Elif Şafak - Siyah Süt

7/30/2019 Elif afak - Siyah St

1/92

Elif afakSiyah St

Yeni Balayanlar in Postpartum Depresyon

SYAH STYazan: Elif afak

Yayn haklar: Doan Egmont Yaynclk ve Yapmclk Tic. A.. Bu eserin btnhaklar sakldr. Yaynevinden yazl izin alnmadan ksmen veya tamamen alntyaplamaz, hibir ekilde kopya edilemez, oaltlamaz ve yaymlanamaz. I. bask/ kasm 2007 / ISBN 978-975-991-531-5Kapak tasarm: Bahar Giray Resimleyen: Latif Demirci Bask: efik Matbaas /Marmara Sanayi Sitesi M Blok No: 291 kitelli - STANBUL

DOAN KTAPDoan Egmont Yaynclk ve Yapmclk Tic. A..19 Mays Cad. Golden Piaza No. I Kat 10, 34360 ili - STANBULTel. (212) 246 52 07 / 542 Faks (212) 246 44 44www.dogankitap.com.tr / [email protected] / [email protected]

inde resimler ya da konumalar olmayan bir kitabn kime ne faydas var ki?Levvis Carroll, Alice Harikalar Diyarnda

Okuma yntemiHer kitap aklda kalmak, yeryznde bir iz brakmak arzusuyla yazlr. Bu hari.Bu kitap okunur okunmaz unutulmak iin yazld. Suya yaz yazar gibi...Siyah St' yazarken benim iin esas olan hafzamda bahar temizlii yapmakt.Ben bu kitab hatrlamak iin deil, unutmak iin yazdm.nanyorum ki okurken de yle olmal. Kitab okurken her satr bir ncekininyerini almal. Kat stne kat ina eder gibi biriktirerek okumak yerine, darackbir depoya yeni bir ey koyabilmek iin daha evvel orada olan eyalar boaltrgibi okunmal her sayfa. Yani bir nceki sayfay yok ede ede. Bu kitap

ilerledike erimeli, kendini sile sile. yle ki ortasna gelmeden ba, sonsatra varnca da tamam kaybolmu olmal.nk bu kitap kadnln, kadnlarn hayatnn kasvetli ve karanlk ama sontahlilde geici bir dnemiyle ilgili. Birdenbire gelen ve geldii gibi hzladalgalar halinde ekile e-kile giden bir haletiruhiye burada incelenen. Buhaliyle elinizde tuttuunuz kitap bir nevi tanklk. Ama geici bir mevsimin,doumdan sonra gelen bir ara dnemin tankl burada Sz konusu olan.O mevsimin tp dilindeki ad: postpartum(ya da postnatal).Dokuz ay hamile kaldktan, kokulardan tatlara kadar her eyi farkl alglamaya,nn sra giden bir yuvarlack ikinlikle paytak paytak yrmeye, ar hareketetmeye ve daha evvel hi bilmediin trden ryalar grmeye altktan sonra birsabah uyanp da bedenini dzlenmi, incelmi, yeniden yorulmu bulmak mthibir dnm noktas. Bir gnde, bir operasyonda. Bebein doumuyla, anne

sevincinden uuyor elbette. Ama bu arada bedeni keskin bir altst olu yayor.Ve henz toparlanmaya frsat bulamayan bedene hzla yeni grevler ykleniyor.


2/92

Postnatal aama "artk" ile "henz" arasnda bir noktann ad. Artk hamileolmayan ama henz anne olduunu da tam anlamyla idrak edemeyen kadnn aradakalml, skml, kafa karkl. Bir eik. Araftan bir kesit belkide. Her eik gibi, bunun da cinleri var. Lousaya dadanan cinler...Annelik dnyann en yaanlas, en muhteem ltuflarndan biri; gzel ki hem denasl. Ald tm vgleri fazlasyla hak ediyor. ylesine benzersiz, ylesine

kymetli... nsann yreini hamur gibi alp dntren, kinatn ritmiylebuluturan esiz bir tecrbe.Ama anneliin sadece ve sadece pozitif yanlarndan bahse-dilmesinde yanl veyanltc bir eyler var. Zira annelik ayn zamanda etrefil, karmak ve kimizaman hayli ar. Bu srece hazrlksz yakalananlar da, kendini pek bir "hazr"zannedenler de derinden sarslabiliyor. stelik daha evvel anne olmu olmak dapek ie yaramyor sanki. Her hamilelik farkl bir hamilelik. Her bebek farklbir bebek. Tpk birbirine zerre kadar benzememesi gibi uzaktan ayn sanlan kartanelerinin.Ay k saar. Gecenin koyuluunda byk bir sabr ve kararllkla ldar. Amaayn bir de karanlkta kalan yz var. lk bakta kendini ele vermeyen.Annelik de yle... yleymi...

Uzunca bir dnem zannettim ki bir ben elime yzme bulatryorum bunlar.Sandm ki herkes, oh ne gzel, kayarcasnaa yumuack yayor hamilelik-lousalk-annelik safhalarn. Demek ki bende bir "eksiklik", bir fabrika hatasvar diye kvrandm. Kendimden, kendi beceriksizliimden utandm. Sakladm.Saklandm.Sonra sonra, bu alanda okuyup aratrma yaptka ve en nemlisi, baka kadnlarakulak verdike, anladm ki yalnz deilim. Bir tek ben deilim. Sanldndandaha yaygn bir durum postpartum depresyon. Anladm ki doum yapmak ve hemenakabinde gelen sre binlerce, belki milyonlarca kadnn gayet iyi bildii zereglgeleri, ukurlar, evhamlar, ini klar, bunalmlar olan bir ara aama.Anneyi oaltp zenginletirirken bir yanyla da yalnzlatran.Eskiler bilirmi tm bunlar. Ninelerimiz ve onlarn nineleri bilirmi buyalnzl. Lousay koruma altna almaktaki srarlar bu yzden. Ne odada tekbana brakrlarm yeni doum yapan kadn, ne de duasz, desteksiz. Sadeceyeni doan bebee deil, anneye de bakarlarm eskiden. Lousann en bykdmannn gene kendisi, yani kendi zihni olduunu bildiklerinden, habire bireylerle oyalarlarm kadncaz. Zihni konumaya frsat bulmasn, bulmasn dabulanmasn diye.Eski zamanlarn pirin balkl karyolalarna yatrrlar-m lousay. Bana danazar boncuklu, rekotu torbalar asl, ngrakl bir ip balanrm boydanboya. Yannda annesi, ablas, teyzesi, dads, kaynvalidesi... en az yaabyk iki kadn olurmu muhakkak.Lousaya dadanan kt cinler odaya geldiklerinde etrafta bir tur atar, ardndangidip ipe aslrlarm. O zaman balar-m ngrak almaya. Salrmrekotlar ortala. Bir nevi krmz alarm! Bu ekilde cinlerin dadandnanlayan yal kadnlar da annda ayaklanr, ipin bota kalan ucuna aslrlarm.Cinler ekermi bir yana, yal kadnlar ekermi beri yana. Cinlerin ektii

tarafta karabasanlar, evhamlar, zanlar... Yal kadnlarn ektikleri taraftaise gnl ferahl, saadet ve bereket... Lousa iki arada kalrm. radesizbir kukla gibi savrulurmu bir mddet iki u arasnda. Tastamam 40 gn srermibu mcadele. Kan ter iinde. Ama ne denli iddetli olursa olsun bu gidi geli,ipin ucuna inanla aslmak ve asla vazgememek artm. Byle byle nihayet pesedermi cinler. Brakr giderlermi ipi, baka baka avlarn peine dmekzere. te o vakit lousa karm araftan."yiyim" dermi fsltyla. "Merak etmeyin, iyiletim artk..."te bu sebeptendir ki "krkn karmak" sadece bebekler iin deil anneleriin de esasm. Krk sembolik bir say. Kimi kadnn krkn karmas birhafta, kiminin ay, kiminin ise neredeyse iki sene srermi. Ama er ya da gekrkn karrm kadn. Ve o vakit cinlerin deil insanlarn yakasnda kalmayahak kazanrm.

Yeniden katlrm aramza. "Ho geldin bebek" diyoruz ya, annesine de hogeldin demeli aslnda. "Ho geldin lousa!"


3/92

Bu ekilde cinlerle mcadelesini kazanan lousay kaptklar gibi hamama gtrpdvlm yumurta kabuklar, zeytinya ve nane esansyla ova ova bir gzelterletirlermi. Tepeden trnaa. Gzeneklerinden kir ya da ter deil sadece,skntlar ve korkular da akp gidermi damla damla. Hamamdan ktndatazelenmi, arnm olurmu.Peki ya lousann yatana bal ipi eken cinler kazanrsa mcadeleyi?

Ya kadn bir trl karamazsa krkn? O zaman ne olurmu?St rrm.Evvela koyularm st, katlarm topak topak. Sonra balarm siyahaalmaya. Solarm beyaz. Kararm st akarm lousann memelerinden. Styleberaber yrei de rrm kendiliinden. te bu ihtimalin korkunluunubildikleri iin yle var gleriyle aslrm eskiler lousann ipine. Birkadn daha cinler kapmasn diye...Anneannelerimiz, babaannelerimiz, ebelerimiz bu kadim bilgilere haizdiler vebirikimlerini bir kuaktan bir kuaa aktarmak istediler. Bilginin sahibiyoktur. Tapusu, efendisi yoktur. Emanettir bilgi, kendinden ncekilerden alr;oaltr, saaltr ve kendinden sonrakilere verirsin. Onlar da bunu bildikleriiin gebelik ve lousalk ve dahi annelik hakkndaki btn birikimlerinikzlarna, torunlarna, torunlarnn torunlarna devrettiler,devredebildiklerince.Lakin olmad. Sre aksad. Geleneksel Osmanl'dan modern Cumhuriyet'e gelirkenyolda bir yerlerde bilgi kervanmz durdu, tkezledi, yere kapakland. Ne okbilgi paras, kristal taneleri gibi yuvarlana yuvarlana dald gitti.Kayboldu.Sonu olarak bugn bizler, yani bizim kuamz, eskilerin birikimlerinden byklde yoksunuz. Modern toplum kendini cinlerden arndrdn sand iinonlarla nasl ba edeceini de bilemiyor.Bugn anneliin karanlkta kalan yz hakknda yeterince konuulmuyor,yazlmyor. Onun yerine iki baat sylem tm sahneyi kaplyor.1. Analn bir kadnn temel vazifesi olduunu ve her iten yce olduunuvurgulayan, bu uurda kadnlarn her trl fedakrl yapmalar gerektiini vemmkn mertebe evlerinde kalmalarn salk veren geleneksel sylem.2. "ocuk da yaparm, kariyer de" sloganyla her ii eksiksiz przsz kotaran,spermarketlerde jet hzyla alveriini tamamlayp, evde ve iyerinde herkesinihtiyacna koan, en gzel mamalar iki saniyede mikserden geiren "sperdii"imaj ve bu imaj pompalayan renkli-kadn-dergisi-sylemi.Bu iki sylem ilk bakta ok farkl grnmekle beraber, benzer bir zelliesahip: kisi de ayn karanlk yzn grmezden geliyor. Geleneksel sylemebakarsanz, annelik zaten o kadar mutlak ve kutsal bir ey ki, h hakknda enufak bir olumsuz laf sylemek kimin haddine. Modern syleme bakarsanz, adakadn zaten o kadar maharetli ve mkemmel ki, anna kimse leke dremez.Bu iki dayatmac katman arasnda sandvi gibi skmken nasl konuabilirizhakikatleri? Nasl drste anlayabilir ve anlatabiliriz anneliinelikilerini?Trkiye'deki hkim sylem asla "yaktrmyor" annelere bunalm. Deil bunalm,tereddtn katresini dahi kondurmuyor. Parlatla parlatla, cilalana cilalana

doalln yitirmi bir krmz elma olmu annelik. Uzaktan methiyelerdzyoruz varlna. Isramyoruz korkudan. inden kurt kar m acaba?Kutsallatrlan ve mutlaklatrlan bir rozet kimlie dnveriyor "annelik".Yakasna takp geziyor kadnlar. "Ben bir anneyim..." demek bal bana birkimlik tantm. Rengi eker, ekli eker bu rozetin ama alabildiine tekboyutlu ve yzeysel.Nice kadn o parltl yzeyin altnda ne ok elikili duygu ve fikirbarndnn bilincinde aslnda. Biliyorlar bilmesi ne de onlar dayaadklarndan ya da hissettiklerinden tr sululuk duyuyor, susuyorlar.Hayatlarnda en mutlu olmalar gereken dnemde, anlayamadklar bir biimdemutsuz olmay ne kendilerine yedirebiliyor ne de bakalarna aklayabiliyorlar.Utanyorlar depresyonlarndan. Zaten bir mddet sonra bahar geliyorkendiliinden ve tm yaananlar unutuluyor.

Unutulmal da. Geriye dnp baknca bir ey kalmamal bu etin evreden.


4/92

Ama ite byle yapa yapa, fazlasyla ciciletirilmi yahut yceltilmi, adetasiniri alnm bir annelik mefhumu kalyor ortada. Pek ok hamile kadn bumefhumu idealletiriyor zihninde. Byle olmaya alyor. Olamaynca bocalyor.Doum sonras ciddi bir yalpalama sreci bekleyebiliyor onlar. Bir trl yazyadklmyor lousann bunalm. Yeterince incelenmiyor, irdelenmiyor,paylalamyor. Yaz yazan, analiz yapan, fikirlerini esere evirenlerin ezici

ounluunun erkeklerden ya da erkeklemi kadnlardan olutuu bu lkede,lousann iini rten siyah st kolay kolay mrekkebe dnemiyor.Bu kitap byle bir mrekkeple yazld. u anda veya bir zamanlar benzer birfasl- hazandan geenler ya da gelecekte bununla tanacaklar olanlar iinkaleme alnd. Tabii bir de bu konular uzaktan yakndan merak edenler iin...Okuyup da unutulmak zere...Sonuna vardnda ban unutmanz dileiyle...

Siyah StEer bir kadn erkeksi zelliklere sahipse, ondan kamal. Ama eer bu trzelliklere sahip deilse, bu sefer de o kendinden kamal.Friedrich Nietzsche

nsz

Yatak odasndaki komodinin zerinde yuvarlak bir ayna var. Kenarlar gmten.Aynann ortasnda bir kadn duruyor. Bedeni patiskadan bez bebek; bir tekbaklar etten ve kemikten. Bakyor kendine dinmeyen bir merakla. Ayrmyorgzlerini suretinden.Oysa bilmez mi ki "bakmak" masum bir ey deildir ya da aynalar basit birerobje? Bilmez mi ki aynalarn yzeyleri ya bir kuma parasyla rtlmeli ya daduvara doru evrilme-li? Bu kadar m kaytsz geleneklere? Yoksa bile bile miiniyor kaideleri? Asrlk retilerle inatlamak istercesine?"Her ayna anahtarn kaybetmi bir kapdr. Alr Diyar- Esrar'a. Olur dafazla bakarsan aynaya, aralanverir kap, kaybolursun sonsuzlukta."Kadnn salar geliigzel bir ekilde toplanm, sadan soldan al gibi satutamlar frlam. O tutamlardaki her bir sa teli dile gelmi, isyana gelmi.Bas bas baryor:"Ne olur artk bizi yka, bizi tara, bizi topla!"Sa dipleri daha da beter haykryor, feryat figan."Ne olur artk bizi boya. nsan iine kamaz olduk utancmzdan. stersencivciv sarsna boya. Hatta seneler evvel bir keresinde kzl yapmaya kalkmtnda korkun olmutuk hani. Ona bile razyz. Yeter ki boya bizi, unutma!"

Ama bunlar duymuyor kadn. Sar olmu beyninin drdrndan gayr tm seslere.Gzleri incecik bir tabakayla perdelenmi. Sanyor ki isten, kmrden, ekirge

srsnden bir koyu bulut yam kaplam her yeri. Honutsuz, huzursuz, ruhsuzbir pelerine sarlm tm dnya. Solmu tekmil canl tonlar. Renklerden klrengi baa padiah olmu. Ve ilk icraat, tahtna rakip olabilecek tm canlrenkleri kodese tkmak olmu.Sanyor ki kadn, hznn filtresinden geemeyen her ey ona yabanc. "Mutluluk"a"mnafk" muamelesi yapyor da farknda deil. Nereye baksa zlecek bir eygryor annda. Gzellikleri seemiyor etrafnda. Gzlerinin kenarlaruykusuzluktan ve alamaktan torbalanm, kzla alan halkalarla evrelenmi.Daha da rktc olan ileri. Feri snm, voltaj dm gzbebeklerinin.Kadnn zerinde eflatuna alan, parlak kumatan uzunca bir gecelik var, gsksmnda ekilsiz desenler. Geceliin incecik asklarndan biri kopmu, tutsundiye alelacele bir dm atlm oraya. Ama dm atlan ask dierinden ksakald iin, geceliin yakas yoku olmu, sadan sola doru kayyor. Bu

ayrnt kadna da belli belirsiz bir eim katm sanki, her an bir tarafa yatpdecekmi gibi duruyor. Geceliin zerindeki desenler lgn bir desinatrn


5/92

elinden km gibi grnse de dikkatlice baknca bunlarn st ve bebek kusmuulekeleri olduu anlalyor.Doum yapal yedi hafta olmu.Mkemmel bir anne olmak istiyor kadn, ylesine kusursuz ki hayali bileimknsz.Hayali bile mmkn olmayan mkemmel anne mkemmel st veriyor mkemmel bez

deitiriyor mkemmel karyor bebein gazn mkemmel koyuyor damla limonusu dolu kaa mkemmel hkrk geiriyor mkemmel kalkyor geceleri bebek nezaman alasa mkemmel uyanyor sabahlar mkemmel temizliyor kusmuklar mkemmelglmsyor kocasna mkemmel duruyor hayatn ortasnda mkemmel gidiyorrotasnda.Oysa hakikat bambaka.Gerek hayatta, o drt drtlk stn yarata erimeye abalarken hata stnehata yapyor kadn. Ne st tam geliyor, istenilen kvamda veya miktarda/ nebebein gazn kartmasn biliyor, srta usul usul vura vura ustalkla/ nesabahlar zamannda uyanabiliyor, srnmeden zorlanmadan/ ne geceleri uykututuyor gzlerini, afaa kadar/ ne yapabiliyor yapmas gerekenleri /ne deyardma ihtiyac olduunu kabul veya idrak ediyor..."Baarl" olmaya o kadar koullanm ki, ne zaman bir ey aksasa, annda"baarsz" addediyor kendini. Mkemmellik karnesinde bir krk not alm gibikzaryor, utanyor. Her hatadan sonra yksek sesle zr diliyor kim bilirkimden. Belki de grnmeyen birilerinden. Neredeyse otomatik. Sabahtan akamakadar mahcup ve ezik.Bilmiyor ki zr dilemek de bir bamllk olabilir; yerli yersiz durmadanetrafndakilere "kusura bakmayn" dedike, baklacak kusurlar artar insann.Kytrk sebepler yznden tarttklar iin kocasndan, gece bebek uyumad sesoldu diye yandaki komudan, telefonlarna kamad iin arkadalarndan,bakkala teberi almaya yollad iin kapcdan ve st yetmedii iin memeleriadna bebekten zr diliyor. Elinde ya bir bardak ya bir kse, devaml bireyler imekte ya da yemekte. Ama ka tane lousa ekeri tketirse tketsin, nekadar srgan otu ierse isin, dolduramyor memelerini. Vicdan azab kemiriyoriini. St yetmedii iin zlyor, zld iin yetmiyor st. Girmi birksrdngye, tekerlekte dnen fare, kuyruunu yutan ylan misali durmadan baadnyor. Elinde duygusal bir byte, yatrm ruh halini bir tablann zerine,pr dikkat inceliyor. Saptad her kusuru cmbzla, neterle didik didikediyor. Bunu yaparken yreini de lime lime ettiini anlayamadan.ngilizce, Franszca, spanyolca... lk bakta "depresyon" kelimesi her dildeortaktr. Ne var ki, baka dillerden farkl olarak Trkede depresyon bir"fiil"den ziyade, bir "mekn" gibi alglanr. Bu sebeptendir ki, "bunalm-da" yada "bunalmdaym" denir. Sanki "bunalm" bir meknm gibi. ine girilen birkaranlk oda...inde kaybolunan bir koca kta..."Burada" deil, bir "te-meknda"dr bunalmda olan kii. Burada olduunusanrsn ama aslnda o grnmez duvarlarla ayrlr etrafndakilerden.Sadece "mekn'la deil, "zaman'la da ilikisi bakadr bunalmda olann.Krlmtr varlnn alar saati. Arzalanmtr.Bunalmda olan her insan gibi, aynadaki kadn da arm zamann ritmini.

Habire gemii dnyor. Kuruyor zihninde. Olan biten her eyi yenidencanlandryor. Habire.Hatrlamakla deise hatralar... Bile bile deimeyeceklerini, tek tek ekipkaryor hafzasnn raflarndan her birini. Sil batan yayor oktan yaanmbitmi eyleri. Gemi, ineye ineye tad oktan aclam bir sakz olmudamanda. ektike uzuyor. Kh bir gn evveline kh on sene ncesine eriiyor.Tekrar tekrar ayn eyleri hatrlamaktan sklmam kadn. Sklm kendisiolmaktan."Ah fi tarihinde u mesele niye yle oldu da yle olmad, filanca byleyapmt da falanca yle demiti... Keke, keke, keke...""Keke" demekten baka bir ey yapamyor. ylesine taklm kalm ki eskilere,ilgisi temas kalmam ne imdi ile ne gelecekle. Zaman kuyruundan tutaymderken, An' kaybetmi hepten. Bozuk plak gibi taklm kalm bir entikte,

yapm ayn nakaratn ayn dizesine, dne dne. Oradan teye geemiyor.


6/92

Birden aynann nndeki tahta sapl fra taraa uzanyor. Tarak souk. Tarakar.Frann tellerini sol avucuna bastryor var gcyle. Szlyor biraz, okdeil. Daha ok bastryor bu sefer, kendi snrlarn grmek istercesine.Fray ektiinde avucunda onlarca minik minik delik kalyor. Bu deliklerebaktka ayakl bir szgece benzetiyor kendini kadn. Mutluluk da su gibi ite,

bedeninin szgecinde duramayp dar akyor.Eskiden olsa derdi ki:"Tebeirle izilmi bir seksek oyunu kadar uucu bir izgisi var hayatn.Farknda olmadan basyorsun izgiye. Kzyorlar annda. "Yandn!" diyeatlyorsun oyun dna."Eskiden olsa derdi ki:"izginin br yan intihardr. yleyse yaamak, intiharn kenarnda kysnda,belki de tam eiinde zplayp durup, zaman zaman ayaklarn bolua sarktmakpahasna oynamak, oynamak, hi yanmayacakm gibi oynamaktr."Eskiden olsa byle derdi. Ama anne olduundan beri bu tr bedbin laflar etmiyor,edemiyor kadn. Dili varmyor. ntiharn fikrini de zikrini de yasaklam hemkendine hem cmle leme. Meer bir can douranlar kolay kolay bakasnakyamazm. Sz konusu kendi canlar olsa bile...Tekrar kavryor fra tara. Nihayet salarn taramaya niyetlenmi gibi. Amabir trl bulamyor gerekli takati. Parmaklarnn arasndaki tarak deil de,glle sanki.te o zaman alamaya balyor. Hi bu kadar korktuu olmamt kendinden/beyninden/yreinden ve yapabileceklerinden... Hi bu kadar uzaklatolmamt alt lman ruh iklimlerinden...Aylardan ekimdi.Kasmd, ocakt, martt, nisand. Zamanlardan sonsuz an, dipsiz zamand.Aynadaki o kadn kim miydi?"Yazmakta olduum bir romann ana karakterlerinden biriydi..." diyebilmek vebylece geitirebilmek isterdim bu sevimsiz soruyu. Ama doru deil.Deil nk o bendim.Hem bendim, hem ben deildim.Hayat boyunca depresyon nedir bilmeyen, yaamay yazmakla, yazmay harfleresevdalanmak, hikyeler kurgulamakla e tutan ben, gn geldi ll oldum.mmi oldum. Ne okumam kald ne yazmam. Harfler ki gzm, kulam, yoldamd;alfabeyi unuttum. "A"lar, "B"ler, "C'ler... her biri bir kzl uurtma oldu,tellere direklere atlara aalara takld kuyruklar. Kurtaramadm hibirini.Elimde kald ipleri. Muzicevi varlklarmd kelimeler; tek tek dalp gittiler.Dnemez, dleyemez, yazamaz oldum.Giderek etrafmdakilerin de dikkatini ekmeye balad bu hallerim.Kimisi dedi ki: "O kadar ok yazdn izdin ki gen yata, varolusal srmenaj bugeirdiin. Sen misin yazarlk sevdasna kendini kaptrp pupa yelken gidenbunca sene, ak denizlerde altst oldun. Oh olsun!" Kimisi dedi ki: "Belli kikendi dndaki lemden, bilhassa memleketin ahvalinden etkilendin. zchadiseler yaand Trkiye'de. Etkilendin sen de. Gemi olsun!" Anneannem dediki: "Nazar bu nazar, elemterefi, kem gzlere i, kemlikler yok olsun!"

stihareye yatnca Kuran dedi ki: "Allah kimseye tayabileceinden ar ykvermez. And olsun!"Doktorum dedi ki: "Brak bu hurafeleri. ok sk rastladmz bir durum bu.Postnatal depresyon diyoruz biz buna tp dilinde... Bir kutu ila vereceimsana. Gnde iki adet Cipralex ile balayalm. e yaramazsa artracaz dozunuadm adm."Cipralex, Xanax, Prozac... Bunlar alrsan, st veremezsin. St vermekte srarediyorsan, bunlar alamazsn. ki kere iki drt. Bu da, bu kadar net.Bu durumda ben de baladm ilalan sakslara gmmeye. Cipralexleri kpeieineverdim. Sabah akam a karnna bir adet. Gn ar Xanaxladm petunyay. Haftadabirka kez de Prozac attm afrikamenekesinin toprana. Bir aya kalmadankpeieinin rengi metalik maviye dnd, petunyann yapraklar uyutu.Afrikamenekesinin huylar deiti. Bir keyifli iek oldu kt. Ne desen

glyor. Sabah akam kahkahalar ata ata.Bende bir deiiklik olmad. Ayn bunalm. Ayn depresyon.


7/92

Ad nedir yaadm rahatszln, bugn bile tam olarak bilmiyorum ve belki dehibir zaman bilemeyeceim. Tehisi de tedavisi de hl bir yanyla muamma.Tek bildiim, an geldi, takld motor, tkand sistem.nce su almaya, sonra batmaya balad varlmn gemisi. Ve ben sadece ve ylecegvertede durup bekledim. imden baladm saymaya. Bir, iki, ...yz, yz on,

yz yirmi... Bin, bin bir, bin iki... Sandm ki, yeterince beklersem bu halde,ben de gemimle beraber batarm. Denizler altnda yirmi bin fersah, bir postnataldepresyon boyu kula atarm. Be hafta, iki ay, on alt hafta, drt ay...Nice sonra gzlerimi atmda byk bir srpriz bekliyordu beni. Gnlkgnelik sakin bir limanda buldum kendimi. Oynak, kmen dalgalar; rhtmdagler yzl insanlar; semada topak topak aka bulutlar... Annelik, yazarlk,sevgi ve dostluklar yan yana el ele, ne gzel, ne bereket. ok kr.Olabiliyormu meer. Mmknm.Tufandan sonra gelen aydnlk gzlerimi kamatrd. Hayatn ayn anda nasl hembu kadar acmasz ve rktc, hem bylesine barl ve ba dndrcolabileceine tanklk etmek dt benim payma."ittim ve itaat ettim..."Bu kitap belki "niye" deil ama "nasl" o hale geldiimin hikyesidir. Bir dekuyulardan, tnellerden k yollarnn..."nk ne kadar girift olursa olsun her dehlizin bir k var... ummadnkadar yaknda bir yerde seni bekleyen... Oraya doru yrmek tek yapmangereken..."BirBir roman yazmak,Zaman zaman iinde tek bir an' seip kopartarak, Giri-gelime-sonucabalanncaya kadar ince inceilemek demektir;An'dan Zaman dourma sanatdr roman, Hakikati bozmaktr bir anlamda, Samimisahtekrlk...nk iin asl,Herkesin gayet iyi bildii zere,Ba sonu olmaz hikyelerin...Bu kitap bir roman deil.Ama olsayd, seneler evvel Ada vapurunda balardmuhtemelen...

Alametler

Sene 2003. Bir le vaktiydi...Bir le vaktiydi. Ada vapurunda. Etrafta gen klar, oluk ocuk aileler,mnzevi tipler, merakl turistler, bavullarnda tadklar mallar satmayaabalarken sesleri kslm ama gene de barmaktan geri durmayan satclar...her telden her demden insan nasl olduysa bulumu dnya zerinde bu miniminnack ceviz kabuunun iinde, sallana sallana gidiyoruz. Skmm birkeye. Samdaki imanca kadnn spermarket torbalar, solumdaki kerliferli

adamn deri antalar arasnda oturuyorum, kucamda kitaplarla. Bir edebiyatprogramnn ekimini Heybeliada'da yapmz. Oradan dnyorum ehr-i ehire. Tekbama.Vapur denize aldktan be alt dakika sonra not defterimi ekimi yaptmzyerde unuttuumu fark ediyorum. Canm sklyor birden. Bktm dalgnlmdan.Srekli bir eylerimi bir yerlerde unuta unuta dolayorum. Saysz defter,emsiye, cep telefonu, rimel, ruj, sa tokas, hrka, earp, sandvi, kepeklibiskvi, hediye paketi... hatta bir keresinde, yuvarlak akvaryum iinde iki adetsu kaplumbaas unut-muluum var orda burda, bir zaman bir yerlerde.Uzak Asya'da, mesela Burma'nn balta girmemi ormanlarnda yaasaydm, rnekvatanda saylabilirdim belki de. Attklar her admda, "Nat" diye anlan ormanve elale ve gl ve vadi perilerine/cinlerine bir eyler adamay det halinegetiren yerli kabileleri gibi ben de her aa altnda, her ke banda bir

eyam braka braka dolaabilirdim. Bu ekilde sunulan her eyann altnda birpazarlk yatar. "Hediyemi kabul et ey Nat. Karlnda sen de kocamn bana


8/92

yeniden k olmasn sala..." ya da "Bak bu sa tokasn yeni almtm, sanasunuyorum yabani mantar cini. Karlnda gzelletirgenletir beni..."Bunun gibi ben de satm her eya iin pazarla oturmalym belki de."Orda burda unuttuum hediyelerimi kabul edin ey orman cinleri, bataklkperileri! Karlnda ne olur daha az unutkan yapn beni..."Vapur sallanyor aniden. Uykusundan silkinen somurtkan bir dev gibi gerinerek.

Tm yolcular geici bir panik yayoruz. Dudaklar kpr kpr. Ak denizdengeen Rus bandral bir tankerin brakt koca dalgalar diner dinmez,brakyoruz dua etmeyi. Hzla gmlyoruz eski rehavetimize.Benimse derdim baka. Defterimi kaybettiimi anladm andan itibaren gl biryazma, not alma istei beliriyor iimde. Hayat kendime zorlatrmay huyedinmiim herhalde. Elimin altnda kt olsa u anda, yazmayacam belki de.Ama yok ya, kymete biniyor yazmak. Harl harl kt aramaya balyorumantamda. Tm gzleri boaltyorum ama arkas bo bir fatura paras dahi yokyanmda.Telam niye bilmiyorum. Bir ey var aklmda, onu kda dkmek istiyorum. Birfikir var zihnimde... Ama ne? O fikrin ne olduunu oturup yazana kadarbilemeyeceim.Hani insan evvela dnr tanr, sonra oturur yazar. Bense tam tersine.Yazmadan bilemem bir konuda ne dndm. Zihnimden geenleri anlayabilmekiin onlar kt zerinde grmem art evvela. imdi de bir fikir var aklmdaama ne olduunu anlayabilmek iin yazmaya ihtiyacm var. Yazabilmek iin de biradet kda.Sama soluma bakyorum. iman kadndan hayr yok galiba. Yannda not defteritayacak birine benzemiyor pek. Byle dikkatlice baknca kadnn aslnda nekadar gen olduunu fark ediyorum. En fazla yirmi be olmal. Oysa kilolaryznden on-on be ya fazla gsteriyor ilk bakta. zerinde en son 1930'larmsiyah-beyaz filmlerinde grdm trden karpuz kollu, mavimsi kabark etekli birelbise var. Salarn omuz hizasnda kestirmi, kulaklarna altndan drtyaprakl yonca kpeler takm, ucu ak ayakkablarndan grnen ayaktrnaklarn i krmzya boyam. Elbisesinin dmeleri patlayacak gibigerilmi. Memelerinin bykln bir nimet gibi kabullenmi, bir ltuf gibisergilemekte. Garip, korkusuz, rtkan bir kadnslk yayyor buram buram.Garip,korkusuz,rtkanbir kadnslk yayan her kadnn yannda olduu gibi onun yannda da iretiduruyor, elimi ayam nereye koyacam bilemiyorum. Kendimi noksanhissediyorum.Kadnn beri yannda sekiz-dokuz yalarnda bir olan ocuu var. Onun yanndada alt-yedi yalarnda, abisinin tpatp kopyas bir baka olan ocuu. Heriki ocuun zerinde ayn krmz-lacivert izgili tirt. Ve her ikisininelinde de ayn saldrgan oyuncak. Kasl, yeil, tam tehizath komandolar. Birellerinde pimi ekilmeye hazr bomba, bir ellerinde plastik Kalanikoflar.Olanlarn aznda birer sakz, iirip iirip patlatyorlar. Her sakzpatlaynda sanyorum ki birilerine ate ediyor plastik komandolar. Bir dman

daha temizleniyor vapurdan.Oyuncaklar etrafa ate ededursun, tamamen ilerine kapanm ocuklar. Balarnkaldrp da annelerine bakmyorlar bile. zellikle dikkat ediyorlar onunla gzgze gelmemeye. Byle gzalc bir anneye sahip olmak onlarn yalarndaki olanocuklar iin kolay olmasa gerek.Anlyorum ki bir adet kt bulmak sz konusu olunca ne bu ocuklardan neannelerinden hayr var bana. Alveri torbalarnda her trl vr zvr var da,sanmam ki defter kt olsun.Solumdaki adama dnyorum o zaman. ereveli gzlkl, ciddi grnml, en fazlakrklarnda ama salarnn tepesi imdiden kellemi bir adamcaz bu. Adamnvcut dili, kyafeti, baklar... alnnda koca harflerle BEN PAZARLAMACIYIMyazyor. Kucanda bir Bond anta tutuyor. Onun kd da kalemi de vardreminim.


9/92

Nitekim az sonra ricada bulunduumda adam antasn ap bir adet kt uzatyorbana. ki deil, deil, sadece bir adet. Kt antetli. zerinde yleyazyor:KUYRUKLUYILDIZ PAZARLAMA SAN. TC. LTD. RKETAltnda stanbul'da bir adres, faks ve telefonlar.Teekkr edip, ne yazacama konsantre olmaya alyorum. Sa elim rehberim.

Ben sadece ktibim. Sa elimin ne yazacan seyretmeye balyorum. ok deilbirka dakika sonra kendiliinden hareketleniyor parmaklarm.Dklyor harfler. Antetin tam altna unlar yazyor kalemim:EVDE KALMI KIZ MANFESTOSUHayretle bakyorum kda. Demek buymu aklmdaki.Bu arada samdaki iman kadn da ayn hayreti paylayor olmal ki kalarnkaldrarak gz ucuyla szyor beni. Omuz zerinden gazete okuyan ok olurvapurlarda ama bu kadn dpedz kafasn kucama uzatarak yazdklarm okumayakalkyor. nce kapatmaya alyorum kd. Sa elimin ifa ettiini sol elimlesaklamay deniyorum. Ama ok gemeden o darack yerde mahremiyet aramannanlamszln kabullenmek zorunda kalyorum. Brakyorum baksn.Baln kenarna sarmaklar, iekler yapyorum, defter ssleyen ortaokultalebesi kzlar gibi.EVDE KALMI KIZ MANFESTOSU ***1. Yalnzlk Allah'a mahsustur diyerek her insan evlilie mecbur brakmak,insanolunun gelitirdii en byk aldatma calardan biridir. Nuh'un Gemisi'neiftler halinde bindik diye, tm yolculuu iftler halinde yapmak zorundadeiliz.Ben bunlar yazyorum, iman kadn merakla okuyor. Bir ara iyice yaslanyor solomzuma, salar suratma deiyor. ampuan kokusu ekiyorum iime. Galiba yazmokumakta zorlanyor. Daha okunakl yazmaya gayret ediyorum takip eden maddeleri.Nasl oluyor da tm geleneksel toplumlarda, evlenmeyip de kendini ibadetine yada mesleine adayan insanlar herkesten sayg grd halde, gnmz toplumunda"evde kalmak" amas bir durum saylmakta?Ve nasl oluyor da evlilik bir kadn ile bir erkek gerektirdii halde, "evdekalmak" tabiri sadece kadnlar iin kullanlyor?

iman kadn arkasna yaslanp kkrdamayla i geirme aras bir ses karyor.Ayakkablarn karp tombul bileklerini ovuturuyor bir yandan. Sonra daban evirip mrl mrl bir eyler sylyor oullarna. Ne grd deyazdklarmda byle uzaklara bakma ya da oullarn ikaz etme gerei duyduacaba? Sorsam? Soramam.4. Bir kadn eer hi evlenmemise ve srekli i/ak/ehir deitirmise, biryerde sabit kalmamsa onun iin de "evde kalm" m demeli? Yoksa "oteldekalm", "seyahatte kalm","gurbette kalm" gibi yeni tanmlamalara ihtiya m var?antasndan bir paket kuruyemi karp her iki oluna srarla ikram ettiktensonra, yeniden nmdeki kda sokuluyor yan komum. Belli ki ilgisinikaybetmemi. Belki de elenceli buldu yazdklarm. ekirdek itleyerek okumakistemesi bu yzden. Tuzlu fstk, baharatl sar leblebi, kabak ekirdei

tozlar eliinde ben yazyorum, o okuyor."Evde/otelde/seyahatte/gurbette kalan" kadnlara itibarlar iade edilmeli.Onlar, tpk premodern zamann mnzevileri gibi pirpak saylmal, sayggrmeli."Yuvay dii ku kurar" laf yanlsamadr. nk her dii ku her mevsim yenibir yuva yapa yapa yaayp gider. Kurduu kadar terk etmesini de bilerek. mrboyu ayn yuvada kalan ku yoktur.G ve gebelik, deiim ve deikenlik bu hayatn elifba-sdr. yleyse bizkadnlar ne bir yastkta kocamak zorundayz ne gkten decek elmalar beklemek.lla da evlilik/yuva metaforuyla konumak gerekiyorsa, diyebilirim ki "edebiyatbenim kocam, kitaplarm da ocuklarm.

Bu durumda evlenip ocuk yapmaya kalkmam ancak edebiyat boayarak ya da onun

stne kuma getirerek olur."


10/92

9. Edebiyat boamak sz konusu olamayacana ve hibir koca aday birbakasnn stne "kuma" gelmeyi kabullenmeyeceine gre demek ki ebediyyen evdekalm kzm.10. bu kt paras da benim manifestom.Bunlar yazdktan sonra arkama yaslanp iman kadnn okumasn bitirmesinibekliyorum. Okuma yazmay yeni skm gibi heceleyerek geriden takip ediyor

nedense. Gverteyi yalayan rzgr kadnn terle kark parfm kokusunu tayorbu sefer de burnuma. Azna bir avu leblebi atp, yksek sesle "hh" diyorbirka saniye sonra. yle bir "hm" ki bu, alyor beni bir merak. Ne demek istediimdi? Hak m verdi acaba bana? Yoksa "sen bunlar yaz canm ama dnyann dzenibaka trl" demeye mi getirdi? Giderek ikinci ihtimal ar basyor.Birden hoyrat bir fikir beliriyor zihnimde. Mademki "hh" dedi bana, ben de onuteleme ihtiyac hissediyorum. Die di, gze gz. lk refleksim. Bu kadn benim"tekim". Kendini oullarna ve yuvasna ve plastik komandolara adam, buuurda imanlam, vaktinden evvel yalanm, gen kzl-yla vedalamadananne olmu, iinde ukte kalan arzular, hrslar yznden muhtemelen sirkelemi,imdi de en byk korkusu kocasn elinden kaptrmak ya da fasulyenin altnyakmak olan, konservelenmi hayaller ve evcimen krizler dnda bir ey retmezolmu "teki kadn" bu. Benim antitezim.Peyami Safa olsayd urackta, otursayd aramzda, ayak ayak stne atar vederdi ki: "O kadn rahmiyle retiyor, sen ise beyninle. Dorusu onun yoludur,yanl olan sensin..."O kadar eminim ki iman kadnla aramda hibir ortak nokta olmadndan, soukbir edayla tepeden bakyorum ona. Geri onun umurunda bile deil. oktanayaklanm bile."Torbalar topla, olanlar hazrla, Kalanikoflar kutularna yerletir, imiayaklarn ayakkablarna sok..."Bir dakikada toparlanyor. Kalabal ite kaka uzaklayor benden. Baka birtela iinde u anda.Ve ancak o zaman, kadn ayaa kalktnda fark ediyorum daha evvel fark etmemgereken bir ayrnty. iman kadn, iman deilmi aslnda. Yani hemimanm, hem deil. Kadncaz hamileymi. nc ocuuna gebe. O kadar bykki karn, belki de ikiz bekliyordur.Neden bilmem, allak bullak ediyor beni bu ayrnt. Ama dnmeye vakit yok.Vapur oktan Bostanc'ya yanam. Ani bir komut almasma ayaklanveriyorherkes. Kapya yoruz hurra. O hengmede yanmdaki adamla gz gzegeliyorum."Kt iin teekkrler...""Rica ederim" diyor. "e yaradysa ne mutlu.""Yarad, sa olun. Yalnz merak ettim. Bu Kuyrukluyldz Pazarlama nedir?""Ah o mu? Anne ve bebek rnleri satyoruz" diyor. "Elektrikli st pompas,biberon stcs filan, genelde bu tr eyler..."Srtyor adam. Ya da bana yle geliyor. Yukarda, masmavi semada, tekmilmelekler, cinler periler benimle dalga geiyor gibime geliyor. Ne diyeceimibilemeden kalakalyorum."ok alametler belirdi... Grmesini bilene..."

# * #

O leden sonra "t" etti iimde bir ey. mrmn seyrseferinde dipten gelenbir dalga yzeye kt. Henz zemediim bir esrar geldi yreime oturdu.Durup dururken Ada vapurunda bir "Evde Kalm Kz Manifestosu" yazyorum. Nedenbyle bir ey kaleme alma gerei duyduumu bilmiyorum. Bu arada yanmdaki evhanm-anne-e prototipi kadn aklmca teliyor, kendimden hakir gryorum.Zannediyorum ki ben "yazar hanm" pek bir mstesna, pek bir lgn, pek birkabiliyetliyim ve hep yle kalacam. Zannediyorum ki, "teki kadn" cahil,basit, ortalama. Bense aydnlanmm, farklym.Bu arada farknda deilim ki bekrlk manifestomu yazdm kt anne-bebekrnleri pazarlayan bir firmann ante-tini tayormu. Kibrimle dalga geiyor

kinat. nceden inceye. Grmesini bilene."Tesadfler ki tesadfi deildir..."


11/92

Az sonra, vapur Bostanc skelesi'ne demir atnca, manifestomu katlayp cebimekoyuyorum. Ve dnmeden edemiyorum: Bu hadisede bir alamet mi var acaba benimhenz gremediim?* * *Olmal. Bir yerlerde bir deil birden fazla alamet olmal ki, bu manifestoyukaleme aldktan dokuz ay sonra evlendim. Nuh'un Gemisi'nden tek bama ineceimi

sanrken, ift olmann gzelliine vardm, aydm.Olmal. Bir yerlerde bir deil birden fazla alamet olmal ki, bu manifestoyukaleme aldktan iki sene sonra ocuk dourdum.Olmal. Bir yerlerde bir deil birden fazla alamet olmal ki,Ada vapurundaki iman anneyi ve btn Ada vapurlarmda-ki btn iman anneleritelediim, itelediim, alttan alta kmsediini iin takip eden gnlerhaftalar aylar boyunca sk sk utan duydum.Ve...Olmal. Bir yerlerde bir deil birden fazla alamet olmal ki, doumdan birkahafta sonra stmn yetmedii anlalnca tavsiye zerine bulunan bir telefonnumarasn aramak suretiyle elektrikli st pompas kiraladk. Makine evegetirildiinde, bir de baktm ki tandk bir pazarlama irketinin damgasntayor zerinde:KUYRUKLUYILDIZ PAZARLAMA

Kim bilir belki de Ada vapurundaki kel kafal pazarlamac adam getiripbrakmtr st pompasn evimize...Kim bilir kabark mavi elbiseli iman kadn da oullar, plastik komandolar,baharatl leblebileri ve yeni dourduu ikiz bebekleriyle beraber bir alnnarkasna saklanarak ks ks glmtr halime... kaderin cilvesine...Vapur hadisesinden bir sene sonrayd, elektrikli st pompasna ihtiya duymadanevvel. Bir ev ziyareti yaptm. Oraya uzanmas art bu hikyenin.

Balangta ay vard...Mevsimlerden k. Bir akamstyd...Sevgili Adalet Aaolu'nun stanbul'daki huzur, dzen ve senelerin birikimikokan evinde karlkl oturuyoruz, iki bamza. Hep yz yze oturmak, sohbetetmek istemitik hani. Ksmet bu gne imi. "aya bekliyorum" demiti AdaletHanm birka gn evvel telefonda konutuumuzda. Glerek eklemiti ardndan:"ay bahane tabii. Maksat sohbet. Gelin, sohbet ederiz."Randevu akam kolaycack buluyorum evi. Vaktinden evvel gitmeyeyim diye binannetrafnda daireler iziyorum. Poyraz esiyor usuldan. leride, kede, alvarl,gencecik iki ingene kadn bada kurmu, sigara tellendiriyor. Bu ehrinsokaklarnda ekinmeden sigara iebilen, etraflarna dumandan bir dokunulmazlkkalkan kurabilen tm kadnlara olduu gibi onlara da hayranlkla glmsyorum,elde deil.Nihayet vakit geliyor. Bir elimde adres kd, bir elimde sa-n-beyaz nergisbuketi dairenin zilini alarken aklmn ucundan dahi gemiyor bu masum ziyaretinbende nasl derin izler brakaca ve nice zaman sonra bir kitaba ilham olaca.Kapy Adalet Hanm ayor.

Buyur edildiim salon, skneti, korunakll ve dzenli-liiyle grr grmezarpyor beni. Tek tek her bir eyann yerinin dnld ve seneler boyudeitirilmeden korunduu izlenimine kaplyorum anszn. Belki doru, belkiyanl. Her bir karesi geometrik adan uyumlu bir tabloya nasl olduysadvermi yabanc bir unsur gibi hissediyorum kendimi. Ressamn eli kayncayanllkla ekleyiverdii bir fra darbesiyim. Elimi ayam, varlm nereyekoyacam bilemiyorum. O huzursuzlukla en yakn kanepeye iliiveriyo-rum. Amaba keye oturmu gibi oluyorum bu halde. ime sinmiyor. Kalkp kardakikoltuu deniyorum. Be-alt saniye sonra orada da rahat edemeyeceimi anlyor,bir yandaki koltua kayyorum. Bu esnada karmda sakin ve sabit duran AdaletHanmn gzlerinde grdm kaygl bak bir daha yer deitirmeme manioluyor. Oturuyorum oturduum yerde."Ne kadar sessiz buras" diyorum.

"Neyse ki yle. En ufak sesten dahi rahatsz oluyorum. Yazarken tamamensessizlik olmas, etrafta kimsenin bulunmamas ok nemli benim iin" diyor


12/92

Adalet Hanm. Sonra durup merakla szyor beni. "Ama siz yle deilsinizanladm kadaryla. Yollarda yazyorsunuz. Bana tuhaf geliyor..."Diyemiyorum ki ben de tam tersine sessizlikten rahatsz oluyorum. Ne zamansessizlie gmlse ortalk, kveriyor iimdeki atlak sesler birer birer.Susmak nedir bilmeyen bir koro tayorum iimde. "imden Sesler Korosu" diyorumonlara.

Tuhaf bir koro bu. Uyumsuz birbirleriyle. Zaten ou deto-ne. Sessizlii komutgibi alglayp, balyorlar hep bir azdan car car konumaya. Konumak nekelime, bas bas barmaya. Kendi eitliliimden, blnmlmden rkyorum ozaman. Bu yzden sessizlik iyi gelmiyor bana. Yazamyorum etrafta grltpatrt olmazsa.Bu sebepten ite roman yazarken radyoyu, teybi ardna kadar amam. Belki de genebu sebepten pek yle kzamyorum arabalarnn camlarn indirip, cs-tak cs-takmzik yayn yapan grgsz heriflere. Magandalar da sessizlikten, kendileriyleba baa kalmaktan lesiye korkuyorlar gibi geliyor bana.Ben de tpk onlar gibi roman yazarken ayorum camlarm. Geri benim niyetimierideki sesleri darya tarmak deil. Ben istiyorum ki darnn sesleriieri dolsun. Mart lklar, araba kornalar, yukardaki komunun eiyletartmalar, sokaklarda oynayan ocuklarn patrts, kardaki kahvehanedednen okey talar, seyyar satclarn rtkanl... bir de hepsinin stnecila niyetine kendi dinlediim mzikler... radyo, pikap, CD alar, internettenindirilen albmler... ancak bu hengmenin arasnda susuyor kendi iimdekicmb. Ancak o zaman huzur iinde yazabiliyorum.Diyemiyorum ki ben aslnda seneler seneler boyu ayn evde yaamak, bir yere kksalmak nasl bir duygudur hi bilemiyorum. ocukluumdan beri almm durmadanyer deitirmeye, ktalar-lkeler-ehirler arasnda gidip gelmeye, sreklilikduygusundan yoksunum. Ne zel eyalarm, ne sevdiim kitaplar yanmdatayabiliyorum. Bir ehirde satn aldm bir objeyi bir baka ehirde brakmakdurumunda kalyorum. Arkadalarmn depolarnda duruyor eyalarmn bir ksm.Bir trl bir dzen kurup da hepsini bir araya getiremiyorum. Her admdakendimden bir eyler yitire yitire yayorum. Nereye gidersem gideyimberaberimde gtrebildiim tek bir bavulum var: Edebiyat."ayn yanma bireyler alrsnz deil mi?" diye soruyor Adalet Hanm."Alrm, sa olun."Biraz sonra porselen fincanlar ve iki tabakla kageliyor.Tabamda simetrik dizilmi kurabiyeler. Sa tarafta tatllar, sol taraftatuzlular. Eit sayda. Hayatta byle orantl bir kurabiye tabahazrlayamayacam dnyorum bir an. Nedense nce komik, sonra hznlgeliyor bu fikir. Bel-

ki de bylesine dzenli bir yaz ve yaam meknna baktka, hep bildiim amaidrakim ertelediim bir olgu dikiliveriyor karma: Savrukluum.Adalet Hanm ne kadar yerleikse, ben de o kadar gebeyim. O ne kadardisiplinli ise ben de o kadar savruk. Ve her gebe gibi benim de nesnelerleilikim krk dkk. Etraftaki eyalara dikkatle bakmam biraz da bu yzden.Elimde grnmez bir zamk, ne kadar urasam da kendimi nesnelere, sreklilie,

bir adrese, tekbir aidiyete yaptrmaya, bir trl olmuyor, zamk tutmuyor,kendi kendimden kaveriyorum ite.Bu ziyaretten uzun sre benimle kalacak tatlar ve detaylar var. Raflardaki zarifcisimler, dardan belli belirsiz szan ehrin glgeleri, bir de aramzda mekikdokuyan kelimeler... Yazdmz kitaplar kadar, belki de henz yazamadmzhikyelerden dn alnm ifadeler... Sevdiim ve sayg duyduum bir yazarnyannda ben, yar ireti yar havai ilimiim koltuun kenarna. Yanl bir eysylerim de uuverir Adalet Hanm diye ekinerek tane tane konuuyorum. AdaletHanm ise yaslanm arkasna; yaslanm yllarn tecrbesine, emeine,disiplinine, ylesine dingin ve btnlkl... Ara sra kalarn kaldrarakmerakla szyor beni.Acelemiz yok. Ne bir yerlere yetimek, ne baka iler kotarmak var aklmzda uanda. Zaman durmu sanki. Bir entik atvermi duvara. imdiki zaman fiilinde

takl kalm dnya. Konuuyoruz edebiyattan, sanattan, gelmi gemi


13/92

edebiyatlardan, bu toplumda yazar olmann sorumluluklarndan, kadn olmaktan,kadn yazar olmaktan...Derken, pat diye, hazrlksz yakalayarak beni, kadn yazarlarn anneliksnavndan sz ayor Adalet Hanm."Ben" diyor. "Zor bir tercih yaptm bundan uzun zaman nce, biliyor musun? ocuksahibi olmamay setim, yazarlm iin. yle gerekti. yle geliti."

'Yazabilmek iin, bir kadn yazar olarak tutunabilmek iin, setiim yolda birbama, 'kadn bama' ilerleyebilmek iin, bu toplumda var olabilmek iin...Baz eylere sahip olabilmek iin baz eylere sahip olmamay idrak ve kabuletmek..."Ve ekliyor ardndan. "anslydm, zira eim de anlad, anlay gsterdi,destekledi beni bu kararmda. Yoksa tek kiinin seimiyle olamazd sanrm."Sonra, phe dolu gzlerini kaldrarak bakyor bana. Huzursuz oluyor, sryorumdudaklarm. Soracan anladm soruyu sormasn diye umut ederek bekliyorum.Ama soruyor ite."Peki ya siz ne dnyorsunuz bu konuda? Annelik var m aklnzda?"Dmeye baslm gibi annda balyor vzldanmaya "imden Sesler Korosu":"Yok, katiyen olmaz" diyor biri. "Aslnda olabilir, neden olmasn ki" diyorberiki."Benden habersiz nasl karara varrsnz?" diyor bir ncs."Hani bana, hani bana?" diye atlyor drdncs."t, susun Allah akna" diyorum. "Bana m sylediniz?" diye soruyor AdaletHanm. "Yok yok, yle kendi kendime... konutum...bo bulundum..." diyegeveliyorum laf azmda.Diyemiyorum ki:"i Seslerimdi azarladm. Gene baladlar hep bir azdan konumaya,tartmaya. Her nemli mevzuda olduu gibi bu meselede de derin grayrlklar var."Diyemiyorum ki:"imde bir minyatr harem var. Birbirine laf anlatamayan, elme takan, pusukuran, fal bakan, nme yazan, dar-lan birtakm dii yaratklar. Parmakkadarlar, minicik minicik. Boylar 10-12 cm, kilolar 300-400 g civarnda.Akamlar iimden ktklarnda glgeleri vurur odamn duvarna. Olurlarkocaman... Kimi zaman nlanarak, kimi zaman bana yaparak bir yerden bir yeregidebilirler. Ekseriya iimde ikamet ederler. Her birinin kesi ayr. Kimselereaamyorum bu srr. Deli diye tkarlar yoksa en yakn tmarhaneye."Diyemiyorum ki:"imden Sesler Korosu'nun her bir ferdi 'ben' olduunu iddia eder. Kardetirleraslnda ama huylar baka baka. Frsat bulsalar birbirlerinin gzn oyarlar.Hemen hepsi de tahta kmak ister. Okumu gibi Fatih kanunnamesini, korkarm hertahta kan kardelerini ldrmeye teebbs eder. Kronolojik olarak nce kimgeldi, sonra hangileri takip etti bilemiyorum... Sorsanz bu parmak kadnlardanhangisi dierlerinin ablas, cevap veremem. Tek bildiim ocukluumdan beri bubyle. Yayorum ayakl koro halinde. imdi tantrmaya kalksam sizi tek tekher biriyle, akama kadar srer bu grme..."Diyemiyorum bunlar. Onun yerine ortaya bir soru atp, iin kolayna kayorum:

"Sizce Shakespeare'in yazarla yetenekli bir kz kardei olsayd" diyorum. "Yada Fuzuli'nin byle bir bacs... Yazar olamaz myd evlenip ocuk bytmeninyan sra?"Fuzuli'nin bacsVirginia Woolf, Kendine Ait Bir Oda'da, Shakespeare'in kz kardei olaraktantt hayali bir kadn kurgular. Bir de isim takar ona: Judith.Diyelim ki bu Judith, en az abisi Shakespeare kadar yazmaya merakl ve gene enaz onun kadar yeteneklidir. Peki acaba onun gibi yazarlk yapmaya, hayatnyazya adamaya muvaffak olabilir mi? ok byk ihtimalle hayr, der Woolfsebeplerini uzun uzun aarak.Hayr nk iinde yaadmz toplumun kadnlara sunduu artlar ve kurallarile erkeklere sunduklar ayn deildir. Judith yle yetenekli, byle yaratcolsun fark etmez, asla Shakespeare olamaz. Zaten kadnlardan beklenilen "munis

e-titiz ev hanm-vefakr anne" l rol kalb iinde byle bir hareket alanbulamayacaktr. Her eyden evvel yazmaya vakit ayramayacaktr. Gn boyu yemek,


14/92

temizlik, alveri, t, ocuk ve bebek bakm, kocasnn beklentileri,kaynanasnn istekleri, ailevi ve sosyal ykmllkler...derken zaman akpgidecektir avularndan. Kendi kendisiyle ba baa kalabildii nadir anlarda dayorgunluktan szp kalacaktr bir kenarda. Nasl yazsn? Ne zaman yazsn?Daha batan itibaren bir erkek olarak Shakespeare'e tannan olanaklar kardeiJudith'ten esirgenecektir. Kz ocuklarn erkek ocuklar gibi ya da onlar kadar

okumaya tevikedilmedii, erkenden evlendirildii ve en byk ilevlerinin evvela "kocalarnakarlk etmek" sonra da "ocuklarna annelik etmek" olduunun retildii budnyada, kadn yazarlar maa zaten be-sfr yenik balarlar.* * *Virginia Woolf un urat soruyu bir de Dou'ya uyarlayalm.Fuzuli, ark'm gelmi gemi en byk edebi seslerinden. Fuzuli'nin bir kkkz kardei olsa, -ki vard muhtemelen, ismi de diyelim ki, Firuze.Bu Firuze cin gibi bir ocukmu kklnde; renmeye merakl. Doutan kiftabiatl, tuttuunu koparan. Hayal gc de yle geni ki, gn boyu evdekihizmetkrlara, annesine, anneannesine ve eve gelip giden misafirlere hikyeleranlatp duruyor."Kz sen bunlar nasl uyduruyorsun? Yoksa geceleri Kaf Dann ardna gidipmasal perileriyle ak m atyorsun uykularnda?" diye taklyor evdekibykler.Firuze merak ediyor nasl bir yer acaba bu Kaf Da dedikleri? Ya da neresi uMasal Diyar? Kuran'da anlatlan Cen-net- l gibi bir yerdir belki de.Irmaklar kevser, aalarn dallarndaki meyveler mcevher. "Cennete girenleraltn bileziklerle sslenecek, ince ve kaln ipekten yeil giysilergiydirilecekler" diyor ya Kuran- Kerim. Firuze en ok bunun iin cennetlikolmay istiyor. Kendini cennetin yeillikleri arasnda bileziklerini mgrdatamgrdata salnrken hayal ediyor. Bilmiyor ki, byle ho hayaller kura kurahepten yitirecek gereklik duygusunu. Bilmiyor ki hayal gcnn hudutsuzikliminde dolamay sevenler kolay kolay hakiki dnyaya dnmez, dnemez.Hayal, eftali yanakl bir gen kz. Bir su perisi kadar cazibeli, bir su perisigibi aldatc. Kucaklamaya kalksan, kayar gider ellerinden. Tutamazsn. Hakikatise beli bklm, dileri dklm, kamburu km bir acuze. Kolay kolaysuratna bakamazsm.Hayal, Firuze'nin oyun arkada, can yolda. Onlar gle oynaya vakitgeirirken, ihtiyar Hakikat ses etmeden izliyor uzaktan. Gzlerini ksyorhasetten.'Yaknda" diyor Hakikat kendi kendine. "ok yaknda, u mark Hayal kapdar edilecek. Ben kurulacam onun tahtna... Firuzecik oynasn dursunimdilik Hayal'le. Az bi zaman kald. Nasl olsa gen kzla geer gemez vedaedecek o pek sevdii oyun arkadana."Nerden duysun bunlar Firuze? Duysa da anlayamaz ki zaten ardndaki mny.Gnler byle geiyor. Derken bir sabah uyandnda geceliinde kpkrmz birleke buluyor Firuze. Korkudan yrei azna geliyor. Sanyor ki bir yeri kesildide o yzden kanyor bedeni. Sanyor ki grnmez bir yaras var derinde.Alayarak kouyor annesine. Ama daha azn ap iki ift laf etmesiyle okkal

bir tokat yemesi bir oluyor."Kimseye bahsetme bundan. Al bakalm u bezi, temizle kendini" diyor annesi."Bundan byle tavrlarna dikkat etmelisin. Artk ocuk deilsin. Sen artkkadn saylrsn."Ne zaman, nasl geiverdi ocukluktan kadnla? Ne yapt da atlayverdi oeii?Kabahatli hissediyor kendini. Kabahatli ve kirli. Yapt bir eyden dolaydeil, "olduu" bir eyden tr. Bizzat varl kusurlu, var oluu noksan gibi.Kanamas durana kadar Kuran- Kerim'i eline almamasn tembihliyorlar sk sk.Kitab kirletmesin diye.nciniyor Firuze. Yz glmez oluyor. O neeli, cevval ocuk gidiyor, bedenikendine ar gelen bir gen kz geliyor yerine. Ba nnde, gzleri firar etmitelere. Firuze kendi evinde bile yabanc, baba ocanda dahi gurbette. Hayal'le

oynayam-yor artk. Hakikat glge gibi takip ediyor ne yne gitse.


15/92

Evdeki kadnlarca gz hapsinde tutuluyor bundan byle. Aile bykleri arkasndanfsr fsr konuuyor, ona koca bakmaya balyorlar. Ama ne denli skdenetlerlerse denetlesinler, tpk ocukluunda yapt gibi ikinci kattakipencerelere koup, burnunu kafeslere yaptrmasna mni olamyorlar. Ah birkabilse dar Firuze. Saatler boyu, gnler boyu yryebilse sokaklarda.Kefedebilse dnyay. Doup byd Kerbela'dan telere varabilmek istiyor.

Aabeyi Fuzuli gibi o da mektebe gidebilse. Hadis, kelam, fkh, tefsir,gkbilim, simya okusa. O da Trkeyi, Arapay, Farsay ustalkla kullansa. Oda elinde kitap, satr satr okuduunda kocaman bir "aferin" alsabyklerinden..."Aferin Firuze, oku da byk kadn ol" deseler. "Abin gibi air olursuninallah" diye ekleseler ardndan.Zira Firuze'nin kimselere amad bir srr var. Nicedir gizliden gizliye iiryazar. nceleri ylesine karalayverirdi yreine dolanlar; beklentisiz,kendiliinden. Sonra sonra anlad ki bu bir tutku. Sirayet etmi bedenine, incehastalk gibi. llet-i gzidedir yazmak. Gzide bir illet. oktan zapt etmibenliinin kalesini. Sabaha kar gelir ilham ekseriya. afakla beraber kalkaryazar. Namaza kalkt zannederler tkrtlarn duyanlar. Bilmezler ki Firuzeiir yoluyla ibadet eder, iirle yakanr Rabb'na.ran airlerinden Hafz', Trk airlerinden Nesimi'yi rnek alr kendine. Tpkaabeyi gibi. Ne var ki Firuze gn na karamaz yazdklarn. Utanr.Tamamlad divanlar bahedeki kmeste saklar. Sabahlar yumurtalar toplamakonun grevi ne de olsa. Kmes onun kendine ait odas. Srda. Nefes alan.Bebekliinden beri Firuze'ye bakan siyahi bir dad var. Enine boyuna devanasgibi kocaman, teni abanozdan koyu bir kadncaz bu. Salar kvr kvr,tebessm gamzeli. Gll lokum, ter ve safran kokar daima. Bir sabahkadncazn eteklerine yapverir Firuze."Dadcm, ben de tahsil yapmak istiyorum. air olmak istiyorum.""Deli kz" der dads, koca memelerini hoplata hoplata glerek. "Nerde grlmkadn ksmnn limlie soyunduu? airlik merakn varsa hele sabret, ilerdeocuklarna okursun iirlerini, ninni niyetine. Herkesin yeri baka bu lemde.Herkes vazifesini yapacak."Firuze vazifesinin ne olduunu bilmiyor henz. Tek bildii abisi gibi bilgili,grgl ve onun kadar iyi bir air olmak istedii. Oysa tam drt sene devamedebildi mektebe. Sonra "kz ocuuna bu kadar eitim yeter" diyerek aldlarokuldan. Evde devam etsin renimine diye. Nak, diki, ev ii, bir de gzelark sylemeyi, ut almay rense yeter de artar ona. Fazlasna ihtiyac yok.Zaten yaknda kendi bebelerini eleyecek kollarnda.Bu planlardan habersiz yazmaya devam ediyor Firuze. Kmesteki ukura smazoluyor eserleri. Nihayet bir gn dayanamayp aabeyine gsteriyor bir iirini."Hmm, kimindir bu? Nereden buldun bakaym sen bunu" diyor Fuzuli, yznde bellibelirsiz bir ltyla."Benim" diyemiyor Firuze. Cesaret edemiyor. Hem emin olmak istiyor evvela. Acabahakikaten iyi mi yazdklar? Sahiden kabiliyeti var m?"Bir komumuz urad da. Onun olu yazarm bunlar. Dedi ki aabeyine syle desevabna bir bakversin, varsa evladmzn kabiliyeti sylesin" diyor.

Kpkrmz kesiliyor bunlar derken."O vakit syle o komuya, olu kimse gelsin beni grsn muhakkak. Bir cevher varbu delikanlda, ilemek lazm" diye cevaplyor Fuzuli sakaln kayarak.Seviniyor Firuze. Uygun bir zamanda abisine gerei itiraf etmeyi dnyor.Ama hayat byle bir frsat tanmyor. Bu konumann zerinden daha bir aygemeden talibi kyor. Ona danlmadan, iki aile arasnda sz kesiliyor. Gzap kapayncaya kadar geliyor kararlatrlan tarih. Firuze dn dernekleevlendiriliyor. Tefler darbukalar eliinde alp sylyorlar kna gecesinde.Kh neeyle gbek atp, kh gzya dkyor kadnlar. Kendi dnlerinihatrlyorlar belki de. Cz ediyor ileri, gen yata gelin edilenlere.Daha dn ocuktu/ kanad geceliine/ bir gnde/ gen kz oldu Firuze/yaland/yasakland/Gene yle aniden/ korkular iinde ve cebren/ yryerek kendinden evvel bu

yollardan gemi kadnlarn ayak izlerinden/ ve-dalat gen kzlyla/helalleemeden/ bir gecede/ kadn oldu.


16/92

Kocas aslen stanbullu olduu iin, yeni evlilerin yuvalarn orada kurmalarnakarar veriliyor. Kerbela nere, stanbul nere? Kendinden daha kuvvetli, dahatakn bir akntyla srkleniveriyor evinden, ailesinden, ocukluundan uzaa.Dadsn da katyorlar yanna. Bir de cariye veriyorlar yoldalk etsin diye.ylece uzaklarken alt topraklardan ve imdiye dein hemen hemen hiayrlmad konaktan, kmeste saklad iirleri yanma almak gelmiyor iinden.

Brakyor onlar geride.Bahedeki kmeste, tavuk yemi kaplarnn altndaki ukurda sr oluyor, esraroluyor, toz oluyor, hi oluyor iirleri. ok gemeden Firuze kendini kalabalkbir ehirde yalnz ve yabanc, iine kapank ve rkek buluveriyor. stelik altaylk hamile. Bir zamanlar yazd iirler, sahip olduu tm hevesler, uyanncatek bir ann dahi hatrlayamad tatl bir ryann paralar gibi sabahrzgrnda dalp gidiyor.* * *Osmanl tarihi boyunca Firuze gibi ka kadn vard acaba? air ya da yazarolabilecekken olamayan, mr boyu yazabile-cekken hi yazamayan... Eserlerinibir sr gibi kendine saklayan. Kabiliyetleri kmeslerde, ekmecelerde,sandklarda, kilerlerde saklanan ve gene oralarda ryen, heba olan... Seneler,onseneler sonra torunlarna masal anlatrken, "biliyor musun ben de bir zamanlariir yazardm, roman yazardm, hikye yazardm" diye srrn aan... Bu da birmasalm gibi...ok olmal.ok olmal ki, Namk Kemal'in 1872de brefte yazd ve Osmanl aile yapsninceledii makalesinde dedii gibi, daha kendileri ocukken ocuk sahibi olurkzlar. Ellerindeki oyuncak bebeklerin yerini sahici bebekler ahverir.Fuzuli'nin eline hokka-kt-kitap yaktran toplum, Fi-ruze'ye bebekyaktrr.Kadnlar ancak "doal vazifeleri"ni aksatmadklar lde baka ileresoyunabilirler. Osmanl'nn son dnem eyhlislamlarndan Musa Kzm'm"Hrriyet-Mutasavvat" (zgr-lk-Eitlik) balkl yazsnda nasihat buyurduugibi, kadnlarn belli bir noktadan sonra eitime ihtiyalar yoktur. Okulagnderilmeleri gerekmez. Zira gereinden fazla eitim alrlarsa doalvazifelerini ihmal edeceklerdir.Fazla okumamal, fazla yazmamahdr kadnlar... Ne olur ne olmaz...

Fuzuli'nin bacs Firuze hayali bir karakter. Ama Fatma Aliye deil.Ayn boucu zihniyet yznden Fatma Aliye nam mthi yazar dahi yaz dnyasndabirbiri adna engellere takld. Onun gibi son derece kabiliyetli bir yazarnevlendikten sonra geleneksel kadnlk kalplar iine hapsedildiini, hattaroman okumasna dahi izin verilmediini grmek etrafnda-kileri, bilhassa AhmedMidhat' yakndan sarst.yle ki Ahmed Midhat, Fatma Aliye'nin yaadklarndan esinlenerek, erkekklnda dolaan ve Acemi Ali diye anlan ama asl ismi Ulviye olan bir kadnkarakter yaratt. Ancak erkek klna girince hareket imkn bulan bir kadnyazar fikri aslnda ne ilk ne son olacakt.O gnden bugne deimeyen bir kural var: Erkek yazarlar evvela "yazar" olarak

alglanrlar, sonra "erkek".Kadn yazarlar ise evvela "kadn", sonra "yazar".Birer ay daha..."Ne o, daldnz bakyorum" diyor Adalet Hanm. "Birer ay daha alr myz?"Toparlanyor, fincanm uzatyorum. Ama zihnimde rap rap geit trenine devamediyor fikirler.Annelik ile yazarlk iki zt kutup deil. Biz de bunlar arasnda kati bir seimyapmak zorunda deiliz elbette. kisini de beraber kotaran nice kadn var. Tpkanneliin yan sra mesleklerini de yrten yz binlerce kadn olduu gibiyeryznde... Hem anne hem bankac/politikac/frnc/ret-men/ynetmen/mhendis/karikatrist/dedektif/akademis-yen/hostes/ii/gazeteci/manken/ oyuncu... olan, olabilenler gibi. Tm zorluklara ramen.Keza edebiyat dnyasnda bolca rnek mevcut. Nadine Gordimer, Margaret Atwood,

Anita Desai, Jhumpa Lahiri, Ann-Marie MacDonald, Maureen Frelly, Halide EdipAdvar, Sevgi Soysal, Latife Tekin, ebnem igzel ya da Feride i-ekolu.


17/92


18/92

Muriel Spark olunun sansasyon ve skandal peinde olduuna inanyordu. Robin'inskandallar yaratp gazetecileri bana toplamaktaki esas amacnn kendisinezarar vermek olduunu sylerdi herkese. Oluyla aras o kadar ktyd ki grpgrmediklerini soran bir gazeteciye, "Benden uzak olsun da, ne hali varsagrsn" cevabn verdi. Ve hep yle oldular... Uzak...Beynimin iinde kaynyor kazan. Ya ben de edebiyat ile annelik dengesini arp

son tahlilde ocuklarnn nefretini kazanan bir yazar olur karsam?Bir kadnn (ya da erkein) ocuklar tarafndan hayat boyu nefret edilmektensehi ocuk sahibi olmamas, hatta mmknse bekr kalmas daha iyi deil mi?Bir de kendisi ocuk is-te-ye-bi-le-ce-i halde kocas buna yanamad iinocuk yapmamay seen kadn yazarlar var. En bilinenleri iris Murdoch. KocasBayley ocuklardan haz-zetmezdi. Hibir zaman ocuk sahibi olmak istemedi, irisMurdoch da kocasna ayak uydurmay seti. iftin ilikisini bu ynyle anlatanve Bayley'i epeyce sorgulayan birka biyografi iris Murdoch'un lmnden sonrape pee yaymland ve ortal bir hayli kartrd.Ha bire yeni rnekler geliyor aklma. Ve her rnekle biraz daha bulanyor resim.Ne bir forml ne kural var bu meselenin. Nihayet baktm ki bocalyorum,konunun kendiliinden dalmasn bekliyorum bo yere. Ama vazgemiyor, bekliyorAdalet Aaolu sorgulayan gzleriyle. Bakyor bana senelerin, seslerin,suskunluklarn tesinden."Sylemediniz henz. Siz neye karar verdiniz?" Bu soruyu neden vurgulayaraksorma gerei duyduunu biliyorum. Seziyorum.Mesele sadece Shakespeare'e tannan artlarn Judith'e tannmamas, Fuzuli'yesunulan hayatn Firuze'ye sunulma-mas deil. Bir baka konu daha var: annelikile yazarlk arasndaki olas kan uyumazl!Romanclk dnyann en benmerkezci ilerinden biridir. Tanr zannedersin kendinikendi kk evreninde. Yaratmak muazzam bir iptiladr. Ve her yazaryaratclna mptela. Her gn bu iksirden bir doz imezsen olmaz, titremenbetlerine yakalanrsn. Elin ayan tutmaz, gzn grmez, yrein arpmaz olureer yazamazsan. Yazya engel olabilecek her eyi ve herkesi adeta dman gibialglamaya balarsn.Romanclk dnyann en heyecanl oyunlarndan biridir. Bymeyi batan reddedenve bir yanyla daima ocuk ruhlu kalanlarn oynayabilecei. Kendi yalanlarnaevvela kendin inanmalsn ki, bakalarn inandrabilesin kurgularna.Yaratcla soyunmak, hikyeler kurmak, karakterler yaratp karakterlerldrmek, olaylarn gidiatna yn vermek ve tm bunlar kt zerinde de olsaistediin an gene yapabileceini bilmek faniliim unutturur insana. Bir teselliverir hayatn uuculuu karsnda. Romanc lmsz olabileceine inanr itenie. Bir sr gibi kendine saklar bu arzusunu, lm korkusunu.Ve her romanc az biraz narsisttir; kendine hayran. Ya yaptklarna ya dayapabileceklerine takmtr aklnn kancasn. ok zel biri zannedeceksinkendini ve pek matah bulacaksn yazdn her eseri ki ilerleyebilesin gnbegn,aybe ay, sene besene sabrla, inanla, azimle. Ama ite fazla kaptrrsankendini bu sakncal fikre, sadece kendi romannn deil, bizatihi hayatnmerkezi zannedebilirsin pekl kendini. Yazar taifesinin ikin bir egoya sahipolmas tesadf deil, mesleki deformasyondur aslnda.

yle inanacaksn ki kurduun hayallere, anlattn hikyelere, onun dndakiher ey ham ya da ehemmiyetsiz gelecek yazma sreci boyunca. yle kaplacaksnki kelimelere ve karakterlere, "gerek" dnyaya dnmek bile istemeyeceksin ozaman zarfnda.Dostlarn aradnda, mhim iler ktnda, ein ya da sevgilin yemee kmakistediinde, omuzlarna baka sorumluluklar yklendiinde, sen yaznn yz suyuhrmetine hepsini bir bahaneyle atlatacak, savuturacaksn. Yazmak dnda herey "tali" gelecek. Sadece ve sadece yazya zaman ayracaksn.Romanc bencildir. Annelik ise bencilliin doal yollardan bertaraf edilmesi.Romanc ie dnktr, annelik ise alabildiine da dnk. Romanc beyninde birufack zel oda kurar kendine, kapya da kilit stne kilit vurur kimse girmesindiye. Srlarn, arzularn orada istifler. Gzden uzak.Annelikte ise tm kaplar aktr ardna kadar. Gece gndz, yaz k. Kap

pencere ak pfr pfr. Diledii kapdan girer ocuklarn ieri,dilediklerince gezinmek zere. Ne snan vardr onlara kar, ne gizli


19/92

blmen. Ne mahremiyetin kalr ne bahanen. "Kendine ait oda" diye bir saha yokturartk iine ekilip yazabilecein.Yazmak, bakalarndan hikyeler almay, hayattan kelimeler armay gerektirir.Almak zerine kuruludur yazarlk. Almak ve almak. Parlak nesneleri armadanduramayan saksaanlar misali hudutsuz semada kanatlarm aa aa "malzeme" araryazar taifesi. Buldu mu kapar. Buldu mu toplar. Buldu mu alar.

Oysa annelik, tam tersine, "vermek" zerine kuruludur. Karlksz,kendiliinden vermek. Geceler, seneler boyu vermek...ocuun dp dizlerinikanattnda ya da bademcikleri iirip yorgan dek yattnda veyahut okulpiyesinde Varyemez Amca'y canlandrdnda, oral olmayp, "Tamam canm ama benimdi roman yazyorum. lgilenemem seninle. Pazara kadar kapalym!" diyemezsin.Kendinden evvel bir bakasn dnmeyi gerektirir annelik. Bir gn deil, ikigece deil. Daima.Romanclk ise (en azndan roman yazdn zaman zarfnda) roman her eyin nneve tesine yerletirmeni talep eder. ki gn ara versen yazmaya, nc gnkitaba dnmekte zorlanrsn. Biraz ihmal etsen roman karakterlerini tekrargnllerini kazanamazsn. Kserler hemen. Disiplinle, inanla yazmay gerektirirroman. Her gn, her hafta, her ay. Yazar isteyince deil, kitap isteyince araverilir yazmaya ancak."Nasl badatrrsn annelik ile yazarlk arasndaki ztlklar bir bnyede-birbedende-bir zihinde?"Cevap vermek yerine, gzlerimi karyorum arnaar. Darya bakyorum.Perdelerin tllerin ardndaki dnyaya. Yamur iseliyor camlara.Birden hzlanyor zaman.O kadar hzlanyor ki ge kalmm hissine kaplyorum. Bir yerlere ya da bireylere. Yetimeliyim, ama nereye? Ka yandaym? Otuz . Gzlerimi kapyorumtelala. Kapamamla saynn oynamas bir oluyor. Benzin pompasnda dnen rakamlargibi hzla atveriyor, artveriyor yam. Otuz drt, otuz be, otuz alt, otuzyedi... Daha ne kadar erteleyebilirim dnmeyi. Duvardaki saat, sokaktaki saat,beynimdeki saat, bedenimdeki saat hepsi birden deli gibi akmaya balyor. Amahepsi de farkl ynde...te o zaman midemin duvarlarn yumruklamaya balyor parmak kadnlar. Kaynyor"imden Sesler Korosu".'Yeter artk, ne zaman karacaksn bizi burdan? Skldk. Sen karmazsan bizkarz ha, geliriz oraya" diyor bir tanesi. Acaba hangisi?"t" diyorum iki bklm mideme eilerek. "Yava olun biraz.Misafirlikteyim."Ama susmuyor " Sesler". Tam tersine daha da ykseliyor patrtlar. Midemdebir gurultu. imde bir grlt. arnaar ayaa frlyorum."Tuvalet ne taraftayd acaba?""leride solda" diyor Adalet Hanm.Bir kou varyorum banyoya. Kapyorum kapy ardmdan. Bulabildiim en acemigerekeye saklanarak, tuvaleti kendime smak yaparak, birka dakika dnmepay kazanyorum. Adalet Hanm kendi kendime konutuumu sanmasn, beni duymasndiye, suyu da ayorum sonuna kadar."Tamam artk kabilirsiniz" diyorum fsldayarak.

t kmyor."Hu hu, kime diyorum? kn artk!" diye baryorum bu sefer.ite o zaman isteksiz, enerjisiz bir ses ykseliyor iimden."Tam kyorduk dar, bi de baktk yemek vakti gelmi. Herkes yemeini yiyorburda. kamayz imdi bir yere. yisi mi sen buraya gel" diyor ' Sesler'denbiri. Acaba hangisi?Ve bylece...i baa dt madem. Gidip bizzat u parmak kadnlarla konumaya kararveriyorum.

seslerimin tnellerine girer girmez bir fener alyorum elime. Buralar ok kark.Ka defa geldim. Gene de hep kayboluyorum.

leride atal atal blnveriyor yollar. Bire deil, ikiye deil. Blnrdrde. imde drt ana rzgr, drt ana unsur var. Ansr erbaa. Ate, hava,


20/92

toprak ve bilhassa su. Bir de drt ayr yn var. Kuzey, Gney, Dou, Bat... Netarafa meyletsem acaba?Evvela Bat Kaps'n deniyorum. Bab- Garp. Kapnn ardnda ayaklarn uzatm,ellerini kavuturmu, bir mendili ezlong yapm oturuyor "Pratik Akl Hanm".nndeki mini minnack tabakta gen eklinde kesilmi iki adet kepek ekmeindenhindi fme sandvi. Yannda da bir yksk. Bardak niyetine. inde her zamanki

gibi diyet kola. Kilosuna dikkat eder oldum olas.12 cm boyunda, 380 g arlnda. Rahat, dz ve uyumlu kyafetler tayor gene.Toprak rengi keten kumatan bol kesim, bol cepli bir pantalon giymi, stndetiril tiril bir gmlek, bir de kolye takm ayn tonlarda. Ayaklarnda derisandaletler, koyu sar salar uramay gerektirmeyecek kadar ksa kesilmi.Fn ektirmekten holanmaz. Ykayp kar, kurutmaya gerek kalmadan. nne gelenmeseleleri en kolay, en pratik yoldan halletmekte ustadr kendisi."Pratik Akl Hanm! Pratik Akl Hanm! Adalet Aaolu'nun sorduu soru aklmkartrd. Sence ne demeli, nasl yapmalym?""Merak etme" diyor ince bir tebessmle. Krmz kemik ereveli gzlklerinidzeltip, azn peeteyle siliyor zarif bir hareketle. "Bence ocuk dourmak okadar da bytlecek bir ey deil. Pekl yapabilirsin. Yazarlk ile annelikarasnda hafta, gn, saat blm yaparsn evvela. Verimlilik asndan.""Na...sl yani?" diyorum kekeleyerek."Anlataym. Gnde belli saatler ocukla ilgilenip belli saatler roman yazmaksuretiyle bir dzene ve disipline kavuabilirsin. Mesela sabahtan lene kadarocukla ilgilenir, leden akama kadar yazarsn. Bir kak mama yedirir, birsatr yazarsn. Bir adet bez deitirir, karlnda bir paragraf bitirirsin.""yi de ben o paragraf bitirirken kim bakacak ocua?""Globalleen dnyada her eyin pratik bir zm var artk. Filipinli, zbek,Moldovyal bakclar istila etmi gzide ehrimizi... Filipinliler ingilizceretirler ocua fazladan, Moldovyahlar alkan olur, zbekler de zbek pilavpiirirler bonus olarak."ekmeceyi ap uzunca bir liste karyor. Merakla bekliyorum."Bak canm, ben senin iin gerekli bakc, dad, anaokulu, ocuk doktorutelefonlarn topladm. Bir de kitaplarn daha kolay yazabilmen iin sekreterveya asistan gerekli olacaktr. Yetenekli bir asistan bulursan, o romanlarnnarka plann oluturan aratrma ksmn yapp veri toplar. Hatta ikinci birasistan tutarz, o da tashih ksmyla ilgilenir. Sen de oturur rahata yazarsn.Gerekirse sen teybe okursun, birileri de daktilo eder. Parmaklarn yorulmaz. Onparmak daktilo bilen bir sekreterin olur. Bu takviye kuvvetler sayesindesandn kadar zor olmayacaktr mesele. Gayet pratik bir ekildehalledebiliriz.""Delirdin mi? Ben byle bir ey yapamam. Hem bu kadar asistann, sekreterin,dadnn parasn nasl karlayacam?" diye soruyorum."Yeme ime, yardmc tut kendine" diye kestirip atyor."Anlamyorsun, byle roman yazlmaz. stelik benim eitlik anlayma tamamenters dyor yle emrimde insan altrmak, teybe okuyup yazdrmak filan...""Mantksz, olumsuz, anlamsz" diye tersliyor Pratik Akl Hanm aniden kesikkesik robot dilinde konumaya balayarak. atyor kalarn. "Senin u ok

sevdiin Virginia Woolf var ya, onun sadece kendine ait bir odas m vardsanyorsun? Hayr canm. Kadnn ayn zamanda kendine ait hizmetileri, as,bahvan falan vard. Bilmez misin Virginia Woolf un gnlkleri, hizmetilerihakknda yazd kzgn ve kaprisli eletirilerle doluydu? Evin hanm rolnbir trl iine tam olarak sindiremez ama hizmetisiz de yapamazd garibim...""Sen ne zamandan beri kitap okur oldun? Bakyorum yazarlarn hayatlarnaratryorsun" diyorum.Pratik Akl Hanmn son okuduu edebiyat rnnn ilkokulda herkese artkoulan mer Seyfettin'in Kaa's olduundan phelenmiimdir hep. Edebiyataolan ilgisi bu kadarcktr. Ama her trl kiisel geliim kitabn yalar yutar.Okulda ve Hayatta Baarnn Anahtar, On Derste Kendinizi Yenileyin, nsanlarTanma Sanat, Gzel Konumann Srlar... baucu kitaplar. Tabii bir degazetelerin verdikleri yemek, salk ve gzellik eklerini takip eder.

"Ne varm bunda? ime gelen her kitab okurum" diyor. "Yeter ki bir faydasngreyim. levi varsa, hayatm pratikletiriyorsa, niye okumayaym?"


21/92

"Peki peki. Ee, ne yapt sonra?""Kim ne yapt?""Virginia Woolf...""Ha o mu? Dorusunu istersen bol bol rol yapt. Hizmetileri varken yokmu gibidavrand. Orda burda kadnlarn zgrlnden bahseden demeler verirken, kendievinde hizmetilerinin emeklerine bamlyd. Bu ne yaman eliki! Ama akll,

entellektel bir kadn olduu iin bu durumu kolaylkla iine sindiremiyordutabii. Tek dertleri konken partileri ve daha fazla mcevher edinmek olan burjuvahatunlardan deildi ne de olsa. Yani hep sululuk duydu snfsal konumundantr. Hizmetilerine yz yze emirler vermeyi kendine yediremedii iin neyapard biliyor musun? steklerini ktlara yazard. Ne i yaplacak, ne yemekpiirilecek, hangi kyafet tlenecek... bunlar tek tek ktlara yazpokumalarn salard. Dnebiliyor musun ayn evin iinde ktlar araclylailetiim kuruyorlard...""Ya?" diyorum derin bir nefes alarak.'Ya!" diyor Pratik Akl Hanm bilgi bilgi. "Ah, elikiler... Hi sevmem!Halbuki ne gerek var elikilere deil mi ya?""Sen anlayamazsn" diyorum. "Senin iin her ey tutarl, anlalr ve pratikolmal. Oysa benim daha bu haldeyken bile aklm hep kark. Bir de anne olsamAllah bilir elim ayama dolar...""Dz mantn yolundan amazsan bir eycik olmaz" diyor Pratik Akl Hanmkendinden son derece emin. "Bunun iin beyninin farkl blmelerini programlamangerek. yle dn. nsan beyni mutfak ekmeceleri gibidir. Kak atal takmbir yerde, toz bezleri bir yerde, peeteler bir yerde, deil mi ya? Ayn modelial. Uyarla. Annelik yaparken beyninin annelik ekmecesini aarsn. Yazarlkyaparken de beynindeki yazarlk blmesi girer devreye. Bir ekmeceyi beyazaboyarz, birini siyaha. Kartrmazsm Bir vazifeden dierine geerken tekiekmeceyi kapatrsn. Tkr tkr yrr gider.."tiraz etmek gelmiyor iimden. Belli ki hayatn pek de yle tkr tkr gidenbir ey olmadn anlayamyor Pratik Akl Hanm. Elinde cetveli, cebinde hesapmakinesi, kafasnda planlar, programlarla alm her eyi lp bimeye. Benimiin hazrlad "Annelik de yaparm, yazarlk da!" listesi o kadar uzun ki,rulo yapmam gerekiyor. Ben de ruloyu kolumun altna alp honutsuz, huzursuzuzaklayorum oradan.Bir kou varyorum Dou Kaps'na. Beni bekliyor Bab- ark.Dou Kaps'nn ardnda bada kurmu, boyun krm, bir ceviz kabuunun iindeoturuyor "Can Dervi Hanm". Sermi postunu yreime. Dilinde kelam, elindekehribar tebihi, ekiyor tane tane. nndeki tepside bir ufak kse mercimekorbas, bir yksk dolusu su, yannda bir dilim beyaz ekmek. Azla yetinmeyisever. yledir. Banda salarnn bir tutamn gsteren tal bir trban,zerinde yerlere kadar uzanan yeilimsi bir elbise, koyu yeil bir hrka,ayanda haki renkli mestler. Tm bu yeil tonlar, Can Dervi Hanm'n kzlaalan salar ve yanaklarndaki turuncu illerle kontrast halinde. Uyumlu birkontrast.Yemee balamadan nce kr duas ediyor. Ben de dinliyorum.'Ya Rabbim, verdiin nimetlere, kelimelere, salk ve afiyete krler olsun.

Sen btn sinelerin ne gizlediini bilirsin, inallah seni ok zikredip de felahbulanlardan oluruz. Gzleri perdelilerden, yrei mhrllerden, geni dnya dargelenlerden klma bizi. Doru yoldan, hayrl kullarndan, ilahi akndan ayrmayolumuzu ne olur. Elifin yreini genilet, idrakini artr. Muhabbet ki zdrkainatn, yaradln, ne olur muhabbetinden mahrum brakma.""Amin Derviim, azna salk" diyorum.O kadar dalm ki sryor aniden. Sonra gayet mtebessim, elini sol gsnegtrp selam veriyor."Sevgili Can Dervi Hanm, canm Batni yanm" diyorum. "Ne olur syle bana.Adalet Hanm'n sorduu soruyu nasl cevaplamalym?""Evvela sknet" diyor Can Dervi Hanm. "Ardndan metanet... Bir dirhem dedirayet salk veririm. Enfal Suresi'nde Allah mminleri gzel bir imtihana tabitutmak iin yapt der. Hi dndn m ne demek 'gzel imtihan?'. Telaa mahal

yok. Unutma ki u lemde tm cevaplar grece. Mutlak olan tek varlk lemlerinRabbi. Demek ki bir kul iin doru olan bir zm bir bakas iin pekl


22/92

noksan, hatta bsbtn yanl olabilir. Her eyin hayrlsn dilemeliAllah'tan."Yutkunuyorum. Benim iin neyin hayrl olacan nereden anlayacam peki? Dahaben ne dileyeceimi dahi bilmiyorum ki, dileimin hayrl olup olmadnsorgulama aamasna varalm. Tereddtlerimi fark etmemi gibi devam ediyor CanDervi Hanm.

"Bir dn istersen. Bizler miyiz acaba mr hayatmzn mimarlar yoksa yleolduumuzu mu sanyoruz bo yere? Sen ne karar verirsen ver, her ey olacanavarr son tahlilde. nemli olan sual u: ocuk da doursan kitap da yazsan,gidip simit de satsan milyon dolarlk ihalelere de girsen, sen ey AdemoluHavvakz, sen misin hakikaten yaptklarnn sahibi? Sana m ait bu ten, bu malmlk? Senin mi bu vcudun ehri?"Ne diyeceimi bilemeden dikiliyorum.Sessizliimi tasdik sanm olmal ki aynen devam ediyor Can Dervi Hanm:"Senin mi imdi bu yazdn romanlar? Sen misin onlar kaleme alan?"Bu mevzu benim bamtelim. Dayanamyor, atlyorum: "Aman Dervi, ne yaptn? Tabiiki benim romanlarmn znesi de nesnesi de. Deil mi ki kalemi tutan el banaait? Demek ki zne benim. Birinci tekil ahs" diyorum gururla. Sesim kulamtrmalyor."Enam Suresi'ni hatrlar msn?" diyor o zaman. "Gaybn anahtarlar O'nunkatndadr, onlar O'ndan bakas bilmez, karada ve denizde olanlar O bilir vebir yaprak dmez ki, onu O bilmesin; ne topran karanlklarnda bir tane, nede kuru ve ya hibir ey yoktur ki, o her eyi aklayan Kitap'ta bulunmasn."Dudam kemirmeye balyorum."Demem o ki, Allah istemezse yaprak bile kprdamaz bu lemde. Hal byleykennasl hl 'zne benim' diye iddia edebiliyorsun? O istemeseydi yazmakabiliyetin olabilir miydi hi? O istemese nasl vcuda gelir o romanlar,hikyeler, yazlar?"Skntl bir sessizlik kyor."sterse yazdrr, isterse durdurur yazn."Syleyecek laf bulamyorum. kna olmadm ama edecek itiraz da bulamyorum."Duha Suresini oku" diyor Can Dervi Hanm. "Peygamber Efendimize bir mddet hivahiy gelmez. Korkar, sararr, skr yrei. Sanr ki Allah onu unuttu. SonraDuha suresi iner. Rabbin seni unutmad, der. Sana darlmad. Yazdran da O,durduran da O.""yi ama takdir edersin ki roman yazmak ile vahiy inmesi arasnda epeyce farkvar" diye atlyorum nihayet syleyecek bir sz bulmann heyecanyla. "Vahiygkten gelir. Oysa roman..."Birden duraklyorum. Sahi roman nerden gelir? Yerden mi biter romanlar? Aatanm toplanrlar?Bozuntuya vermeden devam ediyorum: "Roman baka yerden gelir insana...Romanlardaki hikyeler hayali. Onlar yaratan benim. Benim hayal gcm.""Ah nefsimiz" diyor Can Dervi Hanm. "Hep BEN BEN BEN der durur."

"Ama Derviim hakkm yiyorsun. 0 yazlar ben yazyorum" diyorum inatla."H m" diyor Can Dervi ve balyor mercimek orbasn kaklamaya.

yle bir "h h" ki bu, meali olsa olsa yle olabilir:"Peki canm. Duydum dediklerini. Sen daha olmamsn, pimemisin, ham bir meyvagibi takur tukursun. Sen imdi en iyisi git biraz dnyay gez, kitaplar oku,insanlarla tan, tefekkr ve tevekkl derle, deste deste alametler topla, mndenizinde yz, stne bir de krk frn ekmek ye. Hamsn daha. Git pi biraz,ondan sonra gel tekrar konualm..."Omuzlarm km, sngm dm vaziyette ayrlyorum Can Dervi Hanmnyanndan.Merak bu ya, bir de Gney Kaps'n denemek istiyorum. Bab- Cenup.Gney Kaps'nn ardnda iflah olmaz ikolik "Hrs Nefs Hanm" var. 11 cmboyunda, 300 g arlnda. En zayfdr parmak kadnlarn. Daima ii iini yerzaten, kilo almamas belki de bu sebepten."Vakit nakittir" der hep. Sofra kurmak, yemek yapmakla vakit kaybetmemek iin

vitamin haplar, attrmalk kra-kerler, cipsler ve bir iimlik meyve sularylabeslenir. u anda da keza nnde bir paket tuzlu grissini, kp kp kesilmi


23/92

peynir ile bir kutu portakal-havu suyu duruyor. Yannda bir adet C vitamini,bir adet inko hap, bir adet gingko biloba. Bunlardan ibaret akam yemei.Hrs Nefs Hanmn zerinde dizlerine kadar dmdz inen viner bir etek,ayn tonda ceket var. inde kemik rengi ipek bir gmlek. Kar beyaz tenine hafifbir fondten, dudaklarna krmz bir ruj srm. Koyu kestane salar isesmsk topuz. yle ki tek bir tel bile topuzdan dar kmam. Boynunda iki

sra inci kolye, parmaklarnda tal yzkler. Her zamanki gibi kusursuz, herdaim bakml. Porselen dileri inci gibi muntazam, yapl. Azimli, kararl,alkandr kendisi. Fazlasyla. Ayn soruyu ona yneltiyorum."Hrs Nefs Hanm, Hrs Nefs Hanm, medet. Adalet Ha-nm'm salonundakonuulanlar duydun. Cevabn nedir bu etrefil meseleye?""Ah, bir de soruyor musun?" diyor incecik alnm kalarn atarak. "Tabii kikarym ocuk dourmana. Yapacak ilerimiz varken sras m imdi ocuk mocuk?"Ackl ackl bakyorum."yi ama az evvel Can Dervi Hanmn yanndaydm, o da diyor ki bu dnyada bukadar ok koturup durmann anlam yok. lmeden nce lmeli diyor.""Bo ver sen imdi Dervi'i. Ne bilir o? Ne anlar dnya halinden" diye kestiripatyor. "Kadn kafay bozmu tespihle, takunyayla. Burnunun ucunu bile grmyordevaml ge bakmaktan."Bir grissini atyor azna. Peinden de bir adet inko hap."Bak canm, ben sana kendi felsefemi zetleyivereyim bir rpda: Sylesene, bizmi istedik bu dnyaya gelmeyi? Yo, hayr. Kimse fikrimizi sormad valla. Dtkanamzn rahmine, geldik ite. E peki mademki ezkaza geldik bu dnyaya, ekipgitmeden evvel kalc eserler brakmay istemek kadar doal ne olabilir?"tiraz edemiyorum."nsanlarn ezici ounluu ne yazk ki sradanlk ve monotonluk iinde yaaypgidiyor. ylesine. Ha var ha yok. Her gn ayn. Oysa zel olmak lazm. Dahahayattayken lmszlemek lazm. Yeni kitaplar yazmal, birbirinden yaratckurgular yapmal, kaleminin kalitesini artrmalsn. Hayat bir yar. Geridekalmaya gelmez. Ben hesap ettim her sene bir kitap kartr, her ay bir yerlerekonuma vermeye uar, Avrupa'daki tm edebiyat festivallerine katlr veTrkiye'yi alt kez turlarsan, be sene sekiz ay sonra kariyerinde hayliykselmi olabilirsin.""Yuh, insafn kurusun. Sen edebiyat bir yar m sanyorsun? Sanatn iiniboalttn tamamen" diyorum. "Hem makine miyim ben? Byle ...""Ne sakncas var ki?" diye kesiyor szm. "nsan hayvana benzeyeceinemakineye benzesin daha iyi deil mi? Ot gibi spanak gibi rafta duran hormonlukarnabahar gibi cansz ve hrssz yaayacana, makine gibi grl grl yaasn.Metafordan yana skntm yok." "Peki ya annelik?""Annelik... annelik..." diyor kelimeyi aznda akide ekeri gibi eviripevirerek. Sonra tadn beenmemi olmal ki suratn buruturuyor. "AnneliinA'sn dahi duymak istemiyorum. Annelik tamamen bozar planlarm. Hamilelik,lousalk, bebek bakm filan derken yazy unutuverirsin. Sakn ha byle birey yapaym deme! Sz ver bakaym bana. Yapmycam de!" Ne diyeceimi bilemiyorumHrs Nefs Hanm'a. Sustuumu grnce sinirli sinirli yerinden kalkyor,antasn kurcalayp, en nihayetinde bir kt paras uzatyor burnuma. "Ne

bu?""Doktor adresi, iyi ki almm" diyor Hrs Nefs Hanm gayet sakin. "ok iyi birjinekolog. Tesadfe bak. ime domu gibi bu konular konuacamz, ben desenin iin randevu almtm. Sal gn akam alt buukta bekliyor." "yi deniye?"Gzleri parlyor Hrs Nefs Hanm'n. Sesine tuhaf bir yumuaklk veriyor:"Canm bak kknden hallediyorum meseleyi. Seni ksrlatrmaya karar verdim. Buoperasyon kafan kurcalayan sama sapan sorularn hepsini ortadan kaldrr. Katizm." "Apartman kedisi miyim ulan ben?" diyorum sinirden zangr zangrtitreyerek.

Keyfn bilir" diyor Hrs Nefs Hanm. Omuzlarn silkiyor umarszca.Sylene sylene uzaklayorum. Bir de Kuzey Kaps var denemediim. Bab- imal.

Oldum olas trsarm o kapdan. Ama onsuz da yapamam. Hem madem ilk kapyziyaret ettim bir de ona uramamak olmaz.


24/92

Kuzey Kaps'nm ardnda "Sinik Entel Hanm" yaar. Pencereleri rmcekalaryla, duvarlar Che Guevara ve Marlon Brando posterleriyle kapl, perdelerikzl kadifeden, kasvetengiz bir atonun karanlk ktphanesinde barnrekseriya. Yerlere kadar inen uzun hippi elbiseleri, saakl aynal Hint eteklerigiyer. Boynuna rengrenk fularlar dolar. Kollarna Dou motifli bileziklertakar. Aklna esti mi gider dvme yaptrr ya da hzma taktrr. Salarn

gnne gre ya omuzlarna salar, ya geliigzel toplar. Raja yoga, reiki vemeditasyon yapar. Ne yazk ki bunca meditasyona ramen sigaray brakamamtrhalen. Aznda ya bir sigara ya ince puro, imese bile ttnn inemeyi sever.ine kitap-defter-fotokopi koyabilmek iin en byk boy alr el antalarn.Bir yere gidecei zaman bavul gibi yannda tar bu heyulalar.Sinik Entel Hanm bu aralar alternatif beslenme yntemlerine takt kafay. imdide nnde bir tabak organik spanak, organik kabak, hintsafran ve soyadanyaplm bulank renkli trl duruyor. Vejetaryendir. Seneler var ki et yemez.Tavuk yemez. Balk yemez. Hayvanlar yemekle onlarn ilerindeki lm korkusunuda mideye indirdiimizi iddia eder. Bu yzden hastalanyormuuz. Onun yerinebarl, sakin ve yeil otlar yemeliymiiz. Madmak, maydanoz, nane ya dafesleen..."Sinik Entel Hanm, Sinik Entel Hanm" diyorum. "Bir de sana dansam u annelikmeselesini, ne dersin?""Danmak neye yarar ki?" diyor olanca kukuculuu ve karamsarhyla. "nsanduymak istediini duyar. yle bir nokta var ki sze dklemez artk hibir ey.Wittengstein bouna dilin bittii yerden bahsetmemiti. Tractatus'u okumansalk veririm.""Bo ver imdi Tractatus'u. Dil bitse de sen syle. Ta buraya senin cevabndinlemeye geldim" diye steliyorum."yleyse, gpta kavram zerine dnmeye davet ediyorum seni. Gnlk hayattazannediliyor ki gpta basit bir duygu. Oysa son derece felsef birproblematiktir gpta denilen mefhum. O kadar nemlidir ki insanlara ve olaylarayn verir. Hatta Jean Paul Sartre rklk ya da yabanc dmanl gibi arsiyasi ularn temelinde gpta olduunu sylerdi. Kiinin kendinde olmayp dabakalarnda olduunu zannettii ayrcalkl unsurlara duyduu ekim...""Sinik Entel Hanmcm, rica etsem biraz daha anlalr bir dille anlatamazmsn?""O zaman yle syleyeyim. Eski bir ataszmz vardr, bilirsin herhalde.Komunun tavuu komuya kaz grnr!" "Yani?""Yani, ayet ocuk dourursan, dourmayp da kariyerinde ilerleyen hemcinslerinikskanacaksn. Kariyerinde ilerlediin takdirde de ocuk douran kadnlarkskanacaksn. Hangi yolu seersen se, semediin yolda kalacaktr akim." "Eminmisin?" diyorum clz bir sesle. Ban sallyor. "nsanlk tarihine bir bak.Bunca sava, ykm, atma, enkaz... Birinci Dnya Sava ktnda nediyorlard biliyor musun? Btn Savalar Sona Erdirecek Sava! Huh! yle olmadtabii. Bitmedi savalar. Bitmez de! Zira ne eitlik var yeryznde ne adalet.Gler dengesizlii, gelir adaletsizlii, snflararas uurum... Krkler dekrkler elikileri. Hayatn diyalektii bu. Tez olacak ki antitez olsun, ikisiatp harmanlacak ki sentez dosun..." Bir of ekiyorum usulca."Bo yere o

kadar aresiz ve kimsesiz resmetmedi Paul Klee tarih meleini. akn baklAngelus Novus. Sahi okumu muydun Walter Benjamin'in tarih melei zerineyazdklarm? Okumadysan...""Sinik Entel Hanm yavala, konuyu datyorsun" diyorum sabrszlkla."Affedersin. Konumuza dnelim. Dediim gibi hangi yolu seersen se 'teki'ndekalacaktr akln. Bak bu teki nemli mesele. Senin durumunda buna 'teki kadnsendromu' da diyebiliriz. Levinas, etiin temelini 'teki'yle girilen yz yzeilikide bulur. Ben yerine 'teki'yi koymalsn. Aynlk yerine 'bakalk'.Tabii grngbilimsel bir bak asyla 'Ben'in iindeki 'teki'nden sz etmekde mmkn...""Off, uzattn gene. Basit bir cevap veremez misin sen hi?" "Peki yletoparlayaym. Cevabm u: Fark etmez." "Nasl yani?""Cevabmn ne olduunun nemi yok. Senin verecein kararn da nemi yok aslna

bakarsan. stersen hi ocuk yapma. stersen sekiz tane dour. Fark etmez.Eninde sonunda varolu demek tatminsiz ve tamahkr olmak demektir. nsan


25/92

yetinmeyi bilmez. Cioran'm dedii gibi hepimiz kendi iimize dp bedbahtolmaya mahkmuz." Buz gibi bir hava esiyor. Titriyorum. Entel Sinik Hanm devamediyor konumaya. Bir yandan da suratndan den bin para. Konutuka iikararyor. Hep byle bu kadn. Bilgi birikiminin altnda ezilir. Kendi kendininmoralini bozmakta mahir. Yetinmeyip etrafmdaki-lerin de tadn karr. Pimanoluyorum bu atoya geldiime. "yle de fark etmez byle de fark etmez. Yazarl

da sesen, annelii de sesen, her ikisini de sesen, hatta hibirini dahisemesen, hayat daima noksan kalacaktr bir yanyla, bir biimde. Existentialangst. nsanolunun varolusal elikisi bu... Hey nereye gidiyorsun? Gel dahabitirmedim.""Senin lafn bitmez. Sonra gene urarm. Adalet Hanm' salonda tek banabraktm, ayp olur" diyorum."Heidegger'in Dasein -Dnyada-olmak- kavramn incele. nsann varoluunun -yada bir trl varolamaynm- temelidir anksiyete. Yapmzn imentosu. Senin buendielerin ve evhamlarn son derece felsefi aslnda..."Teekkr edip, "Kabahat sende deil, senin fikrini alanda zaten" diye sylenesylene ayrlyorum Kuzey Kaps'ndan.Bu vaziyette "Benistan" memleketini terk ediyor, kyorum vcudumun dna.Tuvaletin aynasnda kendime bakyorum. Souk su arpyorum yzme. Kafam daha dakarm bir halde dnyorum Adalet Aaolu'nun yanma.Braktm gibi buluyorum her eyi. Duvarlardaki tablolar, etraftaki kitaplar,sehpada ay bardaklar, tabaklarda kurabiyeler, saatin tik-taklar... AdaletHanm gene yle dingin, beklemede koltukta. Yarm kalan sorusu asl duruyorhavada, ortamzda. Ama benim verecek cevabm yok."ey... zninizle gideyim artk ben" diyorum. "Ge oldu..."# * #Sokaa ktmda gen ingene kadnlarla burun buruna geliyorum. Yaklatmgrnce konumay kesip, tepeden trnaa szyorlar beni. Sonra da varlmbyk bir akay-m gibi glyorlar aralarnda."Ne o gzelim, cann sklm senin. Uzat elceizini de okuyaym, anlataymderdini" diyor biri kulaklarndaki sar sar kpeleri oynatarak.Bir yanm basp gitmek istiyor, bir yanm teklifi kabul etmek."Bo ver fal" diyorum. "Onun yerine beraber bir sigara ielim surda."Sanki beraber banka soymay teklif etmiim. O kadar ciddileiyorlar birdenbire.pheyle bakyorlar yzme. Aldr etmeden yanlarna gidiyor ve kaldrmaoturuyorum. antamdan sigara paketini karyorum.te o zaman belli belirsiz bir tebessm yaylyor az evvel falma bakmakisteyen kadnn dudaklarna. Gelip sa tarafma oturuyor usulca. Birka saniyesonra dieri de gelip katlyor aramza.Ak am kerken, Adalet Aaolu'nun evinden be-on adm uzakta, iki ingenekadnla ben oturuyoruz bir kaldrm kenarnda. Tepemizde sigara dumanndanminnack bir bulut nazl nazh szlyor. Ve bir an iin de olsa yantnbilmediim tm sorular uzaa frebileceim hissine kaplyorum.Duman fler gibi.Ay Kadn1862 senesinde Leo Tolstoy kendisinden yaa hayli kk Sofya Andreyevna Bers

ile evlendi. Bu birlemeden on ocuklar oldu (baz kaynaklara gre ondokuz). Bunlardan drd yaamad. Geriye kalan dokuzunu (ya da on beini) Sofyabytt. Bu hesaba gre Sofya evliliklerinin nemli bir ksm boyunca yahamileydi ya bebek emziriyordu. Tolstoy ieride odada, mum nda romanlarnyazarken, Sofya da ses karmasnlar patrt yapmasnlar diye ocuklaroyalamakla meguld. Her akam, her hafta, her sene...Dolunay kadnd Sofya. Vcudu gkteki hilal gibi gnden gne deien, durmadanyuvarlaklap ien, sonra incelip ardndan yine dolmaya balayan bir Ay Kadn.ocuklardan ve ev ilerinden artakalan kstl saatlerde Sofya kocasnn gnllsekreterliini ve asistanln da yapt. Sava ve Bar'n notlarn tutmaklakalmad, bu yapt batan sona tam yedi kez temize ekti. Her ne kadarevliliklerinin son demleri "edebiyat tarihindeki en bedbaht iliki" olaraknitelendirilmi olsa da, uras gerek ki, uzun seneler boyu Sofya kendini

kocasna ve onun kariyerine adamt.


26/92

Bugn edebiyat tarihilerinin merak ettikleri sorulardan biri Tolstoy'un AnnaKarenina'y yazarken Sofya'dan ne kadar etkilendii. Acaba bu byk romanckendi karsn -ve karsnn kendisini aldatabileceine dair korkularn- nekadar yanstt yaptna? Ne de olsa, Tolstoy Anna Karenina'y yazmayabaladnda 44 yandayd, kars ise sadece 27. Tolstoy eserini karanlksulara ynlendirirken belki de dolayl yollardan karsn uyarmak istedi.

Kocasn aldatan bir kadnn bana gelecek felaketleri yazarak.Anna Karenina'da ima edilen bir ayrm, ince bir ayar var. Eer evli kadn,aldatmay flrtle snrl tutuyorsa, ilikisini kaamak ve sakl brakyorsa, budurum "naho ama anlalabilir" bir vaka olarak kalr. Sadece kocasnilgilendiren bir krizcik yaratabilir. O kadar. Esas mesele aldatmann kamusal ve"aleni" hale gelmesiyle balar, yani toplumsal rollerin ve dengelerin sarsldnoktadan itibaren. "Kol krlr yen iinde. Kadn kocasn zihninde aldatr,ryalarnda geceden geceye" ilkesi.te Anna bu anlamda "haddini" aar, hududu iner. Sadece bir baka erkee, biryasaa ilgi duymakla kalmaz, onu tutkuyla sevdiini ve arzuladn hemen herkesbilsin ister. Onun iin yuvasn terk eder. Aldatma "kamusal" olunca, toplum daAnna'y dlamaya ve onu "dm bir kadn" olarak grmeye balar.Anna Karenina araclyla Tolstoy sadece karsna deil, eitli yalardakikzlarna da bir ahlak mesaj vermek istedi muhtemelen. Siz siz olun, aynhatay yapmayn, dercesine. Ama ne ilgintir ki eseri ailesindeki kadnlardanok son tahlilde kendisini etkiledi, kendine dnd. Kitab tamamladktan ksabir zaman sonra Tolstoy ciddi ve ruhani bir bunalmn eiinde ald soluu.Aristokrat bir kkenden gelen ve tm hayat boyunca korunakl yaayan yazarartk mlklerinden, snfsal ayrcalklarndan arnmak istiyordu. Snfsalkonumundan dolay huzursuzdu. Nihayetinde btn mallarn yoksullara datmayakarar verdi. te o noktada, "ocuklarnn geleceini dnen anne" Sofya ile"nedamet getirme gayretinde" Tolstoy tamamen zt dtler birbirlerine. Sofyakocasnn bu ani bonkrlne sonuna kadar itiraz etti. Direndi.1883 senesinde materyalist dnyadan elini eteini ektiini aklayaraktopraklarn, servetini ve kitaplarnn haklarn elden kard Tolstoy. Tektek. Yoksul kyller gibi yaamaya balad. Ayaklarnda amurlu izmeler,zerinde ucuz kyafetlerle beyinsel faaliyetleri bir kenara itip el emeineyneldi. Kyl-zanaatkr gibi almaya koyuldu. Ziyafet sofralarn terk etti.Ete, ikiye ve avlanmaya tvbe dedi.Bu deiimi dehet iinde seyretti Sofya. Evlendii ve sevdii adam gitmi,yerine st ba dklen, bitli, paspal bir kyl gelmiti. Tolstoy'un yenihuylarna "Karanlk eyler" adn koydu Sofya. Tam olarak aklayamad,tuhaflklar, rahatszlklar ...Takip eden aylar seneler iinde giderek palazland ve artt bu karanlk eyler.Tolstoy daha da sk sarld dindarlna. ekildi inzivaya. Sofya ise ststesinir buhranlar geirmeye balad. 1910 yaznda Tolstoy karsna aktrmadanonu vasiyetinden kard ve kitaplarnn yayn haklarn gizlice editrnedevretti. Karkoca onarlmaz bir hz ve az bulunur bir nefretle uzaklatlar,ayr dtler birbirlerinden.uras bir gerek ki Sofya, kocasnn yaratt edebi kahraman Anna'y hibir

zaman rnek almad kendine. Ne kocasn terk etti, ne bakasna kaptrdgnln. Tam tersine, alabildiine balyd yuvasna. Bir anlamda AnnaKarenina'nn tezad olarak kald. Ne var ki srekli bebek douran, ocuk bakan,halinden ikyet eden bir kadna dnmeye balad zamanla. Gn gemiyordu kievde bir kavga patlak vermesin. Kskanlklar, sama sapan atmalar, szl vemuhtemelen fiziksel iddet... Alayp szlayan bir anne, ho-murdanp susan birbaba. Tm bunlara tanklk eden ocuklar. Tolstoy evlerinde cereyan eden butrajediye tahamml edemiyordu. Ama gel gr ki ne doum kontrol yntemineinanyor, ne seksten vazgeebiliyordu.Her sene yeni bir ocuk eklendi ailelerine. Her ocukla beraber biraz dahaasabileti Sofya, biraz daha tkendi evlilikleri.Ruhaniyet nemli mefhumdu Tolstoy iin. teden beri. Ama zaman iinde kdemliromancnn dindarl kat bir hal ald. Kaskat. Bir yandan kadnlara dkn,

bir yandan da seksi kirli addeden birinin tayabilecei tm i elikileresahipti. Edebiyat tarihindeki gelmi gemi en nl kadn kahraman yaratan


27/92

Tolstoy, iten ie cinsi latiften pek de hazzetmiyor ama gel gr ki onlarsz dayapamyordu. Seks eittir kadn,K

Documents

Elif Şafak - Siyah Süt