12
و ﻋﻠﻮم ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻂ دوره، ﻧﻮز دﻫﻢ ﺷﻤﺎره، ﻳﻚ، ﺑﻬﺎر96 آﻟﻮدﮔﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺮ ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ، ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻄﻮح در آﻣﻮزش ﺗﺎﺛﻴﺮ اي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﻮا ﻣﻨﺎ ﻣﻨﺘﺨﺐ ﻛﺸﻮرﻫﺎي در ﻋﻄﺮﻛﺎرروﺷﻦ ﺻﺪﻳﻘﻪ1 * [email protected] زﻫﺮا ﺘﺤﻲ2 : درﻳﺎﻓﺖ ﺗﺎرﻳﺦ11 / 12 / 93 : ﭘﺬﻳﺮش ﺗﺎرﻳﺦ11 / 12 / 94 ﭼﻜﻴﺪه: ﻫﺪف و زﻣﻴﻨﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎ، ﺻﻨﻌﺘﻲ رﺷﺪ و ﺟﻤﻌﻴﺖ اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺎ و اﺧﻴﺮ ﻫﺎي دردﻫﻪ زﻳـﺴﺖ ﻣﺤﻴﻂ ﻧﻴﺰ ﺑﺸﺮ ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎي ﻣﻌـﺮض در ﻗﺮار ﻣﺘﻌﺪدي اﺳﺖ، ﮔﺮﻓﺘﻪ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻂ ﻛﻨﻨـﺪه ﺗﻬﺪﻳـﺪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻬﻢ از، ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺧﺎ ﺑﻪ ﻛﻪ اﺳﺖ اﻧﺴﺎن ﻫﺎي ﺗﺎﻛﻨﻮن زﻣﻴﻨﻪ اﻳﻦ در آﮔـﺎﻫﻲ ﻋﺪم ﻃﺮ. اﺳﺖ ﻧﻤﻮده وارد زﻳﺴﺖ ﻣﺤـﻴﻂ ﺑـﻪ ﺟـﺪي ﻫـﺎي آﺳﻴﺐ رو، اﻳﻦ از ﺗﻮاﻧ ﻣﻲ ﻫﺎ اﻧﺴﺎن آﮔﺎﻫﻲ و داﻧﺶ ﺳﻄﺢ اﻓﺰاﻳﺶ در ﻣـﻮﺛﺮ و ﻣﻔﻴﺪ ﮔﺎﻣﻲ ﺟﻬـﺖ و ﻫﺎ آﻟﻮدﮔﻲ اﻧﻮاع ﻛﺎﻫﺶ ﺣﻔ از ﺑﻬﺘﺮ ﺎﻇﺖ زﻳﺴﺖ ﻣﺤـﻴﻂ. ﺑﺎﺷﺪ ﻫﺪف اﻳﻦ از آﻣﻮزش ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﺮرﺳﻲ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺮ آﻟﻮدﮔ) ﻫﻮا ﺗﻮﻟﻴﺪ رﺷﺪ ﮔﻞ ﮔﺎز اﻧﺘﺸﺎر و ﻛﺮﺑﻦ اﻛﺴﻴﺪ دي اي ﺧﺎﻧﻪ( . اﺳﺖ ﺑﻮده ﻣﻨﺎ ﻣﻨﺘﺨﺐ ﻛﺸﻮرﻫﺎي در ﺑﺮرﺳﻲ روش: ﻫﺎي داده از ﻫﺎ، ﻓﺮﺿﻴﻪ آزﻣﻮن ﺑﺮاي ﺣﺎﺿﺮ ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﭘﻮﻳﺎ ﭘﻨﻞ) DPD ) ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺗﻌﻤﻴﻢ ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي روش ﺑﻪ( GMM ﺑﺮاي( 12 ي دوره ﻃﻲ اﻳﺮان ﻛﺸﻮر ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻨﺎ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻨﺘﺨﺐ ﻛﺸﻮر2012 - 1992 . اﺳﺖ ﺷﺪه اﺳﺘﻔﺎده: ﻫﺎ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﺎي ﺑﺮآورد از ﺣﺎﺻﻞ آﻣﻮزش ﻣﺘﻐﻴﺮ دار ﻣﻌﻨﻲ و ﻣﺜﺒﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ از ﺣﺎﻛﻲ ﻣﺪل ﻛﺎﻫﺶ و زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻂ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻲ ﻫﻮا آﻟﻮدﮔﻲ رﺷﺪ. اﺳﺖ ﻣﺘﻔﺎوت ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻄﻮح در ﺗﺎﺛﻴﺮ اﻳﻦ ؛اﮔﺮﭼﻪ ﮔﻴﺮي ﻧﺘﻴﺠﻪ و ﺑﺤﺚ ﭼﻪ ﻫﺮ ﻣﻨﺎ ﻣﻨﺘﺨﺐ ﻛﺸﻮرﻫﺎي در ﻣﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ ﺳﻄﻮح ﺑﺮ آن ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺷﻮد، ﻣﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺤﺼﻴﻼت ﻣﻴﺰان و رود ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ در ﻫﻮا آﻟﻮدﮔﻲ رﺷﺪ ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺗﺎﺛﻴﺮ اﺑﺘﺪاﻳﻲ آﻣﻮزش دﻳﮕﺮ، ﻋﺒﺎرت ﺑﻪ. ﮔﺮدد ﻣﻲ ﻛﻤﺘﺮ ﻫﻮا آﻟﻮدﮔﻲ رﺷﺪ ﻛﺎﻫﺶ ارﺗﻘ و اﻓﺰاﻳﺶ رو اﻳﻦ از. اﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮرد دوره ﻃﻮل در ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ ﻣﻘﺎﻃﻊ آﻣﻮزش ﺎء آﻣﻮزش ﺑﺮ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻄﻲ زﻳﺴﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻫﺎي ﻣﺪرﺳﻪ ﻫﺎي. ﻛﺸﻮرﻫﺎﺳﺖ اﻳﻦ در زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻂ ﻛﻴﻔﻴﺖ ارﺗﻘﺎ و ﻫﻮا آﻟﻮدﮔﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻻزﻣﻪ ﻣﻨﺎ ﻋﻀﻮ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺳﺎﻳﺮ و اﻳﺮان در اي اﻳﻦ در ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻛﻠﻴﻪ درﺳﻲ ﻛﺘﺐ در آن، ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺣﻔﻆ و زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻂ اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺷﻮد ﻣﻲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ارﺗﺒﺎط وﺳﻴﻌﻲ ﺑﺼﻮرت ﺤﺼﻴﻠﻲ. ﺷﻮد ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه: ﻛﻠﻴﺪي ﻫﺎي واژه اﻧﺘﺸﺎر رﺷﺪCO2 آﻣﻮزش،، ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺗﻌﻤﻴﻢ ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي) GMM ﻣﻨﺎ ،ﻛﺸﻮرﻫﺎي( 1 - داﻧﺸﻴﺎر اﻟﺰﻫﺮا داﻧﺸﮕﺎه اﻗﺘﺼﺎد و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻋﻠﻮم داﻧﺸﻜﺪه. اﻳﺮان ﺗﻬﺮان،، * ( ﻣﻜﺎﺗﺒﺎتﻣﺴﻮول) 2 - ﻛﺎ اﻟﺰﻫﺮا داﻧﺸﮕﺎه اﻗﺘﺼﺎدي ﻋﻠﻮم ارﺷﺪ رﺷﻨﺎس. اﻳﺮان ﺗﻬﺮان،،

96 ،ﻚﻳ هرود يژﻮﻟﻮﻨﻜﺗjest.srbiau.ac.ir/article_10343_27ee60c7c9e2e2928485484f197603d3.pdf · شيص يبّيگظيٍ ياساد ٍ ُدَث )2010( اذٌيو

  • Upload
    others

  • View
    8

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: 96 ،ﻚﻳ هرود يژﻮﻟﻮﻨﻜﺗjest.srbiau.ac.ir/article_10343_27ee60c7c9e2e2928485484f197603d3.pdf · شيص يبّيگظيٍ ياساد ٍ ُدَث )2010( اذٌيو

96بهار ،يك، شماره دهمنوز ، دورهمحيط زيست تكنولوژيعلوم و

بررسي مقايسه اي تاثير آموزش در سطوح مختلف تحصيلي، بر كاهش آلودگي در كشورهاي منتخب منا هوا

*1 صديقه عطركارروشن[email protected]

2 تحيزهرا ف

11/12/94تاريخ پذيرش: 11/12/93 تاريخ دريافت:

چكيده متعددي قرار در معـرض تهديدهاي بشر نيز محيط زيـستدردهه هاي اخير و با افزايش جمعيت و رشد صنعتي كشورها، زمينه و هدف:

طر عدم آگـاهي در اين زمينه تاكنون هاي انسان است كه به خاعملكرد ،از مهم ترين عوامل تهديـد كننـده محيط زيستگرفته است، گامي مفيد و مـوثر در دافزايش سطح دانش و آگاهي انسان ها مي تواناز اين رو، آسيب هـاي جـدي بـه محـيط زيست وارد نموده است.

رشد توليد ي هوا (آلودگ برپژوهش بررسي تاثير آموزش از اين هدفباشد. محـيط زيست اظت بهتر ازحفكاهش انواع آلودگي ها و جهـت در كشورهاي منتخب منا بوده است. )خانه اي دي اكسيد كربن و انتشار گاز گل

) براي GMM) به روش گشتاورهاي تعميم يافته (DPD( پنل پويا در تحقيق حاضر براي آزمون فرضيه ها، از داده هاي :روش بررسي

استفاده شده است. 1992-2012كشور منتخب منطقه منا شامل كشور ايران طي دوره ي 12بر بهبود كيفيت محيط زيست و كاهش مدل حاكي از تاثير مثبت و معني دار متغير آموزشحاصل از برآورد هاي مختلف نتايج يافته ها:

؛اگرچه اين تاثير در سطوح مختلف تحصيلي متفاوت است.رشد آلودگي هوا مي باشدرود و ميزان تحصيالت بيشتر مي شود، تاثير آن بر سطوح تحصيلي باالتر ميدر كشورهاي منتخب منا هر چه بحث و نتيجه گيري

كاهش رشد آلودگي هوا كمتر مي گردد. به عبارت ديگر، آموزش ابتدايي تاثير بيشتري بر كاهش رشد آلودگي هوا در مقايسه با ساير هاي عمومي زيست محيطي با تاكيد بر آموزش اء آموزشمقاطع تحصيلي در طول دوره مورد مطالعه داشته است. از اين رو افزايش و ارتق

در اين اي در ايران و ساير كشورهاي عضو منا الزمه كاهش آلودگي هوا و ارتقا كيفيت محيط زيست در اين كشورهاست . هاي مدرسهحصيلي بصورت وسيعي ارتباط پيشنهاد مي شود مطالب مربوط به اهميت محيط زيست و حفظ كيفيت آن، در كتب درسي كليه مقاطع ت

گنجانده شود. ) ،كشورهاي مناGMM( گشتاورهاي تعميم يافته، آموزش،CO2رشد انتشار واژه هاي كليدي:

(مسوول مكاتبات)* ، تهران، ايران.دانشكده علوم اجتماعي و اقتصاد دانشگاه الزهرا دانشيار -1

، تهران، ايران.رشناس ارشد علوم اقتصادي دانشگاه الزهراكا -2

Page 2: 96 ،ﻚﻳ هرود يژﻮﻟﻮﻨﻜﺗjest.srbiau.ac.ir/article_10343_27ee60c7c9e2e2928485484f197603d3.pdf · شيص يبّيگظيٍ ياساد ٍ ُدَث )2010( اذٌيو

The Study of Education Effects and Their Comparison on the

Environment Pollution at the Different Educational Levels In

Selected MENA Countries

Sediqe Atrkar roshan*1

[email protected]

Zahra fathi2

Abstract

Background and Objective: With population growth and industrialization, our environment has been

exposed to serious threats in recent decades. One of the most important threats is the human

performance that has incurred so many serious damages to the environment, because of the lack of

sufficient knowledge. By increasing the knowledgs and understanding of people, we can take a great

steps to have a better protection of environment. The purpose of this research is to study the role of

education on air pollution (growth of CO2 emission) in selected MENA countries.

Method: For hypotheses testing, the dynamic panel data (DPD) and the Generalized Method of

Moments (GMM) has been applied for 12 selected MENA countries including Iran during the years

between 1992 to 2012.

Findings: The findings of this study show the meaningful and positive impact of the education

variable (at different educational levels) on the improvement of environmental quality and the

decrease of air pollution.

Discussion and Counclusion: At the MENA selected countries, the higher the educational level, the

less the air pollution decreases. In other words, the effect of education is stronger at the elementary

education level. Therefore, the expansion of public education levels with emphasize on elementary

schools, about environmental protection in Iran and other MENA countries is suggested for the

improvement of environment quality.

Key Words: Co2 Emission Development, Education, GMM, MENA Countries.

1- Associate Professor, Alzahra University, Tehran, Iran.

*(Corresponding Author)

2- MSc in Economics, Alzahra University, Tehran, Iran.

J.Env. Sci. Tech., Vol 19, No.1, spring, 2017

Page 3: 96 ،ﻚﻳ هرود يژﻮﻟﻮﻨﻜﺗjest.srbiau.ac.ir/article_10343_27ee60c7c9e2e2928485484f197603d3.pdf · شيص يبّيگظيٍ ياساد ٍ ُدَث )2010( اذٌيو

.... بزرسي مقايس ايز تاثيز آمسش در سطح مختلف

171

مقذم

ثب يچ هـىل ؿبيذ سا صهيي ش دس وصيؼت هحيظ شاى ويثح

تبوى يچ هـىلي خد همبيؼ وشد. تاى يخبي ديگش

ثش ػغح خبسخي ذاؿت و ثش توبم هؼبئل فلش هب ػيبس هب،

وؾب دس افوبق صهيي ايي چيي اثش گزاؿت ثب آى سى د

فال ثش هبثـ آثي ػيؼتن اولطيىي هتمبثل ثد ثبؿذ.

آلدگي سص افضى ايي ،ؿبيذ اص و ثذتشدسحبل تخشيت،

ذيذ ــب سا تـ بىــ ػالهتي اؼ وين اػت و اػتـبق هي

ـىالت صيؼت و ديگش هاـ ه عسي ث( 1) ،وذ هي

هسد ،تػقپيبهذبي بؿي اص آلدگي بي هتقذد هحيغي

.(2خبى يؼت )افىبس فوهي پزيشؽ

ي فىش اؼب ،ثتشيي پبيگب بي دفبؿ اص هحيظ صيؼتاص

بي ثيبديي ايي پبيگب بي ثخؾاص ،. آهصؽ تفىشات ثـش اػت

بت هختلف، اص خصيشا دس هجبسص ثشاي دبت صهيي، دفبفي اػت

دس ادثيبت التلبد صيؼت هحيغي د .تاذ ثؼيبس هثش ثبؿذ هي

دس صهي تبثيش آهصؽ ثش هحيظ صيؼت خد سيىشد هتفبت

يض تبثيش هثجت اثشات خبسخي آهصؽ ، سيىشد ال .داسد

و، آهصؽ ثشويفيت هحيظ صيؼت سا تجييي هي وذ. دس حبلي

آهصؽ ثش ويفيت هحيظ سيىشد دم دس هسد اثشات هفي

صيؼت ثحث هي وذ. دس اداه ايي سيىشدب ثيـتش هسد ثحث

لشاس هي گيشد.

استجبط هثجت ثيي ػغح (2006) فشصيي ثبذسيىشد ال:

اص ػ عشيك تجييي سا آهصؽ ثجد ويفيت هحيظ صيؼت

صيؼت آگب تشذ هحيظ ل يوشد اص هؼب افشاد تحليل -1: وشدذ

ب دس حوبيت اص هحيظ صيؼت آىصذگي سفتبسب ؿي ثبثشايي

ب ث ( گشؽ خت گيشي آى3 ثجد آى خاذ ثد)

ـبى (2002ثيوت ) .(4) ػوت حوبيت اص هحيظ صيؼت اػت

داد و يه افضايؾ دس آهصؽ افشاد اغلت وشا ثب افضايؾ

يظ ب دس تخ ث ػغح ثبالتشي اص حفبؽت هح ى تشخيحبت آ

آهصؽ حذالل ػغح ذ هقيي،دس يه ػغح دسآه صيؼت اػت.

فضايؾ هي دذاو يه وـس يبص داسد سا ويفيت هحيظ صيؼتي

(5).

وشد ؽشفيت يب تابيي ثبالتشي سا ثشاي اػتفبد افشاد تحليل -2

اص اثضاس هخد وببل ب ث هؾس ثيبى تشخيحبت صيؼت

بي فـبسي سا ي تاذ گشچيي ه ب ن هحيغي خد داسذ.آى

ثشاي اخشاي ػيبػت بي فوهي صيؼت هحيغي ػبصهبذي

دس هسد خغشات بچيضيهشدم اعالفبت ثذى آهصؽ، وذ.

اثشات آػيت بي صيؼت هحيغي دس ثلذ هذت داسذ هضش

افشاد ووتش تخ هي وذ. اص عشفيآؿىبسات تب ث تبثيش

فغ ووتشي دس ؽشفيت خد ثشاي فر وشد افتوبد ث تحليل

همبهبت داسذ. ىدس

( ـبى دادذ و ثذى 1993) وىبساى فال ثش ايي تيگ

،خاهـ ثب آهصؽ ثبال الذاهبت يضػيبػت بي دلتي هثش

. (6) هغلة تشي ثشاي وتشل يب وبؾ اتـبس آلدگي داسذ

وشدذ و افشاد ىفا (2006فشصيي ثبذ ) ،اص ػيي ديگش -3

ثيـتش خذهبت ؿشي پيـشفت ياسا تمبضبيوشد تحليل

هشدم يض ث ويي دليل سا داسذػبصگبس ثب هحيظ صيؼت

دس خاهـ خد بيي گزاساى ػبصهبى ػيبػت ،دهوشاػي خا

خاػت بي فوم ثشاي ويفيت هقىغ وذداسذ و ثيـتش

هحيظ صيؼت ؼتذ.

فذ ،اثش هثجت آهصؽ ثب خد تافك ؼجي سيم: سيىشد د

ثش ايي ثبسذ و آهصؽ فبهلي اػت و آلدگي سا افضايؾ اي

هي دذ.

دسيبفت و آهصؽ يه اثش هثجت سي اثشات (2003يسگؼي )

وشد دسآهذ لذست هخشة صيؼت هحيغي داسد.افشاد تحليل

بي هبدي خشيذ ثيـتشي داسذ ث هلشف ثيؾ اص حذ وبال

ب توبيل داسذ و ثب خوـ آسي .دس الـ آىهي ؿذتـيك

فالت ايى هشالت وبالبي هبدي خة صذگي وذ، ثذى

هذل ايذئلطيه )ثيـتش هلشف يض بيـبى بؿي اص ؿبدي

و ث ػيل ثبؿذ خؿحبل تش ؼتيذ(ساضي تش ويذ

تش وبالبي هبدي ؿذ تجليغبت سػب ب هدش ث هلشف ػيـ

. (78)اػت

اهـل اػـتثوبس ف ي اصخب و هلشف ثيؾ اص حذ وبالـب يىـ اص آى

هدش ثـ ثب هلشف ثيـتش وشد افشاد تحليل هبثـ عجيقي اػت،

Page 4: 96 ،ﻚﻳ هرود يژﻮﻟﻮﻨﻜﺗjest.srbiau.ac.ir/article_10343_27ee60c7c9e2e2928485484f197603d3.pdf · شيص يبّيگظيٍ ياساد ٍ ُدَث )2010( اذٌيو

ي مكار عطزکار ريشه 96 بار، 72 علم ي تكىلژي محيط سيست، شمار 172

آة(. خـبن، هحيظ صيؼت هي ؿذ)آلدگي ا،ثيـتش تخشيت

هـذ ثـش آسي دس يتدوـ آهصؽ تـبثيش هثجتـ ،فجبست ديگش ث

ثب تخ ث هحي صيؼت هحيغي وصتغ شي وبس داسد.سي ي

،ويفيت هحيظ صيؼت دس اثتذا ثب افضايؾ سـذ دسآهـذ تػـق

هـي ايـي فبهـل ح ثبالي دسآهذ دس ػغػپغ وبؾ هي يبثذ ،

بؿـي اص ايـي اهـش اييذ.تاذ وشا ثب ثجد هحيظ صيؼت ثبؿـ

اي خلـگيشي هبثقي سا و ثش ،القيت اػت و افضايؾ دسآهذ

.(9) هي آسد فشان ،آلدگي الصم اػت وتشل

اضح اػت و ن دسآهذ دس التلبد اويت داسد اص ػي ديگش

تاى بديذ گشفت . ن ويفيت هغلة هحيظ صيؼت سا وي

ب اگشچ هذافقبى ش يه اص ايي د ثش ػش هيضاى اويت آى

گش اختالف داسذ ، اهب دي هلذس اػت ثب ي چو ػن ش وذام ايي

ادبهذ و ثؼت ػيبػي ثي تيد ايي اختالف جبيذ ث يه ثي

دس آى ن هحيظ صيؼت ن التلبد ضقيت ثذتشي پيذا وذ

(10) .

ل هشثط ث يؽت اص هحيظ صيؼت هؼببتقبهل يب تمبثل حف

تػق التلبدي يىي اص فاهل تقييي وذ دس اتخبر تلوين

سغن تمذم حفبؽت اص هحيظ صيؼت ؿد . فلي يدلت ب تلمي ه

ؼجت ث تػق التلبدي، دس فول چيي تمذهي ثب چبلؾ بي

يقي فلي سغن ؾشات خبجذاسا عشفذاساى ؛س اػت سث يفشاا

يگش دتذ س التلبد اص يه ػ هذافقبى هحيظ صيؼت اص ػي

دػت ؿبيذ ثتاى گفت ؾش غبلت ثيي فوم ، تالؽ ثشاي اص

د يقي سؿذ يه اص ايي د ثش هذي اص ش ذادى يچ

التلبدي ثجد ضقيت سفبي بؿي اص خبي ؿذى

ب يه اص آى چيي حك داؿتي هحيظ صيؼت پبن اػت. يچ ن

عس وبهل ث ثجد ػغح صذگي ووه تاذ ث ثذى ديگشي وي

تب اػت صم ال ،وذ . دس الـ يه تشويت ثي اص شد ذف

اثشات هثجت دس حذ هبوضيون خزة ؿذ اثشات هفي ث حذ

ايي تشويت ثي هي تاذ دس هفم هيين وبؾ داد ؿد

تشيي اذاف ضاس تحمك يبثذ تػق پبيذاس ث فاى يىي اص هن

(11) .

آهـصؽ ثـ تفىيـه همـبعـ ذف اص ايي تحميك، هغبلق مؾ

هحيظ صيؼت هي ثبؿذ. ايي ثشسػي هختلف تحليلي، ثش ويفيت

خبسهيب ؿوبل افشيمب )اص ايي پغ ي اص وـسبيثشاي هتخج

الدضايش، هلش، ثحشيي، ايشاى، اسدى، ويت، ( ؿبهل وـسبي 1هب

)ثـب تخـ ثـ يوي، هشاوؾ، فشثؼتبى، ػسي، تـغ ليجـي

ادـبم ؿـذ 1992-2012دس صهـبي ثـشاي خد داد ب(

اػت.

ريش تحقيق

دس ايي تحميك، ثب اػتفبد اص داد بي پل پيب ث تدضي

تحليل مؾ آهصؽ ثش سؿذ آلدگي ا پشداخت ؿذ،.ث ايي

هؾس، سؿذ اتـبس دي اوؼيذ وشثي ػشا )هتغيش هؼتمل(

هتغيش وتشل 4اثش آى سي ػغح آهصؽ دس ػغح هختلف

ؿذ دس تحميك حبضش وبس گشفت تخويي صد ؿذ. هذل ث

( ثش اػبع هقبدل ي آهصؽ سؿذ آلدگي اي 1)هقبدل

بي صيش ( ثد داساي يظگي2010اساي ؿذ تػظ ويذا )

اػت: اال هذل ث خثي تلشيح ؿذ اػت فال ثش ايي و

هتغيشبي هسد ؾش سا اسد وشد ،اص هتغيشبي هشتجظ هن

فبد ود اػت. ثبيب، ػبختبس هذل اص ديگشي يض دس هذل اػت

ؾش هتغيشبي هسد اػتفبد دس ادثيبت التلبد هحيظ صيؼت

2خاي داسد. ثبلثب ، هذل صيش و ث سؽ نGMM تخويي

صد هي ؿد، هي تاذ اص ؾش التلبدػدي ث ثتشيي تبيح

.(12)هتي ؿد

دس ايي تحميك هذل فوهي هب ث كست صيش اػت:

(1) Log( ei,t/ei,t-1) = β1 Log (ei,t-1) + β2 Log

(hi,t) + δXi,t + εi,t

ش يه اص هتغيشبي هذل ث كست صيش تقشيف هي ؿد:

ei,t همذاس هتػظ دي اوؼيذ وشثي ػشا )ثشحؼت تي( دس :

t دس ػبل iوـس

hi,t آهصؽ دس وـس :i دس ػبل tب ؿبهل هاسد . آهصؽ

صيشذ:

هذسػ اثتذايي دس ل دس بي تحلي هتػظ ػبل .1

ػبل ث ثبال 15خوقيت

1- MENA (Middle East and North African

Countries)

2- Generalized Method of Moments

Page 5: 96 ،ﻚﻳ هرود يژﻮﻟﻮﻨﻜﺗjest.srbiau.ac.ir/article_10343_27ee60c7c9e2e2928485484f197603d3.pdf · شيص يبّيگظيٍ ياساد ٍ ُدَث )2010( اذٌيو

.... بزرسي مقايس ايز تاثيز آمسش در سطح مختلف

173

بي تحليل دس دثيشػتبى دس خوقيت هتػظ ػبل .2

ػبل ث ثبال 15

بي اؿتغبل ث تحليالت داـگبي دس هتػظ ػبل .3

ػبل ث ثبال 15خوقيت

Xi,t هتغيشبي وتشل دس وـس :i دس ػبل t و ايي هتغيشب

(، ثبص GDPهبي بخبلق )ث فاى دسكذي اص ؿبهل تـىيل ػش

، هيضاى سؿذ خوقيت (GDPثدى تدبست )ث فاى دسكذي اص

بدبي ػيبػي اػت.

εi,t .اكغالح خغبػت :

الگي هسد ؾش دس ايي تحميك ثب اػتفبد اص سؽ فوهي

تبثيش همبعـ هختلف تحليلي ثش ( ث ثشسػي GMMگـتبسب )

پل ثشاي ب اػتفبد اص داد بيثسؿذ آلدگي ا

وـس)الدضايش، هلش، ثحشيي،ايشاى،اسدى، ويت، يوي، هشاوؾ، 12

1992 -2012بي فشثؼتبى، ػسي ليجي( دس عل ػبل

هذل فق ثشاي ش همغـ تحليلي ث پشداصد، ث ايي هؾس، هي

ثشآسد هي ؿد. Eviews 8.0شم افضاس تفىيه دس

دسهذل داد بي تشويجي ،هتغيش اثؼت ث كست گبهي و

لف دس ػوت ساػت هقبدل ؽبش هي ؿد، ديگش ثشآسدبي

OLS ػبصگبس يؼت، ثبثشايي سؽGMM تػظ آسال

ثبذ ثشاي حل ايي هـىل پيـبد ؿذ اػت. دس ايي پظؾ يض

چى هذل يه هذل پل پيب اػت هتغيش اثؼت تبخيشي دس

ت ساػت هقبدل ؽبش هي ؿد، ثشاي ثشآسد اص سؽ ػو

GMM هذل داد بي بي اػتفبد هي گشدد. اص يظگي

حتي دس هسد و بي ايؼت و ( GMM)1تشويجي پيب

وذ. ثذى تسؽ فول هين ثؼيبس وچه ن دليك

ب اثشات غيش لبثل آى يدس هقبدالتي و دس تخويچيي، ن

ي هتغيش اثؼت دس ش وـس خد لف هـبذ ي خبف

اص تخويي صى گـتبس ،هتغيش بي تضيحي هـىل اػبػي اػت

، و هجتي ثش هذل بي پيبي پلي (GMM) تقوين يبفت

دسى صايي GMMتخويي صذ . اػت اػتفبد هي ؿد

هتغيشبي تضيح دذ سا وتشل هي وذ. فشم اػتبذاسد دس

1- Generalized Moments Method (GMM)

خبص اػتفبد اص هتغيشبي تبخيشي دسى صا سا ثشاي ؿشايظ الي ا

د يب چذ دس ث فاى هتغيشبي اثضاسي هقتجش، ث ؿشط

فال، افتجبس هتغيشبي (. ث13جد وجؼتگي پيبپي هي دذ)

اػت. اثضاسي يبصهذ جدى وجؼتگي هشتج دم دس پؼوبذب

صهى هحذديت بي اص افتجبس هتغيشبي اثضاسي ثب اػتفبد اص آ

آصهى هي ؿد.آهبس ػبسگبى ،داساي پيؾ تقييي ؿذ ػبسگبى

يه تصيـ وبي د ثب دسخ آصادي ثشاثش اختالف تقذاد هتغيشبي

اثضاسي تقذاد ضشايت تخويي هي ثبؿذ.

وجؼتگي پيبپي هشتج ال دم دس پؼوبذبي تفبضل هشتج

( 1991آسال ثبذ ) m1 m2ال ثب اػتفبد اص آهبس بي

ث ؿشط جدى وجؼتگي GMMؿد. ثشآسد وذ آصهى هي

( ػبصگبس اػت. هذل m2پيبپي هشتج دم دس پؼوبذب )آهبس

داد بي تشويجي پيب دس كستي و ثشآسد وذ، ػبصگبس

(.14) هتغيشبي اثضاسي هقتجش ثبؿذ،افتجبس داسد

آسد وذ اويت داسد ايي اػت و ايي چ دسثبس ي ايي ثش آى

تخويي صذ لذستوذ ،يبصي ث اعالؿ دليك اص تصيـ خوالت

پؼوبذ ذاسد. فشم اكلي ايي سؽ آى اػت و پؼوبذب ثب

هتغيشبي تضيحي اثضاسب بوجؼت اذ ثب افوبل يه

هبتشيغ صي، هي تاذ ثشاي ؿشايظ بوؼبي اسيبغ يض

دوجؼتگي بي بؿبخت، ثشآسد وذ لذستوذي ثؼبصد. خ

هذل تشويت پيبي خغي ث كست صيش اػت:

yit = Ʃj-=1p ρ yyi,t-j + x ʹit β+ δi +εit

yit ،هتغيش اثؼتxit هبتشيغ k ،ثشداسي اص سگشػسب εit خضء

تبثيشات يظ همغقي δiثشداس ضشيت سگشػسب، β خغب ،

i=1,2,3,...,n بي همبعـ هختلف هذل سا و دس صهبى

t=1,2,...,T .هـبذ ؿذ اذ، ـبى هي دذ

دس هغبلقبت تدشثي اخيش هخلكب GMMاػتفبد اص سؽ

هغبلقبت التلبد والى هبلي ث عس ػيقي كست گشفت اػت.

اػتفبد اص سؽ فق خت تخويي هذل، هضيت بي فشااي

ليي اػتفبد اص ايي تخويي صى سا خت داسد .ثشاي هثبل ثه

ثشعشف وشدى اسيبغ داد بي ػشي صهبي ثؼيبس هبػت هي

ثب هحبػج تبثيشات يظ فشدي GMM داذ. تخويي صى بي

هـبذ ـذ دس هذل )و ث كست اسد وشدى هتغيش اثؼت ثب

Page 6: 96 ،ﻚﻳ هرود يژﻮﻟﻮﻨﻜﺗjest.srbiau.ac.ir/article_10343_27ee60c7c9e2e2928485484f197603d3.pdf · شيص يبّيگظيٍ ياساد ٍ ُدَث )2010( اذٌيو

ي مكار عطزکار ريشه 96 بار، 72 علم ي تكىلژي محيط سيست، شمار 174

لف ث فاى يه هتغيش تضيحي دس هذل ادبم هي ؿد(

غيشبي تضيحي هذل صايي ول هت ثتشي سا ثشاي دسىوتشل

فال، ايي سؽ توبم يظگي بي ػبيش (. ث15)فشان هي وذ

(، MLسؽ بي غيش خغي هثل سؽ حذاوثش دسػت وبيي)

(. 16( ... سا داسا هي ثبؿذ.)GLSحذالل هشثقبت تقوين يبفت)

ل هشتج وجؼتگي پيبپي هشتج ال دم دس پؼوبذبي تفبض

( 1991آسال ثبذ ) m1 m2ال ثب اػتفبد اص آهبس بي

ث ؿشط جدى وجؼتگي GMMؿد. ثشآسد وذ آصهى هي

اػت. هذل ( ػبصگبسm2پيبپي هشتج دم ،دس پؼوبذب )آهبس

داد بي تشويجي پيب دس كستي و ثشآسد وذ ػبصگبس

ذ،افتجبس داسد.هتغيشبي اثضاسي هقتجش ثبؿ

اص هذل فق دس هغبلقبت هختلف اص خول دس التلبد هحيظ

( ث ثشسػي ساثغ 2010، )1صيؼت اػتفبد ؿذ اػت. دساث

ب ؿبخق بي بثشاثشي دسآهذ ثش ػالهت پشداخت استجبط آى

سا ثب ويفيت هحيظ صيؼت هسد ثشسػي لشاسداد. دس ايي هغبلق

ادبم گشديذ، ث ثشسػي ايي GMMو ثب اػتفبد اص سؽ

فاى هضؿ پشداخت ؿذ و چگ تخشيت هحيظ صيؼت ث

گزاسد. وببلي اص عشيك تصيـ دسآهذ ثش ػالهت هشدم اثش هي

گش آؼت و تخشيت هحيظ صيؼت تبيح تحميك فق ثيبى

فاى وببلي هن و تصيـ دسآهذ اص عشيك آى ثش ػالهت ث

(. 17، فول هي وذ) هشدم اثش گزاس اػت

دس پظـي ثـ ثشسػـي تـبثيش آهـصؽ 2010دس ػبل 2ويذا

خبـ اي دي اوؼـيذ وـشثي تحليالت سي سؿذ تليذ گبص گـل

وـــس خــبى 85دس 1970-2004ــبي ػــشا دس عــل ػــبل

پشداخت. ي ثب اػتفبد اص داد ـبي تشويجـي وـبسثشد ثـشآسد

GMM پشسؽ ـيچ تـبثيشي ػيؼتوي ـبى داد و آهصؽ

ايي تـبثيش حبل، سي سؿذ آلدگي ا ثشاي ول و ذاسد.ثب ايي

ثش اػبع ػغح تػق وـسب هتفبت اػت. دس الـ، دس حـبلي

ــبچيض ــبثيش دس وـــسبي دس حــبل تػــق ثؼــيبس ــي ت ــ اي و

اػت،آهصؽ دس سؿذ آلدگي ا دس وـسبي تػق يبفتـ ثـب

اويت اػت.

1- Drabo

2- Kinda

( دس هغبلق خد ث ثشسػي 1390پظيبى صذي ) دس ايشاى،

صيؼت هحيظ خبسخي هؼتمين ثيي ػشهبي گزاسي استجبط

لگشگب آلدگي شضيفايي هغبلق ثشسػي ذف اكلي پشداختذ.

ثشاػبع هذل دس تحميك فق، ثد اػت. دس وـسبي هتخت

اص سؽ بي پبل ثب اػتفبد داد هجبيصهبى عشاحي ؿذ ثش ن

- 2004صهبي ثشاي دس (GMM) گـتبسبي تقوين يبفت

گزاسي هؼتمين ، اثشات هؼتمين غيشهؼتمين ػشهبي1996

خبسخي ثش سي ويفيت هحيظ صيؼت اص عشيك ػ هدشاي اثش

هؼتمين، اثش هميبع تليذ اثش تشويت كبيـ دس التلبد وـس

و ، ـبى داد دس تحميك فق حبكلهيضثبى ثشسػي ؿذ. تبيح

لگشگب آلدگي دس وـسبي ثب دسآهذ هتػظ فشضي

وـسبي ثب دسآهذ پبييي ث فاى وـسبي دس حبل تػق

.(18) هي ؿدتأييذ

داد ؿبهل داد بي آهبسي هسد اػتفبد حبضش، دس تحميك

تـىيل ػشهبي بخبلق ، ثبص بي تليذ دي اوؼيذ وشثي ػشا،

سؿذ خوقيت اص ؿبخق بي تػق هيضاى ثدى تدبست

اص گضاسؽ ؿبخق بي تػق خبي ثبه ثد خبي

چيي داد بي ن .(19خوـ آسي ؿذ اػت) 2013 3خبي

(20)(2012آهصؽ بدبي ػيبػي ث تشتيت اص ثبسلي )

polity IV (2011ث ) توبم هتغيشبي هسد هذ اػتدػت آ .

ؿبهل يي پظؾ ثشاي وـسبي هتخت هباػتفبد دس ا

يوي، ، ثحشيي، ايشاى، اسدى،ويت،الدضايش، هلشوـسبي

دس صهبي ثشاي فشثؼتبى، ػسي، تغ ليجي هشاوؾ،

اػت. خوـ آسي ؿذ 2012-1992

يافت ا

اليي گبم ثشاي تحليل بي التلبد ػدي داد بي ػشي

ص ػبوي ثدى هتغيشبػت. سذ صهبي ثلذهذت اعويبى ا

تلبدفي هتغيش ب )سيـ احذ( ثب اػتفبد اص آصهى بي سيـ

احذ هـخق هي گشدد، ثبثشايي لجل اص تخويي هذل ث ثشسػي

آصهى بي ايؼتبيي اص خول ؿد. ايؼتبيي هتغيشب پشداخت هي

هن تشيي آصهى ب ثشاي ثشآسد يه سگشػيى ثب ضشايت لبثل

3- Wrld Development Indicatrors

Page 7: 96 ،ﻚﻳ هرود يژﻮﻟﻮﻨﻜﺗjest.srbiau.ac.ir/article_10343_27ee60c7c9e2e2928485484f197603d3.pdf · شيص يبّيگظيٍ ياساد ٍ ُدَث )2010( اذٌيو

.... بزرسي مقايس ايز تاثيز آمسش در سطح مختلف

175

چى داد بي ػشي صهبي بد اػت. دس داد بي پل نافتو

فلي الخلف صهبي و دس هسد ثشسػي ؼجتب عالي

گشايي ثبؿذ،الصم اػت ايؼتبيي هتغيشب دس كست لضم ن

كست، هوىي ب هسد ثشسػي لشاس گيشد. صيشا دس غيش ايي آى

بثل اػت الگي سگشػيى يه الگي وبرة تبيح آى غيش ل

وبس گشفت ؿذ دس افتوبد ث حؼبة آيذ. آصهى سيـ احذ ث

اػت. ليي ليي (LLCچ )-ليي-تحميك حبضش آصهى ليي

بي تشويجي ،اػتفبد اص آصهى سيـ ـبى دادذ و دس داد

احذ هشثط ث ايي داد ب، داساي لذست آصهى ثيـتشي ؼجت

كست شاي ش همغـ ثث اػتفبد اص آصهى سيـ احذ ث

ا اػتفبد ث (1992) ليي حذ لييا يـس ىهآص اػت. خذاگب

(:21)اص هقبدل صيشثذػت هي آيذ

∆X i ,t = ρ i X i ,t −1 + δ t + α i + ε i ,t ,

i=1,2,..., N , t = 1,2,..., T

هتشساپب ρi ، هبيص دس T ب همغـ ادتقذ n قف ثغسا دس و

شيت ثبثتـض α i ى، هبص ثشا δ ،همغـ ش ايثش وجؼت دخ

ثب ليـ شهبصت داساي و لهذ يخغب ε it همغـ ش ايثش

LLCاػت. تبيح حبكل اص آصهى δيبغاس كفش هيبگيي

آسد ؿذ اػت. ايي تبيح ـبى هي دذ و ( 1)دس خذل

. ث فجبست ديگش ثب تخ ( هبب ؼتذLevelهتغيشب دس ػغح )

ب، فشم كفش هجي ثش خد سيـ ث آهبس آصهى احتوبل آى

لزا توبهي هتغيشب دس ػغح ايؼتب ؼتذ.ثد احذ سد ؿذ

و هتغيشبي هسد اػتفبد، دس ػغح هبب ثب فبيت ث ايي

گشايي اختبة ود ث ثشآسد ثدذ، لزا اص ادبم آصهى ن

هذل هسد ؾش هي پشداصين.

متغيزا در سطحLLC وتايج آسمن -1جذيلTable 1-The Results of LLC - )Levin-Lin-Chu) Test, Variables in Level

Prob آمار آسمن عالمت اختصاري زامتغي

Co2 71236/8- 0000/0 سؿذ اتـبس دي اوؼيذ وشثي ػشا

Edu 1 45413/4- 0000/0 1آهصؽ

Edu 2 28521/3- 0005/0 2آهصؽ

Edu 3 27824/5- 0000/0 3آهصؽ

Gcf 13024/3- 0009/0 تـىيل ػشهبي بخبلق

Political 50719/2- 0061/0 بدبي ػيبػي

Population 40783/2- 0080/0 هيضاى سؿذ خوقيت

TO 59370/3- 0002/0 ثبص ثدى تدبست

هجـ:يبفت بي تحميك

لبثل هـبذ اػت. فشضي (2دسخذل)، تبيح حبكل اص تخويي

ي كفش دس آصهى فشضي ضشايت، فشم فذم پزيشؽ ضشايت

هبسي اػت. ثش آصهى هخبلف آى فشم پزيشؽ ضشايت اص لحبػ آ

بي ضشيت هتغيش آهصؽ دس هتػظ ػبلاػبع تبيح تحميك،

اػت. ضشيت هتغيش آهصؽ دس -12/0تحليل دس هذسػ اثتذايي

يقي ثب اػت، -0.07بي تحليل دس دثيشػتبى هتػظ ػبل

احذ وبؾ 007/0سؿذ آلدگي ا احذي آهصؽ، 1افضايؾ

ثذى لحبػ آهبسي، هي يبثذ. ضشيت هتغيش آهصؽ فبلي اص

يقي آهصؽ فبلي تبثيش چذاي سي تغييشات ،اويت اػت

آلدگي ا ذاسد.

ضشيت هتغيش تبخيشي يقي سؿذ تليذ دي اوؼيذ وشثي ثب يه

لف ثشاي وـسبي هتخت هب اص ؾش آهبسي دس ػغح

Page 8: 96 ،ﻚﻳ هرود يژﻮﻟﻮﻨﻜﺗjest.srbiau.ac.ir/article_10343_27ee60c7c9e2e2928485484f197603d3.pdf · شيص يبّيگظيٍ ياساد ٍ ُدَث )2010( اذٌيو

ي مكار عطزکار ريشه 96 بار، 72 علم ي تكىلژي محيط سيست، شمار 176

% داساي افتجبس ثد ضشيت هفي داسد. يقي 99اعويبى

ب ـ ي هــشي، ثبفث وبؾ هتغيش اثؼتــتبخيافضايؾ هتغيش

هي ؿد.

تـىيل ػشهبي بخبلق ساثغ ي هثجت لي ثي هقبيي ثب سؿذ

تليذ دي اوؼيذ وشثي داسد.يقي فشم كفش هجي ثش فذم تبثيش

ػشهبي بخبلق ثش سؿذ تليذ دي اوؼيذ وشثي سا وي تاى سد

دس وـسبي وشد.ثش ايي اػبع تبثيش افضايؾ ػشهبي گزاسي

هتخت هب ثش سؿذ آلدگي ا گشچ هثجت ثد لي اثش هوي

ثش آى ذاؿت اػت.

ضشيت هتغيش ػيبػي ساثغ هفي ثب سؿذ تليذ دي اوؼيذ وشثي

دسكذ 95داسد.ايي هتغيش دس آهصؽ ؿ ال دس ػغح اعويبى

داساي افتجبس دس آهصؽ ؿ دم فبلذ افتجبس دس آهصؽ ؿ

دس الـ ثب دسكذ هقتجش هي ثبؿذ.90دس ػغح اعويبى ػم

سؿذ تليذ دي اوؼيذ ،ضايؾ هتغيش)يقي دهوشاػي ثيـتش(اف

وشثي ػشا وبؾ ويفيت هحيظ صيؼت ثجد هي يبثذ.

عس و دس تبيح هي ثيين، هيضاى سؿذ خوقيت ساثغ ي وبى

جبست ديگش هفي ثب هيضاى سؿذ تليذ دي اوؼيذ وشثي داسد. ث ف

ثب وبؾ شخ سؿذ خوقيت ، سؿذ آلدگي ا وبؾ هي يبثذ.

ثبص ثدى تدبست يض اثش هثجت لي ثي اويتي دس سؿذ آلدگي

ا داسد.

وتايج بزآيرد ضزايب متغيزاي تضيحي بزريي رشذ دي اکسيذ کزبه سزاو در کشراي مىتخب مىا -2جذيل

Table 2- The Results of the Estimation of Explanatory Variables on the Growth of Annual Per Capita CO2, In

Selected MENA Countries

(3) (2) (1) متغيز

Log

(co2i,t-1) 161304/0-

***(35255/16-)

145922/0- ***(01550/10-)

162677/0- ***(38151/17-)

Edu 1 128574/0- **(069134/2-)

Edu 2 078811/0- ***(800628/3-)

Edu 3 118945/0-

(751637/0-)

Log

(GCF) 012490/0

(728950/0)

016792/0

(896139/0)

026205/0

(385167/1)

Political 007459/0- **(020506/2-)

005420/0-

(569681/1-)

006122/0- *(853581/1-)

Population 001069/0-

(875009/0-)

004668/0- *(574187/2-)

006816/0- ***(775148/6-)

Log(TO) 023525/0-

(406145/0-)

023302/0-

(394957/0-)

001902/0-

(037899/0-)

هجـ:يبفت بي تحميك

هتغيشبي آهصؽ ؿ ال تب ػم ؼتذ Edu 1 ... Edu 3.هتغيشبي . %1افتجبس دس ػغح ***%، 5افتجبس دس ػغح **% ،10افتجبس دس ػغح *تخ:

دس ثبال روش ؿذ وگي ث كست لگبسيتن اسد ؿذ اذ.و

Page 9: 96 ،ﻚﻳ هرود يژﻮﻟﻮﻨﻜﺗjest.srbiau.ac.ir/article_10343_27ee60c7c9e2e2928485484f197603d3.pdf · شيص يبّيگظيٍ ياساد ٍ ُدَث )2010( اذٌيو

.... بزرسي مقايس ايز تاثيز آمسش در سطح مختلف

177

تبييذ افتجبس دس اداه، ث هؾس ثشسػي افتجبس هتغيشبي اثضاسي

( ثشاي هذل ادبم ؿذ آصهى Jآصهى ػبسگبى ) ثب آهبس تبيح،

( يض خت ثشسػي هـىل M 2وجؼتگي ػشيبلي ) ثب آهبس

آسد ؿذ (3يح آى دس خذل )خدوجؼتگي ادبم ؿذ و تب

تيد ي ايي آصهى ـبى هي دذ و فشم كفش سا وي اػت.

تاى سد وشد، ثبثشايي خد بوؼبي دس خوالت خغب يض

افتجبس هحذديت ثيؾ اص حذ ؿبػب سد هي ؿد هتغيشبي

اثضاسي هقتجشذ يچ گ وجؼتگي هقبداسي ثيي اثضاسب

خغب خد ذاسد.اخضاي خول

ؿشايظ گـتبسي روش ؿذ دس هذل صهبي هقتجش هي ثبؿذ و

يچ وجؼتگي ػشيبلي دس خوالت اختالل يظ جبؿذ.آسال

ثبذ سؿي سا ث هؾس آصهى خدوجؼتگي هشتج ال دم

ثشاي تفبضل هشتج ال خغبب تجييي ودذ و دس آى ثبيذ

هقي داس ثبؿذ AR(1)ل ضشيت خدسگشػيي هشتج ا

هقي داس جبؿذ. AR(2)ضشيت خدسگشػيي هشتج دم

)(، صيشا دس هذل پل پيب 22)DPD صهبي و خضء اخالل )

حبلت يظ، داساي تصيـ يىاخت هؼتمل ثبؿذ، تفبضل هشتج

ال خغبب داساي وجؼتگي هشتج ال اػت،صيشا لف هتغيش

غيش هؼتمل ثشاي لحبػ پيبيي بي هذل اثؼت ث فاى هت

دس تلشيح التلبدػدي اسد هي ؿد. اهب خد وجؼتگي

ػشيبلي دس تفبضل هشتج ال خغبب دس هشاتت ثبالتش اص يه هبذ

AR(2) ثش ايي هضؿ داللت داسد و ؿشايظ گـتبسي ث

هؾس ادبم آصهى خدوجؼتگي آسال ثبذ هقتجش جد

(. 1991ت )آسال ثبذ،اػ

دػت آهذ، ضشيت هتغيش خدسگشػيي هشتج ثش اػبع تبيح ث

دس هذل هب هقي داس يؼت فشم كفش هجي AR(2) دم

ثش فذم وجؼتگي ػشيبلي هشتج ي دم تفبضل هشتج ي ال

تيد ي ولي ايي اػت و خوالت اخالل سا وي تاى سد وشد.

ي تحميك حبضش تسؽ تلشيح خد ذاسد. دس هذل ثشآسد ؿذ

اي سارگان ي آرالو ي باوذ : آسمن GMMآسمن اي تشخيصي مذل -3جذيل

Table 3- GMM Diagnostic Tests: Sargan, Arellano and Bond Test

M 2احتمال آمار M 2آمار Jاحتمال آمار Jآمار متغيز

Edu 1 583981/5 471365/0 343334/0 7313/0

Edu 2 392416/5 495554/0 102406/0 9184/0

Edu 3 584467/5 471307/0 717121/0 4733/0

هجـ:يبفت بي تحميك

بحث ي وتيج گيزي

ثب تخ ث اويت آهصؽ، ذف اص ايي تحميك ثشسػي تبثيش آى

ثشحؼت همبعـ هختلف تحليلي ثش سؿذ آلدگي ا ويفيت

حدن دس و گيشي وـس هب ثد اػت، 12هحيظ صيؼت، دس

ث پيب پلاص عشيك داد بي فقداد ب ثشاي وـسبي

خوـ آسي ؿذذ. 1992-2012ثشاي ػب ل بي GMM سؽ

كست صيش خوـ ثذي تبيح حبكل اص تخويي سا هي تاى ث

تحليل وشد:

ساثغ آهصؽ ػغح هختلف تحليلي ثب سؿذ

اآلدگي

گش آؼت و دس عل دس تبيح حبكل اص ثشآسد هذل ثيبى

هسد هغبلق دس وـسبي هتخت هب ش چ ػغح تحليلي

ثبالتش هي سد هيضاى تحليالت ثيـتش هي ؿد ،تبثيش

فجبست تحليالت ثش وبؾ سؿذ آلدگي ا ووتش هي گشدد. ث

بييي تش ديگش، يبفت ب حبوي اص آؼت و آهصؽ دس ػيي پ

يقي دس آهصؽ اثتذايي، تبثيش تحليالت ثش وبؾ سؿذ

( دس ػغح ثبالتش ايي تبثيش 12/0آلدگي ا ثيـتش اػت )

Page 10: 96 ،ﻚﻳ هرود يژﻮﻟﻮﻨﻜﺗjest.srbiau.ac.ir/article_10343_27ee60c7c9e2e2928485484f197603d3.pdf · شيص يبّيگظيٍ ياساد ٍ ُدَث )2010( اذٌيو

ي مكار عطزکار ريشه 96 بار، 72 علم ي تكىلژي محيط سيست، شمار 178

گش آى ثبؿذ و (. ايي اهش هي تاذ ثيبى07/0ووتش هي ؿد )

دليل ثب استمبء ػغح تحليلي افضايؾ دسآهذ، احتوبال ث

هحيغي، هيضاى آلدگي افضايؾ هلشف فـبس ثش هبثـ صيؼت

ؿد. تبيح ايي ثخؾ ا اص عشيك افضايؾ دسآهذ افشاد ثيـتش هي

(، كبلحي اهبم للي 2003يسگؼي ) (،2010ثب تبيح ويذا )

(.23( ن خاي داسد )1390)

ثشسػي تليذ دي اوؼيذ وشثي دس وـسبي هتخت هب ـبى

آى دس ثبالػت، اهب سؿذ CO2هي دذ و شچذ تليذ

و ثب ايي دس وـسبي فق وبؾ يبفت اػت. بي اخيش ػبل

ايي وـسب دس حبل تػق ؼتذ، اهب تبيح گيبي ايي هغلت

بي تحليل دس هذسػ ثجد ضقيت اػت و ثب افضايؾ ػبل

آهصؿي هي تاى ث ثجد ويفيت هحيظ صيؼت اهيذاس ثد.

(، ثيوت 2006صيي ثبذ )ايي تبيح دس ساػتبي يبفت بي فش

(. ثش اػبع 24( ثد اػت)1388( سفيقي اهيش ظاد )2002)

يبفت بي پظؾ بي فق، افضايؾ آهصؽ افشاد وشا ثب

افضايؾ تخ ث ػغح ثبالتشي اص حفبؽت هحيظ اػت سفتبسب

وشد تش ث فـ ثجد هحيظ صيؼت ؿي صذگي افشاد تحليل

هي ثبؿذ.

اثغ هيضاى سؿذ خوقيت ثب سؿذ آلدگي اس

گش ساثغ دس هسد اثش ػبيش هتغيشب تبيح حبكل اص تخويي ثيبى

هفي آى ثب سؿذ آلدگي ا )افضايؾ دي اوؼيذ وشثي ػشا(

دس وـسبي هب هي ثبؿذ. ثشسػي خوقيتي دس وـسبي

بي هسد ثشسػي ـبى هي دذ و سذ سؿذ خوقيت دس ػبل

اص ايي س ساثغ ش دس ايي وـسب وذ وبـي ثد اػت،اخي

هفي هي تاذ دليلي ثش ايي اهش ثبؿذ. ث ثيبى ديگش، ثب وتشل

خوقيت هي تاى اص سؿذ تخشيت هحيظ صيؼت آلدگي ا

وبػت. ايي تيد ثب تبيح ػبيش تحميمبت تئسي ب ػبصگبس

بثذ يب سذ آى اػت. ث فجبستي شچ سؿذ خوقيت وبؾ ي

اتؾبس هي سد تخشيت هحيظ صيؼت آلدگي وبـي ثبؿذ،

عس و لجال اؿبس ؿذ ثيـتش تخشيت ب ا يض ون ؿد. وبى

آلدگي ب هـب اؼبي داؿت ثب افضايؾ خوقيت

اػتفبد ثيـتش اص هبثـ ؿذت هي يبثذ، ثبثشايي ثب وتشل

هحيظ صيؼت آلدگي ا خوقيت هي تاى اص سؿذ تخشيت

وبػت.

ساثغ بدبي ػيبػي ثب سؿذ آلدگي ا

خد ساثغ هثجت ثيي بدبي ػيبػي ثجد ويفيت هحيظ

صيؼت يض دس تبيح تحميك حبضش تبييذ هي ؿد. بدبي

ػيبػي وببلي ثشاي ثيبى تشخيحبت هشدم ؼتذ. ثب حضس

ذوي ثجد يبفت بدبي ػيبػي ويفيت هحيظ صيؼت ا

چ لجال ثحث ؿذ ،ثش چبىسؿذ آلدگي ا وبؾ هي يبثذ.

خذهبت ياسا تمبضبيوشد افشاد تحليل اػبع هجبحث ؾشي،

ث داسذثيـتش سا ؿشي پيـشفت ػبصگبس ثب هحيظ صيؼت

داسذ و ثيـتش دس خاهـ خد بيي ػبصهبىيض ويي دليل

ثشاي ويفيت هحيظ صيؼت ؼتذ.پزيشاي خاػت بي فوم

ضشيت هتغيش بدبي ػيبػي ؼجتب وچه ثد دس اگشچ

گش هسد آهصؽ ؿ دم ثي اويت اػت، اهب هي تاذ ثيبى

تخ ثيـتش ايي بدب ث اويت هحيظ صيؼت تشخيحبت

بي اخيش ثبؿذ. هشدم دس ػبل

ساثغ تـىيل ػشهبي ثب سؿذ آلدگي ا

يبفت بي تحميك، ضشيت هتغيش تـىيل ػشهبي ثشاػبع

گش يه ساثغ هثجت ثد، اهب چذاى هقبداس يؼت بخبلق ثيبى

گزاسي دس وـسبي هتخت هب دس عل دس .يقي ػشهبي

هسد هغبلق ثش سؿذ آلدگي ا چذاى تبثيش گزاس جد اػت.

ل ػشهبي ساثغ هثجت تـىي ( ،2010ثشاػبع هغبلق ويذا )

آلدگي ا ـبى دذ آى اػت و دس ايي وـسب، هشدم

و گشاى هؼبيل صيؼت هحيغي ثبؿذ، گشاى ثيـتش اص آى

هؼبيل تػق ؼتذ ػشهبي گزاسي يه يشي هحشو سؿذ

ؿد. ثي تبثيش ؿذى ايي هتغيش دس ايي التلبدي هحؼة هي

س فيي حبل و ايي تحميك احتوبال ـبى دذ ايي اػت و د

وـسب ث هؼبئل صيؼت هحيغي ثيـتش حؼبع ؿذ تالؽ

بي اخيش ادبم داد اذ، اهب ثؼيبس بيي ثبثت ثجد آى دس ػبل

بي ثيـتشي سا هي بوبفي ثد اثش گزاسي هحؼع، تالؽ

علجذ.

تاى چيي دس هدوؿ، ثب تخ ث تبيح پظؾ حبضش هي

و ثؼيبسي اص تذيذات صيؼت هحيغي خب خالك وشد اص آى

بي هؼتوش بي اؼبي اػت، ثب آهصؽ تيد فقبليت

داس الـبس هختلف خبهق ثب تىي ثش آهصؽ دس هذاسع، هي ذف

تاى ث داؿتي خبهق اي ثب خذاى هحيظ صيؼتي تػق اي

Page 11: 96 ،ﻚﻳ هرود يژﻮﻟﻮﻨﻜﺗjest.srbiau.ac.ir/article_10343_27ee60c7c9e2e2928485484f197603d3.pdf · شيص يبّيگظيٍ ياساد ٍ ُدَث )2010( اذٌيو

.... بزرسي مقايس ايز تاثيز آمسش در سطح مختلف

971

179

پبيذاس اهيذاس ثد. ؿبيبى روش اػت و آهصؽ ثشاي اثش گزاسي

ذ گزؿت صهبى اػت. لي ىت ثؼيبس هن دس ايي صهي يبصه

، هختلفب اػت. ثش اػبع هغبلقبت تذام خبهقيت ايي آهصؽ

ضقيت داؾ آهختگبى دس وـس هب پغ اص خشج اص ؾبم

ب اص آهصؽ پشسؽ، ـبى دذ ايي هؼبل اػت و آى

ؼت ب هبست بي الصم هسد اتؾبس )تفىش صيلبثليت

هحيغي، سفتبس صيؼت هحيغي ،حل هؼبل، اثتىبس آسي بي

هؼليت پزيشي هحيظ صيؼتي هـبسوت هحيظ صيؼتي،

تاى گفت و آهصؽ خيي ( ث حذ وبفي ثشخسداس يؼتذ. هي

سغن ػشهبي گزاسي بي صيبد دس ثخؾ آهصؽ پشسؽ فلي

ث حذوبفي بي ثبيؼت سا هذي ص تاؼت اػت ايي تاى

خت اثش گزاسي دس داؾ آهصاى ايشاى ايدبد وبيذ. لزا استمب

بي ثب تبويذ ثش آهصؽهحيغي بي فوهي صيؼت ػغح آهصؽ

دس ايشاى ػبيش وـسبي فض هب الصه وبؾ هذسػ اي

آلدگي ا استمب ويفيت هحيظ صيؼت دس ايي وـسبػت .

هغبلت هشثط ث اويت دس ايي استجبط پيـبد هي ؿد،

هحيظ صيؼت حفؼ ويفيت آى، دس وتت دسػي ولي همبعـ

و تحليل آهصؽ صبى ث تحليلي گدبذ ؿد. ضوي آى

فاى فبهل اتمبل فشگ صيؼت هحيغي ث ؼل بي ثقذ

.(25تشي گشيؼت ؿد ) كست خذي ث

اص لحـبػ صيؼـت دس تقييي اػتشاتظي حشوت آهصؽ پـشسؽ

ـبيي ثـشاي ايدـبد ػـبختبسبي دجبل يبفتي سا، ثبيذ ثهحيغي

ػبالس خلت هـبسوت فوهي اػـتفبد اص وـ اخشايي هشدم

افضايؾ ؽشفيت خبهقب اهىببت لبثليت اي ب ثد تـب صهيـ

ــذيؾ ــشي ا ــبى فى ــ خجگ ــ ولي ــد و ــشان ؿ ــذاى ف ه

ا دس اهـش تقلـين ل فشگي ػيبػي خد سيؾشاى هؼب كبحت

افضايؾ آگبي ـب داـؾ صيؼـت تشثيت دس ؾبم آهصؿي

ػين ثذاذ. دس چيي ػيؼتوي ولي فبكش تأثيشگزاس هحيغي

دس خبهق ثشاي ايدبد يه هحيظ ثشاگيضاذ ثبلذ دس خـت

يظ وبؾ آلدگي ـا ثجد ويفيت هحيظ صيؼت ثتحمك

دس لـايي هختلـف ثشبهـ تػـق و . ضوي آىوذ هي وت

التلبدي، اختوبفي فشگي ،دلت هؽف ث تميت تاوذ

ػبصي ػبص وبسبي الصم خت گؼتشؽ آهصؽ بي فوهي

. (26تخللي دس صهي هحيظ صيؼت اػت)

مىابع

ثحشاى هحيظ ، 1383 ،ػيذهچش. دثيش ػيبلي .1

.ال اتـبسات حذيث اهشص، لن، چبح ،صيؼت

اسصيبثي فولىشد هحيظ ، 1384، ط .ػليوبي اگيلي .2

) هغبلق 14001صيؼتي ثش اػبع اػتبذاسد ايض

پبيبى به وبسؿبػي ، ؿشوت ايشاى خدس( :هسدي

.داـگب تشاى ،اسؿذ

3. Farzin Y.H., Bond C.A. (2006).

Democracy and environmental quality,

Journal of Development Economics,

Volume 81, Issue 1, pp. 213-235. 4. Cheah, I., Phau, I. (2011), “Attitudes

Towards Environmentally Friendly

Products; The Influence Of

Ecoliteracy, Interpersonal Influence

And Value Orientation”, Marketing

Intelligence And Planning, Bradford,

Vol. 29, Issue 5, PP: 452. 5. Bimonte, S. (2002) “Information

Access, Income Distribution, And The

Environmental Kuznets Curve”

Ecological Economics, 41(1), 145-156. 6. Hettige H. Et Al. (1996).

“Determinants Of Pollution Abatement

In Developing Countries: Evidence

from South and Southeast Asia” World

Development, 24(12), 1891-1904. 7. Jorgenson A.K. (2003). “Consumption

and Environmental Degradation: A

Cross-National Analysis Of The

Ecological Footprint. Social Problems,

50(3), 374-394. 8. Princen T. (2001). “Consumption And

Its Externalities: Where Economy

Meets Ecology” Global Environmental

Politics, 1(3), 11-30. 9. Musolesi, A., Mazzanti, M., Zoboli, R.

(2012), A Panel Data Heterogeneous

Page 12: 96 ،ﻚﻳ هرود يژﻮﻟﻮﻨﻜﺗjest.srbiau.ac.ir/article_10343_27ee60c7c9e2e2928485484f197603d3.pdf · شيص يبّيگظيٍ ياساد ٍ ُدَث )2010( اذٌيو

ي مكار عطزکار ريشه 96 بار، 72 علم ي تكىلژي محيط سيست، شمار 180

Bayesian Estimation Of

Environmental Kuznets Curves For

CO2 Emissions, Applied Economics,

1466-4283, Volume 42, Issue 18, PP

2275 – 2287. 10. Frankel J A. (2003).„The Environment

and Globalization‟, NBER Working

Paper No. 10090. 11. Cole M. (2005).Re-Examining the

Pollution- Income Relationship: A

Random Coefficients Approach,

Economics Bulletin, 14:1-7. 12. Somlanaré Romuald K. (2010). Does

Education Really Matter For

Environmental Quality? Document De

Travail De La Série Etudes Et

Documents. 13. Blundell R., And Bond S. (1998).

Initial Conditions and Moment

Restrictions In Dynamic Panel Data

Models. Journal of Econometrics 87:

115–143. 14. Arellano M., Bond S. (1991). Some

Tests Of Specification For Panel Data:

Monte Carlo Evidence And An

Application To Employment

Equations, Review Of Economic

Studies, Blackwell. 15. Beck T, Demiraguc-Kunt,A.,And

.Levin. (2004).Finance, Inequality And

Poverty: Cross-Country Evidence,

World Bank Policy Research Working

Paper 3338, World Bank, Washington

D.C. 16. Green W.H. (2003). Econometric

Analysis, New Jersey, Prentice-Hall

Inc. 17. Darbo A. (2010).Impact of Income

Inequality on Health : Does

Inviornment Quality Matter? CERDI,

Etudes et Documents, E 2010.06,

University Of Auvergne-France.

،استجبط ثيي 1389 صذي. فبعو، خوـيذپظيبى. .18

ػشهبي گزاسي هؼتمين خبسخي هحيظ صيؼت

فلل به فلم )هغبلق هسدي وـسبي هتخت(،

.10ؿوبس ػبل چبسم، التلبدي،

19. World Development Indicators.

(2013).Washington, DC: World

Bank.doi: 10.1596/978-0-8213-9824-

1. License: Creative Commons

Attribution CC BY 3.0

20. Barro R J., And Lee, J-W.(2012). A

New Data Set Of Educational

Attainment In The World, 1950–2010. 21. Levin A. And Lin, C. F. (1992)."Unit

Root Test In Panel Data: Asymptotic

And Finite Sample Properties",

Discussion Paper, No. 92-93,

University Of California. 22. Greene, W. H. 2012, Econometric

Analysis, 7th Ed, New Jersey, Upper

Saddle River: Pearson International.

، هغبلقـ 1390 اهـبم للـي. لموـبى، كبدقحي. كبل .23

ي آگبي سفتبسـبي صيؼـت هحيغـي تدشثي ساثغ

ي هــبعك ؿــشي سػــتبيي ؿشػــتبى هغبلقــ)

،1ؿوبس هؼبيل اختوبفي ايشاى،ػبل ػم، ػذج(،

.121-147كق

ثشسػي مؾ ،1388 اهيش ظاد .حويذ، حبهذسفيقي. .24

ــ ــشاد ث ــل اف ــضايؾ توبي ــصؽ دس اف ــت اص آه حفبؽ

فـلــم (،خـضس هغبلق هسدي: دسيبي)صيؼت هحيظ

.، ؿوـبس الػبل فتـن ،هحـيـغي

،حؼيي. يهيجد البم. وي، ػيذ هحوذ .ؿجيشي .25

هذيشيت هـبسوت صبى دس تػـق استمـبء ،1393

الوللي آاليي وفشاغ ثيي،فشگ صيؼت هحيغي

.هبصذساى ،التلبد ػجض

ـ .26 ، ثشسػـي 1391،هحوـذ حؼـي .بدي سهضبي لام آث

ساجشدي آهصؽ حفبؽت اص هحيظ صيؼت دس ايشاى :

فلل به ساجشد، ػبل ثيؼـت ،ببضشست ب تگ

.233-257، كق 65ؿوبس ، يىن