1

ล ำดบสมยยอยของวฒนธรรมยคกอนประวตศำสตรทแหลงโบรำณคดบำนโปงมะนำว ศกษำเบองตนจำกรปทรงเครองมอเหลก

ทนงศกด เลศพพฒนวรกล

ควำมน ำ

แหลงโบราณคดบานโปงมะนาว ต.หวยขนราม อ.พฒนานคม จ.ลพบร เปนแหลงโบราณคดยคกอนประวตศาสตรในชวงทมนษยรจกการใชประโยชนจากโลหะแลว พนทแหลงมลกษณะเปนเนนดน ตงอยในเขตทสงตอนกลางของประเทศไทย บรเวณแนวขอบของเทอกเขาทแบงระหวางทราบภาคกลางกบทราบสงโคราช และจดเปนสวนหนงของลมแมน าปาสก

การขดคนแหลงโบราณคดแหงนด าเนนการระหวางป พ.ศ.2543-2550 พบหลกฐานทางโบราณคดจ านวนมาก โดยเฉพาะหลกฐานเกยวกบการฝงศพและการอยอาศยเปนชมชนถาวร จากการก าหนดอายดวยวธ AMS (สรพล นาถะพนธ 2546ก) และก าหนดอายเชงเทยบ (Relative Date) จากโบราณวตถประเภทเดน (Diagnostic Finds) พบวาคนกอนประวตศาสตรเขามาใชพนทบรเวณนเมอราว 3,500-1,500 ปมาแลว สามารถแบงออกไดเปน 2 สมยใหญๆ (สรพล นาถะพนธ 2548 : 33) คอ

สมยท 1 – ชวง 3,500-3,000 ปมาแลว เปนชมชนขนาดไมใหญนก โบราณวตถทอยในชวงเวลานไดแก ขวานหนขด เครองประดบจากหนออนสขาว และเครองประดบจากเปลอกหอยทะเล

สมยท 2 – ชวง 2,800-1,500 ปมาแลว เปนชมชนถาวรขนาดใหญ มประชากรหนาแนน และมการจดระเบยบการใชพนทภายในชมชน ซงอาจมนยแสดงถงการจดระเบยบทางสงคม นอกจากนยงมประเพณการฝงศพทเปนแบบแผน ทงการฝงศพแบบนอนหงายเหยยดยาวในพนทสสาน และการฝงศพในภาชนะดนเผาในพนทอยอาศย หลกฐานทางโบราณคดในสมยน เชน โครงกระดกมนษย ภาชนะดนเผา เครองประดบท าจากแกวและหนกงอญมณ แวดนเผา ลกกระสนดนเผา เครองประดบท าจากส ารด เครองมอเหลก และแมพมพดนเผาส าหรบหลอหวลกศรโลหะ

หลกฐานทางโบราณคดจากแหลงโบราณคดบานโปงมะนาวไดรบการศกษาวเคราะหมาบางแลว เชน ภาชนะดนเผา (ชนาธป ไชยานกจ 2544 ; กรรณการ เปรมใจ 2545 ; หฤทย อรณสวสดฤกษ 2548) เครองประดบตางๆ (พนธทพย ธระเนตร 2544 ; จตพร มะโน 2545 ; วรพจน หรณยวฒกล 2546 ; นรดา ตนตเสร 2546 ; บณฑต สมประสงค และคณะ 2546 ; บศรา เขมาภรกษ 2548 ; จธารตน วงศแสงทพย 2548 ; ผสด รอดเจรญ 2548 ; ณฏฐา ชนวฒนา 2549) เครองมอโลหะ (สทธศกด ปนแกว 2544 ; ภาวณ รตนเสรสข 2545 ; สรเดช กอนทอง 2545 ; ปรฉตร แสงศรกลชย 2546 ; กตตพงษ ถาวรวงศ 2548 ; ภร เวณนนทน 2548 ; อบลรตน มากไมตร 2548) กระดกมนษย (บรนทร ชวลตาภา 2544 ; ทนงศกด เลศพพฒนวรกล 2545 ; 2552) กระดกสตว (สารท ชลอสนตสกล 2546 ; ณฐพร วศนยนต 2548 ; บรสทธ บรพนธ 2549) ประเพณการฝงศพ (ประภาพรรณ ชนแขก 2546 ; ศศธร โตวนส 2548) และการใชพนทภายในชมชน (สรพล นาถะพนธ 2548 : 20)

ผลการศกษาหลกฐานทางโบราณคดขางตน สามารถน าไปแปลความถงชวตมนษยกอนประวตศาสตรทบานโปงมะนาวไดทงลกษณะทางกายภาพของคน เทคโนโลย ชวตความเปนอย วฒนธรรมบางประการ และสภาพแวดลอม

อยางไรกตามแมจะมการศกษาหลกฐานทางโบราณคดหลากหลายประเภท แตยงขาดการศกษาทชใหเหนถงการเปลยนแปลงหรอพลวตทางวฒนธรรมตลอดชวงเวลา 2,000 ป ของการด ารงอยของชมชนโบราณแหงน

2

การศกษาครงนจงมวตถประสงคหลกเพอทดลองใชคณลกษณะดานรปทรง (Formal Attribute) ของเครองมอเหลก เปนตวแปรในการทดสอบเบองตนวาจะมการเปลยนแปลงไปตามกาลเวลาหรอไม ถาหากมกสามารถน าไปใชเปนหลกฐานหนงทชใหเหนถงการเปลยนแปลงความนยมดานรปทรงของเครองมอเหลก ซงเปนวตถทางวฒนธรรมอยางหนง อกทงยงอาจเปนประโยชนตอการแบงสมยยอยวฒนธรรมของคนกอนประวตศาสตรในพนทบานโปงมะนาวไดอกดวย

ภาพถายทางอากาศแสดงต าแหนงแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว ตงอยระหวางทราบภาคกลาง (ทางทศตะวนตก) และทราบสงโคราช (ทางทศตะวนออก)

ทมา: Huai Khun Ram [Online]. Accessed 12 October 2008. Available from http://earth.google.com

3

แผนทแสดงลกษณะภมประเทศบรเวณโดยรอบแหลงแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว ทมา: วดโปงมะนาว [Online]. Accessed 8 May 2012. Available from

http://maps.google.co.th

เนนดนแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว มล าหวยลอมรอบ ทมา: วดโปงมะนาว [Online]. Accessed 12 October 2008. Available from

http://web.pointasia.com/th/webmap_index.aspx

เขอนปำสกชลสทธ (แมน ำปำสก)

เขตทรำบสงโครำช เขตทรำบภำคกลำง

แหลงโบรำณคดบำนโปงมะนำว

ทางน า

แหลงโบราณคดบานโปงมะนาว

ทางน า

4

ตวอยางหลมฝงศพยคกอนประวตศาสตรทแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว ทมา: สรพล นาถะพนธ, แหลงโบราณคดบานโปงมะนาว ต าบลหวยขนราม อ าเภอพฒนานคม

จงหวดลพบร (ลพบร: คณะกรรมการการทองเทยวจงหวดลพบร, 2548), 14, 22.

ตวอยางโบราณวตถทพบจากแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว ทมา: สรพล นาถะพนธ, แหลงโบราณคดบานโปงมะนาว ต าบลหวยขนราม อ าเภอพฒนานคม

จงหวดลพบร (ลพบร: คณะกรรมการการทองเทยวจงหวดลพบร, 2548), 35-36.

5

กรอบแนวคด วธกำรศกษำ และวสดทใชในกำรศกษำ แนวคดส าคญของการศกษาครงน คอการใชกฎทประยกตมาจากการศกษาทางธรณวทยา 2 กฎ ไดแก กฎของ

ชนหลกฐานโดยพจารณาจากคณลกษณะ และ กฎของการทบถมเปนล าดบชน กฎของชนหลกฐานโดยพจารณาจากคณลกษณะ (Law of Strata Identified by Contents and Law of Association) เปนกฎทประยกตมาจากกฎการตอเนองของบรรพชวน (Law of Faunal Succession) หรอกฎของชนทบถมโดยพจารณาจากซากบรรพชวน (Law of Strata Identified by Fossils) ของ William Smith (Harris 1978) โดยมค าอธบายวา คณลกษณะของหลกฐานทเหมอนกนหรอคลายคลงกนมาก ยอมอยในชนหนหรอชนดนเดยวกน นนคออยในชวงระยะเวลาเดยวกนหรอใกลเคยงกนนนเอง การศกษาในครงนคณลกษณะดงกลาวกคอรปทรงของเครองมอเหลก กลาวคอ หากเครองมอเหลกมรปทรงเหมอนกน กนาจะอยในยคสมยเดยวกนหรอมอายไลเลยกน

Law of Faunal Succession ชนหนหรอชนดนทพบฟอสซลชนดเดยวกน ยอมอยในยคสมยเดยวกน

ทมา : The Principles of Faunal Succession [Online]. Accessed 12 April 2012. Available from http://www.uvm.edu/perkins/evolution/qanda/?Page=time/faunal.html&SM=time/timemenu.html

กฎของการทบถมเปนล าดบชน หรอกฎการวางซอน (Law of Superposition) ไดรบการพฒนาขนเปนครงแรกในชวงครสตศตวรรษท 17โดย Nicolas Steno นกวทยาศาสตรชาวเดนมารก โดยมค าอธบายวา ชนหนหรอชนดนชดหนงๆทวางตวอยดานบนยอมเกดทหลงหรอมอายออนกวาชนหนหรอชนดนทวางอยดานลาง หากชนหนและดนไมมการพลกตลบ (Overturned) ทงนอาจจะเปรยบกฎดงกลาวเปนการวางหนงสอหลายๆเลมซอนกน เลมแรกทวางยอมแสดงถงเหตการณทเกดกอนเลมสดทายหรอเลมหลงๆทวางซอนกนไว (ปญญา จารศร 2545 : 106-107 ; Harris 1978) การศกษาในครงนจะใชกฎของการทบถมเปนล าดบชนพจารณาการซอนทบกนของหลมฝงศพทพบเครองมอเหลกแตละแบบ และจากกฏขอนยงท าใหไดขอสรปเบองตนวา เครองมอเหลกทพบในหลมฝงศพเดยวกน ยอมมอายเทากน และเครองมอเหลกทพบในชนดนเดยวกน ยอมมอายเทากนหรอใกลเคยงกน (หากไมมการรบกวนชนดน)

6

การกอตวของชนทบถม ชนดนลางสดยอมเกากวาชนดนดานบน

ทมา : Rock Layers : Timeline of Life on Earth [Online]. Accessed 12 April 2012. Available from http://www.prehistoricplanet.com/news/index.php?id=48

หลกฐานทางโบราณคดจากแหลงโบราณคดบานโปงมะนาวทเลอกมาศกษา ไดแกเครองมอเหลกจ านวน 19

ชน ทขดคนโดยบคลากรของคณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร แบงเปนเครองมอเหลกทไดจากหลมขดคนท 1 และ 3 ระหวาง พ.ศ.2543-2546 จ านวน 13 ชน (ศกษาโดยประภาพรรณ ชนแขก 2546) และเครองมอเหลกจากหลมฝงศพหมายเลข 1 หลมขดคนท 11 เมอป พ.ศ.2549 จ านวน 6 ชน

เครองมอเหลกทง 19 ชนไดรบการจดแบงรปทรงออกเปน 3 กลมใหญตามลกษณะการเขาดาม คอ (1) เครองมอเหลกแบบมบอง (2) เครองมอเหลกแบบมกน และ (3) เครองมอเหลกแบบมชองเขาดาม จากนนในแตละกลมใหญ จะจดแบงตอไปตามรปทรงของเครองมอเหลก ดงตารางท 1

ตารางท 1 เครองมอเหลกรปแบบตางๆทพบในหลมฝงศพคนกอนประวตศาสตรในหลมขดคนท 1, 3 และ 11 / คอ เครองมอเหลกทพบในแตละหลมฝงศพแตละหลม

เหตทเลอกใชเครองมอเหลกเปนโบราณวตถในการทดลองศกษา เพราะเปนหลกฐานทางโบราณคดทพบ

คอนขางมากและมรปแบบทหลากหลาย นอกจากนนเครองมอเหลกทไดจากการขดคนสวนใหญมสภาพคอนขางสมบรณ ไมแตกหกเสยหายหรอผกรอนมากนกเมอเทยบกบโบราณวตถอนๆ ดงนนจงสามารถน ามาศกษาไดทนทโดยไมตองผานกระบวนการซอมแซมหรออนรกษกอน

7

สมมตฐำนของกำรศกษำ สมมตฐานของการศกษาคอ เครองมอเหลกมการเปลยนแปลงรปทรงไปตามกาลเวลาและการคลคลายทาง

วฒนธรรม ท าใหสามารถใชเครองมอเหลกเปนโบราณวตถประเภทเดน (Diagnostic Artifacts) ส าหรบพจารณาถงการเปลยนแปลงนนได และสามารถน าไปจดแบงสมยยอยของวฒนธรรมตอไปได ผลกำรศกษำ

เครองมอเหลกทง 19 ชน สามารถจดแบงตามรปทรงออกไดเปน 16 แบบยอย (ใน 3 กลมใหญ) แบงเปนเครองมอเหลกแบบมบอง 6 แบบ เครองมอเหลกแบบมกน 7 แบบ และเครองมอเหลกแบบมชองเขาดาม 3 แบบ ดงตารางท 2

จากตารางท 2 จะเหนวามเครองมอเหลกอย 2 แบบ ทพบในหลมฝงศพมากกวา 1 หลม คอ เครองมอเหลกแบบมกนแบบท 4 (พบในหลมฝงศพหมายเลข 2 หลมฝงศพหมายเลข 11 หลมขดคนท 1 และหลมฝงศพหมายเลข 6B หลมขดคนท 3) และเครองมอเหลกแบบมชองเขาดามแบบท 2 (พบในหลมฝงศพหมายเลข 3 หลมขดคนท 3 และหลมฝงศพหมายเลข 1 หลมขดคนท 11)

หลมฝงศพหมายเลข 1 หลมขดคนท 11

เครองมอเหลกทวางอยบนอกของโครงกระดก ในหลมฝงศพหมายเลข 1 หลมขดคนท 11

เครองมอเหลกทวางอยบรเวณปลายขา ของโครงกระดก ในหลมฝงศพหมายเลข 1

หลมขดคนท 11

8

ตารางท 2 เครองมอเหลกทเปนกลมตวอยางแบงออกเปน 16 แบบยอย (ใน 3 กลมใหญ) / คอ เครองมอเหลกทพบในแตละหลมฝงศพแตละหลม

เมอน าคณลกษณะดานรปทรงทเหมอนกนดงกลาวมาพจารณารวมกบ กฎของชนหลกฐานโดยพจารณาจากคณลกษณะ และ กฎของการทบถมปนล าดบชน พบวา

- หลมฝงศพหมายเลข 2 และ 11 ของหลมขดคนท 1 กบหลมฝงศพหมายเลข 6B หลมขดคนท 3 นาจะมอายอยในชวงเวลาเดยวกนหรอใกลเคยงกน เพราะพบเครองมอเหลกทมรปทรงเหมอนกน คอเครองมอเหลกมกนแบบท 4 (ตามกฎของชนหลกฐานโดยพจารณาจากคณลกษณะ)

- เครองมอเหลกมกนแบบท 4 อยในสมยเดยวกบเครองมอเหลกมบองแบบท 4, เครองมอเหลกมบองแบบท 5 และเครองมอเหลกมกนแบบท 1 เนองจากพบอยในหลมฝงศพเดยวกน (ตามกฎของการทบถมปนล าดบชน)

9

- หลมฝงศพหมายเลข 3 หลมขดคนท 3 และหลมฝงศพหมายเลข 1 หลมขดคนท 11 นาจะมอายอยในชวงระยะเวลาเดยวกนหรอใกลเคยงกน เนองจากพบเครองมอเหลกทมรปรางเหมอนกน คอเครองมอเหลกมชองเขำดำมแบบท 2 (ตามกฎของชนหลกฐานโดยพจารณาจากคณลกษณะ)

- เครองมอเหลกมชองเขำดำมแบบท 2 อยในสมยเดยวกบเครองมอเหลกมบองแบบท 6, เครองมอเหลกมกนแบบท 5, เครองมอเหลกมกนแบบท 6, เครองมอเหลกมกนแบบท 7 และเครองมอเหลกมชองเขำดำมแบบท 1 เนองจากพบอยในหลมฝงศพเดยวกน (ตามกฎของการทบถมปนล าดบชน)

เมอน าขอมลทไดไปศกษารวมกบผลการศกษาของประภาพรรณ ชนแขก (2546) เกยวกบล าดบการฝงศพของหลมฝงศพภายในแตละหลมขดคน โดยใชกฎของการทบถมปนล าดบชน พบวา

- หลมฝงศพหมายเลข 3 และ 6B ของหลมขดคนท 3 อยในระดบและชนดนเดยวกน เพราะฉะนนหลมฝงศพทง 2 หลม นาจะมอายใกลเคยงกน

- ดงนน เครองมอเหลกมบองแบบท 4, เครองมอเหลกมบองแบบท 5, เครองมอเหลกมบองแบบท 6, เครองมอเหลกมกนแบบท 1, เครองมอเหลกมกนแบบท 4, เครองมอเหลกมกนแบบท 5, เครองมอเหลกมกนแบบท 6, เครองมอเหลกมกนแบบท 7, เครองมอเหลกมชองเขำดำมแบบท 1 และเครองมอเหลกมชองเขำดำมแบบท 2 จงควรอยในสมยเดยวกน

10

- หลมฝงศพหมายเลข 16 หลมขดคนท 3 ฝงอยในระดบชนดนทลกกวา หลมฝงศพหมายเลข 3 โดยตรง ชใหเหนวาหลมฝงศพหมายเลข 16 ฝงกอนหรอมอายมากกวาหลมฝงศพหมายเลข 3

- ดงนน เครองมอเหลกมชองเขำดำมแบบท 3 มอายมากกวาหรอเกากวาเครองมอเหลกมบองแบบท 4, เครองมอเหลกมบองแบบท 5, เครองมอเหลกมบองแบบท 6, เครองมอเหลกมกนแบบท 1, เครองมอเหลกมกนแบบท 4, เครองมอเหลกมกนแบบท 5, เครองมอเหลกมกนแบบท 6, เครองมอเหลกมกนแบบท 7, เครองมอเหลกมชองเขำดำมแบบท 1 และเครองมอเหลกมชองเขำดำมแบบท 2

อำยนอยกวำ

อำยมำกกวำ

11

- ในหลมขดคนท 1 หลมฝงศพหมายเลข 2 ฝงอยในระดบเดยวกบหรออยในชวงระยะเวลาเดยวกนกบหลมฝงศพหมายเลข 3 และหลมฝงศพหมายเลข 3 น ฝงอยในระดบเหนอหลมฝงศพหมายเลข 4 โดยตรง เพราะฉะนนหลมฝงศพหมายเลข 4 มอายมากกวาหลมฝงศพหมายเลข 2 และหลมฝงศพหมายเลข 3 - ดงนน เครองมอเหลกมบองแบบท 3, เครองมอเหลกมกนแบบท 2 และเครองมอเหลกมกนแบบท 3 มอายมากกวาหรอเกากวาเครองมอเหลกมบองแบบท 4, เครองมอเหลกมบองแบบท 5, เครองมอเหลกมบองแบบท 6, เครองมอเหลกมกนแบบท 1, เครองมอเหลกมกนแบบท 4, เครองมอเหลกมกนแบบท 5, เครองมอเหลกมกนแบบท 6, เครองมอเหลกมกนแบบท 7, เครองมอเหลกมชองเขำดำมแบบท 1 และเครองมอเหลกมชองเขำดำมแบบท 2

อำยมำกกวำ

อำยนอยกวำ

12

?

- ในหลมขดคนท 1 หลมฝงศพหมายเลข 8 อยในระดบและชนดนเดยวกบหลมฝงศพหมายเลข 4 เพราะฉะนนหลมฝงศพทงสองนาจะมอายใกลเคยงกน - ดงนน เครองมอเหลกมบองแบบท 1 และเครองมอเหลกมบองแบบท 2 อยในยคสมยเดยวกบเครองมอเหลกมบองแบบท 3, เครองมอเหลกมกนแบบท 2 และเครองมอเหลกมกนแบบท 3 - ดงนน เครองมอเหลกมบองแบบท 1, เครองมอเหลกมบองแบบท 2, เครองมอเหลกมบองแบบท 3, เครองมอเหลกมกนแบบท 2 และเครองมอเหลกมกนแบบท 3 มอายมากกวาหรอเกากวาเครองมอเหลกมบองแบบท 4, เครองมอเหลกมบองแบบท 5, เครองมอเหลกมบองแบบท 6, เครองมอเหลกมกนแบบท 1, เครองมอเหลกมกนแบบท 4, เครองมอเหลกมกนแบบท 5, เครองมอเหลกมกนแบบท 6, เครองมอเหลกมกนแบบท 7, เครองมอเหลกมชองเขำดำมแบบท 1 และเครองมอเหลกมชองเขำดำมแบบท 2 - ดงนน เครองมอเหลกมบองแบบท 1, เครองมอเหลกมบองแบบท 2, เครองมอเหลกมบองแบบท 3, เครองมอเหลกมกนแบบท 2 และเครองมอเหลกมกนแบบท 3 นาจะมอายใกลเคยงกบเครองมอเหลกมชองเขำดำมแบบท 3

อำยมำกกวำ

อำยนอยกวำ

13

จากการศกษาขางตน ท าใหสามารถจดเรยงสมยยอยของวฒนธรรมยคกอนประวตศาสตรทแหลงโบราณคดบานโปงมะนาวไดดงน

สมยท 1 (3,500-3,000 ปมาแลว) ยงไมมการใชเครองมอเหลก สมยท 2 (2,800-1,500 ปมาแลว) มการใชเครองมอเหลกแลว

สมยท 2/1 - ใชเครองมอเหลกมบองแบบท 1, 2 และ 3 - ใชเครองมอเหลกมกนแบบท 2 และ 3 - ใชเครองมอเหลกมชองเขาดามแบบท 3 สมยท 2/2 - ใชเครองมอเหลกมบองแบบท 4, 5 และ 6 - ใชเครองมอเหลกมกนแบบท 1, 4, 5, 6 และ 7 - ใชเครองมอเหลกมชองเขาดามแบบท 1 และ 2

ตารางท 3 แสดงสมยยอยทไดจากการศกษารปทรงของเครองมอเหลกจากแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว

สมย ท

อำย (ป มำ แลว)

สมยยอยท

รปทรงเครองมอเหลก

เครองมอเหลกมบอง เครองมอเหลกมกน เครองมอเหลกมชองเขำดำม

1 3,500

- 3,000

ยงไมมการใชเครองมอเหลก

2 2,800

- 1,500

2/1

แบบท 1, 2, 3 แบบท 2, 3 แบบท 3

2/2

แบบท 4, 5, 6 แบบท 1, 4, 5, 6, 7 แบบท 1, 2

สงทำย การศกษาเพอชใหเหนถงการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมยคกอนประวตศาสตร (สมยท 2) ของแหลงโบราณคดบานโปงมะนาวในครงน เปนเพยงการทดลองศกษาเบองตน โดยใชคณลกษณะประการเดยว (คณลกษณะดานรปทรง) ของวตถทางวฒนธรรมประเภทเดยว (เครองมอเหลก) ดงนนหากจะใหเหนภาพชดเจนยงขน จ าเปนตองศกษาเพมเตม โดยเฉพาะการเพมจ านวนตวอยางและเพมคณลกษณะอนๆของเครองมอเหลก มาใชประกอบการศกษา

14

เชน คณลกษณะดานเทคโนโลยหรอองคประกอบภายใน รวมทงควรจะตองศกษารวมกบหลกฐานประเภทอนๆ เชน รปแบบการฝงศพ ภาชนะดนเผา เครองประดบ ชนทบถมทางโบราณคด และการก าหนดอายดวยวธวทยาศาสตร

นอกจากน การศกษาในลกษณะนยงคงตองค านงถงเงอนไขอกหลายประการ เชน เครองมอเหลกบางรปทรงอาจถกใชอยางตอเนองเปนระยะเวลายาวนานไมมการเปลยนแปลง หรอเครองมอเหลกบางรปทรงอาจอยในสมยยอยเดยวกน แตไมไดใชเปนวตถอทศใหกบผตาย อกทงการใชเครองมอเหลกเปนวสดในการศกษาถงการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมและการจดแบงสมยยอยนน สามารถท าไดเพยงในสมยท 2 ซงเปนชวงเวลาทผคนรจกการใชเครองมอเหลกแลว ไมสามารถใชจดสมยยอยในสมยท 1 ได อยางไรกตาม ผศกษาหวงเปนอยางยงวาการศกษาครงนจะเปนประโยชนและเปนพนฐานของการศกษาในเชงลกตอไป เอกสำรอำงอง กรรณการ เปรมใจ. (2545). “การจดประเภทภาชนะดนเผาทแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว ต าบลหวยขนราม อ าเภอ

พฒนานคม จงหวดลพบร” สารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต (โบราณคด) กรงเทพฯ : ภาควชาโบราณคด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

กตตพงษ ถาวรวงศ. (2548). “การวเคราะหองคประกอบทางเคมของสวนบองส ารดของใบหอกทท าจากโลหะ 2 ชนด (Bimetallic spearpoint) ทพบทแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว อ.พฒนานคม จงหวดลพบร.” รายงานสารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต (โบราณคด) คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

จตพร มะโน. (2545). “การศกษารปแบบเครองประดบทแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว ต าบลหวยขนราม อ าเภอพฒนานคม จงหวดลพบร” สารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต (โบราณคด) กรงเทพฯ : ภาควชาโบราณคด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

จธารตน วงศแสงทพย. (2548). “การวเคราะหองคประกอบทางเคมของเครองประดบส ารด พบทแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว ต าบลหวยขนราม อ าเภอพฒนานคม จงหวดลพบร.” สารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต (โบราณคด) คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

ชนาธป ไชยานกจ. (2544). “การศกษาเศษภาชนะดนเผาสมยกอนประวตศาสตรจากแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว” สารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต (โบราณคด) กรงเทพฯ : ภาควชาโบราณคด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

ณฏฐา ชนวฒนา. (2549). “กระดงและกระพวนส ารดยคกอนประวตศาสตรในประเทศไทย.” สารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต (โบราณคด) คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

ณฐพร วศนยนต. (2548). “การศกษาเปรยบเทยบกระดกสตวทพบในหลมฝงศพของแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว และแหลงโบราณคดบานเชยง.” สารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต (โบราณคด) คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

ทนงศกด เลศพพฒนวรกล. (2545). “การศกษาความผดปกตของกระดกมนษยทแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว ต าบลหวยขนราม อ าเภอพฒนานคม จงหวดลพบร” สารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต (โบราณคด) กรงเทพฯ : ภาควชาโบราณคด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

_________. (2552). “การศกษาโครงกระดกมนษยยคกอนประวตศาสตรจากแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว อ าเภอพฒนานคม จงหวดลพบร” วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต (โบราณคดสมยกอนประวตศาสตร) บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

15

บณฑต สมประสงค และคณะ. (2546). “การศกษาเครองประดบสมยกอนประวตศาสตรดวยกลองจลทรรศนอเลกตรอน.” ใน ขอมลใหมส าหรบการศกษาเรองสมยกอนประวตศาสตรตอนปลายในภาคกลางประเทศไทย, 55-56. สรพล นาถะพนธ และ ผสด รอดเจรญ, บรรณาธการ. กรงเทพฯ: คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

บศรา เขมาภรกษ. (2548). “การศกษารปแบบเครองประดบทไดจากการขดคนแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว ต าบลหวยขนราม อ าเภอพฒนานคม จงหวดลพบร ประจ าป พ.ศ.2545 - พ.ศ.2547.” สารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต (โบราณคด) คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

นรดา ตนตเสร. (2546). “การวเคราะหเปลอกหอยทพบในการขดคนแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว ต าบลหวยขนราม อ าเภอพฒนานคม จงหวดลพบร.” สารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต (โบราณคด) คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

บรสทธ บรพนธ. (2549). “อายของสตว : ศกษาจากรอยสกของฟนสตวจากการขดคนป พ.ศ.2549 ทแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว อ าเภอพฒนานคม จงหวดลพบร.” สารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต (โบราณคด) คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

บรนทร ชวลตาภา. (2544). “การวเคราะหโครงกระดกมนษยสมยกอนประวตศาสตรทบานโปงมะนาว ต าบลหวยขนราม อ าเภอพฒนานคม จงหวดลพบร” สารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต (โบราณคด) กรงเทพฯ : ภาควชาโบราณคด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

ประภาพรรณ ชนแขก. (2546). “การศกษาประเพณการฝงศพทแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว ต าบลหวยขนราม อ าเภอพฒนานคม จงหวดลพบร” สารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต (โบราณคด) กรงเทพฯ : ภาควชาโบราณคด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

ปรฉตร แสงศรกลชย. (2546). “การศกษาเปรยบเทยบรปแบบเครองมอเหลกทพบจากแหลงโบราณคดบานดงน าบอ จงหวดสระบรกบแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว จงหวดลพบร.” สารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต (โบราณคด) คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

ปญญา จารศร และคณะ. (2545). ธรณวทยากายภาพ. กรงเทพฯ : บรษท พลสเลส จ ากด. ผสด รอดเจรญ. (2548) . “การศกษาแกวสมย กอนประวตศาสตรตอนปลาย ทพบในภาคกลางและภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย.” วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต (โบราณคดสมยกอนประวตศาสตร) บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

พนธทพย ธระเนตร. (2544). “การศกษาโบราณวตถทท าจากกระดกสตวและเปลอกหอย ทแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว ต าบลหวยขนราม อ าเภอพฒนานคม จงหวดลพบร” สารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต (โบราณคด) กรงเทพฯ : ภาควชาโบราณคด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

ภาวณ รตนเสรสข. (2545). “การวเคราะหองคประกอบทางเคมและโครงสรางภายในของดาบเหลกรปทรงโคง จากแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว ต.หวยขนราม อ.พฒนานคม จ.ลพบร.” สารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต (โบราณคด) คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

ภร เวณนนทน. (2548). “การวเคราะหองคประกอบทางเคมของวตถทองแดงจากแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว อ าเภอพฒนานคม จงหวดลพบร.” สารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต (โบราณคด) คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

16

วรพจน หรณยวฒกล. (2546). “การศกษารปแบบความเชอของเครองประดบทท าจากกระดองเตาทพบทแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว ต าบลหวยขนราม อ าเภอพฒนานคม จงหวดลพบร.” สารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต (โบราณคด) คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

ศศธร โตวนส. (2548). “การศกษาเปรยบเทยบการฝงศพทารกในภาชนะดนเผาทพบในแหลงโบราณคดบานโปงมะนาวกบแหลงโบราณคดเนนอโลก.” สารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต (โบราณคด) คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

สารท ชลอสนตสกล. (2546). “การวเคราะหกระดกสตวจากการขดคนแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว อ าเภอพนสนคม จงหวดลพบร” สารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต (โบราณคด) กรงเทพฯ : ภาควชาโบราณคด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

สทธศกด ปนแกว. (2544). “การจดรปแบบเครองมอเหลก แหลงโบราณคดบานโปงมะนาว ต าบลหวยขนราม อ าเภอพฒนานคม จงหวดลพบร” สารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต (โบราณคด) กรงเทพฯ : ภาควชาโบราณคด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

สรพล นาถะพนธ. (2545, เมษายน-มถนายน). “ความรเบองตนจากการขดคนแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว จงหวดลพบร.” เมองโบราณ 28(2), 139-142.

_________. (2546ก, ตลาคม-ธนวาคม). “ความคบหนาของการศกษาแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว.” เมองโบราณ 29(4), 122-124.

_________. (2546ข, มกราคม). “ชมชนดกด าบรรพคน 3 พนป : แหลงโบราณคดบานโปงมะนาว ต าบลหวยขนราม อ าเภอพฒนานคม จงหวดลพบร.” ศลปวฒนธรรม 24(3), 142-149.

_________. (2547). “ขอมลใหมเรองประเพณการปลงศพของวฒนธรรมสมยกอนประวตศาสตรตอนปลายทแหลงโบราณคด บานโปงมะนาวต าบลหวยขนราม อ าเภอพฒนานคม จงหวดลพบร.” ใน ด ารงวชาการ: รวมบทความทางวชาการคณะโบราณคดป 2547, 80-96. กรงเทพฯ: คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

_________. (2548). แหลงโบราณคดบานโปงมะนาว ต าบลหวยขนราม อ าเภอพฒนานคม จงหวดลพบร. ลพบร: คณะกรรมการการทองเทยวจงหวดลพบร.

_________. (2550) รากเหงาบรรพชนคนไทย: พฒนาการทางวฒนธรรมกอนประวตศาสตร. กรงเทพฯ: มตชน. สรเดช กอนทอง. (2545). “การศกษาเปรยบเทยบเครองมอเหลกสมยกอนประวตศาสตรจากแหลงโบราณคดบานโปง

มะนาว ต าบลหวยขนราม อ าเภอพฒนานคม จงหวดลพบร” สารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต (โบราณคด) กรงเทพฯ : ภาควชาโบราณคด คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

หฤทย อรณสวสดฤกษ. (2548). “การวเคราะหภาชนะดนเผาจากแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว อ าเภอพฒนานคม จงหวดลพบร โดยวธศลาวรรณา.” สารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต (โบราณคด) คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

อบลรตน มากไมตร. (2548). “การวเคราะหโครงสรางผลกของใบหอกเหลกจากแหลงโบราณคดบานโปงมะนาว อ าเภอพฒนานคม จงหวดลพบร.” สารนพนธปรญญาศลปศาสตรบณฑต (โบราณคด) คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.

Harris, Edward C. (1979). “The laws of archaeological stratigraphy” World Archaeology. 27(1).