จ าน าขาว: การอบรมผสอขาว นพนธ พวพงศกร อมมาร สยามวาลา

หองประชม สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

22 พฤศจกายน 2555

1

การอบรมนกขาวเรองจ าน าขาว

• วตถประสงค –การตรวจสอบขอมลทรฐน าเสนอในเอกสาร

“รลก รจรง จ าน าขาว”:

2

ประเดนการอบรม

1. ชาวนาตดวฏจกรความยากจนจรงหรอ

2. ขอมลบางอยางใน “รลก รจรง จ าน าขาว” ไมถกตอง

3. วงเงนงบประมาณทรฐแจง ต ากวารายจายจรงของโครงการ

4. ประเดนเพมเตม : ท าไม “ขาวเปลอกแพง ขาวสารถก”

3

1.พนทเพาะปลกเฉลย /ครวเรอน 21 ไร

(2 รอบ) 42 ไร 2.ผลผลตเฉลย/ไร (นาป+นาปรง)

549 กก./ไร

3.ผลผลตรวม ตอครวเรอน 23,058 ตน

4.จ านวนเกษตรกรใน ครวเรอน 4 คน

5.ปรมาณ x ราคา ขาวเปลอก (ต.ค. 54)

234,039 บาท 6.ตนทนการผลตเฉลย 4,982 บาท/ไร

7.ตนทนรวม (42 ไร) 209,244 บาท

8.รายไดสทธเกษตรกร (ขอ 5.-7.)

24,795 บาท/ครวเรอน

9.วยท างานในครวเรอน 2 คน/ครวเรอน

10.รายไดเฉลย/คน 12,397 บาท/ป หรอ

1,033 บาท/เดอน

รฐบาลอางวา

หากปลอยใหเปนไปตามกลไกตลาด พนองเกษตรกรไทยคงหนไมพน

วฎจกรความยากจน

ท าไมจงตองรบจ าน าขาว

ทมา: รลกรจรงจ าน าขาว, กขช 2555.

1. กระทรวงพาณเชยระบวา “ชาวนาตดอยในวฏจกรความยากจน” (รลก รจรง จ ำน ำขำว หนำ 3)

4

หมายเหต : ขอมลเฉพาะครวเรอนท านาอยางเดยว 1.14 ลานครวเรอน รายไดอน เชน งดชดเชย เงนชวยเหลอ เงนสงเคราะห รายรบจากคาเชา ดอกเบยเงนฝาก/เงนใหก ยม เปนตน

ขอเทจจรง : ชาวนามหนทางหลดพนวฎจกรความยากจนได

5

บางคนหลดจากวฏจกร

1.พนทเพาะปลกเฉลย /ครวเรอน 21 ไร

(2 รอบ) 42 ไร 2.ผลผลตเฉลย/ไร (นาป+นาปรง)

549 กก./ไร

3.ผลผลตรวม ตอครวเรอน 23,058 ตน

4.จ านวนเกษตรกรใน ครวเรอน 4 คน

5.ปรมาณ x ราคา ขาวเปลอก (ต.ค. 54)

234,039 บาท 6.ตนทนการผลตเฉลย 4,982 บาท/ไร

7.ตนทนรวม (42 ไร) 209,244 บาท

ชาวนา ไมไดมรายได

จากการท านาอยางเดยว (142,921 บาท/ป)

รายไดจากพช 45,827 บาท/ป

รายไดจาก การเกษตรอน 7,433 บาท/ป

รายไดอนๆ 89,661 บาท/ป

เพราะครวเรอนชาวนา มรายไดอนมากกวาท านา

กลมชาวนาทท านาอยางเดยวและมรายไดอน เปนชาวนากลมนอย (19.8 %) ของชาวนาทงหมด ชาวนาสวนใหญปรบตวโดยท างานนอกเกษตรและงานเกษตรมากขน - กลมชาวนาท ท าทงนาและเกษตรอน ม 26.7% - กลมชาวนาท ท านากบเกษตรอนและยงมอาชพนอกเกษตร มถง 53.6%

ทมา : การส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ป 2554 หมายเหต : * ประเภทครวเรอนชาวนา นบจาก ประเภทการเกษตรทท า โดยระบวา ท านา และ/หรอ ท าการเกษตรอนรวมดวย ** ครวเรอนปลกขาวอยางเดยว นบจาก ประเภทการเกษตรทท า โดยระบวา ท านา เพยงอยางเดยว แตสงทพบ ครวเรอนยง มรายไดจากการเกษตรอนดวย รายไดนอกเกษตร ประกอบดวย คาจางและเงนเดอน และก าไรจากธรกจนอกเกษตร

จ านวนครวเรอน

รอยละ รายไดรวม

(บาท/ป) % รายได

จากการเกตร

ปลกขาวอยางเดยว (แตยงมรายไดแหลงอน) 1,145,828 19.8 142,921 37.3

ปลกขาวและท าเกษตรอน 1,546,373 26.7 159,575 55.0

ปลกขาวและท าเกษตรอนและมรายไดนอกเกษตร 3,106,528 53.6 233,480 18.4

รวมครวเรอนเกษตรท านา 5,798,729 100 195,877 29.1

1. วฏจกร...(ตอ)

6

รายไดจากพชผล 32% รายไดจากเกษตรอน

5%

รายไดอน 63%

รายไดจากพชผล 38%

รายไดจากเกษตรอน

17%

รายไดอน 45%

ครวเรอนปลกขาวอยางเดยว 1.14 ลานครวเรอน รายไดรวม 142,921 บาท/ครวเรอน

ครวเรอนปลกขาวกบเกษตรอน 1.54 ลานครวเรอน รายไดรวม 157,575 บาท/ครวเรอน

ชาวนา 3 กลม มรายไดจากแหลงใดบาง

หมายเหต : 1. รายไดอน เชน งดชดเชย เงนชวยเหลอ เงนสงเคราะห รายรบจากคาเชา ดอกเบยเงนฝาก/เงนใหกยม และรายไดไมเปนตวเงน 2. รายไดนอกเกษตร ประกอบดวย คาจางและเงนเดอน และก าไรจากธรกจนอกเกษตร

รายไดจากเกษตรอน

5% รายไดจากพชผล 13%

รายไดนอกเกษตรและรายไดอน

82%

ครวเรอนปลกขาว ท าเกษตรอน และมอาชพนอกเกษตร 3.10 ลานครวเรอน

รายไดรวม 233,480 บาท/ครวเรอน

ทมา : การส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ป 2554

1. วฏจกร...(ตอ)

7

ชนฐานะทางเศรษฐกจของครวเรอนเกษตร ทท านาอยางเดยว ป 2554 (จน-รวย)

ชนรายได ของครวเรอนทกประเภท

จ านวนครวเรอนเกษตร ทท านาอยางเดยว

รายไดรวมของครวเรอน (บาท/ป)

% ของรายไดเกษตร

% ของรายไดนอกเกษตร

จนสด 1 (20% แรก) 451,349 63,758 15.6 84.4

2 328,433 116,653 27.7 72.3

3 187,469 176,742 40.5 59.5

4 121,828 274,033 45.9 54.1

รวยสด 5 (20% สดทาย) 56,749 531,366 57.0 43.0

รวม 1,145,828 142,921 37.3 62.7

ชาวนายงจน ยงพยายาม หารายไดมากขน จากนอกภาคเกษตร เพอใหพนความจน

ทมา : การส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ป 2554

1. วฏจกร...(ตอ)

8

2. ขอมลใน “รลก รจรง จ าน าขาว” ไมถกตอง: หนา 13

ทมา: รลกรจรงจ าน าขาว, กขช 2555.

ราคา (P) x ปรมาณ(Q) = มลคา(Value) ?

ราคาสงออกสงขนจรง แตมลคาสงออกมไดสงกวาคแขงอยางทปรากฏขอมลใน “รลก รจรง” ขอมลจากตางประเทศแสดงวามลคาสงออกของไทยต ากวาคแขงหลงจากมการจ าน า

9

นอกจากเทยบกบคแขง เราควรเปรยบเทยบการสงออกหลงมการจ าน ากบการสงออกกอนมการจ าน าดวย ในอดตราคาของไทยสงกวาคแขงมา โดยตลอด การจ าน าท าใหราคาขาวไทยแพงขนจรง และหางจากคแขงมากขน..ผลคอ การสงออกไทยลดลง แตคแขงเพม

• แมไทยจะสามารถตงราคาขายขาวไดสงขน แตสวนแบงของไทยในตลาดขาวลดลง เมอเปรยบเทยบกบคแขงทส าคญ เชน เวยดนาม อนเดย เปนตน

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

2554

/ม.ค

.

2554

/ม.ค

.

2554

/พ.ค

.

2554

/ก.ค

.

2554

/ก.ย

.

2554

/พ.ย

.

2555

/ม.ค

.

2555

/ม.ค

.

2555

/พ.ค

.

2555

/ก.ค

.

ลานเหร

ยญสห

รฐฯ

มลคาการสงออกขาว

ไทย เวยดนาม อนเดย

กอนจ าน า ชวงจ าน า

ทมา: International Trade Center (ITC) and Vietnam Food Association

300

500

700

2550 2552 2554 2554 พ.ย.

2555 ม.ค.

2555 ม.ค.

2555 พ.ค.

2555 ก.ค.

2555 ก.ย.

เหรย

ญสห

รฐฯ/ตน

ราคาสงออกขาวขาว 5%

ไทย เวยดนาม อนเดย (25%) ทมา: USDA.

10

นอกจากนน เราควรเปรยบเทยบการสงออกของเราในปจจบนกบในอดตดวย โดยเปรยบเทยบทงมลคาและปรมาณสงออก เพราะมลคา = ปรมาณ * ราคา มลคาและปรมาณการสงออกขาวไทยลดลง เมอเทยบกบในอดต (1)

5

10

15

20

25

พนลา

นบาท

มลคาการสงออกขาวรวม

2552/53 [1.62 แสนลานบาท]

2553/54 [2.14 แสนลานบาท]

2554/55 [1.43 แสนลานบาท]

0.4

0.6

0.8

1.0

1.2

1.4

ลานต

น

ปรมาณการสงออกขาวรวม

2552/53 [8.32 ลานตน]

2553/54 [12.13 ลานตน]

2554/55 [6.70 ลานตน] ทมา: สมาคมผสงออกขาวไทย.

11

มลคาและปรมาณการสงออกขาวของไทยลดลงมาก เมอเทยบกบในอดต (2)

5

7

9

11

13

15

พนลา

นบาท

มลคาการสงออกขาวขาว

2552/53 [0.96 แสนลานบาท]

2553/54 [1.46 แสนลานบาท]

2554/55 [0.84 แสนลานบาท]

0.2

0.4

0.6

0.8

1.0

ลานต

น

ปรมาณการสงออกขาวขาว

2552/53 [5.86 ลานตน]

2553/54 [9.37 ลานตน]

2554/55 [4.72 ลานตน]

ทมา: สมาคมผสงออกขาวไทย.

2. ขอมลไมถกตอง... (ตอ)

12

มลคาและปรมาณการสงออกขาวหอมมะลไทยลดลงบาง เมอเทยบกบในอดต (3)

3

4

5

6

7

8

ต.ค. ธ.ค. ก.พ. เม.ย. ม.ย. ส.ค.

พนลา

นบาท

มลคาการสงออกขาวหอมมะล

2552/53 [6.13 หมนลานบาท]

2553/54 [6.32 หมนลานบาท]

2554/55 [5.66 หมนลานบาท]

100

150

200

250

300

ต.ค. ธ.ค. ก.พ. เม.ย. ม.ย. ส.ค. พน

ตน

ปรมาณการสงออกขาวหอมมะล

2552/53 [2.28 ลานตน]

2553/54 [2.54 ลานตน]

2554/55 [1.89 ลานตน]

ทมา: สมาคมผสงออกขาวไทย.

2. ขอมลไมถกตอง... (ตอ)

13

3. วงเงนงบประมาณทรฐแจง ต ากวารายจายจรงของโครงการ : รลก รจรง จ าน าขาว หนา 17

14

วงเงนงบประมาณนต ากวารายจายจรง เพราะเปนวงเงนทจายไปเพอการรบ

จ าน าเทานน โครงการฯยงมคาใชจายอนอกเปนจ านวนมาก

*หมายเหต ขอมลจาก ธกส. ณ วนท 31 ต.ค.2555 มขาวเขาโครงการ 20 ลานตน จายเงนใหเกษตรกรจ านวน 325,757 ลานบาท

ทมา: รลกรจรงจ าน าขาว, กขช 2555.

3. วงเงน... (ตอ)

1. ทนททรฐบาลเรมโครงการจะมคาใชจายเพมอก 43,764 ลานบาท เพราะรฐบาลจายคาแปรสภาพ คากระสอบ และคาขนสง เปนขาวสาร

2. เมอมการเกบรกษาขาวจะมคาใชจายเพมอก 28,719 ลานบาท เพราะมตนทนการเกบรกษาขาว : ประกอบดวย

คาเชาโกดงและรมยา

ดอกเบยเงนก

คาเสอมราคาของขาว

3. ยงกวานนรฐบาลยงขาดทนจากการขายดวย เพราะซอขาวเปลอกแพง ขายขาวสารถก : ขาดทน 100,419 ลานบาท

15 หมายเหต ค านวน ณ ปรมาณการรบจ าน า 20 ลานตน ระยะเวลาในการเกบรกษาขาวไมเกน 2 ป (สามารถระบายขาวไดทงหมดภายในป 2556)

รายการตนทนคาใชจาย ลานบาท

1. คาใชจายทนททเรมโครงการ 43,764

2. คาใชจายเมอมการเกบรกษา 28,719

3. การขาดทนเมอขายขาว 100,419

รวม 172,902

16

และถารฐบาลยงไมสามารถระบายขาวใหหมดภายในป 2556 จะท าใหตนทนคาใชจายในขอ 2 และ 3 เพมขนเปนเงาตามตว และจะสงผลตอภาระหนสาธารณะของประเทศ

สรปวงเงนงบประมาณทรฐแจงต ากวารายจายจรงของโครงการ ท าใหมภาระขาดทนมโหฬาร (ดขอมลก าไร-ขาดทนประกอบ)

3. วงเงน... (ตอ)

ค านวนก าไรขาดทนจ าน าขาวรอบ 54/55 รายการ (ลานบาท) นาป 54/55 นาปรง 2555 รวม

ขาวเปลอกทเขาโครงการ (ลานตน) 6.95 14.08 21.03

- เทยบเทาขาวสาร (ลานตน) 4.23 8.71 12.93

ตนทนรวม 144,868.03 253,371.58 398,239.61

รายรบรวม 89,354.27 135,983.48 225,337.75

ก าไร/ขาดทน -55,513.76 -117,388.11 -172,901.86

- ตอตนขาวเปลอก (บาท) -7,987.41 -8,337.22 -8,221.62 หมายเหต:

1. ค านวนปรมาณการจ าน าขาว ณ วนท 31 ต.ค. 2555 2. สมมตวารฐบาลสามารถขายขาวในไตรมาส 1-3 ป 2555 ไดเทากบ 1.46 ลานตน คดเปนมลคา 33,136 ลานบาท 3. หลงจากนนสมมตใหรฐบาลขายขาวไดทกไตรมาส ตามสดสวนทกระทรวงพานชยประมาณการณไวเมอวนท 12 ก.ย. 2555 อก 5 ครง

จนหมดพอด 4. ราคาขาวรอบแรกใชราคาประมลในครงกอน ขาวขาวราคาตนละ 16,300 บาท ขาวหอมราคาตนละ 29,800 บาท ขาวอนๆ ใชราคาขาย

สงในประเทศ หกคาจดการ 1500 บาท 5. รอบถดมาใชราคา ขาวขาว 5% ใชราคาเฉลยเดอนตลาคม FOB เวยดนาม + 30 $US หกคาจดการ 1,000 บาท,

ขาวหอมใชราคาเฉลยเดอนตลาคม FOB ไทย หกคาจดการ 1,500 บาท, ขาวอนๆ ใชราคารอบแรก หกคาจดการ 300 บาท 6. อตราแลกเปลยน 30.1 บาท/เหรยญสหรฐฯ 17

3. วงเงน... (ตอ)

รายละเอยดการค านวนก าไรขาดทนจ าน าขาวรอบ 54/55 รายการ (ลานบาท) ป 2554/55 นาปรง 2555 รวม 2 รอบ

จากปรมาณขาวเปลอก ณ วนท 31 ตลาคม 2555 (ลานตน) 6.95 14.08 21.03 คดเปนขาวสารทสงมอบเขาโกดงของรฐบาล (ลานตน) 4.23 8.71 12.93 1. เงนก 118,594 207,163 325,757 1.1 เงนก ธกส. 90,000 0 90,000 1.2 เงนกสถาบนการเงนอน 28,594 207,163 235,757 2. ดอกเบย 6,491 7,487 13,978 2.1 เงนก ธกส. 5,869 0 5,869 2.2 เงนกสถาบนการเงนอน 622 7,487 8,109 3. ตนทนคาใชจายในการด าเนนงาน 19,783 38,721 58,505 ตนทนคาใชจายตอตน (บาท/ตนขาวเปลอก) 2,846 2,750 2,782 3.1 คาด าเนนงานของกรมสงเสรมการเกษตร 306 38 344 3.2 คาด าเนนงานของ ธกส. 1,235 2,158 3,393 3.3 คาด าเนนงานของ อคส. และ อตก. 2,369 4,368 6,736 3.4 คาด าเนนงานของโรงส 6,989 14,392 21,382 3.5 คาด าเนนงานของกรมการคาภายใน 498 0 498 3.6 คาเสอมคณภาพจากการเกบรกษาขาวสาร 4,982 4,983 4,984 4. รวมรายจาย (1+2+3) 144,868 253,372 398,240 5. รายรบจากการขายขาวทงหมดของโครงการ 89,354 135,983 225,338 6. ขาดทน -55,514 -117,388 -172,902 ขาดทนตอตน (บาท/ตนขาวเปลอก) -7,987 -8,337 -8,222

18

3. วงเงน... (ตอ)

4. ประเดนเพมเตม: รฐบาลประสบความส าเรจในการท าใหขาวเปลอกแพง ขาวสารถก

6,000

8,000

10,000

12,000

14,000

16,000

ม.ค.

ก.พ.

ม.ค.

เม

.ย.

พ.ค.

ม.ย.

ก.ค.

ส.ค.

ก.ย.

ต.ค.

พ.ย.

ธ.ค

.

ขาวเปลอกเจา ความชน15% (บาท/ตน)

2553 2554

2555 2555 (ในโครงการจ าน า)

20

21

22

23

24

ม.ค.

ก.พ.

ม.ค.

เม

.ย.

พ.ค.

ม.ย.

ก.ค.

ส.ค.

ก.ย.

ต.ค.

พ.ย.

ธ.ค

.

ราคาขายปลกขาวสารเจา (บาท/กก.)

2554 2554(จ าน า) 2555(จ าน า)

ทมา: ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร และส านกดชนเศรษฐกจการคา. 19

ราคาจ าน า

4. ขาวเปลอกแพง... (ตอ)

6,000

8,000

10,000

12,000

14,000

16,000

18,000

20,000

22,000

ม.ค.

ก.พ.

ม.ค.

เม

.ย.

พ.ค.

ม.ย.

ก.ค.

ส.ค.

ก.ย.

ต.ค.

พ.ย.

ธ.ค

.

ขาวเปลอกหอมมะล 100% (บาท/ตน)

2553 2554

2555 2555 (ในโครงการจ าน า)

30

32

34

36

38

40

42

ม.ค.

ก.พ.

ม.ค.

เม

.ย.

พ.ค.

ม.ย.

ก.ค.

ส.ค.

ก.ย.

ต.ค.

พ.ย.

ธ.ค

.

ราคาขายปลกขาวสารหอมมะล (บาท/กก.)

2554 2554(จ าน า) 2555(จ าน า)

ทมา: ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร และส านกดชนเศรษฐกจการคา. 20

ขาวเปลอกหอมมะลสงขน / ขาวสารหอมมะลสงขนเลกนอย

ราคาจ าน า

อปทาน ลานตน ขส.

การใช ลานตน ขส.

2554 (มค ‟ ธค) ขาวรฐบาล ป 53* 1.55 บรโภค+ท าพนธ 10.67

ผลผลต 23.13

การจ าน า นาป 54/55* (ชวง 7 ต.ค.-59 ธ.ค. 54) 2.97

ขาวในมอโรงส 0.36 สงออก 54 (ทงป) 10.80 รวม (A) 25.04 รวม (B) 24.44

ขาวเหลอใน ป 54 (A-B) 0.60 2555 (มค ‟ กย) ขาวเหลอจากป 54 ยกมาในป 55 0.60

บรโภค+ท าพนธ 8.26

ขาวรฐบาล ป 55 1.46

การจ าน าบางสวนของนาป54/55 และนาปรง55 9.41

ผลผลต 20.46 สงออก (ม.ค.-สค. ป 55) 4.51 ขาวในมอโรงส 1.68 รวม (A) 24.20 รวม (B) 22.18

ขาวเหลอใน ป 55 (A-B) 2.02

ท าไมขาวสารราคาถกทงๆ ทรฐบาลซอขาวเปลอกนาปรงป 2555 ไปหมด และรฐขายขาวเพยง 1.46 ลานตน (ตามค าแถลงของนายกรฐมนตร)

„ การจางโรงส สแปรสภาพ-ใสกระสอบขนสง รฐจายคาจางเปนขาว รวมทงก าหนดอตราสแปรสภาพ และการสงมอบทใจด ท าใหมขาวสารในตลาดปนอก 1.68 ลานตน (ดสมดลขาวในตาราง)

„ แมจะพอมขาวเหลอในตลาดในเดอนกนยายน 2550 แตกเพยง 2 ลานตน ไมพอจะอธบายวาท าไมราคาขายปลกขาวสารถกเทาเดมกอนจ าน า

ทมา: ปรบปรงสมดลขาวโดยผวจย. 21

4. ขาวเปลอกแพง... (ตอ)

สมดลขาวป 2554 -2555

22

• ค าอธบายวาท าไมขาวสารเจาราคาถก

• ตลาดขาวมคแขงรายใหมทมตนทนการซอขาวจากรฐบาลต ากวาพอคาปจจบนทตองซอขาวสารในราคาขายสงทแพงกวา

− คแขงรายใหมสามารถประมลซอขาว หรอรบจางท าขาวถง สงรฐบาลดวยตนทนต ามาก

− คแขงรายใหมอาศยเสนสายการเมองสามารถหาซอขาวรฐบาลไดในราคาต า

− พอคาขาวทท าธรกจอยกอนกลวเสยสวนแบงตลาด กจ าเปนตองรกษาราคาขายสง สวนซปเปอรมารเกตทมอ านาจซอกสามารถเรยก rebate จากผขายสงขาว (suppliers) เพมขน โดยไมตองเพมราคา

• อาจมขาวสารจากตางประเทศทะลกเขามาในประเทศโดยเฉพาะตามจงหวดแถบชายแดนไทย-เขมร

สมดลขาวป 2554 -2555 (ตอ)

23