9.SINIF9.SINIF KİMYAKİMYABÖLÜM-5BÖLÜM-5

HAYATIMIZDA KİMYAHAYATIMIZDA KİMYA

HAYATIMIZDA KİMYA

Temizlik Temizlik MalzemeleriMalzemeleri Yaygın MalzemelerYaygın Malzemeler Biyolojik Biyolojik

Sistemlerde KimyaSistemlerde Kimya

Çevre KimyasıÇevre Kimyası

KİMYA HERYERDEKİMYA HERYERDE

Temizlik MalzemeleriTemizlik Malzemeleri Yaygın MalzemelerYaygın Malzemeler Biyolojik Sistemlerde KimyaBiyolojik Sistemlerde Kimya Çevre KimyasıÇevre Kimyası

TEMİZLİK MALZEMELERİTEMİZLİK MALZEMELERİ

SABUNLARSABUNLAR DETERJANLARDETERJANLAR ÇAMAŞIR SODASIÇAMAŞIR SODASI ÇAMAŞIR SUYUÇAMAŞIR SUYU

Eski çağlarda insanlar temizlenmek Eski çağlarda insanlar temizlenmek için süt,bitki özleri,kül ve kili için süt,bitki özleri,kül ve kili kullanmışlardır.kullanmışlardır.

Sabunun tarihi insanlık tarihi kadar Sabunun tarihi insanlık tarihi kadar eskidir.Pompei deki lav örtüsü altında eskidir.Pompei deki lav örtüsü altında kalan toprakta sabun kalıpları kalan toprakta sabun kalıpları bulunmuştur.bulunmuştur.

Modern sabun imalı 19.yy da Fransız Modern sabun imalı 19.yy da Fransız kimyageri, Eugene Chevereul’un sabunun kimyageri, Eugene Chevereul’un sabunun bir yağ asidi tuzu olduğunu bir yağ asidi tuzu olduğunu göstermesinden sonra gelişmiştir.göstermesinden sonra gelişmiştir.

-SABUN--SABUN- Katı ve sıvı yağların bazik ortamda Katı ve sıvı yağların bazik ortamda

hidrolizi ile oluşan tuzlara hidrolizi ile oluşan tuzlara sabunsabun ,bu ,bu olaya olaya sabunlaşma sabunlaşma denir.denir.

17 35 :C H COO Na SERT SABUN

17 35 :C H COO K YUMUŞAK SABUN

•Sabun;Bitkisel veya hayvansal Sabun;Bitkisel veya hayvansal yağların NaOH(kostik) veya KOH ile yağların NaOH(kostik) veya KOH ile

tepkimesi sonucu elde edilen tepkimesi sonucu elde edilen üründür.üründür.

YAĞ NaOH SABUN GLİSERİN

SABUN YAPIMISABUN YAPIMI

Hidrofil kısım:(suyu seven)Hidrofil kısım:(suyu seven) Sabun Sabun moleküllerinin suda çözünmesini moleküllerinin suda çözünmesini sağlarsağlar

Hidrofob kısım:(suyu sevmeyen)Hidrofob kısım:(suyu sevmeyen) Sabun moleküllerinin yağda veya Sabun moleküllerinin yağda veya kirlerde çözünmesini sağlarkirlerde çözünmesini sağlar

Sabunun en büyük dezavantajı sert Sabunun en büyük dezavantajı sert sularda köpürmemesidir.sularda köpürmemesidir.

Bu yüzden sabuna alternatif olarak Bu yüzden sabuna alternatif olarak deterjanlar üretilmiştir… deterjanlar üretilmiştir…

SABUNSABUN

-DETERJANLAR--DETERJANLAR- Kir sökücü anlamına gelen deterjan, petrol Kir sökücü anlamına gelen deterjan, petrol

ve türevlerinden elde edilir.ve türevlerinden elde edilir. En çok bilinen deterjan, sodyum lauril En çok bilinen deterjan, sodyum lauril

sülfattır.sülfattır. Deterjenlar da genellikle benzen halkası Deterjenlar da genellikle benzen halkası

bulunur.bulunur.

12 25 3C H O SO Na

Deterjanlar da hidrofob ve hidrofil Deterjanlar da hidrofob ve hidrofil olmak üzere 2 kısımdan oluşur.olmak üzere 2 kısımdan oluşur.

Ancak deterjanlar sabunların aksine Ancak deterjanlar sabunların aksine sert sularda iyi köpürürler.sert sularda iyi köpürürler.

Deterjanlar yüzey aktif maddelerdir.Deterjanlar yüzey aktif maddelerdir.

SABUNSABUN VE VE DETERJANDETERJANARASINDAKİARASINDAKİ

FARKLARFARKLAR

SABUNSABUN Doğal Doğal

kaynaklardan elde kaynaklardan elde ediliredilir

Vücuda ve Vücuda ve çevreye zararı yok çevreye zararı yok denecek kadar denecek kadar azdırazdır

Sert sularda Sert sularda köpürmezler köpürmezler

DETERJANDETERJAN Petrol kaynaklı Petrol kaynaklı

elde edilirelde edilir Vücuda ve Vücuda ve

çevreye oldukça çevreye oldukça zararlıdırzararlıdır

Sert sularda iyi Sert sularda iyi sonuç verirsonuç verir

SoruSoru::

Bitkisel yağ Bitkisel yağ Yağ asidi X+suYağ asidi X+su

Yukarıdaki şematik gösterimdeki X maddesi için;Yukarıdaki şematik gösterimdeki X maddesi için;

I-Hidrofil ve Hidrofob uç bulundururI-Hidrofil ve Hidrofob uç bulundurur

II- ile çökelek oluştururII- ile çökelek oluşturur

III-Sert sabundurIII-Sert sabundur

Yargılarından hangileri doğrudur?Yargılarından hangileri doğrudur?

subuharı KOH

2Ca

Cevap: I ve IICevap: I ve II

-ÇAMAŞIR SODASI--ÇAMAŞIR SODASI-

genel formülüne sahip iyonik genel formülüne sahip iyonik bir bileşiktirbir bileşiktir

Sert sularda iyi sonuç verirSert sularda iyi sonuç verir

Suyun sertliğini giderirSuyun sertliğini giderir

Kirleri yumuştırKirleri yumuştır

2 3Na CO

-ÇAMAŞIR SUYU--ÇAMAŞIR SUYU-

NaOClNaOCl formülüne sahip iyonik bir bileşiktirformülüne sahip iyonik bir bileşiktir Temizlik ve hijyen amaçlı,aynı zamanda Temizlik ve hijyen amaçlı,aynı zamanda

ağartma işleminde kullanılırağartma işleminde kullanılır Klorlu ve oksijenli olmak üzere 2’ye ayrılırKlorlu ve oksijenli olmak üzere 2’ye ayrılır

SoruSoru::

Çamaşır suyu hakkındaÇamaşır suyu hakkında ;;

I-I-Beyazlatma ve ağartma amaçlı kullanılırBeyazlatma ve ağartma amaçlı kullanılır

II-Mikrop öldürücüdürII-Mikrop öldürücüdür

III-Asitlerle kullanımı daha yararlıdırIII-Asitlerle kullanımı daha yararlıdır

Verilen yargılardan hangileri doğrudur?Verilen yargılardan hangileri doğrudur?

Cevap:Cevap:

I ve III ve II