copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Σειρά Ελληνική ΛογοτεχνίαΣυγγραφέας Σίmicroος ΚερασίδηςΤίτλος Ο Στοιχειοχαράκτης

Σελιδοποίηση Αλίκη ΤριανταφυλλίδουΕπιmicroέλεια Κειmicroένου E K Χ

Εκπόνηση εξωφύλλου Φαίδων Σmicroυρναίος - ΑΡΧΕΤΥΠΟ

Θεώρηση ∆οκιmicroίων Εύη ΖωγράφουΦωτογραφία συγγραφέα Γιάννης Βανίδης

Απαγορεύεται η αναδηmicroοσίευση η αναπαραγωγή ολική microερική ή περιληπτική ή ηαπόδοση κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχοmicroένου του βιβλίου microε οποιονδήποτετρόπο microηχανικό ηλεκτρονικό φωτοτυπικό ηχογράφησης ή άλλο χωρίς προηγούmicroενηγραπτή άδεια του εκδότη Νόmicroος 21211993 και κανόνες του ∆ιεθνούς ∆ικαίου πουισχύουν στην Ελλάδα

copy 2018 Σίmicroος Κερασίδης amp ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ ΩΚΕΑΝΟΣΣόλωνος 136 106 77 Αθήνα

Τηλ 210 3829339 210 3803925 Φαξ 210 3829659e-mail infooceanosbooksgr

wwwoceanosbooksgrISBN 978-618-5284-69-5

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Στη μνήμη του αδελφού μου Πάνουπου έφυγε ξαφνικά

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Εκτός από τα ιστορικά πρόσωπα που κατrsquo ανά-γκην αναφέρονται οι χαρακτήρες και τα γεγο-νότα αυτού του βιβλίου ανήκουν στον χώρο τηςφαντασίας

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

ΓΙΑΝΝΕΝΑ 1832

Θέλω να καταραστώ τα τρία βιλαέτιατην Πόλη και τη Μπουγκντανιά και τη Βλαχιά αντάμα

που ξεγελούν τα νια παιδιά κι αλησμονούν τις μάνεςΔΗΜΟΤΙΚΟ

Παραμονή του Σταυρού αλλά ακόμη δεν ξημέρωσε λεςκαι η αυγή ήταν απρόθυμη να ξεμυτίσει Το καλοκαίρι

είχε ξεφτίσει και ο ουρανός ήταν γεμάτος σύννεφα η νύχταανάστερη και σκοτεινή σαν τον βορβορώδη βυθό της ΛίμνηςΤο φθινόπωρο παραμόνευε έξω από το διώροφο σπίτι καιέστελνε στις χαραμάδες της εξώπορτας τη μυρωδιά τωνπρώτων σάπιων φύλλων

Τα Γιάννενα κοιμόντουσαν Οι κάτοικοι της ελληνικήςσυνοικίας μολονότι ταράζονταν κατά διαστήματα από τονεφιάλτη του μισοφέγγαρου δεν πετάγονταν έξω από τα για-τάκια τους παρά έμεναν κουρνιασμένοι στην ldquoασφάλειαrdquoτης αγκαλιάς του Μορφέα Η Ήπειρος όπως και άλλες πε-ριοχές του βορρά η Θεσσαλία η Μακεδονία και αρκετά νη-σιά δεν είχαν την τύχη να περιέλθουν στην επικράτεια τουνεοσύστατου Ελληνικού κράτους και παρέμεναν υπόδουλεςστους Οθωμανούς

Ο τουρκομαχαλάς ήταν σκοτεινός το ίδιο και η εβραϊκήσυνοικία μες στο Κάστρο με εξαίρεση ορισμένα μισοφωτι-σμένα δημόσια κτίσματα ndash το Ασλάν Τζαμί το παλιό σαράιτου Πασά Καλούhellip Μες στη σκοτεινιά της ελληνικής συνοι-κίας τέσσερα σπίτια φωτίζονταν από αχνή μαρμαρυγή τέσ-σερεις οικογένειες είχαν χάσει τον ύπνο τους Το ένα από

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

αυτά ήταν το συγκεκριμένο διώροφο Σrsquo ένα από τα παρά-θυρα του πάνω ορόφου πίσω από την κεντητή κουρτίνατρεμόπαιζε η φλόγα λυχναριού Το κτίσμα βρισκόταν σε πε-ρίοπτη θέση στην άκρη της συνοικίας και δεν γειτόνευε μεάλλα γιrsquo αυτό και είχε γλυτώσει από τη μεγάλη πυρκαγιάτο καλοκαίρι του 1820

Την πόλη είχε κάψει ο διαβόητος Αλή Πασάς βεζίρης τότεστα Γιάννενα Φαίνεται ότι είχε λόγους να προβεί σε τέτοιαφρικαλέα πράξη Κατά τη διάρκεια της ηγεμονίας του υπήρ-ξε κοσμογονία στην πόλη Αυτός αναστύλωσε το παλιό Βυ-ζαντινό Κάστρο κι έχτισε τη μεγάλη τοξωτή πύλη με το οι-κόσημό του και δύο ανάγλυφα λιοντάρια πάνω στο τόξοΜέσα στο Κάστρο οικοδόμησε το περίλαμπρο σαράι τουανακαίνισε το Φετιχιέ Τζαμί και κατασκεύασε το ΣουφαρίΣαράι Διόρισε Ρωμιούς πρόκριτους σε σημαντικές θέσειςγια να τους έχει με το μέρος του ενίσχυσε τις μικροβιοτε-χνίες και το εμπόριο επέβαλε την ανεξιθρησκία και αποκα-τέστησε την τάξη και ασφάλεια των Γιαννιωτών καταστέλ-λοντας τη ληστεία και τους φόνους

Η Υψηλή Πύλη στην Κωνσταντινούπολη διέβλεψε ότι οΑλή Πασάς σκόπευε να ιδρύσει ένα δικό του ιδιότυπο κράτοςστα όρια της Χερσονήσου του Αίμου οπότε ο ΣουλτάνοςΜαχμούτ Β΄ τον κήρυξε αποστάτη και έδωσε εντολή στονΧουρσίτ Πασά να τον εξοντώσει Για να ελέγχει δήθεν τιςκινήσεις των πολιορκητικών σουλτανικών στρατευμάτων οΑλή Πασάς πυρπόλησε τα Γιάννενα με αποτέλεσμα να απο-τεφρωθεί η μισή πόλη ndash τα λαϊκόσπιτα στη συνοικία Κουρ-μανιό τα μικρά εμπορικά καταστήματα και οι οικογενειακέςβιοτεχνίες Ωστόσο δεν διέφυγε τον θάνατο Αποκεφαλίστηκεστο νησί της Λίμνης τον Ιανουάριο του 1822 λίγους μήνεςμετά το ξέσπασμα της Ελληνικής επανάστασης στη ΣτερεάΕλλάδα και στην Πελοπόννησο

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 10 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Δέκα χρόνια κύλησαν από την εξόντωση του Αλή ΠασάΣτο διάστημα αυτό τα Γιάννενα κυβερνήθηκαν από τρειςδιοικητές με τελευταίο τον Κιουταχή Το 1832 τη διοίκησηανέλαβε ο νεαρός Εμίν Πασάς γυιός του Κιουταχή αλλάαποδείχθηκε ανήμπορος να αποκαταστήσει την τάξη και τηνηρεμία στην πόλη

Ορισμένοι από τους Γιαννιώτες οικογενειάρχες οι πιοβαστηγμένοι οικονομικά έστειλαν τους γόνους τους στηνΚεντρική Ευρώπη και στη Βόρεια Ιταλία Νέοι ορίζοντες θrsquoανοίγονταν γιrsquo αυτούς τους νέους Θα μορφώνονταν στιςφημισμένες σχολές των μεγάλων κέντρων της Ευρώπης καιθα γνώριζαν προκοπή Στην επιστροφή τους θα έφερναν στιςτουρκοκρατούμενες περιοχές πνευματική και οικονομικήαναζωογόνηση

Οι πιο ριψοκίνδυνοι γονείς επέλεξαν τις ΠαραδουνάβιεςΗγεμονίες τη Βλαχία και τη Μολδαβία γιατί άπλωσαν εκείεμπορικό πλοκάμι και είχαν την οικονομική δυνατότητα ναεγγράψουν τα αρσενικά παιδιά τους στα σχολεία της πε-ριοχής που δεν βρισκόταν πλέον σε τουρκική αλλά σε ρω-σική κατοχή

Ένας από αυτούς τους παράτολμους γονείς ήταν ο νοι-κοκύρης του διώροφου σπιτιού με το φωτισμένο παράθυροστο πάνω δώμα του κτίσματος που ορθωνόταν σαν κυκλώ-πειο έκτρωμα μες στη νεφελώδη αξημέρωτη λες νύχτα Τοπαράθυρο ανήκε στο λιακωτό ndash έναν σιωπηλό οντά με τζάκιστον έναν τοίχο ξύλινη μεσάντρα για τα γιατάκια και τιςμπατανίες στον άλλο και ντιβάνια περιμετρικά Τρεις με-σόπορτες οδηγούσαν σε ισάριθμες κάμαρες ύπνου Στο κέ-ντρο του οντά ήταν ένας στρογγυλός χάλκινος σοφράς στο-λισμένος διαμετρικά με ένα στενόμακρο υφαντό κεντημένομε λουλούδια και πουλιά σε σταυροβελονιά από το επιδέξιοχέρι της νοικοκυράς Πάνω στον σοφρά πόζαραν με καμάρι

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 11 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

χρυσοποίκιλτα ασημικά ένα σκαλιστό θυμιατήρι και έναςσφυρήλατος ασημένιος δίσκος που περιείχε έξι ρακοπότηρασφηνωμένα σε βάσεις γύρω από ένα δοχείο για τσίπουρο μεκόκκινες και γαλάζιες χάντρες Πλάι στον δίσκο ήταν έναασημένιο καλαμάρι διακοσμημένο με λουλούδια το καπάκιτου μελανοδοχείου σε σχήμα οστράκου Από ένα ξύλινο ορι-ζόντιο δοκάρι της οροφής κρεμόταν με αλυσίδα ένα περί-τεχνο επάργυρο λαδολύχναρο Η φλόγα του λικνιζόταν πά-νω στα ασημικά και στον σοφρά και σκορπούσε γλυκέςαναλαμπές στους τοίχους και στο ξύλινο πάτωμα με τουφαντό κιλίμι Το άλλο άκρο της αλυσίδας ήταν δεμένο σrsquoένα καρφί στο ντουβάρι για την αυξομείωση του ύψους τουλυχναριού

Ο άνδρας βημάτιζε νευρικά κάτω από το φωτιστικό Φυ-σούσε και ξεφυσούσε Ήταν ολοφάνερο ότι δεν είχε κλείσειμάτι όλη τη νύχτα και την είχε βγάλει στο καθιστικό πατώ-ντας πέρα-δώθε σαν λιοντάρι σε κλουβί Πήγαινε διαμετρικάαπό το τζάκι ίσαμε το παράθυρο και πίσω Η σκιά του επι-μηκυνόταν πότε προς τη μια και πότε προς την άλλη μεριάαπό το αδιάκοπο πάνε-έλα Δεν φορούσε νυχτικό Ήταν ντυ-μένος σα να πήγαινε ταξίδι αλαργινό ndash πουκάμισο γιλέκομεϊντάνι πανταλόνι από άσπρο δίμιτο στερεωμένο στη μέσημε βυσσινί υφαντό ζωνάρι και στα πόδια μαύρα μυτερά δερ-μάτινα παπούτσια Είχε πατημένα τα τριάντα το ανάστημαμέτριο το σώμα λιγνό αλλά νευρώδες Τα χαρακτηριστικάτου ήταν αδρά το παχύ μουστάκι τσιγκελωτό τα γυάλιναορθάνοιχτα μάτια του είχαν το χρώμα του ανέφελου ουρα-νού Σε έντονη αντίθεση με τα γαλάζια μάτια τα μαλλιά τουήταν μαύρα κατσαρά γυάλιζαν από το ldquoμεδουλάριrdquo με τοοποίο ήταν αλειμμένα και δανείζονταν πορτοκαλί αποχρώ-σεις από τη φλόγα του λυχναριού Βάδιζε με το κεφάλι σκυ-φτό το ένα χέρι έπιανε τον καρπό του άλλου στο πίσω της

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 12 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μέσης τα ακροδάχτυλά του μαυρισμένα Ήταν αργυροχόοςμάστορας του ασημιού όλα τα αστραφτερά στολίδια του σο-φρά όπως και το κρεμαστό λυχνάρι ήταν δικά του παιδιά

Κοντοστάθηκε στο ξαφνικό τρίξιμο της μεσιανής μεσό-πορτας στο άνοιγμα της οποίας φάνηκε σκοτεινή φιγούραΈνα-δυο βήματα και η μαρμαρυγή αποκάλυψε έναν δεύτεροάνδρα με το ίδιο ανάστημα και παρόμοια χαρακτηριστικάΦαινόταν μεγαλύτερος Το μαύρο μουστάκι είχε μία ελαφράασημιά απόχρωση το ίδιο και μία δαχτυλιδένια τούφα τωνμαλλιών φευγάτη από την άκρη του φράγκικου καπέλουΑυτός ήταν πράγματι ντυμένος για ταξίδι Πάνω από τασκουτιά φορούσε ένα χοντρό μάλλινο πανωφόρι με μανίκιακεντημένα με χρυσό κορδόνι Η όψη του σε πλέρια αντίθεσημε του άλλου ήταν γαλήνια Απόθεσε στο πλάι έναν μπόγομε αλλαξιές για ταξίδι και δύο μάλλινες κάπες με κουκούλαμία μεγάλη και μία παιδική

Οι δύο άνδρες κοιτάχτηκαν επίμονα με νόημαlaquoΈτοιμος για το μακρύ ταξίδι αδελφέraquo ρώτησε ξέπνοα

ο νεότερος ο βασανιστής του σανιδένιου πατώματος με τοατέλειωτο σύρε κι έλα του

laquoΠανέτοιμοςraquo είπε ο άλλος χαμογελώντας και άνοιξε τοπανωφόρι για να δείξει τον εξοπλισμό του

Τα ρούχα του ήταν κράμα ανατολίτικης και φράγκικηςένδυσης το πουκάμισο βαμβακερό το φουλάρι γύρω απότον λαιμό φανταχτερό το γιλέκο εφαρμοστό το πανταλόνιστερεωμένο στη μέση με δερμάτινο σελάχι Στη δεξιά μεριάτου σελαχιού σε δυο θήκες είχε περασμένα ένα μικρό μα-χαίρι και μια ελαφρά καμπυλωμένη πιστόλα διακοσμημένημε αχιβάδες και δράκοντες Στη ζερβή μεριά είχε ένα αση-μένιο δοχείο λίπους για να λιπαίνει την πιστόλα και μία δερ-μάτινη μπαρουτοθήκη για να γεμίζει την κάννη της σε εν-δεχόμενη επίθεση από Τουρκαλβανούς ληστές σε κλεισούρες

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 13 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

κι επικίνδυνα διάσελα Πάνω στο γιλέκο λαμπύριζε μία χρυ-σή αλυσίδα σε διπλή σειρά υποδηλώνοντας την παρουσίαρολογιού σε αόρατη τσέπη

laquoΔεν σε βαραίνουν όλα αυτά ΔάμοraquolaquoΜπα Τα έχω συνηθίσει μετά από τόσα ταξίδια στη

Βλαχιάraquo Το μειδίαμά του έγινε πλατύτερο laquoΌσο φορτώ-νεις το γομάρι τόσο του καλαρέσειraquo Άξαφνα σοβαρεύτηκεlaquoΣαν πού να καρτερά το εμπόρευμα Λάμπροraquo

laquoΤούτη την ώρα πρέπει νά rsquoναι κάτω στην ακρολιμνιάαναμεσίς στις καλαμιέςraquo

laquoΕίναι σιγουρεμένοraquolaquoΤο φυλά ο παραγυιόςraquolaquoΚι αν του λάχει κατιτίraquo Τα χαρακτηριστικά του Δάμου

σκλήρυνανlaquoΣου τό rsquoπα εψές σου τό rsquoχω πει και τις προάλλες Ο

Νικολός δεν είναι πια παιδί Μεγάλωσε Είναι γερά δεμένοςκαι στο ζωνάρι του βρακοπανταλονιού του κρύβει σουβλερόμαχαίριraquo

Ο Νικολός πάμφτωχο χωριατόπαιδο καταγόταν από τοΖαγόρι Οι δικοί του μάζευαν καρύδια για να μην πεινά-σουν Ο πατέρας ήθελε να τον μπάσει στο σινάφι των αση-μιτζήδων και τον κατέβασε στα Γιάννενα Έπεσε στα πόδιατου Λάμπρου και τον ικέτευσε να πάρει τον γυιό του στοεργαστήριο να του μάθει την τέχνη Ο Νικολός αποδείχθηκεσκληρός δουλευτής Ταυτόχρονα με τη μαθητεία έκανε καιόλες τις χαμαλοδουλειές Έτρωγε από το φαΐ που έφτιαχνεη Ρήγκω η γυναίκα του Λάμπρου και κοιμόταν μέσα στοεργαστήριο πάνω σε αχυρένιο γιατάκι

Ο Δάμος κούνησε το κεφάλι πέρα δώθε σαν να αμφέ-βαλλε για τα καθησυχαστικά λόγια του αδελφού του laquoΕύ-χομαι να το βρούμε σώο όταν πάρουμε την κατηφόρα Ξύ-πνησαν τάχαμου η Ρήγκω και ο μικρόςraquo

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 14 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Ένα κρύο χέρι με δάχτυλα-παγοκρυστάλλους χούφτωσετην καρδιά του Λάμπρου Το μούτρο του κιτρίνισε laquoΣιγα-νοί ήχοι στον οντά μου λένε πως είναι κι οι δυο ξυπνητοίΆραγεhellipraquo

laquoΠάψε να δείχνεις ψυχοπλακωμένοςraquo είπε ψιθυριστάσε οργισμένο τόνο ο μεγάλος αδελφός laquoΘα σε δει ο Μα-νουήλ και θα πλαντάξει στο κλάμα Πρέπει να το χωνέψειςότι δεν κλέβω το παιδί σου μήτε το πάω στα ξένα να το μο-σχοπουλήσω Θα το οδηγήσω με ασφάλεια στο Μπουκορέ-στι για να σπουδάσει όπως έχετε αποφασίσει εσύ και η γυ-ναίκα σου Μη δυσκολεύεις λοιπόν τούτην την ώρα τουαποχωρισμούraquo

Ο Δάμος Ντρέτος ήταν μεγαλύτερος εφτά χρόνια από τοναδελφό του Λάμπρο Καταπώς φαίνεται η μάνα τους μπο-ρούσε να συλλάβει μόνο κάθε εφτά χρόνια και γιrsquo αυτόν τονλόγο μία τρίτη γκαστριά ήταν ανεπιθύμητη ίσως κι ανέφι-κτη μετά από τόσο μακρόχρονη αναμονή

Οι Ντρέτοι κατάγονταν από τους Καλαρρύτες χωριό γα-ντζωμένο στις δυτικές απόκρημνες πλαγιές της Πίνδου Οιγονείς των δύο αγοριών ήταν κτηνοτρόφοι Μετακινούσαν συ-νεχώς τα κοπάδια τους από τα θερινά βοσκοτόπια στα χει-μαδιά Περνούσαν πάνω από πέτρινα γεφύρια χειμάρρωνανάμεσα από καρυδιές και αγριοκερασιές και διέσχιζανεκτάσεις με βατομουριές και μαυραγκαθιές αντιμετωπίζονταςμε σθένος λύκους αγριόγατες και αρκούδες Άρμεγαν τα ζω-ντανά έφτιαχναν βούτυρο μυζήθρα και τυρί και τrsquo αντάλ-λασσαν με καλούδια χωριανών από άλλες περιοχές μεταφέ-ροντας τα προϊόντα με τrsquo αλογομούλαρα των αγωγιατών

Πολλοί από τους χωρικούς των Καλαρρυτών πούλησαντα ζωντανά τους για να φτιάξουν εργαστήρια αργυροχρυ-σοχοΐας στα κελάρια Ένας από αυτούς ήταν και ο αδελφόςτης μάνας των δύο αγοριών Έστησε το εργαστήρι στο κατώι

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 15 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

του σπιτιού του και βασάνιζε νυχθημερόν το ασήμι Ο Δάμοςκαι ο Λάμπρος δεκατέσσερα κι εφτά χρονών αντίστοιχακόλλησαν πλάι του και αντέγραφαν τις κινήσεις του Έμα-θαν να κατεργάζονται το αστραφτερό μέταλλο με σφυρί στοαμόνι και να φτιάχνουν φιλιγκράν τη συρματερή τεχνικήχρησιμοποιώντας πολύ λεπτά καλέμια τα ldquoσπιτσούνιαrdquoόπως τα έλεγαν στη γλώσσα του σιναφιού Εξελίχθηκαν σεκαλούς τεχνίτες και σύντομα αναζήτησαν την τύχη τους σταΓιάννενα όπου ρίζωσαν

Μετά από κάποια χρόνια ο Λάμπρος ερωτεύτηκε τηνόμορφη Ρήγκω κόρη του παραλή δερματεμπόρου Χρύσαν-θου Δελπέρη Ο Δάμος σαν μεγάλος αδελφός έπαιζε τονρόλο του κηδεμόνα στα Γιάννενα και ο μικρός τον πρόγκηξενα ζητήσει το χέρι της κοπέλας από τον πατέρα της για λο-γαριασμό του Όλα τακτοποιήθηκαν με τον καλύτερο τρόποκαι οι νεόνυμφοι έμειναν σε πέτρινο διώροφο σπίτι προικώοτης Ρήγκως στην άκρη της ελληνικής συνοικίας της πόληςΣτο κάτω πάτωμα στήθηκε το εργαστήριο όπου οι αδελφοίΝτρέτοι μεταποιούσαν την πρώτη ύλη που ερχόταν από τηΒρετανία Οι δουλειές της μικροεπιχείρησης πήγαιναν πρίμαπαρά το ότι ο Αλή Πασάς υπερασπιστής του σιναφιού τωναργυροχρυσοχόων δεν υπήρχε πια και οι διάδοχοι διοικητέςτου βιλαετιού δεν τον μιμήθηκαν Και επιπλέον ο Δάμος καιο Λάμπρος αποφάσισαν να ξανοιχτούν και να αυξήσουν τηνπαραγωγή επανδρώνοντας τη βιοτεχνία με δύο καλφάδεςκαι δύο τσιράκια ένα από τα τελευταία ο Νικολός

Η Ρήγκω ndashτο πραγματικό βαφτιστικό της όνομα ήταν Ει-ρήνηndash άργησε να κάνει παιδί γιατί είχε στενά γοφιά Πέρα-σαν χρόνια ώσπου να γεννήσει τον μικρό Μανουήλ κι αυτόμε πολύ κόπο και πόνο Η έμπειρη αλλά καταϊδρωμένη μα-μή έφτυσε αίμα ανάμεσα στα σκέλια της ετοιμόγεννης καιορκίστηκε νοερά να μην την ξεγεννήσει δεύτερη φορά όσα

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 16 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

γρόσια κι αν της έταζαν Παρrsquo όλη την ταλαιπωρία του τοπαιδί βγήκε αρτιμελές και έκλεισε τα έξι τα περασμένα Χρι-στούγεννα Μήτε ο Λάμπρος μήτε η Ρήγκω ήθελαν να γίνειο γυιός τους αργυροχρυσοχόος Είχαν άλλα όνειρα γιrsquo αυ-τόν Με μάτια οραματικά τον έβλεπαν να σπουδάζει στηΖωσιμαία Σχολή και να γίνεται επιφανής πολίτης

Αντίθετα με τον Λάμπρο ο Δάμος δεν παντρεύτηκε Ντα-ραβερίστηκε με πολλές γυναίκες στα Γιάννενα αλλά οι φή-μες έλεγαν πως θεωρούσε ότι καμμιά δεν ήταν ικανή νασταθεί νύφη πλάι του Σύμφωνα με μία εκδοχή ελεύθεροπουλί καταπώς ήταν δεν ήθελε να εγκλωβιστεί στα αυστη-ρά ηθικά πλαίσια και στις βαριές υποχρεώσεις ενός γάμουΥπήρχε βέβαια και άλλη εκδοχή ανυποψίαστη από τον κοινόνου καλά κρυμμένη σε σκιερή γωνιά του μυαλού του ΔάμουΑπό την άλλη μεριά από την αρχή της συνεργασίας του μετο μικρό αδελφό έδειξε ότι έχει έντονα ανεπτυγμένο τοεμπορικό δαιμόνιο άριστα συνδυασμένο με το ανήσυχοπνεύμα του Θιασώτης της παροιμίας ldquoμάθε τέχνη για ναζήσεις κι έμπορος για να κερδίσειςrdquo αποφάσισε όχι μόνο ναπροωθήσει τα προϊόντα τους σrsquo ολάκερη την Ήπειρο αλλάκαι να στραφεί σε διεθνείς αγορές ξεκινώντας από τις Πα-ραδουνάβιες Ηγεμονίες Ξενιτεύτηκε στο Βουκουρέστι Σεκεντρικό δρόμο της πόλης στη συνοικία Λιπσκάνι άνοιξεαργυροχρυσοχοείο και το τάιζε συνεχώς με ασημικά από τοεργαστήρι τους στα Γιάννενα

Όλοι οι αργυροχόοι έμποροι του Βουκουρεστίου είχανοργανωθεί σε σινάφι με σκοπό την αύξηση των κερδών τουςαπό τη διεξαγωγή του εμπορίου και την από κοινού αντι-μετώπιση του ανταγωνισμού και της έχθρας των αλλοδαπώνομολόγων τους Μολονότι η εξέγερση του 1821 έφερε μεγά-λη αναταραχή στις αγορές των Ηγεμονιών και πολλοί Ρωμιοίέμποροι επέστρεψαν εσπευσμένα στις πατρίδες τους ο Δά-

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 17 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μος άντεξε Για οκτώ ολόκληρα χρόνια πάλεψε σκληρά ναδιατηρήσει την ldquoεμπορική συντροφίαrdquo τους όπως την απο-καλούσαν στο Βουκουρέστι Ο αγώνας του ανταμείφθηκεμε τα ευνοϊκά μέτρα της Συνθήκης της Αδριανούπολης το1829 Τα μέτρα αυτά προέβλεπαν την απρόσκοπτη ανάπτυ-ξη των εμπορικών συναλλαγών στην Οθωμανική επικράτειαΑπό το Βουκουρέστι ο Δάμος κατάφερε να διεισδύσει καισε άλλες αγορές στο Ιάσιο στο Σιμπίου στο Μπρατσόφστην Πέστη στη Βιέννη στη Λειψία ακόμη και στη ΜόσχαΤο εμπόριο τον είχε αναγκάσει να μάθει λίγα γερμανικάουγγαρέζικα και ρωσικά Τη διαμετακόμιση των προϊόντωναπό τη Βλαχία στις μεγάλες αγορές της Ευρώπης την ανα-λάμβανε μόνος αφήνοντας στο πόδι του στο Βουκουρέστιέναν έμπιστο υπάλληλο τον Μάρκο Νέγρη απόγονο ξεπε-σμένου Φαναριώτη προύχοντα

Η παρουσία Φαναριωτών αρχόντων στη Βλαχία έχει τηναιτία της Πριν δύο αιώνες όταν το Οικουμενικό Πατριαρ-χείο εγκαταστάθηκε στον λόφο του Φαναριού στην Κων-σταντινούπολη ελληνικές αρχοντικές οικογένειες συγκε-ντρώθηκαν γύρω του Με το πέρασμα του χρόνου οσουλτάνος διόρισε επιφανείς Ρωμιούς Φαναριώτες σε ση-μαντικές θέσεις Ένας από αυτούς ο Αλέξανδρος Μαυρο-κορδάτος προορίστηκε για τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίεςκαι αναγορεύτηκε πρίγκιπας της Βλαχίας στη χασοφεγγα-ριά του δέκατου έβδομου αιώνα Στη νέα του θέση τον ακο-λούθησαν αρκετοί συμπατριώτες του Αλλά μετά το ξέσπα-σμα της Ελληνικής επανάστασης οι Φαναριώτες τηςΒλαχίας κυνηγήθηκαν και σφαγιάστηκαν από τους Οθωμα-νούς Όσοι επέζησαν καταστράφηκαν οικονομικά γιατί οινέοι ντόπιοι ηγεμόνες επέβαλαν τους δικούς τους οικονο-μικούς κανόνες Ένας από τους Φαναριώτες ήταν ο προ-προπάππος του Μάρκου Νέγρη

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 18 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Παραμονή του Αϊ-Γιώργη ο Δάμος ανέμιζε το χέρι τουστο Βουκουρέστι και όδευε για το βιλαέτι των ΙωαννίνωνΗ κάθοδος ήταν πολυήμερη εξουθενωτική γεμάτη απειλέςκαι κινδύνους Αλλά η αγκούσα του μεγάλου αδελφού υπε-ρείχε της κούρασης του ταξιδιού Γύριζε στα Γιάννεναφορτωμένος με τα κέρδη από τις εισπράξεις του εξαμήνουκαι παρά την προστασία των ανθρώπων του καραβανιούφοβόταν Όπως ο διάβολος αποφεύγει το λιβάνι έτσι κιεκείνος απεχθανόταν γύρω από τη μέση του ένα φορτωμέ-νο κεμέρι Θα ήταν κράχτης για τους αδίσταχτους ληστέςτου δρόμου Προτιμούσε να θηλυκώνει τους παράδες ndashλί-ρες γρόσια φιορίνια αυστριακά και ουγγρικά νομίσμα-ταndash σε αόρατες τσέπες του γιλέκου ή του πανωφοριού τουκαι σε μυστικές θήκες ραμμένες από έμπειρο μπαλωματήμέσα στις μπότες του Σε τορβά πάνω στο μουλάρι είχεκρυμμένα τυλιγμένα σε πανί δώρα για τη νύφη το ανίψικαι τον αδελφό του ndash μεταξωτά υφάσματα κρυστάλλινακαι πορσελάνινα αγγεία φράγκικα παιδικά ρούχα και μι-κρά ξύλινα παιχνίδια αλογάκια και στρατιωτάκια Στηνπρόσφατη επιστροφή του έφερε μία πορσελάνινη μαρκησίαγια τη Ρήγκω έναν ξύλινο περίτεχνα βαμμένο αυλικό τουπαλατιού των Αψβούργων για τον Μανουήλ και ένα εγ-γλέζικο ρολόι τσέπης μάρκας Ουόλθαμ με χρυσή αλυσίδαγια τον Λάμπρο

Συνεχί ζεται

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 19 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Σειρά Ελληνική ΛογοτεχνίαΣυγγραφέας Σίmicroος ΚερασίδηςΤίτλος Ο Στοιχειοχαράκτης

Σελιδοποίηση Αλίκη ΤριανταφυλλίδουΕπιmicroέλεια Κειmicroένου E K Χ

Εκπόνηση εξωφύλλου Φαίδων Σmicroυρναίος - ΑΡΧΕΤΥΠΟ

Θεώρηση ∆οκιmicroίων Εύη ΖωγράφουΦωτογραφία συγγραφέα Γιάννης Βανίδης

Απαγορεύεται η αναδηmicroοσίευση η αναπαραγωγή ολική microερική ή περιληπτική ή ηαπόδοση κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχοmicroένου του βιβλίου microε οποιονδήποτετρόπο microηχανικό ηλεκτρονικό φωτοτυπικό ηχογράφησης ή άλλο χωρίς προηγούmicroενηγραπτή άδεια του εκδότη Νόmicroος 21211993 και κανόνες του ∆ιεθνούς ∆ικαίου πουισχύουν στην Ελλάδα

copy 2018 Σίmicroος Κερασίδης amp ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ ΩΚΕΑΝΟΣΣόλωνος 136 106 77 Αθήνα

Τηλ 210 3829339 210 3803925 Φαξ 210 3829659e-mail infooceanosbooksgr

wwwoceanosbooksgrISBN 978-618-5284-69-5

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Στη μνήμη του αδελφού μου Πάνουπου έφυγε ξαφνικά

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Εκτός από τα ιστορικά πρόσωπα που κατrsquo ανά-γκην αναφέρονται οι χαρακτήρες και τα γεγο-νότα αυτού του βιβλίου ανήκουν στον χώρο τηςφαντασίας

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

ΓΙΑΝΝΕΝΑ 1832

Θέλω να καταραστώ τα τρία βιλαέτιατην Πόλη και τη Μπουγκντανιά και τη Βλαχιά αντάμα

που ξεγελούν τα νια παιδιά κι αλησμονούν τις μάνεςΔΗΜΟΤΙΚΟ

Παραμονή του Σταυρού αλλά ακόμη δεν ξημέρωσε λεςκαι η αυγή ήταν απρόθυμη να ξεμυτίσει Το καλοκαίρι

είχε ξεφτίσει και ο ουρανός ήταν γεμάτος σύννεφα η νύχταανάστερη και σκοτεινή σαν τον βορβορώδη βυθό της ΛίμνηςΤο φθινόπωρο παραμόνευε έξω από το διώροφο σπίτι καιέστελνε στις χαραμάδες της εξώπορτας τη μυρωδιά τωνπρώτων σάπιων φύλλων

Τα Γιάννενα κοιμόντουσαν Οι κάτοικοι της ελληνικήςσυνοικίας μολονότι ταράζονταν κατά διαστήματα από τονεφιάλτη του μισοφέγγαρου δεν πετάγονταν έξω από τα για-τάκια τους παρά έμεναν κουρνιασμένοι στην ldquoασφάλειαrdquoτης αγκαλιάς του Μορφέα Η Ήπειρος όπως και άλλες πε-ριοχές του βορρά η Θεσσαλία η Μακεδονία και αρκετά νη-σιά δεν είχαν την τύχη να περιέλθουν στην επικράτεια τουνεοσύστατου Ελληνικού κράτους και παρέμεναν υπόδουλεςστους Οθωμανούς

Ο τουρκομαχαλάς ήταν σκοτεινός το ίδιο και η εβραϊκήσυνοικία μες στο Κάστρο με εξαίρεση ορισμένα μισοφωτι-σμένα δημόσια κτίσματα ndash το Ασλάν Τζαμί το παλιό σαράιτου Πασά Καλούhellip Μες στη σκοτεινιά της ελληνικής συνοι-κίας τέσσερα σπίτια φωτίζονταν από αχνή μαρμαρυγή τέσ-σερεις οικογένειες είχαν χάσει τον ύπνο τους Το ένα από

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

αυτά ήταν το συγκεκριμένο διώροφο Σrsquo ένα από τα παρά-θυρα του πάνω ορόφου πίσω από την κεντητή κουρτίνατρεμόπαιζε η φλόγα λυχναριού Το κτίσμα βρισκόταν σε πε-ρίοπτη θέση στην άκρη της συνοικίας και δεν γειτόνευε μεάλλα γιrsquo αυτό και είχε γλυτώσει από τη μεγάλη πυρκαγιάτο καλοκαίρι του 1820

Την πόλη είχε κάψει ο διαβόητος Αλή Πασάς βεζίρης τότεστα Γιάννενα Φαίνεται ότι είχε λόγους να προβεί σε τέτοιαφρικαλέα πράξη Κατά τη διάρκεια της ηγεμονίας του υπήρ-ξε κοσμογονία στην πόλη Αυτός αναστύλωσε το παλιό Βυ-ζαντινό Κάστρο κι έχτισε τη μεγάλη τοξωτή πύλη με το οι-κόσημό του και δύο ανάγλυφα λιοντάρια πάνω στο τόξοΜέσα στο Κάστρο οικοδόμησε το περίλαμπρο σαράι τουανακαίνισε το Φετιχιέ Τζαμί και κατασκεύασε το ΣουφαρίΣαράι Διόρισε Ρωμιούς πρόκριτους σε σημαντικές θέσειςγια να τους έχει με το μέρος του ενίσχυσε τις μικροβιοτε-χνίες και το εμπόριο επέβαλε την ανεξιθρησκία και αποκα-τέστησε την τάξη και ασφάλεια των Γιαννιωτών καταστέλ-λοντας τη ληστεία και τους φόνους

Η Υψηλή Πύλη στην Κωνσταντινούπολη διέβλεψε ότι οΑλή Πασάς σκόπευε να ιδρύσει ένα δικό του ιδιότυπο κράτοςστα όρια της Χερσονήσου του Αίμου οπότε ο ΣουλτάνοςΜαχμούτ Β΄ τον κήρυξε αποστάτη και έδωσε εντολή στονΧουρσίτ Πασά να τον εξοντώσει Για να ελέγχει δήθεν τιςκινήσεις των πολιορκητικών σουλτανικών στρατευμάτων οΑλή Πασάς πυρπόλησε τα Γιάννενα με αποτέλεσμα να απο-τεφρωθεί η μισή πόλη ndash τα λαϊκόσπιτα στη συνοικία Κουρ-μανιό τα μικρά εμπορικά καταστήματα και οι οικογενειακέςβιοτεχνίες Ωστόσο δεν διέφυγε τον θάνατο Αποκεφαλίστηκεστο νησί της Λίμνης τον Ιανουάριο του 1822 λίγους μήνεςμετά το ξέσπασμα της Ελληνικής επανάστασης στη ΣτερεάΕλλάδα και στην Πελοπόννησο

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 10 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Δέκα χρόνια κύλησαν από την εξόντωση του Αλή ΠασάΣτο διάστημα αυτό τα Γιάννενα κυβερνήθηκαν από τρειςδιοικητές με τελευταίο τον Κιουταχή Το 1832 τη διοίκησηανέλαβε ο νεαρός Εμίν Πασάς γυιός του Κιουταχή αλλάαποδείχθηκε ανήμπορος να αποκαταστήσει την τάξη και τηνηρεμία στην πόλη

Ορισμένοι από τους Γιαννιώτες οικογενειάρχες οι πιοβαστηγμένοι οικονομικά έστειλαν τους γόνους τους στηνΚεντρική Ευρώπη και στη Βόρεια Ιταλία Νέοι ορίζοντες θrsquoανοίγονταν γιrsquo αυτούς τους νέους Θα μορφώνονταν στιςφημισμένες σχολές των μεγάλων κέντρων της Ευρώπης καιθα γνώριζαν προκοπή Στην επιστροφή τους θα έφερναν στιςτουρκοκρατούμενες περιοχές πνευματική και οικονομικήαναζωογόνηση

Οι πιο ριψοκίνδυνοι γονείς επέλεξαν τις ΠαραδουνάβιεςΗγεμονίες τη Βλαχία και τη Μολδαβία γιατί άπλωσαν εκείεμπορικό πλοκάμι και είχαν την οικονομική δυνατότητα ναεγγράψουν τα αρσενικά παιδιά τους στα σχολεία της πε-ριοχής που δεν βρισκόταν πλέον σε τουρκική αλλά σε ρω-σική κατοχή

Ένας από αυτούς τους παράτολμους γονείς ήταν ο νοι-κοκύρης του διώροφου σπιτιού με το φωτισμένο παράθυροστο πάνω δώμα του κτίσματος που ορθωνόταν σαν κυκλώ-πειο έκτρωμα μες στη νεφελώδη αξημέρωτη λες νύχτα Τοπαράθυρο ανήκε στο λιακωτό ndash έναν σιωπηλό οντά με τζάκιστον έναν τοίχο ξύλινη μεσάντρα για τα γιατάκια και τιςμπατανίες στον άλλο και ντιβάνια περιμετρικά Τρεις με-σόπορτες οδηγούσαν σε ισάριθμες κάμαρες ύπνου Στο κέ-ντρο του οντά ήταν ένας στρογγυλός χάλκινος σοφράς στο-λισμένος διαμετρικά με ένα στενόμακρο υφαντό κεντημένομε λουλούδια και πουλιά σε σταυροβελονιά από το επιδέξιοχέρι της νοικοκυράς Πάνω στον σοφρά πόζαραν με καμάρι

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 11 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

χρυσοποίκιλτα ασημικά ένα σκαλιστό θυμιατήρι και έναςσφυρήλατος ασημένιος δίσκος που περιείχε έξι ρακοπότηρασφηνωμένα σε βάσεις γύρω από ένα δοχείο για τσίπουρο μεκόκκινες και γαλάζιες χάντρες Πλάι στον δίσκο ήταν έναασημένιο καλαμάρι διακοσμημένο με λουλούδια το καπάκιτου μελανοδοχείου σε σχήμα οστράκου Από ένα ξύλινο ορι-ζόντιο δοκάρι της οροφής κρεμόταν με αλυσίδα ένα περί-τεχνο επάργυρο λαδολύχναρο Η φλόγα του λικνιζόταν πά-νω στα ασημικά και στον σοφρά και σκορπούσε γλυκέςαναλαμπές στους τοίχους και στο ξύλινο πάτωμα με τουφαντό κιλίμι Το άλλο άκρο της αλυσίδας ήταν δεμένο σrsquoένα καρφί στο ντουβάρι για την αυξομείωση του ύψους τουλυχναριού

Ο άνδρας βημάτιζε νευρικά κάτω από το φωτιστικό Φυ-σούσε και ξεφυσούσε Ήταν ολοφάνερο ότι δεν είχε κλείσειμάτι όλη τη νύχτα και την είχε βγάλει στο καθιστικό πατώ-ντας πέρα-δώθε σαν λιοντάρι σε κλουβί Πήγαινε διαμετρικάαπό το τζάκι ίσαμε το παράθυρο και πίσω Η σκιά του επι-μηκυνόταν πότε προς τη μια και πότε προς την άλλη μεριάαπό το αδιάκοπο πάνε-έλα Δεν φορούσε νυχτικό Ήταν ντυ-μένος σα να πήγαινε ταξίδι αλαργινό ndash πουκάμισο γιλέκομεϊντάνι πανταλόνι από άσπρο δίμιτο στερεωμένο στη μέσημε βυσσινί υφαντό ζωνάρι και στα πόδια μαύρα μυτερά δερ-μάτινα παπούτσια Είχε πατημένα τα τριάντα το ανάστημαμέτριο το σώμα λιγνό αλλά νευρώδες Τα χαρακτηριστικάτου ήταν αδρά το παχύ μουστάκι τσιγκελωτό τα γυάλιναορθάνοιχτα μάτια του είχαν το χρώμα του ανέφελου ουρα-νού Σε έντονη αντίθεση με τα γαλάζια μάτια τα μαλλιά τουήταν μαύρα κατσαρά γυάλιζαν από το ldquoμεδουλάριrdquo με τοοποίο ήταν αλειμμένα και δανείζονταν πορτοκαλί αποχρώ-σεις από τη φλόγα του λυχναριού Βάδιζε με το κεφάλι σκυ-φτό το ένα χέρι έπιανε τον καρπό του άλλου στο πίσω της

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 12 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μέσης τα ακροδάχτυλά του μαυρισμένα Ήταν αργυροχόοςμάστορας του ασημιού όλα τα αστραφτερά στολίδια του σο-φρά όπως και το κρεμαστό λυχνάρι ήταν δικά του παιδιά

Κοντοστάθηκε στο ξαφνικό τρίξιμο της μεσιανής μεσό-πορτας στο άνοιγμα της οποίας φάνηκε σκοτεινή φιγούραΈνα-δυο βήματα και η μαρμαρυγή αποκάλυψε έναν δεύτεροάνδρα με το ίδιο ανάστημα και παρόμοια χαρακτηριστικάΦαινόταν μεγαλύτερος Το μαύρο μουστάκι είχε μία ελαφράασημιά απόχρωση το ίδιο και μία δαχτυλιδένια τούφα τωνμαλλιών φευγάτη από την άκρη του φράγκικου καπέλουΑυτός ήταν πράγματι ντυμένος για ταξίδι Πάνω από τασκουτιά φορούσε ένα χοντρό μάλλινο πανωφόρι με μανίκιακεντημένα με χρυσό κορδόνι Η όψη του σε πλέρια αντίθεσημε του άλλου ήταν γαλήνια Απόθεσε στο πλάι έναν μπόγομε αλλαξιές για ταξίδι και δύο μάλλινες κάπες με κουκούλαμία μεγάλη και μία παιδική

Οι δύο άνδρες κοιτάχτηκαν επίμονα με νόημαlaquoΈτοιμος για το μακρύ ταξίδι αδελφέraquo ρώτησε ξέπνοα

ο νεότερος ο βασανιστής του σανιδένιου πατώματος με τοατέλειωτο σύρε κι έλα του

laquoΠανέτοιμοςraquo είπε ο άλλος χαμογελώντας και άνοιξε τοπανωφόρι για να δείξει τον εξοπλισμό του

Τα ρούχα του ήταν κράμα ανατολίτικης και φράγκικηςένδυσης το πουκάμισο βαμβακερό το φουλάρι γύρω απότον λαιμό φανταχτερό το γιλέκο εφαρμοστό το πανταλόνιστερεωμένο στη μέση με δερμάτινο σελάχι Στη δεξιά μεριάτου σελαχιού σε δυο θήκες είχε περασμένα ένα μικρό μα-χαίρι και μια ελαφρά καμπυλωμένη πιστόλα διακοσμημένημε αχιβάδες και δράκοντες Στη ζερβή μεριά είχε ένα αση-μένιο δοχείο λίπους για να λιπαίνει την πιστόλα και μία δερ-μάτινη μπαρουτοθήκη για να γεμίζει την κάννη της σε εν-δεχόμενη επίθεση από Τουρκαλβανούς ληστές σε κλεισούρες

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 13 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

κι επικίνδυνα διάσελα Πάνω στο γιλέκο λαμπύριζε μία χρυ-σή αλυσίδα σε διπλή σειρά υποδηλώνοντας την παρουσίαρολογιού σε αόρατη τσέπη

laquoΔεν σε βαραίνουν όλα αυτά ΔάμοraquolaquoΜπα Τα έχω συνηθίσει μετά από τόσα ταξίδια στη

Βλαχιάraquo Το μειδίαμά του έγινε πλατύτερο laquoΌσο φορτώ-νεις το γομάρι τόσο του καλαρέσειraquo Άξαφνα σοβαρεύτηκεlaquoΣαν πού να καρτερά το εμπόρευμα Λάμπροraquo

laquoΤούτη την ώρα πρέπει νά rsquoναι κάτω στην ακρολιμνιάαναμεσίς στις καλαμιέςraquo

laquoΕίναι σιγουρεμένοraquolaquoΤο φυλά ο παραγυιόςraquolaquoΚι αν του λάχει κατιτίraquo Τα χαρακτηριστικά του Δάμου

σκλήρυνανlaquoΣου τό rsquoπα εψές σου τό rsquoχω πει και τις προάλλες Ο

Νικολός δεν είναι πια παιδί Μεγάλωσε Είναι γερά δεμένοςκαι στο ζωνάρι του βρακοπανταλονιού του κρύβει σουβλερόμαχαίριraquo

Ο Νικολός πάμφτωχο χωριατόπαιδο καταγόταν από τοΖαγόρι Οι δικοί του μάζευαν καρύδια για να μην πεινά-σουν Ο πατέρας ήθελε να τον μπάσει στο σινάφι των αση-μιτζήδων και τον κατέβασε στα Γιάννενα Έπεσε στα πόδιατου Λάμπρου και τον ικέτευσε να πάρει τον γυιό του στοεργαστήριο να του μάθει την τέχνη Ο Νικολός αποδείχθηκεσκληρός δουλευτής Ταυτόχρονα με τη μαθητεία έκανε καιόλες τις χαμαλοδουλειές Έτρωγε από το φαΐ που έφτιαχνεη Ρήγκω η γυναίκα του Λάμπρου και κοιμόταν μέσα στοεργαστήριο πάνω σε αχυρένιο γιατάκι

Ο Δάμος κούνησε το κεφάλι πέρα δώθε σαν να αμφέ-βαλλε για τα καθησυχαστικά λόγια του αδελφού του laquoΕύ-χομαι να το βρούμε σώο όταν πάρουμε την κατηφόρα Ξύ-πνησαν τάχαμου η Ρήγκω και ο μικρόςraquo

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 14 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Ένα κρύο χέρι με δάχτυλα-παγοκρυστάλλους χούφτωσετην καρδιά του Λάμπρου Το μούτρο του κιτρίνισε laquoΣιγα-νοί ήχοι στον οντά μου λένε πως είναι κι οι δυο ξυπνητοίΆραγεhellipraquo

laquoΠάψε να δείχνεις ψυχοπλακωμένοςraquo είπε ψιθυριστάσε οργισμένο τόνο ο μεγάλος αδελφός laquoΘα σε δει ο Μα-νουήλ και θα πλαντάξει στο κλάμα Πρέπει να το χωνέψειςότι δεν κλέβω το παιδί σου μήτε το πάω στα ξένα να το μο-σχοπουλήσω Θα το οδηγήσω με ασφάλεια στο Μπουκορέ-στι για να σπουδάσει όπως έχετε αποφασίσει εσύ και η γυ-ναίκα σου Μη δυσκολεύεις λοιπόν τούτην την ώρα τουαποχωρισμούraquo

Ο Δάμος Ντρέτος ήταν μεγαλύτερος εφτά χρόνια από τοναδελφό του Λάμπρο Καταπώς φαίνεται η μάνα τους μπο-ρούσε να συλλάβει μόνο κάθε εφτά χρόνια και γιrsquo αυτόν τονλόγο μία τρίτη γκαστριά ήταν ανεπιθύμητη ίσως κι ανέφι-κτη μετά από τόσο μακρόχρονη αναμονή

Οι Ντρέτοι κατάγονταν από τους Καλαρρύτες χωριό γα-ντζωμένο στις δυτικές απόκρημνες πλαγιές της Πίνδου Οιγονείς των δύο αγοριών ήταν κτηνοτρόφοι Μετακινούσαν συ-νεχώς τα κοπάδια τους από τα θερινά βοσκοτόπια στα χει-μαδιά Περνούσαν πάνω από πέτρινα γεφύρια χειμάρρωνανάμεσα από καρυδιές και αγριοκερασιές και διέσχιζανεκτάσεις με βατομουριές και μαυραγκαθιές αντιμετωπίζονταςμε σθένος λύκους αγριόγατες και αρκούδες Άρμεγαν τα ζω-ντανά έφτιαχναν βούτυρο μυζήθρα και τυρί και τrsquo αντάλ-λασσαν με καλούδια χωριανών από άλλες περιοχές μεταφέ-ροντας τα προϊόντα με τrsquo αλογομούλαρα των αγωγιατών

Πολλοί από τους χωρικούς των Καλαρρυτών πούλησαντα ζωντανά τους για να φτιάξουν εργαστήρια αργυροχρυ-σοχοΐας στα κελάρια Ένας από αυτούς ήταν και ο αδελφόςτης μάνας των δύο αγοριών Έστησε το εργαστήρι στο κατώι

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 15 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

του σπιτιού του και βασάνιζε νυχθημερόν το ασήμι Ο Δάμοςκαι ο Λάμπρος δεκατέσσερα κι εφτά χρονών αντίστοιχακόλλησαν πλάι του και αντέγραφαν τις κινήσεις του Έμα-θαν να κατεργάζονται το αστραφτερό μέταλλο με σφυρί στοαμόνι και να φτιάχνουν φιλιγκράν τη συρματερή τεχνικήχρησιμοποιώντας πολύ λεπτά καλέμια τα ldquoσπιτσούνιαrdquoόπως τα έλεγαν στη γλώσσα του σιναφιού Εξελίχθηκαν σεκαλούς τεχνίτες και σύντομα αναζήτησαν την τύχη τους σταΓιάννενα όπου ρίζωσαν

Μετά από κάποια χρόνια ο Λάμπρος ερωτεύτηκε τηνόμορφη Ρήγκω κόρη του παραλή δερματεμπόρου Χρύσαν-θου Δελπέρη Ο Δάμος σαν μεγάλος αδελφός έπαιζε τονρόλο του κηδεμόνα στα Γιάννενα και ο μικρός τον πρόγκηξενα ζητήσει το χέρι της κοπέλας από τον πατέρα της για λο-γαριασμό του Όλα τακτοποιήθηκαν με τον καλύτερο τρόποκαι οι νεόνυμφοι έμειναν σε πέτρινο διώροφο σπίτι προικώοτης Ρήγκως στην άκρη της ελληνικής συνοικίας της πόληςΣτο κάτω πάτωμα στήθηκε το εργαστήριο όπου οι αδελφοίΝτρέτοι μεταποιούσαν την πρώτη ύλη που ερχόταν από τηΒρετανία Οι δουλειές της μικροεπιχείρησης πήγαιναν πρίμαπαρά το ότι ο Αλή Πασάς υπερασπιστής του σιναφιού τωναργυροχρυσοχόων δεν υπήρχε πια και οι διάδοχοι διοικητέςτου βιλαετιού δεν τον μιμήθηκαν Και επιπλέον ο Δάμος καιο Λάμπρος αποφάσισαν να ξανοιχτούν και να αυξήσουν τηνπαραγωγή επανδρώνοντας τη βιοτεχνία με δύο καλφάδεςκαι δύο τσιράκια ένα από τα τελευταία ο Νικολός

Η Ρήγκω ndashτο πραγματικό βαφτιστικό της όνομα ήταν Ει-ρήνηndash άργησε να κάνει παιδί γιατί είχε στενά γοφιά Πέρα-σαν χρόνια ώσπου να γεννήσει τον μικρό Μανουήλ κι αυτόμε πολύ κόπο και πόνο Η έμπειρη αλλά καταϊδρωμένη μα-μή έφτυσε αίμα ανάμεσα στα σκέλια της ετοιμόγεννης καιορκίστηκε νοερά να μην την ξεγεννήσει δεύτερη φορά όσα

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 16 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

γρόσια κι αν της έταζαν Παρrsquo όλη την ταλαιπωρία του τοπαιδί βγήκε αρτιμελές και έκλεισε τα έξι τα περασμένα Χρι-στούγεννα Μήτε ο Λάμπρος μήτε η Ρήγκω ήθελαν να γίνειο γυιός τους αργυροχρυσοχόος Είχαν άλλα όνειρα γιrsquo αυ-τόν Με μάτια οραματικά τον έβλεπαν να σπουδάζει στηΖωσιμαία Σχολή και να γίνεται επιφανής πολίτης

Αντίθετα με τον Λάμπρο ο Δάμος δεν παντρεύτηκε Ντα-ραβερίστηκε με πολλές γυναίκες στα Γιάννενα αλλά οι φή-μες έλεγαν πως θεωρούσε ότι καμμιά δεν ήταν ικανή νασταθεί νύφη πλάι του Σύμφωνα με μία εκδοχή ελεύθεροπουλί καταπώς ήταν δεν ήθελε να εγκλωβιστεί στα αυστη-ρά ηθικά πλαίσια και στις βαριές υποχρεώσεις ενός γάμουΥπήρχε βέβαια και άλλη εκδοχή ανυποψίαστη από τον κοινόνου καλά κρυμμένη σε σκιερή γωνιά του μυαλού του ΔάμουΑπό την άλλη μεριά από την αρχή της συνεργασίας του μετο μικρό αδελφό έδειξε ότι έχει έντονα ανεπτυγμένο τοεμπορικό δαιμόνιο άριστα συνδυασμένο με το ανήσυχοπνεύμα του Θιασώτης της παροιμίας ldquoμάθε τέχνη για ναζήσεις κι έμπορος για να κερδίσειςrdquo αποφάσισε όχι μόνο ναπροωθήσει τα προϊόντα τους σrsquo ολάκερη την Ήπειρο αλλάκαι να στραφεί σε διεθνείς αγορές ξεκινώντας από τις Πα-ραδουνάβιες Ηγεμονίες Ξενιτεύτηκε στο Βουκουρέστι Σεκεντρικό δρόμο της πόλης στη συνοικία Λιπσκάνι άνοιξεαργυροχρυσοχοείο και το τάιζε συνεχώς με ασημικά από τοεργαστήρι τους στα Γιάννενα

Όλοι οι αργυροχόοι έμποροι του Βουκουρεστίου είχανοργανωθεί σε σινάφι με σκοπό την αύξηση των κερδών τουςαπό τη διεξαγωγή του εμπορίου και την από κοινού αντι-μετώπιση του ανταγωνισμού και της έχθρας των αλλοδαπώνομολόγων τους Μολονότι η εξέγερση του 1821 έφερε μεγά-λη αναταραχή στις αγορές των Ηγεμονιών και πολλοί Ρωμιοίέμποροι επέστρεψαν εσπευσμένα στις πατρίδες τους ο Δά-

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 17 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μος άντεξε Για οκτώ ολόκληρα χρόνια πάλεψε σκληρά ναδιατηρήσει την ldquoεμπορική συντροφίαrdquo τους όπως την απο-καλούσαν στο Βουκουρέστι Ο αγώνας του ανταμείφθηκεμε τα ευνοϊκά μέτρα της Συνθήκης της Αδριανούπολης το1829 Τα μέτρα αυτά προέβλεπαν την απρόσκοπτη ανάπτυ-ξη των εμπορικών συναλλαγών στην Οθωμανική επικράτειαΑπό το Βουκουρέστι ο Δάμος κατάφερε να διεισδύσει καισε άλλες αγορές στο Ιάσιο στο Σιμπίου στο Μπρατσόφστην Πέστη στη Βιέννη στη Λειψία ακόμη και στη ΜόσχαΤο εμπόριο τον είχε αναγκάσει να μάθει λίγα γερμανικάουγγαρέζικα και ρωσικά Τη διαμετακόμιση των προϊόντωναπό τη Βλαχία στις μεγάλες αγορές της Ευρώπης την ανα-λάμβανε μόνος αφήνοντας στο πόδι του στο Βουκουρέστιέναν έμπιστο υπάλληλο τον Μάρκο Νέγρη απόγονο ξεπε-σμένου Φαναριώτη προύχοντα

Η παρουσία Φαναριωτών αρχόντων στη Βλαχία έχει τηναιτία της Πριν δύο αιώνες όταν το Οικουμενικό Πατριαρ-χείο εγκαταστάθηκε στον λόφο του Φαναριού στην Κων-σταντινούπολη ελληνικές αρχοντικές οικογένειες συγκε-ντρώθηκαν γύρω του Με το πέρασμα του χρόνου οσουλτάνος διόρισε επιφανείς Ρωμιούς Φαναριώτες σε ση-μαντικές θέσεις Ένας από αυτούς ο Αλέξανδρος Μαυρο-κορδάτος προορίστηκε για τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίεςκαι αναγορεύτηκε πρίγκιπας της Βλαχίας στη χασοφεγγα-ριά του δέκατου έβδομου αιώνα Στη νέα του θέση τον ακο-λούθησαν αρκετοί συμπατριώτες του Αλλά μετά το ξέσπα-σμα της Ελληνικής επανάστασης οι Φαναριώτες τηςΒλαχίας κυνηγήθηκαν και σφαγιάστηκαν από τους Οθωμα-νούς Όσοι επέζησαν καταστράφηκαν οικονομικά γιατί οινέοι ντόπιοι ηγεμόνες επέβαλαν τους δικούς τους οικονο-μικούς κανόνες Ένας από τους Φαναριώτες ήταν ο προ-προπάππος του Μάρκου Νέγρη

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 18 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Παραμονή του Αϊ-Γιώργη ο Δάμος ανέμιζε το χέρι τουστο Βουκουρέστι και όδευε για το βιλαέτι των ΙωαννίνωνΗ κάθοδος ήταν πολυήμερη εξουθενωτική γεμάτη απειλέςκαι κινδύνους Αλλά η αγκούσα του μεγάλου αδελφού υπε-ρείχε της κούρασης του ταξιδιού Γύριζε στα Γιάννεναφορτωμένος με τα κέρδη από τις εισπράξεις του εξαμήνουκαι παρά την προστασία των ανθρώπων του καραβανιούφοβόταν Όπως ο διάβολος αποφεύγει το λιβάνι έτσι κιεκείνος απεχθανόταν γύρω από τη μέση του ένα φορτωμέ-νο κεμέρι Θα ήταν κράχτης για τους αδίσταχτους ληστέςτου δρόμου Προτιμούσε να θηλυκώνει τους παράδες ndashλί-ρες γρόσια φιορίνια αυστριακά και ουγγρικά νομίσμα-ταndash σε αόρατες τσέπες του γιλέκου ή του πανωφοριού τουκαι σε μυστικές θήκες ραμμένες από έμπειρο μπαλωματήμέσα στις μπότες του Σε τορβά πάνω στο μουλάρι είχεκρυμμένα τυλιγμένα σε πανί δώρα για τη νύφη το ανίψικαι τον αδελφό του ndash μεταξωτά υφάσματα κρυστάλλινακαι πορσελάνινα αγγεία φράγκικα παιδικά ρούχα και μι-κρά ξύλινα παιχνίδια αλογάκια και στρατιωτάκια Στηνπρόσφατη επιστροφή του έφερε μία πορσελάνινη μαρκησίαγια τη Ρήγκω έναν ξύλινο περίτεχνα βαμμένο αυλικό τουπαλατιού των Αψβούργων για τον Μανουήλ και ένα εγ-γλέζικο ρολόι τσέπης μάρκας Ουόλθαμ με χρυσή αλυσίδαγια τον Λάμπρο

Συνεχί ζεται

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 19 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Σειρά Ελληνική ΛογοτεχνίαΣυγγραφέας Σίmicroος ΚερασίδηςΤίτλος Ο Στοιχειοχαράκτης

Σελιδοποίηση Αλίκη ΤριανταφυλλίδουΕπιmicroέλεια Κειmicroένου E K Χ

Εκπόνηση εξωφύλλου Φαίδων Σmicroυρναίος - ΑΡΧΕΤΥΠΟ

Θεώρηση ∆οκιmicroίων Εύη ΖωγράφουΦωτογραφία συγγραφέα Γιάννης Βανίδης

Απαγορεύεται η αναδηmicroοσίευση η αναπαραγωγή ολική microερική ή περιληπτική ή ηαπόδοση κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχοmicroένου του βιβλίου microε οποιονδήποτετρόπο microηχανικό ηλεκτρονικό φωτοτυπικό ηχογράφησης ή άλλο χωρίς προηγούmicroενηγραπτή άδεια του εκδότη Νόmicroος 21211993 και κανόνες του ∆ιεθνούς ∆ικαίου πουισχύουν στην Ελλάδα

copy 2018 Σίmicroος Κερασίδης amp ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ ΩΚΕΑΝΟΣΣόλωνος 136 106 77 Αθήνα

Τηλ 210 3829339 210 3803925 Φαξ 210 3829659e-mail infooceanosbooksgr

wwwoceanosbooksgrISBN 978-618-5284-69-5

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Στη μνήμη του αδελφού μου Πάνουπου έφυγε ξαφνικά

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Εκτός από τα ιστορικά πρόσωπα που κατrsquo ανά-γκην αναφέρονται οι χαρακτήρες και τα γεγο-νότα αυτού του βιβλίου ανήκουν στον χώρο τηςφαντασίας

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

ΓΙΑΝΝΕΝΑ 1832

Θέλω να καταραστώ τα τρία βιλαέτιατην Πόλη και τη Μπουγκντανιά και τη Βλαχιά αντάμα

που ξεγελούν τα νια παιδιά κι αλησμονούν τις μάνεςΔΗΜΟΤΙΚΟ

Παραμονή του Σταυρού αλλά ακόμη δεν ξημέρωσε λεςκαι η αυγή ήταν απρόθυμη να ξεμυτίσει Το καλοκαίρι

είχε ξεφτίσει και ο ουρανός ήταν γεμάτος σύννεφα η νύχταανάστερη και σκοτεινή σαν τον βορβορώδη βυθό της ΛίμνηςΤο φθινόπωρο παραμόνευε έξω από το διώροφο σπίτι καιέστελνε στις χαραμάδες της εξώπορτας τη μυρωδιά τωνπρώτων σάπιων φύλλων

Τα Γιάννενα κοιμόντουσαν Οι κάτοικοι της ελληνικήςσυνοικίας μολονότι ταράζονταν κατά διαστήματα από τονεφιάλτη του μισοφέγγαρου δεν πετάγονταν έξω από τα για-τάκια τους παρά έμεναν κουρνιασμένοι στην ldquoασφάλειαrdquoτης αγκαλιάς του Μορφέα Η Ήπειρος όπως και άλλες πε-ριοχές του βορρά η Θεσσαλία η Μακεδονία και αρκετά νη-σιά δεν είχαν την τύχη να περιέλθουν στην επικράτεια τουνεοσύστατου Ελληνικού κράτους και παρέμεναν υπόδουλεςστους Οθωμανούς

Ο τουρκομαχαλάς ήταν σκοτεινός το ίδιο και η εβραϊκήσυνοικία μες στο Κάστρο με εξαίρεση ορισμένα μισοφωτι-σμένα δημόσια κτίσματα ndash το Ασλάν Τζαμί το παλιό σαράιτου Πασά Καλούhellip Μες στη σκοτεινιά της ελληνικής συνοι-κίας τέσσερα σπίτια φωτίζονταν από αχνή μαρμαρυγή τέσ-σερεις οικογένειες είχαν χάσει τον ύπνο τους Το ένα από

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

αυτά ήταν το συγκεκριμένο διώροφο Σrsquo ένα από τα παρά-θυρα του πάνω ορόφου πίσω από την κεντητή κουρτίνατρεμόπαιζε η φλόγα λυχναριού Το κτίσμα βρισκόταν σε πε-ρίοπτη θέση στην άκρη της συνοικίας και δεν γειτόνευε μεάλλα γιrsquo αυτό και είχε γλυτώσει από τη μεγάλη πυρκαγιάτο καλοκαίρι του 1820

Την πόλη είχε κάψει ο διαβόητος Αλή Πασάς βεζίρης τότεστα Γιάννενα Φαίνεται ότι είχε λόγους να προβεί σε τέτοιαφρικαλέα πράξη Κατά τη διάρκεια της ηγεμονίας του υπήρ-ξε κοσμογονία στην πόλη Αυτός αναστύλωσε το παλιό Βυ-ζαντινό Κάστρο κι έχτισε τη μεγάλη τοξωτή πύλη με το οι-κόσημό του και δύο ανάγλυφα λιοντάρια πάνω στο τόξοΜέσα στο Κάστρο οικοδόμησε το περίλαμπρο σαράι τουανακαίνισε το Φετιχιέ Τζαμί και κατασκεύασε το ΣουφαρίΣαράι Διόρισε Ρωμιούς πρόκριτους σε σημαντικές θέσειςγια να τους έχει με το μέρος του ενίσχυσε τις μικροβιοτε-χνίες και το εμπόριο επέβαλε την ανεξιθρησκία και αποκα-τέστησε την τάξη και ασφάλεια των Γιαννιωτών καταστέλ-λοντας τη ληστεία και τους φόνους

Η Υψηλή Πύλη στην Κωνσταντινούπολη διέβλεψε ότι οΑλή Πασάς σκόπευε να ιδρύσει ένα δικό του ιδιότυπο κράτοςστα όρια της Χερσονήσου του Αίμου οπότε ο ΣουλτάνοςΜαχμούτ Β΄ τον κήρυξε αποστάτη και έδωσε εντολή στονΧουρσίτ Πασά να τον εξοντώσει Για να ελέγχει δήθεν τιςκινήσεις των πολιορκητικών σουλτανικών στρατευμάτων οΑλή Πασάς πυρπόλησε τα Γιάννενα με αποτέλεσμα να απο-τεφρωθεί η μισή πόλη ndash τα λαϊκόσπιτα στη συνοικία Κουρ-μανιό τα μικρά εμπορικά καταστήματα και οι οικογενειακέςβιοτεχνίες Ωστόσο δεν διέφυγε τον θάνατο Αποκεφαλίστηκεστο νησί της Λίμνης τον Ιανουάριο του 1822 λίγους μήνεςμετά το ξέσπασμα της Ελληνικής επανάστασης στη ΣτερεάΕλλάδα και στην Πελοπόννησο

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 10 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Δέκα χρόνια κύλησαν από την εξόντωση του Αλή ΠασάΣτο διάστημα αυτό τα Γιάννενα κυβερνήθηκαν από τρειςδιοικητές με τελευταίο τον Κιουταχή Το 1832 τη διοίκησηανέλαβε ο νεαρός Εμίν Πασάς γυιός του Κιουταχή αλλάαποδείχθηκε ανήμπορος να αποκαταστήσει την τάξη και τηνηρεμία στην πόλη

Ορισμένοι από τους Γιαννιώτες οικογενειάρχες οι πιοβαστηγμένοι οικονομικά έστειλαν τους γόνους τους στηνΚεντρική Ευρώπη και στη Βόρεια Ιταλία Νέοι ορίζοντες θrsquoανοίγονταν γιrsquo αυτούς τους νέους Θα μορφώνονταν στιςφημισμένες σχολές των μεγάλων κέντρων της Ευρώπης καιθα γνώριζαν προκοπή Στην επιστροφή τους θα έφερναν στιςτουρκοκρατούμενες περιοχές πνευματική και οικονομικήαναζωογόνηση

Οι πιο ριψοκίνδυνοι γονείς επέλεξαν τις ΠαραδουνάβιεςΗγεμονίες τη Βλαχία και τη Μολδαβία γιατί άπλωσαν εκείεμπορικό πλοκάμι και είχαν την οικονομική δυνατότητα ναεγγράψουν τα αρσενικά παιδιά τους στα σχολεία της πε-ριοχής που δεν βρισκόταν πλέον σε τουρκική αλλά σε ρω-σική κατοχή

Ένας από αυτούς τους παράτολμους γονείς ήταν ο νοι-κοκύρης του διώροφου σπιτιού με το φωτισμένο παράθυροστο πάνω δώμα του κτίσματος που ορθωνόταν σαν κυκλώ-πειο έκτρωμα μες στη νεφελώδη αξημέρωτη λες νύχτα Τοπαράθυρο ανήκε στο λιακωτό ndash έναν σιωπηλό οντά με τζάκιστον έναν τοίχο ξύλινη μεσάντρα για τα γιατάκια και τιςμπατανίες στον άλλο και ντιβάνια περιμετρικά Τρεις με-σόπορτες οδηγούσαν σε ισάριθμες κάμαρες ύπνου Στο κέ-ντρο του οντά ήταν ένας στρογγυλός χάλκινος σοφράς στο-λισμένος διαμετρικά με ένα στενόμακρο υφαντό κεντημένομε λουλούδια και πουλιά σε σταυροβελονιά από το επιδέξιοχέρι της νοικοκυράς Πάνω στον σοφρά πόζαραν με καμάρι

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 11 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

χρυσοποίκιλτα ασημικά ένα σκαλιστό θυμιατήρι και έναςσφυρήλατος ασημένιος δίσκος που περιείχε έξι ρακοπότηρασφηνωμένα σε βάσεις γύρω από ένα δοχείο για τσίπουρο μεκόκκινες και γαλάζιες χάντρες Πλάι στον δίσκο ήταν έναασημένιο καλαμάρι διακοσμημένο με λουλούδια το καπάκιτου μελανοδοχείου σε σχήμα οστράκου Από ένα ξύλινο ορι-ζόντιο δοκάρι της οροφής κρεμόταν με αλυσίδα ένα περί-τεχνο επάργυρο λαδολύχναρο Η φλόγα του λικνιζόταν πά-νω στα ασημικά και στον σοφρά και σκορπούσε γλυκέςαναλαμπές στους τοίχους και στο ξύλινο πάτωμα με τουφαντό κιλίμι Το άλλο άκρο της αλυσίδας ήταν δεμένο σrsquoένα καρφί στο ντουβάρι για την αυξομείωση του ύψους τουλυχναριού

Ο άνδρας βημάτιζε νευρικά κάτω από το φωτιστικό Φυ-σούσε και ξεφυσούσε Ήταν ολοφάνερο ότι δεν είχε κλείσειμάτι όλη τη νύχτα και την είχε βγάλει στο καθιστικό πατώ-ντας πέρα-δώθε σαν λιοντάρι σε κλουβί Πήγαινε διαμετρικάαπό το τζάκι ίσαμε το παράθυρο και πίσω Η σκιά του επι-μηκυνόταν πότε προς τη μια και πότε προς την άλλη μεριάαπό το αδιάκοπο πάνε-έλα Δεν φορούσε νυχτικό Ήταν ντυ-μένος σα να πήγαινε ταξίδι αλαργινό ndash πουκάμισο γιλέκομεϊντάνι πανταλόνι από άσπρο δίμιτο στερεωμένο στη μέσημε βυσσινί υφαντό ζωνάρι και στα πόδια μαύρα μυτερά δερ-μάτινα παπούτσια Είχε πατημένα τα τριάντα το ανάστημαμέτριο το σώμα λιγνό αλλά νευρώδες Τα χαρακτηριστικάτου ήταν αδρά το παχύ μουστάκι τσιγκελωτό τα γυάλιναορθάνοιχτα μάτια του είχαν το χρώμα του ανέφελου ουρα-νού Σε έντονη αντίθεση με τα γαλάζια μάτια τα μαλλιά τουήταν μαύρα κατσαρά γυάλιζαν από το ldquoμεδουλάριrdquo με τοοποίο ήταν αλειμμένα και δανείζονταν πορτοκαλί αποχρώ-σεις από τη φλόγα του λυχναριού Βάδιζε με το κεφάλι σκυ-φτό το ένα χέρι έπιανε τον καρπό του άλλου στο πίσω της

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 12 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μέσης τα ακροδάχτυλά του μαυρισμένα Ήταν αργυροχόοςμάστορας του ασημιού όλα τα αστραφτερά στολίδια του σο-φρά όπως και το κρεμαστό λυχνάρι ήταν δικά του παιδιά

Κοντοστάθηκε στο ξαφνικό τρίξιμο της μεσιανής μεσό-πορτας στο άνοιγμα της οποίας φάνηκε σκοτεινή φιγούραΈνα-δυο βήματα και η μαρμαρυγή αποκάλυψε έναν δεύτεροάνδρα με το ίδιο ανάστημα και παρόμοια χαρακτηριστικάΦαινόταν μεγαλύτερος Το μαύρο μουστάκι είχε μία ελαφράασημιά απόχρωση το ίδιο και μία δαχτυλιδένια τούφα τωνμαλλιών φευγάτη από την άκρη του φράγκικου καπέλουΑυτός ήταν πράγματι ντυμένος για ταξίδι Πάνω από τασκουτιά φορούσε ένα χοντρό μάλλινο πανωφόρι με μανίκιακεντημένα με χρυσό κορδόνι Η όψη του σε πλέρια αντίθεσημε του άλλου ήταν γαλήνια Απόθεσε στο πλάι έναν μπόγομε αλλαξιές για ταξίδι και δύο μάλλινες κάπες με κουκούλαμία μεγάλη και μία παιδική

Οι δύο άνδρες κοιτάχτηκαν επίμονα με νόημαlaquoΈτοιμος για το μακρύ ταξίδι αδελφέraquo ρώτησε ξέπνοα

ο νεότερος ο βασανιστής του σανιδένιου πατώματος με τοατέλειωτο σύρε κι έλα του

laquoΠανέτοιμοςraquo είπε ο άλλος χαμογελώντας και άνοιξε τοπανωφόρι για να δείξει τον εξοπλισμό του

Τα ρούχα του ήταν κράμα ανατολίτικης και φράγκικηςένδυσης το πουκάμισο βαμβακερό το φουλάρι γύρω απότον λαιμό φανταχτερό το γιλέκο εφαρμοστό το πανταλόνιστερεωμένο στη μέση με δερμάτινο σελάχι Στη δεξιά μεριάτου σελαχιού σε δυο θήκες είχε περασμένα ένα μικρό μα-χαίρι και μια ελαφρά καμπυλωμένη πιστόλα διακοσμημένημε αχιβάδες και δράκοντες Στη ζερβή μεριά είχε ένα αση-μένιο δοχείο λίπους για να λιπαίνει την πιστόλα και μία δερ-μάτινη μπαρουτοθήκη για να γεμίζει την κάννη της σε εν-δεχόμενη επίθεση από Τουρκαλβανούς ληστές σε κλεισούρες

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 13 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

κι επικίνδυνα διάσελα Πάνω στο γιλέκο λαμπύριζε μία χρυ-σή αλυσίδα σε διπλή σειρά υποδηλώνοντας την παρουσίαρολογιού σε αόρατη τσέπη

laquoΔεν σε βαραίνουν όλα αυτά ΔάμοraquolaquoΜπα Τα έχω συνηθίσει μετά από τόσα ταξίδια στη

Βλαχιάraquo Το μειδίαμά του έγινε πλατύτερο laquoΌσο φορτώ-νεις το γομάρι τόσο του καλαρέσειraquo Άξαφνα σοβαρεύτηκεlaquoΣαν πού να καρτερά το εμπόρευμα Λάμπροraquo

laquoΤούτη την ώρα πρέπει νά rsquoναι κάτω στην ακρολιμνιάαναμεσίς στις καλαμιέςraquo

laquoΕίναι σιγουρεμένοraquolaquoΤο φυλά ο παραγυιόςraquolaquoΚι αν του λάχει κατιτίraquo Τα χαρακτηριστικά του Δάμου

σκλήρυνανlaquoΣου τό rsquoπα εψές σου τό rsquoχω πει και τις προάλλες Ο

Νικολός δεν είναι πια παιδί Μεγάλωσε Είναι γερά δεμένοςκαι στο ζωνάρι του βρακοπανταλονιού του κρύβει σουβλερόμαχαίριraquo

Ο Νικολός πάμφτωχο χωριατόπαιδο καταγόταν από τοΖαγόρι Οι δικοί του μάζευαν καρύδια για να μην πεινά-σουν Ο πατέρας ήθελε να τον μπάσει στο σινάφι των αση-μιτζήδων και τον κατέβασε στα Γιάννενα Έπεσε στα πόδιατου Λάμπρου και τον ικέτευσε να πάρει τον γυιό του στοεργαστήριο να του μάθει την τέχνη Ο Νικολός αποδείχθηκεσκληρός δουλευτής Ταυτόχρονα με τη μαθητεία έκανε καιόλες τις χαμαλοδουλειές Έτρωγε από το φαΐ που έφτιαχνεη Ρήγκω η γυναίκα του Λάμπρου και κοιμόταν μέσα στοεργαστήριο πάνω σε αχυρένιο γιατάκι

Ο Δάμος κούνησε το κεφάλι πέρα δώθε σαν να αμφέ-βαλλε για τα καθησυχαστικά λόγια του αδελφού του laquoΕύ-χομαι να το βρούμε σώο όταν πάρουμε την κατηφόρα Ξύ-πνησαν τάχαμου η Ρήγκω και ο μικρόςraquo

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 14 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Ένα κρύο χέρι με δάχτυλα-παγοκρυστάλλους χούφτωσετην καρδιά του Λάμπρου Το μούτρο του κιτρίνισε laquoΣιγα-νοί ήχοι στον οντά μου λένε πως είναι κι οι δυο ξυπνητοίΆραγεhellipraquo

laquoΠάψε να δείχνεις ψυχοπλακωμένοςraquo είπε ψιθυριστάσε οργισμένο τόνο ο μεγάλος αδελφός laquoΘα σε δει ο Μα-νουήλ και θα πλαντάξει στο κλάμα Πρέπει να το χωνέψειςότι δεν κλέβω το παιδί σου μήτε το πάω στα ξένα να το μο-σχοπουλήσω Θα το οδηγήσω με ασφάλεια στο Μπουκορέ-στι για να σπουδάσει όπως έχετε αποφασίσει εσύ και η γυ-ναίκα σου Μη δυσκολεύεις λοιπόν τούτην την ώρα τουαποχωρισμούraquo

Ο Δάμος Ντρέτος ήταν μεγαλύτερος εφτά χρόνια από τοναδελφό του Λάμπρο Καταπώς φαίνεται η μάνα τους μπο-ρούσε να συλλάβει μόνο κάθε εφτά χρόνια και γιrsquo αυτόν τονλόγο μία τρίτη γκαστριά ήταν ανεπιθύμητη ίσως κι ανέφι-κτη μετά από τόσο μακρόχρονη αναμονή

Οι Ντρέτοι κατάγονταν από τους Καλαρρύτες χωριό γα-ντζωμένο στις δυτικές απόκρημνες πλαγιές της Πίνδου Οιγονείς των δύο αγοριών ήταν κτηνοτρόφοι Μετακινούσαν συ-νεχώς τα κοπάδια τους από τα θερινά βοσκοτόπια στα χει-μαδιά Περνούσαν πάνω από πέτρινα γεφύρια χειμάρρωνανάμεσα από καρυδιές και αγριοκερασιές και διέσχιζανεκτάσεις με βατομουριές και μαυραγκαθιές αντιμετωπίζονταςμε σθένος λύκους αγριόγατες και αρκούδες Άρμεγαν τα ζω-ντανά έφτιαχναν βούτυρο μυζήθρα και τυρί και τrsquo αντάλ-λασσαν με καλούδια χωριανών από άλλες περιοχές μεταφέ-ροντας τα προϊόντα με τrsquo αλογομούλαρα των αγωγιατών

Πολλοί από τους χωρικούς των Καλαρρυτών πούλησαντα ζωντανά τους για να φτιάξουν εργαστήρια αργυροχρυ-σοχοΐας στα κελάρια Ένας από αυτούς ήταν και ο αδελφόςτης μάνας των δύο αγοριών Έστησε το εργαστήρι στο κατώι

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 15 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

του σπιτιού του και βασάνιζε νυχθημερόν το ασήμι Ο Δάμοςκαι ο Λάμπρος δεκατέσσερα κι εφτά χρονών αντίστοιχακόλλησαν πλάι του και αντέγραφαν τις κινήσεις του Έμα-θαν να κατεργάζονται το αστραφτερό μέταλλο με σφυρί στοαμόνι και να φτιάχνουν φιλιγκράν τη συρματερή τεχνικήχρησιμοποιώντας πολύ λεπτά καλέμια τα ldquoσπιτσούνιαrdquoόπως τα έλεγαν στη γλώσσα του σιναφιού Εξελίχθηκαν σεκαλούς τεχνίτες και σύντομα αναζήτησαν την τύχη τους σταΓιάννενα όπου ρίζωσαν

Μετά από κάποια χρόνια ο Λάμπρος ερωτεύτηκε τηνόμορφη Ρήγκω κόρη του παραλή δερματεμπόρου Χρύσαν-θου Δελπέρη Ο Δάμος σαν μεγάλος αδελφός έπαιζε τονρόλο του κηδεμόνα στα Γιάννενα και ο μικρός τον πρόγκηξενα ζητήσει το χέρι της κοπέλας από τον πατέρα της για λο-γαριασμό του Όλα τακτοποιήθηκαν με τον καλύτερο τρόποκαι οι νεόνυμφοι έμειναν σε πέτρινο διώροφο σπίτι προικώοτης Ρήγκως στην άκρη της ελληνικής συνοικίας της πόληςΣτο κάτω πάτωμα στήθηκε το εργαστήριο όπου οι αδελφοίΝτρέτοι μεταποιούσαν την πρώτη ύλη που ερχόταν από τηΒρετανία Οι δουλειές της μικροεπιχείρησης πήγαιναν πρίμαπαρά το ότι ο Αλή Πασάς υπερασπιστής του σιναφιού τωναργυροχρυσοχόων δεν υπήρχε πια και οι διάδοχοι διοικητέςτου βιλαετιού δεν τον μιμήθηκαν Και επιπλέον ο Δάμος καιο Λάμπρος αποφάσισαν να ξανοιχτούν και να αυξήσουν τηνπαραγωγή επανδρώνοντας τη βιοτεχνία με δύο καλφάδεςκαι δύο τσιράκια ένα από τα τελευταία ο Νικολός

Η Ρήγκω ndashτο πραγματικό βαφτιστικό της όνομα ήταν Ει-ρήνηndash άργησε να κάνει παιδί γιατί είχε στενά γοφιά Πέρα-σαν χρόνια ώσπου να γεννήσει τον μικρό Μανουήλ κι αυτόμε πολύ κόπο και πόνο Η έμπειρη αλλά καταϊδρωμένη μα-μή έφτυσε αίμα ανάμεσα στα σκέλια της ετοιμόγεννης καιορκίστηκε νοερά να μην την ξεγεννήσει δεύτερη φορά όσα

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 16 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

γρόσια κι αν της έταζαν Παρrsquo όλη την ταλαιπωρία του τοπαιδί βγήκε αρτιμελές και έκλεισε τα έξι τα περασμένα Χρι-στούγεννα Μήτε ο Λάμπρος μήτε η Ρήγκω ήθελαν να γίνειο γυιός τους αργυροχρυσοχόος Είχαν άλλα όνειρα γιrsquo αυ-τόν Με μάτια οραματικά τον έβλεπαν να σπουδάζει στηΖωσιμαία Σχολή και να γίνεται επιφανής πολίτης

Αντίθετα με τον Λάμπρο ο Δάμος δεν παντρεύτηκε Ντα-ραβερίστηκε με πολλές γυναίκες στα Γιάννενα αλλά οι φή-μες έλεγαν πως θεωρούσε ότι καμμιά δεν ήταν ικανή νασταθεί νύφη πλάι του Σύμφωνα με μία εκδοχή ελεύθεροπουλί καταπώς ήταν δεν ήθελε να εγκλωβιστεί στα αυστη-ρά ηθικά πλαίσια και στις βαριές υποχρεώσεις ενός γάμουΥπήρχε βέβαια και άλλη εκδοχή ανυποψίαστη από τον κοινόνου καλά κρυμμένη σε σκιερή γωνιά του μυαλού του ΔάμουΑπό την άλλη μεριά από την αρχή της συνεργασίας του μετο μικρό αδελφό έδειξε ότι έχει έντονα ανεπτυγμένο τοεμπορικό δαιμόνιο άριστα συνδυασμένο με το ανήσυχοπνεύμα του Θιασώτης της παροιμίας ldquoμάθε τέχνη για ναζήσεις κι έμπορος για να κερδίσειςrdquo αποφάσισε όχι μόνο ναπροωθήσει τα προϊόντα τους σrsquo ολάκερη την Ήπειρο αλλάκαι να στραφεί σε διεθνείς αγορές ξεκινώντας από τις Πα-ραδουνάβιες Ηγεμονίες Ξενιτεύτηκε στο Βουκουρέστι Σεκεντρικό δρόμο της πόλης στη συνοικία Λιπσκάνι άνοιξεαργυροχρυσοχοείο και το τάιζε συνεχώς με ασημικά από τοεργαστήρι τους στα Γιάννενα

Όλοι οι αργυροχόοι έμποροι του Βουκουρεστίου είχανοργανωθεί σε σινάφι με σκοπό την αύξηση των κερδών τουςαπό τη διεξαγωγή του εμπορίου και την από κοινού αντι-μετώπιση του ανταγωνισμού και της έχθρας των αλλοδαπώνομολόγων τους Μολονότι η εξέγερση του 1821 έφερε μεγά-λη αναταραχή στις αγορές των Ηγεμονιών και πολλοί Ρωμιοίέμποροι επέστρεψαν εσπευσμένα στις πατρίδες τους ο Δά-

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 17 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μος άντεξε Για οκτώ ολόκληρα χρόνια πάλεψε σκληρά ναδιατηρήσει την ldquoεμπορική συντροφίαrdquo τους όπως την απο-καλούσαν στο Βουκουρέστι Ο αγώνας του ανταμείφθηκεμε τα ευνοϊκά μέτρα της Συνθήκης της Αδριανούπολης το1829 Τα μέτρα αυτά προέβλεπαν την απρόσκοπτη ανάπτυ-ξη των εμπορικών συναλλαγών στην Οθωμανική επικράτειαΑπό το Βουκουρέστι ο Δάμος κατάφερε να διεισδύσει καισε άλλες αγορές στο Ιάσιο στο Σιμπίου στο Μπρατσόφστην Πέστη στη Βιέννη στη Λειψία ακόμη και στη ΜόσχαΤο εμπόριο τον είχε αναγκάσει να μάθει λίγα γερμανικάουγγαρέζικα και ρωσικά Τη διαμετακόμιση των προϊόντωναπό τη Βλαχία στις μεγάλες αγορές της Ευρώπης την ανα-λάμβανε μόνος αφήνοντας στο πόδι του στο Βουκουρέστιέναν έμπιστο υπάλληλο τον Μάρκο Νέγρη απόγονο ξεπε-σμένου Φαναριώτη προύχοντα

Η παρουσία Φαναριωτών αρχόντων στη Βλαχία έχει τηναιτία της Πριν δύο αιώνες όταν το Οικουμενικό Πατριαρ-χείο εγκαταστάθηκε στον λόφο του Φαναριού στην Κων-σταντινούπολη ελληνικές αρχοντικές οικογένειες συγκε-ντρώθηκαν γύρω του Με το πέρασμα του χρόνου οσουλτάνος διόρισε επιφανείς Ρωμιούς Φαναριώτες σε ση-μαντικές θέσεις Ένας από αυτούς ο Αλέξανδρος Μαυρο-κορδάτος προορίστηκε για τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίεςκαι αναγορεύτηκε πρίγκιπας της Βλαχίας στη χασοφεγγα-ριά του δέκατου έβδομου αιώνα Στη νέα του θέση τον ακο-λούθησαν αρκετοί συμπατριώτες του Αλλά μετά το ξέσπα-σμα της Ελληνικής επανάστασης οι Φαναριώτες τηςΒλαχίας κυνηγήθηκαν και σφαγιάστηκαν από τους Οθωμα-νούς Όσοι επέζησαν καταστράφηκαν οικονομικά γιατί οινέοι ντόπιοι ηγεμόνες επέβαλαν τους δικούς τους οικονο-μικούς κανόνες Ένας από τους Φαναριώτες ήταν ο προ-προπάππος του Μάρκου Νέγρη

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 18 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Παραμονή του Αϊ-Γιώργη ο Δάμος ανέμιζε το χέρι τουστο Βουκουρέστι και όδευε για το βιλαέτι των ΙωαννίνωνΗ κάθοδος ήταν πολυήμερη εξουθενωτική γεμάτη απειλέςκαι κινδύνους Αλλά η αγκούσα του μεγάλου αδελφού υπε-ρείχε της κούρασης του ταξιδιού Γύριζε στα Γιάννεναφορτωμένος με τα κέρδη από τις εισπράξεις του εξαμήνουκαι παρά την προστασία των ανθρώπων του καραβανιούφοβόταν Όπως ο διάβολος αποφεύγει το λιβάνι έτσι κιεκείνος απεχθανόταν γύρω από τη μέση του ένα φορτωμέ-νο κεμέρι Θα ήταν κράχτης για τους αδίσταχτους ληστέςτου δρόμου Προτιμούσε να θηλυκώνει τους παράδες ndashλί-ρες γρόσια φιορίνια αυστριακά και ουγγρικά νομίσμα-ταndash σε αόρατες τσέπες του γιλέκου ή του πανωφοριού τουκαι σε μυστικές θήκες ραμμένες από έμπειρο μπαλωματήμέσα στις μπότες του Σε τορβά πάνω στο μουλάρι είχεκρυμμένα τυλιγμένα σε πανί δώρα για τη νύφη το ανίψικαι τον αδελφό του ndash μεταξωτά υφάσματα κρυστάλλινακαι πορσελάνινα αγγεία φράγκικα παιδικά ρούχα και μι-κρά ξύλινα παιχνίδια αλογάκια και στρατιωτάκια Στηνπρόσφατη επιστροφή του έφερε μία πορσελάνινη μαρκησίαγια τη Ρήγκω έναν ξύλινο περίτεχνα βαμμένο αυλικό τουπαλατιού των Αψβούργων για τον Μανουήλ και ένα εγ-γλέζικο ρολόι τσέπης μάρκας Ουόλθαμ με χρυσή αλυσίδαγια τον Λάμπρο

Συνεχί ζεται

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 19 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Στη μνήμη του αδελφού μου Πάνουπου έφυγε ξαφνικά

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Εκτός από τα ιστορικά πρόσωπα που κατrsquo ανά-γκην αναφέρονται οι χαρακτήρες και τα γεγο-νότα αυτού του βιβλίου ανήκουν στον χώρο τηςφαντασίας

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

ΓΙΑΝΝΕΝΑ 1832

Θέλω να καταραστώ τα τρία βιλαέτιατην Πόλη και τη Μπουγκντανιά και τη Βλαχιά αντάμα

που ξεγελούν τα νια παιδιά κι αλησμονούν τις μάνεςΔΗΜΟΤΙΚΟ

Παραμονή του Σταυρού αλλά ακόμη δεν ξημέρωσε λεςκαι η αυγή ήταν απρόθυμη να ξεμυτίσει Το καλοκαίρι

είχε ξεφτίσει και ο ουρανός ήταν γεμάτος σύννεφα η νύχταανάστερη και σκοτεινή σαν τον βορβορώδη βυθό της ΛίμνηςΤο φθινόπωρο παραμόνευε έξω από το διώροφο σπίτι καιέστελνε στις χαραμάδες της εξώπορτας τη μυρωδιά τωνπρώτων σάπιων φύλλων

Τα Γιάννενα κοιμόντουσαν Οι κάτοικοι της ελληνικήςσυνοικίας μολονότι ταράζονταν κατά διαστήματα από τονεφιάλτη του μισοφέγγαρου δεν πετάγονταν έξω από τα για-τάκια τους παρά έμεναν κουρνιασμένοι στην ldquoασφάλειαrdquoτης αγκαλιάς του Μορφέα Η Ήπειρος όπως και άλλες πε-ριοχές του βορρά η Θεσσαλία η Μακεδονία και αρκετά νη-σιά δεν είχαν την τύχη να περιέλθουν στην επικράτεια τουνεοσύστατου Ελληνικού κράτους και παρέμεναν υπόδουλεςστους Οθωμανούς

Ο τουρκομαχαλάς ήταν σκοτεινός το ίδιο και η εβραϊκήσυνοικία μες στο Κάστρο με εξαίρεση ορισμένα μισοφωτι-σμένα δημόσια κτίσματα ndash το Ασλάν Τζαμί το παλιό σαράιτου Πασά Καλούhellip Μες στη σκοτεινιά της ελληνικής συνοι-κίας τέσσερα σπίτια φωτίζονταν από αχνή μαρμαρυγή τέσ-σερεις οικογένειες είχαν χάσει τον ύπνο τους Το ένα από

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

αυτά ήταν το συγκεκριμένο διώροφο Σrsquo ένα από τα παρά-θυρα του πάνω ορόφου πίσω από την κεντητή κουρτίνατρεμόπαιζε η φλόγα λυχναριού Το κτίσμα βρισκόταν σε πε-ρίοπτη θέση στην άκρη της συνοικίας και δεν γειτόνευε μεάλλα γιrsquo αυτό και είχε γλυτώσει από τη μεγάλη πυρκαγιάτο καλοκαίρι του 1820

Την πόλη είχε κάψει ο διαβόητος Αλή Πασάς βεζίρης τότεστα Γιάννενα Φαίνεται ότι είχε λόγους να προβεί σε τέτοιαφρικαλέα πράξη Κατά τη διάρκεια της ηγεμονίας του υπήρ-ξε κοσμογονία στην πόλη Αυτός αναστύλωσε το παλιό Βυ-ζαντινό Κάστρο κι έχτισε τη μεγάλη τοξωτή πύλη με το οι-κόσημό του και δύο ανάγλυφα λιοντάρια πάνω στο τόξοΜέσα στο Κάστρο οικοδόμησε το περίλαμπρο σαράι τουανακαίνισε το Φετιχιέ Τζαμί και κατασκεύασε το ΣουφαρίΣαράι Διόρισε Ρωμιούς πρόκριτους σε σημαντικές θέσειςγια να τους έχει με το μέρος του ενίσχυσε τις μικροβιοτε-χνίες και το εμπόριο επέβαλε την ανεξιθρησκία και αποκα-τέστησε την τάξη και ασφάλεια των Γιαννιωτών καταστέλ-λοντας τη ληστεία και τους φόνους

Η Υψηλή Πύλη στην Κωνσταντινούπολη διέβλεψε ότι οΑλή Πασάς σκόπευε να ιδρύσει ένα δικό του ιδιότυπο κράτοςστα όρια της Χερσονήσου του Αίμου οπότε ο ΣουλτάνοςΜαχμούτ Β΄ τον κήρυξε αποστάτη και έδωσε εντολή στονΧουρσίτ Πασά να τον εξοντώσει Για να ελέγχει δήθεν τιςκινήσεις των πολιορκητικών σουλτανικών στρατευμάτων οΑλή Πασάς πυρπόλησε τα Γιάννενα με αποτέλεσμα να απο-τεφρωθεί η μισή πόλη ndash τα λαϊκόσπιτα στη συνοικία Κουρ-μανιό τα μικρά εμπορικά καταστήματα και οι οικογενειακέςβιοτεχνίες Ωστόσο δεν διέφυγε τον θάνατο Αποκεφαλίστηκεστο νησί της Λίμνης τον Ιανουάριο του 1822 λίγους μήνεςμετά το ξέσπασμα της Ελληνικής επανάστασης στη ΣτερεάΕλλάδα και στην Πελοπόννησο

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 10 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Δέκα χρόνια κύλησαν από την εξόντωση του Αλή ΠασάΣτο διάστημα αυτό τα Γιάννενα κυβερνήθηκαν από τρειςδιοικητές με τελευταίο τον Κιουταχή Το 1832 τη διοίκησηανέλαβε ο νεαρός Εμίν Πασάς γυιός του Κιουταχή αλλάαποδείχθηκε ανήμπορος να αποκαταστήσει την τάξη και τηνηρεμία στην πόλη

Ορισμένοι από τους Γιαννιώτες οικογενειάρχες οι πιοβαστηγμένοι οικονομικά έστειλαν τους γόνους τους στηνΚεντρική Ευρώπη και στη Βόρεια Ιταλία Νέοι ορίζοντες θrsquoανοίγονταν γιrsquo αυτούς τους νέους Θα μορφώνονταν στιςφημισμένες σχολές των μεγάλων κέντρων της Ευρώπης καιθα γνώριζαν προκοπή Στην επιστροφή τους θα έφερναν στιςτουρκοκρατούμενες περιοχές πνευματική και οικονομικήαναζωογόνηση

Οι πιο ριψοκίνδυνοι γονείς επέλεξαν τις ΠαραδουνάβιεςΗγεμονίες τη Βλαχία και τη Μολδαβία γιατί άπλωσαν εκείεμπορικό πλοκάμι και είχαν την οικονομική δυνατότητα ναεγγράψουν τα αρσενικά παιδιά τους στα σχολεία της πε-ριοχής που δεν βρισκόταν πλέον σε τουρκική αλλά σε ρω-σική κατοχή

Ένας από αυτούς τους παράτολμους γονείς ήταν ο νοι-κοκύρης του διώροφου σπιτιού με το φωτισμένο παράθυροστο πάνω δώμα του κτίσματος που ορθωνόταν σαν κυκλώ-πειο έκτρωμα μες στη νεφελώδη αξημέρωτη λες νύχτα Τοπαράθυρο ανήκε στο λιακωτό ndash έναν σιωπηλό οντά με τζάκιστον έναν τοίχο ξύλινη μεσάντρα για τα γιατάκια και τιςμπατανίες στον άλλο και ντιβάνια περιμετρικά Τρεις με-σόπορτες οδηγούσαν σε ισάριθμες κάμαρες ύπνου Στο κέ-ντρο του οντά ήταν ένας στρογγυλός χάλκινος σοφράς στο-λισμένος διαμετρικά με ένα στενόμακρο υφαντό κεντημένομε λουλούδια και πουλιά σε σταυροβελονιά από το επιδέξιοχέρι της νοικοκυράς Πάνω στον σοφρά πόζαραν με καμάρι

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 11 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

χρυσοποίκιλτα ασημικά ένα σκαλιστό θυμιατήρι και έναςσφυρήλατος ασημένιος δίσκος που περιείχε έξι ρακοπότηρασφηνωμένα σε βάσεις γύρω από ένα δοχείο για τσίπουρο μεκόκκινες και γαλάζιες χάντρες Πλάι στον δίσκο ήταν έναασημένιο καλαμάρι διακοσμημένο με λουλούδια το καπάκιτου μελανοδοχείου σε σχήμα οστράκου Από ένα ξύλινο ορι-ζόντιο δοκάρι της οροφής κρεμόταν με αλυσίδα ένα περί-τεχνο επάργυρο λαδολύχναρο Η φλόγα του λικνιζόταν πά-νω στα ασημικά και στον σοφρά και σκορπούσε γλυκέςαναλαμπές στους τοίχους και στο ξύλινο πάτωμα με τουφαντό κιλίμι Το άλλο άκρο της αλυσίδας ήταν δεμένο σrsquoένα καρφί στο ντουβάρι για την αυξομείωση του ύψους τουλυχναριού

Ο άνδρας βημάτιζε νευρικά κάτω από το φωτιστικό Φυ-σούσε και ξεφυσούσε Ήταν ολοφάνερο ότι δεν είχε κλείσειμάτι όλη τη νύχτα και την είχε βγάλει στο καθιστικό πατώ-ντας πέρα-δώθε σαν λιοντάρι σε κλουβί Πήγαινε διαμετρικάαπό το τζάκι ίσαμε το παράθυρο και πίσω Η σκιά του επι-μηκυνόταν πότε προς τη μια και πότε προς την άλλη μεριάαπό το αδιάκοπο πάνε-έλα Δεν φορούσε νυχτικό Ήταν ντυ-μένος σα να πήγαινε ταξίδι αλαργινό ndash πουκάμισο γιλέκομεϊντάνι πανταλόνι από άσπρο δίμιτο στερεωμένο στη μέσημε βυσσινί υφαντό ζωνάρι και στα πόδια μαύρα μυτερά δερ-μάτινα παπούτσια Είχε πατημένα τα τριάντα το ανάστημαμέτριο το σώμα λιγνό αλλά νευρώδες Τα χαρακτηριστικάτου ήταν αδρά το παχύ μουστάκι τσιγκελωτό τα γυάλιναορθάνοιχτα μάτια του είχαν το χρώμα του ανέφελου ουρα-νού Σε έντονη αντίθεση με τα γαλάζια μάτια τα μαλλιά τουήταν μαύρα κατσαρά γυάλιζαν από το ldquoμεδουλάριrdquo με τοοποίο ήταν αλειμμένα και δανείζονταν πορτοκαλί αποχρώ-σεις από τη φλόγα του λυχναριού Βάδιζε με το κεφάλι σκυ-φτό το ένα χέρι έπιανε τον καρπό του άλλου στο πίσω της

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 12 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μέσης τα ακροδάχτυλά του μαυρισμένα Ήταν αργυροχόοςμάστορας του ασημιού όλα τα αστραφτερά στολίδια του σο-φρά όπως και το κρεμαστό λυχνάρι ήταν δικά του παιδιά

Κοντοστάθηκε στο ξαφνικό τρίξιμο της μεσιανής μεσό-πορτας στο άνοιγμα της οποίας φάνηκε σκοτεινή φιγούραΈνα-δυο βήματα και η μαρμαρυγή αποκάλυψε έναν δεύτεροάνδρα με το ίδιο ανάστημα και παρόμοια χαρακτηριστικάΦαινόταν μεγαλύτερος Το μαύρο μουστάκι είχε μία ελαφράασημιά απόχρωση το ίδιο και μία δαχτυλιδένια τούφα τωνμαλλιών φευγάτη από την άκρη του φράγκικου καπέλουΑυτός ήταν πράγματι ντυμένος για ταξίδι Πάνω από τασκουτιά φορούσε ένα χοντρό μάλλινο πανωφόρι με μανίκιακεντημένα με χρυσό κορδόνι Η όψη του σε πλέρια αντίθεσημε του άλλου ήταν γαλήνια Απόθεσε στο πλάι έναν μπόγομε αλλαξιές για ταξίδι και δύο μάλλινες κάπες με κουκούλαμία μεγάλη και μία παιδική

Οι δύο άνδρες κοιτάχτηκαν επίμονα με νόημαlaquoΈτοιμος για το μακρύ ταξίδι αδελφέraquo ρώτησε ξέπνοα

ο νεότερος ο βασανιστής του σανιδένιου πατώματος με τοατέλειωτο σύρε κι έλα του

laquoΠανέτοιμοςraquo είπε ο άλλος χαμογελώντας και άνοιξε τοπανωφόρι για να δείξει τον εξοπλισμό του

Τα ρούχα του ήταν κράμα ανατολίτικης και φράγκικηςένδυσης το πουκάμισο βαμβακερό το φουλάρι γύρω απότον λαιμό φανταχτερό το γιλέκο εφαρμοστό το πανταλόνιστερεωμένο στη μέση με δερμάτινο σελάχι Στη δεξιά μεριάτου σελαχιού σε δυο θήκες είχε περασμένα ένα μικρό μα-χαίρι και μια ελαφρά καμπυλωμένη πιστόλα διακοσμημένημε αχιβάδες και δράκοντες Στη ζερβή μεριά είχε ένα αση-μένιο δοχείο λίπους για να λιπαίνει την πιστόλα και μία δερ-μάτινη μπαρουτοθήκη για να γεμίζει την κάννη της σε εν-δεχόμενη επίθεση από Τουρκαλβανούς ληστές σε κλεισούρες

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 13 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

κι επικίνδυνα διάσελα Πάνω στο γιλέκο λαμπύριζε μία χρυ-σή αλυσίδα σε διπλή σειρά υποδηλώνοντας την παρουσίαρολογιού σε αόρατη τσέπη

laquoΔεν σε βαραίνουν όλα αυτά ΔάμοraquolaquoΜπα Τα έχω συνηθίσει μετά από τόσα ταξίδια στη

Βλαχιάraquo Το μειδίαμά του έγινε πλατύτερο laquoΌσο φορτώ-νεις το γομάρι τόσο του καλαρέσειraquo Άξαφνα σοβαρεύτηκεlaquoΣαν πού να καρτερά το εμπόρευμα Λάμπροraquo

laquoΤούτη την ώρα πρέπει νά rsquoναι κάτω στην ακρολιμνιάαναμεσίς στις καλαμιέςraquo

laquoΕίναι σιγουρεμένοraquolaquoΤο φυλά ο παραγυιόςraquolaquoΚι αν του λάχει κατιτίraquo Τα χαρακτηριστικά του Δάμου

σκλήρυνανlaquoΣου τό rsquoπα εψές σου τό rsquoχω πει και τις προάλλες Ο

Νικολός δεν είναι πια παιδί Μεγάλωσε Είναι γερά δεμένοςκαι στο ζωνάρι του βρακοπανταλονιού του κρύβει σουβλερόμαχαίριraquo

Ο Νικολός πάμφτωχο χωριατόπαιδο καταγόταν από τοΖαγόρι Οι δικοί του μάζευαν καρύδια για να μην πεινά-σουν Ο πατέρας ήθελε να τον μπάσει στο σινάφι των αση-μιτζήδων και τον κατέβασε στα Γιάννενα Έπεσε στα πόδιατου Λάμπρου και τον ικέτευσε να πάρει τον γυιό του στοεργαστήριο να του μάθει την τέχνη Ο Νικολός αποδείχθηκεσκληρός δουλευτής Ταυτόχρονα με τη μαθητεία έκανε καιόλες τις χαμαλοδουλειές Έτρωγε από το φαΐ που έφτιαχνεη Ρήγκω η γυναίκα του Λάμπρου και κοιμόταν μέσα στοεργαστήριο πάνω σε αχυρένιο γιατάκι

Ο Δάμος κούνησε το κεφάλι πέρα δώθε σαν να αμφέ-βαλλε για τα καθησυχαστικά λόγια του αδελφού του laquoΕύ-χομαι να το βρούμε σώο όταν πάρουμε την κατηφόρα Ξύ-πνησαν τάχαμου η Ρήγκω και ο μικρόςraquo

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 14 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Ένα κρύο χέρι με δάχτυλα-παγοκρυστάλλους χούφτωσετην καρδιά του Λάμπρου Το μούτρο του κιτρίνισε laquoΣιγα-νοί ήχοι στον οντά μου λένε πως είναι κι οι δυο ξυπνητοίΆραγεhellipraquo

laquoΠάψε να δείχνεις ψυχοπλακωμένοςraquo είπε ψιθυριστάσε οργισμένο τόνο ο μεγάλος αδελφός laquoΘα σε δει ο Μα-νουήλ και θα πλαντάξει στο κλάμα Πρέπει να το χωνέψειςότι δεν κλέβω το παιδί σου μήτε το πάω στα ξένα να το μο-σχοπουλήσω Θα το οδηγήσω με ασφάλεια στο Μπουκορέ-στι για να σπουδάσει όπως έχετε αποφασίσει εσύ και η γυ-ναίκα σου Μη δυσκολεύεις λοιπόν τούτην την ώρα τουαποχωρισμούraquo

Ο Δάμος Ντρέτος ήταν μεγαλύτερος εφτά χρόνια από τοναδελφό του Λάμπρο Καταπώς φαίνεται η μάνα τους μπο-ρούσε να συλλάβει μόνο κάθε εφτά χρόνια και γιrsquo αυτόν τονλόγο μία τρίτη γκαστριά ήταν ανεπιθύμητη ίσως κι ανέφι-κτη μετά από τόσο μακρόχρονη αναμονή

Οι Ντρέτοι κατάγονταν από τους Καλαρρύτες χωριό γα-ντζωμένο στις δυτικές απόκρημνες πλαγιές της Πίνδου Οιγονείς των δύο αγοριών ήταν κτηνοτρόφοι Μετακινούσαν συ-νεχώς τα κοπάδια τους από τα θερινά βοσκοτόπια στα χει-μαδιά Περνούσαν πάνω από πέτρινα γεφύρια χειμάρρωνανάμεσα από καρυδιές και αγριοκερασιές και διέσχιζανεκτάσεις με βατομουριές και μαυραγκαθιές αντιμετωπίζονταςμε σθένος λύκους αγριόγατες και αρκούδες Άρμεγαν τα ζω-ντανά έφτιαχναν βούτυρο μυζήθρα και τυρί και τrsquo αντάλ-λασσαν με καλούδια χωριανών από άλλες περιοχές μεταφέ-ροντας τα προϊόντα με τrsquo αλογομούλαρα των αγωγιατών

Πολλοί από τους χωρικούς των Καλαρρυτών πούλησαντα ζωντανά τους για να φτιάξουν εργαστήρια αργυροχρυ-σοχοΐας στα κελάρια Ένας από αυτούς ήταν και ο αδελφόςτης μάνας των δύο αγοριών Έστησε το εργαστήρι στο κατώι

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 15 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

του σπιτιού του και βασάνιζε νυχθημερόν το ασήμι Ο Δάμοςκαι ο Λάμπρος δεκατέσσερα κι εφτά χρονών αντίστοιχακόλλησαν πλάι του και αντέγραφαν τις κινήσεις του Έμα-θαν να κατεργάζονται το αστραφτερό μέταλλο με σφυρί στοαμόνι και να φτιάχνουν φιλιγκράν τη συρματερή τεχνικήχρησιμοποιώντας πολύ λεπτά καλέμια τα ldquoσπιτσούνιαrdquoόπως τα έλεγαν στη γλώσσα του σιναφιού Εξελίχθηκαν σεκαλούς τεχνίτες και σύντομα αναζήτησαν την τύχη τους σταΓιάννενα όπου ρίζωσαν

Μετά από κάποια χρόνια ο Λάμπρος ερωτεύτηκε τηνόμορφη Ρήγκω κόρη του παραλή δερματεμπόρου Χρύσαν-θου Δελπέρη Ο Δάμος σαν μεγάλος αδελφός έπαιζε τονρόλο του κηδεμόνα στα Γιάννενα και ο μικρός τον πρόγκηξενα ζητήσει το χέρι της κοπέλας από τον πατέρα της για λο-γαριασμό του Όλα τακτοποιήθηκαν με τον καλύτερο τρόποκαι οι νεόνυμφοι έμειναν σε πέτρινο διώροφο σπίτι προικώοτης Ρήγκως στην άκρη της ελληνικής συνοικίας της πόληςΣτο κάτω πάτωμα στήθηκε το εργαστήριο όπου οι αδελφοίΝτρέτοι μεταποιούσαν την πρώτη ύλη που ερχόταν από τηΒρετανία Οι δουλειές της μικροεπιχείρησης πήγαιναν πρίμαπαρά το ότι ο Αλή Πασάς υπερασπιστής του σιναφιού τωναργυροχρυσοχόων δεν υπήρχε πια και οι διάδοχοι διοικητέςτου βιλαετιού δεν τον μιμήθηκαν Και επιπλέον ο Δάμος καιο Λάμπρος αποφάσισαν να ξανοιχτούν και να αυξήσουν τηνπαραγωγή επανδρώνοντας τη βιοτεχνία με δύο καλφάδεςκαι δύο τσιράκια ένα από τα τελευταία ο Νικολός

Η Ρήγκω ndashτο πραγματικό βαφτιστικό της όνομα ήταν Ει-ρήνηndash άργησε να κάνει παιδί γιατί είχε στενά γοφιά Πέρα-σαν χρόνια ώσπου να γεννήσει τον μικρό Μανουήλ κι αυτόμε πολύ κόπο και πόνο Η έμπειρη αλλά καταϊδρωμένη μα-μή έφτυσε αίμα ανάμεσα στα σκέλια της ετοιμόγεννης καιορκίστηκε νοερά να μην την ξεγεννήσει δεύτερη φορά όσα

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 16 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

γρόσια κι αν της έταζαν Παρrsquo όλη την ταλαιπωρία του τοπαιδί βγήκε αρτιμελές και έκλεισε τα έξι τα περασμένα Χρι-στούγεννα Μήτε ο Λάμπρος μήτε η Ρήγκω ήθελαν να γίνειο γυιός τους αργυροχρυσοχόος Είχαν άλλα όνειρα γιrsquo αυ-τόν Με μάτια οραματικά τον έβλεπαν να σπουδάζει στηΖωσιμαία Σχολή και να γίνεται επιφανής πολίτης

Αντίθετα με τον Λάμπρο ο Δάμος δεν παντρεύτηκε Ντα-ραβερίστηκε με πολλές γυναίκες στα Γιάννενα αλλά οι φή-μες έλεγαν πως θεωρούσε ότι καμμιά δεν ήταν ικανή νασταθεί νύφη πλάι του Σύμφωνα με μία εκδοχή ελεύθεροπουλί καταπώς ήταν δεν ήθελε να εγκλωβιστεί στα αυστη-ρά ηθικά πλαίσια και στις βαριές υποχρεώσεις ενός γάμουΥπήρχε βέβαια και άλλη εκδοχή ανυποψίαστη από τον κοινόνου καλά κρυμμένη σε σκιερή γωνιά του μυαλού του ΔάμουΑπό την άλλη μεριά από την αρχή της συνεργασίας του μετο μικρό αδελφό έδειξε ότι έχει έντονα ανεπτυγμένο τοεμπορικό δαιμόνιο άριστα συνδυασμένο με το ανήσυχοπνεύμα του Θιασώτης της παροιμίας ldquoμάθε τέχνη για ναζήσεις κι έμπορος για να κερδίσειςrdquo αποφάσισε όχι μόνο ναπροωθήσει τα προϊόντα τους σrsquo ολάκερη την Ήπειρο αλλάκαι να στραφεί σε διεθνείς αγορές ξεκινώντας από τις Πα-ραδουνάβιες Ηγεμονίες Ξενιτεύτηκε στο Βουκουρέστι Σεκεντρικό δρόμο της πόλης στη συνοικία Λιπσκάνι άνοιξεαργυροχρυσοχοείο και το τάιζε συνεχώς με ασημικά από τοεργαστήρι τους στα Γιάννενα

Όλοι οι αργυροχόοι έμποροι του Βουκουρεστίου είχανοργανωθεί σε σινάφι με σκοπό την αύξηση των κερδών τουςαπό τη διεξαγωγή του εμπορίου και την από κοινού αντι-μετώπιση του ανταγωνισμού και της έχθρας των αλλοδαπώνομολόγων τους Μολονότι η εξέγερση του 1821 έφερε μεγά-λη αναταραχή στις αγορές των Ηγεμονιών και πολλοί Ρωμιοίέμποροι επέστρεψαν εσπευσμένα στις πατρίδες τους ο Δά-

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 17 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μος άντεξε Για οκτώ ολόκληρα χρόνια πάλεψε σκληρά ναδιατηρήσει την ldquoεμπορική συντροφίαrdquo τους όπως την απο-καλούσαν στο Βουκουρέστι Ο αγώνας του ανταμείφθηκεμε τα ευνοϊκά μέτρα της Συνθήκης της Αδριανούπολης το1829 Τα μέτρα αυτά προέβλεπαν την απρόσκοπτη ανάπτυ-ξη των εμπορικών συναλλαγών στην Οθωμανική επικράτειαΑπό το Βουκουρέστι ο Δάμος κατάφερε να διεισδύσει καισε άλλες αγορές στο Ιάσιο στο Σιμπίου στο Μπρατσόφστην Πέστη στη Βιέννη στη Λειψία ακόμη και στη ΜόσχαΤο εμπόριο τον είχε αναγκάσει να μάθει λίγα γερμανικάουγγαρέζικα και ρωσικά Τη διαμετακόμιση των προϊόντωναπό τη Βλαχία στις μεγάλες αγορές της Ευρώπης την ανα-λάμβανε μόνος αφήνοντας στο πόδι του στο Βουκουρέστιέναν έμπιστο υπάλληλο τον Μάρκο Νέγρη απόγονο ξεπε-σμένου Φαναριώτη προύχοντα

Η παρουσία Φαναριωτών αρχόντων στη Βλαχία έχει τηναιτία της Πριν δύο αιώνες όταν το Οικουμενικό Πατριαρ-χείο εγκαταστάθηκε στον λόφο του Φαναριού στην Κων-σταντινούπολη ελληνικές αρχοντικές οικογένειες συγκε-ντρώθηκαν γύρω του Με το πέρασμα του χρόνου οσουλτάνος διόρισε επιφανείς Ρωμιούς Φαναριώτες σε ση-μαντικές θέσεις Ένας από αυτούς ο Αλέξανδρος Μαυρο-κορδάτος προορίστηκε για τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίεςκαι αναγορεύτηκε πρίγκιπας της Βλαχίας στη χασοφεγγα-ριά του δέκατου έβδομου αιώνα Στη νέα του θέση τον ακο-λούθησαν αρκετοί συμπατριώτες του Αλλά μετά το ξέσπα-σμα της Ελληνικής επανάστασης οι Φαναριώτες τηςΒλαχίας κυνηγήθηκαν και σφαγιάστηκαν από τους Οθωμα-νούς Όσοι επέζησαν καταστράφηκαν οικονομικά γιατί οινέοι ντόπιοι ηγεμόνες επέβαλαν τους δικούς τους οικονο-μικούς κανόνες Ένας από τους Φαναριώτες ήταν ο προ-προπάππος του Μάρκου Νέγρη

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 18 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Παραμονή του Αϊ-Γιώργη ο Δάμος ανέμιζε το χέρι τουστο Βουκουρέστι και όδευε για το βιλαέτι των ΙωαννίνωνΗ κάθοδος ήταν πολυήμερη εξουθενωτική γεμάτη απειλέςκαι κινδύνους Αλλά η αγκούσα του μεγάλου αδελφού υπε-ρείχε της κούρασης του ταξιδιού Γύριζε στα Γιάννεναφορτωμένος με τα κέρδη από τις εισπράξεις του εξαμήνουκαι παρά την προστασία των ανθρώπων του καραβανιούφοβόταν Όπως ο διάβολος αποφεύγει το λιβάνι έτσι κιεκείνος απεχθανόταν γύρω από τη μέση του ένα φορτωμέ-νο κεμέρι Θα ήταν κράχτης για τους αδίσταχτους ληστέςτου δρόμου Προτιμούσε να θηλυκώνει τους παράδες ndashλί-ρες γρόσια φιορίνια αυστριακά και ουγγρικά νομίσμα-ταndash σε αόρατες τσέπες του γιλέκου ή του πανωφοριού τουκαι σε μυστικές θήκες ραμμένες από έμπειρο μπαλωματήμέσα στις μπότες του Σε τορβά πάνω στο μουλάρι είχεκρυμμένα τυλιγμένα σε πανί δώρα για τη νύφη το ανίψικαι τον αδελφό του ndash μεταξωτά υφάσματα κρυστάλλινακαι πορσελάνινα αγγεία φράγκικα παιδικά ρούχα και μι-κρά ξύλινα παιχνίδια αλογάκια και στρατιωτάκια Στηνπρόσφατη επιστροφή του έφερε μία πορσελάνινη μαρκησίαγια τη Ρήγκω έναν ξύλινο περίτεχνα βαμμένο αυλικό τουπαλατιού των Αψβούργων για τον Μανουήλ και ένα εγ-γλέζικο ρολόι τσέπης μάρκας Ουόλθαμ με χρυσή αλυσίδαγια τον Λάμπρο

Συνεχί ζεται

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 19 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Στη μνήμη του αδελφού μου Πάνουπου έφυγε ξαφνικά

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Εκτός από τα ιστορικά πρόσωπα που κατrsquo ανά-γκην αναφέρονται οι χαρακτήρες και τα γεγο-νότα αυτού του βιβλίου ανήκουν στον χώρο τηςφαντασίας

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

ΓΙΑΝΝΕΝΑ 1832

Θέλω να καταραστώ τα τρία βιλαέτιατην Πόλη και τη Μπουγκντανιά και τη Βλαχιά αντάμα

που ξεγελούν τα νια παιδιά κι αλησμονούν τις μάνεςΔΗΜΟΤΙΚΟ

Παραμονή του Σταυρού αλλά ακόμη δεν ξημέρωσε λεςκαι η αυγή ήταν απρόθυμη να ξεμυτίσει Το καλοκαίρι

είχε ξεφτίσει και ο ουρανός ήταν γεμάτος σύννεφα η νύχταανάστερη και σκοτεινή σαν τον βορβορώδη βυθό της ΛίμνηςΤο φθινόπωρο παραμόνευε έξω από το διώροφο σπίτι καιέστελνε στις χαραμάδες της εξώπορτας τη μυρωδιά τωνπρώτων σάπιων φύλλων

Τα Γιάννενα κοιμόντουσαν Οι κάτοικοι της ελληνικήςσυνοικίας μολονότι ταράζονταν κατά διαστήματα από τονεφιάλτη του μισοφέγγαρου δεν πετάγονταν έξω από τα για-τάκια τους παρά έμεναν κουρνιασμένοι στην ldquoασφάλειαrdquoτης αγκαλιάς του Μορφέα Η Ήπειρος όπως και άλλες πε-ριοχές του βορρά η Θεσσαλία η Μακεδονία και αρκετά νη-σιά δεν είχαν την τύχη να περιέλθουν στην επικράτεια τουνεοσύστατου Ελληνικού κράτους και παρέμεναν υπόδουλεςστους Οθωμανούς

Ο τουρκομαχαλάς ήταν σκοτεινός το ίδιο και η εβραϊκήσυνοικία μες στο Κάστρο με εξαίρεση ορισμένα μισοφωτι-σμένα δημόσια κτίσματα ndash το Ασλάν Τζαμί το παλιό σαράιτου Πασά Καλούhellip Μες στη σκοτεινιά της ελληνικής συνοι-κίας τέσσερα σπίτια φωτίζονταν από αχνή μαρμαρυγή τέσ-σερεις οικογένειες είχαν χάσει τον ύπνο τους Το ένα από

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

αυτά ήταν το συγκεκριμένο διώροφο Σrsquo ένα από τα παρά-θυρα του πάνω ορόφου πίσω από την κεντητή κουρτίνατρεμόπαιζε η φλόγα λυχναριού Το κτίσμα βρισκόταν σε πε-ρίοπτη θέση στην άκρη της συνοικίας και δεν γειτόνευε μεάλλα γιrsquo αυτό και είχε γλυτώσει από τη μεγάλη πυρκαγιάτο καλοκαίρι του 1820

Την πόλη είχε κάψει ο διαβόητος Αλή Πασάς βεζίρης τότεστα Γιάννενα Φαίνεται ότι είχε λόγους να προβεί σε τέτοιαφρικαλέα πράξη Κατά τη διάρκεια της ηγεμονίας του υπήρ-ξε κοσμογονία στην πόλη Αυτός αναστύλωσε το παλιό Βυ-ζαντινό Κάστρο κι έχτισε τη μεγάλη τοξωτή πύλη με το οι-κόσημό του και δύο ανάγλυφα λιοντάρια πάνω στο τόξοΜέσα στο Κάστρο οικοδόμησε το περίλαμπρο σαράι τουανακαίνισε το Φετιχιέ Τζαμί και κατασκεύασε το ΣουφαρίΣαράι Διόρισε Ρωμιούς πρόκριτους σε σημαντικές θέσειςγια να τους έχει με το μέρος του ενίσχυσε τις μικροβιοτε-χνίες και το εμπόριο επέβαλε την ανεξιθρησκία και αποκα-τέστησε την τάξη και ασφάλεια των Γιαννιωτών καταστέλ-λοντας τη ληστεία και τους φόνους

Η Υψηλή Πύλη στην Κωνσταντινούπολη διέβλεψε ότι οΑλή Πασάς σκόπευε να ιδρύσει ένα δικό του ιδιότυπο κράτοςστα όρια της Χερσονήσου του Αίμου οπότε ο ΣουλτάνοςΜαχμούτ Β΄ τον κήρυξε αποστάτη και έδωσε εντολή στονΧουρσίτ Πασά να τον εξοντώσει Για να ελέγχει δήθεν τιςκινήσεις των πολιορκητικών σουλτανικών στρατευμάτων οΑλή Πασάς πυρπόλησε τα Γιάννενα με αποτέλεσμα να απο-τεφρωθεί η μισή πόλη ndash τα λαϊκόσπιτα στη συνοικία Κουρ-μανιό τα μικρά εμπορικά καταστήματα και οι οικογενειακέςβιοτεχνίες Ωστόσο δεν διέφυγε τον θάνατο Αποκεφαλίστηκεστο νησί της Λίμνης τον Ιανουάριο του 1822 λίγους μήνεςμετά το ξέσπασμα της Ελληνικής επανάστασης στη ΣτερεάΕλλάδα και στην Πελοπόννησο

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 10 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Δέκα χρόνια κύλησαν από την εξόντωση του Αλή ΠασάΣτο διάστημα αυτό τα Γιάννενα κυβερνήθηκαν από τρειςδιοικητές με τελευταίο τον Κιουταχή Το 1832 τη διοίκησηανέλαβε ο νεαρός Εμίν Πασάς γυιός του Κιουταχή αλλάαποδείχθηκε ανήμπορος να αποκαταστήσει την τάξη και τηνηρεμία στην πόλη

Ορισμένοι από τους Γιαννιώτες οικογενειάρχες οι πιοβαστηγμένοι οικονομικά έστειλαν τους γόνους τους στηνΚεντρική Ευρώπη και στη Βόρεια Ιταλία Νέοι ορίζοντες θrsquoανοίγονταν γιrsquo αυτούς τους νέους Θα μορφώνονταν στιςφημισμένες σχολές των μεγάλων κέντρων της Ευρώπης καιθα γνώριζαν προκοπή Στην επιστροφή τους θα έφερναν στιςτουρκοκρατούμενες περιοχές πνευματική και οικονομικήαναζωογόνηση

Οι πιο ριψοκίνδυνοι γονείς επέλεξαν τις ΠαραδουνάβιεςΗγεμονίες τη Βλαχία και τη Μολδαβία γιατί άπλωσαν εκείεμπορικό πλοκάμι και είχαν την οικονομική δυνατότητα ναεγγράψουν τα αρσενικά παιδιά τους στα σχολεία της πε-ριοχής που δεν βρισκόταν πλέον σε τουρκική αλλά σε ρω-σική κατοχή

Ένας από αυτούς τους παράτολμους γονείς ήταν ο νοι-κοκύρης του διώροφου σπιτιού με το φωτισμένο παράθυροστο πάνω δώμα του κτίσματος που ορθωνόταν σαν κυκλώ-πειο έκτρωμα μες στη νεφελώδη αξημέρωτη λες νύχτα Τοπαράθυρο ανήκε στο λιακωτό ndash έναν σιωπηλό οντά με τζάκιστον έναν τοίχο ξύλινη μεσάντρα για τα γιατάκια και τιςμπατανίες στον άλλο και ντιβάνια περιμετρικά Τρεις με-σόπορτες οδηγούσαν σε ισάριθμες κάμαρες ύπνου Στο κέ-ντρο του οντά ήταν ένας στρογγυλός χάλκινος σοφράς στο-λισμένος διαμετρικά με ένα στενόμακρο υφαντό κεντημένομε λουλούδια και πουλιά σε σταυροβελονιά από το επιδέξιοχέρι της νοικοκυράς Πάνω στον σοφρά πόζαραν με καμάρι

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 11 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

χρυσοποίκιλτα ασημικά ένα σκαλιστό θυμιατήρι και έναςσφυρήλατος ασημένιος δίσκος που περιείχε έξι ρακοπότηρασφηνωμένα σε βάσεις γύρω από ένα δοχείο για τσίπουρο μεκόκκινες και γαλάζιες χάντρες Πλάι στον δίσκο ήταν έναασημένιο καλαμάρι διακοσμημένο με λουλούδια το καπάκιτου μελανοδοχείου σε σχήμα οστράκου Από ένα ξύλινο ορι-ζόντιο δοκάρι της οροφής κρεμόταν με αλυσίδα ένα περί-τεχνο επάργυρο λαδολύχναρο Η φλόγα του λικνιζόταν πά-νω στα ασημικά και στον σοφρά και σκορπούσε γλυκέςαναλαμπές στους τοίχους και στο ξύλινο πάτωμα με τουφαντό κιλίμι Το άλλο άκρο της αλυσίδας ήταν δεμένο σrsquoένα καρφί στο ντουβάρι για την αυξομείωση του ύψους τουλυχναριού

Ο άνδρας βημάτιζε νευρικά κάτω από το φωτιστικό Φυ-σούσε και ξεφυσούσε Ήταν ολοφάνερο ότι δεν είχε κλείσειμάτι όλη τη νύχτα και την είχε βγάλει στο καθιστικό πατώ-ντας πέρα-δώθε σαν λιοντάρι σε κλουβί Πήγαινε διαμετρικάαπό το τζάκι ίσαμε το παράθυρο και πίσω Η σκιά του επι-μηκυνόταν πότε προς τη μια και πότε προς την άλλη μεριάαπό το αδιάκοπο πάνε-έλα Δεν φορούσε νυχτικό Ήταν ντυ-μένος σα να πήγαινε ταξίδι αλαργινό ndash πουκάμισο γιλέκομεϊντάνι πανταλόνι από άσπρο δίμιτο στερεωμένο στη μέσημε βυσσινί υφαντό ζωνάρι και στα πόδια μαύρα μυτερά δερ-μάτινα παπούτσια Είχε πατημένα τα τριάντα το ανάστημαμέτριο το σώμα λιγνό αλλά νευρώδες Τα χαρακτηριστικάτου ήταν αδρά το παχύ μουστάκι τσιγκελωτό τα γυάλιναορθάνοιχτα μάτια του είχαν το χρώμα του ανέφελου ουρα-νού Σε έντονη αντίθεση με τα γαλάζια μάτια τα μαλλιά τουήταν μαύρα κατσαρά γυάλιζαν από το ldquoμεδουλάριrdquo με τοοποίο ήταν αλειμμένα και δανείζονταν πορτοκαλί αποχρώ-σεις από τη φλόγα του λυχναριού Βάδιζε με το κεφάλι σκυ-φτό το ένα χέρι έπιανε τον καρπό του άλλου στο πίσω της

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 12 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μέσης τα ακροδάχτυλά του μαυρισμένα Ήταν αργυροχόοςμάστορας του ασημιού όλα τα αστραφτερά στολίδια του σο-φρά όπως και το κρεμαστό λυχνάρι ήταν δικά του παιδιά

Κοντοστάθηκε στο ξαφνικό τρίξιμο της μεσιανής μεσό-πορτας στο άνοιγμα της οποίας φάνηκε σκοτεινή φιγούραΈνα-δυο βήματα και η μαρμαρυγή αποκάλυψε έναν δεύτεροάνδρα με το ίδιο ανάστημα και παρόμοια χαρακτηριστικάΦαινόταν μεγαλύτερος Το μαύρο μουστάκι είχε μία ελαφράασημιά απόχρωση το ίδιο και μία δαχτυλιδένια τούφα τωνμαλλιών φευγάτη από την άκρη του φράγκικου καπέλουΑυτός ήταν πράγματι ντυμένος για ταξίδι Πάνω από τασκουτιά φορούσε ένα χοντρό μάλλινο πανωφόρι με μανίκιακεντημένα με χρυσό κορδόνι Η όψη του σε πλέρια αντίθεσημε του άλλου ήταν γαλήνια Απόθεσε στο πλάι έναν μπόγομε αλλαξιές για ταξίδι και δύο μάλλινες κάπες με κουκούλαμία μεγάλη και μία παιδική

Οι δύο άνδρες κοιτάχτηκαν επίμονα με νόημαlaquoΈτοιμος για το μακρύ ταξίδι αδελφέraquo ρώτησε ξέπνοα

ο νεότερος ο βασανιστής του σανιδένιου πατώματος με τοατέλειωτο σύρε κι έλα του

laquoΠανέτοιμοςraquo είπε ο άλλος χαμογελώντας και άνοιξε τοπανωφόρι για να δείξει τον εξοπλισμό του

Τα ρούχα του ήταν κράμα ανατολίτικης και φράγκικηςένδυσης το πουκάμισο βαμβακερό το φουλάρι γύρω απότον λαιμό φανταχτερό το γιλέκο εφαρμοστό το πανταλόνιστερεωμένο στη μέση με δερμάτινο σελάχι Στη δεξιά μεριάτου σελαχιού σε δυο θήκες είχε περασμένα ένα μικρό μα-χαίρι και μια ελαφρά καμπυλωμένη πιστόλα διακοσμημένημε αχιβάδες και δράκοντες Στη ζερβή μεριά είχε ένα αση-μένιο δοχείο λίπους για να λιπαίνει την πιστόλα και μία δερ-μάτινη μπαρουτοθήκη για να γεμίζει την κάννη της σε εν-δεχόμενη επίθεση από Τουρκαλβανούς ληστές σε κλεισούρες

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 13 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

κι επικίνδυνα διάσελα Πάνω στο γιλέκο λαμπύριζε μία χρυ-σή αλυσίδα σε διπλή σειρά υποδηλώνοντας την παρουσίαρολογιού σε αόρατη τσέπη

laquoΔεν σε βαραίνουν όλα αυτά ΔάμοraquolaquoΜπα Τα έχω συνηθίσει μετά από τόσα ταξίδια στη

Βλαχιάraquo Το μειδίαμά του έγινε πλατύτερο laquoΌσο φορτώ-νεις το γομάρι τόσο του καλαρέσειraquo Άξαφνα σοβαρεύτηκεlaquoΣαν πού να καρτερά το εμπόρευμα Λάμπροraquo

laquoΤούτη την ώρα πρέπει νά rsquoναι κάτω στην ακρολιμνιάαναμεσίς στις καλαμιέςraquo

laquoΕίναι σιγουρεμένοraquolaquoΤο φυλά ο παραγυιόςraquolaquoΚι αν του λάχει κατιτίraquo Τα χαρακτηριστικά του Δάμου

σκλήρυνανlaquoΣου τό rsquoπα εψές σου τό rsquoχω πει και τις προάλλες Ο

Νικολός δεν είναι πια παιδί Μεγάλωσε Είναι γερά δεμένοςκαι στο ζωνάρι του βρακοπανταλονιού του κρύβει σουβλερόμαχαίριraquo

Ο Νικολός πάμφτωχο χωριατόπαιδο καταγόταν από τοΖαγόρι Οι δικοί του μάζευαν καρύδια για να μην πεινά-σουν Ο πατέρας ήθελε να τον μπάσει στο σινάφι των αση-μιτζήδων και τον κατέβασε στα Γιάννενα Έπεσε στα πόδιατου Λάμπρου και τον ικέτευσε να πάρει τον γυιό του στοεργαστήριο να του μάθει την τέχνη Ο Νικολός αποδείχθηκεσκληρός δουλευτής Ταυτόχρονα με τη μαθητεία έκανε καιόλες τις χαμαλοδουλειές Έτρωγε από το φαΐ που έφτιαχνεη Ρήγκω η γυναίκα του Λάμπρου και κοιμόταν μέσα στοεργαστήριο πάνω σε αχυρένιο γιατάκι

Ο Δάμος κούνησε το κεφάλι πέρα δώθε σαν να αμφέ-βαλλε για τα καθησυχαστικά λόγια του αδελφού του laquoΕύ-χομαι να το βρούμε σώο όταν πάρουμε την κατηφόρα Ξύ-πνησαν τάχαμου η Ρήγκω και ο μικρόςraquo

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 14 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Ένα κρύο χέρι με δάχτυλα-παγοκρυστάλλους χούφτωσετην καρδιά του Λάμπρου Το μούτρο του κιτρίνισε laquoΣιγα-νοί ήχοι στον οντά μου λένε πως είναι κι οι δυο ξυπνητοίΆραγεhellipraquo

laquoΠάψε να δείχνεις ψυχοπλακωμένοςraquo είπε ψιθυριστάσε οργισμένο τόνο ο μεγάλος αδελφός laquoΘα σε δει ο Μα-νουήλ και θα πλαντάξει στο κλάμα Πρέπει να το χωνέψειςότι δεν κλέβω το παιδί σου μήτε το πάω στα ξένα να το μο-σχοπουλήσω Θα το οδηγήσω με ασφάλεια στο Μπουκορέ-στι για να σπουδάσει όπως έχετε αποφασίσει εσύ και η γυ-ναίκα σου Μη δυσκολεύεις λοιπόν τούτην την ώρα τουαποχωρισμούraquo

Ο Δάμος Ντρέτος ήταν μεγαλύτερος εφτά χρόνια από τοναδελφό του Λάμπρο Καταπώς φαίνεται η μάνα τους μπο-ρούσε να συλλάβει μόνο κάθε εφτά χρόνια και γιrsquo αυτόν τονλόγο μία τρίτη γκαστριά ήταν ανεπιθύμητη ίσως κι ανέφι-κτη μετά από τόσο μακρόχρονη αναμονή

Οι Ντρέτοι κατάγονταν από τους Καλαρρύτες χωριό γα-ντζωμένο στις δυτικές απόκρημνες πλαγιές της Πίνδου Οιγονείς των δύο αγοριών ήταν κτηνοτρόφοι Μετακινούσαν συ-νεχώς τα κοπάδια τους από τα θερινά βοσκοτόπια στα χει-μαδιά Περνούσαν πάνω από πέτρινα γεφύρια χειμάρρωνανάμεσα από καρυδιές και αγριοκερασιές και διέσχιζανεκτάσεις με βατομουριές και μαυραγκαθιές αντιμετωπίζονταςμε σθένος λύκους αγριόγατες και αρκούδες Άρμεγαν τα ζω-ντανά έφτιαχναν βούτυρο μυζήθρα και τυρί και τrsquo αντάλ-λασσαν με καλούδια χωριανών από άλλες περιοχές μεταφέ-ροντας τα προϊόντα με τrsquo αλογομούλαρα των αγωγιατών

Πολλοί από τους χωρικούς των Καλαρρυτών πούλησαντα ζωντανά τους για να φτιάξουν εργαστήρια αργυροχρυ-σοχοΐας στα κελάρια Ένας από αυτούς ήταν και ο αδελφόςτης μάνας των δύο αγοριών Έστησε το εργαστήρι στο κατώι

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 15 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

του σπιτιού του και βασάνιζε νυχθημερόν το ασήμι Ο Δάμοςκαι ο Λάμπρος δεκατέσσερα κι εφτά χρονών αντίστοιχακόλλησαν πλάι του και αντέγραφαν τις κινήσεις του Έμα-θαν να κατεργάζονται το αστραφτερό μέταλλο με σφυρί στοαμόνι και να φτιάχνουν φιλιγκράν τη συρματερή τεχνικήχρησιμοποιώντας πολύ λεπτά καλέμια τα ldquoσπιτσούνιαrdquoόπως τα έλεγαν στη γλώσσα του σιναφιού Εξελίχθηκαν σεκαλούς τεχνίτες και σύντομα αναζήτησαν την τύχη τους σταΓιάννενα όπου ρίζωσαν

Μετά από κάποια χρόνια ο Λάμπρος ερωτεύτηκε τηνόμορφη Ρήγκω κόρη του παραλή δερματεμπόρου Χρύσαν-θου Δελπέρη Ο Δάμος σαν μεγάλος αδελφός έπαιζε τονρόλο του κηδεμόνα στα Γιάννενα και ο μικρός τον πρόγκηξενα ζητήσει το χέρι της κοπέλας από τον πατέρα της για λο-γαριασμό του Όλα τακτοποιήθηκαν με τον καλύτερο τρόποκαι οι νεόνυμφοι έμειναν σε πέτρινο διώροφο σπίτι προικώοτης Ρήγκως στην άκρη της ελληνικής συνοικίας της πόληςΣτο κάτω πάτωμα στήθηκε το εργαστήριο όπου οι αδελφοίΝτρέτοι μεταποιούσαν την πρώτη ύλη που ερχόταν από τηΒρετανία Οι δουλειές της μικροεπιχείρησης πήγαιναν πρίμαπαρά το ότι ο Αλή Πασάς υπερασπιστής του σιναφιού τωναργυροχρυσοχόων δεν υπήρχε πια και οι διάδοχοι διοικητέςτου βιλαετιού δεν τον μιμήθηκαν Και επιπλέον ο Δάμος καιο Λάμπρος αποφάσισαν να ξανοιχτούν και να αυξήσουν τηνπαραγωγή επανδρώνοντας τη βιοτεχνία με δύο καλφάδεςκαι δύο τσιράκια ένα από τα τελευταία ο Νικολός

Η Ρήγκω ndashτο πραγματικό βαφτιστικό της όνομα ήταν Ει-ρήνηndash άργησε να κάνει παιδί γιατί είχε στενά γοφιά Πέρα-σαν χρόνια ώσπου να γεννήσει τον μικρό Μανουήλ κι αυτόμε πολύ κόπο και πόνο Η έμπειρη αλλά καταϊδρωμένη μα-μή έφτυσε αίμα ανάμεσα στα σκέλια της ετοιμόγεννης καιορκίστηκε νοερά να μην την ξεγεννήσει δεύτερη φορά όσα

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 16 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

γρόσια κι αν της έταζαν Παρrsquo όλη την ταλαιπωρία του τοπαιδί βγήκε αρτιμελές και έκλεισε τα έξι τα περασμένα Χρι-στούγεννα Μήτε ο Λάμπρος μήτε η Ρήγκω ήθελαν να γίνειο γυιός τους αργυροχρυσοχόος Είχαν άλλα όνειρα γιrsquo αυ-τόν Με μάτια οραματικά τον έβλεπαν να σπουδάζει στηΖωσιμαία Σχολή και να γίνεται επιφανής πολίτης

Αντίθετα με τον Λάμπρο ο Δάμος δεν παντρεύτηκε Ντα-ραβερίστηκε με πολλές γυναίκες στα Γιάννενα αλλά οι φή-μες έλεγαν πως θεωρούσε ότι καμμιά δεν ήταν ικανή νασταθεί νύφη πλάι του Σύμφωνα με μία εκδοχή ελεύθεροπουλί καταπώς ήταν δεν ήθελε να εγκλωβιστεί στα αυστη-ρά ηθικά πλαίσια και στις βαριές υποχρεώσεις ενός γάμουΥπήρχε βέβαια και άλλη εκδοχή ανυποψίαστη από τον κοινόνου καλά κρυμμένη σε σκιερή γωνιά του μυαλού του ΔάμουΑπό την άλλη μεριά από την αρχή της συνεργασίας του μετο μικρό αδελφό έδειξε ότι έχει έντονα ανεπτυγμένο τοεμπορικό δαιμόνιο άριστα συνδυασμένο με το ανήσυχοπνεύμα του Θιασώτης της παροιμίας ldquoμάθε τέχνη για ναζήσεις κι έμπορος για να κερδίσειςrdquo αποφάσισε όχι μόνο ναπροωθήσει τα προϊόντα τους σrsquo ολάκερη την Ήπειρο αλλάκαι να στραφεί σε διεθνείς αγορές ξεκινώντας από τις Πα-ραδουνάβιες Ηγεμονίες Ξενιτεύτηκε στο Βουκουρέστι Σεκεντρικό δρόμο της πόλης στη συνοικία Λιπσκάνι άνοιξεαργυροχρυσοχοείο και το τάιζε συνεχώς με ασημικά από τοεργαστήρι τους στα Γιάννενα

Όλοι οι αργυροχόοι έμποροι του Βουκουρεστίου είχανοργανωθεί σε σινάφι με σκοπό την αύξηση των κερδών τουςαπό τη διεξαγωγή του εμπορίου και την από κοινού αντι-μετώπιση του ανταγωνισμού και της έχθρας των αλλοδαπώνομολόγων τους Μολονότι η εξέγερση του 1821 έφερε μεγά-λη αναταραχή στις αγορές των Ηγεμονιών και πολλοί Ρωμιοίέμποροι επέστρεψαν εσπευσμένα στις πατρίδες τους ο Δά-

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 17 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μος άντεξε Για οκτώ ολόκληρα χρόνια πάλεψε σκληρά ναδιατηρήσει την ldquoεμπορική συντροφίαrdquo τους όπως την απο-καλούσαν στο Βουκουρέστι Ο αγώνας του ανταμείφθηκεμε τα ευνοϊκά μέτρα της Συνθήκης της Αδριανούπολης το1829 Τα μέτρα αυτά προέβλεπαν την απρόσκοπτη ανάπτυ-ξη των εμπορικών συναλλαγών στην Οθωμανική επικράτειαΑπό το Βουκουρέστι ο Δάμος κατάφερε να διεισδύσει καισε άλλες αγορές στο Ιάσιο στο Σιμπίου στο Μπρατσόφστην Πέστη στη Βιέννη στη Λειψία ακόμη και στη ΜόσχαΤο εμπόριο τον είχε αναγκάσει να μάθει λίγα γερμανικάουγγαρέζικα και ρωσικά Τη διαμετακόμιση των προϊόντωναπό τη Βλαχία στις μεγάλες αγορές της Ευρώπης την ανα-λάμβανε μόνος αφήνοντας στο πόδι του στο Βουκουρέστιέναν έμπιστο υπάλληλο τον Μάρκο Νέγρη απόγονο ξεπε-σμένου Φαναριώτη προύχοντα

Η παρουσία Φαναριωτών αρχόντων στη Βλαχία έχει τηναιτία της Πριν δύο αιώνες όταν το Οικουμενικό Πατριαρ-χείο εγκαταστάθηκε στον λόφο του Φαναριού στην Κων-σταντινούπολη ελληνικές αρχοντικές οικογένειες συγκε-ντρώθηκαν γύρω του Με το πέρασμα του χρόνου οσουλτάνος διόρισε επιφανείς Ρωμιούς Φαναριώτες σε ση-μαντικές θέσεις Ένας από αυτούς ο Αλέξανδρος Μαυρο-κορδάτος προορίστηκε για τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίεςκαι αναγορεύτηκε πρίγκιπας της Βλαχίας στη χασοφεγγα-ριά του δέκατου έβδομου αιώνα Στη νέα του θέση τον ακο-λούθησαν αρκετοί συμπατριώτες του Αλλά μετά το ξέσπα-σμα της Ελληνικής επανάστασης οι Φαναριώτες τηςΒλαχίας κυνηγήθηκαν και σφαγιάστηκαν από τους Οθωμα-νούς Όσοι επέζησαν καταστράφηκαν οικονομικά γιατί οινέοι ντόπιοι ηγεμόνες επέβαλαν τους δικούς τους οικονο-μικούς κανόνες Ένας από τους Φαναριώτες ήταν ο προ-προπάππος του Μάρκου Νέγρη

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 18 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Παραμονή του Αϊ-Γιώργη ο Δάμος ανέμιζε το χέρι τουστο Βουκουρέστι και όδευε για το βιλαέτι των ΙωαννίνωνΗ κάθοδος ήταν πολυήμερη εξουθενωτική γεμάτη απειλέςκαι κινδύνους Αλλά η αγκούσα του μεγάλου αδελφού υπε-ρείχε της κούρασης του ταξιδιού Γύριζε στα Γιάννεναφορτωμένος με τα κέρδη από τις εισπράξεις του εξαμήνουκαι παρά την προστασία των ανθρώπων του καραβανιούφοβόταν Όπως ο διάβολος αποφεύγει το λιβάνι έτσι κιεκείνος απεχθανόταν γύρω από τη μέση του ένα φορτωμέ-νο κεμέρι Θα ήταν κράχτης για τους αδίσταχτους ληστέςτου δρόμου Προτιμούσε να θηλυκώνει τους παράδες ndashλί-ρες γρόσια φιορίνια αυστριακά και ουγγρικά νομίσμα-ταndash σε αόρατες τσέπες του γιλέκου ή του πανωφοριού τουκαι σε μυστικές θήκες ραμμένες από έμπειρο μπαλωματήμέσα στις μπότες του Σε τορβά πάνω στο μουλάρι είχεκρυμμένα τυλιγμένα σε πανί δώρα για τη νύφη το ανίψικαι τον αδελφό του ndash μεταξωτά υφάσματα κρυστάλλινακαι πορσελάνινα αγγεία φράγκικα παιδικά ρούχα και μι-κρά ξύλινα παιχνίδια αλογάκια και στρατιωτάκια Στηνπρόσφατη επιστροφή του έφερε μία πορσελάνινη μαρκησίαγια τη Ρήγκω έναν ξύλινο περίτεχνα βαμμένο αυλικό τουπαλατιού των Αψβούργων για τον Μανουήλ και ένα εγ-γλέζικο ρολόι τσέπης μάρκας Ουόλθαμ με χρυσή αλυσίδαγια τον Λάμπρο

Συνεχί ζεται

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 19 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Στη μνήμη του αδελφού μου Πάνουπου έφυγε ξαφνικά

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Εκτός από τα ιστορικά πρόσωπα που κατrsquo ανά-γκην αναφέρονται οι χαρακτήρες και τα γεγο-νότα αυτού του βιβλίου ανήκουν στον χώρο τηςφαντασίας

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

ΓΙΑΝΝΕΝΑ 1832

Θέλω να καταραστώ τα τρία βιλαέτιατην Πόλη και τη Μπουγκντανιά και τη Βλαχιά αντάμα

που ξεγελούν τα νια παιδιά κι αλησμονούν τις μάνεςΔΗΜΟΤΙΚΟ

Παραμονή του Σταυρού αλλά ακόμη δεν ξημέρωσε λεςκαι η αυγή ήταν απρόθυμη να ξεμυτίσει Το καλοκαίρι

είχε ξεφτίσει και ο ουρανός ήταν γεμάτος σύννεφα η νύχταανάστερη και σκοτεινή σαν τον βορβορώδη βυθό της ΛίμνηςΤο φθινόπωρο παραμόνευε έξω από το διώροφο σπίτι καιέστελνε στις χαραμάδες της εξώπορτας τη μυρωδιά τωνπρώτων σάπιων φύλλων

Τα Γιάννενα κοιμόντουσαν Οι κάτοικοι της ελληνικήςσυνοικίας μολονότι ταράζονταν κατά διαστήματα από τονεφιάλτη του μισοφέγγαρου δεν πετάγονταν έξω από τα για-τάκια τους παρά έμεναν κουρνιασμένοι στην ldquoασφάλειαrdquoτης αγκαλιάς του Μορφέα Η Ήπειρος όπως και άλλες πε-ριοχές του βορρά η Θεσσαλία η Μακεδονία και αρκετά νη-σιά δεν είχαν την τύχη να περιέλθουν στην επικράτεια τουνεοσύστατου Ελληνικού κράτους και παρέμεναν υπόδουλεςστους Οθωμανούς

Ο τουρκομαχαλάς ήταν σκοτεινός το ίδιο και η εβραϊκήσυνοικία μες στο Κάστρο με εξαίρεση ορισμένα μισοφωτι-σμένα δημόσια κτίσματα ndash το Ασλάν Τζαμί το παλιό σαράιτου Πασά Καλούhellip Μες στη σκοτεινιά της ελληνικής συνοι-κίας τέσσερα σπίτια φωτίζονταν από αχνή μαρμαρυγή τέσ-σερεις οικογένειες είχαν χάσει τον ύπνο τους Το ένα από

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

αυτά ήταν το συγκεκριμένο διώροφο Σrsquo ένα από τα παρά-θυρα του πάνω ορόφου πίσω από την κεντητή κουρτίνατρεμόπαιζε η φλόγα λυχναριού Το κτίσμα βρισκόταν σε πε-ρίοπτη θέση στην άκρη της συνοικίας και δεν γειτόνευε μεάλλα γιrsquo αυτό και είχε γλυτώσει από τη μεγάλη πυρκαγιάτο καλοκαίρι του 1820

Την πόλη είχε κάψει ο διαβόητος Αλή Πασάς βεζίρης τότεστα Γιάννενα Φαίνεται ότι είχε λόγους να προβεί σε τέτοιαφρικαλέα πράξη Κατά τη διάρκεια της ηγεμονίας του υπήρ-ξε κοσμογονία στην πόλη Αυτός αναστύλωσε το παλιό Βυ-ζαντινό Κάστρο κι έχτισε τη μεγάλη τοξωτή πύλη με το οι-κόσημό του και δύο ανάγλυφα λιοντάρια πάνω στο τόξοΜέσα στο Κάστρο οικοδόμησε το περίλαμπρο σαράι τουανακαίνισε το Φετιχιέ Τζαμί και κατασκεύασε το ΣουφαρίΣαράι Διόρισε Ρωμιούς πρόκριτους σε σημαντικές θέσειςγια να τους έχει με το μέρος του ενίσχυσε τις μικροβιοτε-χνίες και το εμπόριο επέβαλε την ανεξιθρησκία και αποκα-τέστησε την τάξη και ασφάλεια των Γιαννιωτών καταστέλ-λοντας τη ληστεία και τους φόνους

Η Υψηλή Πύλη στην Κωνσταντινούπολη διέβλεψε ότι οΑλή Πασάς σκόπευε να ιδρύσει ένα δικό του ιδιότυπο κράτοςστα όρια της Χερσονήσου του Αίμου οπότε ο ΣουλτάνοςΜαχμούτ Β΄ τον κήρυξε αποστάτη και έδωσε εντολή στονΧουρσίτ Πασά να τον εξοντώσει Για να ελέγχει δήθεν τιςκινήσεις των πολιορκητικών σουλτανικών στρατευμάτων οΑλή Πασάς πυρπόλησε τα Γιάννενα με αποτέλεσμα να απο-τεφρωθεί η μισή πόλη ndash τα λαϊκόσπιτα στη συνοικία Κουρ-μανιό τα μικρά εμπορικά καταστήματα και οι οικογενειακέςβιοτεχνίες Ωστόσο δεν διέφυγε τον θάνατο Αποκεφαλίστηκεστο νησί της Λίμνης τον Ιανουάριο του 1822 λίγους μήνεςμετά το ξέσπασμα της Ελληνικής επανάστασης στη ΣτερεάΕλλάδα και στην Πελοπόννησο

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 10 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Δέκα χρόνια κύλησαν από την εξόντωση του Αλή ΠασάΣτο διάστημα αυτό τα Γιάννενα κυβερνήθηκαν από τρειςδιοικητές με τελευταίο τον Κιουταχή Το 1832 τη διοίκησηανέλαβε ο νεαρός Εμίν Πασάς γυιός του Κιουταχή αλλάαποδείχθηκε ανήμπορος να αποκαταστήσει την τάξη και τηνηρεμία στην πόλη

Ορισμένοι από τους Γιαννιώτες οικογενειάρχες οι πιοβαστηγμένοι οικονομικά έστειλαν τους γόνους τους στηνΚεντρική Ευρώπη και στη Βόρεια Ιταλία Νέοι ορίζοντες θrsquoανοίγονταν γιrsquo αυτούς τους νέους Θα μορφώνονταν στιςφημισμένες σχολές των μεγάλων κέντρων της Ευρώπης καιθα γνώριζαν προκοπή Στην επιστροφή τους θα έφερναν στιςτουρκοκρατούμενες περιοχές πνευματική και οικονομικήαναζωογόνηση

Οι πιο ριψοκίνδυνοι γονείς επέλεξαν τις ΠαραδουνάβιεςΗγεμονίες τη Βλαχία και τη Μολδαβία γιατί άπλωσαν εκείεμπορικό πλοκάμι και είχαν την οικονομική δυνατότητα ναεγγράψουν τα αρσενικά παιδιά τους στα σχολεία της πε-ριοχής που δεν βρισκόταν πλέον σε τουρκική αλλά σε ρω-σική κατοχή

Ένας από αυτούς τους παράτολμους γονείς ήταν ο νοι-κοκύρης του διώροφου σπιτιού με το φωτισμένο παράθυροστο πάνω δώμα του κτίσματος που ορθωνόταν σαν κυκλώ-πειο έκτρωμα μες στη νεφελώδη αξημέρωτη λες νύχτα Τοπαράθυρο ανήκε στο λιακωτό ndash έναν σιωπηλό οντά με τζάκιστον έναν τοίχο ξύλινη μεσάντρα για τα γιατάκια και τιςμπατανίες στον άλλο και ντιβάνια περιμετρικά Τρεις με-σόπορτες οδηγούσαν σε ισάριθμες κάμαρες ύπνου Στο κέ-ντρο του οντά ήταν ένας στρογγυλός χάλκινος σοφράς στο-λισμένος διαμετρικά με ένα στενόμακρο υφαντό κεντημένομε λουλούδια και πουλιά σε σταυροβελονιά από το επιδέξιοχέρι της νοικοκυράς Πάνω στον σοφρά πόζαραν με καμάρι

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 11 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

χρυσοποίκιλτα ασημικά ένα σκαλιστό θυμιατήρι και έναςσφυρήλατος ασημένιος δίσκος που περιείχε έξι ρακοπότηρασφηνωμένα σε βάσεις γύρω από ένα δοχείο για τσίπουρο μεκόκκινες και γαλάζιες χάντρες Πλάι στον δίσκο ήταν έναασημένιο καλαμάρι διακοσμημένο με λουλούδια το καπάκιτου μελανοδοχείου σε σχήμα οστράκου Από ένα ξύλινο ορι-ζόντιο δοκάρι της οροφής κρεμόταν με αλυσίδα ένα περί-τεχνο επάργυρο λαδολύχναρο Η φλόγα του λικνιζόταν πά-νω στα ασημικά και στον σοφρά και σκορπούσε γλυκέςαναλαμπές στους τοίχους και στο ξύλινο πάτωμα με τουφαντό κιλίμι Το άλλο άκρο της αλυσίδας ήταν δεμένο σrsquoένα καρφί στο ντουβάρι για την αυξομείωση του ύψους τουλυχναριού

Ο άνδρας βημάτιζε νευρικά κάτω από το φωτιστικό Φυ-σούσε και ξεφυσούσε Ήταν ολοφάνερο ότι δεν είχε κλείσειμάτι όλη τη νύχτα και την είχε βγάλει στο καθιστικό πατώ-ντας πέρα-δώθε σαν λιοντάρι σε κλουβί Πήγαινε διαμετρικάαπό το τζάκι ίσαμε το παράθυρο και πίσω Η σκιά του επι-μηκυνόταν πότε προς τη μια και πότε προς την άλλη μεριάαπό το αδιάκοπο πάνε-έλα Δεν φορούσε νυχτικό Ήταν ντυ-μένος σα να πήγαινε ταξίδι αλαργινό ndash πουκάμισο γιλέκομεϊντάνι πανταλόνι από άσπρο δίμιτο στερεωμένο στη μέσημε βυσσινί υφαντό ζωνάρι και στα πόδια μαύρα μυτερά δερ-μάτινα παπούτσια Είχε πατημένα τα τριάντα το ανάστημαμέτριο το σώμα λιγνό αλλά νευρώδες Τα χαρακτηριστικάτου ήταν αδρά το παχύ μουστάκι τσιγκελωτό τα γυάλιναορθάνοιχτα μάτια του είχαν το χρώμα του ανέφελου ουρα-νού Σε έντονη αντίθεση με τα γαλάζια μάτια τα μαλλιά τουήταν μαύρα κατσαρά γυάλιζαν από το ldquoμεδουλάριrdquo με τοοποίο ήταν αλειμμένα και δανείζονταν πορτοκαλί αποχρώ-σεις από τη φλόγα του λυχναριού Βάδιζε με το κεφάλι σκυ-φτό το ένα χέρι έπιανε τον καρπό του άλλου στο πίσω της

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 12 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μέσης τα ακροδάχτυλά του μαυρισμένα Ήταν αργυροχόοςμάστορας του ασημιού όλα τα αστραφτερά στολίδια του σο-φρά όπως και το κρεμαστό λυχνάρι ήταν δικά του παιδιά

Κοντοστάθηκε στο ξαφνικό τρίξιμο της μεσιανής μεσό-πορτας στο άνοιγμα της οποίας φάνηκε σκοτεινή φιγούραΈνα-δυο βήματα και η μαρμαρυγή αποκάλυψε έναν δεύτεροάνδρα με το ίδιο ανάστημα και παρόμοια χαρακτηριστικάΦαινόταν μεγαλύτερος Το μαύρο μουστάκι είχε μία ελαφράασημιά απόχρωση το ίδιο και μία δαχτυλιδένια τούφα τωνμαλλιών φευγάτη από την άκρη του φράγκικου καπέλουΑυτός ήταν πράγματι ντυμένος για ταξίδι Πάνω από τασκουτιά φορούσε ένα χοντρό μάλλινο πανωφόρι με μανίκιακεντημένα με χρυσό κορδόνι Η όψη του σε πλέρια αντίθεσημε του άλλου ήταν γαλήνια Απόθεσε στο πλάι έναν μπόγομε αλλαξιές για ταξίδι και δύο μάλλινες κάπες με κουκούλαμία μεγάλη και μία παιδική

Οι δύο άνδρες κοιτάχτηκαν επίμονα με νόημαlaquoΈτοιμος για το μακρύ ταξίδι αδελφέraquo ρώτησε ξέπνοα

ο νεότερος ο βασανιστής του σανιδένιου πατώματος με τοατέλειωτο σύρε κι έλα του

laquoΠανέτοιμοςraquo είπε ο άλλος χαμογελώντας και άνοιξε τοπανωφόρι για να δείξει τον εξοπλισμό του

Τα ρούχα του ήταν κράμα ανατολίτικης και φράγκικηςένδυσης το πουκάμισο βαμβακερό το φουλάρι γύρω απότον λαιμό φανταχτερό το γιλέκο εφαρμοστό το πανταλόνιστερεωμένο στη μέση με δερμάτινο σελάχι Στη δεξιά μεριάτου σελαχιού σε δυο θήκες είχε περασμένα ένα μικρό μα-χαίρι και μια ελαφρά καμπυλωμένη πιστόλα διακοσμημένημε αχιβάδες και δράκοντες Στη ζερβή μεριά είχε ένα αση-μένιο δοχείο λίπους για να λιπαίνει την πιστόλα και μία δερ-μάτινη μπαρουτοθήκη για να γεμίζει την κάννη της σε εν-δεχόμενη επίθεση από Τουρκαλβανούς ληστές σε κλεισούρες

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 13 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

κι επικίνδυνα διάσελα Πάνω στο γιλέκο λαμπύριζε μία χρυ-σή αλυσίδα σε διπλή σειρά υποδηλώνοντας την παρουσίαρολογιού σε αόρατη τσέπη

laquoΔεν σε βαραίνουν όλα αυτά ΔάμοraquolaquoΜπα Τα έχω συνηθίσει μετά από τόσα ταξίδια στη

Βλαχιάraquo Το μειδίαμά του έγινε πλατύτερο laquoΌσο φορτώ-νεις το γομάρι τόσο του καλαρέσειraquo Άξαφνα σοβαρεύτηκεlaquoΣαν πού να καρτερά το εμπόρευμα Λάμπροraquo

laquoΤούτη την ώρα πρέπει νά rsquoναι κάτω στην ακρολιμνιάαναμεσίς στις καλαμιέςraquo

laquoΕίναι σιγουρεμένοraquolaquoΤο φυλά ο παραγυιόςraquolaquoΚι αν του λάχει κατιτίraquo Τα χαρακτηριστικά του Δάμου

σκλήρυνανlaquoΣου τό rsquoπα εψές σου τό rsquoχω πει και τις προάλλες Ο

Νικολός δεν είναι πια παιδί Μεγάλωσε Είναι γερά δεμένοςκαι στο ζωνάρι του βρακοπανταλονιού του κρύβει σουβλερόμαχαίριraquo

Ο Νικολός πάμφτωχο χωριατόπαιδο καταγόταν από τοΖαγόρι Οι δικοί του μάζευαν καρύδια για να μην πεινά-σουν Ο πατέρας ήθελε να τον μπάσει στο σινάφι των αση-μιτζήδων και τον κατέβασε στα Γιάννενα Έπεσε στα πόδιατου Λάμπρου και τον ικέτευσε να πάρει τον γυιό του στοεργαστήριο να του μάθει την τέχνη Ο Νικολός αποδείχθηκεσκληρός δουλευτής Ταυτόχρονα με τη μαθητεία έκανε καιόλες τις χαμαλοδουλειές Έτρωγε από το φαΐ που έφτιαχνεη Ρήγκω η γυναίκα του Λάμπρου και κοιμόταν μέσα στοεργαστήριο πάνω σε αχυρένιο γιατάκι

Ο Δάμος κούνησε το κεφάλι πέρα δώθε σαν να αμφέ-βαλλε για τα καθησυχαστικά λόγια του αδελφού του laquoΕύ-χομαι να το βρούμε σώο όταν πάρουμε την κατηφόρα Ξύ-πνησαν τάχαμου η Ρήγκω και ο μικρόςraquo

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 14 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Ένα κρύο χέρι με δάχτυλα-παγοκρυστάλλους χούφτωσετην καρδιά του Λάμπρου Το μούτρο του κιτρίνισε laquoΣιγα-νοί ήχοι στον οντά μου λένε πως είναι κι οι δυο ξυπνητοίΆραγεhellipraquo

laquoΠάψε να δείχνεις ψυχοπλακωμένοςraquo είπε ψιθυριστάσε οργισμένο τόνο ο μεγάλος αδελφός laquoΘα σε δει ο Μα-νουήλ και θα πλαντάξει στο κλάμα Πρέπει να το χωνέψειςότι δεν κλέβω το παιδί σου μήτε το πάω στα ξένα να το μο-σχοπουλήσω Θα το οδηγήσω με ασφάλεια στο Μπουκορέ-στι για να σπουδάσει όπως έχετε αποφασίσει εσύ και η γυ-ναίκα σου Μη δυσκολεύεις λοιπόν τούτην την ώρα τουαποχωρισμούraquo

Ο Δάμος Ντρέτος ήταν μεγαλύτερος εφτά χρόνια από τοναδελφό του Λάμπρο Καταπώς φαίνεται η μάνα τους μπο-ρούσε να συλλάβει μόνο κάθε εφτά χρόνια και γιrsquo αυτόν τονλόγο μία τρίτη γκαστριά ήταν ανεπιθύμητη ίσως κι ανέφι-κτη μετά από τόσο μακρόχρονη αναμονή

Οι Ντρέτοι κατάγονταν από τους Καλαρρύτες χωριό γα-ντζωμένο στις δυτικές απόκρημνες πλαγιές της Πίνδου Οιγονείς των δύο αγοριών ήταν κτηνοτρόφοι Μετακινούσαν συ-νεχώς τα κοπάδια τους από τα θερινά βοσκοτόπια στα χει-μαδιά Περνούσαν πάνω από πέτρινα γεφύρια χειμάρρωνανάμεσα από καρυδιές και αγριοκερασιές και διέσχιζανεκτάσεις με βατομουριές και μαυραγκαθιές αντιμετωπίζονταςμε σθένος λύκους αγριόγατες και αρκούδες Άρμεγαν τα ζω-ντανά έφτιαχναν βούτυρο μυζήθρα και τυρί και τrsquo αντάλ-λασσαν με καλούδια χωριανών από άλλες περιοχές μεταφέ-ροντας τα προϊόντα με τrsquo αλογομούλαρα των αγωγιατών

Πολλοί από τους χωρικούς των Καλαρρυτών πούλησαντα ζωντανά τους για να φτιάξουν εργαστήρια αργυροχρυ-σοχοΐας στα κελάρια Ένας από αυτούς ήταν και ο αδελφόςτης μάνας των δύο αγοριών Έστησε το εργαστήρι στο κατώι

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 15 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

του σπιτιού του και βασάνιζε νυχθημερόν το ασήμι Ο Δάμοςκαι ο Λάμπρος δεκατέσσερα κι εφτά χρονών αντίστοιχακόλλησαν πλάι του και αντέγραφαν τις κινήσεις του Έμα-θαν να κατεργάζονται το αστραφτερό μέταλλο με σφυρί στοαμόνι και να φτιάχνουν φιλιγκράν τη συρματερή τεχνικήχρησιμοποιώντας πολύ λεπτά καλέμια τα ldquoσπιτσούνιαrdquoόπως τα έλεγαν στη γλώσσα του σιναφιού Εξελίχθηκαν σεκαλούς τεχνίτες και σύντομα αναζήτησαν την τύχη τους σταΓιάννενα όπου ρίζωσαν

Μετά από κάποια χρόνια ο Λάμπρος ερωτεύτηκε τηνόμορφη Ρήγκω κόρη του παραλή δερματεμπόρου Χρύσαν-θου Δελπέρη Ο Δάμος σαν μεγάλος αδελφός έπαιζε τονρόλο του κηδεμόνα στα Γιάννενα και ο μικρός τον πρόγκηξενα ζητήσει το χέρι της κοπέλας από τον πατέρα της για λο-γαριασμό του Όλα τακτοποιήθηκαν με τον καλύτερο τρόποκαι οι νεόνυμφοι έμειναν σε πέτρινο διώροφο σπίτι προικώοτης Ρήγκως στην άκρη της ελληνικής συνοικίας της πόληςΣτο κάτω πάτωμα στήθηκε το εργαστήριο όπου οι αδελφοίΝτρέτοι μεταποιούσαν την πρώτη ύλη που ερχόταν από τηΒρετανία Οι δουλειές της μικροεπιχείρησης πήγαιναν πρίμαπαρά το ότι ο Αλή Πασάς υπερασπιστής του σιναφιού τωναργυροχρυσοχόων δεν υπήρχε πια και οι διάδοχοι διοικητέςτου βιλαετιού δεν τον μιμήθηκαν Και επιπλέον ο Δάμος καιο Λάμπρος αποφάσισαν να ξανοιχτούν και να αυξήσουν τηνπαραγωγή επανδρώνοντας τη βιοτεχνία με δύο καλφάδεςκαι δύο τσιράκια ένα από τα τελευταία ο Νικολός

Η Ρήγκω ndashτο πραγματικό βαφτιστικό της όνομα ήταν Ει-ρήνηndash άργησε να κάνει παιδί γιατί είχε στενά γοφιά Πέρα-σαν χρόνια ώσπου να γεννήσει τον μικρό Μανουήλ κι αυτόμε πολύ κόπο και πόνο Η έμπειρη αλλά καταϊδρωμένη μα-μή έφτυσε αίμα ανάμεσα στα σκέλια της ετοιμόγεννης καιορκίστηκε νοερά να μην την ξεγεννήσει δεύτερη φορά όσα

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 16 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

γρόσια κι αν της έταζαν Παρrsquo όλη την ταλαιπωρία του τοπαιδί βγήκε αρτιμελές και έκλεισε τα έξι τα περασμένα Χρι-στούγεννα Μήτε ο Λάμπρος μήτε η Ρήγκω ήθελαν να γίνειο γυιός τους αργυροχρυσοχόος Είχαν άλλα όνειρα γιrsquo αυ-τόν Με μάτια οραματικά τον έβλεπαν να σπουδάζει στηΖωσιμαία Σχολή και να γίνεται επιφανής πολίτης

Αντίθετα με τον Λάμπρο ο Δάμος δεν παντρεύτηκε Ντα-ραβερίστηκε με πολλές γυναίκες στα Γιάννενα αλλά οι φή-μες έλεγαν πως θεωρούσε ότι καμμιά δεν ήταν ικανή νασταθεί νύφη πλάι του Σύμφωνα με μία εκδοχή ελεύθεροπουλί καταπώς ήταν δεν ήθελε να εγκλωβιστεί στα αυστη-ρά ηθικά πλαίσια και στις βαριές υποχρεώσεις ενός γάμουΥπήρχε βέβαια και άλλη εκδοχή ανυποψίαστη από τον κοινόνου καλά κρυμμένη σε σκιερή γωνιά του μυαλού του ΔάμουΑπό την άλλη μεριά από την αρχή της συνεργασίας του μετο μικρό αδελφό έδειξε ότι έχει έντονα ανεπτυγμένο τοεμπορικό δαιμόνιο άριστα συνδυασμένο με το ανήσυχοπνεύμα του Θιασώτης της παροιμίας ldquoμάθε τέχνη για ναζήσεις κι έμπορος για να κερδίσειςrdquo αποφάσισε όχι μόνο ναπροωθήσει τα προϊόντα τους σrsquo ολάκερη την Ήπειρο αλλάκαι να στραφεί σε διεθνείς αγορές ξεκινώντας από τις Πα-ραδουνάβιες Ηγεμονίες Ξενιτεύτηκε στο Βουκουρέστι Σεκεντρικό δρόμο της πόλης στη συνοικία Λιπσκάνι άνοιξεαργυροχρυσοχοείο και το τάιζε συνεχώς με ασημικά από τοεργαστήρι τους στα Γιάννενα

Όλοι οι αργυροχόοι έμποροι του Βουκουρεστίου είχανοργανωθεί σε σινάφι με σκοπό την αύξηση των κερδών τουςαπό τη διεξαγωγή του εμπορίου και την από κοινού αντι-μετώπιση του ανταγωνισμού και της έχθρας των αλλοδαπώνομολόγων τους Μολονότι η εξέγερση του 1821 έφερε μεγά-λη αναταραχή στις αγορές των Ηγεμονιών και πολλοί Ρωμιοίέμποροι επέστρεψαν εσπευσμένα στις πατρίδες τους ο Δά-

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 17 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μος άντεξε Για οκτώ ολόκληρα χρόνια πάλεψε σκληρά ναδιατηρήσει την ldquoεμπορική συντροφίαrdquo τους όπως την απο-καλούσαν στο Βουκουρέστι Ο αγώνας του ανταμείφθηκεμε τα ευνοϊκά μέτρα της Συνθήκης της Αδριανούπολης το1829 Τα μέτρα αυτά προέβλεπαν την απρόσκοπτη ανάπτυ-ξη των εμπορικών συναλλαγών στην Οθωμανική επικράτειαΑπό το Βουκουρέστι ο Δάμος κατάφερε να διεισδύσει καισε άλλες αγορές στο Ιάσιο στο Σιμπίου στο Μπρατσόφστην Πέστη στη Βιέννη στη Λειψία ακόμη και στη ΜόσχαΤο εμπόριο τον είχε αναγκάσει να μάθει λίγα γερμανικάουγγαρέζικα και ρωσικά Τη διαμετακόμιση των προϊόντωναπό τη Βλαχία στις μεγάλες αγορές της Ευρώπης την ανα-λάμβανε μόνος αφήνοντας στο πόδι του στο Βουκουρέστιέναν έμπιστο υπάλληλο τον Μάρκο Νέγρη απόγονο ξεπε-σμένου Φαναριώτη προύχοντα

Η παρουσία Φαναριωτών αρχόντων στη Βλαχία έχει τηναιτία της Πριν δύο αιώνες όταν το Οικουμενικό Πατριαρ-χείο εγκαταστάθηκε στον λόφο του Φαναριού στην Κων-σταντινούπολη ελληνικές αρχοντικές οικογένειες συγκε-ντρώθηκαν γύρω του Με το πέρασμα του χρόνου οσουλτάνος διόρισε επιφανείς Ρωμιούς Φαναριώτες σε ση-μαντικές θέσεις Ένας από αυτούς ο Αλέξανδρος Μαυρο-κορδάτος προορίστηκε για τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίεςκαι αναγορεύτηκε πρίγκιπας της Βλαχίας στη χασοφεγγα-ριά του δέκατου έβδομου αιώνα Στη νέα του θέση τον ακο-λούθησαν αρκετοί συμπατριώτες του Αλλά μετά το ξέσπα-σμα της Ελληνικής επανάστασης οι Φαναριώτες τηςΒλαχίας κυνηγήθηκαν και σφαγιάστηκαν από τους Οθωμα-νούς Όσοι επέζησαν καταστράφηκαν οικονομικά γιατί οινέοι ντόπιοι ηγεμόνες επέβαλαν τους δικούς τους οικονο-μικούς κανόνες Ένας από τους Φαναριώτες ήταν ο προ-προπάππος του Μάρκου Νέγρη

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 18 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Παραμονή του Αϊ-Γιώργη ο Δάμος ανέμιζε το χέρι τουστο Βουκουρέστι και όδευε για το βιλαέτι των ΙωαννίνωνΗ κάθοδος ήταν πολυήμερη εξουθενωτική γεμάτη απειλέςκαι κινδύνους Αλλά η αγκούσα του μεγάλου αδελφού υπε-ρείχε της κούρασης του ταξιδιού Γύριζε στα Γιάννεναφορτωμένος με τα κέρδη από τις εισπράξεις του εξαμήνουκαι παρά την προστασία των ανθρώπων του καραβανιούφοβόταν Όπως ο διάβολος αποφεύγει το λιβάνι έτσι κιεκείνος απεχθανόταν γύρω από τη μέση του ένα φορτωμέ-νο κεμέρι Θα ήταν κράχτης για τους αδίσταχτους ληστέςτου δρόμου Προτιμούσε να θηλυκώνει τους παράδες ndashλί-ρες γρόσια φιορίνια αυστριακά και ουγγρικά νομίσμα-ταndash σε αόρατες τσέπες του γιλέκου ή του πανωφοριού τουκαι σε μυστικές θήκες ραμμένες από έμπειρο μπαλωματήμέσα στις μπότες του Σε τορβά πάνω στο μουλάρι είχεκρυμμένα τυλιγμένα σε πανί δώρα για τη νύφη το ανίψικαι τον αδελφό του ndash μεταξωτά υφάσματα κρυστάλλινακαι πορσελάνινα αγγεία φράγκικα παιδικά ρούχα και μι-κρά ξύλινα παιχνίδια αλογάκια και στρατιωτάκια Στηνπρόσφατη επιστροφή του έφερε μία πορσελάνινη μαρκησίαγια τη Ρήγκω έναν ξύλινο περίτεχνα βαμμένο αυλικό τουπαλατιού των Αψβούργων για τον Μανουήλ και ένα εγ-γλέζικο ρολόι τσέπης μάρκας Ουόλθαμ με χρυσή αλυσίδαγια τον Λάμπρο

Συνεχί ζεται

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 19 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Εκτός από τα ιστορικά πρόσωπα που κατrsquo ανά-γκην αναφέρονται οι χαρακτήρες και τα γεγο-νότα αυτού του βιβλίου ανήκουν στον χώρο τηςφαντασίας

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

ΓΙΑΝΝΕΝΑ 1832

Θέλω να καταραστώ τα τρία βιλαέτιατην Πόλη και τη Μπουγκντανιά και τη Βλαχιά αντάμα

που ξεγελούν τα νια παιδιά κι αλησμονούν τις μάνεςΔΗΜΟΤΙΚΟ

Παραμονή του Σταυρού αλλά ακόμη δεν ξημέρωσε λεςκαι η αυγή ήταν απρόθυμη να ξεμυτίσει Το καλοκαίρι

είχε ξεφτίσει και ο ουρανός ήταν γεμάτος σύννεφα η νύχταανάστερη και σκοτεινή σαν τον βορβορώδη βυθό της ΛίμνηςΤο φθινόπωρο παραμόνευε έξω από το διώροφο σπίτι καιέστελνε στις χαραμάδες της εξώπορτας τη μυρωδιά τωνπρώτων σάπιων φύλλων

Τα Γιάννενα κοιμόντουσαν Οι κάτοικοι της ελληνικήςσυνοικίας μολονότι ταράζονταν κατά διαστήματα από τονεφιάλτη του μισοφέγγαρου δεν πετάγονταν έξω από τα για-τάκια τους παρά έμεναν κουρνιασμένοι στην ldquoασφάλειαrdquoτης αγκαλιάς του Μορφέα Η Ήπειρος όπως και άλλες πε-ριοχές του βορρά η Θεσσαλία η Μακεδονία και αρκετά νη-σιά δεν είχαν την τύχη να περιέλθουν στην επικράτεια τουνεοσύστατου Ελληνικού κράτους και παρέμεναν υπόδουλεςστους Οθωμανούς

Ο τουρκομαχαλάς ήταν σκοτεινός το ίδιο και η εβραϊκήσυνοικία μες στο Κάστρο με εξαίρεση ορισμένα μισοφωτι-σμένα δημόσια κτίσματα ndash το Ασλάν Τζαμί το παλιό σαράιτου Πασά Καλούhellip Μες στη σκοτεινιά της ελληνικής συνοι-κίας τέσσερα σπίτια φωτίζονταν από αχνή μαρμαρυγή τέσ-σερεις οικογένειες είχαν χάσει τον ύπνο τους Το ένα από

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

αυτά ήταν το συγκεκριμένο διώροφο Σrsquo ένα από τα παρά-θυρα του πάνω ορόφου πίσω από την κεντητή κουρτίνατρεμόπαιζε η φλόγα λυχναριού Το κτίσμα βρισκόταν σε πε-ρίοπτη θέση στην άκρη της συνοικίας και δεν γειτόνευε μεάλλα γιrsquo αυτό και είχε γλυτώσει από τη μεγάλη πυρκαγιάτο καλοκαίρι του 1820

Την πόλη είχε κάψει ο διαβόητος Αλή Πασάς βεζίρης τότεστα Γιάννενα Φαίνεται ότι είχε λόγους να προβεί σε τέτοιαφρικαλέα πράξη Κατά τη διάρκεια της ηγεμονίας του υπήρ-ξε κοσμογονία στην πόλη Αυτός αναστύλωσε το παλιό Βυ-ζαντινό Κάστρο κι έχτισε τη μεγάλη τοξωτή πύλη με το οι-κόσημό του και δύο ανάγλυφα λιοντάρια πάνω στο τόξοΜέσα στο Κάστρο οικοδόμησε το περίλαμπρο σαράι τουανακαίνισε το Φετιχιέ Τζαμί και κατασκεύασε το ΣουφαρίΣαράι Διόρισε Ρωμιούς πρόκριτους σε σημαντικές θέσειςγια να τους έχει με το μέρος του ενίσχυσε τις μικροβιοτε-χνίες και το εμπόριο επέβαλε την ανεξιθρησκία και αποκα-τέστησε την τάξη και ασφάλεια των Γιαννιωτών καταστέλ-λοντας τη ληστεία και τους φόνους

Η Υψηλή Πύλη στην Κωνσταντινούπολη διέβλεψε ότι οΑλή Πασάς σκόπευε να ιδρύσει ένα δικό του ιδιότυπο κράτοςστα όρια της Χερσονήσου του Αίμου οπότε ο ΣουλτάνοςΜαχμούτ Β΄ τον κήρυξε αποστάτη και έδωσε εντολή στονΧουρσίτ Πασά να τον εξοντώσει Για να ελέγχει δήθεν τιςκινήσεις των πολιορκητικών σουλτανικών στρατευμάτων οΑλή Πασάς πυρπόλησε τα Γιάννενα με αποτέλεσμα να απο-τεφρωθεί η μισή πόλη ndash τα λαϊκόσπιτα στη συνοικία Κουρ-μανιό τα μικρά εμπορικά καταστήματα και οι οικογενειακέςβιοτεχνίες Ωστόσο δεν διέφυγε τον θάνατο Αποκεφαλίστηκεστο νησί της Λίμνης τον Ιανουάριο του 1822 λίγους μήνεςμετά το ξέσπασμα της Ελληνικής επανάστασης στη ΣτερεάΕλλάδα και στην Πελοπόννησο

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 10 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Δέκα χρόνια κύλησαν από την εξόντωση του Αλή ΠασάΣτο διάστημα αυτό τα Γιάννενα κυβερνήθηκαν από τρειςδιοικητές με τελευταίο τον Κιουταχή Το 1832 τη διοίκησηανέλαβε ο νεαρός Εμίν Πασάς γυιός του Κιουταχή αλλάαποδείχθηκε ανήμπορος να αποκαταστήσει την τάξη και τηνηρεμία στην πόλη

Ορισμένοι από τους Γιαννιώτες οικογενειάρχες οι πιοβαστηγμένοι οικονομικά έστειλαν τους γόνους τους στηνΚεντρική Ευρώπη και στη Βόρεια Ιταλία Νέοι ορίζοντες θrsquoανοίγονταν γιrsquo αυτούς τους νέους Θα μορφώνονταν στιςφημισμένες σχολές των μεγάλων κέντρων της Ευρώπης καιθα γνώριζαν προκοπή Στην επιστροφή τους θα έφερναν στιςτουρκοκρατούμενες περιοχές πνευματική και οικονομικήαναζωογόνηση

Οι πιο ριψοκίνδυνοι γονείς επέλεξαν τις ΠαραδουνάβιεςΗγεμονίες τη Βλαχία και τη Μολδαβία γιατί άπλωσαν εκείεμπορικό πλοκάμι και είχαν την οικονομική δυνατότητα ναεγγράψουν τα αρσενικά παιδιά τους στα σχολεία της πε-ριοχής που δεν βρισκόταν πλέον σε τουρκική αλλά σε ρω-σική κατοχή

Ένας από αυτούς τους παράτολμους γονείς ήταν ο νοι-κοκύρης του διώροφου σπιτιού με το φωτισμένο παράθυροστο πάνω δώμα του κτίσματος που ορθωνόταν σαν κυκλώ-πειο έκτρωμα μες στη νεφελώδη αξημέρωτη λες νύχτα Τοπαράθυρο ανήκε στο λιακωτό ndash έναν σιωπηλό οντά με τζάκιστον έναν τοίχο ξύλινη μεσάντρα για τα γιατάκια και τιςμπατανίες στον άλλο και ντιβάνια περιμετρικά Τρεις με-σόπορτες οδηγούσαν σε ισάριθμες κάμαρες ύπνου Στο κέ-ντρο του οντά ήταν ένας στρογγυλός χάλκινος σοφράς στο-λισμένος διαμετρικά με ένα στενόμακρο υφαντό κεντημένομε λουλούδια και πουλιά σε σταυροβελονιά από το επιδέξιοχέρι της νοικοκυράς Πάνω στον σοφρά πόζαραν με καμάρι

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 11 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

χρυσοποίκιλτα ασημικά ένα σκαλιστό θυμιατήρι και έναςσφυρήλατος ασημένιος δίσκος που περιείχε έξι ρακοπότηρασφηνωμένα σε βάσεις γύρω από ένα δοχείο για τσίπουρο μεκόκκινες και γαλάζιες χάντρες Πλάι στον δίσκο ήταν έναασημένιο καλαμάρι διακοσμημένο με λουλούδια το καπάκιτου μελανοδοχείου σε σχήμα οστράκου Από ένα ξύλινο ορι-ζόντιο δοκάρι της οροφής κρεμόταν με αλυσίδα ένα περί-τεχνο επάργυρο λαδολύχναρο Η φλόγα του λικνιζόταν πά-νω στα ασημικά και στον σοφρά και σκορπούσε γλυκέςαναλαμπές στους τοίχους και στο ξύλινο πάτωμα με τουφαντό κιλίμι Το άλλο άκρο της αλυσίδας ήταν δεμένο σrsquoένα καρφί στο ντουβάρι για την αυξομείωση του ύψους τουλυχναριού

Ο άνδρας βημάτιζε νευρικά κάτω από το φωτιστικό Φυ-σούσε και ξεφυσούσε Ήταν ολοφάνερο ότι δεν είχε κλείσειμάτι όλη τη νύχτα και την είχε βγάλει στο καθιστικό πατώ-ντας πέρα-δώθε σαν λιοντάρι σε κλουβί Πήγαινε διαμετρικάαπό το τζάκι ίσαμε το παράθυρο και πίσω Η σκιά του επι-μηκυνόταν πότε προς τη μια και πότε προς την άλλη μεριάαπό το αδιάκοπο πάνε-έλα Δεν φορούσε νυχτικό Ήταν ντυ-μένος σα να πήγαινε ταξίδι αλαργινό ndash πουκάμισο γιλέκομεϊντάνι πανταλόνι από άσπρο δίμιτο στερεωμένο στη μέσημε βυσσινί υφαντό ζωνάρι και στα πόδια μαύρα μυτερά δερ-μάτινα παπούτσια Είχε πατημένα τα τριάντα το ανάστημαμέτριο το σώμα λιγνό αλλά νευρώδες Τα χαρακτηριστικάτου ήταν αδρά το παχύ μουστάκι τσιγκελωτό τα γυάλιναορθάνοιχτα μάτια του είχαν το χρώμα του ανέφελου ουρα-νού Σε έντονη αντίθεση με τα γαλάζια μάτια τα μαλλιά τουήταν μαύρα κατσαρά γυάλιζαν από το ldquoμεδουλάριrdquo με τοοποίο ήταν αλειμμένα και δανείζονταν πορτοκαλί αποχρώ-σεις από τη φλόγα του λυχναριού Βάδιζε με το κεφάλι σκυ-φτό το ένα χέρι έπιανε τον καρπό του άλλου στο πίσω της

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 12 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μέσης τα ακροδάχτυλά του μαυρισμένα Ήταν αργυροχόοςμάστορας του ασημιού όλα τα αστραφτερά στολίδια του σο-φρά όπως και το κρεμαστό λυχνάρι ήταν δικά του παιδιά

Κοντοστάθηκε στο ξαφνικό τρίξιμο της μεσιανής μεσό-πορτας στο άνοιγμα της οποίας φάνηκε σκοτεινή φιγούραΈνα-δυο βήματα και η μαρμαρυγή αποκάλυψε έναν δεύτεροάνδρα με το ίδιο ανάστημα και παρόμοια χαρακτηριστικάΦαινόταν μεγαλύτερος Το μαύρο μουστάκι είχε μία ελαφράασημιά απόχρωση το ίδιο και μία δαχτυλιδένια τούφα τωνμαλλιών φευγάτη από την άκρη του φράγκικου καπέλουΑυτός ήταν πράγματι ντυμένος για ταξίδι Πάνω από τασκουτιά φορούσε ένα χοντρό μάλλινο πανωφόρι με μανίκιακεντημένα με χρυσό κορδόνι Η όψη του σε πλέρια αντίθεσημε του άλλου ήταν γαλήνια Απόθεσε στο πλάι έναν μπόγομε αλλαξιές για ταξίδι και δύο μάλλινες κάπες με κουκούλαμία μεγάλη και μία παιδική

Οι δύο άνδρες κοιτάχτηκαν επίμονα με νόημαlaquoΈτοιμος για το μακρύ ταξίδι αδελφέraquo ρώτησε ξέπνοα

ο νεότερος ο βασανιστής του σανιδένιου πατώματος με τοατέλειωτο σύρε κι έλα του

laquoΠανέτοιμοςraquo είπε ο άλλος χαμογελώντας και άνοιξε τοπανωφόρι για να δείξει τον εξοπλισμό του

Τα ρούχα του ήταν κράμα ανατολίτικης και φράγκικηςένδυσης το πουκάμισο βαμβακερό το φουλάρι γύρω απότον λαιμό φανταχτερό το γιλέκο εφαρμοστό το πανταλόνιστερεωμένο στη μέση με δερμάτινο σελάχι Στη δεξιά μεριάτου σελαχιού σε δυο θήκες είχε περασμένα ένα μικρό μα-χαίρι και μια ελαφρά καμπυλωμένη πιστόλα διακοσμημένημε αχιβάδες και δράκοντες Στη ζερβή μεριά είχε ένα αση-μένιο δοχείο λίπους για να λιπαίνει την πιστόλα και μία δερ-μάτινη μπαρουτοθήκη για να γεμίζει την κάννη της σε εν-δεχόμενη επίθεση από Τουρκαλβανούς ληστές σε κλεισούρες

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 13 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

κι επικίνδυνα διάσελα Πάνω στο γιλέκο λαμπύριζε μία χρυ-σή αλυσίδα σε διπλή σειρά υποδηλώνοντας την παρουσίαρολογιού σε αόρατη τσέπη

laquoΔεν σε βαραίνουν όλα αυτά ΔάμοraquolaquoΜπα Τα έχω συνηθίσει μετά από τόσα ταξίδια στη

Βλαχιάraquo Το μειδίαμά του έγινε πλατύτερο laquoΌσο φορτώ-νεις το γομάρι τόσο του καλαρέσειraquo Άξαφνα σοβαρεύτηκεlaquoΣαν πού να καρτερά το εμπόρευμα Λάμπροraquo

laquoΤούτη την ώρα πρέπει νά rsquoναι κάτω στην ακρολιμνιάαναμεσίς στις καλαμιέςraquo

laquoΕίναι σιγουρεμένοraquolaquoΤο φυλά ο παραγυιόςraquolaquoΚι αν του λάχει κατιτίraquo Τα χαρακτηριστικά του Δάμου

σκλήρυνανlaquoΣου τό rsquoπα εψές σου τό rsquoχω πει και τις προάλλες Ο

Νικολός δεν είναι πια παιδί Μεγάλωσε Είναι γερά δεμένοςκαι στο ζωνάρι του βρακοπανταλονιού του κρύβει σουβλερόμαχαίριraquo

Ο Νικολός πάμφτωχο χωριατόπαιδο καταγόταν από τοΖαγόρι Οι δικοί του μάζευαν καρύδια για να μην πεινά-σουν Ο πατέρας ήθελε να τον μπάσει στο σινάφι των αση-μιτζήδων και τον κατέβασε στα Γιάννενα Έπεσε στα πόδιατου Λάμπρου και τον ικέτευσε να πάρει τον γυιό του στοεργαστήριο να του μάθει την τέχνη Ο Νικολός αποδείχθηκεσκληρός δουλευτής Ταυτόχρονα με τη μαθητεία έκανε καιόλες τις χαμαλοδουλειές Έτρωγε από το φαΐ που έφτιαχνεη Ρήγκω η γυναίκα του Λάμπρου και κοιμόταν μέσα στοεργαστήριο πάνω σε αχυρένιο γιατάκι

Ο Δάμος κούνησε το κεφάλι πέρα δώθε σαν να αμφέ-βαλλε για τα καθησυχαστικά λόγια του αδελφού του laquoΕύ-χομαι να το βρούμε σώο όταν πάρουμε την κατηφόρα Ξύ-πνησαν τάχαμου η Ρήγκω και ο μικρόςraquo

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 14 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Ένα κρύο χέρι με δάχτυλα-παγοκρυστάλλους χούφτωσετην καρδιά του Λάμπρου Το μούτρο του κιτρίνισε laquoΣιγα-νοί ήχοι στον οντά μου λένε πως είναι κι οι δυο ξυπνητοίΆραγεhellipraquo

laquoΠάψε να δείχνεις ψυχοπλακωμένοςraquo είπε ψιθυριστάσε οργισμένο τόνο ο μεγάλος αδελφός laquoΘα σε δει ο Μα-νουήλ και θα πλαντάξει στο κλάμα Πρέπει να το χωνέψειςότι δεν κλέβω το παιδί σου μήτε το πάω στα ξένα να το μο-σχοπουλήσω Θα το οδηγήσω με ασφάλεια στο Μπουκορέ-στι για να σπουδάσει όπως έχετε αποφασίσει εσύ και η γυ-ναίκα σου Μη δυσκολεύεις λοιπόν τούτην την ώρα τουαποχωρισμούraquo

Ο Δάμος Ντρέτος ήταν μεγαλύτερος εφτά χρόνια από τοναδελφό του Λάμπρο Καταπώς φαίνεται η μάνα τους μπο-ρούσε να συλλάβει μόνο κάθε εφτά χρόνια και γιrsquo αυτόν τονλόγο μία τρίτη γκαστριά ήταν ανεπιθύμητη ίσως κι ανέφι-κτη μετά από τόσο μακρόχρονη αναμονή

Οι Ντρέτοι κατάγονταν από τους Καλαρρύτες χωριό γα-ντζωμένο στις δυτικές απόκρημνες πλαγιές της Πίνδου Οιγονείς των δύο αγοριών ήταν κτηνοτρόφοι Μετακινούσαν συ-νεχώς τα κοπάδια τους από τα θερινά βοσκοτόπια στα χει-μαδιά Περνούσαν πάνω από πέτρινα γεφύρια χειμάρρωνανάμεσα από καρυδιές και αγριοκερασιές και διέσχιζανεκτάσεις με βατομουριές και μαυραγκαθιές αντιμετωπίζονταςμε σθένος λύκους αγριόγατες και αρκούδες Άρμεγαν τα ζω-ντανά έφτιαχναν βούτυρο μυζήθρα και τυρί και τrsquo αντάλ-λασσαν με καλούδια χωριανών από άλλες περιοχές μεταφέ-ροντας τα προϊόντα με τrsquo αλογομούλαρα των αγωγιατών

Πολλοί από τους χωρικούς των Καλαρρυτών πούλησαντα ζωντανά τους για να φτιάξουν εργαστήρια αργυροχρυ-σοχοΐας στα κελάρια Ένας από αυτούς ήταν και ο αδελφόςτης μάνας των δύο αγοριών Έστησε το εργαστήρι στο κατώι

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 15 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

του σπιτιού του και βασάνιζε νυχθημερόν το ασήμι Ο Δάμοςκαι ο Λάμπρος δεκατέσσερα κι εφτά χρονών αντίστοιχακόλλησαν πλάι του και αντέγραφαν τις κινήσεις του Έμα-θαν να κατεργάζονται το αστραφτερό μέταλλο με σφυρί στοαμόνι και να φτιάχνουν φιλιγκράν τη συρματερή τεχνικήχρησιμοποιώντας πολύ λεπτά καλέμια τα ldquoσπιτσούνιαrdquoόπως τα έλεγαν στη γλώσσα του σιναφιού Εξελίχθηκαν σεκαλούς τεχνίτες και σύντομα αναζήτησαν την τύχη τους σταΓιάννενα όπου ρίζωσαν

Μετά από κάποια χρόνια ο Λάμπρος ερωτεύτηκε τηνόμορφη Ρήγκω κόρη του παραλή δερματεμπόρου Χρύσαν-θου Δελπέρη Ο Δάμος σαν μεγάλος αδελφός έπαιζε τονρόλο του κηδεμόνα στα Γιάννενα και ο μικρός τον πρόγκηξενα ζητήσει το χέρι της κοπέλας από τον πατέρα της για λο-γαριασμό του Όλα τακτοποιήθηκαν με τον καλύτερο τρόποκαι οι νεόνυμφοι έμειναν σε πέτρινο διώροφο σπίτι προικώοτης Ρήγκως στην άκρη της ελληνικής συνοικίας της πόληςΣτο κάτω πάτωμα στήθηκε το εργαστήριο όπου οι αδελφοίΝτρέτοι μεταποιούσαν την πρώτη ύλη που ερχόταν από τηΒρετανία Οι δουλειές της μικροεπιχείρησης πήγαιναν πρίμαπαρά το ότι ο Αλή Πασάς υπερασπιστής του σιναφιού τωναργυροχρυσοχόων δεν υπήρχε πια και οι διάδοχοι διοικητέςτου βιλαετιού δεν τον μιμήθηκαν Και επιπλέον ο Δάμος καιο Λάμπρος αποφάσισαν να ξανοιχτούν και να αυξήσουν τηνπαραγωγή επανδρώνοντας τη βιοτεχνία με δύο καλφάδεςκαι δύο τσιράκια ένα από τα τελευταία ο Νικολός

Η Ρήγκω ndashτο πραγματικό βαφτιστικό της όνομα ήταν Ει-ρήνηndash άργησε να κάνει παιδί γιατί είχε στενά γοφιά Πέρα-σαν χρόνια ώσπου να γεννήσει τον μικρό Μανουήλ κι αυτόμε πολύ κόπο και πόνο Η έμπειρη αλλά καταϊδρωμένη μα-μή έφτυσε αίμα ανάμεσα στα σκέλια της ετοιμόγεννης καιορκίστηκε νοερά να μην την ξεγεννήσει δεύτερη φορά όσα

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 16 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

γρόσια κι αν της έταζαν Παρrsquo όλη την ταλαιπωρία του τοπαιδί βγήκε αρτιμελές και έκλεισε τα έξι τα περασμένα Χρι-στούγεννα Μήτε ο Λάμπρος μήτε η Ρήγκω ήθελαν να γίνειο γυιός τους αργυροχρυσοχόος Είχαν άλλα όνειρα γιrsquo αυ-τόν Με μάτια οραματικά τον έβλεπαν να σπουδάζει στηΖωσιμαία Σχολή και να γίνεται επιφανής πολίτης

Αντίθετα με τον Λάμπρο ο Δάμος δεν παντρεύτηκε Ντα-ραβερίστηκε με πολλές γυναίκες στα Γιάννενα αλλά οι φή-μες έλεγαν πως θεωρούσε ότι καμμιά δεν ήταν ικανή νασταθεί νύφη πλάι του Σύμφωνα με μία εκδοχή ελεύθεροπουλί καταπώς ήταν δεν ήθελε να εγκλωβιστεί στα αυστη-ρά ηθικά πλαίσια και στις βαριές υποχρεώσεις ενός γάμουΥπήρχε βέβαια και άλλη εκδοχή ανυποψίαστη από τον κοινόνου καλά κρυμμένη σε σκιερή γωνιά του μυαλού του ΔάμουΑπό την άλλη μεριά από την αρχή της συνεργασίας του μετο μικρό αδελφό έδειξε ότι έχει έντονα ανεπτυγμένο τοεμπορικό δαιμόνιο άριστα συνδυασμένο με το ανήσυχοπνεύμα του Θιασώτης της παροιμίας ldquoμάθε τέχνη για ναζήσεις κι έμπορος για να κερδίσειςrdquo αποφάσισε όχι μόνο ναπροωθήσει τα προϊόντα τους σrsquo ολάκερη την Ήπειρο αλλάκαι να στραφεί σε διεθνείς αγορές ξεκινώντας από τις Πα-ραδουνάβιες Ηγεμονίες Ξενιτεύτηκε στο Βουκουρέστι Σεκεντρικό δρόμο της πόλης στη συνοικία Λιπσκάνι άνοιξεαργυροχρυσοχοείο και το τάιζε συνεχώς με ασημικά από τοεργαστήρι τους στα Γιάννενα

Όλοι οι αργυροχόοι έμποροι του Βουκουρεστίου είχανοργανωθεί σε σινάφι με σκοπό την αύξηση των κερδών τουςαπό τη διεξαγωγή του εμπορίου και την από κοινού αντι-μετώπιση του ανταγωνισμού και της έχθρας των αλλοδαπώνομολόγων τους Μολονότι η εξέγερση του 1821 έφερε μεγά-λη αναταραχή στις αγορές των Ηγεμονιών και πολλοί Ρωμιοίέμποροι επέστρεψαν εσπευσμένα στις πατρίδες τους ο Δά-

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 17 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μος άντεξε Για οκτώ ολόκληρα χρόνια πάλεψε σκληρά ναδιατηρήσει την ldquoεμπορική συντροφίαrdquo τους όπως την απο-καλούσαν στο Βουκουρέστι Ο αγώνας του ανταμείφθηκεμε τα ευνοϊκά μέτρα της Συνθήκης της Αδριανούπολης το1829 Τα μέτρα αυτά προέβλεπαν την απρόσκοπτη ανάπτυ-ξη των εμπορικών συναλλαγών στην Οθωμανική επικράτειαΑπό το Βουκουρέστι ο Δάμος κατάφερε να διεισδύσει καισε άλλες αγορές στο Ιάσιο στο Σιμπίου στο Μπρατσόφστην Πέστη στη Βιέννη στη Λειψία ακόμη και στη ΜόσχαΤο εμπόριο τον είχε αναγκάσει να μάθει λίγα γερμανικάουγγαρέζικα και ρωσικά Τη διαμετακόμιση των προϊόντωναπό τη Βλαχία στις μεγάλες αγορές της Ευρώπης την ανα-λάμβανε μόνος αφήνοντας στο πόδι του στο Βουκουρέστιέναν έμπιστο υπάλληλο τον Μάρκο Νέγρη απόγονο ξεπε-σμένου Φαναριώτη προύχοντα

Η παρουσία Φαναριωτών αρχόντων στη Βλαχία έχει τηναιτία της Πριν δύο αιώνες όταν το Οικουμενικό Πατριαρ-χείο εγκαταστάθηκε στον λόφο του Φαναριού στην Κων-σταντινούπολη ελληνικές αρχοντικές οικογένειες συγκε-ντρώθηκαν γύρω του Με το πέρασμα του χρόνου οσουλτάνος διόρισε επιφανείς Ρωμιούς Φαναριώτες σε ση-μαντικές θέσεις Ένας από αυτούς ο Αλέξανδρος Μαυρο-κορδάτος προορίστηκε για τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίεςκαι αναγορεύτηκε πρίγκιπας της Βλαχίας στη χασοφεγγα-ριά του δέκατου έβδομου αιώνα Στη νέα του θέση τον ακο-λούθησαν αρκετοί συμπατριώτες του Αλλά μετά το ξέσπα-σμα της Ελληνικής επανάστασης οι Φαναριώτες τηςΒλαχίας κυνηγήθηκαν και σφαγιάστηκαν από τους Οθωμα-νούς Όσοι επέζησαν καταστράφηκαν οικονομικά γιατί οινέοι ντόπιοι ηγεμόνες επέβαλαν τους δικούς τους οικονο-μικούς κανόνες Ένας από τους Φαναριώτες ήταν ο προ-προπάππος του Μάρκου Νέγρη

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 18 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Παραμονή του Αϊ-Γιώργη ο Δάμος ανέμιζε το χέρι τουστο Βουκουρέστι και όδευε για το βιλαέτι των ΙωαννίνωνΗ κάθοδος ήταν πολυήμερη εξουθενωτική γεμάτη απειλέςκαι κινδύνους Αλλά η αγκούσα του μεγάλου αδελφού υπε-ρείχε της κούρασης του ταξιδιού Γύριζε στα Γιάννεναφορτωμένος με τα κέρδη από τις εισπράξεις του εξαμήνουκαι παρά την προστασία των ανθρώπων του καραβανιούφοβόταν Όπως ο διάβολος αποφεύγει το λιβάνι έτσι κιεκείνος απεχθανόταν γύρω από τη μέση του ένα φορτωμέ-νο κεμέρι Θα ήταν κράχτης για τους αδίσταχτους ληστέςτου δρόμου Προτιμούσε να θηλυκώνει τους παράδες ndashλί-ρες γρόσια φιορίνια αυστριακά και ουγγρικά νομίσμα-ταndash σε αόρατες τσέπες του γιλέκου ή του πανωφοριού τουκαι σε μυστικές θήκες ραμμένες από έμπειρο μπαλωματήμέσα στις μπότες του Σε τορβά πάνω στο μουλάρι είχεκρυμμένα τυλιγμένα σε πανί δώρα για τη νύφη το ανίψικαι τον αδελφό του ndash μεταξωτά υφάσματα κρυστάλλινακαι πορσελάνινα αγγεία φράγκικα παιδικά ρούχα και μι-κρά ξύλινα παιχνίδια αλογάκια και στρατιωτάκια Στηνπρόσφατη επιστροφή του έφερε μία πορσελάνινη μαρκησίαγια τη Ρήγκω έναν ξύλινο περίτεχνα βαμμένο αυλικό τουπαλατιού των Αψβούργων για τον Μανουήλ και ένα εγ-γλέζικο ρολόι τσέπης μάρκας Ουόλθαμ με χρυσή αλυσίδαγια τον Λάμπρο

Συνεχί ζεται

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 19 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

ΓΙΑΝΝΕΝΑ 1832

Θέλω να καταραστώ τα τρία βιλαέτιατην Πόλη και τη Μπουγκντανιά και τη Βλαχιά αντάμα

που ξεγελούν τα νια παιδιά κι αλησμονούν τις μάνεςΔΗΜΟΤΙΚΟ

Παραμονή του Σταυρού αλλά ακόμη δεν ξημέρωσε λεςκαι η αυγή ήταν απρόθυμη να ξεμυτίσει Το καλοκαίρι

είχε ξεφτίσει και ο ουρανός ήταν γεμάτος σύννεφα η νύχταανάστερη και σκοτεινή σαν τον βορβορώδη βυθό της ΛίμνηςΤο φθινόπωρο παραμόνευε έξω από το διώροφο σπίτι καιέστελνε στις χαραμάδες της εξώπορτας τη μυρωδιά τωνπρώτων σάπιων φύλλων

Τα Γιάννενα κοιμόντουσαν Οι κάτοικοι της ελληνικήςσυνοικίας μολονότι ταράζονταν κατά διαστήματα από τονεφιάλτη του μισοφέγγαρου δεν πετάγονταν έξω από τα για-τάκια τους παρά έμεναν κουρνιασμένοι στην ldquoασφάλειαrdquoτης αγκαλιάς του Μορφέα Η Ήπειρος όπως και άλλες πε-ριοχές του βορρά η Θεσσαλία η Μακεδονία και αρκετά νη-σιά δεν είχαν την τύχη να περιέλθουν στην επικράτεια τουνεοσύστατου Ελληνικού κράτους και παρέμεναν υπόδουλεςστους Οθωμανούς

Ο τουρκομαχαλάς ήταν σκοτεινός το ίδιο και η εβραϊκήσυνοικία μες στο Κάστρο με εξαίρεση ορισμένα μισοφωτι-σμένα δημόσια κτίσματα ndash το Ασλάν Τζαμί το παλιό σαράιτου Πασά Καλούhellip Μες στη σκοτεινιά της ελληνικής συνοι-κίας τέσσερα σπίτια φωτίζονταν από αχνή μαρμαρυγή τέσ-σερεις οικογένειες είχαν χάσει τον ύπνο τους Το ένα από

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

αυτά ήταν το συγκεκριμένο διώροφο Σrsquo ένα από τα παρά-θυρα του πάνω ορόφου πίσω από την κεντητή κουρτίνατρεμόπαιζε η φλόγα λυχναριού Το κτίσμα βρισκόταν σε πε-ρίοπτη θέση στην άκρη της συνοικίας και δεν γειτόνευε μεάλλα γιrsquo αυτό και είχε γλυτώσει από τη μεγάλη πυρκαγιάτο καλοκαίρι του 1820

Την πόλη είχε κάψει ο διαβόητος Αλή Πασάς βεζίρης τότεστα Γιάννενα Φαίνεται ότι είχε λόγους να προβεί σε τέτοιαφρικαλέα πράξη Κατά τη διάρκεια της ηγεμονίας του υπήρ-ξε κοσμογονία στην πόλη Αυτός αναστύλωσε το παλιό Βυ-ζαντινό Κάστρο κι έχτισε τη μεγάλη τοξωτή πύλη με το οι-κόσημό του και δύο ανάγλυφα λιοντάρια πάνω στο τόξοΜέσα στο Κάστρο οικοδόμησε το περίλαμπρο σαράι τουανακαίνισε το Φετιχιέ Τζαμί και κατασκεύασε το ΣουφαρίΣαράι Διόρισε Ρωμιούς πρόκριτους σε σημαντικές θέσειςγια να τους έχει με το μέρος του ενίσχυσε τις μικροβιοτε-χνίες και το εμπόριο επέβαλε την ανεξιθρησκία και αποκα-τέστησε την τάξη και ασφάλεια των Γιαννιωτών καταστέλ-λοντας τη ληστεία και τους φόνους

Η Υψηλή Πύλη στην Κωνσταντινούπολη διέβλεψε ότι οΑλή Πασάς σκόπευε να ιδρύσει ένα δικό του ιδιότυπο κράτοςστα όρια της Χερσονήσου του Αίμου οπότε ο ΣουλτάνοςΜαχμούτ Β΄ τον κήρυξε αποστάτη και έδωσε εντολή στονΧουρσίτ Πασά να τον εξοντώσει Για να ελέγχει δήθεν τιςκινήσεις των πολιορκητικών σουλτανικών στρατευμάτων οΑλή Πασάς πυρπόλησε τα Γιάννενα με αποτέλεσμα να απο-τεφρωθεί η μισή πόλη ndash τα λαϊκόσπιτα στη συνοικία Κουρ-μανιό τα μικρά εμπορικά καταστήματα και οι οικογενειακέςβιοτεχνίες Ωστόσο δεν διέφυγε τον θάνατο Αποκεφαλίστηκεστο νησί της Λίμνης τον Ιανουάριο του 1822 λίγους μήνεςμετά το ξέσπασμα της Ελληνικής επανάστασης στη ΣτερεάΕλλάδα και στην Πελοπόννησο

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 10 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Δέκα χρόνια κύλησαν από την εξόντωση του Αλή ΠασάΣτο διάστημα αυτό τα Γιάννενα κυβερνήθηκαν από τρειςδιοικητές με τελευταίο τον Κιουταχή Το 1832 τη διοίκησηανέλαβε ο νεαρός Εμίν Πασάς γυιός του Κιουταχή αλλάαποδείχθηκε ανήμπορος να αποκαταστήσει την τάξη και τηνηρεμία στην πόλη

Ορισμένοι από τους Γιαννιώτες οικογενειάρχες οι πιοβαστηγμένοι οικονομικά έστειλαν τους γόνους τους στηνΚεντρική Ευρώπη και στη Βόρεια Ιταλία Νέοι ορίζοντες θrsquoανοίγονταν γιrsquo αυτούς τους νέους Θα μορφώνονταν στιςφημισμένες σχολές των μεγάλων κέντρων της Ευρώπης καιθα γνώριζαν προκοπή Στην επιστροφή τους θα έφερναν στιςτουρκοκρατούμενες περιοχές πνευματική και οικονομικήαναζωογόνηση

Οι πιο ριψοκίνδυνοι γονείς επέλεξαν τις ΠαραδουνάβιεςΗγεμονίες τη Βλαχία και τη Μολδαβία γιατί άπλωσαν εκείεμπορικό πλοκάμι και είχαν την οικονομική δυνατότητα ναεγγράψουν τα αρσενικά παιδιά τους στα σχολεία της πε-ριοχής που δεν βρισκόταν πλέον σε τουρκική αλλά σε ρω-σική κατοχή

Ένας από αυτούς τους παράτολμους γονείς ήταν ο νοι-κοκύρης του διώροφου σπιτιού με το φωτισμένο παράθυροστο πάνω δώμα του κτίσματος που ορθωνόταν σαν κυκλώ-πειο έκτρωμα μες στη νεφελώδη αξημέρωτη λες νύχτα Τοπαράθυρο ανήκε στο λιακωτό ndash έναν σιωπηλό οντά με τζάκιστον έναν τοίχο ξύλινη μεσάντρα για τα γιατάκια και τιςμπατανίες στον άλλο και ντιβάνια περιμετρικά Τρεις με-σόπορτες οδηγούσαν σε ισάριθμες κάμαρες ύπνου Στο κέ-ντρο του οντά ήταν ένας στρογγυλός χάλκινος σοφράς στο-λισμένος διαμετρικά με ένα στενόμακρο υφαντό κεντημένομε λουλούδια και πουλιά σε σταυροβελονιά από το επιδέξιοχέρι της νοικοκυράς Πάνω στον σοφρά πόζαραν με καμάρι

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 11 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

χρυσοποίκιλτα ασημικά ένα σκαλιστό θυμιατήρι και έναςσφυρήλατος ασημένιος δίσκος που περιείχε έξι ρακοπότηρασφηνωμένα σε βάσεις γύρω από ένα δοχείο για τσίπουρο μεκόκκινες και γαλάζιες χάντρες Πλάι στον δίσκο ήταν έναασημένιο καλαμάρι διακοσμημένο με λουλούδια το καπάκιτου μελανοδοχείου σε σχήμα οστράκου Από ένα ξύλινο ορι-ζόντιο δοκάρι της οροφής κρεμόταν με αλυσίδα ένα περί-τεχνο επάργυρο λαδολύχναρο Η φλόγα του λικνιζόταν πά-νω στα ασημικά και στον σοφρά και σκορπούσε γλυκέςαναλαμπές στους τοίχους και στο ξύλινο πάτωμα με τουφαντό κιλίμι Το άλλο άκρο της αλυσίδας ήταν δεμένο σrsquoένα καρφί στο ντουβάρι για την αυξομείωση του ύψους τουλυχναριού

Ο άνδρας βημάτιζε νευρικά κάτω από το φωτιστικό Φυ-σούσε και ξεφυσούσε Ήταν ολοφάνερο ότι δεν είχε κλείσειμάτι όλη τη νύχτα και την είχε βγάλει στο καθιστικό πατώ-ντας πέρα-δώθε σαν λιοντάρι σε κλουβί Πήγαινε διαμετρικάαπό το τζάκι ίσαμε το παράθυρο και πίσω Η σκιά του επι-μηκυνόταν πότε προς τη μια και πότε προς την άλλη μεριάαπό το αδιάκοπο πάνε-έλα Δεν φορούσε νυχτικό Ήταν ντυ-μένος σα να πήγαινε ταξίδι αλαργινό ndash πουκάμισο γιλέκομεϊντάνι πανταλόνι από άσπρο δίμιτο στερεωμένο στη μέσημε βυσσινί υφαντό ζωνάρι και στα πόδια μαύρα μυτερά δερ-μάτινα παπούτσια Είχε πατημένα τα τριάντα το ανάστημαμέτριο το σώμα λιγνό αλλά νευρώδες Τα χαρακτηριστικάτου ήταν αδρά το παχύ μουστάκι τσιγκελωτό τα γυάλιναορθάνοιχτα μάτια του είχαν το χρώμα του ανέφελου ουρα-νού Σε έντονη αντίθεση με τα γαλάζια μάτια τα μαλλιά τουήταν μαύρα κατσαρά γυάλιζαν από το ldquoμεδουλάριrdquo με τοοποίο ήταν αλειμμένα και δανείζονταν πορτοκαλί αποχρώ-σεις από τη φλόγα του λυχναριού Βάδιζε με το κεφάλι σκυ-φτό το ένα χέρι έπιανε τον καρπό του άλλου στο πίσω της

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 12 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μέσης τα ακροδάχτυλά του μαυρισμένα Ήταν αργυροχόοςμάστορας του ασημιού όλα τα αστραφτερά στολίδια του σο-φρά όπως και το κρεμαστό λυχνάρι ήταν δικά του παιδιά

Κοντοστάθηκε στο ξαφνικό τρίξιμο της μεσιανής μεσό-πορτας στο άνοιγμα της οποίας φάνηκε σκοτεινή φιγούραΈνα-δυο βήματα και η μαρμαρυγή αποκάλυψε έναν δεύτεροάνδρα με το ίδιο ανάστημα και παρόμοια χαρακτηριστικάΦαινόταν μεγαλύτερος Το μαύρο μουστάκι είχε μία ελαφράασημιά απόχρωση το ίδιο και μία δαχτυλιδένια τούφα τωνμαλλιών φευγάτη από την άκρη του φράγκικου καπέλουΑυτός ήταν πράγματι ντυμένος για ταξίδι Πάνω από τασκουτιά φορούσε ένα χοντρό μάλλινο πανωφόρι με μανίκιακεντημένα με χρυσό κορδόνι Η όψη του σε πλέρια αντίθεσημε του άλλου ήταν γαλήνια Απόθεσε στο πλάι έναν μπόγομε αλλαξιές για ταξίδι και δύο μάλλινες κάπες με κουκούλαμία μεγάλη και μία παιδική

Οι δύο άνδρες κοιτάχτηκαν επίμονα με νόημαlaquoΈτοιμος για το μακρύ ταξίδι αδελφέraquo ρώτησε ξέπνοα

ο νεότερος ο βασανιστής του σανιδένιου πατώματος με τοατέλειωτο σύρε κι έλα του

laquoΠανέτοιμοςraquo είπε ο άλλος χαμογελώντας και άνοιξε τοπανωφόρι για να δείξει τον εξοπλισμό του

Τα ρούχα του ήταν κράμα ανατολίτικης και φράγκικηςένδυσης το πουκάμισο βαμβακερό το φουλάρι γύρω απότον λαιμό φανταχτερό το γιλέκο εφαρμοστό το πανταλόνιστερεωμένο στη μέση με δερμάτινο σελάχι Στη δεξιά μεριάτου σελαχιού σε δυο θήκες είχε περασμένα ένα μικρό μα-χαίρι και μια ελαφρά καμπυλωμένη πιστόλα διακοσμημένημε αχιβάδες και δράκοντες Στη ζερβή μεριά είχε ένα αση-μένιο δοχείο λίπους για να λιπαίνει την πιστόλα και μία δερ-μάτινη μπαρουτοθήκη για να γεμίζει την κάννη της σε εν-δεχόμενη επίθεση από Τουρκαλβανούς ληστές σε κλεισούρες

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 13 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

κι επικίνδυνα διάσελα Πάνω στο γιλέκο λαμπύριζε μία χρυ-σή αλυσίδα σε διπλή σειρά υποδηλώνοντας την παρουσίαρολογιού σε αόρατη τσέπη

laquoΔεν σε βαραίνουν όλα αυτά ΔάμοraquolaquoΜπα Τα έχω συνηθίσει μετά από τόσα ταξίδια στη

Βλαχιάraquo Το μειδίαμά του έγινε πλατύτερο laquoΌσο φορτώ-νεις το γομάρι τόσο του καλαρέσειraquo Άξαφνα σοβαρεύτηκεlaquoΣαν πού να καρτερά το εμπόρευμα Λάμπροraquo

laquoΤούτη την ώρα πρέπει νά rsquoναι κάτω στην ακρολιμνιάαναμεσίς στις καλαμιέςraquo

laquoΕίναι σιγουρεμένοraquolaquoΤο φυλά ο παραγυιόςraquolaquoΚι αν του λάχει κατιτίraquo Τα χαρακτηριστικά του Δάμου

σκλήρυνανlaquoΣου τό rsquoπα εψές σου τό rsquoχω πει και τις προάλλες Ο

Νικολός δεν είναι πια παιδί Μεγάλωσε Είναι γερά δεμένοςκαι στο ζωνάρι του βρακοπανταλονιού του κρύβει σουβλερόμαχαίριraquo

Ο Νικολός πάμφτωχο χωριατόπαιδο καταγόταν από τοΖαγόρι Οι δικοί του μάζευαν καρύδια για να μην πεινά-σουν Ο πατέρας ήθελε να τον μπάσει στο σινάφι των αση-μιτζήδων και τον κατέβασε στα Γιάννενα Έπεσε στα πόδιατου Λάμπρου και τον ικέτευσε να πάρει τον γυιό του στοεργαστήριο να του μάθει την τέχνη Ο Νικολός αποδείχθηκεσκληρός δουλευτής Ταυτόχρονα με τη μαθητεία έκανε καιόλες τις χαμαλοδουλειές Έτρωγε από το φαΐ που έφτιαχνεη Ρήγκω η γυναίκα του Λάμπρου και κοιμόταν μέσα στοεργαστήριο πάνω σε αχυρένιο γιατάκι

Ο Δάμος κούνησε το κεφάλι πέρα δώθε σαν να αμφέ-βαλλε για τα καθησυχαστικά λόγια του αδελφού του laquoΕύ-χομαι να το βρούμε σώο όταν πάρουμε την κατηφόρα Ξύ-πνησαν τάχαμου η Ρήγκω και ο μικρόςraquo

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 14 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Ένα κρύο χέρι με δάχτυλα-παγοκρυστάλλους χούφτωσετην καρδιά του Λάμπρου Το μούτρο του κιτρίνισε laquoΣιγα-νοί ήχοι στον οντά μου λένε πως είναι κι οι δυο ξυπνητοίΆραγεhellipraquo

laquoΠάψε να δείχνεις ψυχοπλακωμένοςraquo είπε ψιθυριστάσε οργισμένο τόνο ο μεγάλος αδελφός laquoΘα σε δει ο Μα-νουήλ και θα πλαντάξει στο κλάμα Πρέπει να το χωνέψειςότι δεν κλέβω το παιδί σου μήτε το πάω στα ξένα να το μο-σχοπουλήσω Θα το οδηγήσω με ασφάλεια στο Μπουκορέ-στι για να σπουδάσει όπως έχετε αποφασίσει εσύ και η γυ-ναίκα σου Μη δυσκολεύεις λοιπόν τούτην την ώρα τουαποχωρισμούraquo

Ο Δάμος Ντρέτος ήταν μεγαλύτερος εφτά χρόνια από τοναδελφό του Λάμπρο Καταπώς φαίνεται η μάνα τους μπο-ρούσε να συλλάβει μόνο κάθε εφτά χρόνια και γιrsquo αυτόν τονλόγο μία τρίτη γκαστριά ήταν ανεπιθύμητη ίσως κι ανέφι-κτη μετά από τόσο μακρόχρονη αναμονή

Οι Ντρέτοι κατάγονταν από τους Καλαρρύτες χωριό γα-ντζωμένο στις δυτικές απόκρημνες πλαγιές της Πίνδου Οιγονείς των δύο αγοριών ήταν κτηνοτρόφοι Μετακινούσαν συ-νεχώς τα κοπάδια τους από τα θερινά βοσκοτόπια στα χει-μαδιά Περνούσαν πάνω από πέτρινα γεφύρια χειμάρρωνανάμεσα από καρυδιές και αγριοκερασιές και διέσχιζανεκτάσεις με βατομουριές και μαυραγκαθιές αντιμετωπίζονταςμε σθένος λύκους αγριόγατες και αρκούδες Άρμεγαν τα ζω-ντανά έφτιαχναν βούτυρο μυζήθρα και τυρί και τrsquo αντάλ-λασσαν με καλούδια χωριανών από άλλες περιοχές μεταφέ-ροντας τα προϊόντα με τrsquo αλογομούλαρα των αγωγιατών

Πολλοί από τους χωρικούς των Καλαρρυτών πούλησαντα ζωντανά τους για να φτιάξουν εργαστήρια αργυροχρυ-σοχοΐας στα κελάρια Ένας από αυτούς ήταν και ο αδελφόςτης μάνας των δύο αγοριών Έστησε το εργαστήρι στο κατώι

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 15 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

του σπιτιού του και βασάνιζε νυχθημερόν το ασήμι Ο Δάμοςκαι ο Λάμπρος δεκατέσσερα κι εφτά χρονών αντίστοιχακόλλησαν πλάι του και αντέγραφαν τις κινήσεις του Έμα-θαν να κατεργάζονται το αστραφτερό μέταλλο με σφυρί στοαμόνι και να φτιάχνουν φιλιγκράν τη συρματερή τεχνικήχρησιμοποιώντας πολύ λεπτά καλέμια τα ldquoσπιτσούνιαrdquoόπως τα έλεγαν στη γλώσσα του σιναφιού Εξελίχθηκαν σεκαλούς τεχνίτες και σύντομα αναζήτησαν την τύχη τους σταΓιάννενα όπου ρίζωσαν

Μετά από κάποια χρόνια ο Λάμπρος ερωτεύτηκε τηνόμορφη Ρήγκω κόρη του παραλή δερματεμπόρου Χρύσαν-θου Δελπέρη Ο Δάμος σαν μεγάλος αδελφός έπαιζε τονρόλο του κηδεμόνα στα Γιάννενα και ο μικρός τον πρόγκηξενα ζητήσει το χέρι της κοπέλας από τον πατέρα της για λο-γαριασμό του Όλα τακτοποιήθηκαν με τον καλύτερο τρόποκαι οι νεόνυμφοι έμειναν σε πέτρινο διώροφο σπίτι προικώοτης Ρήγκως στην άκρη της ελληνικής συνοικίας της πόληςΣτο κάτω πάτωμα στήθηκε το εργαστήριο όπου οι αδελφοίΝτρέτοι μεταποιούσαν την πρώτη ύλη που ερχόταν από τηΒρετανία Οι δουλειές της μικροεπιχείρησης πήγαιναν πρίμαπαρά το ότι ο Αλή Πασάς υπερασπιστής του σιναφιού τωναργυροχρυσοχόων δεν υπήρχε πια και οι διάδοχοι διοικητέςτου βιλαετιού δεν τον μιμήθηκαν Και επιπλέον ο Δάμος καιο Λάμπρος αποφάσισαν να ξανοιχτούν και να αυξήσουν τηνπαραγωγή επανδρώνοντας τη βιοτεχνία με δύο καλφάδεςκαι δύο τσιράκια ένα από τα τελευταία ο Νικολός

Η Ρήγκω ndashτο πραγματικό βαφτιστικό της όνομα ήταν Ει-ρήνηndash άργησε να κάνει παιδί γιατί είχε στενά γοφιά Πέρα-σαν χρόνια ώσπου να γεννήσει τον μικρό Μανουήλ κι αυτόμε πολύ κόπο και πόνο Η έμπειρη αλλά καταϊδρωμένη μα-μή έφτυσε αίμα ανάμεσα στα σκέλια της ετοιμόγεννης καιορκίστηκε νοερά να μην την ξεγεννήσει δεύτερη φορά όσα

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 16 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

γρόσια κι αν της έταζαν Παρrsquo όλη την ταλαιπωρία του τοπαιδί βγήκε αρτιμελές και έκλεισε τα έξι τα περασμένα Χρι-στούγεννα Μήτε ο Λάμπρος μήτε η Ρήγκω ήθελαν να γίνειο γυιός τους αργυροχρυσοχόος Είχαν άλλα όνειρα γιrsquo αυ-τόν Με μάτια οραματικά τον έβλεπαν να σπουδάζει στηΖωσιμαία Σχολή και να γίνεται επιφανής πολίτης

Αντίθετα με τον Λάμπρο ο Δάμος δεν παντρεύτηκε Ντα-ραβερίστηκε με πολλές γυναίκες στα Γιάννενα αλλά οι φή-μες έλεγαν πως θεωρούσε ότι καμμιά δεν ήταν ικανή νασταθεί νύφη πλάι του Σύμφωνα με μία εκδοχή ελεύθεροπουλί καταπώς ήταν δεν ήθελε να εγκλωβιστεί στα αυστη-ρά ηθικά πλαίσια και στις βαριές υποχρεώσεις ενός γάμουΥπήρχε βέβαια και άλλη εκδοχή ανυποψίαστη από τον κοινόνου καλά κρυμμένη σε σκιερή γωνιά του μυαλού του ΔάμουΑπό την άλλη μεριά από την αρχή της συνεργασίας του μετο μικρό αδελφό έδειξε ότι έχει έντονα ανεπτυγμένο τοεμπορικό δαιμόνιο άριστα συνδυασμένο με το ανήσυχοπνεύμα του Θιασώτης της παροιμίας ldquoμάθε τέχνη για ναζήσεις κι έμπορος για να κερδίσειςrdquo αποφάσισε όχι μόνο ναπροωθήσει τα προϊόντα τους σrsquo ολάκερη την Ήπειρο αλλάκαι να στραφεί σε διεθνείς αγορές ξεκινώντας από τις Πα-ραδουνάβιες Ηγεμονίες Ξενιτεύτηκε στο Βουκουρέστι Σεκεντρικό δρόμο της πόλης στη συνοικία Λιπσκάνι άνοιξεαργυροχρυσοχοείο και το τάιζε συνεχώς με ασημικά από τοεργαστήρι τους στα Γιάννενα

Όλοι οι αργυροχόοι έμποροι του Βουκουρεστίου είχανοργανωθεί σε σινάφι με σκοπό την αύξηση των κερδών τουςαπό τη διεξαγωγή του εμπορίου και την από κοινού αντι-μετώπιση του ανταγωνισμού και της έχθρας των αλλοδαπώνομολόγων τους Μολονότι η εξέγερση του 1821 έφερε μεγά-λη αναταραχή στις αγορές των Ηγεμονιών και πολλοί Ρωμιοίέμποροι επέστρεψαν εσπευσμένα στις πατρίδες τους ο Δά-

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 17 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μος άντεξε Για οκτώ ολόκληρα χρόνια πάλεψε σκληρά ναδιατηρήσει την ldquoεμπορική συντροφίαrdquo τους όπως την απο-καλούσαν στο Βουκουρέστι Ο αγώνας του ανταμείφθηκεμε τα ευνοϊκά μέτρα της Συνθήκης της Αδριανούπολης το1829 Τα μέτρα αυτά προέβλεπαν την απρόσκοπτη ανάπτυ-ξη των εμπορικών συναλλαγών στην Οθωμανική επικράτειαΑπό το Βουκουρέστι ο Δάμος κατάφερε να διεισδύσει καισε άλλες αγορές στο Ιάσιο στο Σιμπίου στο Μπρατσόφστην Πέστη στη Βιέννη στη Λειψία ακόμη και στη ΜόσχαΤο εμπόριο τον είχε αναγκάσει να μάθει λίγα γερμανικάουγγαρέζικα και ρωσικά Τη διαμετακόμιση των προϊόντωναπό τη Βλαχία στις μεγάλες αγορές της Ευρώπης την ανα-λάμβανε μόνος αφήνοντας στο πόδι του στο Βουκουρέστιέναν έμπιστο υπάλληλο τον Μάρκο Νέγρη απόγονο ξεπε-σμένου Φαναριώτη προύχοντα

Η παρουσία Φαναριωτών αρχόντων στη Βλαχία έχει τηναιτία της Πριν δύο αιώνες όταν το Οικουμενικό Πατριαρ-χείο εγκαταστάθηκε στον λόφο του Φαναριού στην Κων-σταντινούπολη ελληνικές αρχοντικές οικογένειες συγκε-ντρώθηκαν γύρω του Με το πέρασμα του χρόνου οσουλτάνος διόρισε επιφανείς Ρωμιούς Φαναριώτες σε ση-μαντικές θέσεις Ένας από αυτούς ο Αλέξανδρος Μαυρο-κορδάτος προορίστηκε για τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίεςκαι αναγορεύτηκε πρίγκιπας της Βλαχίας στη χασοφεγγα-ριά του δέκατου έβδομου αιώνα Στη νέα του θέση τον ακο-λούθησαν αρκετοί συμπατριώτες του Αλλά μετά το ξέσπα-σμα της Ελληνικής επανάστασης οι Φαναριώτες τηςΒλαχίας κυνηγήθηκαν και σφαγιάστηκαν από τους Οθωμα-νούς Όσοι επέζησαν καταστράφηκαν οικονομικά γιατί οινέοι ντόπιοι ηγεμόνες επέβαλαν τους δικούς τους οικονο-μικούς κανόνες Ένας από τους Φαναριώτες ήταν ο προ-προπάππος του Μάρκου Νέγρη

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 18 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Παραμονή του Αϊ-Γιώργη ο Δάμος ανέμιζε το χέρι τουστο Βουκουρέστι και όδευε για το βιλαέτι των ΙωαννίνωνΗ κάθοδος ήταν πολυήμερη εξουθενωτική γεμάτη απειλέςκαι κινδύνους Αλλά η αγκούσα του μεγάλου αδελφού υπε-ρείχε της κούρασης του ταξιδιού Γύριζε στα Γιάννεναφορτωμένος με τα κέρδη από τις εισπράξεις του εξαμήνουκαι παρά την προστασία των ανθρώπων του καραβανιούφοβόταν Όπως ο διάβολος αποφεύγει το λιβάνι έτσι κιεκείνος απεχθανόταν γύρω από τη μέση του ένα φορτωμέ-νο κεμέρι Θα ήταν κράχτης για τους αδίσταχτους ληστέςτου δρόμου Προτιμούσε να θηλυκώνει τους παράδες ndashλί-ρες γρόσια φιορίνια αυστριακά και ουγγρικά νομίσμα-ταndash σε αόρατες τσέπες του γιλέκου ή του πανωφοριού τουκαι σε μυστικές θήκες ραμμένες από έμπειρο μπαλωματήμέσα στις μπότες του Σε τορβά πάνω στο μουλάρι είχεκρυμμένα τυλιγμένα σε πανί δώρα για τη νύφη το ανίψικαι τον αδελφό του ndash μεταξωτά υφάσματα κρυστάλλινακαι πορσελάνινα αγγεία φράγκικα παιδικά ρούχα και μι-κρά ξύλινα παιχνίδια αλογάκια και στρατιωτάκια Στηνπρόσφατη επιστροφή του έφερε μία πορσελάνινη μαρκησίαγια τη Ρήγκω έναν ξύλινο περίτεχνα βαμμένο αυλικό τουπαλατιού των Αψβούργων για τον Μανουήλ και ένα εγ-γλέζικο ρολόι τσέπης μάρκας Ουόλθαμ με χρυσή αλυσίδαγια τον Λάμπρο

Συνεχί ζεται

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 19 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

αυτά ήταν το συγκεκριμένο διώροφο Σrsquo ένα από τα παρά-θυρα του πάνω ορόφου πίσω από την κεντητή κουρτίνατρεμόπαιζε η φλόγα λυχναριού Το κτίσμα βρισκόταν σε πε-ρίοπτη θέση στην άκρη της συνοικίας και δεν γειτόνευε μεάλλα γιrsquo αυτό και είχε γλυτώσει από τη μεγάλη πυρκαγιάτο καλοκαίρι του 1820

Την πόλη είχε κάψει ο διαβόητος Αλή Πασάς βεζίρης τότεστα Γιάννενα Φαίνεται ότι είχε λόγους να προβεί σε τέτοιαφρικαλέα πράξη Κατά τη διάρκεια της ηγεμονίας του υπήρ-ξε κοσμογονία στην πόλη Αυτός αναστύλωσε το παλιό Βυ-ζαντινό Κάστρο κι έχτισε τη μεγάλη τοξωτή πύλη με το οι-κόσημό του και δύο ανάγλυφα λιοντάρια πάνω στο τόξοΜέσα στο Κάστρο οικοδόμησε το περίλαμπρο σαράι τουανακαίνισε το Φετιχιέ Τζαμί και κατασκεύασε το ΣουφαρίΣαράι Διόρισε Ρωμιούς πρόκριτους σε σημαντικές θέσειςγια να τους έχει με το μέρος του ενίσχυσε τις μικροβιοτε-χνίες και το εμπόριο επέβαλε την ανεξιθρησκία και αποκα-τέστησε την τάξη και ασφάλεια των Γιαννιωτών καταστέλ-λοντας τη ληστεία και τους φόνους

Η Υψηλή Πύλη στην Κωνσταντινούπολη διέβλεψε ότι οΑλή Πασάς σκόπευε να ιδρύσει ένα δικό του ιδιότυπο κράτοςστα όρια της Χερσονήσου του Αίμου οπότε ο ΣουλτάνοςΜαχμούτ Β΄ τον κήρυξε αποστάτη και έδωσε εντολή στονΧουρσίτ Πασά να τον εξοντώσει Για να ελέγχει δήθεν τιςκινήσεις των πολιορκητικών σουλτανικών στρατευμάτων οΑλή Πασάς πυρπόλησε τα Γιάννενα με αποτέλεσμα να απο-τεφρωθεί η μισή πόλη ndash τα λαϊκόσπιτα στη συνοικία Κουρ-μανιό τα μικρά εμπορικά καταστήματα και οι οικογενειακέςβιοτεχνίες Ωστόσο δεν διέφυγε τον θάνατο Αποκεφαλίστηκεστο νησί της Λίμνης τον Ιανουάριο του 1822 λίγους μήνεςμετά το ξέσπασμα της Ελληνικής επανάστασης στη ΣτερεάΕλλάδα και στην Πελοπόννησο

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 10 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Δέκα χρόνια κύλησαν από την εξόντωση του Αλή ΠασάΣτο διάστημα αυτό τα Γιάννενα κυβερνήθηκαν από τρειςδιοικητές με τελευταίο τον Κιουταχή Το 1832 τη διοίκησηανέλαβε ο νεαρός Εμίν Πασάς γυιός του Κιουταχή αλλάαποδείχθηκε ανήμπορος να αποκαταστήσει την τάξη και τηνηρεμία στην πόλη

Ορισμένοι από τους Γιαννιώτες οικογενειάρχες οι πιοβαστηγμένοι οικονομικά έστειλαν τους γόνους τους στηνΚεντρική Ευρώπη και στη Βόρεια Ιταλία Νέοι ορίζοντες θrsquoανοίγονταν γιrsquo αυτούς τους νέους Θα μορφώνονταν στιςφημισμένες σχολές των μεγάλων κέντρων της Ευρώπης καιθα γνώριζαν προκοπή Στην επιστροφή τους θα έφερναν στιςτουρκοκρατούμενες περιοχές πνευματική και οικονομικήαναζωογόνηση

Οι πιο ριψοκίνδυνοι γονείς επέλεξαν τις ΠαραδουνάβιεςΗγεμονίες τη Βλαχία και τη Μολδαβία γιατί άπλωσαν εκείεμπορικό πλοκάμι και είχαν την οικονομική δυνατότητα ναεγγράψουν τα αρσενικά παιδιά τους στα σχολεία της πε-ριοχής που δεν βρισκόταν πλέον σε τουρκική αλλά σε ρω-σική κατοχή

Ένας από αυτούς τους παράτολμους γονείς ήταν ο νοι-κοκύρης του διώροφου σπιτιού με το φωτισμένο παράθυροστο πάνω δώμα του κτίσματος που ορθωνόταν σαν κυκλώ-πειο έκτρωμα μες στη νεφελώδη αξημέρωτη λες νύχτα Τοπαράθυρο ανήκε στο λιακωτό ndash έναν σιωπηλό οντά με τζάκιστον έναν τοίχο ξύλινη μεσάντρα για τα γιατάκια και τιςμπατανίες στον άλλο και ντιβάνια περιμετρικά Τρεις με-σόπορτες οδηγούσαν σε ισάριθμες κάμαρες ύπνου Στο κέ-ντρο του οντά ήταν ένας στρογγυλός χάλκινος σοφράς στο-λισμένος διαμετρικά με ένα στενόμακρο υφαντό κεντημένομε λουλούδια και πουλιά σε σταυροβελονιά από το επιδέξιοχέρι της νοικοκυράς Πάνω στον σοφρά πόζαραν με καμάρι

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 11 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

χρυσοποίκιλτα ασημικά ένα σκαλιστό θυμιατήρι και έναςσφυρήλατος ασημένιος δίσκος που περιείχε έξι ρακοπότηρασφηνωμένα σε βάσεις γύρω από ένα δοχείο για τσίπουρο μεκόκκινες και γαλάζιες χάντρες Πλάι στον δίσκο ήταν έναασημένιο καλαμάρι διακοσμημένο με λουλούδια το καπάκιτου μελανοδοχείου σε σχήμα οστράκου Από ένα ξύλινο ορι-ζόντιο δοκάρι της οροφής κρεμόταν με αλυσίδα ένα περί-τεχνο επάργυρο λαδολύχναρο Η φλόγα του λικνιζόταν πά-νω στα ασημικά και στον σοφρά και σκορπούσε γλυκέςαναλαμπές στους τοίχους και στο ξύλινο πάτωμα με τουφαντό κιλίμι Το άλλο άκρο της αλυσίδας ήταν δεμένο σrsquoένα καρφί στο ντουβάρι για την αυξομείωση του ύψους τουλυχναριού

Ο άνδρας βημάτιζε νευρικά κάτω από το φωτιστικό Φυ-σούσε και ξεφυσούσε Ήταν ολοφάνερο ότι δεν είχε κλείσειμάτι όλη τη νύχτα και την είχε βγάλει στο καθιστικό πατώ-ντας πέρα-δώθε σαν λιοντάρι σε κλουβί Πήγαινε διαμετρικάαπό το τζάκι ίσαμε το παράθυρο και πίσω Η σκιά του επι-μηκυνόταν πότε προς τη μια και πότε προς την άλλη μεριάαπό το αδιάκοπο πάνε-έλα Δεν φορούσε νυχτικό Ήταν ντυ-μένος σα να πήγαινε ταξίδι αλαργινό ndash πουκάμισο γιλέκομεϊντάνι πανταλόνι από άσπρο δίμιτο στερεωμένο στη μέσημε βυσσινί υφαντό ζωνάρι και στα πόδια μαύρα μυτερά δερ-μάτινα παπούτσια Είχε πατημένα τα τριάντα το ανάστημαμέτριο το σώμα λιγνό αλλά νευρώδες Τα χαρακτηριστικάτου ήταν αδρά το παχύ μουστάκι τσιγκελωτό τα γυάλιναορθάνοιχτα μάτια του είχαν το χρώμα του ανέφελου ουρα-νού Σε έντονη αντίθεση με τα γαλάζια μάτια τα μαλλιά τουήταν μαύρα κατσαρά γυάλιζαν από το ldquoμεδουλάριrdquo με τοοποίο ήταν αλειμμένα και δανείζονταν πορτοκαλί αποχρώ-σεις από τη φλόγα του λυχναριού Βάδιζε με το κεφάλι σκυ-φτό το ένα χέρι έπιανε τον καρπό του άλλου στο πίσω της

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 12 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μέσης τα ακροδάχτυλά του μαυρισμένα Ήταν αργυροχόοςμάστορας του ασημιού όλα τα αστραφτερά στολίδια του σο-φρά όπως και το κρεμαστό λυχνάρι ήταν δικά του παιδιά

Κοντοστάθηκε στο ξαφνικό τρίξιμο της μεσιανής μεσό-πορτας στο άνοιγμα της οποίας φάνηκε σκοτεινή φιγούραΈνα-δυο βήματα και η μαρμαρυγή αποκάλυψε έναν δεύτεροάνδρα με το ίδιο ανάστημα και παρόμοια χαρακτηριστικάΦαινόταν μεγαλύτερος Το μαύρο μουστάκι είχε μία ελαφράασημιά απόχρωση το ίδιο και μία δαχτυλιδένια τούφα τωνμαλλιών φευγάτη από την άκρη του φράγκικου καπέλουΑυτός ήταν πράγματι ντυμένος για ταξίδι Πάνω από τασκουτιά φορούσε ένα χοντρό μάλλινο πανωφόρι με μανίκιακεντημένα με χρυσό κορδόνι Η όψη του σε πλέρια αντίθεσημε του άλλου ήταν γαλήνια Απόθεσε στο πλάι έναν μπόγομε αλλαξιές για ταξίδι και δύο μάλλινες κάπες με κουκούλαμία μεγάλη και μία παιδική

Οι δύο άνδρες κοιτάχτηκαν επίμονα με νόημαlaquoΈτοιμος για το μακρύ ταξίδι αδελφέraquo ρώτησε ξέπνοα

ο νεότερος ο βασανιστής του σανιδένιου πατώματος με τοατέλειωτο σύρε κι έλα του

laquoΠανέτοιμοςraquo είπε ο άλλος χαμογελώντας και άνοιξε τοπανωφόρι για να δείξει τον εξοπλισμό του

Τα ρούχα του ήταν κράμα ανατολίτικης και φράγκικηςένδυσης το πουκάμισο βαμβακερό το φουλάρι γύρω απότον λαιμό φανταχτερό το γιλέκο εφαρμοστό το πανταλόνιστερεωμένο στη μέση με δερμάτινο σελάχι Στη δεξιά μεριάτου σελαχιού σε δυο θήκες είχε περασμένα ένα μικρό μα-χαίρι και μια ελαφρά καμπυλωμένη πιστόλα διακοσμημένημε αχιβάδες και δράκοντες Στη ζερβή μεριά είχε ένα αση-μένιο δοχείο λίπους για να λιπαίνει την πιστόλα και μία δερ-μάτινη μπαρουτοθήκη για να γεμίζει την κάννη της σε εν-δεχόμενη επίθεση από Τουρκαλβανούς ληστές σε κλεισούρες

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 13 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

κι επικίνδυνα διάσελα Πάνω στο γιλέκο λαμπύριζε μία χρυ-σή αλυσίδα σε διπλή σειρά υποδηλώνοντας την παρουσίαρολογιού σε αόρατη τσέπη

laquoΔεν σε βαραίνουν όλα αυτά ΔάμοraquolaquoΜπα Τα έχω συνηθίσει μετά από τόσα ταξίδια στη

Βλαχιάraquo Το μειδίαμά του έγινε πλατύτερο laquoΌσο φορτώ-νεις το γομάρι τόσο του καλαρέσειraquo Άξαφνα σοβαρεύτηκεlaquoΣαν πού να καρτερά το εμπόρευμα Λάμπροraquo

laquoΤούτη την ώρα πρέπει νά rsquoναι κάτω στην ακρολιμνιάαναμεσίς στις καλαμιέςraquo

laquoΕίναι σιγουρεμένοraquolaquoΤο φυλά ο παραγυιόςraquolaquoΚι αν του λάχει κατιτίraquo Τα χαρακτηριστικά του Δάμου

σκλήρυνανlaquoΣου τό rsquoπα εψές σου τό rsquoχω πει και τις προάλλες Ο

Νικολός δεν είναι πια παιδί Μεγάλωσε Είναι γερά δεμένοςκαι στο ζωνάρι του βρακοπανταλονιού του κρύβει σουβλερόμαχαίριraquo

Ο Νικολός πάμφτωχο χωριατόπαιδο καταγόταν από τοΖαγόρι Οι δικοί του μάζευαν καρύδια για να μην πεινά-σουν Ο πατέρας ήθελε να τον μπάσει στο σινάφι των αση-μιτζήδων και τον κατέβασε στα Γιάννενα Έπεσε στα πόδιατου Λάμπρου και τον ικέτευσε να πάρει τον γυιό του στοεργαστήριο να του μάθει την τέχνη Ο Νικολός αποδείχθηκεσκληρός δουλευτής Ταυτόχρονα με τη μαθητεία έκανε καιόλες τις χαμαλοδουλειές Έτρωγε από το φαΐ που έφτιαχνεη Ρήγκω η γυναίκα του Λάμπρου και κοιμόταν μέσα στοεργαστήριο πάνω σε αχυρένιο γιατάκι

Ο Δάμος κούνησε το κεφάλι πέρα δώθε σαν να αμφέ-βαλλε για τα καθησυχαστικά λόγια του αδελφού του laquoΕύ-χομαι να το βρούμε σώο όταν πάρουμε την κατηφόρα Ξύ-πνησαν τάχαμου η Ρήγκω και ο μικρόςraquo

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 14 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Ένα κρύο χέρι με δάχτυλα-παγοκρυστάλλους χούφτωσετην καρδιά του Λάμπρου Το μούτρο του κιτρίνισε laquoΣιγα-νοί ήχοι στον οντά μου λένε πως είναι κι οι δυο ξυπνητοίΆραγεhellipraquo

laquoΠάψε να δείχνεις ψυχοπλακωμένοςraquo είπε ψιθυριστάσε οργισμένο τόνο ο μεγάλος αδελφός laquoΘα σε δει ο Μα-νουήλ και θα πλαντάξει στο κλάμα Πρέπει να το χωνέψειςότι δεν κλέβω το παιδί σου μήτε το πάω στα ξένα να το μο-σχοπουλήσω Θα το οδηγήσω με ασφάλεια στο Μπουκορέ-στι για να σπουδάσει όπως έχετε αποφασίσει εσύ και η γυ-ναίκα σου Μη δυσκολεύεις λοιπόν τούτην την ώρα τουαποχωρισμούraquo

Ο Δάμος Ντρέτος ήταν μεγαλύτερος εφτά χρόνια από τοναδελφό του Λάμπρο Καταπώς φαίνεται η μάνα τους μπο-ρούσε να συλλάβει μόνο κάθε εφτά χρόνια και γιrsquo αυτόν τονλόγο μία τρίτη γκαστριά ήταν ανεπιθύμητη ίσως κι ανέφι-κτη μετά από τόσο μακρόχρονη αναμονή

Οι Ντρέτοι κατάγονταν από τους Καλαρρύτες χωριό γα-ντζωμένο στις δυτικές απόκρημνες πλαγιές της Πίνδου Οιγονείς των δύο αγοριών ήταν κτηνοτρόφοι Μετακινούσαν συ-νεχώς τα κοπάδια τους από τα θερινά βοσκοτόπια στα χει-μαδιά Περνούσαν πάνω από πέτρινα γεφύρια χειμάρρωνανάμεσα από καρυδιές και αγριοκερασιές και διέσχιζανεκτάσεις με βατομουριές και μαυραγκαθιές αντιμετωπίζονταςμε σθένος λύκους αγριόγατες και αρκούδες Άρμεγαν τα ζω-ντανά έφτιαχναν βούτυρο μυζήθρα και τυρί και τrsquo αντάλ-λασσαν με καλούδια χωριανών από άλλες περιοχές μεταφέ-ροντας τα προϊόντα με τrsquo αλογομούλαρα των αγωγιατών

Πολλοί από τους χωρικούς των Καλαρρυτών πούλησαντα ζωντανά τους για να φτιάξουν εργαστήρια αργυροχρυ-σοχοΐας στα κελάρια Ένας από αυτούς ήταν και ο αδελφόςτης μάνας των δύο αγοριών Έστησε το εργαστήρι στο κατώι

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 15 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

του σπιτιού του και βασάνιζε νυχθημερόν το ασήμι Ο Δάμοςκαι ο Λάμπρος δεκατέσσερα κι εφτά χρονών αντίστοιχακόλλησαν πλάι του και αντέγραφαν τις κινήσεις του Έμα-θαν να κατεργάζονται το αστραφτερό μέταλλο με σφυρί στοαμόνι και να φτιάχνουν φιλιγκράν τη συρματερή τεχνικήχρησιμοποιώντας πολύ λεπτά καλέμια τα ldquoσπιτσούνιαrdquoόπως τα έλεγαν στη γλώσσα του σιναφιού Εξελίχθηκαν σεκαλούς τεχνίτες και σύντομα αναζήτησαν την τύχη τους σταΓιάννενα όπου ρίζωσαν

Μετά από κάποια χρόνια ο Λάμπρος ερωτεύτηκε τηνόμορφη Ρήγκω κόρη του παραλή δερματεμπόρου Χρύσαν-θου Δελπέρη Ο Δάμος σαν μεγάλος αδελφός έπαιζε τονρόλο του κηδεμόνα στα Γιάννενα και ο μικρός τον πρόγκηξενα ζητήσει το χέρι της κοπέλας από τον πατέρα της για λο-γαριασμό του Όλα τακτοποιήθηκαν με τον καλύτερο τρόποκαι οι νεόνυμφοι έμειναν σε πέτρινο διώροφο σπίτι προικώοτης Ρήγκως στην άκρη της ελληνικής συνοικίας της πόληςΣτο κάτω πάτωμα στήθηκε το εργαστήριο όπου οι αδελφοίΝτρέτοι μεταποιούσαν την πρώτη ύλη που ερχόταν από τηΒρετανία Οι δουλειές της μικροεπιχείρησης πήγαιναν πρίμαπαρά το ότι ο Αλή Πασάς υπερασπιστής του σιναφιού τωναργυροχρυσοχόων δεν υπήρχε πια και οι διάδοχοι διοικητέςτου βιλαετιού δεν τον μιμήθηκαν Και επιπλέον ο Δάμος καιο Λάμπρος αποφάσισαν να ξανοιχτούν και να αυξήσουν τηνπαραγωγή επανδρώνοντας τη βιοτεχνία με δύο καλφάδεςκαι δύο τσιράκια ένα από τα τελευταία ο Νικολός

Η Ρήγκω ndashτο πραγματικό βαφτιστικό της όνομα ήταν Ει-ρήνηndash άργησε να κάνει παιδί γιατί είχε στενά γοφιά Πέρα-σαν χρόνια ώσπου να γεννήσει τον μικρό Μανουήλ κι αυτόμε πολύ κόπο και πόνο Η έμπειρη αλλά καταϊδρωμένη μα-μή έφτυσε αίμα ανάμεσα στα σκέλια της ετοιμόγεννης καιορκίστηκε νοερά να μην την ξεγεννήσει δεύτερη φορά όσα

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 16 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

γρόσια κι αν της έταζαν Παρrsquo όλη την ταλαιπωρία του τοπαιδί βγήκε αρτιμελές και έκλεισε τα έξι τα περασμένα Χρι-στούγεννα Μήτε ο Λάμπρος μήτε η Ρήγκω ήθελαν να γίνειο γυιός τους αργυροχρυσοχόος Είχαν άλλα όνειρα γιrsquo αυ-τόν Με μάτια οραματικά τον έβλεπαν να σπουδάζει στηΖωσιμαία Σχολή και να γίνεται επιφανής πολίτης

Αντίθετα με τον Λάμπρο ο Δάμος δεν παντρεύτηκε Ντα-ραβερίστηκε με πολλές γυναίκες στα Γιάννενα αλλά οι φή-μες έλεγαν πως θεωρούσε ότι καμμιά δεν ήταν ικανή νασταθεί νύφη πλάι του Σύμφωνα με μία εκδοχή ελεύθεροπουλί καταπώς ήταν δεν ήθελε να εγκλωβιστεί στα αυστη-ρά ηθικά πλαίσια και στις βαριές υποχρεώσεις ενός γάμουΥπήρχε βέβαια και άλλη εκδοχή ανυποψίαστη από τον κοινόνου καλά κρυμμένη σε σκιερή γωνιά του μυαλού του ΔάμουΑπό την άλλη μεριά από την αρχή της συνεργασίας του μετο μικρό αδελφό έδειξε ότι έχει έντονα ανεπτυγμένο τοεμπορικό δαιμόνιο άριστα συνδυασμένο με το ανήσυχοπνεύμα του Θιασώτης της παροιμίας ldquoμάθε τέχνη για ναζήσεις κι έμπορος για να κερδίσειςrdquo αποφάσισε όχι μόνο ναπροωθήσει τα προϊόντα τους σrsquo ολάκερη την Ήπειρο αλλάκαι να στραφεί σε διεθνείς αγορές ξεκινώντας από τις Πα-ραδουνάβιες Ηγεμονίες Ξενιτεύτηκε στο Βουκουρέστι Σεκεντρικό δρόμο της πόλης στη συνοικία Λιπσκάνι άνοιξεαργυροχρυσοχοείο και το τάιζε συνεχώς με ασημικά από τοεργαστήρι τους στα Γιάννενα

Όλοι οι αργυροχόοι έμποροι του Βουκουρεστίου είχανοργανωθεί σε σινάφι με σκοπό την αύξηση των κερδών τουςαπό τη διεξαγωγή του εμπορίου και την από κοινού αντι-μετώπιση του ανταγωνισμού και της έχθρας των αλλοδαπώνομολόγων τους Μολονότι η εξέγερση του 1821 έφερε μεγά-λη αναταραχή στις αγορές των Ηγεμονιών και πολλοί Ρωμιοίέμποροι επέστρεψαν εσπευσμένα στις πατρίδες τους ο Δά-

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 17 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μος άντεξε Για οκτώ ολόκληρα χρόνια πάλεψε σκληρά ναδιατηρήσει την ldquoεμπορική συντροφίαrdquo τους όπως την απο-καλούσαν στο Βουκουρέστι Ο αγώνας του ανταμείφθηκεμε τα ευνοϊκά μέτρα της Συνθήκης της Αδριανούπολης το1829 Τα μέτρα αυτά προέβλεπαν την απρόσκοπτη ανάπτυ-ξη των εμπορικών συναλλαγών στην Οθωμανική επικράτειαΑπό το Βουκουρέστι ο Δάμος κατάφερε να διεισδύσει καισε άλλες αγορές στο Ιάσιο στο Σιμπίου στο Μπρατσόφστην Πέστη στη Βιέννη στη Λειψία ακόμη και στη ΜόσχαΤο εμπόριο τον είχε αναγκάσει να μάθει λίγα γερμανικάουγγαρέζικα και ρωσικά Τη διαμετακόμιση των προϊόντωναπό τη Βλαχία στις μεγάλες αγορές της Ευρώπης την ανα-λάμβανε μόνος αφήνοντας στο πόδι του στο Βουκουρέστιέναν έμπιστο υπάλληλο τον Μάρκο Νέγρη απόγονο ξεπε-σμένου Φαναριώτη προύχοντα

Η παρουσία Φαναριωτών αρχόντων στη Βλαχία έχει τηναιτία της Πριν δύο αιώνες όταν το Οικουμενικό Πατριαρ-χείο εγκαταστάθηκε στον λόφο του Φαναριού στην Κων-σταντινούπολη ελληνικές αρχοντικές οικογένειες συγκε-ντρώθηκαν γύρω του Με το πέρασμα του χρόνου οσουλτάνος διόρισε επιφανείς Ρωμιούς Φαναριώτες σε ση-μαντικές θέσεις Ένας από αυτούς ο Αλέξανδρος Μαυρο-κορδάτος προορίστηκε για τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίεςκαι αναγορεύτηκε πρίγκιπας της Βλαχίας στη χασοφεγγα-ριά του δέκατου έβδομου αιώνα Στη νέα του θέση τον ακο-λούθησαν αρκετοί συμπατριώτες του Αλλά μετά το ξέσπα-σμα της Ελληνικής επανάστασης οι Φαναριώτες τηςΒλαχίας κυνηγήθηκαν και σφαγιάστηκαν από τους Οθωμα-νούς Όσοι επέζησαν καταστράφηκαν οικονομικά γιατί οινέοι ντόπιοι ηγεμόνες επέβαλαν τους δικούς τους οικονο-μικούς κανόνες Ένας από τους Φαναριώτες ήταν ο προ-προπάππος του Μάρκου Νέγρη

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 18 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Παραμονή του Αϊ-Γιώργη ο Δάμος ανέμιζε το χέρι τουστο Βουκουρέστι και όδευε για το βιλαέτι των ΙωαννίνωνΗ κάθοδος ήταν πολυήμερη εξουθενωτική γεμάτη απειλέςκαι κινδύνους Αλλά η αγκούσα του μεγάλου αδελφού υπε-ρείχε της κούρασης του ταξιδιού Γύριζε στα Γιάννεναφορτωμένος με τα κέρδη από τις εισπράξεις του εξαμήνουκαι παρά την προστασία των ανθρώπων του καραβανιούφοβόταν Όπως ο διάβολος αποφεύγει το λιβάνι έτσι κιεκείνος απεχθανόταν γύρω από τη μέση του ένα φορτωμέ-νο κεμέρι Θα ήταν κράχτης για τους αδίσταχτους ληστέςτου δρόμου Προτιμούσε να θηλυκώνει τους παράδες ndashλί-ρες γρόσια φιορίνια αυστριακά και ουγγρικά νομίσμα-ταndash σε αόρατες τσέπες του γιλέκου ή του πανωφοριού τουκαι σε μυστικές θήκες ραμμένες από έμπειρο μπαλωματήμέσα στις μπότες του Σε τορβά πάνω στο μουλάρι είχεκρυμμένα τυλιγμένα σε πανί δώρα για τη νύφη το ανίψικαι τον αδελφό του ndash μεταξωτά υφάσματα κρυστάλλινακαι πορσελάνινα αγγεία φράγκικα παιδικά ρούχα και μι-κρά ξύλινα παιχνίδια αλογάκια και στρατιωτάκια Στηνπρόσφατη επιστροφή του έφερε μία πορσελάνινη μαρκησίαγια τη Ρήγκω έναν ξύλινο περίτεχνα βαμμένο αυλικό τουπαλατιού των Αψβούργων για τον Μανουήλ και ένα εγ-γλέζικο ρολόι τσέπης μάρκας Ουόλθαμ με χρυσή αλυσίδαγια τον Λάμπρο

Συνεχί ζεται

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 19 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Δέκα χρόνια κύλησαν από την εξόντωση του Αλή ΠασάΣτο διάστημα αυτό τα Γιάννενα κυβερνήθηκαν από τρειςδιοικητές με τελευταίο τον Κιουταχή Το 1832 τη διοίκησηανέλαβε ο νεαρός Εμίν Πασάς γυιός του Κιουταχή αλλάαποδείχθηκε ανήμπορος να αποκαταστήσει την τάξη και τηνηρεμία στην πόλη

Ορισμένοι από τους Γιαννιώτες οικογενειάρχες οι πιοβαστηγμένοι οικονομικά έστειλαν τους γόνους τους στηνΚεντρική Ευρώπη και στη Βόρεια Ιταλία Νέοι ορίζοντες θrsquoανοίγονταν γιrsquo αυτούς τους νέους Θα μορφώνονταν στιςφημισμένες σχολές των μεγάλων κέντρων της Ευρώπης καιθα γνώριζαν προκοπή Στην επιστροφή τους θα έφερναν στιςτουρκοκρατούμενες περιοχές πνευματική και οικονομικήαναζωογόνηση

Οι πιο ριψοκίνδυνοι γονείς επέλεξαν τις ΠαραδουνάβιεςΗγεμονίες τη Βλαχία και τη Μολδαβία γιατί άπλωσαν εκείεμπορικό πλοκάμι και είχαν την οικονομική δυνατότητα ναεγγράψουν τα αρσενικά παιδιά τους στα σχολεία της πε-ριοχής που δεν βρισκόταν πλέον σε τουρκική αλλά σε ρω-σική κατοχή

Ένας από αυτούς τους παράτολμους γονείς ήταν ο νοι-κοκύρης του διώροφου σπιτιού με το φωτισμένο παράθυροστο πάνω δώμα του κτίσματος που ορθωνόταν σαν κυκλώ-πειο έκτρωμα μες στη νεφελώδη αξημέρωτη λες νύχτα Τοπαράθυρο ανήκε στο λιακωτό ndash έναν σιωπηλό οντά με τζάκιστον έναν τοίχο ξύλινη μεσάντρα για τα γιατάκια και τιςμπατανίες στον άλλο και ντιβάνια περιμετρικά Τρεις με-σόπορτες οδηγούσαν σε ισάριθμες κάμαρες ύπνου Στο κέ-ντρο του οντά ήταν ένας στρογγυλός χάλκινος σοφράς στο-λισμένος διαμετρικά με ένα στενόμακρο υφαντό κεντημένομε λουλούδια και πουλιά σε σταυροβελονιά από το επιδέξιοχέρι της νοικοκυράς Πάνω στον σοφρά πόζαραν με καμάρι

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 11 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

χρυσοποίκιλτα ασημικά ένα σκαλιστό θυμιατήρι και έναςσφυρήλατος ασημένιος δίσκος που περιείχε έξι ρακοπότηρασφηνωμένα σε βάσεις γύρω από ένα δοχείο για τσίπουρο μεκόκκινες και γαλάζιες χάντρες Πλάι στον δίσκο ήταν έναασημένιο καλαμάρι διακοσμημένο με λουλούδια το καπάκιτου μελανοδοχείου σε σχήμα οστράκου Από ένα ξύλινο ορι-ζόντιο δοκάρι της οροφής κρεμόταν με αλυσίδα ένα περί-τεχνο επάργυρο λαδολύχναρο Η φλόγα του λικνιζόταν πά-νω στα ασημικά και στον σοφρά και σκορπούσε γλυκέςαναλαμπές στους τοίχους και στο ξύλινο πάτωμα με τουφαντό κιλίμι Το άλλο άκρο της αλυσίδας ήταν δεμένο σrsquoένα καρφί στο ντουβάρι για την αυξομείωση του ύψους τουλυχναριού

Ο άνδρας βημάτιζε νευρικά κάτω από το φωτιστικό Φυ-σούσε και ξεφυσούσε Ήταν ολοφάνερο ότι δεν είχε κλείσειμάτι όλη τη νύχτα και την είχε βγάλει στο καθιστικό πατώ-ντας πέρα-δώθε σαν λιοντάρι σε κλουβί Πήγαινε διαμετρικάαπό το τζάκι ίσαμε το παράθυρο και πίσω Η σκιά του επι-μηκυνόταν πότε προς τη μια και πότε προς την άλλη μεριάαπό το αδιάκοπο πάνε-έλα Δεν φορούσε νυχτικό Ήταν ντυ-μένος σα να πήγαινε ταξίδι αλαργινό ndash πουκάμισο γιλέκομεϊντάνι πανταλόνι από άσπρο δίμιτο στερεωμένο στη μέσημε βυσσινί υφαντό ζωνάρι και στα πόδια μαύρα μυτερά δερ-μάτινα παπούτσια Είχε πατημένα τα τριάντα το ανάστημαμέτριο το σώμα λιγνό αλλά νευρώδες Τα χαρακτηριστικάτου ήταν αδρά το παχύ μουστάκι τσιγκελωτό τα γυάλιναορθάνοιχτα μάτια του είχαν το χρώμα του ανέφελου ουρα-νού Σε έντονη αντίθεση με τα γαλάζια μάτια τα μαλλιά τουήταν μαύρα κατσαρά γυάλιζαν από το ldquoμεδουλάριrdquo με τοοποίο ήταν αλειμμένα και δανείζονταν πορτοκαλί αποχρώ-σεις από τη φλόγα του λυχναριού Βάδιζε με το κεφάλι σκυ-φτό το ένα χέρι έπιανε τον καρπό του άλλου στο πίσω της

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 12 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μέσης τα ακροδάχτυλά του μαυρισμένα Ήταν αργυροχόοςμάστορας του ασημιού όλα τα αστραφτερά στολίδια του σο-φρά όπως και το κρεμαστό λυχνάρι ήταν δικά του παιδιά

Κοντοστάθηκε στο ξαφνικό τρίξιμο της μεσιανής μεσό-πορτας στο άνοιγμα της οποίας φάνηκε σκοτεινή φιγούραΈνα-δυο βήματα και η μαρμαρυγή αποκάλυψε έναν δεύτεροάνδρα με το ίδιο ανάστημα και παρόμοια χαρακτηριστικάΦαινόταν μεγαλύτερος Το μαύρο μουστάκι είχε μία ελαφράασημιά απόχρωση το ίδιο και μία δαχτυλιδένια τούφα τωνμαλλιών φευγάτη από την άκρη του φράγκικου καπέλουΑυτός ήταν πράγματι ντυμένος για ταξίδι Πάνω από τασκουτιά φορούσε ένα χοντρό μάλλινο πανωφόρι με μανίκιακεντημένα με χρυσό κορδόνι Η όψη του σε πλέρια αντίθεσημε του άλλου ήταν γαλήνια Απόθεσε στο πλάι έναν μπόγομε αλλαξιές για ταξίδι και δύο μάλλινες κάπες με κουκούλαμία μεγάλη και μία παιδική

Οι δύο άνδρες κοιτάχτηκαν επίμονα με νόημαlaquoΈτοιμος για το μακρύ ταξίδι αδελφέraquo ρώτησε ξέπνοα

ο νεότερος ο βασανιστής του σανιδένιου πατώματος με τοατέλειωτο σύρε κι έλα του

laquoΠανέτοιμοςraquo είπε ο άλλος χαμογελώντας και άνοιξε τοπανωφόρι για να δείξει τον εξοπλισμό του

Τα ρούχα του ήταν κράμα ανατολίτικης και φράγκικηςένδυσης το πουκάμισο βαμβακερό το φουλάρι γύρω απότον λαιμό φανταχτερό το γιλέκο εφαρμοστό το πανταλόνιστερεωμένο στη μέση με δερμάτινο σελάχι Στη δεξιά μεριάτου σελαχιού σε δυο θήκες είχε περασμένα ένα μικρό μα-χαίρι και μια ελαφρά καμπυλωμένη πιστόλα διακοσμημένημε αχιβάδες και δράκοντες Στη ζερβή μεριά είχε ένα αση-μένιο δοχείο λίπους για να λιπαίνει την πιστόλα και μία δερ-μάτινη μπαρουτοθήκη για να γεμίζει την κάννη της σε εν-δεχόμενη επίθεση από Τουρκαλβανούς ληστές σε κλεισούρες

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 13 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

κι επικίνδυνα διάσελα Πάνω στο γιλέκο λαμπύριζε μία χρυ-σή αλυσίδα σε διπλή σειρά υποδηλώνοντας την παρουσίαρολογιού σε αόρατη τσέπη

laquoΔεν σε βαραίνουν όλα αυτά ΔάμοraquolaquoΜπα Τα έχω συνηθίσει μετά από τόσα ταξίδια στη

Βλαχιάraquo Το μειδίαμά του έγινε πλατύτερο laquoΌσο φορτώ-νεις το γομάρι τόσο του καλαρέσειraquo Άξαφνα σοβαρεύτηκεlaquoΣαν πού να καρτερά το εμπόρευμα Λάμπροraquo

laquoΤούτη την ώρα πρέπει νά rsquoναι κάτω στην ακρολιμνιάαναμεσίς στις καλαμιέςraquo

laquoΕίναι σιγουρεμένοraquolaquoΤο φυλά ο παραγυιόςraquolaquoΚι αν του λάχει κατιτίraquo Τα χαρακτηριστικά του Δάμου

σκλήρυνανlaquoΣου τό rsquoπα εψές σου τό rsquoχω πει και τις προάλλες Ο

Νικολός δεν είναι πια παιδί Μεγάλωσε Είναι γερά δεμένοςκαι στο ζωνάρι του βρακοπανταλονιού του κρύβει σουβλερόμαχαίριraquo

Ο Νικολός πάμφτωχο χωριατόπαιδο καταγόταν από τοΖαγόρι Οι δικοί του μάζευαν καρύδια για να μην πεινά-σουν Ο πατέρας ήθελε να τον μπάσει στο σινάφι των αση-μιτζήδων και τον κατέβασε στα Γιάννενα Έπεσε στα πόδιατου Λάμπρου και τον ικέτευσε να πάρει τον γυιό του στοεργαστήριο να του μάθει την τέχνη Ο Νικολός αποδείχθηκεσκληρός δουλευτής Ταυτόχρονα με τη μαθητεία έκανε καιόλες τις χαμαλοδουλειές Έτρωγε από το φαΐ που έφτιαχνεη Ρήγκω η γυναίκα του Λάμπρου και κοιμόταν μέσα στοεργαστήριο πάνω σε αχυρένιο γιατάκι

Ο Δάμος κούνησε το κεφάλι πέρα δώθε σαν να αμφέ-βαλλε για τα καθησυχαστικά λόγια του αδελφού του laquoΕύ-χομαι να το βρούμε σώο όταν πάρουμε την κατηφόρα Ξύ-πνησαν τάχαμου η Ρήγκω και ο μικρόςraquo

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 14 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Ένα κρύο χέρι με δάχτυλα-παγοκρυστάλλους χούφτωσετην καρδιά του Λάμπρου Το μούτρο του κιτρίνισε laquoΣιγα-νοί ήχοι στον οντά μου λένε πως είναι κι οι δυο ξυπνητοίΆραγεhellipraquo

laquoΠάψε να δείχνεις ψυχοπλακωμένοςraquo είπε ψιθυριστάσε οργισμένο τόνο ο μεγάλος αδελφός laquoΘα σε δει ο Μα-νουήλ και θα πλαντάξει στο κλάμα Πρέπει να το χωνέψειςότι δεν κλέβω το παιδί σου μήτε το πάω στα ξένα να το μο-σχοπουλήσω Θα το οδηγήσω με ασφάλεια στο Μπουκορέ-στι για να σπουδάσει όπως έχετε αποφασίσει εσύ και η γυ-ναίκα σου Μη δυσκολεύεις λοιπόν τούτην την ώρα τουαποχωρισμούraquo

Ο Δάμος Ντρέτος ήταν μεγαλύτερος εφτά χρόνια από τοναδελφό του Λάμπρο Καταπώς φαίνεται η μάνα τους μπο-ρούσε να συλλάβει μόνο κάθε εφτά χρόνια και γιrsquo αυτόν τονλόγο μία τρίτη γκαστριά ήταν ανεπιθύμητη ίσως κι ανέφι-κτη μετά από τόσο μακρόχρονη αναμονή

Οι Ντρέτοι κατάγονταν από τους Καλαρρύτες χωριό γα-ντζωμένο στις δυτικές απόκρημνες πλαγιές της Πίνδου Οιγονείς των δύο αγοριών ήταν κτηνοτρόφοι Μετακινούσαν συ-νεχώς τα κοπάδια τους από τα θερινά βοσκοτόπια στα χει-μαδιά Περνούσαν πάνω από πέτρινα γεφύρια χειμάρρωνανάμεσα από καρυδιές και αγριοκερασιές και διέσχιζανεκτάσεις με βατομουριές και μαυραγκαθιές αντιμετωπίζονταςμε σθένος λύκους αγριόγατες και αρκούδες Άρμεγαν τα ζω-ντανά έφτιαχναν βούτυρο μυζήθρα και τυρί και τrsquo αντάλ-λασσαν με καλούδια χωριανών από άλλες περιοχές μεταφέ-ροντας τα προϊόντα με τrsquo αλογομούλαρα των αγωγιατών

Πολλοί από τους χωρικούς των Καλαρρυτών πούλησαντα ζωντανά τους για να φτιάξουν εργαστήρια αργυροχρυ-σοχοΐας στα κελάρια Ένας από αυτούς ήταν και ο αδελφόςτης μάνας των δύο αγοριών Έστησε το εργαστήρι στο κατώι

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 15 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

του σπιτιού του και βασάνιζε νυχθημερόν το ασήμι Ο Δάμοςκαι ο Λάμπρος δεκατέσσερα κι εφτά χρονών αντίστοιχακόλλησαν πλάι του και αντέγραφαν τις κινήσεις του Έμα-θαν να κατεργάζονται το αστραφτερό μέταλλο με σφυρί στοαμόνι και να φτιάχνουν φιλιγκράν τη συρματερή τεχνικήχρησιμοποιώντας πολύ λεπτά καλέμια τα ldquoσπιτσούνιαrdquoόπως τα έλεγαν στη γλώσσα του σιναφιού Εξελίχθηκαν σεκαλούς τεχνίτες και σύντομα αναζήτησαν την τύχη τους σταΓιάννενα όπου ρίζωσαν

Μετά από κάποια χρόνια ο Λάμπρος ερωτεύτηκε τηνόμορφη Ρήγκω κόρη του παραλή δερματεμπόρου Χρύσαν-θου Δελπέρη Ο Δάμος σαν μεγάλος αδελφός έπαιζε τονρόλο του κηδεμόνα στα Γιάννενα και ο μικρός τον πρόγκηξενα ζητήσει το χέρι της κοπέλας από τον πατέρα της για λο-γαριασμό του Όλα τακτοποιήθηκαν με τον καλύτερο τρόποκαι οι νεόνυμφοι έμειναν σε πέτρινο διώροφο σπίτι προικώοτης Ρήγκως στην άκρη της ελληνικής συνοικίας της πόληςΣτο κάτω πάτωμα στήθηκε το εργαστήριο όπου οι αδελφοίΝτρέτοι μεταποιούσαν την πρώτη ύλη που ερχόταν από τηΒρετανία Οι δουλειές της μικροεπιχείρησης πήγαιναν πρίμαπαρά το ότι ο Αλή Πασάς υπερασπιστής του σιναφιού τωναργυροχρυσοχόων δεν υπήρχε πια και οι διάδοχοι διοικητέςτου βιλαετιού δεν τον μιμήθηκαν Και επιπλέον ο Δάμος καιο Λάμπρος αποφάσισαν να ξανοιχτούν και να αυξήσουν τηνπαραγωγή επανδρώνοντας τη βιοτεχνία με δύο καλφάδεςκαι δύο τσιράκια ένα από τα τελευταία ο Νικολός

Η Ρήγκω ndashτο πραγματικό βαφτιστικό της όνομα ήταν Ει-ρήνηndash άργησε να κάνει παιδί γιατί είχε στενά γοφιά Πέρα-σαν χρόνια ώσπου να γεννήσει τον μικρό Μανουήλ κι αυτόμε πολύ κόπο και πόνο Η έμπειρη αλλά καταϊδρωμένη μα-μή έφτυσε αίμα ανάμεσα στα σκέλια της ετοιμόγεννης καιορκίστηκε νοερά να μην την ξεγεννήσει δεύτερη φορά όσα

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 16 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

γρόσια κι αν της έταζαν Παρrsquo όλη την ταλαιπωρία του τοπαιδί βγήκε αρτιμελές και έκλεισε τα έξι τα περασμένα Χρι-στούγεννα Μήτε ο Λάμπρος μήτε η Ρήγκω ήθελαν να γίνειο γυιός τους αργυροχρυσοχόος Είχαν άλλα όνειρα γιrsquo αυ-τόν Με μάτια οραματικά τον έβλεπαν να σπουδάζει στηΖωσιμαία Σχολή και να γίνεται επιφανής πολίτης

Αντίθετα με τον Λάμπρο ο Δάμος δεν παντρεύτηκε Ντα-ραβερίστηκε με πολλές γυναίκες στα Γιάννενα αλλά οι φή-μες έλεγαν πως θεωρούσε ότι καμμιά δεν ήταν ικανή νασταθεί νύφη πλάι του Σύμφωνα με μία εκδοχή ελεύθεροπουλί καταπώς ήταν δεν ήθελε να εγκλωβιστεί στα αυστη-ρά ηθικά πλαίσια και στις βαριές υποχρεώσεις ενός γάμουΥπήρχε βέβαια και άλλη εκδοχή ανυποψίαστη από τον κοινόνου καλά κρυμμένη σε σκιερή γωνιά του μυαλού του ΔάμουΑπό την άλλη μεριά από την αρχή της συνεργασίας του μετο μικρό αδελφό έδειξε ότι έχει έντονα ανεπτυγμένο τοεμπορικό δαιμόνιο άριστα συνδυασμένο με το ανήσυχοπνεύμα του Θιασώτης της παροιμίας ldquoμάθε τέχνη για ναζήσεις κι έμπορος για να κερδίσειςrdquo αποφάσισε όχι μόνο ναπροωθήσει τα προϊόντα τους σrsquo ολάκερη την Ήπειρο αλλάκαι να στραφεί σε διεθνείς αγορές ξεκινώντας από τις Πα-ραδουνάβιες Ηγεμονίες Ξενιτεύτηκε στο Βουκουρέστι Σεκεντρικό δρόμο της πόλης στη συνοικία Λιπσκάνι άνοιξεαργυροχρυσοχοείο και το τάιζε συνεχώς με ασημικά από τοεργαστήρι τους στα Γιάννενα

Όλοι οι αργυροχόοι έμποροι του Βουκουρεστίου είχανοργανωθεί σε σινάφι με σκοπό την αύξηση των κερδών τουςαπό τη διεξαγωγή του εμπορίου και την από κοινού αντι-μετώπιση του ανταγωνισμού και της έχθρας των αλλοδαπώνομολόγων τους Μολονότι η εξέγερση του 1821 έφερε μεγά-λη αναταραχή στις αγορές των Ηγεμονιών και πολλοί Ρωμιοίέμποροι επέστρεψαν εσπευσμένα στις πατρίδες τους ο Δά-

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 17 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μος άντεξε Για οκτώ ολόκληρα χρόνια πάλεψε σκληρά ναδιατηρήσει την ldquoεμπορική συντροφίαrdquo τους όπως την απο-καλούσαν στο Βουκουρέστι Ο αγώνας του ανταμείφθηκεμε τα ευνοϊκά μέτρα της Συνθήκης της Αδριανούπολης το1829 Τα μέτρα αυτά προέβλεπαν την απρόσκοπτη ανάπτυ-ξη των εμπορικών συναλλαγών στην Οθωμανική επικράτειαΑπό το Βουκουρέστι ο Δάμος κατάφερε να διεισδύσει καισε άλλες αγορές στο Ιάσιο στο Σιμπίου στο Μπρατσόφστην Πέστη στη Βιέννη στη Λειψία ακόμη και στη ΜόσχαΤο εμπόριο τον είχε αναγκάσει να μάθει λίγα γερμανικάουγγαρέζικα και ρωσικά Τη διαμετακόμιση των προϊόντωναπό τη Βλαχία στις μεγάλες αγορές της Ευρώπης την ανα-λάμβανε μόνος αφήνοντας στο πόδι του στο Βουκουρέστιέναν έμπιστο υπάλληλο τον Μάρκο Νέγρη απόγονο ξεπε-σμένου Φαναριώτη προύχοντα

Η παρουσία Φαναριωτών αρχόντων στη Βλαχία έχει τηναιτία της Πριν δύο αιώνες όταν το Οικουμενικό Πατριαρ-χείο εγκαταστάθηκε στον λόφο του Φαναριού στην Κων-σταντινούπολη ελληνικές αρχοντικές οικογένειες συγκε-ντρώθηκαν γύρω του Με το πέρασμα του χρόνου οσουλτάνος διόρισε επιφανείς Ρωμιούς Φαναριώτες σε ση-μαντικές θέσεις Ένας από αυτούς ο Αλέξανδρος Μαυρο-κορδάτος προορίστηκε για τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίεςκαι αναγορεύτηκε πρίγκιπας της Βλαχίας στη χασοφεγγα-ριά του δέκατου έβδομου αιώνα Στη νέα του θέση τον ακο-λούθησαν αρκετοί συμπατριώτες του Αλλά μετά το ξέσπα-σμα της Ελληνικής επανάστασης οι Φαναριώτες τηςΒλαχίας κυνηγήθηκαν και σφαγιάστηκαν από τους Οθωμα-νούς Όσοι επέζησαν καταστράφηκαν οικονομικά γιατί οινέοι ντόπιοι ηγεμόνες επέβαλαν τους δικούς τους οικονο-μικούς κανόνες Ένας από τους Φαναριώτες ήταν ο προ-προπάππος του Μάρκου Νέγρη

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 18 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Παραμονή του Αϊ-Γιώργη ο Δάμος ανέμιζε το χέρι τουστο Βουκουρέστι και όδευε για το βιλαέτι των ΙωαννίνωνΗ κάθοδος ήταν πολυήμερη εξουθενωτική γεμάτη απειλέςκαι κινδύνους Αλλά η αγκούσα του μεγάλου αδελφού υπε-ρείχε της κούρασης του ταξιδιού Γύριζε στα Γιάννεναφορτωμένος με τα κέρδη από τις εισπράξεις του εξαμήνουκαι παρά την προστασία των ανθρώπων του καραβανιούφοβόταν Όπως ο διάβολος αποφεύγει το λιβάνι έτσι κιεκείνος απεχθανόταν γύρω από τη μέση του ένα φορτωμέ-νο κεμέρι Θα ήταν κράχτης για τους αδίσταχτους ληστέςτου δρόμου Προτιμούσε να θηλυκώνει τους παράδες ndashλί-ρες γρόσια φιορίνια αυστριακά και ουγγρικά νομίσμα-ταndash σε αόρατες τσέπες του γιλέκου ή του πανωφοριού τουκαι σε μυστικές θήκες ραμμένες από έμπειρο μπαλωματήμέσα στις μπότες του Σε τορβά πάνω στο μουλάρι είχεκρυμμένα τυλιγμένα σε πανί δώρα για τη νύφη το ανίψικαι τον αδελφό του ndash μεταξωτά υφάσματα κρυστάλλινακαι πορσελάνινα αγγεία φράγκικα παιδικά ρούχα και μι-κρά ξύλινα παιχνίδια αλογάκια και στρατιωτάκια Στηνπρόσφατη επιστροφή του έφερε μία πορσελάνινη μαρκησίαγια τη Ρήγκω έναν ξύλινο περίτεχνα βαμμένο αυλικό τουπαλατιού των Αψβούργων για τον Μανουήλ και ένα εγ-γλέζικο ρολόι τσέπης μάρκας Ουόλθαμ με χρυσή αλυσίδαγια τον Λάμπρο

Συνεχί ζεται

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 19 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

χρυσοποίκιλτα ασημικά ένα σκαλιστό θυμιατήρι και έναςσφυρήλατος ασημένιος δίσκος που περιείχε έξι ρακοπότηρασφηνωμένα σε βάσεις γύρω από ένα δοχείο για τσίπουρο μεκόκκινες και γαλάζιες χάντρες Πλάι στον δίσκο ήταν έναασημένιο καλαμάρι διακοσμημένο με λουλούδια το καπάκιτου μελανοδοχείου σε σχήμα οστράκου Από ένα ξύλινο ορι-ζόντιο δοκάρι της οροφής κρεμόταν με αλυσίδα ένα περί-τεχνο επάργυρο λαδολύχναρο Η φλόγα του λικνιζόταν πά-νω στα ασημικά και στον σοφρά και σκορπούσε γλυκέςαναλαμπές στους τοίχους και στο ξύλινο πάτωμα με τουφαντό κιλίμι Το άλλο άκρο της αλυσίδας ήταν δεμένο σrsquoένα καρφί στο ντουβάρι για την αυξομείωση του ύψους τουλυχναριού

Ο άνδρας βημάτιζε νευρικά κάτω από το φωτιστικό Φυ-σούσε και ξεφυσούσε Ήταν ολοφάνερο ότι δεν είχε κλείσειμάτι όλη τη νύχτα και την είχε βγάλει στο καθιστικό πατώ-ντας πέρα-δώθε σαν λιοντάρι σε κλουβί Πήγαινε διαμετρικάαπό το τζάκι ίσαμε το παράθυρο και πίσω Η σκιά του επι-μηκυνόταν πότε προς τη μια και πότε προς την άλλη μεριάαπό το αδιάκοπο πάνε-έλα Δεν φορούσε νυχτικό Ήταν ντυ-μένος σα να πήγαινε ταξίδι αλαργινό ndash πουκάμισο γιλέκομεϊντάνι πανταλόνι από άσπρο δίμιτο στερεωμένο στη μέσημε βυσσινί υφαντό ζωνάρι και στα πόδια μαύρα μυτερά δερ-μάτινα παπούτσια Είχε πατημένα τα τριάντα το ανάστημαμέτριο το σώμα λιγνό αλλά νευρώδες Τα χαρακτηριστικάτου ήταν αδρά το παχύ μουστάκι τσιγκελωτό τα γυάλιναορθάνοιχτα μάτια του είχαν το χρώμα του ανέφελου ουρα-νού Σε έντονη αντίθεση με τα γαλάζια μάτια τα μαλλιά τουήταν μαύρα κατσαρά γυάλιζαν από το ldquoμεδουλάριrdquo με τοοποίο ήταν αλειμμένα και δανείζονταν πορτοκαλί αποχρώ-σεις από τη φλόγα του λυχναριού Βάδιζε με το κεφάλι σκυ-φτό το ένα χέρι έπιανε τον καρπό του άλλου στο πίσω της

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 12 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μέσης τα ακροδάχτυλά του μαυρισμένα Ήταν αργυροχόοςμάστορας του ασημιού όλα τα αστραφτερά στολίδια του σο-φρά όπως και το κρεμαστό λυχνάρι ήταν δικά του παιδιά

Κοντοστάθηκε στο ξαφνικό τρίξιμο της μεσιανής μεσό-πορτας στο άνοιγμα της οποίας φάνηκε σκοτεινή φιγούραΈνα-δυο βήματα και η μαρμαρυγή αποκάλυψε έναν δεύτεροάνδρα με το ίδιο ανάστημα και παρόμοια χαρακτηριστικάΦαινόταν μεγαλύτερος Το μαύρο μουστάκι είχε μία ελαφράασημιά απόχρωση το ίδιο και μία δαχτυλιδένια τούφα τωνμαλλιών φευγάτη από την άκρη του φράγκικου καπέλουΑυτός ήταν πράγματι ντυμένος για ταξίδι Πάνω από τασκουτιά φορούσε ένα χοντρό μάλλινο πανωφόρι με μανίκιακεντημένα με χρυσό κορδόνι Η όψη του σε πλέρια αντίθεσημε του άλλου ήταν γαλήνια Απόθεσε στο πλάι έναν μπόγομε αλλαξιές για ταξίδι και δύο μάλλινες κάπες με κουκούλαμία μεγάλη και μία παιδική

Οι δύο άνδρες κοιτάχτηκαν επίμονα με νόημαlaquoΈτοιμος για το μακρύ ταξίδι αδελφέraquo ρώτησε ξέπνοα

ο νεότερος ο βασανιστής του σανιδένιου πατώματος με τοατέλειωτο σύρε κι έλα του

laquoΠανέτοιμοςraquo είπε ο άλλος χαμογελώντας και άνοιξε τοπανωφόρι για να δείξει τον εξοπλισμό του

Τα ρούχα του ήταν κράμα ανατολίτικης και φράγκικηςένδυσης το πουκάμισο βαμβακερό το φουλάρι γύρω απότον λαιμό φανταχτερό το γιλέκο εφαρμοστό το πανταλόνιστερεωμένο στη μέση με δερμάτινο σελάχι Στη δεξιά μεριάτου σελαχιού σε δυο θήκες είχε περασμένα ένα μικρό μα-χαίρι και μια ελαφρά καμπυλωμένη πιστόλα διακοσμημένημε αχιβάδες και δράκοντες Στη ζερβή μεριά είχε ένα αση-μένιο δοχείο λίπους για να λιπαίνει την πιστόλα και μία δερ-μάτινη μπαρουτοθήκη για να γεμίζει την κάννη της σε εν-δεχόμενη επίθεση από Τουρκαλβανούς ληστές σε κλεισούρες

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 13 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

κι επικίνδυνα διάσελα Πάνω στο γιλέκο λαμπύριζε μία χρυ-σή αλυσίδα σε διπλή σειρά υποδηλώνοντας την παρουσίαρολογιού σε αόρατη τσέπη

laquoΔεν σε βαραίνουν όλα αυτά ΔάμοraquolaquoΜπα Τα έχω συνηθίσει μετά από τόσα ταξίδια στη

Βλαχιάraquo Το μειδίαμά του έγινε πλατύτερο laquoΌσο φορτώ-νεις το γομάρι τόσο του καλαρέσειraquo Άξαφνα σοβαρεύτηκεlaquoΣαν πού να καρτερά το εμπόρευμα Λάμπροraquo

laquoΤούτη την ώρα πρέπει νά rsquoναι κάτω στην ακρολιμνιάαναμεσίς στις καλαμιέςraquo

laquoΕίναι σιγουρεμένοraquolaquoΤο φυλά ο παραγυιόςraquolaquoΚι αν του λάχει κατιτίraquo Τα χαρακτηριστικά του Δάμου

σκλήρυνανlaquoΣου τό rsquoπα εψές σου τό rsquoχω πει και τις προάλλες Ο

Νικολός δεν είναι πια παιδί Μεγάλωσε Είναι γερά δεμένοςκαι στο ζωνάρι του βρακοπανταλονιού του κρύβει σουβλερόμαχαίριraquo

Ο Νικολός πάμφτωχο χωριατόπαιδο καταγόταν από τοΖαγόρι Οι δικοί του μάζευαν καρύδια για να μην πεινά-σουν Ο πατέρας ήθελε να τον μπάσει στο σινάφι των αση-μιτζήδων και τον κατέβασε στα Γιάννενα Έπεσε στα πόδιατου Λάμπρου και τον ικέτευσε να πάρει τον γυιό του στοεργαστήριο να του μάθει την τέχνη Ο Νικολός αποδείχθηκεσκληρός δουλευτής Ταυτόχρονα με τη μαθητεία έκανε καιόλες τις χαμαλοδουλειές Έτρωγε από το φαΐ που έφτιαχνεη Ρήγκω η γυναίκα του Λάμπρου και κοιμόταν μέσα στοεργαστήριο πάνω σε αχυρένιο γιατάκι

Ο Δάμος κούνησε το κεφάλι πέρα δώθε σαν να αμφέ-βαλλε για τα καθησυχαστικά λόγια του αδελφού του laquoΕύ-χομαι να το βρούμε σώο όταν πάρουμε την κατηφόρα Ξύ-πνησαν τάχαμου η Ρήγκω και ο μικρόςraquo

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 14 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Ένα κρύο χέρι με δάχτυλα-παγοκρυστάλλους χούφτωσετην καρδιά του Λάμπρου Το μούτρο του κιτρίνισε laquoΣιγα-νοί ήχοι στον οντά μου λένε πως είναι κι οι δυο ξυπνητοίΆραγεhellipraquo

laquoΠάψε να δείχνεις ψυχοπλακωμένοςraquo είπε ψιθυριστάσε οργισμένο τόνο ο μεγάλος αδελφός laquoΘα σε δει ο Μα-νουήλ και θα πλαντάξει στο κλάμα Πρέπει να το χωνέψειςότι δεν κλέβω το παιδί σου μήτε το πάω στα ξένα να το μο-σχοπουλήσω Θα το οδηγήσω με ασφάλεια στο Μπουκορέ-στι για να σπουδάσει όπως έχετε αποφασίσει εσύ και η γυ-ναίκα σου Μη δυσκολεύεις λοιπόν τούτην την ώρα τουαποχωρισμούraquo

Ο Δάμος Ντρέτος ήταν μεγαλύτερος εφτά χρόνια από τοναδελφό του Λάμπρο Καταπώς φαίνεται η μάνα τους μπο-ρούσε να συλλάβει μόνο κάθε εφτά χρόνια και γιrsquo αυτόν τονλόγο μία τρίτη γκαστριά ήταν ανεπιθύμητη ίσως κι ανέφι-κτη μετά από τόσο μακρόχρονη αναμονή

Οι Ντρέτοι κατάγονταν από τους Καλαρρύτες χωριό γα-ντζωμένο στις δυτικές απόκρημνες πλαγιές της Πίνδου Οιγονείς των δύο αγοριών ήταν κτηνοτρόφοι Μετακινούσαν συ-νεχώς τα κοπάδια τους από τα θερινά βοσκοτόπια στα χει-μαδιά Περνούσαν πάνω από πέτρινα γεφύρια χειμάρρωνανάμεσα από καρυδιές και αγριοκερασιές και διέσχιζανεκτάσεις με βατομουριές και μαυραγκαθιές αντιμετωπίζονταςμε σθένος λύκους αγριόγατες και αρκούδες Άρμεγαν τα ζω-ντανά έφτιαχναν βούτυρο μυζήθρα και τυρί και τrsquo αντάλ-λασσαν με καλούδια χωριανών από άλλες περιοχές μεταφέ-ροντας τα προϊόντα με τrsquo αλογομούλαρα των αγωγιατών

Πολλοί από τους χωρικούς των Καλαρρυτών πούλησαντα ζωντανά τους για να φτιάξουν εργαστήρια αργυροχρυ-σοχοΐας στα κελάρια Ένας από αυτούς ήταν και ο αδελφόςτης μάνας των δύο αγοριών Έστησε το εργαστήρι στο κατώι

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 15 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

του σπιτιού του και βασάνιζε νυχθημερόν το ασήμι Ο Δάμοςκαι ο Λάμπρος δεκατέσσερα κι εφτά χρονών αντίστοιχακόλλησαν πλάι του και αντέγραφαν τις κινήσεις του Έμα-θαν να κατεργάζονται το αστραφτερό μέταλλο με σφυρί στοαμόνι και να φτιάχνουν φιλιγκράν τη συρματερή τεχνικήχρησιμοποιώντας πολύ λεπτά καλέμια τα ldquoσπιτσούνιαrdquoόπως τα έλεγαν στη γλώσσα του σιναφιού Εξελίχθηκαν σεκαλούς τεχνίτες και σύντομα αναζήτησαν την τύχη τους σταΓιάννενα όπου ρίζωσαν

Μετά από κάποια χρόνια ο Λάμπρος ερωτεύτηκε τηνόμορφη Ρήγκω κόρη του παραλή δερματεμπόρου Χρύσαν-θου Δελπέρη Ο Δάμος σαν μεγάλος αδελφός έπαιζε τονρόλο του κηδεμόνα στα Γιάννενα και ο μικρός τον πρόγκηξενα ζητήσει το χέρι της κοπέλας από τον πατέρα της για λο-γαριασμό του Όλα τακτοποιήθηκαν με τον καλύτερο τρόποκαι οι νεόνυμφοι έμειναν σε πέτρινο διώροφο σπίτι προικώοτης Ρήγκως στην άκρη της ελληνικής συνοικίας της πόληςΣτο κάτω πάτωμα στήθηκε το εργαστήριο όπου οι αδελφοίΝτρέτοι μεταποιούσαν την πρώτη ύλη που ερχόταν από τηΒρετανία Οι δουλειές της μικροεπιχείρησης πήγαιναν πρίμαπαρά το ότι ο Αλή Πασάς υπερασπιστής του σιναφιού τωναργυροχρυσοχόων δεν υπήρχε πια και οι διάδοχοι διοικητέςτου βιλαετιού δεν τον μιμήθηκαν Και επιπλέον ο Δάμος καιο Λάμπρος αποφάσισαν να ξανοιχτούν και να αυξήσουν τηνπαραγωγή επανδρώνοντας τη βιοτεχνία με δύο καλφάδεςκαι δύο τσιράκια ένα από τα τελευταία ο Νικολός

Η Ρήγκω ndashτο πραγματικό βαφτιστικό της όνομα ήταν Ει-ρήνηndash άργησε να κάνει παιδί γιατί είχε στενά γοφιά Πέρα-σαν χρόνια ώσπου να γεννήσει τον μικρό Μανουήλ κι αυτόμε πολύ κόπο και πόνο Η έμπειρη αλλά καταϊδρωμένη μα-μή έφτυσε αίμα ανάμεσα στα σκέλια της ετοιμόγεννης καιορκίστηκε νοερά να μην την ξεγεννήσει δεύτερη φορά όσα

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 16 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

γρόσια κι αν της έταζαν Παρrsquo όλη την ταλαιπωρία του τοπαιδί βγήκε αρτιμελές και έκλεισε τα έξι τα περασμένα Χρι-στούγεννα Μήτε ο Λάμπρος μήτε η Ρήγκω ήθελαν να γίνειο γυιός τους αργυροχρυσοχόος Είχαν άλλα όνειρα γιrsquo αυ-τόν Με μάτια οραματικά τον έβλεπαν να σπουδάζει στηΖωσιμαία Σχολή και να γίνεται επιφανής πολίτης

Αντίθετα με τον Λάμπρο ο Δάμος δεν παντρεύτηκε Ντα-ραβερίστηκε με πολλές γυναίκες στα Γιάννενα αλλά οι φή-μες έλεγαν πως θεωρούσε ότι καμμιά δεν ήταν ικανή νασταθεί νύφη πλάι του Σύμφωνα με μία εκδοχή ελεύθεροπουλί καταπώς ήταν δεν ήθελε να εγκλωβιστεί στα αυστη-ρά ηθικά πλαίσια και στις βαριές υποχρεώσεις ενός γάμουΥπήρχε βέβαια και άλλη εκδοχή ανυποψίαστη από τον κοινόνου καλά κρυμμένη σε σκιερή γωνιά του μυαλού του ΔάμουΑπό την άλλη μεριά από την αρχή της συνεργασίας του μετο μικρό αδελφό έδειξε ότι έχει έντονα ανεπτυγμένο τοεμπορικό δαιμόνιο άριστα συνδυασμένο με το ανήσυχοπνεύμα του Θιασώτης της παροιμίας ldquoμάθε τέχνη για ναζήσεις κι έμπορος για να κερδίσειςrdquo αποφάσισε όχι μόνο ναπροωθήσει τα προϊόντα τους σrsquo ολάκερη την Ήπειρο αλλάκαι να στραφεί σε διεθνείς αγορές ξεκινώντας από τις Πα-ραδουνάβιες Ηγεμονίες Ξενιτεύτηκε στο Βουκουρέστι Σεκεντρικό δρόμο της πόλης στη συνοικία Λιπσκάνι άνοιξεαργυροχρυσοχοείο και το τάιζε συνεχώς με ασημικά από τοεργαστήρι τους στα Γιάννενα

Όλοι οι αργυροχόοι έμποροι του Βουκουρεστίου είχανοργανωθεί σε σινάφι με σκοπό την αύξηση των κερδών τουςαπό τη διεξαγωγή του εμπορίου και την από κοινού αντι-μετώπιση του ανταγωνισμού και της έχθρας των αλλοδαπώνομολόγων τους Μολονότι η εξέγερση του 1821 έφερε μεγά-λη αναταραχή στις αγορές των Ηγεμονιών και πολλοί Ρωμιοίέμποροι επέστρεψαν εσπευσμένα στις πατρίδες τους ο Δά-

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 17 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μος άντεξε Για οκτώ ολόκληρα χρόνια πάλεψε σκληρά ναδιατηρήσει την ldquoεμπορική συντροφίαrdquo τους όπως την απο-καλούσαν στο Βουκουρέστι Ο αγώνας του ανταμείφθηκεμε τα ευνοϊκά μέτρα της Συνθήκης της Αδριανούπολης το1829 Τα μέτρα αυτά προέβλεπαν την απρόσκοπτη ανάπτυ-ξη των εμπορικών συναλλαγών στην Οθωμανική επικράτειαΑπό το Βουκουρέστι ο Δάμος κατάφερε να διεισδύσει καισε άλλες αγορές στο Ιάσιο στο Σιμπίου στο Μπρατσόφστην Πέστη στη Βιέννη στη Λειψία ακόμη και στη ΜόσχαΤο εμπόριο τον είχε αναγκάσει να μάθει λίγα γερμανικάουγγαρέζικα και ρωσικά Τη διαμετακόμιση των προϊόντωναπό τη Βλαχία στις μεγάλες αγορές της Ευρώπης την ανα-λάμβανε μόνος αφήνοντας στο πόδι του στο Βουκουρέστιέναν έμπιστο υπάλληλο τον Μάρκο Νέγρη απόγονο ξεπε-σμένου Φαναριώτη προύχοντα

Η παρουσία Φαναριωτών αρχόντων στη Βλαχία έχει τηναιτία της Πριν δύο αιώνες όταν το Οικουμενικό Πατριαρ-χείο εγκαταστάθηκε στον λόφο του Φαναριού στην Κων-σταντινούπολη ελληνικές αρχοντικές οικογένειες συγκε-ντρώθηκαν γύρω του Με το πέρασμα του χρόνου οσουλτάνος διόρισε επιφανείς Ρωμιούς Φαναριώτες σε ση-μαντικές θέσεις Ένας από αυτούς ο Αλέξανδρος Μαυρο-κορδάτος προορίστηκε για τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίεςκαι αναγορεύτηκε πρίγκιπας της Βλαχίας στη χασοφεγγα-ριά του δέκατου έβδομου αιώνα Στη νέα του θέση τον ακο-λούθησαν αρκετοί συμπατριώτες του Αλλά μετά το ξέσπα-σμα της Ελληνικής επανάστασης οι Φαναριώτες τηςΒλαχίας κυνηγήθηκαν και σφαγιάστηκαν από τους Οθωμα-νούς Όσοι επέζησαν καταστράφηκαν οικονομικά γιατί οινέοι ντόπιοι ηγεμόνες επέβαλαν τους δικούς τους οικονο-μικούς κανόνες Ένας από τους Φαναριώτες ήταν ο προ-προπάππος του Μάρκου Νέγρη

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 18 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Παραμονή του Αϊ-Γιώργη ο Δάμος ανέμιζε το χέρι τουστο Βουκουρέστι και όδευε για το βιλαέτι των ΙωαννίνωνΗ κάθοδος ήταν πολυήμερη εξουθενωτική γεμάτη απειλέςκαι κινδύνους Αλλά η αγκούσα του μεγάλου αδελφού υπε-ρείχε της κούρασης του ταξιδιού Γύριζε στα Γιάννεναφορτωμένος με τα κέρδη από τις εισπράξεις του εξαμήνουκαι παρά την προστασία των ανθρώπων του καραβανιούφοβόταν Όπως ο διάβολος αποφεύγει το λιβάνι έτσι κιεκείνος απεχθανόταν γύρω από τη μέση του ένα φορτωμέ-νο κεμέρι Θα ήταν κράχτης για τους αδίσταχτους ληστέςτου δρόμου Προτιμούσε να θηλυκώνει τους παράδες ndashλί-ρες γρόσια φιορίνια αυστριακά και ουγγρικά νομίσμα-ταndash σε αόρατες τσέπες του γιλέκου ή του πανωφοριού τουκαι σε μυστικές θήκες ραμμένες από έμπειρο μπαλωματήμέσα στις μπότες του Σε τορβά πάνω στο μουλάρι είχεκρυμμένα τυλιγμένα σε πανί δώρα για τη νύφη το ανίψικαι τον αδελφό του ndash μεταξωτά υφάσματα κρυστάλλινακαι πορσελάνινα αγγεία φράγκικα παιδικά ρούχα και μι-κρά ξύλινα παιχνίδια αλογάκια και στρατιωτάκια Στηνπρόσφατη επιστροφή του έφερε μία πορσελάνινη μαρκησίαγια τη Ρήγκω έναν ξύλινο περίτεχνα βαμμένο αυλικό τουπαλατιού των Αψβούργων για τον Μανουήλ και ένα εγ-γλέζικο ρολόι τσέπης μάρκας Ουόλθαμ με χρυσή αλυσίδαγια τον Λάμπρο

Συνεχί ζεται

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 19 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μέσης τα ακροδάχτυλά του μαυρισμένα Ήταν αργυροχόοςμάστορας του ασημιού όλα τα αστραφτερά στολίδια του σο-φρά όπως και το κρεμαστό λυχνάρι ήταν δικά του παιδιά

Κοντοστάθηκε στο ξαφνικό τρίξιμο της μεσιανής μεσό-πορτας στο άνοιγμα της οποίας φάνηκε σκοτεινή φιγούραΈνα-δυο βήματα και η μαρμαρυγή αποκάλυψε έναν δεύτεροάνδρα με το ίδιο ανάστημα και παρόμοια χαρακτηριστικάΦαινόταν μεγαλύτερος Το μαύρο μουστάκι είχε μία ελαφράασημιά απόχρωση το ίδιο και μία δαχτυλιδένια τούφα τωνμαλλιών φευγάτη από την άκρη του φράγκικου καπέλουΑυτός ήταν πράγματι ντυμένος για ταξίδι Πάνω από τασκουτιά φορούσε ένα χοντρό μάλλινο πανωφόρι με μανίκιακεντημένα με χρυσό κορδόνι Η όψη του σε πλέρια αντίθεσημε του άλλου ήταν γαλήνια Απόθεσε στο πλάι έναν μπόγομε αλλαξιές για ταξίδι και δύο μάλλινες κάπες με κουκούλαμία μεγάλη και μία παιδική

Οι δύο άνδρες κοιτάχτηκαν επίμονα με νόημαlaquoΈτοιμος για το μακρύ ταξίδι αδελφέraquo ρώτησε ξέπνοα

ο νεότερος ο βασανιστής του σανιδένιου πατώματος με τοατέλειωτο σύρε κι έλα του

laquoΠανέτοιμοςraquo είπε ο άλλος χαμογελώντας και άνοιξε τοπανωφόρι για να δείξει τον εξοπλισμό του

Τα ρούχα του ήταν κράμα ανατολίτικης και φράγκικηςένδυσης το πουκάμισο βαμβακερό το φουλάρι γύρω απότον λαιμό φανταχτερό το γιλέκο εφαρμοστό το πανταλόνιστερεωμένο στη μέση με δερμάτινο σελάχι Στη δεξιά μεριάτου σελαχιού σε δυο θήκες είχε περασμένα ένα μικρό μα-χαίρι και μια ελαφρά καμπυλωμένη πιστόλα διακοσμημένημε αχιβάδες και δράκοντες Στη ζερβή μεριά είχε ένα αση-μένιο δοχείο λίπους για να λιπαίνει την πιστόλα και μία δερ-μάτινη μπαρουτοθήκη για να γεμίζει την κάννη της σε εν-δεχόμενη επίθεση από Τουρκαλβανούς ληστές σε κλεισούρες

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 13 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

κι επικίνδυνα διάσελα Πάνω στο γιλέκο λαμπύριζε μία χρυ-σή αλυσίδα σε διπλή σειρά υποδηλώνοντας την παρουσίαρολογιού σε αόρατη τσέπη

laquoΔεν σε βαραίνουν όλα αυτά ΔάμοraquolaquoΜπα Τα έχω συνηθίσει μετά από τόσα ταξίδια στη

Βλαχιάraquo Το μειδίαμά του έγινε πλατύτερο laquoΌσο φορτώ-νεις το γομάρι τόσο του καλαρέσειraquo Άξαφνα σοβαρεύτηκεlaquoΣαν πού να καρτερά το εμπόρευμα Λάμπροraquo

laquoΤούτη την ώρα πρέπει νά rsquoναι κάτω στην ακρολιμνιάαναμεσίς στις καλαμιέςraquo

laquoΕίναι σιγουρεμένοraquolaquoΤο φυλά ο παραγυιόςraquolaquoΚι αν του λάχει κατιτίraquo Τα χαρακτηριστικά του Δάμου

σκλήρυνανlaquoΣου τό rsquoπα εψές σου τό rsquoχω πει και τις προάλλες Ο

Νικολός δεν είναι πια παιδί Μεγάλωσε Είναι γερά δεμένοςκαι στο ζωνάρι του βρακοπανταλονιού του κρύβει σουβλερόμαχαίριraquo

Ο Νικολός πάμφτωχο χωριατόπαιδο καταγόταν από τοΖαγόρι Οι δικοί του μάζευαν καρύδια για να μην πεινά-σουν Ο πατέρας ήθελε να τον μπάσει στο σινάφι των αση-μιτζήδων και τον κατέβασε στα Γιάννενα Έπεσε στα πόδιατου Λάμπρου και τον ικέτευσε να πάρει τον γυιό του στοεργαστήριο να του μάθει την τέχνη Ο Νικολός αποδείχθηκεσκληρός δουλευτής Ταυτόχρονα με τη μαθητεία έκανε καιόλες τις χαμαλοδουλειές Έτρωγε από το φαΐ που έφτιαχνεη Ρήγκω η γυναίκα του Λάμπρου και κοιμόταν μέσα στοεργαστήριο πάνω σε αχυρένιο γιατάκι

Ο Δάμος κούνησε το κεφάλι πέρα δώθε σαν να αμφέ-βαλλε για τα καθησυχαστικά λόγια του αδελφού του laquoΕύ-χομαι να το βρούμε σώο όταν πάρουμε την κατηφόρα Ξύ-πνησαν τάχαμου η Ρήγκω και ο μικρόςraquo

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 14 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Ένα κρύο χέρι με δάχτυλα-παγοκρυστάλλους χούφτωσετην καρδιά του Λάμπρου Το μούτρο του κιτρίνισε laquoΣιγα-νοί ήχοι στον οντά μου λένε πως είναι κι οι δυο ξυπνητοίΆραγεhellipraquo

laquoΠάψε να δείχνεις ψυχοπλακωμένοςraquo είπε ψιθυριστάσε οργισμένο τόνο ο μεγάλος αδελφός laquoΘα σε δει ο Μα-νουήλ και θα πλαντάξει στο κλάμα Πρέπει να το χωνέψειςότι δεν κλέβω το παιδί σου μήτε το πάω στα ξένα να το μο-σχοπουλήσω Θα το οδηγήσω με ασφάλεια στο Μπουκορέ-στι για να σπουδάσει όπως έχετε αποφασίσει εσύ και η γυ-ναίκα σου Μη δυσκολεύεις λοιπόν τούτην την ώρα τουαποχωρισμούraquo

Ο Δάμος Ντρέτος ήταν μεγαλύτερος εφτά χρόνια από τοναδελφό του Λάμπρο Καταπώς φαίνεται η μάνα τους μπο-ρούσε να συλλάβει μόνο κάθε εφτά χρόνια και γιrsquo αυτόν τονλόγο μία τρίτη γκαστριά ήταν ανεπιθύμητη ίσως κι ανέφι-κτη μετά από τόσο μακρόχρονη αναμονή

Οι Ντρέτοι κατάγονταν από τους Καλαρρύτες χωριό γα-ντζωμένο στις δυτικές απόκρημνες πλαγιές της Πίνδου Οιγονείς των δύο αγοριών ήταν κτηνοτρόφοι Μετακινούσαν συ-νεχώς τα κοπάδια τους από τα θερινά βοσκοτόπια στα χει-μαδιά Περνούσαν πάνω από πέτρινα γεφύρια χειμάρρωνανάμεσα από καρυδιές και αγριοκερασιές και διέσχιζανεκτάσεις με βατομουριές και μαυραγκαθιές αντιμετωπίζονταςμε σθένος λύκους αγριόγατες και αρκούδες Άρμεγαν τα ζω-ντανά έφτιαχναν βούτυρο μυζήθρα και τυρί και τrsquo αντάλ-λασσαν με καλούδια χωριανών από άλλες περιοχές μεταφέ-ροντας τα προϊόντα με τrsquo αλογομούλαρα των αγωγιατών

Πολλοί από τους χωρικούς των Καλαρρυτών πούλησαντα ζωντανά τους για να φτιάξουν εργαστήρια αργυροχρυ-σοχοΐας στα κελάρια Ένας από αυτούς ήταν και ο αδελφόςτης μάνας των δύο αγοριών Έστησε το εργαστήρι στο κατώι

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 15 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

του σπιτιού του και βασάνιζε νυχθημερόν το ασήμι Ο Δάμοςκαι ο Λάμπρος δεκατέσσερα κι εφτά χρονών αντίστοιχακόλλησαν πλάι του και αντέγραφαν τις κινήσεις του Έμα-θαν να κατεργάζονται το αστραφτερό μέταλλο με σφυρί στοαμόνι και να φτιάχνουν φιλιγκράν τη συρματερή τεχνικήχρησιμοποιώντας πολύ λεπτά καλέμια τα ldquoσπιτσούνιαrdquoόπως τα έλεγαν στη γλώσσα του σιναφιού Εξελίχθηκαν σεκαλούς τεχνίτες και σύντομα αναζήτησαν την τύχη τους σταΓιάννενα όπου ρίζωσαν

Μετά από κάποια χρόνια ο Λάμπρος ερωτεύτηκε τηνόμορφη Ρήγκω κόρη του παραλή δερματεμπόρου Χρύσαν-θου Δελπέρη Ο Δάμος σαν μεγάλος αδελφός έπαιζε τονρόλο του κηδεμόνα στα Γιάννενα και ο μικρός τον πρόγκηξενα ζητήσει το χέρι της κοπέλας από τον πατέρα της για λο-γαριασμό του Όλα τακτοποιήθηκαν με τον καλύτερο τρόποκαι οι νεόνυμφοι έμειναν σε πέτρινο διώροφο σπίτι προικώοτης Ρήγκως στην άκρη της ελληνικής συνοικίας της πόληςΣτο κάτω πάτωμα στήθηκε το εργαστήριο όπου οι αδελφοίΝτρέτοι μεταποιούσαν την πρώτη ύλη που ερχόταν από τηΒρετανία Οι δουλειές της μικροεπιχείρησης πήγαιναν πρίμαπαρά το ότι ο Αλή Πασάς υπερασπιστής του σιναφιού τωναργυροχρυσοχόων δεν υπήρχε πια και οι διάδοχοι διοικητέςτου βιλαετιού δεν τον μιμήθηκαν Και επιπλέον ο Δάμος καιο Λάμπρος αποφάσισαν να ξανοιχτούν και να αυξήσουν τηνπαραγωγή επανδρώνοντας τη βιοτεχνία με δύο καλφάδεςκαι δύο τσιράκια ένα από τα τελευταία ο Νικολός

Η Ρήγκω ndashτο πραγματικό βαφτιστικό της όνομα ήταν Ει-ρήνηndash άργησε να κάνει παιδί γιατί είχε στενά γοφιά Πέρα-σαν χρόνια ώσπου να γεννήσει τον μικρό Μανουήλ κι αυτόμε πολύ κόπο και πόνο Η έμπειρη αλλά καταϊδρωμένη μα-μή έφτυσε αίμα ανάμεσα στα σκέλια της ετοιμόγεννης καιορκίστηκε νοερά να μην την ξεγεννήσει δεύτερη φορά όσα

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 16 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

γρόσια κι αν της έταζαν Παρrsquo όλη την ταλαιπωρία του τοπαιδί βγήκε αρτιμελές και έκλεισε τα έξι τα περασμένα Χρι-στούγεννα Μήτε ο Λάμπρος μήτε η Ρήγκω ήθελαν να γίνειο γυιός τους αργυροχρυσοχόος Είχαν άλλα όνειρα γιrsquo αυ-τόν Με μάτια οραματικά τον έβλεπαν να σπουδάζει στηΖωσιμαία Σχολή και να γίνεται επιφανής πολίτης

Αντίθετα με τον Λάμπρο ο Δάμος δεν παντρεύτηκε Ντα-ραβερίστηκε με πολλές γυναίκες στα Γιάννενα αλλά οι φή-μες έλεγαν πως θεωρούσε ότι καμμιά δεν ήταν ικανή νασταθεί νύφη πλάι του Σύμφωνα με μία εκδοχή ελεύθεροπουλί καταπώς ήταν δεν ήθελε να εγκλωβιστεί στα αυστη-ρά ηθικά πλαίσια και στις βαριές υποχρεώσεις ενός γάμουΥπήρχε βέβαια και άλλη εκδοχή ανυποψίαστη από τον κοινόνου καλά κρυμμένη σε σκιερή γωνιά του μυαλού του ΔάμουΑπό την άλλη μεριά από την αρχή της συνεργασίας του μετο μικρό αδελφό έδειξε ότι έχει έντονα ανεπτυγμένο τοεμπορικό δαιμόνιο άριστα συνδυασμένο με το ανήσυχοπνεύμα του Θιασώτης της παροιμίας ldquoμάθε τέχνη για ναζήσεις κι έμπορος για να κερδίσειςrdquo αποφάσισε όχι μόνο ναπροωθήσει τα προϊόντα τους σrsquo ολάκερη την Ήπειρο αλλάκαι να στραφεί σε διεθνείς αγορές ξεκινώντας από τις Πα-ραδουνάβιες Ηγεμονίες Ξενιτεύτηκε στο Βουκουρέστι Σεκεντρικό δρόμο της πόλης στη συνοικία Λιπσκάνι άνοιξεαργυροχρυσοχοείο και το τάιζε συνεχώς με ασημικά από τοεργαστήρι τους στα Γιάννενα

Όλοι οι αργυροχόοι έμποροι του Βουκουρεστίου είχανοργανωθεί σε σινάφι με σκοπό την αύξηση των κερδών τουςαπό τη διεξαγωγή του εμπορίου και την από κοινού αντι-μετώπιση του ανταγωνισμού και της έχθρας των αλλοδαπώνομολόγων τους Μολονότι η εξέγερση του 1821 έφερε μεγά-λη αναταραχή στις αγορές των Ηγεμονιών και πολλοί Ρωμιοίέμποροι επέστρεψαν εσπευσμένα στις πατρίδες τους ο Δά-

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 17 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μος άντεξε Για οκτώ ολόκληρα χρόνια πάλεψε σκληρά ναδιατηρήσει την ldquoεμπορική συντροφίαrdquo τους όπως την απο-καλούσαν στο Βουκουρέστι Ο αγώνας του ανταμείφθηκεμε τα ευνοϊκά μέτρα της Συνθήκης της Αδριανούπολης το1829 Τα μέτρα αυτά προέβλεπαν την απρόσκοπτη ανάπτυ-ξη των εμπορικών συναλλαγών στην Οθωμανική επικράτειαΑπό το Βουκουρέστι ο Δάμος κατάφερε να διεισδύσει καισε άλλες αγορές στο Ιάσιο στο Σιμπίου στο Μπρατσόφστην Πέστη στη Βιέννη στη Λειψία ακόμη και στη ΜόσχαΤο εμπόριο τον είχε αναγκάσει να μάθει λίγα γερμανικάουγγαρέζικα και ρωσικά Τη διαμετακόμιση των προϊόντωναπό τη Βλαχία στις μεγάλες αγορές της Ευρώπης την ανα-λάμβανε μόνος αφήνοντας στο πόδι του στο Βουκουρέστιέναν έμπιστο υπάλληλο τον Μάρκο Νέγρη απόγονο ξεπε-σμένου Φαναριώτη προύχοντα

Η παρουσία Φαναριωτών αρχόντων στη Βλαχία έχει τηναιτία της Πριν δύο αιώνες όταν το Οικουμενικό Πατριαρ-χείο εγκαταστάθηκε στον λόφο του Φαναριού στην Κων-σταντινούπολη ελληνικές αρχοντικές οικογένειες συγκε-ντρώθηκαν γύρω του Με το πέρασμα του χρόνου οσουλτάνος διόρισε επιφανείς Ρωμιούς Φαναριώτες σε ση-μαντικές θέσεις Ένας από αυτούς ο Αλέξανδρος Μαυρο-κορδάτος προορίστηκε για τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίεςκαι αναγορεύτηκε πρίγκιπας της Βλαχίας στη χασοφεγγα-ριά του δέκατου έβδομου αιώνα Στη νέα του θέση τον ακο-λούθησαν αρκετοί συμπατριώτες του Αλλά μετά το ξέσπα-σμα της Ελληνικής επανάστασης οι Φαναριώτες τηςΒλαχίας κυνηγήθηκαν και σφαγιάστηκαν από τους Οθωμα-νούς Όσοι επέζησαν καταστράφηκαν οικονομικά γιατί οινέοι ντόπιοι ηγεμόνες επέβαλαν τους δικούς τους οικονο-μικούς κανόνες Ένας από τους Φαναριώτες ήταν ο προ-προπάππος του Μάρκου Νέγρη

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 18 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Παραμονή του Αϊ-Γιώργη ο Δάμος ανέμιζε το χέρι τουστο Βουκουρέστι και όδευε για το βιλαέτι των ΙωαννίνωνΗ κάθοδος ήταν πολυήμερη εξουθενωτική γεμάτη απειλέςκαι κινδύνους Αλλά η αγκούσα του μεγάλου αδελφού υπε-ρείχε της κούρασης του ταξιδιού Γύριζε στα Γιάννεναφορτωμένος με τα κέρδη από τις εισπράξεις του εξαμήνουκαι παρά την προστασία των ανθρώπων του καραβανιούφοβόταν Όπως ο διάβολος αποφεύγει το λιβάνι έτσι κιεκείνος απεχθανόταν γύρω από τη μέση του ένα φορτωμέ-νο κεμέρι Θα ήταν κράχτης για τους αδίσταχτους ληστέςτου δρόμου Προτιμούσε να θηλυκώνει τους παράδες ndashλί-ρες γρόσια φιορίνια αυστριακά και ουγγρικά νομίσμα-ταndash σε αόρατες τσέπες του γιλέκου ή του πανωφοριού τουκαι σε μυστικές θήκες ραμμένες από έμπειρο μπαλωματήμέσα στις μπότες του Σε τορβά πάνω στο μουλάρι είχεκρυμμένα τυλιγμένα σε πανί δώρα για τη νύφη το ανίψικαι τον αδελφό του ndash μεταξωτά υφάσματα κρυστάλλινακαι πορσελάνινα αγγεία φράγκικα παιδικά ρούχα και μι-κρά ξύλινα παιχνίδια αλογάκια και στρατιωτάκια Στηνπρόσφατη επιστροφή του έφερε μία πορσελάνινη μαρκησίαγια τη Ρήγκω έναν ξύλινο περίτεχνα βαμμένο αυλικό τουπαλατιού των Αψβούργων για τον Μανουήλ και ένα εγ-γλέζικο ρολόι τσέπης μάρκας Ουόλθαμ με χρυσή αλυσίδαγια τον Λάμπρο

Συνεχί ζεται

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 19 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

κι επικίνδυνα διάσελα Πάνω στο γιλέκο λαμπύριζε μία χρυ-σή αλυσίδα σε διπλή σειρά υποδηλώνοντας την παρουσίαρολογιού σε αόρατη τσέπη

laquoΔεν σε βαραίνουν όλα αυτά ΔάμοraquolaquoΜπα Τα έχω συνηθίσει μετά από τόσα ταξίδια στη

Βλαχιάraquo Το μειδίαμά του έγινε πλατύτερο laquoΌσο φορτώ-νεις το γομάρι τόσο του καλαρέσειraquo Άξαφνα σοβαρεύτηκεlaquoΣαν πού να καρτερά το εμπόρευμα Λάμπροraquo

laquoΤούτη την ώρα πρέπει νά rsquoναι κάτω στην ακρολιμνιάαναμεσίς στις καλαμιέςraquo

laquoΕίναι σιγουρεμένοraquolaquoΤο φυλά ο παραγυιόςraquolaquoΚι αν του λάχει κατιτίraquo Τα χαρακτηριστικά του Δάμου

σκλήρυνανlaquoΣου τό rsquoπα εψές σου τό rsquoχω πει και τις προάλλες Ο

Νικολός δεν είναι πια παιδί Μεγάλωσε Είναι γερά δεμένοςκαι στο ζωνάρι του βρακοπανταλονιού του κρύβει σουβλερόμαχαίριraquo

Ο Νικολός πάμφτωχο χωριατόπαιδο καταγόταν από τοΖαγόρι Οι δικοί του μάζευαν καρύδια για να μην πεινά-σουν Ο πατέρας ήθελε να τον μπάσει στο σινάφι των αση-μιτζήδων και τον κατέβασε στα Γιάννενα Έπεσε στα πόδιατου Λάμπρου και τον ικέτευσε να πάρει τον γυιό του στοεργαστήριο να του μάθει την τέχνη Ο Νικολός αποδείχθηκεσκληρός δουλευτής Ταυτόχρονα με τη μαθητεία έκανε καιόλες τις χαμαλοδουλειές Έτρωγε από το φαΐ που έφτιαχνεη Ρήγκω η γυναίκα του Λάμπρου και κοιμόταν μέσα στοεργαστήριο πάνω σε αχυρένιο γιατάκι

Ο Δάμος κούνησε το κεφάλι πέρα δώθε σαν να αμφέ-βαλλε για τα καθησυχαστικά λόγια του αδελφού του laquoΕύ-χομαι να το βρούμε σώο όταν πάρουμε την κατηφόρα Ξύ-πνησαν τάχαμου η Ρήγκω και ο μικρόςraquo

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 14 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Ένα κρύο χέρι με δάχτυλα-παγοκρυστάλλους χούφτωσετην καρδιά του Λάμπρου Το μούτρο του κιτρίνισε laquoΣιγα-νοί ήχοι στον οντά μου λένε πως είναι κι οι δυο ξυπνητοίΆραγεhellipraquo

laquoΠάψε να δείχνεις ψυχοπλακωμένοςraquo είπε ψιθυριστάσε οργισμένο τόνο ο μεγάλος αδελφός laquoΘα σε δει ο Μα-νουήλ και θα πλαντάξει στο κλάμα Πρέπει να το χωνέψειςότι δεν κλέβω το παιδί σου μήτε το πάω στα ξένα να το μο-σχοπουλήσω Θα το οδηγήσω με ασφάλεια στο Μπουκορέ-στι για να σπουδάσει όπως έχετε αποφασίσει εσύ και η γυ-ναίκα σου Μη δυσκολεύεις λοιπόν τούτην την ώρα τουαποχωρισμούraquo

Ο Δάμος Ντρέτος ήταν μεγαλύτερος εφτά χρόνια από τοναδελφό του Λάμπρο Καταπώς φαίνεται η μάνα τους μπο-ρούσε να συλλάβει μόνο κάθε εφτά χρόνια και γιrsquo αυτόν τονλόγο μία τρίτη γκαστριά ήταν ανεπιθύμητη ίσως κι ανέφι-κτη μετά από τόσο μακρόχρονη αναμονή

Οι Ντρέτοι κατάγονταν από τους Καλαρρύτες χωριό γα-ντζωμένο στις δυτικές απόκρημνες πλαγιές της Πίνδου Οιγονείς των δύο αγοριών ήταν κτηνοτρόφοι Μετακινούσαν συ-νεχώς τα κοπάδια τους από τα θερινά βοσκοτόπια στα χει-μαδιά Περνούσαν πάνω από πέτρινα γεφύρια χειμάρρωνανάμεσα από καρυδιές και αγριοκερασιές και διέσχιζανεκτάσεις με βατομουριές και μαυραγκαθιές αντιμετωπίζονταςμε σθένος λύκους αγριόγατες και αρκούδες Άρμεγαν τα ζω-ντανά έφτιαχναν βούτυρο μυζήθρα και τυρί και τrsquo αντάλ-λασσαν με καλούδια χωριανών από άλλες περιοχές μεταφέ-ροντας τα προϊόντα με τrsquo αλογομούλαρα των αγωγιατών

Πολλοί από τους χωρικούς των Καλαρρυτών πούλησαντα ζωντανά τους για να φτιάξουν εργαστήρια αργυροχρυ-σοχοΐας στα κελάρια Ένας από αυτούς ήταν και ο αδελφόςτης μάνας των δύο αγοριών Έστησε το εργαστήρι στο κατώι

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 15 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

του σπιτιού του και βασάνιζε νυχθημερόν το ασήμι Ο Δάμοςκαι ο Λάμπρος δεκατέσσερα κι εφτά χρονών αντίστοιχακόλλησαν πλάι του και αντέγραφαν τις κινήσεις του Έμα-θαν να κατεργάζονται το αστραφτερό μέταλλο με σφυρί στοαμόνι και να φτιάχνουν φιλιγκράν τη συρματερή τεχνικήχρησιμοποιώντας πολύ λεπτά καλέμια τα ldquoσπιτσούνιαrdquoόπως τα έλεγαν στη γλώσσα του σιναφιού Εξελίχθηκαν σεκαλούς τεχνίτες και σύντομα αναζήτησαν την τύχη τους σταΓιάννενα όπου ρίζωσαν

Μετά από κάποια χρόνια ο Λάμπρος ερωτεύτηκε τηνόμορφη Ρήγκω κόρη του παραλή δερματεμπόρου Χρύσαν-θου Δελπέρη Ο Δάμος σαν μεγάλος αδελφός έπαιζε τονρόλο του κηδεμόνα στα Γιάννενα και ο μικρός τον πρόγκηξενα ζητήσει το χέρι της κοπέλας από τον πατέρα της για λο-γαριασμό του Όλα τακτοποιήθηκαν με τον καλύτερο τρόποκαι οι νεόνυμφοι έμειναν σε πέτρινο διώροφο σπίτι προικώοτης Ρήγκως στην άκρη της ελληνικής συνοικίας της πόληςΣτο κάτω πάτωμα στήθηκε το εργαστήριο όπου οι αδελφοίΝτρέτοι μεταποιούσαν την πρώτη ύλη που ερχόταν από τηΒρετανία Οι δουλειές της μικροεπιχείρησης πήγαιναν πρίμαπαρά το ότι ο Αλή Πασάς υπερασπιστής του σιναφιού τωναργυροχρυσοχόων δεν υπήρχε πια και οι διάδοχοι διοικητέςτου βιλαετιού δεν τον μιμήθηκαν Και επιπλέον ο Δάμος καιο Λάμπρος αποφάσισαν να ξανοιχτούν και να αυξήσουν τηνπαραγωγή επανδρώνοντας τη βιοτεχνία με δύο καλφάδεςκαι δύο τσιράκια ένα από τα τελευταία ο Νικολός

Η Ρήγκω ndashτο πραγματικό βαφτιστικό της όνομα ήταν Ει-ρήνηndash άργησε να κάνει παιδί γιατί είχε στενά γοφιά Πέρα-σαν χρόνια ώσπου να γεννήσει τον μικρό Μανουήλ κι αυτόμε πολύ κόπο και πόνο Η έμπειρη αλλά καταϊδρωμένη μα-μή έφτυσε αίμα ανάμεσα στα σκέλια της ετοιμόγεννης καιορκίστηκε νοερά να μην την ξεγεννήσει δεύτερη φορά όσα

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 16 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

γρόσια κι αν της έταζαν Παρrsquo όλη την ταλαιπωρία του τοπαιδί βγήκε αρτιμελές και έκλεισε τα έξι τα περασμένα Χρι-στούγεννα Μήτε ο Λάμπρος μήτε η Ρήγκω ήθελαν να γίνειο γυιός τους αργυροχρυσοχόος Είχαν άλλα όνειρα γιrsquo αυ-τόν Με μάτια οραματικά τον έβλεπαν να σπουδάζει στηΖωσιμαία Σχολή και να γίνεται επιφανής πολίτης

Αντίθετα με τον Λάμπρο ο Δάμος δεν παντρεύτηκε Ντα-ραβερίστηκε με πολλές γυναίκες στα Γιάννενα αλλά οι φή-μες έλεγαν πως θεωρούσε ότι καμμιά δεν ήταν ικανή νασταθεί νύφη πλάι του Σύμφωνα με μία εκδοχή ελεύθεροπουλί καταπώς ήταν δεν ήθελε να εγκλωβιστεί στα αυστη-ρά ηθικά πλαίσια και στις βαριές υποχρεώσεις ενός γάμουΥπήρχε βέβαια και άλλη εκδοχή ανυποψίαστη από τον κοινόνου καλά κρυμμένη σε σκιερή γωνιά του μυαλού του ΔάμουΑπό την άλλη μεριά από την αρχή της συνεργασίας του μετο μικρό αδελφό έδειξε ότι έχει έντονα ανεπτυγμένο τοεμπορικό δαιμόνιο άριστα συνδυασμένο με το ανήσυχοπνεύμα του Θιασώτης της παροιμίας ldquoμάθε τέχνη για ναζήσεις κι έμπορος για να κερδίσειςrdquo αποφάσισε όχι μόνο ναπροωθήσει τα προϊόντα τους σrsquo ολάκερη την Ήπειρο αλλάκαι να στραφεί σε διεθνείς αγορές ξεκινώντας από τις Πα-ραδουνάβιες Ηγεμονίες Ξενιτεύτηκε στο Βουκουρέστι Σεκεντρικό δρόμο της πόλης στη συνοικία Λιπσκάνι άνοιξεαργυροχρυσοχοείο και το τάιζε συνεχώς με ασημικά από τοεργαστήρι τους στα Γιάννενα

Όλοι οι αργυροχόοι έμποροι του Βουκουρεστίου είχανοργανωθεί σε σινάφι με σκοπό την αύξηση των κερδών τουςαπό τη διεξαγωγή του εμπορίου και την από κοινού αντι-μετώπιση του ανταγωνισμού και της έχθρας των αλλοδαπώνομολόγων τους Μολονότι η εξέγερση του 1821 έφερε μεγά-λη αναταραχή στις αγορές των Ηγεμονιών και πολλοί Ρωμιοίέμποροι επέστρεψαν εσπευσμένα στις πατρίδες τους ο Δά-

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 17 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μος άντεξε Για οκτώ ολόκληρα χρόνια πάλεψε σκληρά ναδιατηρήσει την ldquoεμπορική συντροφίαrdquo τους όπως την απο-καλούσαν στο Βουκουρέστι Ο αγώνας του ανταμείφθηκεμε τα ευνοϊκά μέτρα της Συνθήκης της Αδριανούπολης το1829 Τα μέτρα αυτά προέβλεπαν την απρόσκοπτη ανάπτυ-ξη των εμπορικών συναλλαγών στην Οθωμανική επικράτειαΑπό το Βουκουρέστι ο Δάμος κατάφερε να διεισδύσει καισε άλλες αγορές στο Ιάσιο στο Σιμπίου στο Μπρατσόφστην Πέστη στη Βιέννη στη Λειψία ακόμη και στη ΜόσχαΤο εμπόριο τον είχε αναγκάσει να μάθει λίγα γερμανικάουγγαρέζικα και ρωσικά Τη διαμετακόμιση των προϊόντωναπό τη Βλαχία στις μεγάλες αγορές της Ευρώπης την ανα-λάμβανε μόνος αφήνοντας στο πόδι του στο Βουκουρέστιέναν έμπιστο υπάλληλο τον Μάρκο Νέγρη απόγονο ξεπε-σμένου Φαναριώτη προύχοντα

Η παρουσία Φαναριωτών αρχόντων στη Βλαχία έχει τηναιτία της Πριν δύο αιώνες όταν το Οικουμενικό Πατριαρ-χείο εγκαταστάθηκε στον λόφο του Φαναριού στην Κων-σταντινούπολη ελληνικές αρχοντικές οικογένειες συγκε-ντρώθηκαν γύρω του Με το πέρασμα του χρόνου οσουλτάνος διόρισε επιφανείς Ρωμιούς Φαναριώτες σε ση-μαντικές θέσεις Ένας από αυτούς ο Αλέξανδρος Μαυρο-κορδάτος προορίστηκε για τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίεςκαι αναγορεύτηκε πρίγκιπας της Βλαχίας στη χασοφεγγα-ριά του δέκατου έβδομου αιώνα Στη νέα του θέση τον ακο-λούθησαν αρκετοί συμπατριώτες του Αλλά μετά το ξέσπα-σμα της Ελληνικής επανάστασης οι Φαναριώτες τηςΒλαχίας κυνηγήθηκαν και σφαγιάστηκαν από τους Οθωμα-νούς Όσοι επέζησαν καταστράφηκαν οικονομικά γιατί οινέοι ντόπιοι ηγεμόνες επέβαλαν τους δικούς τους οικονο-μικούς κανόνες Ένας από τους Φαναριώτες ήταν ο προ-προπάππος του Μάρκου Νέγρη

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 18 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Παραμονή του Αϊ-Γιώργη ο Δάμος ανέμιζε το χέρι τουστο Βουκουρέστι και όδευε για το βιλαέτι των ΙωαννίνωνΗ κάθοδος ήταν πολυήμερη εξουθενωτική γεμάτη απειλέςκαι κινδύνους Αλλά η αγκούσα του μεγάλου αδελφού υπε-ρείχε της κούρασης του ταξιδιού Γύριζε στα Γιάννεναφορτωμένος με τα κέρδη από τις εισπράξεις του εξαμήνουκαι παρά την προστασία των ανθρώπων του καραβανιούφοβόταν Όπως ο διάβολος αποφεύγει το λιβάνι έτσι κιεκείνος απεχθανόταν γύρω από τη μέση του ένα φορτωμέ-νο κεμέρι Θα ήταν κράχτης για τους αδίσταχτους ληστέςτου δρόμου Προτιμούσε να θηλυκώνει τους παράδες ndashλί-ρες γρόσια φιορίνια αυστριακά και ουγγρικά νομίσμα-ταndash σε αόρατες τσέπες του γιλέκου ή του πανωφοριού τουκαι σε μυστικές θήκες ραμμένες από έμπειρο μπαλωματήμέσα στις μπότες του Σε τορβά πάνω στο μουλάρι είχεκρυμμένα τυλιγμένα σε πανί δώρα για τη νύφη το ανίψικαι τον αδελφό του ndash μεταξωτά υφάσματα κρυστάλλινακαι πορσελάνινα αγγεία φράγκικα παιδικά ρούχα και μι-κρά ξύλινα παιχνίδια αλογάκια και στρατιωτάκια Στηνπρόσφατη επιστροφή του έφερε μία πορσελάνινη μαρκησίαγια τη Ρήγκω έναν ξύλινο περίτεχνα βαμμένο αυλικό τουπαλατιού των Αψβούργων για τον Μανουήλ και ένα εγ-γλέζικο ρολόι τσέπης μάρκας Ουόλθαμ με χρυσή αλυσίδαγια τον Λάμπρο

Συνεχί ζεται

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 19 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Ένα κρύο χέρι με δάχτυλα-παγοκρυστάλλους χούφτωσετην καρδιά του Λάμπρου Το μούτρο του κιτρίνισε laquoΣιγα-νοί ήχοι στον οντά μου λένε πως είναι κι οι δυο ξυπνητοίΆραγεhellipraquo

laquoΠάψε να δείχνεις ψυχοπλακωμένοςraquo είπε ψιθυριστάσε οργισμένο τόνο ο μεγάλος αδελφός laquoΘα σε δει ο Μα-νουήλ και θα πλαντάξει στο κλάμα Πρέπει να το χωνέψειςότι δεν κλέβω το παιδί σου μήτε το πάω στα ξένα να το μο-σχοπουλήσω Θα το οδηγήσω με ασφάλεια στο Μπουκορέ-στι για να σπουδάσει όπως έχετε αποφασίσει εσύ και η γυ-ναίκα σου Μη δυσκολεύεις λοιπόν τούτην την ώρα τουαποχωρισμούraquo

Ο Δάμος Ντρέτος ήταν μεγαλύτερος εφτά χρόνια από τοναδελφό του Λάμπρο Καταπώς φαίνεται η μάνα τους μπο-ρούσε να συλλάβει μόνο κάθε εφτά χρόνια και γιrsquo αυτόν τονλόγο μία τρίτη γκαστριά ήταν ανεπιθύμητη ίσως κι ανέφι-κτη μετά από τόσο μακρόχρονη αναμονή

Οι Ντρέτοι κατάγονταν από τους Καλαρρύτες χωριό γα-ντζωμένο στις δυτικές απόκρημνες πλαγιές της Πίνδου Οιγονείς των δύο αγοριών ήταν κτηνοτρόφοι Μετακινούσαν συ-νεχώς τα κοπάδια τους από τα θερινά βοσκοτόπια στα χει-μαδιά Περνούσαν πάνω από πέτρινα γεφύρια χειμάρρωνανάμεσα από καρυδιές και αγριοκερασιές και διέσχιζανεκτάσεις με βατομουριές και μαυραγκαθιές αντιμετωπίζονταςμε σθένος λύκους αγριόγατες και αρκούδες Άρμεγαν τα ζω-ντανά έφτιαχναν βούτυρο μυζήθρα και τυρί και τrsquo αντάλ-λασσαν με καλούδια χωριανών από άλλες περιοχές μεταφέ-ροντας τα προϊόντα με τrsquo αλογομούλαρα των αγωγιατών

Πολλοί από τους χωρικούς των Καλαρρυτών πούλησαντα ζωντανά τους για να φτιάξουν εργαστήρια αργυροχρυ-σοχοΐας στα κελάρια Ένας από αυτούς ήταν και ο αδελφόςτης μάνας των δύο αγοριών Έστησε το εργαστήρι στο κατώι

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 15 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

του σπιτιού του και βασάνιζε νυχθημερόν το ασήμι Ο Δάμοςκαι ο Λάμπρος δεκατέσσερα κι εφτά χρονών αντίστοιχακόλλησαν πλάι του και αντέγραφαν τις κινήσεις του Έμα-θαν να κατεργάζονται το αστραφτερό μέταλλο με σφυρί στοαμόνι και να φτιάχνουν φιλιγκράν τη συρματερή τεχνικήχρησιμοποιώντας πολύ λεπτά καλέμια τα ldquoσπιτσούνιαrdquoόπως τα έλεγαν στη γλώσσα του σιναφιού Εξελίχθηκαν σεκαλούς τεχνίτες και σύντομα αναζήτησαν την τύχη τους σταΓιάννενα όπου ρίζωσαν

Μετά από κάποια χρόνια ο Λάμπρος ερωτεύτηκε τηνόμορφη Ρήγκω κόρη του παραλή δερματεμπόρου Χρύσαν-θου Δελπέρη Ο Δάμος σαν μεγάλος αδελφός έπαιζε τονρόλο του κηδεμόνα στα Γιάννενα και ο μικρός τον πρόγκηξενα ζητήσει το χέρι της κοπέλας από τον πατέρα της για λο-γαριασμό του Όλα τακτοποιήθηκαν με τον καλύτερο τρόποκαι οι νεόνυμφοι έμειναν σε πέτρινο διώροφο σπίτι προικώοτης Ρήγκως στην άκρη της ελληνικής συνοικίας της πόληςΣτο κάτω πάτωμα στήθηκε το εργαστήριο όπου οι αδελφοίΝτρέτοι μεταποιούσαν την πρώτη ύλη που ερχόταν από τηΒρετανία Οι δουλειές της μικροεπιχείρησης πήγαιναν πρίμαπαρά το ότι ο Αλή Πασάς υπερασπιστής του σιναφιού τωναργυροχρυσοχόων δεν υπήρχε πια και οι διάδοχοι διοικητέςτου βιλαετιού δεν τον μιμήθηκαν Και επιπλέον ο Δάμος καιο Λάμπρος αποφάσισαν να ξανοιχτούν και να αυξήσουν τηνπαραγωγή επανδρώνοντας τη βιοτεχνία με δύο καλφάδεςκαι δύο τσιράκια ένα από τα τελευταία ο Νικολός

Η Ρήγκω ndashτο πραγματικό βαφτιστικό της όνομα ήταν Ει-ρήνηndash άργησε να κάνει παιδί γιατί είχε στενά γοφιά Πέρα-σαν χρόνια ώσπου να γεννήσει τον μικρό Μανουήλ κι αυτόμε πολύ κόπο και πόνο Η έμπειρη αλλά καταϊδρωμένη μα-μή έφτυσε αίμα ανάμεσα στα σκέλια της ετοιμόγεννης καιορκίστηκε νοερά να μην την ξεγεννήσει δεύτερη φορά όσα

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 16 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

γρόσια κι αν της έταζαν Παρrsquo όλη την ταλαιπωρία του τοπαιδί βγήκε αρτιμελές και έκλεισε τα έξι τα περασμένα Χρι-στούγεννα Μήτε ο Λάμπρος μήτε η Ρήγκω ήθελαν να γίνειο γυιός τους αργυροχρυσοχόος Είχαν άλλα όνειρα γιrsquo αυ-τόν Με μάτια οραματικά τον έβλεπαν να σπουδάζει στηΖωσιμαία Σχολή και να γίνεται επιφανής πολίτης

Αντίθετα με τον Λάμπρο ο Δάμος δεν παντρεύτηκε Ντα-ραβερίστηκε με πολλές γυναίκες στα Γιάννενα αλλά οι φή-μες έλεγαν πως θεωρούσε ότι καμμιά δεν ήταν ικανή νασταθεί νύφη πλάι του Σύμφωνα με μία εκδοχή ελεύθεροπουλί καταπώς ήταν δεν ήθελε να εγκλωβιστεί στα αυστη-ρά ηθικά πλαίσια και στις βαριές υποχρεώσεις ενός γάμουΥπήρχε βέβαια και άλλη εκδοχή ανυποψίαστη από τον κοινόνου καλά κρυμμένη σε σκιερή γωνιά του μυαλού του ΔάμουΑπό την άλλη μεριά από την αρχή της συνεργασίας του μετο μικρό αδελφό έδειξε ότι έχει έντονα ανεπτυγμένο τοεμπορικό δαιμόνιο άριστα συνδυασμένο με το ανήσυχοπνεύμα του Θιασώτης της παροιμίας ldquoμάθε τέχνη για ναζήσεις κι έμπορος για να κερδίσειςrdquo αποφάσισε όχι μόνο ναπροωθήσει τα προϊόντα τους σrsquo ολάκερη την Ήπειρο αλλάκαι να στραφεί σε διεθνείς αγορές ξεκινώντας από τις Πα-ραδουνάβιες Ηγεμονίες Ξενιτεύτηκε στο Βουκουρέστι Σεκεντρικό δρόμο της πόλης στη συνοικία Λιπσκάνι άνοιξεαργυροχρυσοχοείο και το τάιζε συνεχώς με ασημικά από τοεργαστήρι τους στα Γιάννενα

Όλοι οι αργυροχόοι έμποροι του Βουκουρεστίου είχανοργανωθεί σε σινάφι με σκοπό την αύξηση των κερδών τουςαπό τη διεξαγωγή του εμπορίου και την από κοινού αντι-μετώπιση του ανταγωνισμού και της έχθρας των αλλοδαπώνομολόγων τους Μολονότι η εξέγερση του 1821 έφερε μεγά-λη αναταραχή στις αγορές των Ηγεμονιών και πολλοί Ρωμιοίέμποροι επέστρεψαν εσπευσμένα στις πατρίδες τους ο Δά-

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 17 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μος άντεξε Για οκτώ ολόκληρα χρόνια πάλεψε σκληρά ναδιατηρήσει την ldquoεμπορική συντροφίαrdquo τους όπως την απο-καλούσαν στο Βουκουρέστι Ο αγώνας του ανταμείφθηκεμε τα ευνοϊκά μέτρα της Συνθήκης της Αδριανούπολης το1829 Τα μέτρα αυτά προέβλεπαν την απρόσκοπτη ανάπτυ-ξη των εμπορικών συναλλαγών στην Οθωμανική επικράτειαΑπό το Βουκουρέστι ο Δάμος κατάφερε να διεισδύσει καισε άλλες αγορές στο Ιάσιο στο Σιμπίου στο Μπρατσόφστην Πέστη στη Βιέννη στη Λειψία ακόμη και στη ΜόσχαΤο εμπόριο τον είχε αναγκάσει να μάθει λίγα γερμανικάουγγαρέζικα και ρωσικά Τη διαμετακόμιση των προϊόντωναπό τη Βλαχία στις μεγάλες αγορές της Ευρώπης την ανα-λάμβανε μόνος αφήνοντας στο πόδι του στο Βουκουρέστιέναν έμπιστο υπάλληλο τον Μάρκο Νέγρη απόγονο ξεπε-σμένου Φαναριώτη προύχοντα

Η παρουσία Φαναριωτών αρχόντων στη Βλαχία έχει τηναιτία της Πριν δύο αιώνες όταν το Οικουμενικό Πατριαρ-χείο εγκαταστάθηκε στον λόφο του Φαναριού στην Κων-σταντινούπολη ελληνικές αρχοντικές οικογένειες συγκε-ντρώθηκαν γύρω του Με το πέρασμα του χρόνου οσουλτάνος διόρισε επιφανείς Ρωμιούς Φαναριώτες σε ση-μαντικές θέσεις Ένας από αυτούς ο Αλέξανδρος Μαυρο-κορδάτος προορίστηκε για τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίεςκαι αναγορεύτηκε πρίγκιπας της Βλαχίας στη χασοφεγγα-ριά του δέκατου έβδομου αιώνα Στη νέα του θέση τον ακο-λούθησαν αρκετοί συμπατριώτες του Αλλά μετά το ξέσπα-σμα της Ελληνικής επανάστασης οι Φαναριώτες τηςΒλαχίας κυνηγήθηκαν και σφαγιάστηκαν από τους Οθωμα-νούς Όσοι επέζησαν καταστράφηκαν οικονομικά γιατί οινέοι ντόπιοι ηγεμόνες επέβαλαν τους δικούς τους οικονο-μικούς κανόνες Ένας από τους Φαναριώτες ήταν ο προ-προπάππος του Μάρκου Νέγρη

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 18 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Παραμονή του Αϊ-Γιώργη ο Δάμος ανέμιζε το χέρι τουστο Βουκουρέστι και όδευε για το βιλαέτι των ΙωαννίνωνΗ κάθοδος ήταν πολυήμερη εξουθενωτική γεμάτη απειλέςκαι κινδύνους Αλλά η αγκούσα του μεγάλου αδελφού υπε-ρείχε της κούρασης του ταξιδιού Γύριζε στα Γιάννεναφορτωμένος με τα κέρδη από τις εισπράξεις του εξαμήνουκαι παρά την προστασία των ανθρώπων του καραβανιούφοβόταν Όπως ο διάβολος αποφεύγει το λιβάνι έτσι κιεκείνος απεχθανόταν γύρω από τη μέση του ένα φορτωμέ-νο κεμέρι Θα ήταν κράχτης για τους αδίσταχτους ληστέςτου δρόμου Προτιμούσε να θηλυκώνει τους παράδες ndashλί-ρες γρόσια φιορίνια αυστριακά και ουγγρικά νομίσμα-ταndash σε αόρατες τσέπες του γιλέκου ή του πανωφοριού τουκαι σε μυστικές θήκες ραμμένες από έμπειρο μπαλωματήμέσα στις μπότες του Σε τορβά πάνω στο μουλάρι είχεκρυμμένα τυλιγμένα σε πανί δώρα για τη νύφη το ανίψικαι τον αδελφό του ndash μεταξωτά υφάσματα κρυστάλλινακαι πορσελάνινα αγγεία φράγκικα παιδικά ρούχα και μι-κρά ξύλινα παιχνίδια αλογάκια και στρατιωτάκια Στηνπρόσφατη επιστροφή του έφερε μία πορσελάνινη μαρκησίαγια τη Ρήγκω έναν ξύλινο περίτεχνα βαμμένο αυλικό τουπαλατιού των Αψβούργων για τον Μανουήλ και ένα εγ-γλέζικο ρολόι τσέπης μάρκας Ουόλθαμ με χρυσή αλυσίδαγια τον Λάμπρο

Συνεχί ζεται

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 19 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

του σπιτιού του και βασάνιζε νυχθημερόν το ασήμι Ο Δάμοςκαι ο Λάμπρος δεκατέσσερα κι εφτά χρονών αντίστοιχακόλλησαν πλάι του και αντέγραφαν τις κινήσεις του Έμα-θαν να κατεργάζονται το αστραφτερό μέταλλο με σφυρί στοαμόνι και να φτιάχνουν φιλιγκράν τη συρματερή τεχνικήχρησιμοποιώντας πολύ λεπτά καλέμια τα ldquoσπιτσούνιαrdquoόπως τα έλεγαν στη γλώσσα του σιναφιού Εξελίχθηκαν σεκαλούς τεχνίτες και σύντομα αναζήτησαν την τύχη τους σταΓιάννενα όπου ρίζωσαν

Μετά από κάποια χρόνια ο Λάμπρος ερωτεύτηκε τηνόμορφη Ρήγκω κόρη του παραλή δερματεμπόρου Χρύσαν-θου Δελπέρη Ο Δάμος σαν μεγάλος αδελφός έπαιζε τονρόλο του κηδεμόνα στα Γιάννενα και ο μικρός τον πρόγκηξενα ζητήσει το χέρι της κοπέλας από τον πατέρα της για λο-γαριασμό του Όλα τακτοποιήθηκαν με τον καλύτερο τρόποκαι οι νεόνυμφοι έμειναν σε πέτρινο διώροφο σπίτι προικώοτης Ρήγκως στην άκρη της ελληνικής συνοικίας της πόληςΣτο κάτω πάτωμα στήθηκε το εργαστήριο όπου οι αδελφοίΝτρέτοι μεταποιούσαν την πρώτη ύλη που ερχόταν από τηΒρετανία Οι δουλειές της μικροεπιχείρησης πήγαιναν πρίμαπαρά το ότι ο Αλή Πασάς υπερασπιστής του σιναφιού τωναργυροχρυσοχόων δεν υπήρχε πια και οι διάδοχοι διοικητέςτου βιλαετιού δεν τον μιμήθηκαν Και επιπλέον ο Δάμος καιο Λάμπρος αποφάσισαν να ξανοιχτούν και να αυξήσουν τηνπαραγωγή επανδρώνοντας τη βιοτεχνία με δύο καλφάδεςκαι δύο τσιράκια ένα από τα τελευταία ο Νικολός

Η Ρήγκω ndashτο πραγματικό βαφτιστικό της όνομα ήταν Ει-ρήνηndash άργησε να κάνει παιδί γιατί είχε στενά γοφιά Πέρα-σαν χρόνια ώσπου να γεννήσει τον μικρό Μανουήλ κι αυτόμε πολύ κόπο και πόνο Η έμπειρη αλλά καταϊδρωμένη μα-μή έφτυσε αίμα ανάμεσα στα σκέλια της ετοιμόγεννης καιορκίστηκε νοερά να μην την ξεγεννήσει δεύτερη φορά όσα

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 16 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

γρόσια κι αν της έταζαν Παρrsquo όλη την ταλαιπωρία του τοπαιδί βγήκε αρτιμελές και έκλεισε τα έξι τα περασμένα Χρι-στούγεννα Μήτε ο Λάμπρος μήτε η Ρήγκω ήθελαν να γίνειο γυιός τους αργυροχρυσοχόος Είχαν άλλα όνειρα γιrsquo αυ-τόν Με μάτια οραματικά τον έβλεπαν να σπουδάζει στηΖωσιμαία Σχολή και να γίνεται επιφανής πολίτης

Αντίθετα με τον Λάμπρο ο Δάμος δεν παντρεύτηκε Ντα-ραβερίστηκε με πολλές γυναίκες στα Γιάννενα αλλά οι φή-μες έλεγαν πως θεωρούσε ότι καμμιά δεν ήταν ικανή νασταθεί νύφη πλάι του Σύμφωνα με μία εκδοχή ελεύθεροπουλί καταπώς ήταν δεν ήθελε να εγκλωβιστεί στα αυστη-ρά ηθικά πλαίσια και στις βαριές υποχρεώσεις ενός γάμουΥπήρχε βέβαια και άλλη εκδοχή ανυποψίαστη από τον κοινόνου καλά κρυμμένη σε σκιερή γωνιά του μυαλού του ΔάμουΑπό την άλλη μεριά από την αρχή της συνεργασίας του μετο μικρό αδελφό έδειξε ότι έχει έντονα ανεπτυγμένο τοεμπορικό δαιμόνιο άριστα συνδυασμένο με το ανήσυχοπνεύμα του Θιασώτης της παροιμίας ldquoμάθε τέχνη για ναζήσεις κι έμπορος για να κερδίσειςrdquo αποφάσισε όχι μόνο ναπροωθήσει τα προϊόντα τους σrsquo ολάκερη την Ήπειρο αλλάκαι να στραφεί σε διεθνείς αγορές ξεκινώντας από τις Πα-ραδουνάβιες Ηγεμονίες Ξενιτεύτηκε στο Βουκουρέστι Σεκεντρικό δρόμο της πόλης στη συνοικία Λιπσκάνι άνοιξεαργυροχρυσοχοείο και το τάιζε συνεχώς με ασημικά από τοεργαστήρι τους στα Γιάννενα

Όλοι οι αργυροχόοι έμποροι του Βουκουρεστίου είχανοργανωθεί σε σινάφι με σκοπό την αύξηση των κερδών τουςαπό τη διεξαγωγή του εμπορίου και την από κοινού αντι-μετώπιση του ανταγωνισμού και της έχθρας των αλλοδαπώνομολόγων τους Μολονότι η εξέγερση του 1821 έφερε μεγά-λη αναταραχή στις αγορές των Ηγεμονιών και πολλοί Ρωμιοίέμποροι επέστρεψαν εσπευσμένα στις πατρίδες τους ο Δά-

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 17 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μος άντεξε Για οκτώ ολόκληρα χρόνια πάλεψε σκληρά ναδιατηρήσει την ldquoεμπορική συντροφίαrdquo τους όπως την απο-καλούσαν στο Βουκουρέστι Ο αγώνας του ανταμείφθηκεμε τα ευνοϊκά μέτρα της Συνθήκης της Αδριανούπολης το1829 Τα μέτρα αυτά προέβλεπαν την απρόσκοπτη ανάπτυ-ξη των εμπορικών συναλλαγών στην Οθωμανική επικράτειαΑπό το Βουκουρέστι ο Δάμος κατάφερε να διεισδύσει καισε άλλες αγορές στο Ιάσιο στο Σιμπίου στο Μπρατσόφστην Πέστη στη Βιέννη στη Λειψία ακόμη και στη ΜόσχαΤο εμπόριο τον είχε αναγκάσει να μάθει λίγα γερμανικάουγγαρέζικα και ρωσικά Τη διαμετακόμιση των προϊόντωναπό τη Βλαχία στις μεγάλες αγορές της Ευρώπης την ανα-λάμβανε μόνος αφήνοντας στο πόδι του στο Βουκουρέστιέναν έμπιστο υπάλληλο τον Μάρκο Νέγρη απόγονο ξεπε-σμένου Φαναριώτη προύχοντα

Η παρουσία Φαναριωτών αρχόντων στη Βλαχία έχει τηναιτία της Πριν δύο αιώνες όταν το Οικουμενικό Πατριαρ-χείο εγκαταστάθηκε στον λόφο του Φαναριού στην Κων-σταντινούπολη ελληνικές αρχοντικές οικογένειες συγκε-ντρώθηκαν γύρω του Με το πέρασμα του χρόνου οσουλτάνος διόρισε επιφανείς Ρωμιούς Φαναριώτες σε ση-μαντικές θέσεις Ένας από αυτούς ο Αλέξανδρος Μαυρο-κορδάτος προορίστηκε για τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίεςκαι αναγορεύτηκε πρίγκιπας της Βλαχίας στη χασοφεγγα-ριά του δέκατου έβδομου αιώνα Στη νέα του θέση τον ακο-λούθησαν αρκετοί συμπατριώτες του Αλλά μετά το ξέσπα-σμα της Ελληνικής επανάστασης οι Φαναριώτες τηςΒλαχίας κυνηγήθηκαν και σφαγιάστηκαν από τους Οθωμα-νούς Όσοι επέζησαν καταστράφηκαν οικονομικά γιατί οινέοι ντόπιοι ηγεμόνες επέβαλαν τους δικούς τους οικονο-μικούς κανόνες Ένας από τους Φαναριώτες ήταν ο προ-προπάππος του Μάρκου Νέγρη

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 18 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Παραμονή του Αϊ-Γιώργη ο Δάμος ανέμιζε το χέρι τουστο Βουκουρέστι και όδευε για το βιλαέτι των ΙωαννίνωνΗ κάθοδος ήταν πολυήμερη εξουθενωτική γεμάτη απειλέςκαι κινδύνους Αλλά η αγκούσα του μεγάλου αδελφού υπε-ρείχε της κούρασης του ταξιδιού Γύριζε στα Γιάννεναφορτωμένος με τα κέρδη από τις εισπράξεις του εξαμήνουκαι παρά την προστασία των ανθρώπων του καραβανιούφοβόταν Όπως ο διάβολος αποφεύγει το λιβάνι έτσι κιεκείνος απεχθανόταν γύρω από τη μέση του ένα φορτωμέ-νο κεμέρι Θα ήταν κράχτης για τους αδίσταχτους ληστέςτου δρόμου Προτιμούσε να θηλυκώνει τους παράδες ndashλί-ρες γρόσια φιορίνια αυστριακά και ουγγρικά νομίσμα-ταndash σε αόρατες τσέπες του γιλέκου ή του πανωφοριού τουκαι σε μυστικές θήκες ραμμένες από έμπειρο μπαλωματήμέσα στις μπότες του Σε τορβά πάνω στο μουλάρι είχεκρυμμένα τυλιγμένα σε πανί δώρα για τη νύφη το ανίψικαι τον αδελφό του ndash μεταξωτά υφάσματα κρυστάλλινακαι πορσελάνινα αγγεία φράγκικα παιδικά ρούχα και μι-κρά ξύλινα παιχνίδια αλογάκια και στρατιωτάκια Στηνπρόσφατη επιστροφή του έφερε μία πορσελάνινη μαρκησίαγια τη Ρήγκω έναν ξύλινο περίτεχνα βαμμένο αυλικό τουπαλατιού των Αψβούργων για τον Μανουήλ και ένα εγ-γλέζικο ρολόι τσέπης μάρκας Ουόλθαμ με χρυσή αλυσίδαγια τον Λάμπρο

Συνεχί ζεται

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 19 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

γρόσια κι αν της έταζαν Παρrsquo όλη την ταλαιπωρία του τοπαιδί βγήκε αρτιμελές και έκλεισε τα έξι τα περασμένα Χρι-στούγεννα Μήτε ο Λάμπρος μήτε η Ρήγκω ήθελαν να γίνειο γυιός τους αργυροχρυσοχόος Είχαν άλλα όνειρα γιrsquo αυ-τόν Με μάτια οραματικά τον έβλεπαν να σπουδάζει στηΖωσιμαία Σχολή και να γίνεται επιφανής πολίτης

Αντίθετα με τον Λάμπρο ο Δάμος δεν παντρεύτηκε Ντα-ραβερίστηκε με πολλές γυναίκες στα Γιάννενα αλλά οι φή-μες έλεγαν πως θεωρούσε ότι καμμιά δεν ήταν ικανή νασταθεί νύφη πλάι του Σύμφωνα με μία εκδοχή ελεύθεροπουλί καταπώς ήταν δεν ήθελε να εγκλωβιστεί στα αυστη-ρά ηθικά πλαίσια και στις βαριές υποχρεώσεις ενός γάμουΥπήρχε βέβαια και άλλη εκδοχή ανυποψίαστη από τον κοινόνου καλά κρυμμένη σε σκιερή γωνιά του μυαλού του ΔάμουΑπό την άλλη μεριά από την αρχή της συνεργασίας του μετο μικρό αδελφό έδειξε ότι έχει έντονα ανεπτυγμένο τοεμπορικό δαιμόνιο άριστα συνδυασμένο με το ανήσυχοπνεύμα του Θιασώτης της παροιμίας ldquoμάθε τέχνη για ναζήσεις κι έμπορος για να κερδίσειςrdquo αποφάσισε όχι μόνο ναπροωθήσει τα προϊόντα τους σrsquo ολάκερη την Ήπειρο αλλάκαι να στραφεί σε διεθνείς αγορές ξεκινώντας από τις Πα-ραδουνάβιες Ηγεμονίες Ξενιτεύτηκε στο Βουκουρέστι Σεκεντρικό δρόμο της πόλης στη συνοικία Λιπσκάνι άνοιξεαργυροχρυσοχοείο και το τάιζε συνεχώς με ασημικά από τοεργαστήρι τους στα Γιάννενα

Όλοι οι αργυροχόοι έμποροι του Βουκουρεστίου είχανοργανωθεί σε σινάφι με σκοπό την αύξηση των κερδών τουςαπό τη διεξαγωγή του εμπορίου και την από κοινού αντι-μετώπιση του ανταγωνισμού και της έχθρας των αλλοδαπώνομολόγων τους Μολονότι η εξέγερση του 1821 έφερε μεγά-λη αναταραχή στις αγορές των Ηγεμονιών και πολλοί Ρωμιοίέμποροι επέστρεψαν εσπευσμένα στις πατρίδες τους ο Δά-

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 17 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μος άντεξε Για οκτώ ολόκληρα χρόνια πάλεψε σκληρά ναδιατηρήσει την ldquoεμπορική συντροφίαrdquo τους όπως την απο-καλούσαν στο Βουκουρέστι Ο αγώνας του ανταμείφθηκεμε τα ευνοϊκά μέτρα της Συνθήκης της Αδριανούπολης το1829 Τα μέτρα αυτά προέβλεπαν την απρόσκοπτη ανάπτυ-ξη των εμπορικών συναλλαγών στην Οθωμανική επικράτειαΑπό το Βουκουρέστι ο Δάμος κατάφερε να διεισδύσει καισε άλλες αγορές στο Ιάσιο στο Σιμπίου στο Μπρατσόφστην Πέστη στη Βιέννη στη Λειψία ακόμη και στη ΜόσχαΤο εμπόριο τον είχε αναγκάσει να μάθει λίγα γερμανικάουγγαρέζικα και ρωσικά Τη διαμετακόμιση των προϊόντωναπό τη Βλαχία στις μεγάλες αγορές της Ευρώπης την ανα-λάμβανε μόνος αφήνοντας στο πόδι του στο Βουκουρέστιέναν έμπιστο υπάλληλο τον Μάρκο Νέγρη απόγονο ξεπε-σμένου Φαναριώτη προύχοντα

Η παρουσία Φαναριωτών αρχόντων στη Βλαχία έχει τηναιτία της Πριν δύο αιώνες όταν το Οικουμενικό Πατριαρ-χείο εγκαταστάθηκε στον λόφο του Φαναριού στην Κων-σταντινούπολη ελληνικές αρχοντικές οικογένειες συγκε-ντρώθηκαν γύρω του Με το πέρασμα του χρόνου οσουλτάνος διόρισε επιφανείς Ρωμιούς Φαναριώτες σε ση-μαντικές θέσεις Ένας από αυτούς ο Αλέξανδρος Μαυρο-κορδάτος προορίστηκε για τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίεςκαι αναγορεύτηκε πρίγκιπας της Βλαχίας στη χασοφεγγα-ριά του δέκατου έβδομου αιώνα Στη νέα του θέση τον ακο-λούθησαν αρκετοί συμπατριώτες του Αλλά μετά το ξέσπα-σμα της Ελληνικής επανάστασης οι Φαναριώτες τηςΒλαχίας κυνηγήθηκαν και σφαγιάστηκαν από τους Οθωμα-νούς Όσοι επέζησαν καταστράφηκαν οικονομικά γιατί οινέοι ντόπιοι ηγεμόνες επέβαλαν τους δικούς τους οικονο-μικούς κανόνες Ένας από τους Φαναριώτες ήταν ο προ-προπάππος του Μάρκου Νέγρη

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 18 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Παραμονή του Αϊ-Γιώργη ο Δάμος ανέμιζε το χέρι τουστο Βουκουρέστι και όδευε για το βιλαέτι των ΙωαννίνωνΗ κάθοδος ήταν πολυήμερη εξουθενωτική γεμάτη απειλέςκαι κινδύνους Αλλά η αγκούσα του μεγάλου αδελφού υπε-ρείχε της κούρασης του ταξιδιού Γύριζε στα Γιάννεναφορτωμένος με τα κέρδη από τις εισπράξεις του εξαμήνουκαι παρά την προστασία των ανθρώπων του καραβανιούφοβόταν Όπως ο διάβολος αποφεύγει το λιβάνι έτσι κιεκείνος απεχθανόταν γύρω από τη μέση του ένα φορτωμέ-νο κεμέρι Θα ήταν κράχτης για τους αδίσταχτους ληστέςτου δρόμου Προτιμούσε να θηλυκώνει τους παράδες ndashλί-ρες γρόσια φιορίνια αυστριακά και ουγγρικά νομίσμα-ταndash σε αόρατες τσέπες του γιλέκου ή του πανωφοριού τουκαι σε μυστικές θήκες ραμμένες από έμπειρο μπαλωματήμέσα στις μπότες του Σε τορβά πάνω στο μουλάρι είχεκρυμμένα τυλιγμένα σε πανί δώρα για τη νύφη το ανίψικαι τον αδελφό του ndash μεταξωτά υφάσματα κρυστάλλινακαι πορσελάνινα αγγεία φράγκικα παιδικά ρούχα και μι-κρά ξύλινα παιχνίδια αλογάκια και στρατιωτάκια Στηνπρόσφατη επιστροφή του έφερε μία πορσελάνινη μαρκησίαγια τη Ρήγκω έναν ξύλινο περίτεχνα βαμμένο αυλικό τουπαλατιού των Αψβούργων για τον Μανουήλ και ένα εγ-γλέζικο ρολόι τσέπης μάρκας Ουόλθαμ με χρυσή αλυσίδαγια τον Λάμπρο

Συνεχί ζεται

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 19 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

μος άντεξε Για οκτώ ολόκληρα χρόνια πάλεψε σκληρά ναδιατηρήσει την ldquoεμπορική συντροφίαrdquo τους όπως την απο-καλούσαν στο Βουκουρέστι Ο αγώνας του ανταμείφθηκεμε τα ευνοϊκά μέτρα της Συνθήκης της Αδριανούπολης το1829 Τα μέτρα αυτά προέβλεπαν την απρόσκοπτη ανάπτυ-ξη των εμπορικών συναλλαγών στην Οθωμανική επικράτειαΑπό το Βουκουρέστι ο Δάμος κατάφερε να διεισδύσει καισε άλλες αγορές στο Ιάσιο στο Σιμπίου στο Μπρατσόφστην Πέστη στη Βιέννη στη Λειψία ακόμη και στη ΜόσχαΤο εμπόριο τον είχε αναγκάσει να μάθει λίγα γερμανικάουγγαρέζικα και ρωσικά Τη διαμετακόμιση των προϊόντωναπό τη Βλαχία στις μεγάλες αγορές της Ευρώπης την ανα-λάμβανε μόνος αφήνοντας στο πόδι του στο Βουκουρέστιέναν έμπιστο υπάλληλο τον Μάρκο Νέγρη απόγονο ξεπε-σμένου Φαναριώτη προύχοντα

Η παρουσία Φαναριωτών αρχόντων στη Βλαχία έχει τηναιτία της Πριν δύο αιώνες όταν το Οικουμενικό Πατριαρ-χείο εγκαταστάθηκε στον λόφο του Φαναριού στην Κων-σταντινούπολη ελληνικές αρχοντικές οικογένειες συγκε-ντρώθηκαν γύρω του Με το πέρασμα του χρόνου οσουλτάνος διόρισε επιφανείς Ρωμιούς Φαναριώτες σε ση-μαντικές θέσεις Ένας από αυτούς ο Αλέξανδρος Μαυρο-κορδάτος προορίστηκε για τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίεςκαι αναγορεύτηκε πρίγκιπας της Βλαχίας στη χασοφεγγα-ριά του δέκατου έβδομου αιώνα Στη νέα του θέση τον ακο-λούθησαν αρκετοί συμπατριώτες του Αλλά μετά το ξέσπα-σμα της Ελληνικής επανάστασης οι Φαναριώτες τηςΒλαχίας κυνηγήθηκαν και σφαγιάστηκαν από τους Οθωμα-νούς Όσοι επέζησαν καταστράφηκαν οικονομικά γιατί οινέοι ντόπιοι ηγεμόνες επέβαλαν τους δικούς τους οικονο-μικούς κανόνες Ένας από τους Φαναριώτες ήταν ο προ-προπάππος του Μάρκου Νέγρη

ΣΙΜΟΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ

ndash 18 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Παραμονή του Αϊ-Γιώργη ο Δάμος ανέμιζε το χέρι τουστο Βουκουρέστι και όδευε για το βιλαέτι των ΙωαννίνωνΗ κάθοδος ήταν πολυήμερη εξουθενωτική γεμάτη απειλέςκαι κινδύνους Αλλά η αγκούσα του μεγάλου αδελφού υπε-ρείχε της κούρασης του ταξιδιού Γύριζε στα Γιάννεναφορτωμένος με τα κέρδη από τις εισπράξεις του εξαμήνουκαι παρά την προστασία των ανθρώπων του καραβανιούφοβόταν Όπως ο διάβολος αποφεύγει το λιβάνι έτσι κιεκείνος απεχθανόταν γύρω από τη μέση του ένα φορτωμέ-νο κεμέρι Θα ήταν κράχτης για τους αδίσταχτους ληστέςτου δρόμου Προτιμούσε να θηλυκώνει τους παράδες ndashλί-ρες γρόσια φιορίνια αυστριακά και ουγγρικά νομίσμα-ταndash σε αόρατες τσέπες του γιλέκου ή του πανωφοριού τουκαι σε μυστικές θήκες ραμμένες από έμπειρο μπαλωματήμέσα στις μπότες του Σε τορβά πάνω στο μουλάρι είχεκρυμμένα τυλιγμένα σε πανί δώρα για τη νύφη το ανίψικαι τον αδελφό του ndash μεταξωτά υφάσματα κρυστάλλινακαι πορσελάνινα αγγεία φράγκικα παιδικά ρούχα και μι-κρά ξύλινα παιχνίδια αλογάκια και στρατιωτάκια Στηνπρόσφατη επιστροφή του έφερε μία πορσελάνινη μαρκησίαγια τη Ρήγκω έναν ξύλινο περίτεχνα βαμμένο αυλικό τουπαλατιού των Αψβούργων για τον Μανουήλ και ένα εγ-γλέζικο ρολόι τσέπης μάρκας Ουόλθαμ με χρυσή αλυσίδαγια τον Λάμπρο

Συνεχί ζεται

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 19 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ

Παραμονή του Αϊ-Γιώργη ο Δάμος ανέμιζε το χέρι τουστο Βουκουρέστι και όδευε για το βιλαέτι των ΙωαννίνωνΗ κάθοδος ήταν πολυήμερη εξουθενωτική γεμάτη απειλέςκαι κινδύνους Αλλά η αγκούσα του μεγάλου αδελφού υπε-ρείχε της κούρασης του ταξιδιού Γύριζε στα Γιάννεναφορτωμένος με τα κέρδη από τις εισπράξεις του εξαμήνουκαι παρά την προστασία των ανθρώπων του καραβανιούφοβόταν Όπως ο διάβολος αποφεύγει το λιβάνι έτσι κιεκείνος απεχθανόταν γύρω από τη μέση του ένα φορτωμέ-νο κεμέρι Θα ήταν κράχτης για τους αδίσταχτους ληστέςτου δρόμου Προτιμούσε να θηλυκώνει τους παράδες ndashλί-ρες γρόσια φιορίνια αυστριακά και ουγγρικά νομίσμα-ταndash σε αόρατες τσέπες του γιλέκου ή του πανωφοριού τουκαι σε μυστικές θήκες ραμμένες από έμπειρο μπαλωματήμέσα στις μπότες του Σε τορβά πάνω στο μουλάρι είχεκρυμμένα τυλιγμένα σε πανί δώρα για τη νύφη το ανίψικαι τον αδελφό του ndash μεταξωτά υφάσματα κρυστάλλινακαι πορσελάνινα αγγεία φράγκικα παιδικά ρούχα και μι-κρά ξύλινα παιχνίδια αλογάκια και στρατιωτάκια Στηνπρόσφατη επιστροφή του έφερε μία πορσελάνινη μαρκησίαγια τη Ρήγκω έναν ξύλινο περίτεχνα βαμμένο αυλικό τουπαλατιού των Αψβούργων για τον Μανουήλ και ένα εγ-γλέζικο ρολόι τσέπης μάρκας Ουόλθαμ με χρυσή αλυσίδαγια τον Λάμπρο

Συνεχί ζεται

O ΣΤΟΙΧΕΙΟΧΑΡΑΚΤΗΣ

ndash 19 ndash

copy Ε Κ ∆ Ο Σ Ε Ι Σ Ω Κ Ε Α Ν Ο Σ