgili çalışmaların tarihsel gelişimi ve Hücre Teorisi

Kelime Bilgisi

Hücre

Hücre Teorisi

2 ders

saati


8

sürecinden bahsedilir. Öğrenci kitabının 9. sayfasında (Resim1 ve Resim2) bulunan

mikroskop resimlerini öğrencilere gösteriniz ve günümüzde kullanılan

mikroskoplardan farklı olup olmadıkları sorulur. Hücrenin tanımı, işlevi ve özellikleri

üzerinde durulur.

Öğrencilerin hücre konusundaki bilgilerini ölçme

amaçlı hücre ile ilgili çalışmalar, hücrenin insan

vücudundaki rolü ve hakkında basit sorular sorulur ve

öğrencilerden gelen cevaplar doğrultusunda Hücre

Teorisi konusuna geçiş yapılır.

Bu bölümde öğrencilere

hücre teorisi hakkında ne

hatırladıklarını sorulur. Alınan cevaplar ışığında, yandaki

resimleri tahtaya yansıtarak bütün canlıların hücrelerden

meydana geldiği, hücrelerin bağımsız hareket ettikleri

halde birlikte iş gördükleri ve bölünerek çoğaldıkları

açıklanır.

Değerlendirme

Hücre konusunun en önemli gelişmesi

klonlamayla ilgili bilgileri içeren Öğretmen

kitabınızın 9. ve 10. sayfalarındaki makale gibi bir

makale bulup öğrencilere dağıtılır ve

değerlendirme amaçlı olarak öğrencileri iki kişilik

gruplara ayırıp klonlama konusunda ilk örnek olan

Dolly hakkında Internet araştırması yapmaları,

ödev olarak bu konuda buldukları verileri hücre

konusuyla entegre ederek rapor halinde

yazmaları istenir.


9

Makale : Hücre Konusundaki En Önemli Gelişme: Klonlama

Adından çok bahsedilen ve hayatımızı ne yönde etkileyeceği merakla beklenen bir bilimsel gelişme: klonlama.

Son gelişmelere imzasını atan ekip, genlerin laboratuvar koşullarında biçimlendirilmesinin ardından gen transferi yöntemi ile koyun bedeninde, istenilen özelliklerdeki genlerin (DNA molekülü) üretilebilmesini olağan bir hale getirdi.Söz konusu deneyde, ihtiyaç duyulan moleküllerin koyunun tüm hücrelerinde değil, sadece süt bezlerinde sentezlenmesini hedef alıyordu. Bu nedenle koyunun "ilaç fabrikası" olarak değerlendirilmesini beraberinde getirdi. Doğrusunu isterseniz Dolly başarısının en önemli noktası bu gerekçeye dayanmaktadır. Gen transfer yöntemi, ıslah çalışmaları sonucu elde edilen verimli ürünün niteliği değişmeksizin seri olarak üretilmesi amacındadır.

Dr. Wilmut’un gerçekleştirdiği deney; yetişkin bir dişi koyunun bedeninden alınan hücrenin (somatik bir hücrenin) çekirdeğinin, micron birimi inceliğindeki bir enjektör iğnesi yardımıyla vakumlanıp , başka bir erkek koyuna ait, çekirdeği alınmış bir yumurtaya enjekte edilip oluşturulan suni hücrenin, üçüncü bir dişi koyunun rahmine yerleştirilmesidir.Üçüncü koyun, tüp bebek yönteminde olduğu gibi dış ortamda özel olarak üretilmiş hücrenin gelişimini sağlayabileceği biyolojik ortamdır.

Adını, ünlü şarkıcı Dolly Parton’dan alan kuzu Dolly, isim annesinin değilse de, DNA annesinin genetik ikizi. Dolly, sevimli görünüşüyle kamuoyunun sempatisini kazanmış ve tüm bu süreç ilginç bir bilimsel oyun olarak sunulmuşsa da, gerçekte deney oldukça iyi belirlenmiş bilimsel ve maddi hedefleri olan sabırlı bir çalışmanın ürünü.Bu çalışmaların yankıları gerek günlük gazete ve magazin dergilerinde ilk sayfadan bizlere ulaştırılmış, basit şemalarla anlayışımıza sunulmuştu. İskoçyalı ekibin gerçekleştirdiği klonlama deneyinin, dünyanın pek çok bölgesine dağılmış sayısız standart biyoteknoloji laboratuvarında "kolayca" gerçekleştirilebileceği söyleniyordu. Yine de uygulanan yöntemin yeniden uygulanabilmesi pek de pratik ve kolay değil.

Ekibin başarısı ve önceki sayısız benzeri deneylerin başarısızlığı, Wilmut’un, verici koyundan alınan hücre

çekirdeğiyle, kullanılan embriyonik hücrenin "frekanslarını" çok hassas biçimde çakıştırabilmesine dayanıyor. Bu yöntemle araştırmacılar, yetişkin çekirdeğin genetik saatini sıfırlamayı, tüm gelişim sürecini başa almayı becerebilmişlerdi.

Milyarlarca sayıda hücreden oluşmuş bir bedenimiz var. Bu hücrelerin milyonlarcası her saniye bölünmeyi sürdürerek beden gelişimini devam ettiriyor. Bunun yanında yıpranmış hücreleri de yeniliyor. Somatik hücre adını verdiğimiz yapısal hücrelerde meydana gelen fizyolojik ve morfolojik değişimler, genetik intikal ile bir sonraki nesile aktarılamamaktadır. Dolayısıyla, biyolojik bedenimizde meydana gelebilecek mutasyonların etkileri populasyon havuzunda bir değişime neden olmaz. Ancak bu durum üreme hücrelerinde farklı bir seyirde ilerler. Gerçekleşebilecek mutasyonlar, daha sonraki frekanslarda etkisini gösterecektir.

Koyun ve insan hücrelerinin de dahil olduğu gelişmiş hücreler (çekirdeği olan hücreler=ökaryotik hücreler), farklı gelişim evreleri ihtiva eden döngüyü takip etmektedirler. Bu döngüyü, interfaz evresi (bölünmenin olmadığı hazırlık evresi) ve belirgin biçimde bölünmenin gerçekleştiği mitoz evrelerine ayırmak mümkün. Hücre, yaşam döngüsünün %90 kadarını interfaz evresinde geçiriyor. Aslında, bu duraklama evresi göründüğü kadar sakin değil. Hücre, tüm bileşenlerini bölünmeye hazırlar. Hücrenin yaşam döngüsü üç ana evreye ayırabiliriz:

G1 evresi, hücrenin DNA dışındaki tüm komponentlerinin (=organel) çoğaldığı bir dinlenme dönemi,

S hücredeki birim DNA nın miktarının ikiye katlandığı (replikasyon) evre,


10

G2 ise, hücre içi gelişmenin tamamlanıp, hücrenin bir zar yardımıyla bölünüp, iki eşit miktardaki hücreleri oluşturduğu evredir.Bu evre mitoz olarak da isimlendirilebilir.

Hücrelerin hangi evreyi ne kadar sürede tamamlayacakları genetik program dahilindedir. Bu süre bir canlıdaki tüm hücreler için aynıdır.Ani çevresel koşul değişiklikleri (besleyici maddelerin miktarı birden bire minimum düzeye düşürüldüğünde) hücreleri G1 evresinde belli bir kritik noktaya kadar indirgenebiliyor. Söz konusu kritik nokta aşılırsa, çevresel koşullar ne yönde gelişse de artık DNA replikasyonunun önü alınamıyor. Bu noktanın kontrol altına alınabilmesi, Wilmut ve ekibinin başarılı bir klonlama gerçekleştirebilmelerinin altın anahtarı olmuştur.

Burada bir parantez açarak G1, S, G2 ve M evrelerinin denetim altına alınması, hücrenin yaşam döngüsünü olduğu kadar, özelleşmesini de dizginlemiştir.Farklılaşma evresine giren hücreler gelişim evrelerinde, genetik programı gereğince beyin, kas gibi hücrelere dönüşürler. Wilmut ve ekibi Dolly’i klonlayıncaya kadar bu sürecin irreversible (geriye dönüşümsüz) olduğu, bir başka deyişle, bir defa kas hücresi olmaya karar vermiş bir hücrenin yeniden programlanamayacağını düşünüyorlardı.İşte bu deneyi başarılı kılan unsur, genetik saati sıfırlamak, yani farklılaşmanın önüne geçebilmektir.

Diğer araştırıcıların bunu başaramamalarının nedeni, kullandıkları somatik hücrelerin çekirdeklerini, S veya G2 evrelerindeki konakçı hücrelerle füzyona uğratmalarıydı.Eski teorik bilgilere göre, bu yöntemin işe yaraması gerekiyordu, çünkü çekirdeğin mitoza yaklaşmış olması avantaj olarak görülüyordu. Ancak bu denemelerde, işler bir türlü yolunda gitmedi. Kaynaştırmadan sonra, hücre fazladan bir parça daha mitoz geçiriyor ve yararsız, kopuk kromozom parçaları meydana geliyordu. Bu "korsan" genler, gelişimin normal seyrini sürdürmesi için ciddi bir engel oluşturuyordu. Wilmut gerçekleştirdiği deneyde; anneden ve babadan gelen gen setlerinin karışım evresi olan G0 (=zigot oluşma evresi) evresini askıya alıp, bu aşamadaki çekirdeği, füzyona uğrattı.Füzyon sonucu oluşan yeni hücre, normal besin koşulları ve hafif bir elektrik şoku etkisiyle olağan çoğalma sürecine girmişti. Zigot, anne koyunun rahmine yerleştirilip, gerekli hormonlarla normal hamilelik süreci başlatıldı. Bu deney hakkında bilinenler, yukarıda kaba hatlarıyla anlatılanlarla sınırlı. Sürecin duyurulmayan kritik bir evresi varsa, bu ticari bir sır olarak kalacağa benziyor.

Embriyolog Jonathan Slack, çok daha temel şüpheleri öne sürüyor: "Araştırmacılar, yumurta hücresindeki DNA’ları tümüyle temizleyememiş olabilirler. Dolayısıyla Dolly, sıradan bir koyun olabilir." Slack, alınan meme hücresinin henüz tamamen özelleşmemiş olabileceğini, böyle vakalara meme hücrelerinde, bedenin diğer kısımlarına göre daha sık rastlanılabildiğini de ekliyor. Zaten Wilmut da, bedenin diğer kısımlarından alınan hücrelerin aynı sonucu verebileceğinden bizzat şüpheli. Örneğin, büyük olasılıkla kas veya beyin hücrelerinin asla bu amaçla kullanılamayacaklarını belirtiyor. Üstüne üstlük, koyun bu deneylerde kullanılabilecek canlılar arasında "ayrıcalıklı" bir örnek. Koyun embriyolarında hücresel farklılaşma süreci zigot ancak 8-16 hücreye bölündükten sonra başlıyor. Geleneksel laboratuvar canlısı farelerde aynı süreç ilk bölünmeden itibaren gözlenebiliyor. İnsanlarda ise ikinci bölünmeden itibaren... Bu durum, aynı deneyin fare ve insanlarda başarılı olamaması olasılığını beraberinde getiriyor.

Dile getirilen açık noktalardan biri de, hücrelerde DNA içeren tek organelin çekirdek olmayışı. Kendi DNA’sına sahip organellerden mitokondrinin özellikle önem taşıdığı düşünülüyor. Memeli hayvanlarda mitokondriyal DNA, embriyo gelişimi sırasında sadece anneden alınıyor. Her yumurta hücresi, farklı tipte DNA’lara sahip yüzlerce mitokondriyle donatılmış durumda. Bu mitokondriler zigotun bölünmesinin ileri evrelerinde, embriyo hücrelerine dengeli bir biçimde dağılıyor.Ancak, canlının daha ileri gelişim evrelerinde , bu denge belli tipteki DNA’lara doğru kayabiliyor. Dolayısıyla birim hücredeki ‘’mitokondri DNA’sı / çekirdek DNA’sı’’ oranındaki sapmalar Parkinson, Alzheimer gibi hastalıklara zemin hazırlar. Bazı araştırıcılarda, Dolly’nin annesinden sadece çekirdek materyali transfer edilmesi Dolly’nin ilerleyen yaşlarda sağlık problemleri yaşayabileceği düşüncesini yarattı.


11

Hedefler: Öğrencilerin hücrenin temel özelliklerini ve

işlevlerini kavramaları sağlanır.

Açıklama: Tüm canlılar hücrelerden oluşmuştur ve

canlıların çoğu hayata bir hücre ile başlar. Bu hücre

tekrar tekrar bölünerek genellikle milyarlarca hücre içeren

bir canlıyı oluşturur şeklinde açıklamalar yapılır.


Anlatım

Sunu

Örnekleme

Soru-Cevap


Dikkat Çekme

Ders başlangıcında projektör yardımı ile

örnek bir hücre resmi gösterip, bir insan

vücudunda yaklaşık 100 trilyon hücre

bulunduğu bilgisini vererek derse

odaklanmaları sağlanır.

İşleniş

Hücrenin canlılığını sürdürmesi hücre

içinde yer alan özel yapılar sayesinde

gerçekleşir bilgisi verilir. Öğrenci

kitabında 11. sayfada bulunan hücre şekli

gösterilerek hücre içindeki bu özel yapılar

tanıtılır. Canlıların hücresel yapılarının

farklılık gösterebileceği, ancak ortak

Kelime Bilgisi

Hücre zarı

Sitoplazma

DNA

KONU: Hücrenin Temel Özellikleri ve İşlevleri

2 ders

saati


12

özellkilerinin de bulunduğu vurgulanır. Dersin bu noktasında öğrencilere tüm

hücrelerin sahip oldukları ortak özelliklerin neler olabileceği sorusu yöneltilir.

Öğrencilere 2-3 dakika süre verip, ikişer kişilik küçük gruplar halinde düşünmeleri ve

sonrasında fikirlerini sınıf arkadaşlarıyla paylaşmaları sağlanır. Verilen cevaplar

doğrultusunda, hücrezarı, sitoplazma ve DNA’nın önemi ve özellikleri açıklanır. Daha

sonra tahtaya DNA ve RNA karşılaştırması için bir tablo çizilir ve öğrencilerin DNA ve

RNA’yı bulundukları yer, zincir sayıları, görevleri ve çoğalmaları açısından

karşılaştırmaları istenir ve öğrencilerin bu konuda bildikleri hatırlatılır.

Değerlendirme

Dersin sonuna doğru kitabın öğretmen kitabının 13. sayfasında bulunan quiz

uygulanır.


13

Quiz 1: Hücre

1. Bütün canlı hücreler ile ilgili; I. Solunum

II. Fotosentez

III.Büyüme olaylarından

hangıleri ortak olarak

gerçekleşir?

A) Yalnızl B)Yalnızlll C) 1-II D)I–III E)II-III

2. I. Kloroplast II. Mitokondri III. Sentrozom IV. Çekirdek Yukarıda verilen hücre organellerinin hangilerinde DNA bulunur?

A) Yalnız IV B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III E) I, II, III ve IV

3. Asağıdakilerden hangisi, hücre çeperi ile hücre zarının ortak özelliğidir? A) Yağ ve proteinden yapılması B) Tam geçirgen olması C) Madde geçisine izin vermesi D) Canlı olması E) Selülozdan yapılmıs olması

4. Sitoplazma hücrenin ekvator bölgesinden dıstan içe doğru “boğumlanarak”bölünen bir hücrede asağıdaki hangi organel bulunmaz? A) Kloroplast B) Mitokondri C) Sentrozom D) Hücre zarı E) Çekirdek

5. I. Karbondioksit ve su II. Amino asitler III. Madensel tuzlar IV. Glikoz Yukarıdaki maddelerden hangileri hücre zarından aktif tasımayla alınmazlar? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III D) II ve IV E) III ve IV

6. Hücre zarının yapısındaki özel karbonhidratları sentezleyen organel asağıdakilerden hangisidir? A) Golgi B) Ribozom C) Kloroplast D) Vakuol E) Mitokondri

7. Sitoplazmik DNA hayvan hücrelerindeki hangi organelde bulunur? A) Lizozom B) Sentrozom C) Mitokondri D) E. retikulum E) Ribozom

8. I. Hücreye besin, gaz ve su giris çıkısını düzenler II. Hücrenin uyarılması ve uyarının iletilmesini sağlar III Hücreyi dıs ortamdan ayırır ve bir çok dıs etkiden korur IV. Hücre bölünmesini ayarlar ve düzenler Yukarıda verilenlerden hangileri hücre zarının görevlerinden değildir? A) Yalnız II B) Yalnız IV C) I ve II D) I ve III E) II ve IV

9. Maddelerin özellikleri ve hücre zarından geçisleriyle ilgili olarak, asağıda verilen açıklamalardan hangisi yanlıstır? A) Proteinler, lipidler ve polisakkaritler hidroliz olmadan zardan geçemezler B) Đyonlar, nötr olan küçük moleküllerden daha zor geçer C) Yağda çözünen moleküller zardan daha kolay geçer D)Glikoz, amino asit, vitamin ve gliserol gibi organik moleküller difüzyonla geçebilir E)Nükleik asitler nükleotitlerine hidroliz edilerek zardan geçebilir

10. Çekirdek zarı ve hücre zarı arasındaki sıvı ortam aşağıdakilerden hangisinin tanımıdır?

A) Sitoplazma B) Hücre zarı C) Ribozom D) Mitokondri E) Koful


14

Hedefler: Öğrencilerin iki farklı hücre tipi olduğunu

bilmeleri, prokaryot hücrenin özellikleri ve yapılarını

kavramaları sağlanır.

Açıklama: Kalıtım maddesi zarla çevrili olmayan

hücreler prokaryot hücre, kalıtım maddesi zarla çevrili

olan hücrelerin ökaryot olduğu bilgisi verilir.


Anlatım

Sunu

Örnekleme

Soru-Cevap


Dikkat Çekme

Dersin başında ilk 10-15 dakika için

sınıfı iki gruba ayırarak, bir gruba

prokaryot diğer gruba ökaryot ismi

verilir. Bu grupların kendilerini prokaryot

ve ökaryot hücre özelliklerinden

yararlanarak tanıtmaları sağlanır.

Böylece, hem tüm sınıfın derse

odaklanması sağlanmış, hem de

öğrencilere eski bilgilerini hatırlamaları

için fırsat verilmiş olur.

İşleniş

Derse giriş aktivitesinden sonra,

Prokaryot ve Ökaryot hücre yapısını

içeren aşağıdaki resim gösterilir ve

Kelime Bilgisi

Prokaryot

Ökaryot

Organel

Ribozom

KONU: Hücre Çeşitleri: Prokaryot Hücre

2 ders

saati


15

öğrencilerden aradaki farkları örnek vererek

arkadaşları ile paylaşmaları istenir. Daha

sonra, prokaryot hücrelerin zar ve

sitoplazmaya sahip oldukları ve organel

sayılarının az olduğu vurgulanır. Doğada

prokaryot hücre yapısına sahip canlıların

mavi yeşil algler ile bakteriler olduğu bilgisi

verilir. Öğrenci kitabının 13. sayfasında

bulunan prokaryot hücre resmi kullanılarak

prokaryot hücrenin yapısı ve organelleri açıklanır.

Hemen her ortamda yaşayabilen bakterilerin; yüksek sıcaklık, aşırı tuzluluk gibi zor

koşulları olan ortamlarda yaşayan arkelerin prokaryot hücre yapısına sahip canlılar

oldukları belirtilir.

Değerlendirme

Öğrencilerin prokaryot hücrenin

organellerini ve yapısını öğrenip

öğrenmediklerini değerlendirmek için

Öğrenci Çalışma Kitabı’nın 16.

sayfasında bulunan Aktivite 5 “Bitki

Hücresini Renklendirelim” isimli

etkinliği yapmaları istenir. Amaçlarının

boyama yapmak değil, organelleri

tanımak olduğu vurgulanır.


16

Hedefler: Öğrencilerin, ökaryot hücrenin özelliklerini ve

prokaryot hücreden farklarını kavranması sağlanır.

Açıklama: Ökaryot hücrenin özellikleri, göstererek

açıklamalar yapılır.


Anlatım

Sunu

Örnekleme

Soru-Cevap


Dikkat Çekme

Derste ilk ökaryot hücrenin 2 milyar

önce ortaya çıktığını ve ökaryotların

prokaryotlara göre 10 kat daha büyük

olduğunu söyleyerek dikkat çekmeye

çalışılır. Projector yardımı ile prokaryot

ve ökaryot hücrenin resimleri tahtaya

yansıtılıp, arasındaki farkların bulunması

öğrencilerden istenir. Hücre zarının

mucizelerini gösteren video izletilir.

İşleniş

Prokaryot hücre ile ilgili bildikleri

sorularak geçmiş bilgiler hatırlatılır.

Ökaryot hücre ve prokaryot hücrenin

resimleri gösterilip, benzerliklerinin

Kelime Bilgisi

Ökaryot hücre

Hücre zarı

KONU: Ökaryot Hücre Tanımı ve Hücre Zarı

2 ders

saati


17

sınıfta tartışılıp, paylaşmaları istenir. Ökaryot hücrenin kısımları açıklanır, ve resimleri

tahtadan gösterilir. Ökaryot hücrenin kısımlarından olan hücre zarına giriş yapılır.

Hücre zarının mucizevi görevlerini anlatan video izletilip, tartıştırılır. Görevlerini

yazmaları istenir.

Değerlendirme: Öğrencilerin

prokaryot hücre ve ökaryot

hücre özelliklerini kavrama

derecelerini değerlendirebilmek

için Öğrenci kitabının 26. sayfasında

bulunan “Öğrendiklerimizi

Pekiştirelim” etkinliğini yapmaları

sağlanır.


18

Hedefler: Öğrencilerin hücre zarının ve hücre çeperinin

görevlerini bilmesi sağlanır. Hücre zarındaki

glikoproteinlerin görevlerin kavranması sağlanır. Soğan

zarı hücresini inceleyerek, farklı ücrelerden oluştuğunu

kavrar.

Açıklama: Hücre zarının yapısı açıklanır, hücre çeperinin

görevleri anlatılır.


Anlatım

Sunu

Soru-Cevap

İnceleme


Dikkat Çekme

Derste hücre zarının görevleri hatırlatılır. Bitkilerdeki farka geçmek için, hücre

çeperinin resmi gösterilir. Mikroskop ile hücre zarı ve hücre yapısı incelemek için

soğan zarı ile öğrencilere aktivite yaptırılarak dikkat çekilir.

İşleniş

Dersin başlangıcında öğrencilere hücre zarının görevlerinin

ne olduğu hatırlatılır. Öğrencilerin cevapları doğrultusunda,

bitkilerde aynı görevi yapan birimin ne olduğu sorulur.

Öğrencilere hücre çeperinin resmi gösterilip, görevleri

açıklandıktan sonra aktivite açıklanır. Activite için soğan

zarı hücresi getirilerek, mikroskopla öğrencilerden

incelemeleri istenir.

Kelime bilgisi:

Hücre Çeperi

KONU: Hücre Zarı ve Hücre Çeperi

2 ders

saati


19

Bu deneyde öğrencilerden soğan zarını üç parçaya

ayırıp, her birini ayrı lam üzerine koyup, damlalık

yardımıyla 1. lama bir damla su, 2. lama 1 damla

siyah mürekkep, 3. lama 1 damla yeşil gıda boyası

veya metilen mavisi damlatarak üzerlerini lamel ile

kapatacaksınız ve hazırladığınız preparatı

mikroskopta incelemeleri sağlanır.

Öğrencilerden gözlem sonuçlarının tabloya

doldurmaları istenir. Gözlem sonuçlarını bir tablo

üzerine kaydedip ve şekilleri aşağıdaki tabloya

çizmeleri sağlanır. Deney sonunda sizce tüm

canlıların yapısı gördüğünüz şekilde mıdır diyerek

tartışma başlatılır. Böylece bir sonraki ders hücre

organellerine giriş yapılabilir.

Deneydeki gözlem sonuçları Deneydeki şekiller

Değerlendirme: Öğrencilerin tabloda yazdıkları gözlem sonuçları değerlendirilir.


20

Hedefler: Öğrencilerin stoplazmanın yapısını, hücre

organellerinden golgi aygıtı, endoplazmik retikulum,

lizozom’un görevlerini kavraması sağlanır.

Açıklama: Stoplazmanın yapısı, golgi aygıtının,

endoplazmik retikulum’un, lizozom’un yapısı ve görevleri

günlük hayattan örnek verilerek açıklanır.


Anlatım

Sunu

Soru-Cevap


Dikkat Çekme

Ders başlangıcında bir önceki derste

yapılan deneyin sonuçları hatırlatılır.

Öğrenciler 3’er kişilik küçük gruplar haline

getirilir. Her bir gruba değişik organelleri

açıklama görevi verilerek, öğrenci

kitabından okuyup, görevlerini facebook

hesabında yazarak, paylaşmaları istenir.

Her bir organel için Facebook grubu

oluşturulur. Böylece derse ilgi artırılır.

İşleniş

Dersin başlangıcında deneyin sonuçları

hatırlatılır. Öğrenciler 3’erli gruplara ayrılır

ve öğrenci kitabındaki 19, 20 ve 21.

sayfaları çalışmaları istenir. Facebook

Kelime Bilgisi

Stoplazma

Endoplazmik

Retikulum

Lizozom

KONU: Stoplazma ve Hücre Organelleri

2 ders

saati


21

hesabında organeller için grup oluşturulur, öğrencilerin organellerin altına grupca

hazırladıklarını paylaşmaları sağlanır. Günlük hayattan örnekler vererek açıklamalar

yapılır. Dersin sonuna doğru genel bir özet yapılır ve öğrencilerin yazdıkları bilgiler

doğrultusunda eksik noktalar açıklanır ve geribildirim verilir. Dersin sonunda

öğrencileri ikişer kişilik gruplara ayırıp, ökaryot veya prokaryot hücre organelleri ile

ilgili Facebook hesaplarında birer şiir yazmaları istenir. Bu noktada, öğrencilere bu

etkinliğin aralarında yapacakları küçük bir yarışma olacağı bilgisi verilir, ve her

grubun yazdığı şiirleri diğer grupların Facebook ortamında beğenmesi ve yorum

yazmaları beklenir. Değerlendirme aşamasında, en çok beğenilen ve olumlu yorum

alan grubun şiiri birinci seçilir.

Değerlendirme: Öğrencilerin Facebook

hesabında oluşturdukları şiirler içerik ve

amaca uygunluklarına ve ayrıca

beğenilme derecelerine göre

değerlendirilir.

Ayrıca dersin sonlarına doğru öğrenci

çalışma kitabının 14. sayfasında

bulunan Aktivite 3 “Organel Bulmaca”

etkinliğini yapmaları sağlanır ve

öğrenciler çalışma performanslarına

göre değerlendirilirler.


22

Hedefler: Öğrencilerin hayvan hücresi organellerinin

özelliklerini ve görevlerini kavraması sağlanır. Bitki ve

hayvan organallerini tanıması ve karşılaştırma yapması

sağlanır.

Açıklama: Ribozom, sentrozom, mitikondri, koful gibi

organellere günlük hayattan örnekler verilerek açıklanır.

Bitki ve hayvan hücrelerini ayırt edebilmelerini

sağlamak için aktivite yaptırılır.


Anlatım

Sunu

Soru-Cevap


Dikkat Çekme

Ders başlangıcında organeller kısaca

öğrencilere sorulur. Sentrozom,

ribozom, ve ribozom’un görevleri ve

yapıları açıklanıp, resimleri gösterilir.

Etkinlikte öğrencilere orgenellerin

resimleri çizdirilerek derse dikkatleri

çekilir.

İşleniş

Dersin başlangıcında soru-cevap

yöntemi ile organellerin görevleri

hatırlatılır. Resimler gösterilip,

arasındaki farklar tartıştırılır. Etkinliğin

açıklaması yapılarak, öğrencilere

Kelime Bilgisi:

Ribozom

Sentrozom

Mitokondri

KONU: Hücre Organelleri: Ribozom, Sentrozom, Koful, Mitokondri

2 ders

saati


23

derste etkinlik yaptırılır. Ders sonunda öğrencilere konu değerlendirme soruları

yaptırılır.

Değerlendirme: Öğrencilerden çalışma

kitaplarının 15. sayfasındaki Aktivite 4

“Hayvan Hücresindeki Organelleri

Pekiştirelim” etkinliğini yapmaları

sağlanır. Öğrencilerin derste yaptıkları

etkinlikler organellerin görevleri incenerek

değerlendirilir. Konu içerisindeki

değelendirme sorularına verdikleri

cevaplara göre değerlendirilir.


24

Hedefler: Öğrencilerin çekirdeğin yapısını kavramaları,

prokaryot ile ökaryot hücreleri arasındaki farkları ayırt

edebilmeleri sağlanmalıdır.

Açıklama: Çekirdeğin yapısı, kısımları ve görevleri

açıklanır.


Anlatım

Sunu

Soru-Cevap


Dikkat Çekme

Derste bu ünitedeki en ilginç buldukları

şeyi paylaşmaları istenir. Öğrenci

kitabındaki bunları biliyor muydunuz

kısmından örnekler verilerek tartışma

yönlendirilir ve derse ilgi artırılır.

İşleniş

Dersin başlangıcında ilginç buldukları

konuyu paylaşmalarını sağlayıp, tartışma

yaptırılır. Çekirdeğin görevleri ve yapısı

açıklandıktan sonra öğrenci kitabının 26.

sayfasındaki prokaryot ile ökaryot hücre

arasındaki farklar ile ilgili olan etkinlik

öğrencilere yaptırılır. Dersin sonuna doğru

öğrencilere yapacakları proje açıklanır ve

bu proje ile ilgili beklentileri açıklayan

öğretmen kitabının 26. sayfasındaki kağıt

Kelime Bilgisi:

Çekirdek

KONU: Çekirdek

2 ders

saati


25

dağıtılır. Dersin sonunda ünite ile ilgili anlamadıkları konular olup olmadığını sorarak

ders sonlandırılır.

Değerlendirme: Ünitenin başında

öğrencilerin iki bölümünü doldurdukları

BİÖ aktivite kağıtları ünite sonunda

neler öğrendiklerini yazmaları için

öğrencilere tekrar dağıtılır.

Ayrıca dersin son 25 dakikasında

öğrencilere Öğrenci Çalışma kitabının

17. sayfasında bulunan Aktivite 6

“Hücre Hikayem” isimli aktivite

yaptırılır.


26

Proje

Sınıf ikişer veya üçer kişilik küçük gruplara ayırılır. Prokaryot ve ökaryot hücre

organelleri her grup bir organelden sorumlu olacak şekilde paylaştırılır. Grup olarak

verilen organel ile ilgili bu organelin özelliklerini, yapısını, işlev ve görevlerini içeren

bir poster hazırlamaları istenir, aşağıdaki değerlendirme kriterlerine göre

değerlendirilir. Posterler hazırlandıktan sonra her grubun kendi ürettikleri posteri sınıf

içinde sunmaları sağlanır.

Documents

9. Sınıf Biyoloji Öğretmen Kitabı - elifsengun.weebly.comelifsengun.weebly.com/uploads/4/2/8/4/4284169/teacherbook--lastversion.pdf · dersi için, Elif ùengün, Hilal ùener