ส ำนักงำนชลประทำนที่ 15 - RIDkmcenter.rid.go.th/kmc15/mainsite/images/articles-in/wm... · 2016-06-27 · ส ำนักงำนชลประทำนที่

ส ำนกงำนชลประทำนท 15

กรมชลประทำน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

องคควำมรดำนกำรบรหำรจดกำรน ำอยำงบรณำกำร

เรอง

กำรศกษำกำรบรหำรจดกำรน ำและปรบปรงเพมประสทธภำพ

โครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนงอนเนองมำจำกพระรำชด ำร

จงหวดนครศรธรรมรำช

ด ำเนนกำรโดย

คณะท ำงำนชมชนนกปฏบตดำนบรหำรและจดกำรน ำ กำรจดกำรควำมร ส ำนกงำนชลประทำนท 15

ป 2558

ค ำน ำ

โครงการพฒนาพนทลมนาปากพนงอนเนองมาจากพระราชดาร เรมใชงานในวนท 1 ตลาคม พ.ศ.2542 เปนการใชงานระหวางกอสรางอาคารอน ๆ ตามแผนงาน ซงการกอสรางตามแผนงานทงโครงการแลวเสรจทงหมดในป 2548 สามารถใชงานไดเตมรปแบบ ตงแตวนท 1 ตลาคม 2548 จนถงปจจบน ยางเขาพ.ศ.2558 รวมเวลาการใชงาน 16 ป แลว เนองจากเปนโครงการทใหญมากมความเปนเอกลกษณของลกษณะพนท มความซบซอนของระบบ อทกวทยาและระบบนเวศนทแตกตางจากโครงการชลประทานอน ๆ โดยสนเชง ทาใหการบรหารจดการนามความยงยากมกจะมผลกระทบตอชมชนและสงแวดลอมเปนอยางมาก ประกอบกบกรมฯ มนโยบายหมนเวยนบคลากรคอนขางเรวทาใหเกดปญหาในการบรหารจดการชวงรอยตอของการปรบเปลยนบคลากรบอยครง และทาใหความรและขอมลสาคญทจะใชในการบรหารจดการคอย ๆ สญหายไป จากการรวบรวมขอมลทสาคญทยงพอหาไดและวเคราะหประมวลผลตามหลกวชาการเบองตนเพอเปนขอมลใหผบรหารรน ตอ ๆ ไปไดนาไปใชในการประกอบการตดสนใจหรอระมดระวงปองกนไมใหเกดปญหาเดมซาซอน รวมทงเปนฐานขอมลสาหรบการศกษาในอนาคต

โครงการศกษาการบรหารจดการน าและปรบปรงเพมประสทธภาพ สารบญ โครงการพฒนาพ นทลมน าปากพนงอนเนองมาจากพระราชดาร (พ.ศ.2557)

คณะทำงำนชมชนนกปฏบตดำนบรหำรและจดกำรน ำ สำนกชลประทำนท 15

สารบญ

หนา บทท 1 บทน า

1.1 ควำมจำเปนและเหตผล 1-1 1.2 วตถประสงคของกำรศกษำ 1-3 1.3 ขอบเขตและรำยละเอยดของกำรศกษำ 1-3 1.4 ประโยชนทไดจำกำรศกษำ 1-3

บทท 2 ขอมลพนฐาน 2.1 ควำมเปนมำ 2-1 2.2 พระรำชดำรและพระรำชดำรส 2-9 2.3 ลกษณะทำงกำพภำพของพ นทลมน ำปำกพนง 2-13

1) ทต งและขอบเขตพ นทลมน ำปำกพนง 2-13 2) ลกษณะภมประเทศ 2-14 3) สภำพภมประเทศ 2-15 4) อทกวทยำ 2-15 5) สภำพธรณวทยำ 2-23 6) กำรใชประโยชนทดน 2-25 7) กำรเกษตรกรรม 2-27 8) พ นฐำนทำงสงคม 2-32 9) พ นฐำนทำงเศรษฐกจ 2-32

บทท 3 การพฒนาพนทลมน าปากพนงและองคประกอบทส าคญ 3.1 อำคำรชลประทำนทสำคญและระบบชลประทำน 3-2 3.2 แผนปฏบตกำรแกไขและพฒนำสงแวดลอม แผนตดตำมผลกระทบ 3-6 สงแวดลอม 3.3 แผนพฒนำอำชพและสงเสรมรำยไดภำคเกษตร 3-7

บทท 4 การบรหารจดการ 4.1 กำรแบงพ นทรบผดชอบกำรบรหำรจดกำรของกรมชลประทำน 4-2 4.2 กำรบรหำรจดกำรทผำนมำ ผลกระทบ ปญหำและกำรแกไข 4-4 4.3 ปญหำทเกดข นใหมในชวง 2548 ปจจบน และแนวทำงบรหำรจดกำร 4-39

โครงการศกษาการบรหารจดการน าและปรบปรงเพมประสทธภาพ สารบญ โครงการพฒนาพ นทลมน าปากพนงอนเนองมาจากพระราชดาร (พ.ศ.2557)

คณะทำงำนชมชนนกปฏบตดำนบรหำรและจดกำรน ำ สำนกชลประทำนท 15

สารบญ (ตอ)

หนา

บทท 5 ผลการด าเนนงานถงป 2557 5.1 ผลผลตและผลสมฤทธตำมวตถประสงคของโครงกำร 5-1

บทท 6 ประเดนปญหาทตองบรหารจดการหรอพฒนาปรบปรงตอไป 6.1 ปญหำกำรขำดแคลนน ำจดในชวงฤดแลงและกำรใชน ำเกนเกณฑกำหนด 6-1 6.2 ปญหำกำรระบำยน ำในชวงฤดฝนสงผลกระทบตอสงแวดลอม 6-6 6.3 ปญหำกำรแพรกระจำยน ำไมทวถง 6-9

บทท 7 สรป 7-1 ภาคผนวก 1 พระรำชดำรและพระรำชดำรส 2 คณะกรรมกำรบรหำรโครงกำร 3 แผนปฏบตกำรแกไขและพฒนำสงแวดลอม 4 แผนพฒนำอำชพ 5 บญชรำยชอกลมผใชน ำ 6 ตวอยำงผลกำรคำนวณโดยใชโปรแกรม ROS ในพ นทลมน ำปำกพนง 7 แผนกำรกำจดวชพชในเขตพ นทลมน ำปำกพนง 8 ผลกำรทดลองเกบน ำในปำพรควนเครง 9 ปฏญำณขนำบนำก 10 แผนงำนลดผลกระทบของทรพยำกรดนทมตอคณภำพน ำผวดน 11 หนงสอแจงผลกระทบเนองจำกระดบน ำในแมน ำลดตำมำกมำจำกฝำยปกครองพ นท 12 ทฤษฎและหลกวชำกำรทอำงอง

โครงการศกษาการบรหารจดการน าและปรบปรงเพมประสทธภาพ บทท 1 โครงการพฒนาพ นทลมน าปากพนงอนเนองมาจากพระราชดาร (พ.ศ.2557)

คณะทางานชมชนนกปฏบตดานบรหารและจดการน า สานกชลประทานท 15 1-1

บทท 1 บทน ำ

1.1 ควำมจ ำเปนและเหตผล โครงการพฒนาพ นทลมน าปากพนงอนเนองมาจากพระราชดาร เปนโครงการพฒนาทครอบคลมพ นทท งลมน าและใหญทสดในจงหวดนครศรธรรมราช ครอบคลมพ นท ถง 1 ใน 3 ของพ นทจงหวดนครศรธรรมราช มพ นทโครงการท งหมดประมาณ 1.9 ลานไร ในจานวนน เปนพ นทชลประทาน 591,424 ไร เปนโครงการทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมพระมหากรณาธคณลนเกลาฯ แกพสกนกรชาวลมน า ปากพนง ทรงมพระราชดารสและพระราชทานแนวพระราชดาร ถง 13 คร ง โดยม พระราชดารคร งแรกเมอวนท 13 กนยายน พ.ศ.2521 ณ พระตาหนกประทบแรม โรงปนซเมนตทงสง กรมชลประทานรบสนองพระราชดารดวยการพจารณาศกษาเพอพฒนาท งลมน าดาเนนการแกไขแบบองครวมโดยเรมดาเน นการเตรยมการเบ องตน ต งแตวนท 26 มกราคม 2538 และเรมงานกอสรางประตระบายน าปากพนง ในวนท 22 ตลาคม 2539 เปนกญแจดอกแรกของการแกไขปญหา ประตระบายน าปากพนงไดรบพระราชทานนามภายหลงวา ประตระบายน าอทกวภาชประสทธ พ นทโครงการครอบคลมพ นท กวางใหญและมความซบซอนของระบบนเวศเปนเอกลกษณ ไมเหมอนโครงการชลประทานทวไป การบรหารจดการตองใชความระมดระวงเปนอยางมาก เนองจากมความออนไหวในการสงผลกระทบตอชมชนและสงแวดลอมไดงายและกวางขวาง ดงน นความรและหลกการตาง ๆ ในการบรหารจดการจาเปนตองประยกตใชอยางเหมาะสมและตองคานงถงองคประกอบอน ๆ ในภาพรวมท งลมน า จงมความแตกตางนอกเหนอจากการบรหารจดการโครงการชลประทานปกตทวไป เมอกอสรางกญแจดอกแรกคอประตระบายน าอทกวภาชประสทธเสรจแลว เรมใชงานต งแตวนท 1 ตลาคม 2542 และมการสงน าระหวางกอสราง กเรมมผลกระทบตอชมชนเกษตรกรและสงแวดลอมมากมาย ซงผรบผดชอบในแตละชวงเวลากพยายามวางมาตรการแกไขหรอปองกนมาโดยลาดบ หลายปญหาไดรบการแกไขแลวแตกยงมอกหลายปญหาทตองแกไขกนตอไป นอกจากน สบเนองจากกรมฯ มนโยบายหมนเวยนบคลากรเพอความกาวหนาคอนขางเรว ทาใหการสงตอขอมลทสาคญและจาเปนในการบรหารจดการไมครบถวน การบรหารจดการน าเรมขาดการ บรณาการ ผดแลพ นทสนใจเฉพาะสวนของตนเอง ทาใหบางคร งปญหาเดมทเคยไดรบการแกไขแลวกลบเกดข นใหมในโดยเฉพาะอยางยงชวงรอยตอของการปรบเปลยนอตรากาลง ทาใหเกดความเสยหายแกกรมฯ และผปฏบตงานเองหลายคร ง เชน ปญหาการเปดประตระบายน าอทกวภาชประสทธในชวงตนฤดฝน ทาใหปลาในกระชงทเกษตรกรเล ยงในแมน าปากพนงบรเวณทายน าตาย ปญหาน าเปร ยวและปลาตายชวงตน ฤดฝนบรเวณคลองฆอง บรเวณบานไทรหวมา (ปากคลองควน) หรอปญหาการใชน าในแมน าปากพนงมากกวาเกณฑกาหนดมากทาใหระดบน าในแมน าปากพนงและคลองสาขาลดตามากจนเกดปญหาตลงพงและทาใหน าเคมสามารถแทรกผาน ปตร.อทกวภาชประสทธจนน าประปาเคมเหลาน เปนตน บางปญหาเหนผลกระทบชดเจนเพราะอยใกล แตบางปญหาผบรหารโครงการอาจจะมองไมเหนเนองจากผลกระทบอยไกล



หรออยในเขตความรบผดชอบของโครงการอน เชน ตลงพง ซงมกจะเกดทอาเภอชะอวดในพ นทของโครงการสงน าและบารงรกษาลมน าปากพนงตอนบน แตเปนผลทเกดจากการใชน าของโครงการสงน าและบารงรกษาลมน าปากพนงตอนลางเปนสวนใหญ เปนตน จงมความจาเปนทจะตองมการรวบรวมขอมลและประมวลผลสรปแนวทางการบรหารจดการ เพอแกไขปญหาหรอปองกนการเกดปญหาเอาไวใหผปฏบตงานหรอผบรหารรนตอ ๆ ไป สาหรบใชเปนแนวทางหรอเปนขอมลประกอบการตดสนใจรวมกน ซงจะชวยลดความเสยหายทอาจจะเกดข นไดท งภาคราชการและภาคเอกชนในพ นท และสามารถปรบปรงการบรหารจดการใหเกดประสทธภาพมากยงข นตอไป

รปท 1-1 ประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ



1.2 วตถประสงคของกำรศกษำ

(1) เพอประมวลขอมลพ นฐานในภาพรวม (2) เพอประมวลปญหาผลกระทบและแนวทางปองกนความเสยหาย (3) เพอเสนอแนวทางการบรหารจดการน าเพอเพมประสทธภาพของโครงการ (4) เพอเสนอแนวทางเพมปรมาณน าและศกยภาพเพอการชลประทาน

1.3 ขอบเขตและรำยละเอยดของกำรศกษำ

การศกษาการบรหารจดการน าและปรบปรงเพมประสทธภาพโครงการพฒนาพ นทลมน าปากพนงอนเนองมาจากพระราชดาร (พ.ศ.2557) ในคร งน มขอบเขตครอบคลมท งพ นทลมน าปากพนง แตจะเนนหนกในพ นททมปญหาเปนพเศษ โดยเฉพาะจะเนนการบรหารจดการในเขตพ นทโครงการสงน าและบารงรกษาลมน าปากพนงตอนบน/ตอนลางเปนหลก โดยศกษาจากขอมลทตยภมของโครงการทรวบรวมไดผลการศกษาของหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของและความเปนจรงทเกดข น พรอมวเคราะหปญหาตามหลกวชาการเพอพจารณาแนวทางแกไขเบ องตน โดยมขอบเขตของการศกษาดงรายละเอยดตอไปน (1) ศกษาขอมลพ นฐานในภาพรวมท งองคประกอบทางกายภาพในปจจบน (2) ศกษาแนวทางการบรหารจดการทผานมาและผลกระทบตาง ๆ ทเกดข น (3) ประเมนผลการดาเนนงานต งแตตนถงปจจบน (4) ศกษาแนวทางการบรหารจดการน าเพอเพมประสทธภาพและสามารถใหบรการแกเกษตรกรอยางเปนธรรมและทวถง รวมท งบรรเทาภยทางน า (5) ศกษาแนวทางเพมศกยภาพในการพฒนาแหลงน าและระบบชลประทานเพมเตม

1.4 ประโยชนทไดจำกกำรศกษำ การศกษาการบรหารจดการน าและการปรบปรงเพอเพมประสทธประสทธภาพโครงการพฒนาพ นทลมน าปากพนงอนเนองมาจากพระราชดาร (พ.ศ.2557) คาดวาจะมประโยชนไดรบจากการศกษา ดงน (1) ผบรหารและผดแลพ นทใชเปนกรอบแนวทางในการบรหารจดการน าแบบบรณาการ โดยทกโครงการมงสจดหมายรวมกน (2) ผบรหารและผดแลพ นทสามารถใชเปนขอมลประกอบการตดสนใจในการปองกนหรอแกไขปญหาผลกระทบทอาจจะเกดข นในอนาคต (3) ใชเปนแนวทางในการบรณาการเพอพฒนาการเกษตรในพ นท (4) ใชแนวทางในการพฒนาแหลงน าเพอเพมศกยภาพ (5) ใชเปนแนวทางในการจดทางบประมาณในการบรหารจดการปรบขอมลและซอมแซมอาคารชลประทานในพ นท


คณะทางานชมชนนกปฏบตดานบรหารและจดการน า สานกชลประทานท 15

2-1

บทท 2 ขอมลพนฐาน

2.1 ความเปนมา

ในอดต พ นทลมน าปากพนง นอกจากจะเปนแหลงอขาวอน าแหงหนงทสาคญของภาคใตทสามารถผลตขาวสงออกไปขายตางประเทศจนมฐานะเศรษฐกจทรงเรอง ประชาชนมความอยดกนด ดงปรากฏหลกฐาน “โรงสไฟ” จานวนมากในพ นทแลว ยงเปนทาเรอนานาชาตทมเรอสาเภาจากเมองจนและหวเมองมลายบรรทกสนคาเขามาขายท งป ดงปรากฏในราชหตเลขาในรชกาลท 5 ตอนหนงวา “...มเรอลกคามาแตกลางเมองแลรอนพบลย จอดอยหลายรอยลาในลาน าน นมเรอกาปนแขก สาเภาจนคาขาย ทอดอยกลางน าเกอบ 30 ลา แตเปนเรอเมองตรงกานถง 18 ลา สนคาอนไมมคญเทาขาว มปลา มสกร แตไมมาก เรอเหลาน มาแตเมองสงคโปรแลเมองแขกโดยมาก หางอส เอเชยตกต งเอเยนตไวสาหรบสนคาไปบรรทกลงเรอเมลดวยเหมอนกน เขากลบไปกรงเทพ ฯ กม เพราะเหตทแตกอนโรงษดวยมอ สไมทน คนตองสงไปโรงษไฟกรง ในเวลาน โรงษดวยมอน น รายไปตามลาฝงน าตลอด มหลายสบโรง เมอจะคดดวาตาบลน มราคาอยางไร เทยบกบเมองสงขลา เงนผลประโยชนแตอาเภอเดยวน นอยกวาเมองสงขลาอย 20,000 บาทเทาน น บรรดาเมองทาในแหลมมลายฝงตะวนออก เหนจะไมมแหงใดดเทาปากพนง...”

รปท 2-1 เรอสนคาทปากพนงสมยรชกาลท 5



2-2

ตอมาชวงสงครามโลกคร งท 2 ประเทศทเดมเคยซ อขาวจากไทย ไมสามารถตดตอซ อขายขาวกบไทยไดสะดวก ประกอบกบรฐบาลไดออกกฎหมายควบคมการคาขาวอยางเขมงวดทวราชอาณาจกร โดยรฐบาลต งบรษทขาวไทยข นทกภาค เพอเปนสานกงานควบคม ดแลการคาขาวในแตละภาคยางใกลชด ในภาคใตต งข นทอาเภอปากพนงในชอวา “บรษทขาวไทยปกษใต” ทกโรงสตองใหบรษทขาวไทยปกษใตเชากจการ แมวาการดาเนนการทกข นตอน เจาของโรงสตองดาเนนการเหมอนปกต แตตองแสดงบญชการดาเนนงานใหบรษทขาวไทยปกษใตทราบตลอดเวลา ขาวทสไดตองขายในนามบรษทขาวไทยปกษใต มตารวจคอยเฝาประจาทกโรงส และพนกงานบรษทขาวไทยปกษใตแวะเวยนมาตรวจตราตลอดเวลา การซ อขายกมขอกาหนดทแขงแรง เชน หามสงขาวไปขายตางประเทศหรอขายขาวใหชาวตางประเทศโดยเดดขาด ขาวออกจากจงหวดนครศรธรรมราชถอวาขามเขตตองเสยคาธรรมเนยมและตองแสดงหลกฐานการขายปลายทางทเจาหนาทของรฐในถนของผซ อรบรอง เปนตน กฎเกณฑและวธการตาง ๆ เหลาน สาหรบโรงสและเกษตรกรในลมน าปากพนง แลวเปนผลรายทสงผลกระทบเปนลกโซตอระบบการผลตและการขายขาว ทาใหชาวนาเรมมรายไดไมสมดลกบรายจาย เปนเหตใหชาวนาบางสวนเรมอพยพออกจากพ นทไปหางานทมรายไดและมนคงกวา ทาใหผลผลตขาวในพ นทกเรมลดลงมาเปนลาดบ ความเปนศนยกลางการคาขาวของภาคใต ของ ปากพนงคอย ๆ ยตบทบาทเมอ พ.ศ.2520

รปท 2-2 โรงษไฟปากพนง



2-3

จากภาวะเศรษฐกจดงกลาว มชาวลมน าปากพนงบางสวนอพยพและขยายพ นททากนไปทางตนน าและทรพยากรธรรมชาตตาง ๆ ในพ นท ถกนามาใชเพอการดารงชวตอยางฟมเฟอยและไมถนอมรกษาโดยเฉพาะอยางยงปาไมตนน า ลาธารซงมสภาพเปนปาดงดบทสมบรณไดถกทาลาย แผวถางเพอทาสวนยางพารา ทาใหพ นทตนน าซงเปนแหลงกาเนดน าไมมปาสาหรบดดซบน า หรอชะลอน าฝนในปรมาณมากใหซมลงไปเกบไวในชองวางของดน แลวคอย ๆ ทยอยลงมาเตมในแมน าปากพนงและลาน าสาขา

รปท 2-3 สวนยางบรเวณตนนา

ดวยเหตน จงทาใหลาน าธรรมชาตตาง ๆ ในลมน าปากพนงมปรมาณน าลดลงเรอย ๆ จนถงจดวกฤต กลายเปนความเปลยนแปลงทปรากฏเดนชดข น จากเดมซงเคยมสภาพน าจดในแมน าปากพนงและลาน าสาขา ปละ 9 เดอน เหลอเพยงปละ 3 เดอนเทาน น ในขณะเดยวกนกเพมความรนแรงของการเกดอทกภย อนเนองมากจากฝนตกหนก ดงเชนทเคยเกดใน พ.ศ.2518 พ.ศ.2531 และ พ.ศ.2536 เปนตน นอกจากน จากการทแมน าปากพนงมความลาดชนนอยเกอบจะแบนราบและมทองน าตากวาระดบน าทะเลปานกลาง และมลาดเทยอนกลบไปทางตนน าประมาณ 80 กโลเมตร เปนตนเหตใหน าทะเลสามารถรกตวเขาไปตามลาน าไดเปนระยะทางประมาณ 100 กโลเมตร ความเคมของน าสงผลตอการผลตขาวในลมน าปากพนงเปนอยางมาก เนองจากผลผลตของขาวจะลดลงเมอความเคมของน าสงเกนกวา 2 ppt.



2-4

ประมาณ พ.ศ.2530 – 2531 หลงจากน าทวมหนกในภาคใตนาลมจานวนมากและเรมมกระแสความคดหรอคาพดและคาเลาลอถงอาชพการเล ยงกงกลาดา และประกอบกบชวงน นทางราชการไมสงเสรมการทาไรนาสวนผสม หนมาสนใจและใหการสนบสนนการเล ยงกงกลาดา จนกระทงมคาพดจากเจาหนาททานหนงพดใหกลมผสนใจฟงวา อาชพการเล ยงกงมรายไดสงรองจากการคายาเสพตด ชาวบานกเรมฮอฮาแตกตนและสนใจกนจนยอมท งอาชพอน สนใจเปลยนอาชพมาเล ยงกงมากข น ประกอบกบทางราชการไดจบมอกบทางบรษทเอกชนทมความชานาญในดานน หนมาจดประชมฝกอบรมถงเรองการเล ยงกงโดยไมช ถงปญหาอปสรรคและระบบกฎเกณฑตาง ๆ เพยงแตบอกวารายไดดเพยงอยางเดยว โดยยกตวอยางเฉพาะรายททาแลวไดกาไรมาบอกเลากนแคน นเอง ตลอดท งธนาคารกเปดโอกาสใหกเงนไดเตมทเพอการเล ยงกง

รปท 2-4 นากงชายทะเล

เมอทกสงทกอยางประสานเขาดวยกนลงตวเชนน การเปลยนแปลงอยางขาดระบบกเกดข น หลงจากน นเกษตรกรกเรมลงมอเล ยงกง หรอปลอยใหคนจากทองถนอนมาเชาและทากนเองบาง โดยไมมการกาหนดรปแบบหรอระบบและข นตอนใด ๆ ท งส น ใครนกจะขดจะทาแบบไหนกทากนไดตามใจชอบ มการฝงทอลอดใตถนนทางหลวงแผนดนและใชทอสบน าเคมจากทะเลไปเล ยงกงในทงนาอนอดมสมบรณอยแตกอนจานวนมาก



2-5

รปท 2-5 นากงและนาขาว

หลงจากป 2531 – 2534 สถานการณตาง ๆ เรมเปลยนแปลงถงข นวกฤตอยางรนแรง โดยเฉพาะอยางยงสงสาคญทสดในการดารงชวตมนษย สตว ตนไม และสรรพสงท งหลายทมชวตน นกคอ น า เพราะผเล ยงกงรายยอยและตลอดจนบรษทใหญกตาม ตางปลอยน าเคมและน าเสยลงสแหลงน าสาธารณะ ลาคลอง หนอง บง บาง ตลอดถงคน า ทงนาและทอยอาศยของชาวบานและเกษตรกรน าเคมไปถง ไม วาทางตรงและทางออม ท งทางชายทะเลรกเขาไปตามแมน าปากพนงและลาน าสาขาโดยเฉพาะอยางยง ทเหนเปนตวอยางไดชดเจนมากเพราะพ นทเล ยงกงนอยแตพ นททเสยหายมากคอ บรเวณอาเภอหวไทร จงหวดนครศรธรรมราช

รปท 2-6 สภาพนาเสยจากนากงและตนตาลทยนตาย ต.เกาะเพชร อ.หวไทร



2-6

จาการสารวจของ อาเภอหวไทร ในป 2534 พบวามพ นททานากง 9,532 ไร สวนใหญอยในเขต ตาบลเกาะเพชร และตาบลหนาสน ในเขต 2 ตาบลน มพ นททางเกษตรรวม 30,615 ไร เปนพ นททานากง 7,401 ไร เปนผเล ยงรายใหญ 7 ราย รายยอย 892 ราย คดเปน 24%ของพ นททางการเกษตรท งหมดการทานากงดงกลาว ไดปลอยน าเคมทาใหนาขาว/พ นทการเกษตรอน ๆ เสยหายรวมท งส น 10,928.7 ไร หรอคดเปน 35.7 % ของพ นททาการเกษตรท งหมดมเกษตรกรไดรบความเสยหายท งส น 817 ราย และคาดวานากงจะทาใหพ นททางการเกษตรเสยหายเพมอกประมาณ 12,396.25 ไร รวมพ นททคาดวาจะไดรบความเสยหายท งหมด 23,214 ไร หรอคดเปน 75.8 % ของพ นทการเกษตรท งหมด ความเสยหายทเกดข นน นหนกหนาสาหสถงขนาดวาครอบครวชาวนาแถบน นลมละลายแตกกระสานซานเซนไปตามทตาง ๆ เพราะทานาไมได ปลกผกไมได พชพนธตาง ๆ ไมไดผล สตวน าในคลองหายไป น าในคลองกอาบไมได บอน าจดกกลายเปนน าเคม ตองซ อน าจดกน หวหนาครอบครวตองออกไปทางานรบจางหรอบางครอบครวกตองอพยพไปอยทอน ชาวนาไดรวมตวกนตอสเรยกรองใหทางราชการแกไขปญหามาอยางตอเนอง ต งแตฤดแลงป 2533 โดยมการรองเรยนเจาหนาททกระดบ ต งแตอาเภอมาถงรฐมนตรวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ (ดร.อาณต อาภาภรมย ในขณะน น) แตเปลยนรฐบาลไป 3 รฐบาลแลว จนถง พ.ศ.2536 กยงไมมความคบหนาแตอยางใด สถานการณน าอปโภคบรโภคใชการไมไดอยในสภาวะเลวรายมาก ๆ

รปท 2-7 คลองรบนาเสยจากบอกง



2-7

แหลงน าธรรมชาตในบรเวณฝงคลองของแมน าปากพนง-หวไทร ตลอดสายใชอปโภคบรโภคไมไดเลยแมแตแหงเดยว พชผกทเคยอดมสมบรณมาโดยตลอดกลบตองมาหายลบไปกบตา ไมมหลงเหลอใหเหนสภาพสงคมและสภาพเศรษฐกจตาง ๆ เปลยนแปลงไปหมดโดยส นเชง จากอาชพทเคยเปนเกษตรกรมาโดยกาเนด ตองซ อขาวสารกน ซ อน าใชและน ากน พชผกและหอยปปลาตาง ๆ จากทเคยปลกและเคยหามาได เคยประกอบอาชพมาแตกอน ตองซ อกนทกอยาง ดานอาชพกไมแนนอนตองกลายเปนสงคมทแตกราว ไมมหลกประกนอะไรใหกบชวตและครอบครวเลยเปนสงคมทถกทอดท ง ในขณะน นครอบครวหนง ๆ ตองซ อน าใชและดมเดอนละหลายรอยบาท เพราะเมอดราคาน าทซ อกนกแพงมาก คอน าใชรถกะบะ เทยวละ 150 – 250 บาท (ประมาณ 80 ปบ) น าดมรถกะบะ เทยวละ 250-350 บาท บางคร งโดนหลอกเอาน าไมดมเช อโรคปะปนอยมาขาย จนทาใหเกดอาการทองเสยไปตาม ๆ กนกม โดยเฉพาะอยางยงในกลมประชาชนสวนใหญทมรายไดไมแนนอน แตรายจายทเหน ๆ น นตองจาย แน ๆ และนบวนจะเพมคาใชจายในครอบครวมากข น ประชาชนสวนใหญเดอดรอนกนทวทกครวเรอน

รปท 2-8 การชวยเหลอเรองนาอปโภคบรโภคจากทางราชการ



2-8

ยงกวาน นในตอนกลางของพ นทลมน าปากพนงยงมพ นท “พร” อนเปนพ นทลมตา มน าทวมขงและมพชบางชนดข นปกคลมพ นทจานวนมากกวา 2 แสนไร เนองจากใตดนพรจะมสารประกอบชนดหนงเรยกวา ไพไรต ซงจะตกตะกอนอยในแหลงน า เมอใดทระดบน าลดนอยลงจนช นไพไรตสมผสอากาศจะกอใหเกดปฏกรยาเคมกลายสารจาโรไซตและกรดซลฟลรกทาดนบรเวณดงกลาวมสภาพเปนดนเปร ยว ซงไมอาจใชทาการเพาะปลกพชใด ๆ ได นอกจากน น าทไหลผานดนเปร ยวยงจะกลายสภาพเปนน าเปร ยวไมสามารถใชประโยชนไดอกเชนกน

รปท 2-9 ปาพร สาเหตดงกลาวขางตน นอกจากราษฎรท งหมดในพ นทลมน าปากพนงจะตองเผชญแกปญหาการ

ขาดแคลนน าจด เพอการเกษตรและการอปโภคบรโภค ทาใหการประกอบอาชพทานาทราษฎรยดเปนอาชพ จนสรางฐานะความมนคงใหแกครอบครวตลอดมาไมสามารถทาไดอกแลว จนทาใหพ นททานากวา 5 แสนไร ตองลดจานวนลงกวาครง ผลผลตทไดรบลดตาลงในหลายพ นท โดยเฉพาะอยางยง พ นทบรเวณรอบ ๆ พร ซงแตเดมเคยทานาไดผลผลตขาวเฉลยไรละ 20 ถงเศษ เหลอไมถง 10 ถงเทาน น



2-9

2.2 พระราชดารและพระราชดารส เมอเรองราวความทกขยากตาง ๆ ของลมน าปากพนงทร าบถงพระเนตรพระกรรณ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และดวยพระเมตตาคณอนไพศาล ประกอบกบพระราชปณธานอนแนวแน ในอนทจะบาบดทกขบารงสขแกพสกนกรทกหมเหลา ดงกระแสพระราชดารสทวา “ทกขของประชนน นรอไมได” จงไดพระราชทานพระราชดารอยางตอเนอง ต งแตปพทธศกราช 2521 เปนตนมา เพอพลกฟนคนชวตใหกบพ นทลมน าปากพนงและไดพระราชทานพระราชดารและพระราชดารสการพฒนาพ นท ลมน าปากพนง ถง 8 คร ง ทสาคญทสดและชดเจนทสดคอ คร งท 5 เมอวนท 23 ธนวาคม 2535 และ คร งท 6 เมอวนท 2 ตลาคม 2536 โดมขอความดงน คร งท 5 เมอวนท 23 ธนวาคม พทธศกราช 2535 พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไดพระราชทานพระราชดารเกยวกบการเลอกทจะสรางประตระบายน าปากพนง ณ พระตาหนกจตรลดารโหฐาน สวนจตรลดา พระราชวงดสต ความตอนหนงวา ...การทาเขอนหรอประตบงคบน า หางจากอาเภอปากพนงประมาณ 3-5 กโลเมตรน จะตองทาอาคารบงคบน าขนาดใหญ 1 ตว และขนาดเลก 2 ตว รวมท งขดคลองเชอมและทาคลองน าแบงเหมอนโครงการบางนรา ถาทาแลวนากงจะอยสวนนากง นาขาวจะอยสวนนาขาว...

รปท 2-10 ทรงโปรดเกลาฯ ใหคณะกรรมการฯ เขาเฝาเมอวนท 2 ตลาคม 2536



2-10

ครงท 6 เมอวนท 2 ตลาคม พทธศกราช 2536พระราชทานพระราชดารสกบคณะกรรมการบรหารโครงการฯ ณ พระตาหนก ทกษณราชนเวศน อาเภอเมอง จงหวดนราธวาส หลงจากพระราชทานพระราชดารคร งท 5 แลว ทรงทราบดวยพระเนตรพระกรรณวา การดาเนนการแกไขปญหาพ นทลมน าปากพนง ยงมปญหาและอปสรรคในการดาเนนการอยมาก ดงน นเพอใหการดาเนนงานโครงการสามารถปฏบตไดอยางเปนรปธรรม จงมพระราชกระแสให ฯพณฯ นายจลนภ สนทวงศ ณ อยธยา องคมนตรเปนประธานในการบรหารโครงการ และ ฯพณฯ นายชวน หลกภย นายกรฐมนตร ในสมยน นในนามประธานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการพระราชดาร (กปร.)ไดรบสนองพระราชกระแสมคาสงแตงต งคณะกรรมการบรหารโครงการพฒนาพ นทลมน าปากพน งข น เมอวนท 15 มกราคม 2536 โดยมหนวยงานหลกสงการได ท งฝายทหารกระทรวงมหาดไทย กระทรวงเกษตรและสหกรณ รวมท งอธบดกรมชลประทานรวมเปนกรรมการและมเลขาธการ กปร.เปนกรรมการและเลขานการ และทรงโปรดเกลาฯ ใหคณะกรรมการบรหารโครงการพฒนาลมน าปากพนงอนเนองมาจากพระราชดารเขาเฝา ณ พระตาหนกทกษณราชนเวศน

รปท 2-11 ทรงอธบายบนแผนทใหคณะกรรรมการฯทเขาเฝาฯ รบพระราชดาร เมอ 2 ตลาคม 2536 ณ พระตาหนกทกษณราชนเวศน นราธวาส



2-11

และรบพระราชดารทชดเจนและสาคญทสดในวนท 2 ตลาคม 2536 ดงมรายละเอยดตอไปน 1. ควรเรงดาเนนการกอสรางประตระบายน าปากพนงใหเสรจโดยเรว เพราะงานน จะเปนจดเรมตนของโครงการฯ และเปนศนยรวมในการแกไขปญหาการขาดแคลนน าจดสาหรบใชในการเกษตร การอปโภคบรโภคในฤดแลง ปญหาน าทะเลบกรกในฤดแลงและปญหาน าทวมพ นททากนของราษฎรเปนบรเวณกวางในฤดฝน 2. ควรพจารณาขดคลองทาพญา พรอมกอสรางประตระบายน าทาพญา เพอชวยระบายน าออกจากพ นทใหเรวข น 3. เรงขดลอกคลองระบายน าพรอมอาคารเพอระบายน าจากแมน าปากพนงออกทะเลอกทางหนง โดยขดบรเวณหนาประตระบายน าปากพนง จะชวยระบายน าออกจากพ นทไดเรวข น จงจะสามารถแกไขปญหาน าทวมพ นททากนของราษฎรได 4. เรงขดลอกขยายคลองบานกลาง คลองปากพนง และคลองหนาโกฏ พรอมกอสรางประตระบายน า เพราะประตระบายน าทบานเสอรองและหนาโกฏจะชวยระบายน าจากคลองบานกลางและคลองปากพนงจากพ นทโครงการฯ ลงสทะเลไดเรวข น 5. ในลาดบตอไปควรพจารณาขดคลองระบายน าสายชะอวด-แพรกเมอง พรอมกอสรางอาคารประตระบายน า จะเปนการชวยระบายน าออกจากพ นทโครงการฯ ไดอกทางหนง 6. จะตองพจารณากาหนดแนวเขตทแนนอน เพอแยกพ นทน าจดและพ นทน าเคม โดยพจารณาบรเวณดานทศตะวนออกของคลองหรอแมน าปากพนงใหเปนพ นทน าเคม 7. ควรจดต งศนยศกษาเฉพาะกจทบรเวณประตระบายน าหนาโกฏ ในพ นทของกรมประมง เพอทาการทดลองศกษาและวจยดานการประมงแบบครบวงจร 8. เนองจากดานทศตะวนตกของลมน าปากพนงเปนเทอกเขา สภาพภมประเทศเปนพ นทสง มปญหาการขาดแคลนน าใชทาการเกษตรและอปโภคบรโภคของราษฎรทอาศยอยในพ นทดงกลาว ควรพจารณาวางโครงการและกอสรางอางเกบน าหรอฝายก นน า 9. ควรพจารณาเกยวกบระบบการระบายน าเสยจากนากงและน าเปร ยวจากพร รวมท งระบบบาบดน าเสยจากชมชน เชน เขตชมชนอาเภอเชยรใหญ และอาเภอชะอวด เพอใหน าจดทกกเกบไวในลาน าลาคลองตาง ๆ ในเขตลมน า สามารถนามาใชในการอปโภคบรโภคไดอยางสมบรณข น



2-12

สวนราชการตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงกรมชลประทานเรมรบสนองพระราชโองการอยางเปนรปธรรมโดยศกษาวางโครงการแกไขปญหาท งลมน า ซงคณะรฐมนตรไดอนมตใหเปดโครงการพฒนาพ นท ลมน าปากพนงอนเนองมาจากพระราชดาร เมอวนท 7 พฤศจกายน 2538 หลงจากเปดโครงการฯ แลว พระบาทสมเดจพระเจาอยหวยงคงม พระเมตตาพระราชทานพระราชดารสและพระราชดารเกยวกบโครงการพฒนาพ นทลมน าปากพนงอยางชดเจนอก 5 คร ง รวมพระราชดารสและพระราชดารถงโครงการพฒนาลมน าปากพนงท งหมด 13 คร ง (รายละเอยดในภาคผนวก 1)

รปท 2-12 ปตร.ปากพนงขณะกอสราง กรมชลประทานไดเรมกอสรางประตระบายน าปากพนกเปนลาดบแรก เมอวนท 22 ตลาคม 2539 แลวเสรจ และเรมใชงานต งแตวนท 1 ตลาคม 2542 ซงตอมาใหรบพระราชทานนามใหมวาประตระบายน าอทกวภาชประสทธ พรอมความหมายวา “ประตทใหประสบความสาเรจในการแยกน า” นบเปนกญแจดอกแรกในการแกไขปญหาทกขยากของชาวลมน าปากพนงตามแนวทางพระราชดาร ในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและเรงรดดาเนนการกอสรางโครงสรางพ นฐานเพอการจดการน าอยางตอเนองจนแลวเสรจท งโครงการในป พ.ศ.2548 สามารถใชงานไดเตมศกยภาพมาจนถงทกวนน



2-13

2.3 ลกษณะทางกายภาพของพนทลมนาปากพนง 1) ทตงและขอบเขตพนทลมนาปากพนง

“ลมน าปากพนง” เปนลมน าขนาดใหญอยทางตอนใตของจงหวดนครศรธรรมราช ครอบคลมพ นท 12 อาเภอ ใน 2 จงหวด ประกอบดวยจงหวดนครศรธรรมราช ไดแก พ นทท งหมดของอาเภอปากพนง อาเภอชะอวด อาเภอรอนพบลย อาเภอเชยรใหญ อาเภอหวไทร อาเภอจฬาภรณ อาเภอเฉลมพระเกยรต และอาเภอพระพรหมพ นทบางสวนของอาเภอลานสกา และอาเภอเมองนครศรธรรมราช จงหวดพทลง ไดแกพ นทบางสวนของอาเภอควนขนน และบางสวนของ อาเภอปาพะยอม ดงรปท 2-13 มแมน าปากพนงเปนแมน าสายหลก ไหลจากทศใตข นมาทางทศตะวนออก เฉย ง เ หนอ ลงสอาวปากพนง มพ นทลมน ารวมท งส นประมาณ 3,100 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 1,937,500 ไร โดยมประชากรประมาณ 544,918 คน จานวน 137,184 ครวเรอน สวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม โดยมการทานามากทสดเปนพ นทมากกวา 500,000 ไร

รปท 2-13 ขอบเขตโครงการพฒนาพนทลมนาปากพนงอนเนองมาจากพระราชดาร



2-14

2) ลกษณะภมประเทศ

ขอบเขตพ นทลมน าดานทศตะวนตกเปนแนวทวเขานครศรธรรมราชทสงชนทอดตวในแนวเหนอใตขนานกบชายฝงทะเลอาวไทย ถดเขามาทางดานทศตะวนออกเปนพ นทเนนเขาสลบซบซอนและมพ นทราบสงสลบกนไปจนจรดทางหลวงแผนดนหมายเลข 41 ระยะจากแนวสนเขาถงทางหลวงแผนดนหมายเลข 41 ประมาณ 20 กโลเมตร พ นทชวงน มความลาดเทคอนขางชนและเรมเปนทราบต งแตแนวทางหลวงแผนดนหมายเลข 41 จนถงทางรถไฟสายใตบางชวงเลยทางรถไฟสายใตไปทางทศตะวนออกเลกนอย ตรงกลางของพ นทมแนวทางหลวงแผนดนหมายเลข 408 ซงเรมจากตวจงหวดนครศรธรรมราชโคงไปยงอาเภอหวไทรและไปเลยบชายทะเลตรงไปยงจงหวดสงขลา บรเวณน เปนสนทราย เดมเปนเกาะยาว ๆ นอกชายฝงปจจบนจะเปนบรเวณสนสงแคบ ๆ ทอดยาวโคงไปตามแนวถนนทางหลวงแผนดนหมายเลข 408 พ นทระหวางสนทรายน กบทางรถไฟสายใตจะเปนพ นทลมชมน าหรอททางภาคใตเรยกวา ปาพร ในอดตเปนพ นทตอเนองไปจนถงทะเลสาบสงขลา โดยชวงจากอาเภอหวไทรไปทางสงขลา ปาพรขยายใหญข นกลายเปนพรควนเครงมขอบเขตหางจากชายทะเลประมาณ 15 กโลเมตร จนถงทางรถไฟสายใต โดยพ นทระหวางแนวทางหลวงแผนดนหมายเลข 408 ถงชายทะเลอาวไทยจะเปนทราบทานาผนใหญครอบคลมบรเวณ อาเภอปากพนง อาเภอเชยรใหญ และอาเภอหวไทร โดยมพ นทฝงซายของแมน าปากพนงเปนทราบ ลาดเทเลกนอยลงสแมน าปากพนง

ทมา : ศนยอานวยการและประสานการพฒนาพ นทลมน าปากพนงอนเนองมาจากพระราชดารสานกชลประทานท 15

รปท 2-14 สภาพภมประเทศบรเวณลมนาปากพนง



2-15

สวนพ นทระหวางแมน าปากพนงกบแนวชายทะเลเปนพ นทราบลม แมน าปากพนง ซงเปนแมหลกจะไหลจากอาเภอชะอวดไปทางทศตะวนออกเฉยงเหนอจนถงปากอาวปากพนง ระยะทางประมาณ 110 กโลเมตร ดวยพ นทมลกษณะราบแบนและมความลาดเทนอย ประมาณ 1:20,000 ประกอบกบพ นดนสองฝงแมน ามระดบใกลเคยงกบระดบน าทะเล ประมาณ +0.300 ถง +1.000 เมตร (รทก.) จงเปนสาเหตหนงทสาคญททาใหเกดน าทวมขงในพ นทสองฝงของแมน าปากพนงไดงาย

3) สภาพภมอากาศ

พ นท ล มน าปากพนงมสภาพภมอากาศเปนแบบมรสมเขตรอน มความช นสงและไดรบอทธพลจากลมมรสมตะวนออกเฉยงใตทาใหฝนตกชก ต งแตเดอนตลาคมถงเดอนธนวาคมของทกป คดเปนรอยละ 60 ของปรมาณฝนท งป สามารถแบงฤดกาลได 2 ฤด คอ ฤดรอนต งแตเดอนกมภาพนธ ถง เดอนกรกฎาคม ฤดฝนต งแตเดอนสงหาคม ถง เดอนมกราคม จากการว เ คราะห ข อม ล ส ภ า พภ ม อ า ก า ศ ท ส ถ าน 48554 อ า เ ภ อ เ ม อ ง จ ง ห ว ดนครศรธรรมราช เปนคาเฉลยรายปของสภาพภมอากาศของจงหวดนครศรธรรมราช สรปไดดงตารางท 2-1

ตารางท 2-1 ขอมลสภาพภมอากาศเฉลยของจงหวดนครศรธรรมราช

รายละเอยด คาเฉลยรายป ชวงพสยของขอมลรายเดอน อณหภม , องศาเซลเซยส ความช นสมพทธ,เปอรเซนต ความเรวลม , นอต เมฆปกคลม , (1-10) ปรมาณการระเหยจากถาด,มลลเมตร ปรมาณฝน , มลลเมตร

27.3 83.7 1.0 6.4

1,050.0 2,340.1

26.2(ธ.ค.) – 28.2(เม.ย.) 82.0(ก.พ.) – 89.0(พ.ย.)

0.4(เม.ย.) –1.5(ส.ค.) 5.0(ก.พ.) – 7.0(พ.ค.)

57.0(พ.ย.) – 107.0(ส.ค.) 55.7(ก.พ.) –589.3(พ.ย.)

ทมา : กรมอตนยมวทยา

4) อทกวทยา

ลมน าปากพนงประกอบดวยลมน าเลก ๆ หลายลมน า ตนกาเนดของลมน าเหลาน อยทางดาน ทศตะวนออกของเทอกเขานครศรธรรมราช ตนน าทไกลทสดจะอยบรเวณพ นทควนหนแกว ควนหนแทน จงหวดพทลงตนน าสายตรงทไกลทสดคอ หวยน าใสและคลองไมเสยบชวงน จะมความลาดชนสง เรมหกมมและมทองน าลกกวาระดบน าทะเลทอาเภอชะอวดลกกวาระดบน าทะเลประมาณ 5.000 เมตร หรอยท -5.000 เมตร (รทก.) ชวงน เรยกวาคลองชะอวด ลกทสดทตาบลการะเกด อยท -14.000 เมตร (รทก.) ชวงน จะเรยกคลองการะเกด แตปากแมน าต นเพยง 2-3 เมตร เทาน น (ดรป 2-15 ประกอบ) โดยลมน ายอย ๆ

เรยงกนข นมาทางทศเหนอจนถงบรเวณเขาเหมนจงหวดนครศรธรรมราช เรยงลาดบจากใตข นเหนอดงน



2-16

ทมา :

ศนย

อานว

ยการ

และป

ระสา

นการ

พฒนา

พนทล

มนาป

ากพน

งอนเ

นองม

าจาก

พระร

าชดา

รสาน

กชลป

ระทา

นท 1

5

ร

ปท 2

-15

รปตด

ตามย

าวแม

น าปา

กพนง



2-17

1. ลมน าหวยกรวด และลมน าคลองปาพะยอมเปนคลองสายส น ๆ มความลาดชนสง ตนน าอยบรเวณควนหนแกว ควนหนแทน อาเภอปาพะยอม จงหวดพทลง ความยาวประมาณ 30 กโลเมตร หวยกรวดจะแยกไหลผานพ นทระบบชลประทานไมเสยบขยายไหลลงพรควนเครง ทตาบลขอนหาด อาเภอชะอวด จงหวดนครศรธรรมราช ในขณะทลมน าคลองปาพยอมจะไหลลงพรควนเครงบรเวณตาบลนางหลง อาเภอควนขนน จงหวดพทลง พรควนเครงจะทาหนาทเปนแกมลงขนาดใหญรวมน าจากลมน าอน ๆ ในจงหวดพทลงและลมน าคลองชะอวดในฤดฝนกอนจะไหลลงคลองชะอวดทางคลองควนและคลองส น ๆ อกหลายคลอง กลายเปนแมน าปากพนงในทสด โดยบางสวนจะแบงไหลลงทะเลนอยและทะเลหลวงกลายเปนทะเลสาบสงขลาตอไป 2. ลมน าคลองชะอวด จะเปนลมน าสายตรงทเปนตนน าของแมน าปากพนง ตนน าจะอยบรเวณอางเกบน าหวยน าใส ไหลรวมกบหวยเลก ๆ หลายสายรวมเปนคลองไมเสยบ คลองจะมความลาดชนสงกอนไหลไปรวมกบคลองกอยและคลองเกยบ ซงรวมน าจากลมน าคลองลาไมและลมน าคลองถ าพระ หางจากเทศบาลตาบลชะอวดประมาณ 1 กโลเมตร กลายเปนคลองชะอวดซงเปนจดเรมตนของแมน าปากพนง ทองน าเรมมความลาดชนนอยและเปนจดททองน าเรมตากวาระดบน าทะเลไหลผานเทศบาลตาบลชะอวดไปทางทศตะวนออกเฉยงเหนอไปยงตาบลการเกด 3. ลมน าคลองลาไม ตนน าจะเปนบรเวณทกรมชลประทานไดพจารณาเปนพ นทกอสรางอางเกบน าทคลองลาไม คลองลาไมจะไหลผานทางหลวงแผนดนหมายเลข 41 ไปทางทศตะวนออก ซงเปนทราบลมเปนแกมลงขนาดยอม ชอพรควนเงนแกมลงน จะรบรองน าบางสวนจากลมน าถ าพระทางทศเหนอดวย จากน นแบงน าสวนหนงไหลผานทางรถไฟสายใตบรเวณทเรยกวา ชวงคางคาวไปรวมกบคลองเสองไหลผานอาเภอชะอวดไปรวมกบคลองชะอวดหางจากเทศบาลตาบลชะอวดทางดานทายน า (ทศตะวนออก) ประมาณ 1 กโลเมตร และน าสวนใหญจากพรควนเงนจะไหลผานคลองกอยและคลองเกยบไปรวมกบคลองไมเสยบหางจากเทศบาลตาบลชะอวด ประมาณ 1 กโลเมตรเหนอน า (ทศตะวนตก) รวมเปนคลองชะอวด 4. ลมน าคลองถ าพระ ตนน าจะอยบรเวณทกรมชลประทานพจารณาโครงการกอสรางอางเกบน าคลองถ าพระ ไหลผานตาบลนาหมอบญ อาเภอจฬาภรณ จงหวดนครศรธรรมราช คลองนาหมอบญเฉยดผานพรควนเงนทางทศเหนอมทางน าเลก ๆ เชอมกบพรควนเงนเมอน าในคลองนาหมอบญมระดบสงกจะลนเขาไปในพรควนเงนบางสวน แตสวนใหญไหลตรงไปทางทศตะวนออกผานทางรถไฟสายใตใกล ๆ กบสถานบานตลแลวหกมมฉากไหลลงใตรวมกบน าพรในลมพรดอนทรายทางทศเหนอกลายเปนคลองบางกลมไหลผานตาบลบานตลไปรวมกบคลองชะอวดบรเวณบานบางกลม อาเภอชะอวดหางจากเทศบาลตาบลชะอวด ประมาณ 10 กโลเมตร รวมเปนคลองชะอวด



2-18

5. ลมน าคลองโคกยาง ตนน าเปนคลองแร บรเวณตาบลทงโพธ อาเภอรอนพบลย ซงกรมชลประทานไดพจารณาโครงการกอสรางอางเกบน าคลองโคกยางไหลผานตาบลกวนเกย ตาบลควนชมและตาบลควนพงเปนคลองโคกยางไหลลงพรกมแปไหลหกมมลงไปทางทศใตผานพรคลองคองหรอคลองฆองออกไปรวมกบคลองชะอวดทางคลองฆอง กลายเปนคลองการเกดซงเปนแมน าปากพนงชวงท 2 6. ลมน าคลองพดหง เปนลมน าส น ๆ ตนน าเปนบรเวณทมการทาเหมองแรในตาบลรอนพบลยไหลจากเหนอลงใตผานตาบลหนตก ตาบลเสาธง และตาบลทางพน ไปรวมกบคลองเสาธงทตาบลทางพนไหลผานพรชางซายและพรทางพนกลายเปนคลองชะเมา 7. ลมน าคลองเสาธงตนน าเปนเทอกเขานครศรธรรมราชทางทศเหนอบรเวณตาบลลานสกาไหลผานตาบลขนทะเล อาเภอลานสกา ไหลผานตาบลเสาธง อาเภอรอนพบลย และตาบลทางพน อาเภอ เฉลมพระเกยรตรวมกบคลองพดหงแลวไหลผานทางทศใตของพรชางซายหรอทางทศเหนอของพรทางพนซงเปนสวนหนงของพรกมแปและพรคลองฆองกลายเปนคลองชะเมาไหลผานตดทางหลวงแผนดนหมายเลข 408 ทตาบลชะเมาแยกเปนคลอง 3 สายกระจายน าไปทวทราบลมฝงซายของแมน าปากพนง ซงเปนพ นททานาทสาคญ โดยแยกไปทางทศใตเรยกคลองเชยรใหญไปรวมกบคลองการเกดดานเหนอน าทอาเภอเชยรใหญกลายเปนคลองเชยรใหญซงเปนชวงสามของแมน าปากพนง และไหลไปรวมกบคลองหวไทรทางฝงขวาของคลองเชยรใหญทตาบลปากแพรกกลายเปนแมน าปากพนงชวงสดทาย แยกทสองข นเหนอเรยกชอคลองชะเมาจนถงตาบลบางจากกลายเปนคลองบางจากไหลไปรวมกบแมน าปากพนงทบรเวณอาวปากพนง แยกทสามจะแยกจากสายทสองตรงไปทางทศตะวนออกไปรวมกบแมน าปากพนงทตาบลบานใหมเรยกคลองแยกทสามวาคลองบางไทร ท งสามคลองน จะทาหนาทเหมอนคลองสงน าสายใหญจากอางเกบน าหรอแกมลงธรรมชาต พรชางซายและพรทางพนทรวบรวมน าท ง 3 ลมน า คอลมน าท 5-7 ดงกลาวแลวมาพกไว โดยมทางหลวงแผนดนสาย 408 เปนเขอนสนทรายธรรมชาตมคลองฆองคลองบางกลมเปน River out let และตลงของคลองชะอวดต งแตคลองฆองถงคลองบางกลมเปน Spillway ทาใหพ นทบรเวณฝงซายของแมน าปากพนงสามารถทานาไดผลดมาต งแตอดต



2-19

นอกจากน กอนจะขามทางหลวงแผนดนหมายเลข 408 น าในพรชางซายยงแยกข นเหนอบางสวนไปเล ยวขามทางหลวงแผนดนหมายเลข 408 ทางทศเหนออก 2 แหง คอ แหงทหนงบรเวณวดจงหนเปนคลองจงหนหรอคลองน าฉาไหลไปเชอมกบคลองไมเสยบหรอคลองไสเรยบลงคลองบางจากท ปตร.บางจาก ทาหนาทกระจายน าใหพ นททานาบรเวณตาบลทาเรอ สาหรบชวงทเหลอเปนคลองพงสงหแยกจากคลองจงหนไหลตรงข นเหนอไปรวมกบคลองหยวดเปนคลองทาเรอเล ยวขวาผานทางหลวงแผนดนหมายเลข 408 ไปรวมกบคลองไมเสยบกลายเปนคลองหวตรดไหลไปออกทะเลทอาวปากพนง เหนอปลายแหลมตะลมพกเลกนอย 8. ลมน าคลองหยวดตนน าอยทตาบลเขาแกว อาเภอลานสกาไหลผานตาบลไชยมนตร อาเภอเมองจงนครศรธรรมราช ตาบลนาสารและตาบลชางซายอาเภอพระพรหมไปรวมกบคลองพงสงหเปนคลองทาเรอไหลตรงทะลทางหลวงแผนดนหมายเลข 4013 ไปเชอมกบคลองไสเรยบเปนคลองหวตรดไหลออกทะเลทอาวปากพนง 9. ลมน าคลองทาด ตนน าอยทตาบลกาโลนและไหลผานตาบลทาดอาเภอลานสกาไหลไปทางทศตะวนออกผานไปยงตาบลกาแพงเซา ตาบลไชยมนตร ตาบลโพธเสดจ ซงเปนชมชนคอนขางหนาแนน โดยเฉพาะอยางยงตาบลโพธเสดจปจจบนบางสวนไดรวมเปนเขตเทศบาลนครนครศรธรรมราชแลว เปนบรเวณทเปนทราบลม กอนถงตวเมองนครศรธรรมราช ซงเปนสนทราย ยาว ๆ ขวางในแนวเหนอใต คลองเดมสนนษฐานวานาจะไหลช นเหนอเลาะไปตามเขตตาบลในเมอง ตาบลคลงและเล ยวไปทางทศตะวนออกตดผานสนทรายทตาบลในเมองทตาบลทาวงทสะพานราเมศวรเปนคลองทาโพธทะลผานบรเวณสนทรายไปสบรเวณทราบชายทะเลทตาบลทาซกกลายเปนคลองทาซก และไหลออกทะเลปลายสดของอาวปากพนงทตาบลทาซก ชวงทไหลเลาะตวเมองช นเหนอมคลองนครนอย ขดแยกทะลตวเมองตรงไปลงคลองหวตรดยาวประมาณ 6 กโลเมตรและชวงกอนคลองเล ยวช นเหนอมคลองแยกไปดานทศใตสองคลองและตรงไปทะลตวเมองตรงไปลงคลองหวตรดอกหนงคลองททะลตรงไปครองหวตรดคอคลองปาเหลา สวนสองคลองทเล ยวไปทางทศใตจะหกมมเล ยวซายไปทางทศตะวนออกตดทะลตวเมองตรงไปลงคลองหวตรดเชนเดยวกน คอคลองสวนหลวงและคลองคพายตามลาดบ

ดงน นลมน าคลองหยวดและลมน าคลองทาดจะอยนอกพ นทลมน าปากพนงแตน าทไหลลงคลองหวตรด ซงเปนเสนแบงเขตแดนลมน าจะมอทธพลบางสวนในพ นทปาพร แตโดยหลกใหญจะเปนลมน าทมผลตออทกภยบรเวณตวเมองนครศรธรรมราชมากทสด สวนลมน าอน ๆ น าจะไหลลงไปรวมกนในบรเวณปาพรหรอไหลลงแมน าปากพนงกลายเปนน าตนทนทจะใชในพ นทลมน าปากพนงท งหมด



2-20

น าทาในพ นทลมน าปากพนงและลมน าสาขา สวนใหญจะเกดข นในระหวางเดอนตลาคมถงเดอนมกราคม โดยมปรมาณน าทารายปเฉลยทเกดทางฝงซายของแมน าปากพนง ดงตารางท 2.2

ตารางท 2-2 ปรมาณนาทารายปเฉลยของลมนายอยในลมนาปากพนง

ทมา : กรมชลประทาน (พ.ศ. 2508-2543)

สาหรบฝงขวาของแมน าปากพนง พรควนเครงจะทาหนาทเปนแกมลงขนาดใหญ เปนอางเกบน าขนาดใหญทคอยเตมน าใหแมน าปากพนงทางคลองควนบรเวณบานไทรหวมา ตาบล ชะอวด อาเภอชะอวด ลงมาตามลาน าจะเปนลมน าแคบ ๆ และแบน ๆ 2 ลมน าจะไหลเชอมจากทศตะวนออกของปาพรควนเครงและทางทศใตของพรปาทาชางขามข นเหนอขนานกบชายทะเลคอคลองปากพนง (คลองหวไทร) และคลองบานกลาง ซงจะไหลคขนานกบคลองหวไทรไปเชอมคลองหวไทรทบานทาโพธไหลไปเชอมแมน าปากพนงทตาบลปากแพรกเหนอจากปากแพรกข นไปมคลองส น ๆ หาคลอง คอคลองบางไทรปก คลองบางโด คลองบานเพง คลองทาพญา สคลองน จะไหลในแนวตะวนออก-ตะวนตก ปลายคลองทศตะวนตกจะเปนแมน าปากพนง คลองทาพญาจะยาวทสด มคลองบานเพงมาเชอมกอนจะไปรวมกบคลองปลาตน ซงไหลในแนวเหนอ-ใต เชอมน าจากคลองบางไทรปกและคลองบางโดและไหลไปรวมกบคลองทาพญา จดทไหลมารวมกบคลองทาพญา กรมชลประทานไดกอสราง ปตร.ทาพญา และขดคลองเชอมทะลออกทะเลเพอชวยระบายน าในฤดฝนตามแนวพระราชดารคลองสาขาทางฝงขวาของแมน าปากพนงทกคลอง ยกเวนคลองหวไทรทถกกนเปนคลองน าเคมจะเปนท งคลองสงน าและระบายน าเชนเดยวกบคลองชะเมาและสาขา ดงน นปรมาณน าทาของลมน าทางฝงขวาของแมน าปากพนงท งหมดจงคดรวมกบพ นทคลองชะเมาตอนลางตามตาราง 2-2 น าทาในพ นทลมน าปากพนงและลมน าสาขา สวนใหญจะเกดข นในระหวางเดอนตลาคมถงเดอนมกราคม โดยมปรมาณน าทารายปเฉลยทเกดทางฝงซายของแมน าปากพนง ดงตารางท 2-2

ลมน ายอย พ นทรบน าฝน

(ตารางกโลเมตร)

ปรมาณน าทารายปเฉลย

(ลานลกบาศกเมตร) คลองชะอวดตอนบน (ลมน าท 1-4) คลองเสาธงและคลองชะเมา (ลมน าท 5-7) คลองชะอวดตอนลางและทายคลองชะเมาถงประตระบายน าปากพนง

1,005.0 604.0

1,191.0

800.85 765.28 978.70

รวมลมน าเหนอประตระบายน าปากพนง 2,800.0 2,544.83 ลมน าทปรมาณน าไมไหลลงประตระบายน าปากพนง 300.0 249.17

รวมท งลมน าปากพนง 3,100.0 2,794.00



2-21

รปท 2-15 ทศทางการไหลของนาของลานาสายหลกบรเวณพนทลมนาปากพนง



2-22

สรปในภาพรวมลมน าปากพนงในฤดฝน น าจากลมน ายอยทางทศตะวนตกต งแตลมน าทหนง ลมน าคลองปาพะยอมจนถงลมน าคลองเสาธงจะไหลอยางรวดเรวจากพ นทลาดชนเชงเขาลงมารวมกนในบรเวณทราบลมตอนกลาง ซงเปนพ นทชมน าหรอททางภาคใตเรยกวา ปาพร ทาใหพ นทสวนน กลายเปนอางเกบน าขนาดใหญ โดยมทางหลวงแผนดนหมายเลข 408 ซงกอสรางบนสนทรายโบราณเปนแนวเขอนธรรมราชตมคลองฆองและคลองบางกลมเปน River out let ระบายน ารกษาสภาพลาน าในแมน าปากพนงมตลงของแมน าปากพนง ฝงซายชวงต งแตคลองบางกลมถงคลองฆองและเปน Spillway โดยมคลองชะเมา คลองจงหน (หรอคลองน าฉา) คลองบานกลาง เปนคลองสงน าสายใหญ สวนคลองเลกคลองนอย อน ๆ จะเปนคลองสงน าสายรองกระจายน าเขาพ นททาใหบรเวณอาเภอปากพนง อาเภอหวไทรและอาเภอเชยรใหญกวา 500,000 ไร ไดน าจดทานาไดผลมาต งแตรชกาลท 5 แตเนองจากพ นทดงกลาวเปนพ นทแบนราบและมระดบพ นดนสงกวาระดบน าทะเลไมมากนก คอมระดบอยท +0.300 ถง +1.000 เมตร (รทก.) ดงน นในฤดมรสมซงเปนชวงทมฝนตกมากมน าทามาก และมน าทะเลหนนสง ทาใหการระบายน าออกจากพ นทลาชา สงผลใหมน าทวมพ นทเปนวงกวางและเปนระยะเวลานาน 1 - 3 เดอน เปนผลใหในอดตจงมการทานาปละ 1 คร ง และจากลกษณะของแมน าปากพนงทมทองน าตากวาระดบน าทะเลและลาดเทกลบเขาไปทางตนน าประมาณ 80 กโลเมตร กอนจะลาดเทข นเปนอางกระทะ กลาวคอ ปากแมน าทบรเวณอาวปากพนงทองน าต น 2 - 3 เมตรเทาน น เมอเขามาในแมน ากบบรเวณตวเทศบาลปากพนงน าลกประมาณ 7 เมตร ลกทสดทตาบลการเกด ประมาณ 14 เมตร แลวลาดชนจนถงบรเวณเทศบาลตาบลชะอวดจะลกประมาณ 5 เมตร คอย ๆ ต นข นเมอเลยคลองเกยบไปเลกนอยจะมระดบสงกวาระดบน าทะเล (ดรป 2-15 ประกอบ) ดงน นเมอถงฤดแลงหากมน าจดในแมน าปากพนงนอยน าเคมกจะสามารถรกเขามาในแมน าได ความเคมจะไปไดไกลแคไหนข นอยกบปรมาณน าจดทจะไหลเตมลงมาในแมน าปากพนง สาหรบบรเวณปาชมน าหรอปาพรในชวงฤดแลงจะมระดบน าอยท - 0.250 ถง + 0.300 เมตร (รทก.) ตามอทธพลของระดบน าทะเล มพ นทบางสวนทสงกวาระดบน าทะเลกจะแหงจนช นสารไพไรตสมผสอากาศทาใหเกดปฏกรยาเคมเกดกรดซลฟลรกและสารจาโรไซดเปนตนเหตใหเกดดนเปร ยวและตนฤดฝนจะถกชะลางกลายเปนน าเปร ยวไหลออกมา นอกจากพ นทสองฝงคลองในปาพรตามธรรมชาตแลวพ นทสองฝงคลองทไหลผานปาพรทมอาคารชลประทานควบคมและมการใชน าในฤดแลง เชน ปตร.คลองฆอง เมอมการใชน าในคลองฆองมากกจะทาใหน าในคลองฆองลดมากตามทาใหน าในปาพรลดตามทาใหพรแหงกจะมปญหาน าเปร ยว เชนเดยวกนและเคยเกดกอนกอสรางโครงการเสรจเมอป พ.ศ.2541 นอกจากน บรเวณปาพรมน าทวมขงและน านงนานเกนไป ใบไม กงไมทแชน านาน ๆ กจะถกแบคทเรยยอยสลายจนกลายเปนน าเปร ยวไดดวย ปญหาน าสามรสของลมน าปากพนงจงเกดข นดวยลกษณะทางธรรมชาตเชนน



2-23

5) สภาพธรณวทยา

เนองจากพ นทลมน าปากพนงบรเวณทราบลม จนถงบรเวณปากแมน าในอดตประมาณ 6,000 ปทผานมา เปนพ นทน าทะเลทวมถง โดยระดบน าทะเลในอดตสงกวาระดบน าทะเลในปจจบน 4 เมตร ทาใหมการสะสมตะกอนในชวงเวลาตางๆ กนหลายช นตะกอนสวนใหญเปนดนเหนยวออน ถดลงไปเปนดนเหนยวปานกลางและดนเหนยวแขงในทสด ท งน ความหนาของแตละช นดนไมแนนอน บางพ นทอาจมความหนามากและบางพ นทอาจมความหนานอย ท งน ข นกบธรรมชาตของการตกตะกอนและสภาพพ นททมการตกตะกอนในขณะน น จากรป 2-16 ช นของดนจะประกอบ ตะกอนช นลางสด ลกประมาณ 40-100 เมตร เปนตะกอนทราบลมแมน าเกายคไพลโตซน (Pleistocene Alluvial Deposits) มลกษณะเปนดนเหนยวแขงและดนเหนยวปนทราย มสเทาถงเทาดา ตะกอนช นตอมาเปนตะกอนทราบลมแมน า ประกอบดวย ทราย ทรายแปง และดนเหนยวสลบช นกนเปนตะกอนทพดพาโดยความแรงของกระแสน า จนถงบรเวณรมคลองชะอวดและหลงแนวสนทราย ตะกอนทสะสมในทะเลสาบ (Lake and Swamp Deposits) เปนตะกอนบรเวณหลงแนวสนทราย มลกษณะเปนดนเหนยวออนมซากพชปะปนอยมาก มความหนา ประมาณ 5 ถง 20 เมตร ตะกอนสนทราย (Beach Deposits) เปนตะกอนสนทรายเกาทเกดจากการรกของน าทะเลเขาไปในแผนดนแลวถอยออกมาเมอประมาณ 6,000 ปทผานมา มลกษณะเปนทรายละเอยดสขาวปนเทาในชวงทน าทะเลถดถอยสระดบปจจบน ทาใหเกดแนวสนทรายข น นอกจากน ยงมแนวตะกอนรมฝงทะเล (Near shore Deposits) ซงประกอบดวยตะกอนทลมน าข นน าลง (Tidal Flat Deposits) สวนใหญเปนดนเหนยวปนทรายแปง หนาประมาณ 1 ถง 2 เมตร ตะกอนบรเวณปาชายเลน (Mangrove and Swamp Deposits) ตะกอนหลงแนวสนทราย (Lagoonal or Back Barmier Deposits) ดงแสดงในรปท 2-17

ทมา: ธรวชร อนทรสตร 231 กองน าบาดาล กรมทรพยากรธรณ

รปท 2-16 ภาพตดขวางในแนวตะวนตก-ตะวนออก บรเวณอาเภอรอนพบลย



2-24

รปท 2-17 สภาพธรณวทยาบรเวณพนทโครงการลมนาปากพนง

หากพจารณารปท 2-16 และรป 2-17 ประกอบกนจะพบวาพ นทต งแตวดทางพน ซงจะเปนพ นท ต งแตสนทรายตามแนวทางหลวงแผนดนหมายเลข 408 ไปจนจรดชายทะเลและพ นทปาพรควนเครงท งหมดจะมช นดนเหนยวออนทหนาถง 30 เมตร อยบนสด ช นดนเหนยวช นบนทมคณสมบตทางวศวกรรมฐานรากทถอวารบน าหนกไมไดเลย เพราะคา Standard Penetration Test (SPT) หรอคา N มคาเปน 0 ดวยเหตน ลาดตลงคลองหรอลาดคนดนจงสามารถพงทลายไดงาย การพจารณาออกแบบทางวศวกรรมลาดตลงตองมความลาดชนนอย หรอตองพจารณาออกแบบเสรมแรงรบแรงเฉอนของลาดตลงเปนพเศษ หรอการออกแบบฐานรากตองพจารณาเปนพเศษ หากเปนอาคารใหญ ๆ เชน ประตระบายน าจะตองออกแบบฐานรากเปนเสาเขมยาวลกถงช นดนเหนยวแขงดานลางทระดบ -30.000 เมตร.(รทก.) ข นไป ซงจะสามารถรบน าหนกไดประมาณ 10.20 ตนตอตารางเมตร



2-25

6) การใชประโยชนทดน จากการศกษาของกรมพฒนาทดน 2555 พบวา สภาพพ นทในเขตลมน าปากพนง สามารถใชประโยชนเพอการเกษตรกรรมมากกวารอยละ 61.56 ของพ นทลมน า 1,989,932 ไร โดยจาแนกดนตามความเหมาะสมของดน ดงแสดงใน รปท 2 -18 อยางไรกตามการใชประโยชนจากทดนในเขตพ นทลมน าปากพนงน นไมไดเปนไปตามความเหมาะสมของสภาพดนและสภาพภมประเทศ โดยการใชประโยชนในพ นทลมน าปากพนง สามารถแบงเปนพ นทเกษตรกรรม พ นทเพาะเล ยงสตวน าจด น าเคม และพ นทอนๆ และเมอ เปรยบเทยบการใชประโยชนจากทดนของประชาชนในพ นทลมน าปากพนง ระหวาง พ.ศ. 2531 พ.ศ. 2540 พ.ศ. 2544 และ พ.ศ. 2555 กจะเหนไดอยางชดเจนถงการเปลยนแปลงในการใชประโยชนทดน โดยพบวาในชวงกอนการกอสรางประตระบายน าอทกวภาชประสทธแลวเสรจ เกษตรกรไดเปลยนแปลงการใชทดนจากการทานาขาวมาเปนการเล ยงกงเพมมากข นอยางเหนไดชด ตอมาเมอการกอสราง ประตระบายน าอทกวภาชประสทธแลวเสรจ ในป พ.ศ. 2547 พบวาเกษตรกรไดกลบมาทานาขาวเพมมากข น ดงแสดงใน ตารางท 2-3

รปท 2-18 สภาพการใชทดนในเขตลมนาปากพนง ป 2555



2-26

ตารางท 2-3 เปรยบเทยบการใชดนของพนทลมนาปากพนง

ประเภทการใชทดน สภาพการใชทดน ป 2531 ป 2540 ป 2544 ป 2555

ไร รอยละ ไร รอยละ ไร รอยละ ไร รอยละ 1. พ นทเกษตรกรรม - พ นททานาได - พ นทนาราง - พ นทเกษตรอนๆ

1,410,851

665,697 128,700 616,454

72.82 34.36 6.64

31.82

1,229,124

550,448 143,954 534,722

63.44 28.41 7.43

27.60

1,203,421

347,910 158,350 697,161

62.11 17.96 8.17

35.98

1,225,265 446,152 103,490 675,623

61.56 22.42 5.20

33.95

2. พ นทเพาะเล ยงสตวน า 21,929 1.13 106,295 5.49 104,657 5.40 132,594 6.66 3. พ นทปาไม 312,125 16.11 372,418 19.22 366,875 18.94 348,680 17.54 4. พ นทแหลงน าธรรมชาต 16,095 0.83 12,197 0.63 25,592 1.32 45,992 2.31 5. พ นทชมชน 50,600 2.61 67,341 3.48 82,242 4.24 159,520 8.01 6. พ นทเบดเตลดอนๆ 125,900 6.50 150,125 7.75 154,713 7.99 210,880 10.60

รวม 1,937,500

100 1,937,500

100 1,937,500

100 1,989,932

100

ทมา : แผนทการใชทดน รายงานการศกษาความเหมาะสมและศกษาผลกระทบสงแวดลอมโครงการพฒนาพ นทลมน าปากพนงจงหวดนครศรธรรมราช (2537) โครงการศกษาแนวทางการดาเนนการ ประตระบายน าอทกวภาชประสทธ จงหวดนครศรธรรมราช (2545) และสวนจดสรรน าสานกชลประทานท 15 (2555)

รปท 2-19 สดสวนการใชประโยชนทดนภายหลงการกอสรางประตระบายนาอทกวภาชประสทธ



2-27

7) การเกษตรกรรม จากผลการดาเนนงานคณะอนกรรมดานการพฒนาอาชพและสงเสรมรายไดภาคเกษตรโครงการ

พฒนาพ นทลมน าปากพนงอนเนองมาจากพระราชดารจะตองสอดคลองกบการพฒนาโครงสรางพ นฐานสภาพพ นทและความตองการของเกษตรกรรวมท งเพอใหเกดผลการปฏบตงานทชดเจนเปนรปธรรม กระทรวงเกษตรและสหกรณจงไดกาหนดเขตพฒนาอาชพดานการเกษตรออกเปน 6 เขตดงน

(1) เขตปลกขาวเพอการคาพ นทประมาณ 557,000 ไร (2) เขตปลกขาวเพอบรโภคพ นทประมาณ 195,000 ไร (3) เขตปลกปาลมนามนพ นทประมาณ 533,700 ไร (4) เขตปลกไมผล-ยางพาราพ นทประมาณ 147,503 ไร (5) เขตเพาะเลยงสตวนาชายฝงพ นทประมาณ 110,284 ไร (6) เขตปาไมพ นทประมาณ 313,032 ไร

ความหมายของเขตพฒนาอาชพภาคเกษตรหมายถงเขตทใชเปนแนวทางในการพฒนาและสงเสรมอาชพเกษตรกรรมของหนวยงานราชการกวางๆ ตามชอเขตของแตละเขตเปนหลกแตอาจพฒนาเรองการเกษตรอนๆ ไดหากมความเหมาะสมและสรปรายละเอยดการกาหนดเขตพฒนาอาชพภาคเกษตรโครงการพฒนาพ นทลมน าปากพนงอนเนองมาจากพระราชดารท ง 6 เขต ดงแสดงในรปท 2-21 มรายละเอยดดงน

(1) เขตปลกขาวเพอการคามลกษณะดนเปนดนนาเน อดนเปนดนเหนยวความอดมสมบรณปานกลางถงสงพ นทสวนใหญเหมาะสมทจะทานาและมระบบชลประทานทสามารถสงน าให เกษตรกรสามารถปลกพชไดท งปซงมพ นทประมาณ 557,000 ไร ประกอบดวยพนท 2 จงหวด 8 อาเภอ 50 ตาบลดงน

จงหวดนครศรธรรมราชประกอบดวยพนท 6 อาเภอ 48 ตาบลดงน อาเภอเมอง ไดแก ตาบลทาเรอ ตาบลทาไร และบางสวนของตาบลบางจาก อาเภอปากพนง ไดแก ตาบลชะเมา ตาบลเกาะทวด ตาบลคลองกระบอ ตาบลบานใหม ตาบลปาระกา ตาบลบางศาลา ตาบลบางตะพง ตาบลปากแพรกและบางสวนของตาบลคลองนอย ตาบลปากพนงฝงตะวนตก ตาบลหลอง ตาบลบานเพง ตาบลทาพญา และตาบลขนาบนาก อาเภอเชยรใหญ ไดแก ตาบลเชยรใหญ ตาบลไสหมาก ตาบลทาขนาน ตาบลบานกลาง ตาบลบานเนนและบางสวนของ ตาบล เสอหง ตาบลการะเกด ตาบลเขาพระบาท ตาบลทองลาเจยก และตาบลแมเจาอยหว อาเภอหวไทร ไดแก ตาบล ทรายขาว ตาบลบานราม ตาบลบางนบ ตาบลรามแกว และบางสวนของตาบลทาซอม ตาบลหวไทร ตาบลแหลม ตาบลเขาพงไกร ตาบลควนชะลก อาเภอเฉลมพระเกยรต ไดแก บางสวนของตาบลดอนตรอ ตาบลเชยรเขา และตาบลสวนหลวง



2-28

อาเภอชะอวด ไดแก บางสวนของตาบลวงอาง ตาบลเกาะขนธ ตาบลเขาพระทอง ตาบลทาประจะ ตาบลนางหลง ตาบลทาเสมด ตาบลชะอวด ตาบลเครง และตาบลขอนหาด

จงหวดพทลงประกอบดวยพนท 2 อาเภอ 2 ตาบล ดงน อาเภอปาพะยอม ไดแก บางสวนของตาบลลานขอย อาเภอควนขนน ไดแก บางสวนตาบลแหลมโตนด

สภาพการใชประโยชนทดนในปจจบนแยกเปนพ นทนาขาว 365,229 ไร พ นทนาราง 39,306 ไร พ นทปลกยางพารา 33,904 ไร พ นทปลกไมผล-ไมยนตน 71,900 ไร พ นทเพาะเล ยงสตวน า 33,233 ไร พ นทชมชนและสงปลกสราง 38,281 ไร และพ นทอนๆ 18,647 ไร คดเปนรอยละ 60.82, 6.55, 5.64, 11.97, 5.53, 6.37 และ 3.10 ของพ นทเขตปลกขาวเพอการคาตามลาดบ

รปท 2-21 เขตพฒนาอาชพดานการเกษตร



2-29

(2) เขตปลกขาวเพอบรโภค มลกษณะดนเปนดนกรดทพบในทลมบรเวณปาพรเสอมโทรมหรอของปาพรเปนดนเหนยวถงรวนปนทรายมความอดมสมบรณตาตองปรบปรงดนดวย โดโลไมท และทดอนซงเปนนาบรเวณทราบสงเชงเขา ซงเปนพ นทชลประทานของอางเกบน าลาไม ถ าพระ และโคกยางทไมไดรบการพฒนาจงกลายเปนพ นทนอกเขตชลประทานทานาดวยน าฝนไดเพยง ปละ 1 คร ง

อาเภอพระพรหม ไดแก บางสวนของตาบลนาพร ตาบลชางซาย และตาบลทายสาเภา อาเภอรอนพบลย ไดแก บางสวนของตาบลเสาธง ตาบลหนตก ตาบลรอนพบลยและ

ตาบลควนเกย อาเภอจฬาภรณ ไดแก บางสวนของตาบลทงโพธ ตาบลสามตาบล ตาบลบานชะอวด

ตาบลนาหมอบญ ตาบลบานควนมด และตาบลควนหนองควา อาเภอชะอวด ไดแก ตาบลควนหนองหงสและบางสวนของตาบลเขาพระทอง ตาบล

ทาประจะ ตาบลนางหลง ตาบลเกาะขนธ ตาบลวงอาง ตาบลชะอวด ตาบลทาเสมด และตาบลขอนหาด สภาพการใชประโยชนทดนในปจจบนแยกเปนพ นทนาขาว 64,556 ไร พ นทนาราง 5,402 ไร พ นทปลกยางพารา 63,596 ไร พ นทปลกไมผล-ไมยนตน 36,114 ไร พ นทชมชนและสงปลกสราง 20,387 ไร และพ นทอนๆ 4,945 ไร คดเปนรอยละ 33.11, 2.77, 32.61, 18.52, 10.45 และ 2.53 ของพ นทเขตปลกขาวเพอบรโภคตามลาดบ

(3) เขตปลกปาลมนามน มลกษณะดนเปนดนเปร ยวจดเน อดนเปนดนเหนยวความอดมสมบรณตาไมเหมาะสมทจะทานา การปลกปาลมน ามนจงเปนทางเลอกในการสงเสรมและพฒนาอาชพในเขตน โดยเฉพาะอยางยงสถานการณปจจบนทน ามนมราคาสงข นเรอยๆ กทาใหพชทดแทนพลงงานอยางเชนปาลมน ามนไดรบความสนใจมากข นตามไปดวยซงมพ นทประมาณ 533,700 ไร ประกอบดวยพนท 3 จงหวด 9 อาเภอ 27 ตาบล ดงน

จงหวดนครศรธรรมราชประกอบดวยพนท 7 อาเภอ 25 ตาบล ดงน อาเภอพระพรหม ไดแก บางสวนของตาบลชางซาย อาเภอรอนพบลย ไดแก บางสวนของตาบลเสาธง ตาบลควนพง ตาบลควนชม และตาบลควนเกย อาเภอเฉลมพระเกยรต ไดแก บางสวนของตาบลสวนหลวง ตาบลทางพน ตาบลดอนตรอ และตาบลเชยรเขา อาเภอจฬาภรณ ไดแก บางสวนของตาบลบานชะอวด ตาบลควนหนองหวาและตาบลบานควนมด อาเภอชะอวด ไดแก ตาบลบานตล และบางสวนของตาบลชะอวด ตาบลทาเสมด ตาบลนางหลง ตาบลทาประจะ ตาบลขอนหาด และตาบลเครง อาเภอเชยรใหญ ไดแก บางสวนของตาบลแมเจาอยหว ตาบลการะเกด ตาบลเขา พระบาท และตาบลทองลาเจยก อาเภอหวไทร ไดแก ตาบลแหลม และตาบลควนชะลก



2-30

จงหวดพทลงประกอบดวยพนท 1 อาเภอ 1 ตาบล ดงน อาเภอควนขนน ไดแก บางสวนของตาบลแหลมโตนด

จงหวดสงขลาประกอบดวยพนท 1 อาเภอ 1 ตาบล ดงน อาเภอระโนด ไดแก บางสวนของตาบลบานขาว

สภาพการใชประโยชนทดนในปจจบนแยกเปนพ นทนาขาว 136,469 ไร พ นทนาราง 31,939 ไร พ นทปลกยางพารา 22,900 ไร พ นทปลกปาลมน ามน 5,446 ไร พ นทปลกไมผล-ไมยนตน 39,878 ไร พ นทปาพรและปาเสมด 188,631 ไร พ นทชมชนและสงปลกสราง 32,275 ไร และพ นทอนๆ 76,162 ไร คดเปนรอยละ 25.57, 5.98, 4.29, 1.02, 7.47, 35.34, 6.04 และ 14.27 ของพ นทเขตปลกปาลมน ามนตามลาดบ

(4) เขตปลกไมผล–ยางพารา มลกษณะดนเปนดนเชงเขาเน อดนเปนดนเหนยวถงดนรวนความอดมสมบรณปานกลางตองปรบปรงดนโดยใชโดโลไมทโดยพ นทสวนใหญเกษตรกรไดปลกไมผลและยางพาราเปนอาชพหลกอยแลวซงมพ นทประมาณ 147,503 ไร ประกอบดวยพนท 2 จงหวด 6 อาเภอ 13 ตาบล ดงน

จงหวดนครศรธรรมราชประกอบดวยพนท 5 อาเภอ 12 ตาบล ดงน อาเภอลานสกา ไดแก บางสวนของตาบลขนทะเล อาเภอพระพรหม ไดแก บางสวนของตาบลนาพรและตาบลทายสาเภา อาเภอรอนพบลย ไดแก บางสวนของตาบลรอนพบลย ตาบลหนตกและ ตาบลเสาธง อาเภอจฬาภรณ ไดแก บางสวนของตาบลทงโพธ ตาบลสามตาบล ตาบลควนหนองควา และตาบลนาหมอบญ อาเภอชะอวด ไดแก บางสวนของตาบลเขาพระทองและตาบลวงอาง

จงหวดพทลงประกอบดวยพนท 1 อาเภอ 1 ตาบล ดงน อาเภอปาพะยอม ไดแก บางสวนของตาบลลานขอย

สภาพการใชประโยชนทดนในปจจบนแยกเปนพ นทนาขาว 6,024 ไร พ นทปลกยางพารา 65,296 ไร พ นทปลกไมผล-ไมยนตน 17,451 ไร พ นทชมชนและสงปลกสราง 9,042 ไร และพ นทอนๆ 49,690 ไร คดเปนรอยละ 4.08, 44.27, 11.83, 0.61 และ 33.68 ของพ นทเขตปลกไมผล-ยางพาราตามลาดบ

(5) เขตเพาะเลยงสตวนาชายฝง เปนพ นทน าเคมดานทศตะวนออกของแมน าปากพนงซงกรมประมงไดจดทาโครงการตามแผนแมบทจดระบบน าเคมเพอการเพาะเล ยงกงทะเลโดยการพฒนาระบบการเพาะเล ยงกงทะเลใหมความยงยนซงไดดา เนนงานโครงการชลประทานน าเคม เพอการเพาะเล ยงกงทะเลจานวน 4 โครงการ พ นท 5,661 ไร ไดแก โครงการชลประทานน าเคมบานหนาโกฐ พ นท 1,296 ไร โครงการชลประทานน าเคมบานทาพญา พ นท 1,320 ไร โครงการชลประทานน าเคมบานบอคณฑ พ นท 2,015 ไร



2-31

และโครงการชลประทานน าเคมบานหนาสตน พ นท 1,030 ไร ซงพ นทเขตเพาะเล ยงสตวน าชายฝงมพ นทประมาณ 110,284 ไร ประกอบดวยพนท 3 อาเภอ 10 ตาบลในจงหวดนครศรธรรมราช ดงน อาเภอปากพนง ไดแก บางสวนของตาบลปากพนงฝงตะวนออก ตาบลบางพระ ตาบลบานเพง ตาบลทาพญา และตาบลขนาบนาก อาเภอหวไทร ไดแก ตาบลเกาะเพชร ตาบลหนาสตนและบางสวนของตาบลหวไทร และตาบลทาซอม อาเภอเชยรใหญไดแกบางสวนของตาบลเสอหง

สภาพการใชประโยชนทดนในปจจบนแยกเปนพ นทเพาะเล ยงสตวน า 74,537 ไร พ นทนาขาว 7,217 ไร พ นทนาราง 6,031 ไร พ นทปลกไมผล-ไมยนตน 3,273 ไร พ นทชมชนและสงปลกสราง 7,340 ไร และพ นทอนๆ 11,886 ไร คดเปนรอยละ 67.59 , 6.54 , 5.46 , 2.96 , 6.65 และ 10.77 ของพ นทเขตเพาะเล ยงสตวน าชายฝงตามลาดบ

(6) เขตปาไมเปนพ นทปาบก ปาพรและปาชายเลน ซงมพ นทประมาณ 313,032 ไร ประกอบดวยพนท 2 จงหวด 9 อาเภอ 16 ตาบล ดงน

จงหวดนครศรธรรมราชประกอบดวยพนท 8 อาเภอ 15 ตาบล ดงน อาเภอลานสกา ไดแก บางสวนของตาบลขนทะเล อาเภอรอนพบลย ไดแก บางสวนของตาบลรอนพบลย และตาบลหนตก อาเภอชะอวด ไดแก บางสวนของตาบลเครงเขาพระทอง และตาบลวงอาง อาเภอเชยรใหญ ไดแก บางสวนของตาบลแมเจาอยหว อาเภอเฉลมพระเกยรต ไดแก บางสวนของตาบลทางพน อาเภอพระพรหม ไดแก บางสวนของตาบลชางซาย อาเภอปากพนง ไดแก ตาบลแหลมตะลมพก และบางสวนของตาบลปากพนงฝงตะวนออก ตาบลปากพนงฝงตะวนตก ตาบลคลองนอย และตาบลหลอง อาเภอเมอง ไดแก บางสวนของตาบลบางจาก

สภาพการใชประโยชนทดนในปจจบนแยกเปนพ นทปาไม 232,730 ไร พ นทยางพารา 12,999 ไร พ นทนาขาว 4,492 ไร พ นทนาราง 1,090 ไร พ นทไมผล-ไมยนตน 14,672 ไรพ นทชมชนและสงปลกสราง 9,758 ไร และพ นท อนๆ 37,291 ไร คดเปนรอยละ 74.35, 4.15, 1.43, 0.34, 4.68, 3.11 และ 11.91 ของพ นทเขตปาไมตามลาดบ



2-32

8) พนฐานทางสงคม พ นทลมน าปากพนงมประชากรประมาณ 544,918 คน โดยม 137,183 ครวเรอน ครอบคลมพ นท 3 จงหวด แยกจานวนประชากรตามขอบเขตการปกครองไวในตารางท 2-3 ตารางท 2-3 สภาพทางสงคมของพนทในเขตลมนาปากพนง

จงหวด/อาเภอ จานวน

ตาบล หมบาน ครวเรอน ประชากร นครศรธรรมราช 71+(1) 575 125,688 522,679

1. อาเภอปากพนง 16+(1) 132 29,371 104,154 2. อาเภอหวไทร 11 93 16,824 67,634 3. อาเภอเชยรใหญ 10 97 10,368 43,960 4. อาเภอชะอวด 11 81 17,653 84,806 5. อาเภอรอนพบลย 6 54 20,071 80,700 6. อาเภอจฬาภรณ 6 32 9,356 30,536 7. อาเภอเฉลมพระเกยรต 4 32 6,925 32,003 8. อาเภอพระพรหม 3 23 5,942 31,562 9. อาเภอเมอง 3 9

2,358 36,280

2,358 36,280

10. อาเภอลานสกา 1 22 6,790 11,044 พทลง 2 14 10,435 13,174

1. อาเภอควนขนน 1 6 902 5,521 2. อาเภอปาพะยอม 1 8 1,094 7,653

สงขลา 2 10 1,060 9,065 1. อาเภอระโนด 2 10 1,060 9,065

รวมทงสน 75+(1) 599

137,183

544,918

9) พนฐานทางเศรษฐกจ เนองจากการพฒนาแหลงน าหรอโครงการชลประทาน เปนงานทกอใหเกดประโยชนแกเกษตรกรโดยตรงและประชาชนในพ นทโดยรวม ผลประโยชนทางเศรษฐกจจะเปนตวช วดใหเหนถงความเจรญเตบโตของประเทศดวย ผลการศกษา พบวา เกษตรกรในพ นทชลประทานปจจบนมรายไดสทธเฉลยตอครวเรอนตอปประมาณ 53,998 บาท และเมอโครงการมการพฒนาเตมพ นท ตามเปาหมายทวางไวแลว เกษตรกรจะมรายไดสทธเฉลยตอครวเรอนตอปถง 234,525 บาท ซงเปรยบเทยบกบเกษตรกรใน



2-33

พ นทเกษตรน าฝน ซงมรายไดสทธเฉลยตอครวเรอนตอปประมาณ 9,871 บาท จะเหนไดวาเกษตรกรในเขตพ นทชลประทานมรายไดสทธเฉลยตอครวเรอนสงกวาเกษตรกรในพ นทเกษตรน าฝน 2.2-3.35 เทา


คณะทำงำนชมชนนกปฏบตดำนบรหำรและจดกำรน ำ สำนกชลประทำนท 15 3-1

บทท 3 การพฒนาพนทลมนาปากพนงและองคประกอบทสาคญ

กำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนง เนองจำกเปนพ นทกวำงใหญมปญหำซบซอนมำก เปนกำรยำกทจะใหใครคนใดคนหนงหรอหนวยงำนใดหนวยงำนหนงรบผดชอบดำเนนกำรปญหำตำง ๆ จงรอกำรแกไขมำนำนดวยพระมหำกรณำธคณในพระบำทสมเดจพระเจำอยหวและดวยสำยพระเนตรทยำวไกลไดพระรำชทำนแนวพระรำชดำรใหหนวยงำนรำชกำรตำง ๆ รวมกนจดทำโครงกำรโดยใหดำ เนนกำรจดทำระบบชลประทำนเพอปองกนไมใหน ำเคมไหลเขำไปในแมน ำปำกพนงและเกบกกน ำจดไวในแมน ำปำกพนงและลำน ำสำขำ เพอใหรำษฎรไดใชทำกำรเกษตรอปโภคบรโภค ขณะเดยวกนจะมกำรชวยบรรเทำปญหำน ำทวม น ำเปร ยว แบงเขตเศรษฐกจทชดเจนรวมท งไดชวยเหลอรำษฎรในกำรพฒนำอำชพเพอใหมคณภำพชวตทดข นและไดมพระรำชกระแสให ฯพณฯ นำยจลนภ สนทวงศ ณ อยธยำ องคมนตรเปนประธำนในกำรบรหำรโครงกำรและ ฯพณฯ

นำยชวน หลกภย นำยกรฐมนตร ในสมยน นในนำมประธำนคณะกรรมกำรพเศษเพอประสำนงำนโครงกำรพระรำชดำรไดรบสนองพระรำชกระแสมคำสงแตงต งคณะกรรมกำรบรหำรโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนงข น เมอวนท 15 มกรำคม 2536 โดยมหนวยงำนหลกสงกำรได ท งฝำยทหำรกระทรวงมหำดไทย กระทรวงเกษตรและสหกรณ รวมท งอธบดกรมชลประทำนรวมเปนกรรมกำรและมเลขำธกำร กปร.เปนกรรมกำรและเลขำนกำร ซงตอมำคณะกรรมกำรบรหำรโครงกำรฯ กมคำสงแตงต งคณะอนกรรมกำรเพอดำเนนกำรดำน ตำง ๆ พรอมกำหนดอำนำจหนำทอยำงชดเจน ประกอบดวย

1. คณะอนกรรมกำรดำเนนงำนโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนงอนเนองมำจำกพระรำชดำร มแมทพภำคท 4 เปนประธำนอนกรรมกำร ผอำนวยกำรกองกจกำรพลเรอน กองทพภำคท 4 เปนอนกรรมกำรและเลขำนกำร 2. คณะอนกรรมกำรฝำยกอสรำงดำนชลประทำนมอธบดกรมชลประทำนเปนประธำนอนกรรมกำร ผอำนวยกำรสำนกงำนกจกรรมพเศษเปนอนกรรมกำรและเลขำนกำร 3. อนกรรมกำรประชำสมพนธ มเจำกรมกจกำรพลเรอนทหำรบกเปนประธำนเปนอนกรรมกำร ผแทนกรมกจกำรพลเรอนทหำรบก เปนอนกรรมกำรและเลขำนกำร 4. อนกรรมกำรฟนฟระบบกำรเกษตรในพ นทลมน ำปำกพนง มปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณเปนประธำนอนกรรมกำร เลขำธกำรสำนกงำนเศรษฐกจกำรเกษตร เปนอนกรรมกำรและเลขำนกำร คณะอนกรรมกำรทกดำนจะมหนวยงำนทเกยวของกบดำนน น ๆ รวมเปนอนกรรมกำรครบถวน กรมชลประทำนโดยผจดกำรโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนงและ/หรอผอำนวยกำรสำนกงำนชลประทำนท 11 จะรวมเปนอนกรรมกำรทกชด ดงน นโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนงอนเนองมำจำกพระรำชดำรจงนบวำเปนโครงกำรทมกำรบรณำเพอพฒนำอยำงเปนรปธรรมทใหญทสดและอำจจะเปนโครงกำรแรกของภำคใตและคณะอนกรรมกำรทกดำนไดมกำรปรบเปลยนตำมควำมเหมำะสมหลำยคร งตำมสถำนกำรณทเปลยนแปลงไป



กรมชลประทำนในฐำนะประธำนอนกรรมกำรฝำยกอสรำงดำนชลประทำนไดนอมนำแนวพระรำชดำรใสเกลำฯ ใชเปนแนวทำง กำรพฒนำศกษำวำงโครงกำรพรอมท งพจำรณำแนวทำงแกไขและลดผลกระทบตอสงแวดลอมอยำงเปนระบบและบรณำกำรหลำยหนวยงำนในกำรดำเนนกำร โดยมรำยละเอยดกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนงและกำรบรหำรจดกำรดงน

3.1 อาคารชลประทานทสาคญและระบบชลประทาน

กำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนงดำนกอสรำงอำคำรชลประทำนและระบบกำรชลประทำนมวตถประสงคทมงแกไขปญหำเรองน ำทเปนปจจยหลกของกำรดำรงชพของชำวลมน ำปำกพนงน นเปนกำรจดเตรยมจดหำน ำจดเพอกำรเกษตร กำรอปโภคบรโภค บรรเทำปญหำทเปนภยทำงน ำตำง ๆ ท งปญหำน ำเคม น ำเปร ยว น ำทวม และน ำเสย หรอทพระบำทสมเดจพระเจำอยหวทรงตรสวำเปนปญหำ 4 น ำ 3 รสนนเอง กลำวคอมท งปญหำน ำทวม น ำแลง น ำเคม และน ำเปร ยว แตปจจบนตองเพมเปน 5 น ำ 3 รส เพรำะมปญหำน ำเสยเพมข นอกหนงปญหำ ซงสำมำรถสรปวตถประสงคของกำรกอสรำงอำคำรชลประทำนตำง ๆ ของโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนงอนเนองมำจำกพระรำชดำร ไดดงน 1) เพอปองกนกำรรกตวของน ำเคมไมใหไหลเขำแมน ำปำกพนงและลำน ำสำขำในชวงฤดแลง โดยกำรสรำงประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธและประตระบำยน ำอนๆ ซงทำหนำทควบคมและปองกนไมใหน ำเคมรกตวเขำมำ จงทำใหน ำในแมน ำปำกพนงชวงเหนอประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธเปนน ำจดทสำมำรถนำไปใชประโยชนได 2) เปนแหลงเกบกกน ำจดเพอชวยบรรเทำปญหำกำรขำดแคลนน ำโดยสำมำรถจดสรรเพอใชในกำรอปโภค-บรโภค กำรเกษตรกรรมและเปนแหลงน ำดบสำหรบผลตน ำประปำ รวมถงกำรใชน ำดำนอนๆ ในเขตพ นทโครงกำร 3) สงน ำใหกบพ นทเพำะปลกท งสองฝงลำน ำ ประมำณ 557 ,000 ไร ในฤดฝน และประมำณ 240,000 ไร ในฤดแลง

4) เพอบรรเทำปญหำอทกภยในชวงฤดฝนใหกบพ นทกำรเกษตรและในบรเวณชมชนเมอง โดยกำรพฒนำสรำงแหลงเกบกกน ำบรเวณตนน ำและกำรขดลอกเพมประสทธภำพกำรระบำยน ำในชวงปลำยน ำ โดยเฉพำะอยำงยงกำรกอสรำงคลองระบำยน ำสำยตำงๆ จะสำมำรถชวยใหกำรระบำยน ำในพ นทตำงๆ มประสทธภำพสงข น 5) เพอปรบปรงระบบชลประทำนเดมและพฒนำระบบชลประทำนใหมใหสอดคลองกบควำมตองกำรน ำและปรมำณน ำตนทนจำกแหลงน ำจดทมเพมมำกข น ทำใหสำมำรถสงน ำใหพ นทเพำะปลกไดมำกข นดวย อกท งมควำมสะดวกในกำรบรหำรจดกำร



6) ขจดปญหำควำมขดแยงระหวำงเกษตรกรนำกงและเกษตรกรนำขำว เนองจำกมกำรแบงเขตกำรใชพ นทอยำงชดเจน 7) ลดปญหำกำรอพยพยำยถนฐำนไปทำมำหำกนในทองถนอน 8) ฟนฟสภำพนเวศวทยำใหกลบคนสดลยภำพ 9) ปรบปรงฐำนะควำมเปนอย เศรษฐกจและสงคมของรำษฎรในพ นทลมน ำปำกพนงใหดข น โดยมผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสด

ตอมำ กรมชลประทำนไดนำเสนอคณะรฐมนตรพจำรณำและไดรบกำรอนมตใหเปดโครงกำรเมอวนท 7 พฤศจกำยน พ.ศ.2538 โดยกำหนดใหดำเนนกำรแกไขปญหำตำมแนวพระรำชดำร สรปไดดงน 1) ดำเนนกำรกอสรำงประตระบำยน ำปำกพนงใหแลวเสรจ ในป พ.ศ. 2542 สำมำรถใชงำนเปนองคประกอบหลกในกำรแกไขปญหำกำรขำดแคลนน ำจด เพอกำรเกษตรและกำรอปโภค-บรโภค 2) ดำเนนกำรแกไขปญหำน ำทวมในพ นททำกนของรำษฎร โดยดำเนนกำรขดคลองระบำยน ำฉกเฉนพรอมกอสรำงอำคำรควบคมปำกคลอง เพอชวยระบำยน ำจำกแมน ำปำกพนงออกทะเลทบรเวณหนำประตระบำยน ำปำกพนง กรณเกดอทกภย ขดขยำยคลองทำพญำ พรอมกอสรำงประตระบำยน ำรมทะเล เพอระบำยน ำออกอกทำงหนง ขดลอกคลองบำนกลำง (คลองหวไทร คลองหนำโกฏ) คลองปำกพนง คลองหนำโกฏ พรอมกอสรำงประตระบำยน ำเสอรอง (กอสรำงบรเวณบำนเสอหง) และประตระบำยน ำหนำโกฏ เพอระบำยน ำลงทะเลใหเรวข นขดคลองระบำยน ำชะอวด-แพรกเมอง พรอมกอสรำงประตระบำยน ำเพอชวยระบำยน ำออกจำกพ นทโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนงอนเนองมำจำกพระรำชดำร ลงสทะเล กรณเกดอทกภย ตำมควำมเหมำะสม 3) กำหนดแนวเขตแยกพ นทน ำจดและพ นทน ำเคมออกจำกกนใหแนนอนโดยกำหนดใหทศตะวนออกของคลองปำกพนง (คลองหวไทร) เปนพ นทน ำเคม โดยมอบใหกรมประมงกอสรำงอำคำรบงคบน ำ จดระบบชลประทำนน ำเคม 4) ดำเนนกำรพจำรณำวำงโครงกำรและกอสรำงอำงเกบน ำหรอฝำยทดน ำ ในพ นททำงทศตะวนตกของลมน ำปำกพนงซงภมประเทศเปนเทอกเขำสง เพอชวยเหลอพ นทกำรเกษตร เพอกำรอปโภค-บรโภค และชวยบรรเทำอทกภยในพ นทตอนลำง กำรดำเนนกำรตำมมต ครม. ดงกลำวในขอ 4 กรมฯ ไดศกษำวำงโครงกำรกอสรำงอำงเกบน ำพรอมระบบชลประทำนดำนทศตะวนตกของลมน ำปำกพนงไว 4 โครงกำร คอ อำงเกบน ำหวยน ำใส อำงเกบน ำคลองลำไม อำงเกบน ำคลองถ ำพระ และอำงเกบน ำคลองโคกยำง นอกจำกอำงเกบน ำหวยน ำใสซงดำเนนกำรตำมพระรำชดำรคร งแรกแลว โครงกำรอนอก 3 โครงกำรมปญหำในกำรจดหำทดนในกำรกอสรำงมำก จงชะลอโครงกำรไวกอน สรปอำคำรชลประทำนทไดรบกำรพฒนำตำมโครงกำรในระหวำงป 2538 - 2548 ประกอบดวย



1) งำนกอสรำงประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ(ปำกพนง) และอำคำรประกอบซงมรำยละเอยดดงน 1.1) ประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ สรำงทบำนบำงป ตำบลหลอง อำเภอปำกพนง จงหวดนครศรธรรมรำช เปนอำคำรคอนกรตเสรมเหลก ขนำดบำนระบำยกวำง 20.0 เมตร จำนวน 10 ชอง (บำนระบำยเดยว 6 ชอง และบำนระบำยค 4 ชอง) สำมำรถระบำยน ำได 1,426 ลกบำศกเมตรตอวนำท เพอปองกนน ำเคมรกล ำพ นทเกษตรกรรมและเกบน ำจดไวในแมน ำปำกพนงและคลองสำขำ เพอกำรเกษตรและรกษำระดบน ำในแมน ำปำกพนงใหเหนอช นสำรไพไรต เพอปองกนน ำเปร ยว 1.2) บนไดปลำและทำงปลำลอด ต งอยท งสองขำงของอำคำรประตระบำยน ำสำหรบใหวงจรชวตของสตวน ำเปนไปอยำงธรรมชำต 1.3) ประตเรอสญจร กวำง 6.0 เมตร สำหรบใหเรอและพำหนะทำงน ำตำง ๆ ผำนไปมำได 1.4) ทำนบดน ปดก นลำน ำเดม ยำว 222 เมตร 1.5) ระบบโทรมำตรอตโนมต จำนวน 31 แหง สำหรบตรวจวดสถำนกำรณของน ำในแมน ำ ปำกพนงและลำน ำสำขำ ซงจะใชเปนขอมลในกำรจดสรรกำรใชน ำและบรรเทำอทกภย

2) งำนกอสรำงระบบระบำยน ำและอำคำรประกอบ ทำหนำทระบำยน ำและปองกนน ำเคม โดยกอสรำงคลองระบำยน ำเพมเตม พรอมประตระบำยน ำ 3 แหง และขดลอกคลองเดม พรอมประตระบำยน ำ 1 แหง รวม 4 แหง ประกอบดวย 2.1) คลองชะอวด-แพรกเมอง กนคลองกวำง 150 เมตร ลก 5 เมตร ยำวประมำณ 27 กโลเมตร พรอมประตระบำยน ำ สำมำรถระบำยน ำได 540 ลกบำศกเมตรตอวนำท 2.2) คลองปำกพนง (หนำโกฏ) กนคลองกวำง 100 เมตร ลก 3.50 เมตร ยำวประมำณ 7.5 กโลเมตร พรอมประตระบำยน ำคลองปำกพนง (เสอหง) สำมำรถระบำยน ำได 350 ลกบำศกเมตรตอวนำท 2.3) คลองบำงโด-ทำพญำ กนคลองกวำง 20 เมตร ลก 3 เมตร ยำวประมำณ 16 กโลเมตร พรอมประตระบำยน ำ สำมำรถระบำยน ำได 130 ลกบำศกเมตรตอวนำท 2.4) คลองระบำยน ำฉกเฉน กนคลองกวำง 56 เมตร ลก 3.5 เมตร ยำวประมำณ 5 กโลเมตร พรอมประตระบำยน ำ สำมำรถระบำยน ำได 210 ลกบำศกเมตรตอวนำท

3) งำนกอสรำงระบบสงน ำ พ นทชลประทำน 557,000 ไร แบงออกเปน 3.1) ระบบสงน ำแบบสบน ำโดยกรมชลประทำน พ นท MC1 และ MC2 พ นทชลประทำน 40,900 ไร 3.2) ระบบสงน ำแบบสบน ำโดยเกษตรกร พ นท MD1 ถง MD8 พ นทชลประทำน 439,100 ไร

3.3) ระบบทอสงน ำและอำคำรประกอบในนคมควนขนน พ นทชลประทำน 17,500 ไร 3.4) ระบบสงน ำโครงกำรฝำยคลองไมเสยบสวนขยำย พ นทชลประทำน 24,000 ไร



4) งำนกอสรำงคนแบงเขตน ำจดน ำเคม เพอแบงพ นทใชประโยชนจำกกำรพฒนำใหชดเจน โดยใชแนวถนนเดมของกรมกำรเรงรดพฒนำชนบทเปนสวนใหญ หำงจำกชำยทะเล ประมำณ 3-5 กโลเมตร ทำงดำนทศตะวนออกเลยบถนนชำยทะเล และดำนทศตะวนออกเฉยงเหนอของอำวปำกพนง เปนระยะทำงยำวประมำณ 91.5 กโลเมตร และอำคำรบงคบน ำตำมแนวคนก นน ำ จำนวน 22 แหง

รปท 3-1 องคประกอบของโครงการพฒนาลมนาปากพนง



3.2 แผนปฏบตการแกไขและพฒนาสงแวดลอม และแผนตดตามผลกระทบสงแวดลอม จำกมตคณะรฐมนตรในกำรอนมตเปดโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนงอนเนองมำจำกพระรำชดำร เมอวนท 7 พฤศจกำยน 2537 นอกจำกจะอนมตแผนงำนกอสรำงอำคำรชลประทำนแลวยงไดอนมตแผนปฏบตกำรแกไขและพฒนำสงแวดลอม และแผนตดตำมตรวจสอบผลกระทบสงแวดลอม โครงกำรพฒนำลมน ำปำกพนง จดงบประมำณไวให 2,472.75 ลำนบำท ระยะดำเนนกำรในระยะแรก 10 ป (ปงบประมำณ 2537-2546) โดยมอบหมำยใหกรมตำง ๆ ทเกยวของเปนผรบผดชอบในกำรศกษำคร งน จะนำเสนอเฉพำะในสวนทมผลเปนปญหำตอกำรบรหำรจดกำรอยำงชดเจนเทำน น ไมลงในรำยละเอยดแตจะนำรำยละเอยดแผนงำนปฏบตกำรแกไขและพฒนำสงแวดลอม รวมท งแผนตดตำมตรวจสอบสงแวดลอม แผนท 1 และแผนปจจบนไวในภำคผนวก 3 เพอใหผดแลพ นทรนตอ ๆ ไปศกษำเปนขอมลในกำรบรหำรจดกำรตอไป ปญหำใหญของแผนพฒนำสงแวดลอม คอ แผนกำรกอสรำงสถำนบำบดน ำเสยจำกชมชน ทต งอยรมแมน ำปำกพนง ซงมอบหมำยใหเทศบำลตำบลชะอวด เทศบำลตำบลเชยรใหญ และเทศบำลเมองปำกพนงรบผดชอบ แตท งสำมเทศบำลไมสำมำรถดำเนนกำรตำมแผนได เนองจำกปญหำในเรองกำรจดหำทดนเพอกำรกอสรำง และคนงบประมำณคำกอสรำงทไดรบอนมตไป ทำใหคณภำพน ำในแมน ำปำกพนงลดลง เรอย ๆ ดงน นทกเทศบำลตองวำงโครงกำรบำบดน ำเสยเฉพำะจด เปนแหง ๆ เพอลดผลกระทบ ซงแตละเทศบำลกทยอยดำเนนกำรตำมกำลง และจะเปนผลใหควบคมคณภำพน ำในแมน ำปำกพนงใหอยในเกณฑได จดเฝำระวงบรเวณทมปญหำเรองคณภำพน ำ จะมจดทเกดปญหำบอยคร งเพยง 3 แหง คอ บรเวณบำนไทรหวมำ อำเภอชะอวด และบรเวณคลองฆอง และบรเวณทำย ปตร.อทกวภำชประสทธ รำยละเอยดจะนำเสนอในขอปญหำและแนวทำงแกไขตอไป

รปท 3-2 ประมงพนบานทายประตระบายนาอทกวภาชประสทธ



3.3 แผนการพฒนาอาชพและสงเสรมรายไดภาคเกษตร

แผนกำรพฒนำอำชพและสงเสรมรำยได ไดรบอนมตแผนรวมอยในแผนปฏบตกำรแกไขและพฒนำสงแวดลอม เปนแผนพฒนำสงคมและอำชพ มอบใหทกกรมฯ ของกระทรวงเกษตรและสหกรณรวมกนดำเนนกำร ในชวงระยะเวลำต งแตปงบประมำณ 2538-2546 เปนเงนงบประมำณ 1,216.81 ลำนบำท เนองจำกแผนทไดรบอนมตเปนภำพรวมรำยกำรเดยวในระยะแรก ปงบประมำณ 2538 และ 2539 กำรดำเนนงำนเปนกำรบรณำกำรจดทำแผนผลปฏบตงำน จงไมเปนไปตำมแผน ตอมำเมอกระทรวงเกษตรและสหกรณไดบรณำกำรจดทำแผนงำน แยกรำยละเอยดกจกรรมตำง ๆ พรอมกำหนดผรบผดชอบชดเจน เปนแผนแรกเรมใชต งแตปงบประมำณ 2540-2544 รวมเงนงบประมำณ 1,118.81 ลำนบำท และไดรบกำรปรบปรงแผนมำโดยลำดบ

สรปผลการดาเนนงานดานการพฒนาอาชพและสงเสรมรายไดภาคเกษตร

1.) ดำนกำรจดทำแผนพฒนำอำชพและสงเสรมรำยไดภำคเกษตร 1.1) แผนกำรพฒนำอำชพและสงเสรมรำยไดภำคเกษตรในพ นทโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำพนงอนเนองมำจำกพระรำชดำร ป 2539

1.2) แผนแมบทจดระบบน ำเคมเ พอกำรเพำะเล ยงกงทะเลพ นทลมน ำปำกพนงอนเนองมำจำกพระรำชดำร ป 2540-2544 1.3) แผนพฒนำกำรเกษตรโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนง อนเนองมำจำกพระรำชดำร ป 2540 -2544 1.4) แผนพฒนำอำชพและสงเสรมรำยไดใหแกรำษฎรในโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนงอนเนองมำจำกพระรำชดำร ป 2545-2549 1.5) แผนพฒนำกำรปลกขำวในเขตปลกขำวเพอกำรคำ ป 2550 -2551 1.6) แผนแมบทกำรพฒนำอำชพและสงเสรมรำยไดภำคเกษตร ปงบประมำณ พ.ศ.2553-2556



รปท 3-3 สวนสมโอทบทมสยาม

2.) ดำนกำรแบงเขตพฒนำอำชพ แบงได 2 ชวง ดงน .- 2.1) ชวงท 1 ป 2537 -2547 (1) เขตพ นทน ำจด พ นทประมำณ 1,789,716 ไร (2) เขตพ นทน ำเคม พ นทประมำณ 11,284 ไร 2.2) ชวงท 2 ป 2548 – 2554 (1) เขตปลกขำวเพอกำรคำ พ นทประมำณ 600,500 ไร (2) เขตปลกขำวเพอบรโภค พ นทประมำณ 195,000 ไร (3) เขตปลกปำลมน ำมน พ นทประมำณ 533,700 ไร (4) เขตปลกไมผล-ยำงพำรำ พ นทประมำณ 147,503 ไร (5) เขตเพำะเล ยงสตวน ำชำยฝง พ นทประมำณ 110,284 ไร (6) เขตปำไม พ นทประมำณ 313,032 ไร



รปท 3-4 นาขาวลมนาปากพนง

ในกำรศกษำคร งน จะขอยกเอำเฉพำะกรณทมผลกระทบตอกำรบรหำรจดกำรน ำ เทำน น โดยจะนำไปอำงองในหวขอกำรบรหำรจดกำรน ำในบทท 4 ตอไปสำหรบแผนภำพรวมในรำยละเอยดฉบบท 1 และแผนฉบบปจจบนจะนำมำเสนอในภำคผนวก 4 เพอใชในกำรอำงอง และใหผดแลพ นทใชประกอบกำรพจำรณำบรหำรจดกำรตอไป



บทท 4 การบรหารจดการน า

เมอกอสรำงอำคำรชลประทำนเสรจแลว อำคำรชลประทำนเหลำน จำเปนตองมกำรบรหำรจดกำรอยำงถกหลกวชำกำรจงจะไดผลผลตจำกกำรบรหำรจดกำรเปนไปตำมวตถประสงคของกำรกอสรำง เชน มน ำจดสำหรบกำรเกษตร บรโภคอปโภค ปองกนน ำเคม ฯลฯ รวมท งจดสรรผลผลตจำกกำรบรหำรจดกำรสประชำชนในพ นทลมน ำปำกพนงไดใชประโยชน จนนำไปสผลสมฤทธของโครงกำรตำมพระรำชประสงคในพระบำทสมเดจพระเจำอยหว คอควำมเปนอยของรำษฎรดข น กำรบรหำรจดกำรยงคงเปนกำรบรณำกำรหลำยหนวยงำนและยงคงรปแบบกำรบรหำรจดกำรโครงกำรในภำพรวม เปนคณะอนกรรมกำรดำนตำง ๆ เชนเดม แตเปลยนคณะอนกรรมกำรฝำยกอสรำงอำคำรชลประทำนเปนศนยอำนวยกำรและประสำนกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนงอนเนองมำจำกพระรำชดำร ทำหนำทเปนเลขำนกำรของอนกรรมกำรประสำนกำรดำเนนงำนโครงกำรฯ โดยมรำยละเอยดแตละอนกรรมกำรทปรบปรงแตงต งลำสดดงรปท 4-1

ปรบปรงคำสงมำโดยลำดบลำสด ตำมคำสง กปร.ท 3/2553 ลงวนท 30 กรกฎำคม 2553

รปท 4-1 โครงสรางคณะกรรมการบรหารพ นทลมน าปากพนง



4.1 การแบงพ นทรบผดชอบการบรหารจดการของกรมชลประทาน

กรมชลประทำนไดพจำรณำดำเนนกำรสนองพระรำชดำรในกำรบรหำรจดกำรน ำ โดยกำรจดต งโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำข นรองรบเพอปฏบตกำรบรหำรจดกำรน ำและปรบปรงเพมประสทธภำพโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนงอนเนองมำจำกพระรำชดำรในระยะยำวและเนองจำกพ นทลมน ำปำกพนงกวำงใหญและมควำมซบซอนทำงธรรมชำตมำก กรมชลประทำนจงแบงพ นทโครงกำรออกเปน 3 โครงกำรสงน ำและบำรงรกษำเพอใหบรหำรจดกำรน ำมควำมคลองตวและสอดคลองกบลกษณะพ นท ประกอบดวย

1) โครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนบน รบผดชอบพ นท อำเภอชะอวดบำงสวนของอำเภอหวไทร และบำงสวนของอำเภอเชยรใหญ มพ นทชลประทำนรวม 150,500 ไร พ นทชลประทำนฝำยไมเสยบและไมเสยบขยำยซงเปนพ นทชลประทำนระบบเหมองฝำยสงน ำดวยแรงโนมถวงของโลก 53,000 ไร พ นท ชลประทำนนคมควนขนน ซ งเปนกำรสงน ำดวยระบบทอ 17,500 ไร มพ นทชลประทำนแบบเกษตรกรสบน ำไปใชเอง บรเวณพ นท MD8 ใชน ำจำกคลองชะอวด-แพรกเมองและคลองสำขำพ นท 80,000 ไร

2) โครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนลำง รบผดชอบพ นท อำเภอปำกพนง บำงสวนของอำเภอเชยรใหญ บำงสวนของอำเภอหวไทร และอำเภอเฉลมพระเกยรต มพ นทชลประทำนแบบสบน ำดวยเครองสบน ำขนำดใหญของกรมชลประทำน MC1 และ MC2 รวม 40,900 ไร และพ นทชลประทำนแบบสบน ำแบบเกษตรกรสบน ำไปใชเอง บรเวณ MD2 – MD7 316,200 ไร รวมพ นทชลประทำนท งหมด 357,100 ไร

3) โครงกำรสงน ำและบำรงรกษำนครศรธรรมรำช รบผดชอบพ นทอำเภอเมอง อำเภอพระพรหม และอำเภอลำนสกำ มพ นทชลประทำนแบบเกษตรกรสบน ำใชเอง 49,620 ไร บรเวณ MD1

นอกจำกน พ นทตอนบนของลมน ำปำกพนงทชะลอโครงกำรกอสรำงอำงเกบน ำและระบบชลประทำนท ง 3 โครงกำร อำงเกบน ำลำไม อำงเกบน ำถ ำพระ และอำงเกบน ำโคกยำง บรเวณอำเภอจฬำภรณ และอำเภอรอนพบลย กรมชลประทำนไดมอบใหโครงกำรชลประทำนจงหวดนครศรธรรมรำชดแลไปพลำงกอน กำรแบงเขตควำมรบผดชอบแสดงในรป 4-2



รปท

4-2

ขอบเ

ขตคว

ามรบ

ผดชอ

บของ

โครง

การใ

นเขต

ลมน า

ปากพ

นง



4.2 การบรหารจดการทผานมา ผลกระทบ ปญหาและการแกไข

กำรบรหำรจดกำรน ำของโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำทรบผดชอบพ นทระบบชลประทำนรองรบ ท ง 3 โครงกำรมกำรบรหำรจดกำรทแตกตำงกนตำมลกษณะของอำคำรชลประทำนและระบบกำรชลประทำนของโครงกำรน น ๆ แตเนองจำกพ นทของโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำนครศรธรรมรำชทอยในเขตพ นทลมน ำปำกพนงเปนพ นทชลประทำน แบบเกษตรกรสบน ำใชเองบรเวณ MD1 ซงตองใชน ำรวมกบโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนลำงและพ นทอย ในควำมรบผดชอบของโครงกำรชล ประทำนจงหวดนครศรธรรมรำชยงไมมกำรพฒนำกำรศกษำคร งน จงขอเนนเฉพำะกำรบรหำรจดกำรของโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนบนและตอนลำงเทำน นโดยมรำยละเอยดกำรบรหำรจดกำรแตละโครงกำรดงตอไปน 4.2.1 โครงการสงน าและบารงรกษาลมน าปากพนงตอนบน

1) ลกษณะภมประเทศ ลกษณะพ นทของโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนบน ซงเปนพ นทตอนบนของลมน ำปำกพนง แบงลกษณะพ นท เปน 3 สวน คอ พ นทดำนทศตะวนออก ในเขตพ นท อำเภอเชยรใหญและอำเภอหวไทร เปนพ นทรำบรมชำยฝงทะเล มควำมลำดเทของพ นท 1 : 10,000 - 1 : 20,000 เมตร ทศทำงควำมลำดเทจำกทศตะวนออกไปทำงทศตะวนตก สภำพทวไปเปนพ นททำนำ ยกเวนดำนทศตะวนออกตดชำยทะเลมกำรเล ยงกงทะเลตลอดแนวชำยฝงหำงจำกฝงประมำณ 2 กโลเมตร โดยมคนแบงเขตน ำจดและน ำเคมเปนแนวถนนก นพ นทดำนในพ นทน ำจดสวนใหญทำนำขำว โดยอำศยกำรสบน ำจำกคลองเปนสวนใหญควำมสงของพ นดนสงกวำระดบน ำทะเล ปำนกลำงประมำณ 1.00 - 1.50 เมตร พ นทตอนกลำง เปนพ นทชมน ำปำพร ประกอบดวย ปำพรควนเครง ปำพรกมแป ปำพรชำงขำม พ นทประมำณ 200,000 ไร พ นทตอนบนเปนพ นทรำบลม เชงเขำและภเขำ มควำมลำดชนของพ นทประมำณ 1 : 100 - 1 : 1,000 เมตร เปนพ นทตนน ำของแมน ำปำกพนง สภำพทวไปเปนพ นทนำดอนและสวนผลไม สวนยำงพำรำ

2) อาคารชลประทาน พ นททผดชอบของโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนบน เปนบรเวณ ตนน ำของแมน ำปำกพนง มกำรพฒนำระบบชลประทำนคอนขำงสมบรณ ม อำคำรชลประทำนทสำคญและเปนองคประกอบหลกในกำรบรหำรจดกำรน ำครบถวนประกอบดวย อำงเกบน ำหวยน ำใสฝำยไมเสยบ และมคลองระบำยน ำชะอวด-แพรกเมอง พรอม ปตร.ชะอวด-แพรกเมองเปนอำคำรชลประทำนหลก ท งสำมจะบรหำรจดกำรโดยมแผนภมทำงเดนน ำดงน



รปท 4-3 แผนภมทางเดนน า โครงการสงน าและบารงรกษาลมน าปากพนงตอนบน

3) ระบบชลประทาน กำรพจำรณำระบบชลประทำนของโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนบนไดรบกำรพฒนำตำมศกยภำพของพ นท มระบบชลประทำนถง 3 แบบ ประกอบดวย (1) ระบบชลประทำนแบบสงน ำโดยทอ บรเวณนคมควนขนน พ นท 17,500 ไร ซงเปนพ นท เปนลกเนนสลบซบซอนตอนบนของลมน ำและมควำมลำดชนสง กำรเกษตรสวนใหญจะเปนสวนยำงพำรำและสวนผลไม นอกจำกน ยงมระบบสงน ำโดยทอเปนน ำอปโภคบรโภคและเพอกำรเกษตรบรเวณบำนควนมชย อก 1,800 ไร ท งสองพ นทเปนกำรสงน ำเพอสวนผลไมและอปโภคบรโภคจงไมปรำกฏวำม ผลกระทบตอรำษฎรในพ นทในทำงลบ ตรงกนขำมมบำงแหงทผำนชมชนทปจจบนขยำยใหญข นกมกำรตดตอขอใชน ำเพอกำรอปโภคบรโภคเพมข น เชน จะขอน ำจำกระบบน ำจำกระบบสงน ำนคมควนขนนไปเปนน ำดบในกำรทำน ำประปำบรเวณตำบลลำนขอย เปนตน



(2) ระบบสงน ำแบบเหมองฝำย บรเวณทำยฝำยไมเสยบ โดยระบบสงน ำฝำยไมเสยบและไมเสยบขยำยรวมพ นท 53,000ไร พ นทชลประทำนจะอยบรเวณทรำบสงระหวำงทำงหลวงแผนดนหมำยเลข 41 ถง ทำงรถไฟสำยใต มกำรทำนำสลบกบสวนผลไมและยำงพำรำ ปจจบนเหลอทนำเพยง 12,000 ไร แตมสวนผลไมหลำยแปลงใชน ำจำกระบบสงน ำฝำยไมเสยบบงคบใหผลไมออกผลนอกฤดกำลได (3) ระบบสงน ำแบบน ำนอนคลองใหรำษฎรสบน ำไปใชทำกำรเกษตรเอง บรเวณอำเภอหวไทรและบำงสวนของอำเภอเชยรใหญรบน ำจำกคลองชะอวด-แพรกเมองและคลองสำขำ โดยมคลองรบน ำเชอมเขำสพ นท พ นทดงกลำวเปนทรำบลมชำยทะเล ระบบกำรไหลของน ำเชอมตอกบระบบน ำของแมน ำปำกพนงโดยปลำยคลองชะอวด-แพรกเมองทบำนทำยทะเล ตำบลแมเจำอยหวจะเปนจดทเชอมกบแมน ำปำกพนง (ชวงทเรยกวำ คลองชะอวด) ซงเปนบรเวณทน ำสวนใหญทไหลลงมำสะสมในปำพรท งดำนทศเหนอ (พรกมแป พรคลองฆอง ฯลฯ) ) และดำนทศใต (พรควนเครง) ไหลลงแมน ำปำกพนง ในชวงฤดฝนจะทำหนำทชวยกำรระบำยน ำในกรณทมระดบน ำในพ นทสงเกนไปและกรณเกดน ำเปร ยวในชวงตนฤดฝนคลองชะอวด-แพรกเมอง จะใชเปนเปนทำงลดระบำยน ำเปร ยวออกทะเล เนองจำกผำนชมชนนอยและมอำคำรควบคมบงคบน ำไมมำกนก กำรบรหำรจดกำรจะใชคณะกรรมกำรจดกำรชลประทำน (Joint Management Committee for Irrigation) หรอ JMC แยกจำกชดทบรหำรจดกำรพ นทตอนบน เนองจำกแหลงน ำทนำมำใชแตกตำงกนแหลงน ำทใชจะเปนแหลงเดยวกบโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนลำง กำรบรหำรจดกำรท งชวงฤดฝนและชวงฤดแลงจะตองประสำนงำนกบโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนลำงอยำงใกลชด และกำหนดเปำหมำยและทศทำงรวมกน รำยละเอยดดในกำรบรหำรจดกำรของโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนลำง

4) การบรหารจดการ กำรบรหำรจดกำรพ นทชลประทำนแบบท 1 และแบบท 2 ท งสองแบบน จะใช กระบวนกำรบรหำรจดกำรน ำชลประทำนโดยเกษตรกรมสวนรวม (Partcipatory Irrigation Management) ดำนกำรสงน ำและบำรงรกษำ หรอ PIM ซงม 11 กจกรรมทจะตองดำเนนกำร ดงน 1. กำรสรำงควำมเขำใจกำรมสวนรวม กำรดำเนนงำนจะเนนกำรฝกอบรมท งเจำหนำทชลประทำนและเกษตรใหเขำใจหลกกำรบรหำรจดกำรน ำชลประทำนโดยเกษตรกรมสวนรวม 2. กำรจดทำขอตกลงกำรมสวนรวม ระหวำงกรมชลประทำนโดยโครงกำรลมน ำและบำรงรกษำกบเกษตรกร 3. กำรจดต งกลมผใชน ำชลประทำน (กลมพ นฐำน) จะเปนกลมไมเปนนตบคคลทเลกทสดอำจจะครอบคลมพ นทคลองหนงสำย หรอหนงแฉก 4. กำรเสรมสรำงควำมเขมแขงองคกรผใชน ำชลประทำน จะเนนกำรประชมกลมผใชน ำ จดฝกอบรมและคมงำนเพอเปนแนวทำงกำรบรหำรจดกำร



5. กำรยกระดบองคกรผใชน ำชลประทำน แบงออกเปน 4 ลกษณะ คอ - ยกระดบจำกกลมพ นฐำน เปนกลมบรหำรกำรใชน ำ - ยกระดบจำกกลมพ นฐำน เกษตรกรผใชน ำ - ยกระดบจำกกลมพ นฐำน สมำคมผใชน ำ - ยกระดบจำกกลมพ นฐำน สหกรณผใชน ำ ซงกำรยกระดบในโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนงและสำนกชลประทำนท 15 จะเปนลกษณะท 1 ท งหมด คอยกระดบจำกกลมพ นฐำนเปนกลมบรหำรกำรใชน ำ 6. กำรจดต งคณะกรรมกำรจดกำรชลประทำน (Joint Management Committee for Irrigation) เรยกส น ๆ วำ JMC เปนกำรทำใหเกษตรกรเกดควำมรสกกำรเปนเจำของ ซงจะนำไปสกำรจดกำรทเตมใจและยงยน (รำยละเอยดจะอยในขอ 5) 7. กำรจดต งกองทนชลประทำน 8. กำรจำงเหมำงำนบำรงรกษำแกองคกรผใชน ำชลประทำน 9. กำรมสวนรวมในกำรสงน ำและบำรงรกษำ เมอทกฝำยมควำมเขำใจรวมกนและมควำมพรอมแลว กำรดำเนนกำรสงน ำและบำรงรกษำในแตละฤดกำลมอบหมำยใหคณะกรรมกำร JMC เปนผตดสนใจและดำเนนงำนโดยสมำชกกลมผใชน ำภำยใตกำรกำกบดแลของโครงกำรฯ 10. กำรประเมนควำมเขมแขงองคกรผใชน ำชลประทำน กรมฯ จะจดใหมกำรประเมนและประกวดกลมผใชน ำทกป 11. กำรจดทำขอมลพ นฐำนโครงกำร 5) ผลการบรหารจดการท ง 11 กจกรรมถงปจจบน โครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนบนมกลมผขอใชน ำพ นฐำนท งหมด499 กลม และไดพฒนำยกระดบรวมกลมพ นฐำน 489 กลม เปนกลมบรหำรกำรใชน ำท งหมด 25 กลม ตำมบญชรำยชอในภำคผนวก 5 และไดต งคณะกรรมกำรจดกำรชลประทำน (JMC) ข น 2 ชด เพอบรหำรจดกำรใชน ำจำกแหลงน ำทแตกตำงกน คอ ชดท 1 จะบรหำรจดกำรพ นทชลประทำนแบบท 1 และ 2 ซงใชน ำจำกอำงเกบน ำหวยน ำใสโดยตรง และชดท 2 จะบรหำรจดกำรพ นท MD8 ระบบชลประทำนแบบเกษตรกรสบน ำเอง และใชน ำจำกคลองชะอวด-แพรกเมอง ซงตอเชอมกบแมน ำปำกพนงกลำยเปนแหลงน ำเดยวกน ดงน นตองบรหำรจดกำรรวมกบโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนลำง เปนกำรบรหำรแบบใหคณะกรรมกำร JMC ท งสองโครงกำรมสวนรวมในกำรสงน ำและบำรงรกษำ



คณะกรรมกำรจดกำรชลประทำนหรอ Joint Management Committee for Irrigation (JMC) แตละชดมข นตอนกำรทำงำนในกำรจดกำรน ำรวมกบโครงกำรชลประทำน ท งหมด 14 ข นตอน ดงน

ข นตอนท 1 การกาหนดพ นทสงน า หวหนำฝำยจดสรรน ำและปรบปรงระบบชลประทำน มหนำทในกำรพจำรณำกำหนดพ นทสงน ำเบ องตน โดยพจำรณำจำกน ำตนทน และกำหนดชวงและระยะเวลำกำรสงน ำเบ องตน (เปด-ปดสงน ำ) แผนกำรบำรงรกษำซอมแซม รวมท งกำหนดเวลำกำรแจงควำมตองกำรปลกพชของเกษตรกร เพอกำหนดระยะเวลำกำรสงน ำเบ องตนและประกำศแจงใหองคกรผใชน ำชลประทำน และสมำชกทรำบโดยผำนหอกระจำยขำว/บอรดในหมบำน และบอรดแจงขอมลชลประทำนโครงกำรฯ กอนฤดกำลสงน ำไมนอยกวำ 6 สปดำห เพอกำรตดสนใจปลกพช กำรแจงควำมตองกำรปลกพช ทำควำมตกลงกนในกลมและกำรเตรยมกำรอน ๆ ทเกยวของ

ข นตอนท 2 การแจงความตองการปลกพชขององคกรผใชน าชลประทาน มข นตอนดงน (1) หวหนำกลมผใชน ำชลประทำน รวบรวมขอมลควำมตองกำรใชน ำตำมแบบฟอรม จำกสมำชกของกลมผใชน ำชลประทำนแลวสงขอมลใหประธำนคณะกรรมกำรกลมบรหำรกำรใชน ำฯ แลวรวบรวมขอมลตำมแบบฟอรมแบบแจงควำมตองกำรปลกพชและกจกรรมเกษตรอนของกลมผใชน ำชลประทำนระดบคน ำ/ทอ (2) องคกรผใชน ำชลประทำน ขอใชน ำจำกโครงกำรชลประทำนตดแบงใหพอตำมทโครงกำรชลประทำนกำหนดแลวสงขอมลใหพนกงำนสงน ำตอไป กจกรรมน ควรดำเนนกำรใหแลวเสรจกอนกำรสงน ำไมนอยกวำ 5 สปดำห

ข นตอนท 3 การปรบแผนการสงน า ภำยใน 2 สปดำหกอนกำรสงน ำ โครงกำรชลประทำนจะดำเนนงำนกำรปรบแผนเพำะปลกพชใหพอดกบน ำตนทน โดยหวหนำฝำยจดสรรน ำรวบรวมขอมลควำมตองกำรใชน ำจำกแตละ ฝำยสงน ำและบำรงรกษำ เพอรวบรวมขอมลควำมตองกำรใชน ำของเกษตรกร พจำรณำน ำตนทน และควำมตองกำรใชน ำ ในกรณตำง ๆ ดงน - กรณทควำมตองกำรปลกพชมำกกวำพ นทสงน ำเปำหมำย จะตกลงลดพ นทเพำะปลกรวมกนอยำงไร - กรณควำมตองกำรปลกพชนอยกวำพ นทสงน ำเปำหมำย จะสงเสรมอยำงไร ปจจบนโครงกำรไดนำเครองมอททนสมยมำชวยในกำรคำนวณน ำตนทนและบรหำรจดกำร เชน ใชโปรแกรม ROS แบบมอำงเกบน ำทสำนกบรหำรจดกำรน ำและอทกวทยำไดพฒนำใหแลวในกำรพจำรณำวำงแผนโดยเลอกใชสถตน ำฝน น ำทำของปทมสถตคลำย ๆ ปปจจบน ขอมลกำรเพำะปลกในพ นทขอมลกำรใชน ำเพอกำรอปโภคบรโภคและขอมลกำรใชน ำเพอรกษำระบบนเวศนทำยน ำ ซงขอมลทกชนดจะมสถตเปนรำยเดอนอยแลวทำใหสำมำรถวำงแผนไดโดยงำย ดตวอยำงภำคผนวก 6



ข นตอนท 4 การประชมคณะกรรมการจดการชลประทานเพอทาความตกลงการสงน าและบารงรกษา หลงจำกปรบแผนกำรสงน ำและกำรบำรงรกษำแลว จะนดประชมคณะกรรมกำรจดกำรชลประทำน เพอพจำรณำขอตกลงกำรสงน ำและกำรบำรงรกษำ ตำมแผนทกำหนดไว เพอกำหนดหลกเกณฑกำรแบงน ำตำมพ นทสงน ำและควำมตองกำรปลกพชของแตละคลองซอย/คลองแยกซอย/อำงเกบน ำ/ฝำย/ อน ๆ รวมท งกำหนดปฏทนสงน ำและกำรควบคมกำรใชน ำ และกำรกำหนดแผนกำรบำรงรกษำ (ขดลอก) ระบบชลประทำน

ข นตอนท 5 การแจงขอตกลงการสงน าแกผนาองคกรผใชน าชลประทาน แตละระดบและสมาชก หลงจำกทคณะกรรมกำรจดกำรชลประทำน มมตตำมขอตกลงกำรสงน ำและบำรงรกษำแลว จะมกำรแจงขอตกลงดงกลำวใหแกผนำองคกรผใชน ำชลประทำน แตละระดบและสมำชกไดทรำบ เพอใหผใชน ำแตละคสงน ำทรำบแผนกำรบำรงรกษำและแบงเวลำรบน ำแตละคสงน ำ

ข นตอนท 6 การบารงรกษาระบบชลประทาน กำรบำรงรกษำระบบชลประทำนในสวนทองคกรผใชน ำชลประทำนรบผดชอบกอนกำรสงน ำ องคกรผใชน ำชลประทำนจะตองดำเนนกำรบำรงรกษำ (ขดลอก) ระบบชลประทำนทองคกรผใชน ำชลประทำนกอนกำรสงน ำ หำกองคกรผใชน ำชลประธำนไมบำรงรกษำตำมขอตกลงกำรมสวนรวม และ/หรอตำมขอตกลงองคกรผใชน ำชลประทำน คณะกรรมกำรจดกำรชลประทำนจะชะลอกำรสงน ำ สวนกำรบำรงรกษำระบบชลประทำนในสวนทเหลอจำกทเปนหนำทหรอกำรมสวนรวมขององคกรผใชน ำชลประทำนจะอยในควำมรบผดชอบของกรมชลประทำน ซงดำเนนกำรได 2 วธ คอ ทำเองและจำงเหมำ กำรดำเนนงำนสวนน จะตองพยำยำมลดงำนทำเองลงและใชวธจำงเหมำเพมข น โดยแจงเหมำองคกรผใชน ำชลประทำน

ข นตอนท 7 การสงน าตามแผน กำรสงน ำตำมแผนจะดำเนนกำรตำมขอตกลงของทประชมคณะกรรมกำรจดกำรชลประทำน โดยแผนกำรสงน ำน กำหนดได 2 รปแบบ ตำมกำรมสวนรวมของเกษตรกรและควำมรบผดชอบในระบบชลประทำนหลก (หวงำน คลองสงน ำสำยใหญ เปนตน) ดงน (1) ในสวนของระบบชลประทำนทองคกรผใชน ำชลประทำนรบผดชอบ ผนำองคกรผใชน ำชลประทำนจะดำเนนกำรสงน ำใหกบเกษตรกรสมำชกตำมแผนกำรสงน ำทไดรบจดสรร โดยรวมกบสมำชกดแลกำรแบงปนน ำทำใหเกดควำมเปนธรรม (2) ระบบชลประทำนทเจำหนำทรบผดชอบพนกงำนสงน ำจะดำเนนกำรสงน ำเอง ตลอดจนตดตำม ตรวจสอบ และปรบแผนใหเหมำะสมตำมกจกรรมเพำะปลกและพ นทเพำะปลกจรง แผนกำรสงน ำทไดปรบเปลยนตองประกำศ/แจงใหองคกรผใชน ำชลประทำน และสมำชกทรำบ



ข นตอนท 8 การตรวจเยยมเพอสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน ในระหวำงกำรดำเนนงำนสงน ำ ตลอดฤดสงน ำพนกงำนสงน ำจะมหนำททจะตองดำเนนกำรเกยวกบองคกรผใชน ำชลประทำน ดงน (1) ออกตรวจเยยมเยยนเพอสรำงควำมเขมแขงใหแกองคกรผใชน ำชลประทำนอยำงตอเนอง โดยทำกำรคนหำหรอระบประเดนตำง ๆ เชน - ปญหำและอปสรรคตอกำรมสวนรวม - ควำมเขมแขงขององคกรผใชน ำชลประทำน ในตอนตนฤดสงน ำและ/หรอจำกกำรประเมนผลส นฤดสงน ำทผำนมำ (2) หลงจำกน นทก ๆ เดอนจะทำกำรออกเยยมเยยนองคกรผใชน ำชลประทำน เพอแกปญหำหรอสรำงควำมเขมแขงขององคกรผใชน ำชลประทำน ในแตละประเดนไปจนส นฤดสงน ำ

ข นตอนท 9 การวดปรมาณน าทจดสรร หวหนำฝำยสงน ำและบำรงรกษำ จะตองกำหนดแผนงำนวดน ำทจดสรรใหพนกงำนสงน ำดำเนนกำร โดยเรมจำกคลองสำยใหญในปแรก สวนคลองซอย คลองแยกซอยและคน ำในป ตอ ๆ ไป ตำมลำดบ ท งน เพอใหทรำบถงปรมำณน ำทจดสรรหรอสงในระดบตำง ๆ และปรมำณควำมสญเสยในระดบ ตำง ๆ สำหรบปรมำณน ำทจดสรรตลอดฤดจะถกบนทกลงในแบบฟอรมสรปปรมำณน ำทจดสรรรวม โดยในข นตนจะบนทก ณ ปตร.ปำกคลองสงน ำสำยใหญกอน เพอกำรวดประสทธภำพชลประทำนรวม

ข นตอนท 10 การแจงพ นทปลกพชจรงและกจกรรมขององคกรผใชน าชลประทาน สมำชกตองแจงปรมำณกำรปลกพชใหผนำทรำบ ผนำองคกรผใชน ำชลประทำน มหนำทตองรำยงำนผลพ นทปลกพชจรงและกจกรรมองคกรผใชน ำชลประทำน เมอส นฤดกำลสงน ำตำมแบบฟอรมรำยงำนกำรปลกพชและกำรเกษตรอนจรงและกจกรรมกลมผใชน ำชลประทำน ระดบคน ำ/ทอ เมอส นฤดตอพนกงำนสงน ำภำยใน 2 สปดำห หลงกำรปดสงน ำ ประกอบดวยขอมลดงน (1) พ นทเพำะปลกพชจรง (2) กำรขดลอกระบบชลประทำนทองคกรผใชน ำชลประทำนรบผดชอบ/ไดรบถำยโอน (3) กำรเกบคำสงน ำและบำรงรกษำ และกองทนชลประทำน (4) ปญหำกำรจดสรรน ำและเสนอแนะ

ข นตอนท 11 การสารวจขอมลผลผลต ราคา และปญหาหรอความพงพอใจของสมาชกองคกรผใชน าชลประทาน



หวหนำฝำยสงน ำและบำรงรกษำ จะทำหนำทในกำรกำหนดและสมตวอยำงเกษตรกรสมำชกองคกรผใชน ำชลประทำน ตำมประเภทของโครงกำร โดยจำนวนตวอยำงจะตองกระจำยตวทวโครงกำร หรอทกพ นทรบผดชอบของพนกงำนสงน ำ เพอทำกำรเกบรวบรวมขอมล สวนพนกงำนสงน ำจะทำหนำทในกำรเกบรวบรวมขอมลจำกเกษตรกรตวอยำงตำมทไดรบมอบหมำยโดยใชแบบสอบถำมผลผลตรำคำ ควำมพอใจและปญหำของเกษตรกรสมำชกกลมผใชน ำชลประทำน หลง/ส นฤดกำรสงน ำ ท งน โดยสลบพ นทกน แลวนำสงหวหนำฝำยสงน ำและบำรงรกษำภำยใน 4 สปดำหหลงจำกกำรปดสงน ำ

ข นตอนท 12 การประมวลผลการดาเนนงาน ขอมลตำง ๆ ทไดเกบรวบรวมในข นตอนกำรดำเนนงำนสงน ำและบำรงรกษำขำงตนท งหมด หวหนำฝำยสงน ำและบำรงรกษำจะมอบหมำยใหเจำหนำทขอมลหรออนใด จดทำรำยงำนผลกำรดำเนนงำนโดยประมวลผลคำดชนช วดผลสำเรจ โดยอำศยขอมลเหลำน จำกแบบฟอรมท ง 4 แบบ และจดทำรำยงำนผลกำรดำเนนงำนสงน ำและบำรงรกษำ ณ ส นฤดกำล

ข นตอนท 13 การประชมคณะกรรมการจดการชลประทานเพอประเมนผลการดาเนนงาน เมอรำยงำนผลกำรดำเนนงำนแลวเสรจควรมกำรประชมคณะกรรมกำรจดกำรชลประทำน เพอรบทรำบและประเมนผลกำรดำเนนงำนจำกรำยงำนของ ฝสบ.คบ./ฝสบ.ค.ป. และเพอกำหนดเปำหมำยและปรบปรงกำรดำเนนงำนตอไป

ข นตอนท 14 การจดทารายงานผลการดาเนนงานสงน าและบารงรกษา ณ ส นฤด สงน า หลงส นฤดสงน ำ หวหนำฝำยสงน ำและบำรงรกษำ จะจดทำรำยงำนผลกำรดำเนนงำนสงน ำและบำรงรกษำเสนอ ผำนผอำนวยกำรโครงกำรชลประทำน ผำนหวหนำฝำยจดสรรน ำ เพอประเมนผลกำรดำเนนงำนฯ และควำมเขมแขงของกลมผใชน ำชลประทำน เพอเตรยมควำมพรอมในกำรพฒนำและยกระดบกลมผใชน ำพ นฐำนใหเปนองคกรผใชน ำชลประทำนในระดบใหญข นตำมระดบ โดยผอำนวยกำรโครงกำรจะรำยงำนผลกำรมสวนรวมดำนกำรสงน ำและบำรงรกษำใหสำนกชลประทำน (รำยไตรมำส) และสำนกสงเสรมกำรมสวนรวมของประชำชนทรำบทก ๆ 6 เดอน เพอรำยงำนใหผบรหำรทรำบตอไป 6) ประเดนปญหาในการบรหารจดการพ นทโครงการสงน าและบารงรกษาลมน าปากพนงตอนบน พบบอยคร งและตองระมดระวงเปนพเศษ แนวทางแกไขไดแก



6.1 ปญหาน าทวมบรเวณตลาดเทศบาลตาบลชะอวด 1) ลกษณะกำรเกดปญหำน ำทวมเขตเทศบำลตำบลชะอวด เทศบำลชะอวดต งอยบรเวณจดตดของทำงรถไฟสำยใตกบคลองชะอวด เปนจดทควำมลำดชนของพ นทเปลยนจำกลำดชนสงเปนทรำบ ครอบคลมพ นท 2 ฝงของคลองชะอวดประมำณ 60 ตำรำงกโลเมตร ระดบตลงบรเวณฝงขวำอยทระดบ +1.550 เมตร.(รทก.) เปนชมชนหนำแนนทอยอำศยประมำณ 1,405 ครวเรอน บรเวณฝงซำยของคลองชะอวดเปนทต งของชมชนหนำแนนเขตเศรษฐกจทสำคญของเทศบำลตำบลชะอวด มระดบตลงอยท +2.200 เมตร.(รทก.) คลองชะอวดทไหลผำนเทศบำลตำบลชะอวด กวำง 75 เมตร ลก 7 เมตร(ระดบกนคลองอยทระดบ -5.500 เมตร (รทก.) สำมำรถระบำยน ำไดสงสด 90 ม.3/วนำท ทระดบน ำ +1.550 เมตร (รทก.) สำเหตททำใหเกดปญหำน ำทวมบรเวณเทศบำลตำบลชะอวด คอน ำไหลลนตลงคลองชะอวดไหลบำเขำทวมพ นท เนองจำกมปรมำณน ำไหลมำจำกคลองไมเสยบจะมควำมเรวสงเมอไหลผำนบรเวณเทศบำลตำบลชะอวดควำมเรวน ำทไหลมำจะมำกวำศกยภำพของคลองชะอวดจะรบไดคอ 90 ม.3/วนำท น ำจะเรมไหลเขำทวมดำนฝงขวำของคลองชะอวดกอนหำกมปรมำณน ำเพมข นเกน 220 ม.3/วนำท น ำจะเรมไหลบำเขำทวมเขตเศรษฐกจทำงฝงซำยของคลองชะอวดอยำงรวดเรว

ปจจยหลกททาใหเกดปรมาณน าในคลองชะอวดมปรมาณมากเกนกาลงความสามารถในการระบายน าของคลองชะอวด จากการศกษาเบ องตนประกอบดวยปจจยหลก 2 ประการ คอ 1. ปรมำณฝนในลมน ำคลองไมเสยบ ลมน ำคลองลำไม และลมน ำถ ำพระลมน ำใดลมน ำหนงหรอสำมลมน ำรวมกน เฉลยจำกสถตมำกกวำ 100 มม./วน (ขอมลน เปนขอมลโดยประมำณเนองจำกไมมเครองมอและอำคำรบงคบน ำจะตองปรบปรงแยกเปนลมน ำเมอมโครงกำร) จะทำใหเกดน ำทำไหลไปลงคลองชะอวดหนำเทศบำล ตำบลชะอวด ประมำณ 2 กโลเมตร มำกกวำ 90 ม.3/วนำท 2. น ำจำกพรควนเครง หนนยอนกลบดนใหน ำทำจำกลมน ำเหนอน ำทไหลลงมำกระดบสงข น หำกระดบน ำจำกตอนลำงหนนสงมำกกวำระดบปกตจะทำใหรองรบปรมำณน ำทำจำกลมน ำตอนบนไดนอยลงทำใหเกดน ำไหลบำเขำทวมเขตเทศบำลตำบลชะอวดไดเรวข นแตตรงกนขำมหำกสำมำรถลดระดบน ำในคลองชะอวดลงไดจะสำมำรถรองรบปรมำณน ำทำจำกลมน ำตอนบนไดมำกข น



รปท 4-4 ผงทางเดนของน าและแสดงพ นทน าทวมซ าซาก

แนวทางแกไขปญหาระยะส น



ปญหำทเกดข นของพ นทตอนบนของลมน ำจะอยในชวงฤดฝนซงจะมฝนตกหนกในระหวำงเดอนพฤศจกำยนและเดอนธนวำคมของทกป จะมปญหำอทกภยบรเวณจดหกเหของพ นทลำดชนกบพ นทรำบทสำคญคอบรเวณตลำดเทศบำลตำบลชะอวด และบรเวณตำบลทำประจะ ในชวงวกฤตกอนเกดอทกภย สำนกบรหำรจดกำรน ำและอทกวทยำไดจดทำโปรแกรมพยำกรณกำรเกดอทกภยและกำหนดจดเฝำระวงไวแลว ดงน นโครงกำรตองประสำนเครอขำยหรอวำงอตรำกำลงในกำรเฝำระวงตำมจดทกำหนดและแจงเตอนรำษฎรในพ นทเสยงภยลวงหนำ 8-12 ชวโมง ซงจะชวยใหรำษฎรสำมำรถเตรยมตวลดผลกระทบและควำมเสยหำยทจะเกดข นได โดยมรำยละเอยดแนวทำงและเกณฑในกำรบรหำรจดกำรปญหำน ำทวมพ นทเทศบำลตำบลชะอวดดงน 1. พรองน ำในอำงเกบน ำหวยน ำใสใหสำมำรถเกบน ำฝนทตกบรเวณเหนออำงเกบน ำไวในชวงฤดฝนซงจะสำมำรถเกบน ำทจะไหลลงคลองชะอวดไดประมำณ 20 % ของน ำทำปกตทไหลลงคลองชะอวดท งหมด กำรบรหำรจดกำรจะใช Rule Curve ของอำงเกบน ำหวยน ำใสและสถตปรมำณน ำในอำงเกบน ำหวยน ำใส พจำรณำรวมกบสถตน ำฝนบรเวณอำงเกบน ำหวยน ำใส คำนวณประเมนปรมำณน ำไหลลงอำงเพอพรองน ำในอำงเกบน ำหรอคำนวณบรเวณฝนทอำงเกบน ำหวยน ำใสจะสำมำรถรบไดอกในระยะ 2 เดอน โดยใช Curve ควำมจของอำง ซง Plot คกบปรมำณฝนทเปลยนเปนน ำทำไหลลงอำงเกบน ำ (ดงรปท 4-5) ซงไดทำกำร Calibrate ไวแลวชวยในกำรพยำกรณและนำไปช แจงใหผนำทองถนเพอทำควำมเขำใจกบรำษฎรในพ นท

รปท 4-5 กราฟโคงความจ-ปรมาณน าฝน อางเกบน าหวยน าใส



รปท 4-6 กราฟปรมาณน าในอางเกบน าหวยน าใส

2. ใช ปตร.อทกวภำชประสทธ และ ปตร.คลองชะอวด – แพรกเมอง ชวยระบำยน ำในแมน ำ ปำกพนง และในคลองชะอวดในชวงจงหวะน ำทะเลตำกวำระดบน ำในแมน ำปำกพนงชวยใหสำมำรถระบำยน ำจำกน ำฝนไดเรวยงข น 3. ใชแนวรวมเกษตรกรในพ นทเฝำระวงตำมจดเฝำระวงซงสำนกอทกฯไดพฒนำโปรแกรมใหแลวสำมำรถคำนวณและคำดกำรณระดบน ำและเวลำทน ำจะทวมบรเวณเสยงภยใหทรำบลวงหนำได 8-12 ชวโมง

แนวทางแกไขปญหาระยะยาว



1. พจำรณำวำงโครงกำรพฒนำเพมประสทธภำพแกมลงธรรมชำตพรควนเงน เพอชะลอน ำจำกลมน ำถ ำพระ และลมน ำลำไม สำมำรถควบคมปรมำณน ำทจะไหลลงคลองชะอวด กอนไหลเขำเทศบำลตำบล ชะอวด ใหมปรมำณทเหมำะสม โดยพกน ำสวนเกนไวใชในพรควนเงนชวครำวและทยอยระบำยออกเมอสำมำรถระบำยน ำตอนลำงลดระดบน ำในคลองชะอวดได โดยใชประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ ประตระบำยน ำคลองชะอวด - แพรกเมอง และประตชำยทะเลอนๆพรอมสรำงอำคำรประกอบ ดงน 1.1 พจำรณำสรำง ปตร. ควบคมปรมำณน ำในคลองเกยบ ใหไหลลงคลองชะอวดในปรมำณทเหมำะสม 1.2 พจำรณำสรำง ปตร. ควบคมปรมำณน ำในคลองทจะไหลผำนชมชนหนำแนนชวงตำบลทำประจะ กอนไหลลงคลองชะอวดในปรมำณทเหมำะสม พรอมท งขดคลองผนน ำสวนเกนเขำไปรวมในพรควนเงนแนวคลองผนน ำ จะเปนรองน ำเดมทเคยไหลบำขำมถนน 408 เขำพรควนเงน 1.3 พจำรณำสรำง ปตร.ควบคมน ำคลองนำหมอบญทจดแยกเขำคลองวงหมำกเพอควบคมปรมำณน ำทเหมำะสมทจะไหลเขำพรควนเงนหรอไหลไปบำนตล เพอบรรเทำอทกภยบรเวณ อบต.บำนตล และบำนปำกบำงกลมไดดวย 2. ประสำนหนวยงำนทรบผดชอบยกระดบผวจรำจรทำงหลวงแผนดนหมำยเลข 408 ปองกนน ำไหลบำขำมถนนปรบปรงทอลอดถนนเปนทอรบน ำทำงเดยวเพอทำหนำทเปนคนก นน ำปองกนน ำในพรควนเงนไหลยอนกลบมำทวมบำนเรอนรำษฎรทำงทำยน ำ 3. ตดต งเครองมอวดน ำฝนอตโนมต เพอรวบรวมขอมลใชในกำรคำนวณปรมำณน ำทำทจะเกดจำกฝนในลมน ำลำไม และลมน ำถ ำพระอยำงนอยตำบลละ 1 ชดรวม 3 ตำบล คอ ตำบลวงอำง ตำบลเขำพระทอง และตำบลควนหนองหงส ซงจะทำใหสำมำรถคำนวณปรมำณน ำทำในคลองกอย คลองทงโปะและคลอง นำหมอบญ 4. พฒนำโปรแกรมคำนวณปรมำณน ำ ทสำมำรถระบำยจำกพรควนเงน ทำงคลองกอยลง คลอง ชะอวด โดยไมทำใหเกดปญหำอกภยในบรเวณเทศบำลตำบลชะอวด กรณมน ำมำกผดปกตสำมำรถเตอนภยลวงหนำไดแมนยำข น เพมประสทธภำพและควำมแมนยำในกำรบรหำรจดกำรน ำในลมน ำปำกพนงสำมำรถปองกนกำรสญเสยน ำทจะไหลยอนไปทะเลสำบสงขลำไดด

5. หลงน ำลดสำมำรถควบคมระดบน ำในพรควนเงนใหเหมำะสมกบกำรประกอบอำชพของรำษฎรในพ นทมน ำในคลอง ในระดบน ำเหมำะสมตำมธรรมชำต

รายละเอยดโครงการตามรปท 4-7 ตองช แจงราษฎรทอาศยในพรควนเครง



รปท 4-7 แผนบรรเทาอทกภยอาเภอชะอวด

ผลกระทบทเกดข น



1. ระดบน ำในพรควนเงนจะสงและกวำงกวำปกตมำกนอยข นอยกบปรมำณน ำสวนเกน 2. ระยะเวลำกำรทวมขงของน ำในบรเวณพรควนเงนจะยำวกวำปกตเลกนอยเพรำะตองรอจงหวะกำรระบำยน ำออก 3. จะตองมกำรเวนคนทดนเพอกอสรำงประตระบำยน ำ คนก นน ำและคลองผนน ำ

6.2 ปญหาไฟไหมปาพรควนเครง ลกษณะกำรเกดปญหำ พรควนเครงเปนพ นทรำบลม เดมมน ำทวมขงเกอบตลอดเวลำ ระดบพ นดนอยทระดบ -0.300 ถง +0.300 เมตร.(รทก.) โดยมระดบน ำในชวงเดอน พฤศจกำยน - ธนวำคม อยทระดบ +0.800 ถง +1.200 เมตร.(รทก.) และคอยๆ ลดลงจนถงเดอน กรกฎำคม - ตลำคม จะมระดบอยทระดบ -0.250 ถง ±0.000 เมตร.(รทก.) ดงน นในชวงฤดแลงจะมทดอนบำงแหงในปำพรโผลพนน ำและมรำษฎรบรเวณใกลเคยงเขำไปเกบผลผลต เชน จบปลำ ตผ ง ฯลฯ ประกอบกบใบไม กงไมตำยทแหงจำนวนมำกอำจเปนเช อเพลงอยำงดทจะเกดไฟไหมได ในอดตเคยเกดไฟไหมเหมอนกน แตไมรนแรงมำกนกเพรำะระดบน ำใตดนสงสำมำรถดบไฟไดงำย เมอมโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนงอนเนองมำจำกพระรำชดำร และในปทฝนแลงผดปกตมกำรใชน ำมำกจนทำใหระดบน ำในแมน ำปำกพนงลดตำกวำเกณฑทกำหนดมำก เชนในป 2551 ระดบน ำในแมน ำปำกพนงลดลงถงระดบ -1.550 เมตร.(รทก.) และเนองจำกปำพรควนเครงมทำงน ำเลก ๆ หลำยสำยตอเชอมลงแมน ำปำกพนงทำใหระดบน ำในปำพรควนเครงลดตำมลงไปดวย แมวำโครงกำรจะกอสรำงทำนบชวครำวปดทำงน ำเหลำน นไวแลวกไมสำมำรถปองกนกำรลดของน ำในปำพรได เนองจำกมรำษฎรทอำศยทำงน ำเหลำน ลองเรอเขำไปเกบผลผลตในปำพร ร อถอนทำนบชวครำวทกอสรำงไวเพรำะเปนทำนบทใชกระสอบทรำยวำงซอนปดก นเทำน น จงสำมำรถร อถอนไดงำย กำรเกดปญหำจงสบเนองจำกกำรใชน ำของเกษตรกรในพ นทโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนลำงท งหมดรวมพ นท MD1 ของโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำนครศรธรรมรำช และพ นท MD8 ของพ นทโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนบนเองดวย เมอปำพรแหงมำกและแหงนำนเช อเพลงมสะสมจำนวนมำก จงสำมำรถมเหตไฟไหมปำพรมำกและรนแรงมำกข น หำกเปนไฟไหมปกตจะเปนผลดกบปำพรคอ ผลของตนเสมดขำวซงมเปลอกหนำจะถกเผำไฟ ทำใหเปลอกบำงลงหรอแตกออกจงงอกไดงำยและเรวกวำเดม แตในระยะหลง ๆ มคนฉวยโอกำสจงใจบกรกเขำไปถำกถำงขดรองยกแปลงปลกปำลม ตำมนโยบำยแบงเขตเกษตรของกระทรวงเกษตรและสหกรณ ซงเจตนำใหใชพ นทรำบลมรอบ ๆ พรในกำรปลกปำลม แตในกำรทำแผนทกำหนดเขตสวนปำลมไดคลมปำพรอยในเขตทำสวนปำลมไปดวย จงทำใหมกำรเขำใจผดบกรกเขำไปทำสวนปำลมในพ นทพรจำนวนมำก จนพ นทพรบำงแหงไดออกโฉนดไปหมดแลวกม เชน ปำพรชำงซำย เปนตน แนวทางแกไขปญหำ



กำรแกไขระยะส น 1. พยำยำมรกษำระดบน ำในปำพรควนเครงและพรอน ๆ ในพ นทรวมกบโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนลำง โดยกำรกอสรำงทำนบชวครำวปดลำน ำทเชอมลงแมน ำปำกพนงทกแหงและประสำนงำนกบหนวยดบไฟปำของกรมปำไม ขอสนบสนนเจำหนำทลำดตระเวน และปองปรำมผททำลำยทำนบชวครำวใหทำนบชวครำวเหลำน นสำมำรถทำหนำทไดตลอดฤดกำล 2. กรณมระดบน ำเรมลดตำกวำระดบผวดน รบจดสงเครองสบน ำ เขำสบน ำจำกแมน ำปำกพนงหรอแหลงน ำใกลเคยงกลบเขำไปหลอเล ยงใหระดบน ำตำกวำผวดนไมเกน 0.30 เมตร ซงจะชวยใหดนมควำมชมช นถงผวดนไดเพรำะ จำกกำรศกษำสงเกตคน ำในปำพรพบวำจะม Capillary Force ของน ำชวยดงใหน ำจำกใตดนข นมำไดประมำณ 20-30 เซนตเมตร ทำใหมระยะดนช นอก 0.30 เมตรเหนอผวน ำ กำรแกไขระยะยำว กำรแกไขปญหำไฟไหมปำพรตองดำเนนกำรตำมแนวพระรำชดำรคร งท 13 ทพระรำชทำนใหเมอ วนท 16 พฤศจกำยน 2545 ควำมวำตอนหนงวำ “...ใหพจำรณำกอสรำงอำคำรบงคบน ำเพอควบคมระดบน ำในพรควนเครงใหอยในระดบทเหมำะสมเพอปองกนไมใหไฟไหมปำพร...”สำนกชลประทำนท 15 ไดรวมกบจงหวดนครศรธรรมรำชพจำรณำวำงโครงกำรกบกอสรำงคนก นน ำเปร ยวไวแลว แตเนองจำกปำพรควนเครงเปนเขตพ นทชมน ำของชำต กำรเขำไปกอสรำงปรบปรงหรอพฒนำจำเปนตองมกำรศกษำผลกระทบสงแวดลอมโดยละเอยดและตองไดรบควำมเหนชอบจำกกรมทรพยำกรธรรมชำตพนธพชและสตวปำ โครงกำรกอสรำงคนก นน ำเปร ยวของกรมชลประทำนรวมกบจงหวดนครศรธรรมรำช เมอป 2549-2550 ตดปญหำเรองกำรศกษำ EIA และกำรขออนญำตใชพ นทปำสำนกงำน กปร. จงมอบหมำยใหสำนกอนรกษท 5 กรมอทยำนแหงชำต สตวปำและพนธพชรบไปดำเนนกำรตอ ควำมคบหนำถงปประมำณ 2558 กำลงศกษำ EIA โดยเรมสญญำต งแตเดอนตลำคม 2557 คำดวำจะแลวเสรจในปงบประมำณ 2559 ซงไดประสำนขอมลแนะนำแนวทำงแกไขระยะยำวไวดวยแลว เมอมผลกำรศกษำ EIA แลว กรมฯ ควรทบทวนและบรณกำรกบกรมอทยำนแหงชำต สตวปำและพนธพช ดำเนนกำรแกไขระยะยำวตอไป รำยละเอยดโครงกำรตำมรปท 4-8



รปท 4-8 งานกอสรางคนปองกนน าเปร ยวจากพรควนเครงและอาคารประกอบ 6.3 ปญหาน าเปร ยวและปลาตาย



ลกษณะกำรเกดปญหำ น ำเปร ยวเกดจำกกำรทระดบน ำในปำพรลดตำกวำระดบช นของสำรไพไรททมอย ในดนพร ซงจะอยระดบ -0.250 ถง -0.500 เมตร.(รทก.) เมอสำรไพไรทสมผสอำกำศกจะเกดปฏกรยำเคมกลำยเปนกรด ซลฟรกและสำรจำโรไซดซงมรสเปร ยว ดงน นในชวงตนฤดฝนน ำฝนแรกจะชะลำงสำรจำโรไซด และกรดซลฟรกจำกปำพรออกมำจำกคลองทไมมอำคำรควบคม เชน คลองบำงกลม (พรกมแป) คลองควน (พรควนเครง) เปนตน บำนไทรหวมำ ซงต งบรเวณใกลเคยงกบคลองท งสอง จงมกเกดเหตปลำตำยบอยทสด อกแหงทเคยเกดข นหลำยคร งคอทบรเวณคลองฆอง ซงเกดจำกกำรใชน ำจำกคลองฆองมำกเกนเกณฑทกำหนด -0.300 เมตร.(รทก.) มลกษณะกำรเกดน ำเปร ยวทเหมอนกน แนวทางแกไขปญหา 1. พยำยำมรกษำระดบน ำในปำพร โดยใชมำตรกำรเดยวกบกำรปองกนไฟไหมปำพรท งระยะส นและระยะยำวจะมผลชวยในกำรลดปญหำกำรเกดน ำเปร ยวดวย เพรำะทำใหโอกำสทสำรไพไรทจะสมผสอำกำศนอยลง 2. กรณเกดน ำเปร ยวข นแลว อยำพยำยำมเรงระบำยน ำออกจำกพ นท ใหรอจนกวำมน ำฝนมำกข นและเจอจำงควำมเปร ยวใหมำกทสด และมน ำในแมน ำมำกพอทจะผลกดนออกทะเลได จงจะแจงใหรำษฎรตำมแนวคลองชะอวดแพรกเมอง เตรยมปดประตระบำยน ำตำง ๆ สองฝงคลองชะอวด- แพรกเมอง แลวใหเปดประตระบำยน ำชะอวด-แพรกเมองผลกดนน ำเปร ยวออกทะเลไป ในชวงเวลำดงกลำวหำมเปดประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธเดดขำด เพรำะจะเกดปญหำผลกระทบดำนทำยน ำสงมำก (รำยละเอยดกลำวในบทตอไป)

4.2.2 โครงการสงน าและบารงรกษาลมน าปากพนงตอนลาง พ นทโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนลำงเปนพ นททมควำมซบซอนของระบบนเวศนทำงธรรมชำตมำกทสดตองคำนงถงผลกระทบจำกกำรบรหำรจดกำรท งดำนสงแวดลอม ดำนสงคม ออนไหวในเรองคณภำพน ำและปรมำณ มกำรใชน ำหลำกหลำยมำก พ นทชลประทำนของโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนลำงแบงพ นทออกเปน 5 กลม ตำมลกษณะภมประเทศกำรรบน ำจำกแหลงน ำหรอลมน ำยอยไปใชงำนประกอบดวย กลมท 1 พ นท MC1 และ MC2 ซงเปนพ นททำงทศตะวนออกของแนวสนทรำยจำกทำงหลวงแผนดน หมำยเลข 408 ไปจนถงคลองเชยรใหญ ซงมระดบดนสงและลำดเอยงจำกแนวทำงหลวงแผนดนหมำยเลข 408 ลำดลงไปทำงคลองเชยรใหญ ซงโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนงอนเนองมำจำกพระรำชดำร ไดพฒนำเปนระบบชลประทำนแบบสบน ำดวยเครองสบน ำดวยไฟฟำขนำดใหญ ขนำด ⌀ 0.60 จำนวน 6 เครอง สบน ำจำกแมน ำปำกพนงบรเวณคลองกำรเกด โดยพ นท MC1 จะใชเครองสบน ำดวยไฟฟำสงน ำไปตำมคลองสำยใหญ เลำะไปตำมแนวทำงหลวงแผนดนหมำยเลข 408 แลวสงน ำในแนวโนมถวงของโลกลงมำตำมคลองสำยซอยต งฉำกลงมำยงคลองเชยรใหญมพ นทสงน ำท งหมด 28,600 ไร สำหรบพ นท MC2 จะใชเครองสบน ำดวยไฟฟำขนำด ⌀ 0.60จำนวน 3 เครอง สบน ำจำกคลองเชยรใหญ ซงในชวงบนจะรบน ำจำก



คลองชะเมำแยกไปลงแมน ำปำกพนงทอำเภอเชยรใหญและขณะเดยวกนกสำมำรถรบน ำจำกแมน ำปำกพนงเขำมำในคลองเชยรใหญและพ นทสองฝงคลองไดดวย สถำนสบน ำ MC2 จะสบน ำสงยอนตรงข นไปตำมคลองสำยใหญถงทำงหลวงแผนดนหมำยเลข 408 แลวเล ยวขวำเลำะไปตำมทำงหลวงแผนดนหมำยเลข 408 จำกน นทยอยสงน ำกลบลงมำในพ นทดวยแรงโนมถวงของโลกแบบเดยวกบพ นท MC1 มพ นทสงน ำท งหมด 12,300 ไร

กลมท 2 กลมพ นทฝงซำย (ทศตะวนตก) ของแมน ำปำกพนงแบงพ นทออกเปนลมน ำยอย 5 ลมน ำ รบน ำจำกพ นทปำพร บรเวณตำบลชำงซำย ตำบลทำงพน ผำนทำงคลองชะเมำเปนหลกและกระจำยไปยงลมน ำยอยตำง ๆ ดงน .-

พ นท MD1 ลมน าคลองบางจาก ใชน ำจำกคลองบำงจำกเหนอ ปตร.บำงจำก ซงรบน ำจำกพรชำงซำย ผำนคลองชะเมำ คลองน ำฉำ คลองหนองหนอน คลองไมเสยบ พ นท ชลประทำนจะอย 2 ฝงคลองดงกลำวท งหมด

พ นท MD2 ลมน าคลองสขม ใชน ำจำกคลองสขมต งแต ปตร.สขม ถง ปตร.บำงจำก รบน ำจำกพรชำงซำยและพรทำงพนผำนคลองชะเมำ แยกตรงไปคลองสขมท ปตร.บำงจำก และอกทำงหนงออมจำกคลองชะเมำแยกไปทำงคลองบำงไทรและกระจำยข นเหนอไปทำงคลองนอย คลองบำงควำย และคลองตรงบนไหลลงคลองสขมพ นทชลประทำนจะอยสองฝงคลองสขม

พ นท MD3 ลมน าคลองชะเมา ใชน ำจำกคลองชะเมำชวงต งแตออกจำกพรบรเวณตำบลชำงซำยและตำบลทำงพนผำนทำงหลวงแผนดนหมำยเลข 408 จนถง ปตร.บำงจำก พ นทชลประทำนอยสองฝงคลองชะเมำ

MD4 ลมน าคลองบางไทร ใชน ำจำกคลองบำงไทรซงแยกจำกคลองชะเมำไปทำงทศตะวนออกไหลออกแมน ำปำกพนงทตำบลบำงศำลำ จงสำมำรถรบน ำได 2 ทำง คอ คลองชะเมำ และแมน ำปำกพนง พ นทชลประทำนอย 2 ฝงคลองบำงไทร

MD5 ลมน าคลองเชยรใหญ ใชน ำจำกคลองเชยรใหญ พ นทชลประทำนจะอยทำงฝงทศตะวนออกของคลองเชยรใหญไปจรดเขตลมน ำคลองบำงไทร สวนพ นททำงทศตะวนตกของคลองเชยรใหญจะเปนพ นท MC1 และ MC2 น นเอง



กลมท 3 ลมน ำฝงขวำของแมน ำปำกพนงซงเปนพ นทรำบแบงเปน 2 ชวง ชวงบนจำกฝงขวำของแมน ำปำกพนง คอดำนแบงเขตน ำจดน ำเคมกบคลองปำกพนง (คลองหวไทร) ชวงลำงพ นทระหวำงแมน ำปำกพนงกบคลองบำนกลำงจำกบรเวณบำนปำกแพรกถงทำงหลวงแผนดนหมำยเลข 408 ชวงตดเขำอำเภอหวไทร หรอพ นท MD6 ใชน ำจำกแมน ำปำกพนง โดยมคลองเลก ๆ ตอเชอมเขำสพ นท ต งแตหนำ ปตร.อทกวภำชประสทธจนถงอำเภอเชยรใหญ คลองเชอมทสำคญประกอบดวย คลองทำพญำ คลองเพง คลองบำงโด คลองบำงไทรปก คลองบำงตด คลองบำงแกว คลองทำขนำน ฯลฯ

กลม 4 พ นทระหวำงคลองบำนกลำงกบคลองหวไทร หรอพ นท MD7 ไดน ำจำกคลองบำงกลำง เนองจำกคลองบำนกลำงเนองจำกไมสำมรถขดขยำยตำมแนวพระรำชดำรไดเพรำะมชมชน อำศยอย 2 ฝงคลองจำนวนมำกทำใหคลองบำนกลำงมขนำดเลกจงมพ นทรบประโยชนนอยทสด

กลมท 5 พ นทสองฝงคลองชะอวด-แพรกเมองหรอพ นท MD8 ใชน ำจำกคลองชะอวด-แพรกเมอง พ นท MD8 ทอยดำนทศเหนอของทำงหลวงแผนดนหมำยเลข 408 อยในควำมรบผดชอบของโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนลำง แตพ นททำงดำนทศใตอยในควำมรบผดชอบของโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนบน กำรบรหำรจดกำรในพ นท ตองใชกำรบรณำกำรสงมำก มฉะน นจะมปญหำในภำพรวมได กำรบรหำรจดกำรของโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำปำกพนงตอนลำงเปนโครงกำรทบรหำรจดกำรยำกทสด เนองจำกมควำมซบซอนของระบบนเวศน จะใชกำรบรหำรจดกำรตำมหลกวชำกำรปกตเหมอนโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนบนไมได ควำมยงยำกในกำรบรหำรจดกำรในพ นทเรมข นกบทต งแตเรมปด ปตร.อทกวภำชประสทธในป 2542 ผรบผดชอบบรหำรจดกำรไดพยำยำมศกษำและแกไขปญหำรวมถงแนวทำงกำรบรหำรจดกำรมำโดยลำดบ จนเรมเหนแนวทำงชดเจนข นเรอย ๆ สำมำรถแบงชวงเวลำของกำรบรหำรจดกำรตำมชวงของเหตกำรณสำคญทเกดจดเปลยนของกำรบรหำรได 3 ชวง คอ ชวงท 1 เรมปด ปตร.อทกวภำชประสทธ 1 ตลำคม 2542 ถง พฤศจกำยน 2545 ซงเปนจดเปลยนกำรบรหำรจดกำรเพรำะมรำยงำนผลกำรศกษำเกณฑควบคมน ำและแนวทำงดำเนนกำรประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธทศกษำและเสนอโดยกลมบรษทปรกษำ 3 บรษท คอ บรษทรอจ แอนด แอสโซซ เอทส จำกด บรษทพอล คอนซลแตนท จำกด และบรษท บรษท เอสดคอนคอรปอเรชน จำกด ชวงท 2 ต งแตป 2546 – 2548 ซงเปนจดเปลยนสำคญเนองจำกกำรกอสรำงอำคำรชลประทำนสรำงสมบรณท งโครงกำร และกำรเขำมำของคณะกรรมกำรสทธมนษยชนแหงชำต ชวงท 3 ต งแต ป 2549- ปจจบน ซงเปนชวงทมควำมพยำยำมนำเอำควำมรหลกวชำกำรและประสบกำรณและมำประยกตใชแกไขปญหำจนมแนวทำงคอนชดเจนและประสบผลดตอกำรจดกำรเปนอยำงมำก



รายละเอยดปญหาและการเรยนรในแตละชวงเวลา มดงน .- ชวงท 1) การบรหารจดการน า ป 2542-2545 กำรบรหำรจดกำรในชวงทไดพยำยำมบรหำรจดกำรตำม Criteria ของกำรออกแบบ ปตร. อทกวภำชประสทธ ซงกำหนดไวส น ๆ วำ ใหใชบำนค (Regulating gate) จำนวน 4 บำน ในกำรควบคมระดบน ำในชวงฤดแลง และกำหนดเกณฑระดบน ำใชงำนใหรกษำระดบน ำในแมน ำปำกพนงดำนเหนอน ำ ของ ปตร.อทกวภำชประสทธอยท ± 0.300 เมตร.(รทก.) และในชวงฤดฝนใหใช บำนเดยว (flood gate) จำนวน 6 บำน เปดระบำยน ำในจงหวะน ำทะเลลง และปดบำนระบำยในจงหวะน ำทะเลยกตวสงกวำน ำดำนน ำจดเพอใหน ำไหลออกทะเลใหเรวข นทำใหลดระดบน ำในพ นทเรวข น เปนกำรบรรเทำอทกภยในพ นท ซงเดมจะมพ นทน ำทวมในฤดฝนในระดบสงและจงมระยะเวลำทวมขงนำน 2- 3 เดอน เนองจำกน ำทะเลหนนสงทำใหน ำฝนน ำทำทมมำกไมสำมำรถระบำยออกทะเลได กำรบรหำรจดกำรดงกลำวคำดวำจะชวยลดระยะเวลำกำรทวมขงและระดบควำมสงของน ำททวมขงได ผลการดาเนนการ

1. เกดปญหาน าเนาเสยในคลองหวไทร เนองจำกกำรปด ปตร.อทกวภำชประสทธ ในวนท 1 ตลำคม 2542 อำคำรชลประทำนทสำคญตำมโครงกำรหลำยแหงยงกอสรำงไมแลวเสรจ เชน คลองหนำโกฏ คลองชะอวด-แพรกเมอง ยงไมสำมำรถใชระบำยน ำได ปตร.คลองปำกพนง (เสอหง) ยงไมไดกอสรำง จงจำเปนตองทำเปนทำนบซองชวครำวปดคลองหวไทรบรเวณทกอสรำง ปตร.คลองปำกพนงไวกอน ผลทไดรบคอ คลองหวไทรมน ำนงและเกดกำรเนำเสยอยำงรนแรง กำรแกไขปญหำ โดยกำรขดลอกคลองหวไทรท งสำยในปตอมำและเรงขดคลองหนำโกฏใหเชอมคลองหวไทรออกทะเลโดยเรวทสด ซงแลวเสรจท งหมดในป 2544 ทำใหปญหำน ไมเกดข นอกเลย 2. เกดปญหาน าทวมเทศบาลเมองปากพนง หลงเปดจำก ปตร.อทกวภำชประสทธ ในวนท 2 ตลำคม 2542 ซงเปนชวงอยำงเขำฤดฝนพอด ในชวงเดอนพฤศจกำยน 2542 มลมมรสมตะวนออกเฉยงใตกำลงแรงพดผำนอำวปำกพนงทำใหระดบน ำในแมน ำปำกพนงดำนทำยน ำของ ปตร.อทกวภำชประสทธยกตวสงถง +1.800 เมตร.(รทก.) สงกวำระดบน ำเฉลยในชวงเวลำเดยวกน ซงจะอยทระดบ + 1.200 เมตร (รทก.)และเทศบำลเมองปำกพนงรวมท งรำษฎรในบรเวณเทศบำลเมองปำกพนงไดกอสรำงบำนเรอนและสงกอสรำงตำง ๆ โดยใชระดบน ำเฉลย +1.200 เมตร.(รทก.) เปนเกณฑ จงทำใหเกดน ำทวมในเทศบำลเมองปำกพนงเปนวงกวำง รำษฎรชำวปำกพนงไดรองขอใหเปด ปตร.อทกวภำชประสทธ เพอลดระดบน ำบรเวณเทศบำลปำกพนงเพรำะเหนวำระดบน ำทำยน ำมระดบตำกวำประมำณ 1 เมตร แตผรบผดชอบในขณะน น ไมสำมำรถเปด ปตร.อทกวภำชประสทธได เนองจำกมกำรทำนำอยหลำยหมนไร ทำงดำนเหนอน ำ และใน 2-3 ชวโมงตอมำน ำกลดลง และในวนรงข นลมมรสมสงบ ระดบ



น ำก ข นลงในระดบปกต ทำใหผำนวกฤตกำรในปแรกไปได และสำมำรถผลกดนน ำเคมออกจำกแมน ำปำกพนงไดในชวงฤดฝนเดยว น ำในแมน ำปำกพนง เหนอ ปตร.อกวภำชประสทธกลำยเปนน ำจดตลอดสำย แตในปตอมำกเกดปญหำซ ำน ำทะเลยกตวข นสงเชนเดยวกนแตระดบตำกวำ คออยทระดบ + 1.500 เมตร (รทก.) กำรแกไขปญหำ ไดมกำรประชม 3 ฝำย คอ กรมชลประทำน จงหวดนครศรธรรมรำช และตวแทนรำษฎรบรเวณเทศบำลเมองปำกพนง ผลสรปใหพสจนวำ หำกเปด ปตร.อทกวภำชประสทธจะชวยใหระดบน ำในเทศบำลเมองปำกพนงลดลง ซงแนนอนวำเมอเปด ปตร.อทกวภำชประสทธขณะทเหนอน ำมระดบ +0.500 เมตร.(รทก.) แตระดบทำยน ำอยทระดบ +1.500 เมตร.(รทก.) น ำทเทศบำลปำกพนงยอมลดลงอยำงรวดเรวทนตำเหน แมวำหลงจำกน นไมนำนน ำกปรบระดบสงข น แตตำกวำระดบ +1.500 เมตร.(รทก.) เนองจำกเปนชวงน ำทะเลลงแลว ตวแทนรำษฎรบรเวณเทศบำลเมองปำกพนงไดรวบรดขอมตทประชมใหกำหนดเกณฑบรหำรจดกำรน ำในชวงน โดยใหเปด ปตร.อทกวภำชประสทธใหน ำจำกอำวปำกพนงไหลเขำไปในแมน ำไดเพอลด Resonance ของคลน เมอระดบน ำทบรเวณตลำดปำกพนงถงระดบ +0.900 เมตร.(รทก.) และใชเปนเกณฑในกำรบรหำรจดกำรมำจนถงทกวนน 3. ปญหาน าแดงและคา DO ตา หลงจำกพนฤดฝน เมอน ำในแมน ำปำกพนงเรมนง เกดปรำกฏกำรณน ำเปลยนสเปนสแดงตลอดสำยและเมอตรวจวดดคณภำพของน ำ ปรำกฏวำมคำ DO ตำมำก จำกกำรตรวจสอบของผเชยวชำญจำกกรมฯ พบวำ เกดจำกกำรเจรญเตบโตอยำงรวดเรวของ Blue green algae หรอสำหรำยสเขยวแกมน ำเงนหรอทเรยกปรำกฏกำรณน วำ Algae boom เนองจำกกำรเจรญเตบโตและขยำยพนธอยำงรวดเรวของสำหรำยจะตองใชออกซเจนทละลำยในน ำ ในกระบวนกำรขยำยพนธ จงทำใหคำ DO ลดตำลง ปจจยทกระตนใหเกดปรำกฏกำรณ Algae boom คอกำรลดลงของควำมเคมในน ำ และปรมำณสำรอนทรยทอยในน ำมมำกและขณะเดยวกนเมอควำมเคมลดลง นอกจำกจะเปนสภำวะน ำทเหมำะสมในกำรแพรพนธของสำหรำยแลวยงเปนสภำวะทเหมำะสมใหแบคทเรยในน ำทำงำนยอยสลำยสำรอนทรยในน ำไดดอกดวย และกระบวนกำรยอยสลำยของแบคทเรยในน ำกตองใชออกซเจนทละลำยในน ำในกำรยอยสลำยดวยเชนเดยวกน จงทำใหออกซเจนทละลำยในน ำลดลงอยำงรวดเรว ปกตในแมน ำปำกพนงกมปรำกฏกำรณน แทบทกปในชวงตนฤดฝน แตจะเปนระยะเวลำส น ๆ 1-2 วน รำษฎรในพ นทเรยกปรำกฏกำรณน วำ น ำหวซงขำว และในชวงเวลำทเกดปรำกฏกำรณหวซงขำวน ปลำจะวำยน ำหนน ำแดงบำงสวนกมอำกำรซมทเรยกวำปลำเมำน ำทำใหชำวประมงสำมำรถจบไดงำย หลงจำกฝนตกหนกมน ำเหนอลงมำมำกปรำกฏกำรณน จะกจะหำยไป แตในป 2542 กลบแดงอยนำน 2-3 เดอน เนองจำกน ำนงทำใหกำรยอยสลำยของสำรอนทรยในน ำเปนไปไดชำ เมอกำรยอยสลำยสมบรณแลว น ำในแมน ำปำกพนงกคอย ๆ ปรบสภำพดข นกลำยเปนน ำใสมองเหนเปนสเขยวออนและหลงจำกน นมปรำกฏกำรณน ำแดงเหนอ ปตร.อทกวภำชประสทธนอยคร งมำกแทบจะไมปรำกฏน ำแดงอกหลำยป



กำรแกไขปญหำ คณะอนกรรมกำรดำนพฒนำสงแวดลอมและตดตำมผลกระทบตอสงแวดลอมโครงกำรพฒนำลมน ำอนเนองมำจำกพระรำชดำรไดจดของบประมำณใหเทศบำลเมองปำกพนง เทศบำลตำบลหวไทร และเทศบำลตำบลเชยรใหญ เพอจดทำระบบบำบดน ำเสยจำกชมชนกอนปลอยลงแมน ำปำกพนง แตมปญหำในเรองกำรจดหำทดนเพอกำรกอสรำงทำใหกำรกอสรำงลำชำมำก บำงแหง เชน เทศบำลเมองปำกพนงไดยกเลกโครงกำรและเปลยนเปนใชบำบดน ำเสยเฉพำะจด แตในชวงระยะเวลำป 2542-2544 ไมคอยมปญหำมำกนกเนองจำกกำรขยำยตวของกำรทำนำยงไมมำกนกทำใหมน ำจดเหลอเฟอสำมำรถระบำยน ำขำม Regalating Gate (บำนค) ไดตลอดปทำใหมน ำเคลอนไหวท งดำนเหนอน ำและดำนทำยน ำ 4. ปญหาน าในอาวปากพนงจดนานเกนไป ทาใหกงเคยทมชกชมบรเวณแหลมตะลมพกยายถนไปอยบรเวณอาเภอทาศาลา เปนปญหำระยะส น ๆ ในชวงป 2543-2544 เนองมกำรทำนำนอยจงมน ำจดเหลอเฟอและโครงกำรไดระบำยน ำลงในอำวปำกพนงตลอดเวลำ กำรแกไขปญหำ วำงแผนจะระบำยน ำจดออกทำงคลองระบำยน ำฉกเฉนทจะกอสรำงเสรจในป 2543 แตปรำกฏวำในปตอ ๆ มำมกำรขยำยตวของกำรทำนำมำกข นทำใหไมตองระบำยน ำจดสวนเกนออกทะเลมำกนก ปญหำน จงหมดไป 5. ปญหาน าทวมขงในทลมเมอมระดบน าสงวาเกณฑทกาหนด

จำกกำรทดลองปด ปตร.อทกวภำชประสทธไดตรวจสอบในพ นทพบวำมพ นทสวนบรเวณคลองบำงไทร คลองบำงตะพงมน ำทวมขงเปนบรเวณกวำง พ นทประมำณ 1,700 ไร เมอระดบน ำในแมน ำปำกพนงเรมสงกวำระดบ +0.300 เมตร.(รทก.) ซงเปนเกณฑกำหนดในกำรเกบกกน ำเหนอประตประบำยน ำอทก วภำชประสทธ

กำรแกไขปญหำ

ผรบผดชอบไดแกไขปญหำโดยกำรกอสรำงคนดนลอมพ นทท งหมดและกอสรำงอำคำรบงคบน ำเพอรบและระบำยน ำเขำ – ออก รวมท งวำงแผนกอสรำงโรงสบน ำเพอชวยสบน ำออก กรณน ำทวมสงและสบน ำเขำในชวงฤดแลงดวยเปนกำรเฉพำะ ทำใหสำมำรถพจำรณำเพมเกณฑกำรเกบน ำสงสดไดหำกจำเปนในอนำคต 6. ปญหาเกดผกตบชวาเพมข นตลอดลาน าแมน าปากพนง เนองจากน าในแมน าปากพนงเปลยนเปนน าจด



กำรแกไขปญหำ ไดมกำรบรณำกำรหนวยงำนตำง ๆ ทเกยวของและสรปผลกำรดำเนนกำรแกไขไดดงน 6.1 โครงกำรพฒนำลมน ำปำกพนงอนเนองมำจำกพระรำชดำรไดจดซ อเรอกำจดผกตบชวำในป 2543 ใหอยปฏบตประจำในลมน ำโดยควบคมดแลของศนยปฏบตกำรท 7 6.2 จงหวดนครศรธรรมรำชกำหนดเปนนโยบำยใหทกอำเภอระดมกำลงชวยกำจดและใชทำปยหมก 6.3 เปด ปตร.อทกวภำชประสทธหรอ ปตร.ฉกเฉนเพอระบำยผกตบชวำออกทะเลในชวงทมน ำหลำก

ชวงท 2) การบรหารจดการในชวงป 2545-2548

สบเนองจำกผลกระทบตำง ๆ ทเกดจำกกำรบรหำรจดกำรน ำในชวงแรกกรมฯ ไดทรำบปญหำและเหนสมควรพจำรณำแนวทำงแกไขในกำรบรหำรจดกำรน ำเปนไปอยำงถกตองตำมหลกวชำกำรจงวำจำงกลมบรษททปรกษำคอ บรษทรอจ แอนด แอสโซซเอทส จำกด บรษทคอนซลแตนท จำกด และบรษทแอสดคอนคอรปเรชน จำกด ไดศกษำแนวทำงกำรดำเนนกำรบรหำรจดกำร ประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ ซงเรมเสนอรำงเกณฑควบคมน ำกรณตำง ๆ ต งแตปลำยป 2545 แตรำยงำนฉบบสดทำยกลบแลวเสรจเดอนมกรำคม 2548 ประกอบกบเปนชวงทมกำรขยำยตวของกำรใชน ำเพอทำนำและกจกรรมอน ๆ เชน กำรทำประปำ ทำเกษตรผสมผสำนปลกพชลมลก เชน พรก เปนตน ชวงน จงเปนชวงทพยำยำมนำเอำหลกวชำกำรเขำมำประยกตใชกบสถำนกำรณจรง ซงทมกลมบรษททปรกษำไดเสนอแนวทำงกำรบรหำรจดกำรรวมท งเกณฑกำรควบคมตำง ๆ และผลกำรดำเนนกำรสรปไดดงน 1. การบรหารจดการน าในชวงฤดฝน

ฤดฝนของพ นทลมน ำปำกพนงนบต งแตประมำณเดอนตลำคม-เดอนมกรำคม มกจะมปญหำน ำทวมบรเวณสองฝงของลำน ำปำกพนง และเกดน ำเปร ยวในชวงตนฤดฝน จงมแนวทำงกำรควบคมบำนระบำยน ำ ดงน (1) เปด ประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ หรอประตระบำยน ำแพรกเมอง หรอประตระบำยน ำฉกเฉน ในชวงทระดบน ำทะเลตำกวำระดบน ำในแมน ำเพอพรองน ำเพอรองรบน ำหลำกในชวงฤดฝนโดยสำมำรถพรองไดถงระดบ -0.400 เมตร.(รทก.) (2) ลดบำนคลง (บำนท 1, 2, 9, 10) ในชวงน ำทะเลลงตำ โดยใหน ำเหนอประตระบำยน ำไหลขำมบำน เพอควบคมระดบน ำดำนเหนอประตระบำยน ำใหนอยกวำ +0.300 เมตร.(รทก.) (3) ดงบำนคข นในกรณน ำทะเลททำย ประตระบำยน ำมระดบน ำสงกวำระดบน ำเหนอประตระบำยน ำหรอระดบน ำทะเลเรมไหลเขำแมน ำปำกพนงเพอพรองน ำใหมปรมำตรชองวำงมำกข น จนถงระดบ -0.300 เมตร.(รทก.)



(4) ปดประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธแลวระบำยน ำเปร ยวออกไปทะเลทำงประตระบำยน ำแพรกเมอง หรอประตระบำยน ำฉกเฉน เพอมใหน ำเปร ยวไหลผำนเขตชมชนเมอง เพอระบำยน ำเปร ยวออกสทะเล โดยไมใหผำนชมชนเมอง โดยเฉพำะพ นทดำนทำย ประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ (5) เปดบำนระบำยน ำท งหมดตลอดเวลำ เพอใหน ำหลำกไหลผำนประตระบำยน ำออกไปไดมำกทสดทประตระบำยน ำแพรกเมอง, ประตระบำยน ำฉกเฉน และ ประตระบำยน ำอทกวภำช ประสทธ สำมำรถระบำยน ำรวมท งส น 2,176 ลกบำศกเมตรตอวนำทเพอเรงกำรระบำยน ำเพอบรรเทำปญหำอทกภย 2. การบรหารจดการน าในชวงฤดแลง

เพอใหกำรบรหำรจดกำรน ำในลมน ำปำกพนง เกดประสทธภำพสงสดและไมกอใหเกดควำมเสยหำยตอสภำพแวดลอม รวมท งสำมำรถตอบสนองตอควำมตองกำรของประชำชนในพ นทได จงกำหนดแนวทำงกำรควบคมและบรหำรน ำในชวงฤดแลงไว ดงน

2.1) การควบคมระดบน า (1) กรณทระดบน ำในแมน ำปำกพนงสงข นอยำงตอเนอง ทำใหสงกวำระดบน ำเกบกกสงสด หรอทระดบ +0.30 เมตร (รทก.) และน ำทะเลมระดบตำกวำระดบน ำในแมน ำ ควรเปดบำนประตระบำยน ำ เพอลดระดบน ำใหอยทระดบ +0.30 เมตร (รทก.) ในชวงปลำยฤดฝนถงชวงตนฤดแลง และระบำยน ำออกใหมำกทสดเพอพรองน ำในชวงปลำยฤดแลงกอนเขำชวงตนฤดฝน (2) กรณเกดปญหำกำรสะทอนกลบของคลนน ำข นลง หรอ Resonance บรเวณทำยประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธใหเปดประตระบำยน ำฉกเฉน หำกระดบน ำทำยประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธยงมแนวโนมสงข นอก ใหเปดบำนประตระบำยน ำเพอใหน ำทะเลสำมำรถไหลเขำไปในแมน ำปำกพนงได แตสภำพควำมเคมของน ำในแมน ำปำกพนงจะตองอยในเกณฑทกำหนด และระดบน ำทำงทำยประตระบำยน ำตองไมเกน +0.90 เมตร (รทก.) 2.2) เกณฑสาหรบการควบคมและบรหารจดการน า

(1) เกณฑคณภำพน ำ (1.1) คำ pH อยในชวง 6.5-8.5 (1.2) คำ DO ตองไมตำกวำ 3.0 มลลกรมตอลตร ไมวำกรณใดๆ

และตำมปกต ไมควรตำกวำ 6.0 มลลกรมตอลตร (1.3) คำ BOD ตองไมเกน 4.0 มลลกรมตอลตร ไมวำกรณใดๆ (เมอมกำรผสม

ของน ำท งตำง ๆ ลงในทำงน ำแลว) และตำมปกตควรอยทไมเกน 2.0 มลลกรมตอลตร



(2) เกณฑควำมเคมของน ำ (2.1) ทำงดำนทำยน ำจำกประตระบำยน ำควำมเคมของน ำควรอยในสภำพ

ธรรมชำตกอนมโครงกำร โดยคำเฉลยในเดอนตำง ๆ ไมควรตำงไปจำกสภำพดงกลำวเกนกวำ ±3 สวนตอพนสวน (ppt.) หรออยในชวง 20-26 ppt.

(2.2) ทำงดำนเหนอน ำจำกประตระบำยน ำควำมเคมทระดบควำมลก 3 เมตร จำกผวน ำตองไมเกน 2 สวนตอพนสวน ไมวำกรณใดๆ และตำมปกตควรอยตำกวำ 0.5 สวนตอพน

(3) กำรเปด-ปดบำนระบำยน ำของ ประตระบำยน ำ (3.1) หำกระดบทำงทำยน ำประตระบำยน ำสงกวำทำงดำนเหนอน ำ โดยทวไป

หำมเปดบำนระบำยน ำ (3.2) ในกรณทเปดบำนระบำยน ำของประตระบำยน ำ อตรำกำรไหลของน ำผำน

ประตระบำยน ำจะตองพอเพยง เพอปองกนกำรรกตวของน ำเคมทจะไหลยอนเขำมำตลอดเวลำทเปดบำนประต (3.3) ขณะทเปดบำนระบำยน ำจะตองมกำรตดตำมตรวจวดควำมเคมท งดำน

เหนอน ำและทำยน ำของประตระบำยน ำเพอตรวจสภำพควำมเคม และตรวจหำวำบำนระบำยน ำรวจนน ำเคมสำมำรถลอดเขำมำไดหรอไม หำกพบวำมกำรรวซมจะตองทำกำรซอมแซมโดยเรว

(3.4) เกณฑควำมเคมของน ำขำงตนน ใหนำไปใชกบประตระบำยน ำทกแหงในพ นทโครงกำรพฒนำลมน ำปำกพนง ท งขนำดใหญและขนำดเลก ทอยในแนวคนแบงน ำจด และน ำเคมของโครงกำร เชน ประตระบำยน ำฉกเฉน ประตระบำยน ำเสอหง ประตระบำยน ำแพรกเมอง เปนตน

2.3) เกณฑดานสภาพน าทวม

(1) ดำนทำยน ำของ ประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ - ทำงดำนทำยน ำจำกประตระบำยน ำระดบน ำทวมเฉลยไมควรสงกวำ

คำเฉลยในเดอนทเกดน ำทวมในอดต และจะตองไมสงกวำระดบน ำทวมสงสดในอดตทคำบควำมถของกำรเกดเดยวกน

- เนองจำกทำยน ำของประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธอยภำยใตอทธพลของน ำทะเลข นลง ถำระดบน ำทำยประตระบำยน ำสงกวำ +0.30 เมตร (รทก.) ซงเปนระดบเกบกกน ำสงสดหนำประตระบำยน ำโดยทวไปจะหำมไมใหเปดประตระบำยน ำเพรำะน ำทะเลจะไหลยอนเขำมำ แตถำระดบน ำทำงทำยประตระบำยน ำอยตำกวำระดบน ำทำงเหนอประตระบำยน ำกำรเปดประตเพอระบำยน ำกสำมำรถทำได แตตองระวงไมใหน ำเคมไหลยอนเขำมำจนเกดปญหำ ซงจะตองเปนไปตำมกฎเกณฑดำนควำมเคมทกำหนด



- สำหรบกรณทน ำทะเลข นแตประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธปดอย ซงจะเกดปญหำกำรยกตวของระดบน ำในแมน ำปำกพนงทำยประตระบำยน ำสงกวำเดม กอนมประตระบำยน ำจะตองแกไขดวยกำรเปดบำนระบำยน ำของประตระบำยน ำบำงสวนใหเหมำะสมในชวงเวลำส น ๆ เพอลดปญหำกำรยกตวดงกลำวน ในกำรเปดบำนระบำยน น ำเคมจะไหลยอนเขำไปได แตอยำงไรกตำมจะต องเปนไปตำมเกณฑดำนควำมเคมทกำหนด และระดบน ำทำงทำยประตระบำยน ำทยกตวข นจะตองไมเกนระดบสงสดทยอมใหได (+0.900 เมตร รทก.)

(2) ดำนเหนอน ำของ ประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ - ทำงเหนอน ำโดยทวไป ระดบน ำทวมทบรเวณตำงๆ ไมควรสงกวำระดบทได

ศกษำไวในรำยงำนศกษำควำมเหมำะสมของโครงกำร - ในบรเวณพ นทลมตำ ทำงดำนเหนอประตระบำยน ำพ นทรวมประมำณ

1,700 ไร จะตองไดรบกำรปองกนน ำทวมไดท งหมดทคำบควำมถกำรเกดซ ำ 10 ป และกรณน ำหลำกทคำบควำมถกำรเกดซ ำ 20 ป ยอมใหน ำทวมไดบำงโดยกอใหเกดควำมเสยหำยมำก

- ระดบเกบกกทหนำ ประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ จะตองรกษำไวใหอยระหวำงระดบน ำตำสดและสงสด ดงแสดงในตำรำงท 4-1 สำหรบเดอนตำงๆ คำระดบน ำตำสดจะเปนคำทยอมใหไดเพอใหมน ำเพยงพอสำหรบกำรใชน ำ แตคำระดบน ำสงสดจะเปนคำทยอมใหไดเพอไมใหเกดปญหำน ำทวม ตารางท 4-1 เกณฑการรกษาระดบน าทดานหนาประตระบายน าอทกวภาชประสทธ

เดอน ระดบน ำ สงสด ตำสด

ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

+0.30 +0.30 +0.30 +0.30 +0.30 +0.30 +0.30 +0.30 +0.30 +0.30 +0.30 +0.30

+0.10 +0.12 +0.18 +0.25 +0.10 -0.15 -0.30 -0.30 +0.20 +0.28 +0.30 +0.30



2.4) เกณฑดานการกดเซาะและการตกตะกอน (1) กำรระบำยน ำลงทำงดำนทำยน ำจะตองไมทำใหเกดสภำพกำรลดระดบน ำอยำงฉบพลน จนเกดปญหำตลงพง

(2) กำรปดประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ ชวงน ำทะเลข นลง และเกดปญหำตลงพง หำกพบวำมปญหำดงกลำว จะตองพจำรณำเปดบำนระบำย ประตระบำยน ำใหเหมำะสมในชวงส น ๆ แตตองใหอยภำยใตเกณฑดำนควำมเคม และดำนน ำทวมดงกลำวแลว

(3) ทำงดำนทำยน ำ ปรมำณตะกอนจมในอำวปำกพนงจะตองไมมำกกวำคำเฉลยรำยปในอดต

(4) ทำงดำนเหนอน ำ จะตองปองกนไมใหปรมำณตะกอนตกจมในแมน ำปำกพนงมำกกวำปรมำณทคำดกำรณไวในรำยงำนกำรศกษำควำมเหมำะสมของโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนง อนเนองมำจำกพระรำชดำร

2.5) เกณฑการใชทดน (1) เกณฑทตองกำรคอตองไมมกำรเล ยงกงกลำดำในเขตน ำจดเลย เพรำะจะมผลกระทบตอควำมเคมของน ำและคณภำพน ำอน ๆ (DO และ BOD) (2) เกณฑทยอมรบไดคอ ควบคมพ นทเล ยงกงกลำดำไวในระดบท ไมสงกวำพ นทเมอส นป 2546 จำกน นดำเนนกำรใหเลกเล ยงกงในเขตน ำจดใหไดท งหมด ในป 2549 (3) เกณฑระบบเพำะปลก ควรใชระบบเพำะปลกตำมทเสนอในรำยงำนกำรศกษำควำมเหมำะสม โดยยอมรบควำมเปลยนแปลงในระบบเพำะปลกไดบำง แตพ นทปลกขำวนำปและนำปรง จะตองไมมำกกวำทเคยเสนอไวเพรำะขำวเปนพชทมควำมตองกำรใชน ำสง อำจเกดปญหำขำดน ำได (4) ในปน ำนอยจะตองลดพ นทเพำะปลกในฤดแลงและมำตรกำรทสำคญคอควรปลกพชไรและพชผกแทนขำว เพอลดปรมำณกำรใชน ำ 2.6) เกณฑจดสรรน า (1) ในแตละฤดกำลคณะกรรมกำร JMC ตองรวมกนกำหนดจดลำดบควำมสำคญของกำรใชน ำ และสดสวนปรมำณกำรใชน ำใหเหมำะสมตำมปรมำณน ำตนทนแตละฤดกำลสำหรบกจกรรมตำง ๆ ทกดำน (2) สำหรบพ นทชลประทำน ยอมใหขำดน ำไดไมเกน 20% ของจำนวนปทพจำรณำ (3) ตองนำเกณฑกำรใชทดนมำพจำรณำควบคกบกำรวำงแผนกำรบรหำรจดกำรน ำอยเสมอ (4) ในสภำพปกตควรมกำรจดกำรน ำใหแกผใชน ำในลมน ำอยำงทวถงและเปนธรรม แตในกรณทเกดปญหำกำรขำดแคลนน ำ กำรจดสรรน ำตองทำตำมลำดบควำมสำคญในขอ 1 (5) กำรบรหำรจดกำรน ำ กำรควบคมน ำ และกำรจดสรรน ำ จะตองทำโดยกำรประสำนงำนระหวำงหนวยงำนตำง ๆ อยำงเปนองครวม ควบคมโดย “คณะอนกรรมกำรบรหำรทรพยำกรใน



ลมน ำปำกพนง” ซงอยภำยใต “คณะกรรมกำรบรหำรโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนงอนเนองมำจำกพระรำชดำร” ผลการดาเนนการตามแนวทางทปรกษาเสนอ

กำรดำเนนกำรบรหำรจดกำรตำมแนวทำงตำมททปรกษำเสนอมหลำยอยำงสำมำรถแกไขปญหำไดด แตกมหลำยขอททำไมได หรอเปนปญหำในกำรบรหำรจดกำรดงรำยละเอยดตอไปน

1) กำรบรหำรจดกำรชวงฤดฝน กำรกำหนดเกณฑใหพรองน ำถงระดบ -0.400 เมตร.(รทก.) เปนเกณฑททำไมได เพรำะในชวง

ฤดแลงระดบน ำทะเลตำสดอยท -0.300 เมตร.(รทก.) และหำกพรองน ำตำลงไปถงระดบ -0.400 เมตร.(รทก.) กมควำมเสยงทจะเกดน ำเปร ยวได เพรำะช นสำรไพโรไซตในบรเวณปำพร จะอยทระดบ -0.250 – 0.500 เมตร.(รทก.) และในควำมเปนจรงระยะตอมำกำรใชน ำในพ นทลมน ำปำกพนงใชมำกกวำเกณฑทกำหนดทำใหระดบน ำในแมน ำตำกวำเกณฑทกำหนด -0.300 เมตร.(รทก.) ดงน นกำรพรองน ำตำมขอ 2 และ ขอ 3 ทำใหไมมควำมจำเปนทตองดำเนนกำร

สำหรบกำรบรหำรจดกำรน ำเปร ยว สำมำรถระบำยน ำเปร ยวทำงประตระบำยน ำชะอวด-แพรกเมองเทำน น ไมสำมำรถระบำยออกทำงประตระบำยน ำฉกเฉนได เพรำะน ำเปร ยวสวนใหญจะไหลมำจำกตอนบนของลมน ำโดยมำกจะไหลออกจำกพรควนเครงทำงคลองควนทบำนไทรหวมำ และไหลจำกพรกมแป พรคลองฆองทำงคลองฆองและคลองบำงกลม ซงท ง 3 คลองจะอยใกลคลองชะอวด-แพรกเมองมำกทสดและคลองชะอวด-แพรกเมองม ทรบ.ปำกคลองสำยซอยนอย สำมำรถปด ทรบ.และประชำสมพนธใหขอควำมรวมมอกบรำษฎรงดสบน ำทำนำไดงำยกวำ หำกเปดระบำยออกจำกประตระบำยน ำฉกเฉนตองผำนพ นทเกษตรและชมชนเปนระยะทำงไกลถง 80 กโลเมตร เพรำะ ปตร.ฉกเฉนอยตดกบ ปตร.อทกวภำชประสทธและพรชำงซำยกสำมำรถระบำยน ำเปร ยวออกทำงคลองหวตรด แตสำมำรถใชระบำยน ำไดในกรณฉกเฉนและมปญหำคณภำพน ำบรเวณใกลเคยงไดด

2) เกณฑกำรบรหำรจดกำรดำนอทกภย สำมำรถดำเนนกำรไดในกรณทมอทกภยทมน ำทวมสงแตตองเปนระยะส น ๆ เพอลดระยะเวลำ

และระดบกำรทวมขงในพ นทลง แตเมอระดบน ำในพ นทไมเกน +0.500 เมตร.(รทก.) ตองเปดประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธและปดประตระบำยน ำชำยทะเลท งหมดในชวงกลำงฤดฝนเพอคนธรรมชำตใหแมน ำ ปำกพนงตำมมตของคณะกรรมกำรสทธมนษยชนแหงชำต

3) กำรบรหำรจดกำรในชวงฤดแลง ใชเปนเกณฑทสำมำรถปฏบตไดและถอปฏบตมำจนถงปจจบน แตกำรพรองน ำในชวงปลำยฤดแลงเปนเรองไมจำเปนเพรำะถกพรองโดยอตโนมตจำกกำรใชน ำของเกษตรกรและไมสำมำรถพรองใหตำกวำระดบน ำทะเลตำสดได



กำรจดกำร Resonance ของคลนและน ำทวมเมองปำกพนง เรองน เปนกำรเขำใจผดกำรเกด Resonance ของคลนและมปญหำน ำทวมเทศบำลเมองปำกพนงจะอยในชวงฤดฝน ซงมมรสมกำลงแรงสำหรบในชวงฤดแลงจะไมมปญหำน เลย แตเกณฑกำหนดระดบน ำทำยน ำของ ปตร.อทกวภำชประสทธตองไมเกน +0.900 เมตร.(รทก.) ยงคงตองใชในกรณ ซงจะเกดน ำทะเลหนนสงในชวงกลำงฤดฝน

4) การปองกนปญหาตลงพงจากการลดระดบน าอยางฉบพลน ปญหำตลงพงไมไดเกดจำกกำรลดระดบน ำอยำงฉบพลนจำกกำรระบำยน ำเพรำะชวงของกำรระบำยน ำระดบน ำจะสงกวำตลงและระบำยน ำลงถงระดบ + 0.300 เมตร.(รทก.) กเปนระดบปรมตลงจงไมเกดปญหำตลงพง แตจะมปญหำตลงพงในกรณใชน ำมำกเกนไปจนระดบน ำในแมน ำปำกพนงลดลงตำกวำเกณฑมำกเกน -1.200 เมตร.(รทก.) จะทำใหลำดตลงไมสำมำรถทรงตวเสยสมดลยและพงทะลำยลง สำหรบปญหำตะกอนดำนทำยน ำมอบใหกรมพำณชยนำวและทรพยำกรชำยฝงต งแผนขดลอกทกป สวนดำนเหนอน ำไดจดซ อเครองมอตดตำมตรวจวดเปนระยะ ๆ แลวพบวำยงอยในเกณฑ เกณฑอน ๆ ทกำหนดสำมำรถใชเปนแนวทำงบรหำรจดกำรมำจนถงทกวนน

5) ปจจยแทรกซอนซงมผลตอการบรหารจดการน า เนองจำกมกำรรองเรยนเรองผลกระทบจำกกำรกอสรำงประตระบำยน ำ อทกวภำชประสทธตอคณะกรรมกำรสทธมนษยชนแหงชำต ขอใหมกำรฟนฟระบบนเวศสำมน ำ โดยเสนอใหเปดประตระบำยน ำ อทกวภำชประสทธ กำรประชมหำรอเพอหำแนวทำงแกไขผลกระทบ ไดขอสรปใหมกำรต งคณะกรรมกำรดแลรวมกน ซงประธำนคณะกรรมกำรสทธมนษยชนแหงชำต (ศ.เสนห จำมรก) ไดกลำวฝำกไววำ “วนน เปนเพยงจดเรมตนในกำรเรยนรทจะอดกล น อดทน รบฟงกนและกน ทก โครงกำร ทกกำรพฒนำลวนสงผลกระทบ และขอใหคณะกรรมกำรยดมนในหลกกำร 3 ประกำร ประกอบดวย

(1) สรำงควำมมนคงของระบบนเวศซงเปนพ นฐำนชวตทตองฟนกลบมำใหได (2) ตองเปนระบบนเวศทเอ อตอทกอำชพ (3) ประสำนงำนเพอใหไดประโยชนสงสด โดยยดมนอยในควำมพอเพยงตำมพระรำชดำรส

ของในหลวง“เชอวำประตทนไมไดสรำงข นเพอใหเกดควำมเดอดรอนของประชำชน แตอยำกใหยงประโยชนสงสดของประชำชน ดงน นเรำตองรวมมอกนแกไขปญหำเพอใหเกดประโยชนสงสดใหได และเรำตองจดกำรทรพยำกร เพอใหเอ อประโยชนไปสลกหลำนรนตอๆ ไปดวย” ดงน นกำรบรหำรจดกำรน ำในชวงหลงป 2548 จงควรเปนกำรบรหำรจดกำรตำมคณะกรรมกำรดงเสนอ



5.1 การดาเนนงานของคณะกรรมการรวม ผวำรำชกำรจงหวดนครศรธรรมรำช ในฐำนะประธำนอนกรรมกำรกำรดำเนนงำนโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนง ไดออกคำสงแตงต งคณะทำงำนศกษำขอมลกำรบรหำรจดกำรน ำโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนง โดยมองคประกอบคอ ทปรกษำซงเปนผแทนคณะกรรมกำรสทธมนษยชนแหงชำต และสำนกงำนคณะกรรมกำรพเศษเพอประสำนงำนโครงกำรอนเนองมำจำกพระรำชดำร สวนคณะทำงำนประกอบดวยผแทนจำกภำครำชกำร นกวชำกำร และประชำชน

จำกกำรประชมของคณะทำงำน มขอเสนอใหเปดประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธในชวงฤดฝน เพอคนธรรมชำตสควำมสมบรณและเกบน ำไวใชในชวงฤดแลงตำมเดม กรมชลประทำนไมขดของหำกแตกำรบรหำรจดกำรควรเปนมตของคนกลมใหญ คณะทำงำนพจำรณำวำจะตองแกไขหรอมมตอยำงไรกควรแจงใหชมชนในพ นทลมน ำปำกพนงไดรบทรำบลวงหนำอยำงนอย 1-2 เดอน ในกำรดำเนนงำนของคณะทำงำนฯ มกำรต งคณะทำงำนยอย และมกำรประชมพจำรณำจนไดขอสรปเมอวนท 27 มถนำยน 2548 โดยมมตทประชมดงน วนท 15 กนยำยน 2548 เปนวนเรมตนกำรบรหำรจดกำรน ำแบบมสวนรวม โดยกำรเปดประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ เมอองคประกอบกำรเปดพรอมรวมท งดำเนนกจกรรมทเกยวของอนๆ เพอสรำงสมดลของระบบนเวศในลมน ำปำกพนง

5.2 แนวทางการบรหารจดการน าตามขอเสนอของคณะกรรมการรวม (1) ในชวงฤดฝน

(1.1) ประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ เรมเปดบำนเมอระดบน ำหนำประตระบำยน ำมระดบน ำเสมอกนหรอใกลเคยงกน เพอใหน ำผสมผสำนกนโดยไมเกดผลกระทบและเปดบำนระบำยข นพนน ำทกชองบำน อยำงไรกตำม เมอควำมเคมทบำนปำกแพรกเกน 3 ppt. จะปดบำนระบำยน ำ และเมอมฝนตกมน ำจดมำผสม จงจะเปดบำนประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ

(1.2) ประตระบำยน ำฉกเฉนประตระบำยน ำทำพญำ ประตระบำยน ำเสอหง ประตระบำยน ำแพรกเมอง (ประตระบำยน ำสำขำฝงอำวไทย) เมอเปดบำนระบำยน ำประตระบำยน ำ อทกวภำชประสทธ พ นน ำแลวใหปดบำนระบำยน ำประตระบำยน ำฉกเฉน ประตระบำยน ำทำพญำ ประตระบำยน ำแพรกเมอง (ยกเวน ประตระบำยน ำเสอหง) เพอใหมกำรไหลระบำยน ำออกทำงปำกอำวปำกพนงอยำงเตมท อยำงไรกตำมเมอระดบน ำในแมน ำปำกพนงสงถง หรอเกอบถงระดบ +0.30 เมตร (รทก). ใหเปดบำนประตระบำยน ำ ประตระบำยน ำสำขำฝงอำวไทยเพอเพมชองทำงระบำยน ำทวมออกสทะเล เพมกำรระบำยน ำผำนประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ นอกจำกน ยงจำเปนตองระบำยน ำออกจำกคลองผำนประตระบำยน ำเหลำน บำง เพอปองกนตะกอนทรำยปดปำกคลอง หำกระดบน ำในแมน ำปำกพนงลดลงสระดบปกตจงจะปดบำนระบำยน ำประตระบำยน ำดงกลำว



(1.3) ประตระบำยน ำสำขำตำงๆ (ประตระบำยน ำบำงไทร ประตระบำยน ำเชยรใหญ ประตระบำยน ำคลองฆอง) ปดไวเพอเกบกกน ำจดไวใชในกำรเพำะปลกใหเตมทในคลองสำขำตำงๆ และจะเปดระบำยน ำลงมำยงแมน ำปำกพนงหำกมน ำทวมหนำ ประตระบำยน ำสำขำ สำหรบ ประตระบำยน ำคลองฆองน น ในตนฤดฝนจะคอยๆ เปดบำนเพอระบำยน ำเปร ยวจำกพรลงมำยงแมน ำปำกพนงทละนอย และยอมใหระดบน ำหนำประตระบำยน ำคลองฆองสงกวำระดบเกบกกชวงเวลำหนง เพอไมใหมผลกระทบตอสตวน ำในแมน ำปำกพนง (1.4) ปดปำกคลองสำขำฝงอำวไทยเพอปองกนน ำเคมและน ำกรอยในแมน ำปำกพนงบรเวณหนำประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธถงประตระบำยน ำปำกแพรก ไหลเขำไปในคลองสำขำฝงอำวไทย ปจจบนยงไมมประตระบำยน ำปดปำกคลองเหลำน (ขอเทจจรงม ทรบ.ปดทกคลองแลว แตบำนระบำยน ำขำดกำรบำรงรกษำใชกำรไมได) กรณจะเรมเปดในฤดฝน 2548 ตองปดทำนบชวครำวปำกคลองดงกลำว

(2) ในชวงฤดแลง (2.1) ประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ เรมปดบำนระบำยน ำประตระบำยน ำอทกวภำช

ประสทธ เมอระดบน ำ +0.30 เมตร (รทก.) ทหนำประตระบำยน ำ อทกวภำชประสทธและสภำพน ำเปนน ำจด คำดวำจะเรมปดประมำณปลำยเดอน พฤศจกำยน 2548 ท งน ข นกบปรมำณฝนตก และควำมเคมทหนำประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ

(2.2) ประตระบำยน ำฉกเฉน ประตระบำยน ำทำพญำ ประตระบำยน ำเสอหง ประตระบำยน ำปำกแพรก (ประตระบำยน ำสำขำฝงอำวไทย) ปดบำนระบำยน ำประตระบำยน ำฉกเฉน ประตระบำยน ำทำพญำ ประตระบำยน ำแพรกเมอง เพอเกบกกน ำจดไวใช ยกเวน ประตระบำยน ำเสอหง จะเปดและปด ประตระบำยน ำเสอหง เพอระบำยน ำจดออกมำผสมน ำเคม ใหเปนน ำกรอยสำหรบปำจำก และกำรเล ยงกงในเขตน ำเคมบรเวณคลองหวไทร โดยใหมควำมกรอยทควำมเคมของน ำประมำณ 20-25 ppt.

(2.3) ประตระบำยน ำสำขำตำงๆ (ประตระบำยน ำบำงไทร ประตระบำยน ำเชยรใหญ ประตระบำยน ำคลองฆอง) ปดบำนระบำยน ำเพอเกบกกน ำจดไวในกำรเพำะปลกใหเตมทในคลองสำขำตำงๆ และหำกมฝนตกในชวงฤดแลง (พฤษภำคม-มถนำยน) จะเปดระบำยน ำลงมำยงแมน ำปำกพนงหำกมน ำทวมหนำประตระบำยน ำสำขำ

(2.4) เปดปำกคลองสำขำฝงอำวไทยใหรบน ำจำกแมน ำปำกพนงไปใชตำมคลองตำง ๆ ในฤดแลง



(3) เงอนไขการเปด - ปดประตระบายน าอทกวภาชประสทธ (3.1) กำรเปด ประตระบำยน ำเมอมองคประกอบพรอม 4 ประกำร คอ

- ส นสดฤดกำรทำนำปรง - สำมำรถสำรองน ำเพอกำรอปโภคบรโภค (กำรประปำ) ของเทศบำลเมองปำกพนง

ไดไมนอยกวำ 2 เดอน - เมอเปดประตระบำยน ำแลว จะตองควบคมคำควำมเคม ทผวน ำบรเวณบำนปำก

แพรก ไมใหเกน 3 ppt. - ปดประตระบำยน ำ ในลำน ำสำขำไมใหน ำเคมรกล ำเขำไปได

(3.2) กำรปดประตระบำยน ำ - เมอควำมเคมทผวน ำ บรเวณบำนปำกแพรก เกน 3 ppt. - ปดประตระบำยน ำกอนส นฤดฝน เพอเกบกกน ำจดไวใชในฤดแลงสำหรบ

กำรเกษตร และกำรประปำ ซงอยประมำณ ปลำยเดอนพฤศจกำยน ของทกป

5.3 ผลการดาเนนการบรหารจดการน าแบบมสวนรวม ตำมเงอนไขกำรเปดประตระบำยน ำอกทกวภำชประสทธ เมอองคประกอบกำรเปด

พรอมในกำรพจำรณำของคณะทำงำน ไดขอสรปใหเรมเปดประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ ในวนท 21 ตลำคม 2548 โดยผวำรำชกำรจงหวดนครศรธรรมรำช ไดกดปมยกบำนน ำข นพนน ำ ท ง 10 ชอง จ งเปนจดเรมตนปฏบตกำรบรหำรจดกำรน ำแบบมสวนรวม

ผลกระทบของการดาเนนงาน ต งแตเรมตนดำเนนกำรเปดบำนระบำยน ำไดเกดผลกระทบ คอ มสตวน ำ กง ปลำ ลอย

ข นผวน ำ จำกกำรตรวจวดและตดตำมขอมล โดยเฉพำะคณภำพน ำปรำกฏคำปรมำณออกซเจนละลำยในน ำ (DO) ตำและเกดสภำพน ำมคำควำมเปนกรดสงในบำงชวง สวนคำควำมเคมของน ำไมเกนตำมเงอนไขของกำรควบคม ซงจำกกำรประมวลขอมลตลอดชวงกำรดำเนนกำร สรปไดดงน

- คำปรมำณออกซเจนละลำยในน ำ (DO) ชวงกอนดำเนนกำร ปรมำณออกซเจนละลำยในน ำ อยทประมำณ 3.0 - 4.5 มลลกรมตอ

ลตร หลงจำกทเปดประตระบำยน ำเพยง 1 วน ปรมำณออกซเจนละลำยในน ำเรมลดลงและมคำแกวงตว อยทประมำณ 0.5 -2.5 มลลกรมตอลตร และปรบคำสงข นเมอฝนตกในพ นทลมน ำ เกดปญหำน ำเปร ยวแพรกระจำยตลอดลำน ำจนถงปำกแมน ำ ชวงกอนดำเนนกำร คำควำมเปนกรด - ดำง อยในเกณฑปกตตลอดลำน ำ หลงจำกทเปดประตระบำยน ำมคำแกวงตวมำก โดยบำงชวงมคำอยระหวำง 4.5 - 6.25



กรมชลประทานจงจาเปนตองดาเนนการควบคมบงคบน าท ประตระบายน าอนๆ เพอชวยผอนคลายวกฤตแตแนวโนมของปญหายงมมากข น กรมชลประทานไดยตการดาเนนการดงกลาว กลบเขาสการบรหารจดการตามปกตของกรมชลประทาน เมอวนท 24 พฤศจกายน 2548

จำกกำรตรวจสอบวเครำะหสำเหตทปญหำน ำเปร ยว ปญหำน ำแดงและคำ DO ลดตำ กรณฟนฟระบบนเวศนสำมน ำทปรำกฏผลเสยหำยมำกมำยยงกวำ เพรำะคณะกรรมกำรไมไดศกษำผลกระทบเมอน ำปรบตวเปนน ำกรอยจะมสภำพทเหมำะสมในกำรแตกตวแพรพนธของสำหรำย Blue green algae และเปนสภำวะทเหมำะสมสำหรบ Bacteria ในน ำจะยอยสลำยสำรอนทรยทมอยจำนวนมำกบรเวณเทศบำลและชมชนรมฝงน ำ ซงเกดปรำกฏกำรณปลำตำยลอยข นผวน ำ เพรำะออกซเจนในน ำถกใชในกระบวนกำร Algae Boom และกำรยอยสลำยสำรอนทรยของแบคทเรยจนหมด นอกจำกน กำรเปดประตระบำยน ำอทกวภำช ประสทธใหน ำเคมเขำไปในแมน ำปำกพนงเปนกำรเพมระดบน ำในปำพร ซง ในชวงฤดแลงน ำลดลงเกนเกณฑกำหนดทำใหเกดกรดซลฟรกและสำรจำโรไซตจำกปฏกรยำของสำรไพไรทกบอำกำศสะสมอย เมอเพมระดบน ำข น ในจงหวะทน ำลงกจะชะลำงกรดซลฟรกละสำรจำโรไซตออกมำกลำยเปนน ำเปร ยวดงทปรำกฏในกำรเปด ประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ เมอวนท 21 ตลำคม 2548

สรปความเหนจากการดาเนนการ กำรดำเนนกำรบรหำรจดกำรน ำแบบมสวนรวม ทผำนมำ คณะทำงำนมควำมเหนดงน

- กำรต งคณะทำงำนแลวบรหำรจดกำรทนท เปนกระบวนกำรมสวนรวมทไมเตมรปแบบตำมข นตอน ดงน นกำรต งคณะกรรมกำร JMC เพอดำเนนกำรแทนคณะกรรมกำรรวมจงตองพจำรณำผมสวนไดสวนเสยทชดเจนและตองใหควำมรแกคณะกรรมกำรกอน

- กำรดำเนนกำรไมเปนไปตำมทคำดหวง เพรำะลมน ำปำกพนงเปนระบบนเวศทใหญซบซอน และปจจบนเปลยนแปลงไปมำก จงเปนบทเรยนแกคณะกรรมกำร JMC ในกำรศกษำใหรอบคอบ

- กำรบรหำรจดกำรควรใชเครองมอทมอยใหเหมำะสม ไมใชปดหรอเปดอยำงเดยวโดยใชควำมรสก ประสบกำรณ และกำรคำดคะเน ในกำรตดสนใจดำเนนกำร จะตองมกำรตรวจสอบตดตำมผลกระทบตอสงแวดลอมโดยรอบคอบ

การบรหารจดการชวง 2549-ปจจบน จำกบทเรยน ในชวงป 2545-2548 กำรบรหำรโดยกำรใชกำรมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยไดพฒนำชดเจนข น มกำรต งคณะกรรมกำรรวมจดกำรชลประทำน ((Joint Management Committee for Irrigation) หรอ JMC โดยเฉพำะอยำงยง กำรปด-เปด ประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธจะตองเปนมตของคณะกรรมกำร JMC เพอรวมกนรบผดชอบและเปนผลประโยชนรวมกนทกฝำย เฉลยควำมสขใหทวถงกนหรอเปนกำรใชน ำอยำงเปนธรรมและทวถงกน โดยหลกเกณฑในกำรบรหำรจดกำรดงน



(1) ในชวงฤดฝน 1.1 ตนฤดฝนเมอเรมมฝนมำกพอสมควร จนระดบน ำดำนเหนอน ำเรมสงกวำระดบ +0.300 เมตร.(รกท.) กจะเรมประชมคณะกรรมกำร JMC พจำรณำลดบำนบนของบำนระบำยน ำคชวง1,2,9และ 10 ลงในชวงน ำทะเลลงหรอระดบน ำทำยน ำตำกวำระดบน ำดำนเหนอน ำใหน ำจดไหลขำมบำนไปปรบคณภำพน ำดำนทำยน ำ โดยมเกณฑกำหนดใหควำมเคมลดลงชำ ๆ เพอใหปลำและสตวน ำสำมำรถปรบตวได ซงลดลงไดไมเกน 3 ppt/วน พรอมขอควำมรวมมอจำกศนยประมงพฒนำลมน ำปำกพนง กำรประปำภมภำคปำกพนง ตวแทนกลมผ เล ยงปลำกระชงทำยน ำ ปตร .อทกวภำชประสทธ สวนจดสรรน ำและบำรงรกษำ สำนกชลประทำนท 15 และโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนบน/ตอนลำง ชวยกนตดตำมตรวจสอบคณภำพน ำจดทมปญหำบอยๆ และจดเฝำระวงทกจด ประกอบดวย บรเวณคลองฆอง โดยสบน ำประปำบำนสองพนอง บรเวณเหนอน ำ-ทำยน ำ ปตร.อทกวภำชประสทธ บรเวณศนยประมงบรเวณทำเทยบเรอเทศบำลเมองปำกพนง และบรเวณวดสชำโตซงอยใกลกบบรเวณทมกำรเล ยงปลำในกระชงใกลปำกอำวเรยงลำดบจำกตนน ำถงปำกอำวนครศรธรรมรำชหรออำวปำกพนง 1.2 เมอน ำทำย ปตร.อทกวภำชประสทธ จดจนถงบรเวณวดสชำโตแลวกจะดำเนนกำรยกบำนประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธทกบำนข นแขวน เพอคนธรรมชำตใหแกแมน ำปำกพนงตำมแนวทำงของคณะกรรมกำรรวมกบคณะกรรมกำรสทธมนษยชนแหงชำต 1.3 ในระหวำงกำรดำเนนกำรตำมขอ 1.1 หำกมระดบน ำดำนทำยน ำสงกวำระดบ +0.900 เมตร.(รทก.) ไดลดบำนระบำยน ำ 1,2,9และ 10ลงใหน ำจำกอำวปำกพนงสำมำรถไหลกลบเขำไปในแมน ำปำกพนงไดเพอลดปญหำน ำยกระดบข นเหนอน ำเพอลด Resonance ของคลน ปองกนน ำทวมบรเวณเทศบำลเมองปำกพนงและใหเปดประตระบำยน ำฉกเฉน ประตระบำยน ำทำพญำ ประตระบำยน ำเสอหง และประตระบำยน ำ ชะอวด-แพรกเมอง ชวยระบำยน ำกอนในกรณมน ำมำกและกรณเกดน ำเปร ยว 1.4 เมอเปดประตระบำยน ำอกทกวภำชประสทธเตมท (แขวนบำน) แลวใหปดประตระบำยน ำฉกเฉน ประตระบำยน ำทำพญำ ประตระบำยน ำเสอหง และประตระบำยน ำชะอวด-แพรกเมอง เพอใหน ำในแมน ำปำกพนงไหลเปนธรรมชำตมำกทสด 1.5 ปลำยฤดฝนใหปด ปตร.คลองสำขำทเชอมแมน ำปำกพนงทกคลองและเกบกกน ำใชในระดบ +0.500 เมตร.(รทก.) เพอใชในกำรทำเกษตร ยกเวน ปตร.บำงไทรซงมระดบตลงบรเวณเหนอ ปตร.มระดบตำ ใหเกบน ำในระดบ +0.300 เมตร.(รทก.) และรกษำระดบน ำในแมน ำปำกพนงหรอประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธใหอยทระดบ +0.300 เมตร.(รทก.) และปดบำนระบำยน ำทนทหลงหมดฤดฝน



ในชวงฤดแลง (1) ประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธจะปดเมอระดบน ำดำนเหนอน ำอยทระดบ +0.300 เมตร.(รทก.) ในชวงปลำยฤดฝน ซงคณะกรรมกำร JMC ใหโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนลำงตดตำมสถำนกำรณของอตนยมวทยำอยำงใกลชด ท งน ข นอยกบปรมำณฝนและควำมเคมของน ำททำยประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธดวย (2) ตลอดฤดแลง ประตระบำยน ำชำยทะเลทกแหงประกอบดวย ประตระบำยน ำอทกวภำช ประสทธ ประตระบำยน ำทำพญำ ประตระบำยน ำเสอหง และประตระบำยน ำชะอวด -แพรกเมอง ตองปดตลอดเวลำเพอปองกนน ำเคมและเกบน ำจดไวในลำน ำ ยกเวนมกรณอทกภยนอกฤดกำลมน ำดำนเหนอน ำมำกเกนไปใหใชประตชำยทะเลทกแหงระบำยน ำตำมควำมเหมำะสม ยกเวนประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธหำมเปด เพรำะจะมผลกระทบตอระบบนเวศนมำกทสด (3) กำรจดสำยน ำใชเพอกำรเกษตร จะตองเปนไปตำมเกณฑผอนปรนไดถงระดบ -1.000 เมตร.(รทก.) แตกรณปฝนแลงมำก กำรใชน ำมำกจนทำใหระดบน ำในแมน ำปำกพนงลดตำเกนกวำ 1.000 เมตร ตองแจงเตอนเพรำะเสถยรภำพของดนรมตลงบรเวณลมน ำปำกพนงตอนลำงจะอยดวยตวเองไดไมเกน 1.200 เมตร

4.3 ปญหาทเกดข นใหมในชวง 2548 - ปจจบน และแนวทางบรหารจดการ

ประเดนปญหำทเปนโจทยทผบรหำรรนตอ ๆ ไปตองศกษำและระมดระวงเปนพเศษมดงตอไปน 4.3.1 ปญหาน าเสยปลาตายบรเวณทายน าประตระบายน าอทกวภาชประสทธ

ลกษณะของปญหา ปญหำน เกดข นจำกนโยบำยและขอตกลงรวมกบคณะกรรมกำรสทธมนษยชนแหงชำตทพยำยำมใหคนธรรมชำตระบบน ำสำมรส คอใหมชวงน ำกรอยใหแมน ำปำกพนง แมกรมฯ จะยกเลกไปแลว แตกมขอเสนอจำกคณะกรรมกำรรวมใหยกบำนหลง หลงจำกน ำจดถงปำกอำวปำกพนง เพอใหน ำในแมน ำสำมำรถพดพำตะกอนหรอสงสกปรกในแมน ำออกทะเลไป แตหำกเปดประตระบำยน ำอยำงรวดเรว จะทำใหน ำเปลยนจำกน ำเคมเปนน ำจดอยำงรวดเรว ปลำในธรรมชำตและปลำในกระชงกจะปรบตวไมทนและอำจตำยได ดงน นคณะกรรมกำรจงกำหนดใหมกำรปรบสภำพควำมเคมทำยน ำลงไมเกนวนละ 3 ppt. เพอใหสตวน ำสำมำรถปรบตวได แตมกจะมปญหำแทรกซอนในจงหวะเปดประตแลว เกดปญหำปลำตำยเปนประจำ และกลมประมงพ นบำนทเล ยงปลำกระชงฟองรองเรยกคำเสยหำยจำกทำงรำชกำรแทบทกคร งทมกำรปรบเปลยนบคลำกรทเกยวของของโครงกำร คร งลำสด ชวงวนท 22-25 ตลำคม 2557 กมปญหำน เชนเดยวกน แมวำไดควบคมควำมเคมตำมขอตกลงแลว แตปรำกฏวำมเหตกำรณน ำแดงและปลำตำยจำนวนมำก โดยเฉพำะอยำงยงลกปลำตวเลก ๆ ตำยลอยเปนแพจำนวนมำก ตรวจสอบสำเหตเกดจำกคำ DO ลดตำมำก และคำ PH กลดตำเชนเดยวกน เปนลกษณะเชนเดยวกบทเกดข นในป 2548 ในกำรทดลองใชระบบนเวศนน ำกรอย ดงน นสนนษฐำนวำสำเหตกำรเกดอำจจะเปนสำเหตเดยวกนคอ น ำในแมน ำยงไมจดสนท เพรำะกำรตรวจวดควำม



เคม ตรวจวดทระดบ -2.000 เมตร. (รทก.) ในขณะททองแมน ำอยในระดบ -7.000 เมตร. (รทก.) และจำกกำรใชน ำในฤดแลง ทำใหระดบน ำในแมน ำปำกพนงอยในระดบ -1.500 เมตร.(รทก.) เปนระยะเวลำนำนเกนไป ทำใหมน ำเคมแทรกตวผำนประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธและประตชำยทะเลทกแหงเขำไปไดและแทรกตวเปนช นของน ำเคมอยลำงของแมน ำปำกพนง กำรปรบสภำพน ำกใชวธลดบำนบนลงในน ำจดไหลขำมบำนไปผสมดำนทำยน ำ ดงน นน ำเคมทอยดำนลำงของแมน ำปำกพนงเหนอประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ จงยงคงอยในแมน ำ เมอทำกำรยกบำนระบำยน ำท งหมดข น น ำเคมเหนอประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธจงไหลไปผสมกลำยเปนน ำกรอยบรเวณเทศบำลเมองปำกพนงประกอบกบประจวบเหมำะกบในคนวนท 23 ตลำคม มฝนตกหนกทบร เวณเทศบำลเมองปำกพนงทำใหสงสกปรกตำมลำคลองเลก ๆ ทำย ปตร.อทกวภำชประสทธถกชะลำงออกมำผสมดวยประกอบกบมปญหำระบบบำบดน ำเสยของเทศบำลยงไมสำมำรถเดนเครองได ทำใหมสำรอนทรยในน ำบรเวณน นมำก จงเกดปรำกฏกำรณน ำแดงและ DO ลดตำลงอยำงรวดเรวแพรกระจำยจงทำใหปลำเลกปลำนอยตำยดงกลำว

แนวทางบรหารจดการในอนาคต ระยะส น

1. โครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนลำงตองใหควำมสำคญของคณภำพน ำทำยประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธเปนพเศษ จำเปนตองจดซ อเครองมอและฝกเจำหนำทตรวจสอบคณภำพกอนและหลงกำรเปดประตระบำยน ำ โดยรำยละเอยดทกระดบควำมลกของน ำ หำกพบวำมน ำเคมแทรกตวเปนช นอยดำยลำงของแมน ำตองหรบำนดำนลำงเลกนอย คอย ๆ ระบำยน ำเคมออกกอน พรอม ๆ กบ กำรปรบสภำพน ำจนแนใจวำน ำจดถงทองแมน ำจนถงปำกอำวและคำ DO และBOD อยในเกณฑ รวมท งปรมำณฝนมำกพอจงจะแขวนบำนได 2. ควรรอใหมฝนตกหนกในบรเวณเทศบำลปำกพนงอยำงนอยหนงคร งกอนเพอใหน ำเสยจำกคลองเลก ๆ ดำนทำยประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ ไดไหลออกมำกอน เพรำะคลองเลกคลองนอย เหลำน มปญหำกำรท งน ำเสยลงในแมน ำมำกเชนเดยวกน ซงอำจจะทำใหเกดปญหำ DO ลดตำไดเชนเดยวกน ตดตำมตรวจสอบคณภำพน ำบรเวณปำกคลองทมปญหำมำก ๆ เชน คลองสขม คลองหอยรำก เมอปญหำน ำเสยเบำบำงลงแลว และสถำนกำรณเปนไปเงอนไขอน ๆ ครบถวนแลว คอนหำรอคณะกรรมกำร JMC ขอเปดประตแขวนบำนระบำยน ำคนธรรมชำตใหแมน ำตอไป 3. ใชกำรบรหำรจดกำรประตระบำยน ำคลองลดดงน ำเสยออกทำงคลองระบำยน ำฉกเฉนใหมำกทสดในชวงฤดแลง โดยกำหนดเวลำเปดใหเรอประมงผำนเปนเวลำ และปดเปดประตระบำยน ำทะเลจงหวะข นลงของน ำทะเลเพอใหน ำไหลออกทะเลทำงเดยวทำงคลองระบำยน ำฉกเฉน ซงอยใกลทะเลและไมมผลกระทบกบชมชนมำกนก



ระยะยาว 1. เสนอปญหำเขำสคณะกรรมกำรพฒนำสงแวดลอมฯ เพอเรงรดกำรเดนเครองบำบดน ำเสยเฉพำะจดทกำลงดำเนนกำรและตรวจสอบแหลงผลตน ำเสยจดอน ๆ ทยงไมมระบบบำบดน ำเสยเฉพำะจด พรอมวำงแผนแกไขใหครบถวน 2. ต งคณะทำงำนศกษำ ปญหำกำรสะสมของสำรอนทรยหรอสำรเจอปนอน ๆ บรเวณตลำดเทศบำลเมองปำกพนง โดยเจำหนำทผชำนำญกำรเรองน ำเสยและสงแวดลอม รวมท งจดเจำหนำทเฝำระวงตรวจสอบปรมำณสำรอนทรยบรเวณตลำดเทศบำลเมองปำกพนงและเสนอวธแกไขในกำรเร งกำรทำงำนของแบคทเรยในน ำใหยอยสลำยเรวข นเพอชวยกนแกไขปญหำตอไป 4.3.2 ปญหาน าเปร ยว ปญหำน ำเปร ยวบรเวณบำนไทรหวมำในพ นท โครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนบน และบรเวณคลองฆองพ นทโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนลำง ลกษณะกำรเกดปญหำและแนวทำงแกไข ท งระยะส นและระยะยำว โครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงท งตอนบนและตอนลำงตองรวมมอกนแกไขปญหำท งระยะส นและระยะยำวตำมทไดเสนอแนวทำงแลว ในกำรบรหำรจดกำรของโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนบน 4.3.3 ปญหาน าทวมในพ นทลมน าปากพนง

ลกษณะการเกดปญหา เนองจำกพ นทลมน ำปำกพนงมลกษณะทแบนรำบ มระดบสวนใหญ ระหวำง + 0.300 เมตร.

(รทก.) ถงระดบ + 1.000 เมตร.(รทก.) ดงน นเมอระดบน ำในแมน ำปำกพนงมระดบสงกวำระดบ + 3.000 เมตร.(รทก.) กจะเรมมน ำทวมทบรเวณคลองบำงไทร และหำกระดบสงเกน +0.500 เมตร.(รทก.) กจะเรมทวมเปนบรเวณกวำง ในฤดฝนเมอมฝนตกมำก ระดบน ำจะเพมข นอยำงรวดเรวเนองจำกพ นทรบน ำเกอบ 3,000 ตำรำงกโลเมตร ทำงทศตะวนตกมควำมลำดชนสง ระยะไหลลงของน ำส น น ำจงไหลมำรวมทปำพรอยำงรวดเรวและยกระดบน ำในแมน ำปำกพนงอยำงรวดเรว ประกอบกบฤดมรสมจะมน ำทะเลหนนสงทระดบ

±0.000 ถง +1.200 เมตร.(รทก.) ดงน นทำใหน ำทำทไหลลงมำอยำงรวดเรวถกหนนไวในแมน ำและปำพรน ำจงยกระดบเพมข นอยำงรวดเรวยงข น ในอดตจะทวมสงประมำณ 1 เมตร นำน 2-3 เดอน หลงจำกมโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนงอนเนองมำจำกพระรำชดำร แลวสำมำรถลดระดบในแมน ำลงใหอยในระดบ +0.300 เมตร.(รทก.) ภำยใน 10-20 วน แตหลงจำกคณะกรรมกำรสทธมนษยชนแหงชำตมมตใหคนธรรมชำตชวงฤดฝนใหแมน ำปำกพนง กำรแขวนบำนระบำยน ำของประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธกจะทำใหน ำทะเลสำมำรถหนนใหน ำยกระดบไดสงเชนเดม



แนวทำงแกไข โครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนลำงตองตดตำมสถำนกำรณระดบน ำในพ นทตลอดชวงเวลำกมชวงมรสมพดผำนหรอมฝนตกหนกในพ นท หำกระดบน ำในแมน ำยกตวสงเกนระดบ +0.500 เมตร.(รทก.) ควรมกำรบรหำรจดกำร ปด – เปด ประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธและประตระบำยน ำคลองชะอวด-แพรกเมอง ตำมจงหวะน ำทะเลข นลง โดยเรงระบำยออกเมอระดบน ำเหนอประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธสงกวำระดบน ำทะเล และปดบำนเมอระดบน ำทะเลข นสงกวำระดบน ำเหนอน ำประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ และควบคมใหระดบน ำในแมน ำปำกพนงอยทระดบ +0.500 เมตร.(รทก.) สำหรบบรเวณคลองบำงไทรและคลองบำงตะพงทมทลมตำทระดบ +0.300 เมตร.(รทก.) ซงโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนลำงไดกอสรำงคนปองกนไวแลว 1,7000 ไร ใหสนบสนนเครองสบน ำเพอสบออกและรกษำระดบทระดบ +0.300 เมตร.(รทก.) เมอสถำนกำรณเขำสภำวะปกตกใหแขวนบำนเชนเดมจนกวำจะหมดฤดฝน 4.3.4 ปญหาขาดแคลนน าจดในชวงฤดแลง ลกษณะกำรเกดปญหำ จำกกำรวเครำะหปรมำณทเกบกกตำมแหลงเกบน ำตำง ๆ รวมปรมำณฝนใชเกณฑจะนำมำใช เพอกำรทำนำปรงในพ นทลมน ำปำกพนง และแหลงน ำเพอกำรเพำะปลกในชวงฤดแลงในพ นทลมน ำปำกพนง มดงน

1. อำงเกบนำหวยน ำใส ควำมจทระดบเกบกก 80 ลำนลกบำศกเมตรใชไดไมเกน 60 ลำนลกบำศกเมตร เนองจำกหำกระดบน ำลดลงเกนระดบ +70.000 เมตร.(รทก.) จะมปญหำน ำประปำอำเภอ ชะอวดจะสบน ำทำน ำดบไมได

อำงเกบน ำหวยน ำใสจะจำยน ำเพอรกษำสภำพทำยน ำในฤดแลง เฉลยวนละ 100,000 ม.3 หรอเดอนละ 3 ลำน ลกบำศกเมตร ซงจะเปนน ำตนทนของโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำปำกพนงตอนลำง 10 เดอน ประมำณ 30 ลำน ลกบำศกเมตร 2. แมน ำปำกพนงควำมจทระดบเกบกก 67 ลำนลกบำศกเมตร (สำมำรถสบไปใชเพอกำรเกษตรกรรมโดยไมเกดผลกระทบดำนอนๆ ประมำณ 16 ลำน ลกบำศกเมตร)



รป 4-9 โคงความจแมน าปากพนง (ไมรวมคลองสาขา)

3. คลองชะอวดแพรกเมอง ควำมจทระดบเกบกก 20 ลำนลกบำศกเมตร (สำมำรถสบไปใชเพอกำรเกษตรกรรมโดยไมเกดผลกระทบดำนอนๆ ประมำณ 5 ลำน ลกบำศกเมตร) 4. เครอขำยคลองระบำยน ำสำยตำงๆในพ นท MD1-MD8 จำนวน 589 สำย ยำวรวม 1,698 กโลเมตร รวมควำมจประมำณ 22 ลำนลกบำศกเมตร 5. นำฝนใชกำรในชวงฤดแลง (ก.พ.-ส.ค.) ปฝนตกชกประมำณ 846.2 มลลเมตร ปฝนปกต ประมำณ 616.9 มลลเมตร ปฝนแลงประมำณ 412.7 มลลเมตร



โดยสรป ปรมำณน ำทสำมำรถใชสนบสนนกำรทำนำปรงในพ นทลมนำปำกพนง สำหรบปฝนแลง สนบสนนไดประมำณ 115,000 ไร ปฝนปกต สนบสนนไดประมำณ 175,000 ไร และปฝนตกชก สนบสนนไดประมำณ 220,000 ไร โดยไมเกดกำรขำดแคลนและไมกระทบกบสงแวดลอม (จะตองไมดงน ำจำกพ นทปำพรท ง 4 ปำพร ซงครอบคลมพ นทประมำณ 354,339 ไร มำใชเพอกำรเกษตรกรรม) พ นทชลประทานในพ นทลมน าปากพนง สามารถสนบสนนน าสาหรบการปลกพชฤดแลง ดงน - พ นทชลประทำน นคมควนขนน 17,600 ไร ปลกพชฤดแลง 5,000 ไร - พ นทชลประทำนฝำยไมเสยบเดม 35,000 ไร ปลกพชฤดแลง 15,000 ไร - พ นทชลประทำนฝำยไมเสยบสวนขยำย 24,000 ไร ปลกพชฤดแลง 10,000 ไร - พ นทชลประทำนสบน ำดวยระบบไฟฟำขนำดใหญ MC1 28,580 ไร ปลกพชฤดแลง 28,580 ไร - พ นทชลประทำนสบน ำดวยระบบไฟฟำขนำดใหญ MC2 12,320 ไร ปลกพชฤดแลง 12,320ไร - พ นทชลประทำนสบน ำดวยเครองสบนำขนำดเลกของรำษฎร MD1-MD8 439,100 ไร ปลกพชฤดแลง 208,000 ไร

รปท 4-10 ปรมาณน าฝนในชวงฤดแลง



ดงน นจะเหนไดวำแมจะยอมเสยงทจะเกดปญหำน ำเปร ยว ซงตองวำงมำตรกำรปองกนปญหำน ำ

เปร ยวอยำงเขมแขง เพอใหใชน ำไดถงระดบ -1.000 เมตร.(รทก.) ซงเปนระดบทปลอดภยจำกกำรพงทลำยของตลงแลว ยงมปรมำณน ำไมเพยงพอทำนำเตมศกยภำพของโครงกำร ซงมพ นททำนำ 500,000 ไร นอกจำกน มพ นทนำบำงสวนเปลยนไปปลกปำลม ซงเปนพชทใชน ำมำกเชนเดยวกน ทเปนปญหำมำกทสดคอ สวนปำลมทบกรกเขำไปทำในพ นทปำพร จำกขอมลสำนกเกษตรจงหวดนครศรธรรมรำช ขณะน ในกำรปลกปำลมในพ นทลมน ำปำกพนงประมำณ 168,230 ไร อยในปำพรจำนวน 80,443 ไร ทำใหพ นทแกมลงอำงเกบน ำธรรมชำตลดลง ยงไปกวำน นสวนปำลมเหลำน หำกถกน ำทวมสงและนำนจะตำย เนองจำกปลกในพ นทลมตำ จงพยำยำมรองเรยนบงคบใหเจำหนำทของโครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนบนและตอนลำงเรงระบำยน ำออก แทนทจะมน ำจดพกอยในแกมลงแลวคอย ๆ ปลอยเตมลงมำในพ นทเกษตร ทำใหมน ำจดลดนอย ลงมำก สำเหตอกประกำรหนง คอ กำรปรบเปลยนวธกำรทำนำของเกษตรกร สบเนองจำกนโยบำยจำนำขำวเกษตรกรเปลยนวธกำรทำนำจำกเดมเคยปลกขำวพ นเมอง ซงมอำยยำว 7 เดอน สำมำรถปลกต งแตเรมฤดฝนผำนชวงมฝนตกหนกและเกบเกยวหลงน ำลด ซงจะใชน ำฝนเปนหลกใชน ำในแมน ำนอย เปลยนมำปลกขำวอำยส นระยะเกบเกยวเพยง 70 วน สำมำรถปลกหลงน ำลด และกอนน ำทวมกลำยเปนกำรทำนำในหนำแลง 2 คร ง ทำใหกำรใชน ำเพมข นดวย ปรมำณน ำจดทมอยไมเพยงพอสนบสนนจงเกดปญหำขำดแคลนน ำเพอกำรเกษตรถข น เชน ปพ.ศ. 2551 2553 2555 และ ป พ.ศ.2557 เปนตน ดงแสดงในรป 4-11

รปท 4-11 การควบคมระดบน าทหนาประตระบายน าอทกวภาชประสทธ ในแตละเดอน



แนวทำงแกไข ระยะส น

1) นำขอมลปรมำณน ำทคำนวณไดจำกกำรทำกำร ROS เสนอในคณะกรรมกำร JMC และเสนอปรบแผนกำรทำนำ โดยใหในทดอน เชน พ นท MD8 กลบไปใชภมปญญำทองถน ปลกขำวอำยยำวซงเปนขำวพ นเมอง เชนขำวไขมดร น ขำวเลบนก หรอขำวสงขหยด เปนตน ขำวพนธพ นเมองจะมลำตนยำวสำมำรถปลกโดยจะไถหวำนต งแตเรมฤดฝน (ประมำณเดอนสงหำคม) เตบโตผำนระยะเวลำน ำทวมไดและจะใชเวลำในกำรปลก 7 เดอนเกบเกยวในเดอน มกรำคม สำมำรถใชประโยชนจำกน ำทมมำกในฤดฝนได และเรมทำนำคร งท 2 ดวยขำวอำยส น ทมชอเสยง รำคำด เชน ขำวหอมนล ขำวไรสเบอร เปนตน ซงจะใชระยะเวลำ 2.5-3 เดอน โดยจะเรมปลกในเดอนมนำคม และเกบเกยวในเดอน มถนำยน จงสำมำรถพกนำได 1-2 เดอน จงประหยดกำรใชน ำในชวงฤดแลงได 1-2 เดอน ดวย จำกกำรทดลองนำรองทตำบลรำมแกว ในป 2557 ไดผลผลต 600-1,000 กโลกรม/ไร มรำยได 12,000-30,000 บำท/ไร นบวำไดผลนำพอใจและจะขยำยผลไปยงพ นทอน ๆ ตอไป 2) ในชวงตนฤดแลงหรอปลำยฤดฝน ใหเกบน ำในคลองสำขำตำง ๆ สงกวำระดบทกำหนดจำกเกบทระดบ +0.300 เมตร.(รทก.) เปนระดบ +0.500 เมตร.(รทก.) ยกเวนคลองบำงไทรซงเปนทลมน ำตำใหเกบในระดบเดมคอ +0.300 เมตร.(รทก.) 3) กำหนดพ นทเหมำะสมในกำรทำนำฤดแลงและแนะนำใหปลกพชอนใชน ำนอยทดแทนในพ นทไมเหมำะสม เชน ปลกปอเทอง หรอพชตระกลถว และยอมใหใชน ำในแมน ำตำกวำระดบ -1.000 เมตร.(รทก.) ชวครำว แตไมเกน -1.200 เมตร.(รทก.) เพรำะอำจจะทำใหตลงพงและตองส นเปลองประมำณในกำรขดลอกในปตอ ๆ ไป 4) พ นทดอนสำมำรถชวยเหลอ โดยกำรสบน ำเพมตนทนชวยรกษำระดบในคลองซอยได แตตองอยในเกณฑตำมขอท 3 หำกเกษตรกรใชมำกกวำ เกณฑดงกลำวหำกมควำมเสยหำยตอบคคลทสำมใหองคกำรบรหำรสวนตำบลและกลมผใชน ำรวมกนรบผดชอบ ระยะยำว 1) เสนอกรมฯ พจำรณำทบทวนโครงกำรกอสรำงอำงเกบน ำลำไม อำงเกบน ำถ ำพระ และอำงเกบน ำโคกยำง ทไดศกษำควำมเหมำะสมเบ องตนไวแลว ซงจำกกำรศกษำภมสงคมในปจจบน พ นทดงกลำวไดมรำษฎรเขำใชประโยชนอยำงถำวรหมดแลวเปนสวนยำงและสวนผลไมเปนสวนใหญ แตพ นทสวนใหญจะบกรกกอนกำรกำหนดเขตปำสงวน และคนในภำคใตสวนใหญรกควำมเปนธรรมในสงคม ดงน นหำก กรมฯ กลบไปใชวธจดแปลงอพยพดงทเคยทำในอดต หรอสำมำรถบรณำกำรกบกรมปำไมหรอผรบผดชอบดแลพ นท และปฏรปทดนเพอกำรเกษตรเพอดำเนนกำรวำงโครงกำรปฏรปทดนหรอจดรปทดนควบคกบกำรกอสรำงอำงเกบน ำเพอเฉลยเวนคนพ นทจำกผรบประโยชน ในอตรำสวนเทำ ๆ กนมำกอสรำงอำงเกบน ำและระบบ



ชลประทำน โดยปฏรปทดนเพอกำรเกษตรจะดำเนนกำรทำในสวนทเปนพ นทปำสงวนและกรมชลประทำนดำเนนกำรจดรปทดนในเขตทเปนโฉนดแลว บรเวณพ นทชลประทำนดำนลำงรวมท งกอสรำงอำงเกบน ำและระบบชลประทำนตำมแผนเดม จะมโอกำสประสบผลสำเรจได และจะมน ำสำหรบใชงำนท งหมดเพมข นจำกอำงเกบน ำท งสำมแหงอก 80 ลำน ลกบำศกเมตร ซงสำมำรถระบำยน ำเพอรกษำสภำพลำน ำลงมำชวยพ นทลมน ำปำกพนงตอนลำงได 20 ถง 30 ลำนลกบำศกเมตรเชนเดยวกบอำงเกบน ำหวยน ำใส 2) เสนอกรมฯ พจำรณำทบทวนโครงกำรพฒนำพ นทปำพรควนเครง เปนอำงเกบน ำซงไดปรบเปลยนเปนโครงกำรกอสรำงคนก นน ำเปร ยวพรควนเครง (รปท 4-8) ซงมปญหำกำรขอใชทดนเพอกำรกอสรำงและสำนกงำน กปร. ไดดำเนนกำรมอบใหสำนกบรหำรพ นทอนรกษท 5 ศกษำผลกระทบสงแวดลอมคำดวำจะไดรบผลกำรศกษำในป 2559 น เนองจำกพ นทปำพรท งหมด 351,339 ไร สำมำรถเกบไดสงสดทระดบ + 1.000 เมตร.(รทก.) โดยไมกระทบสงแวดลอมในปำพร จำกกำรทดลองของบรษททปรกษำ (ภำคผนวก 8) ยกเวนสวนปำลมทบกรกเขำไปในบรเวณดงกลำว ซงมโอกำสสำมำรถเวนคนจำยคำขนยำยไดเพรำะผลผลตทไดจำกกำรทำสวนปำลมในปำพรจรง ๆ ในระยะยำวจะไมด และผประกอบกำรเรมรบทรำบแลว หำกสำมำรถทำไดควบคกบกำรบรหำรเชงอนรกษสงแวดลอมปำพร โดยใชระดบน ำในปำพรกอนมโครงกำรเปนเกณฑในแตละเดอน (รป 4-12) สำเรจจะมน ำสนบสนนเพอกำรเกษตรในพ นทลมน ำปำกพนงเพมข นอก 500 ลำนลกบำศกเมตรเพยงพอททำนำเตมศกยภำพกวำ 500,000 ไร

รปท 4-12 การผนแปรของระดบน าในพรควนเครง เปรยบเทยบกบระดบน าใกลเคยง



3) เสนอกรมฯ พจำรณำทบทวนโครงกำรพฒนำพ นทปำเสอมโทรม บรเวณทเปนแกมลง เดมฝงซำยแมน ำปำกพนงทำงทศเหนอของพรควนเครง คอ พรกมแป พรคลองฆอง พรดอนทรำย พรในลมและพรชำงซำย เปนทเกบน ำควบคกบกำรอนรกษปำพรเชนเดยวกบพรควนเครง จะชวยสถำนกำรณน ำในพ นทลมน ำปำกพนงจะมใชอยำงเพยงพอและยงยนตลอดไป

4.3.4 ปญหาการแพรระบาดของวชพชน า ลกษณะกำรเกดปญหำ เมอน ำกลำยเปนน ำจด และน ำทเกบตำมแมน ำและลำคลองอยในสภำพคอนขำงนง ประกอบกบกำรทำกำรเกษตรในพ นทมกำรใชปยชวยในกระบวนกำรผลตมำกและปนเปอนลงในแมน ำลำคลองจำนวนมำกจงทำใหพชน ำบำงชนดแพรกระจำยตวไดอยำงรวดเรวในพ นทลมน ำปำกพนงจะมผกตบชวำชนดกำนส น และผกกระเฉดชนดหนง รำกลกซงเรยกวำผกกระฉดแพรกระจำยจำนวนมำก ผกตบชวำสำมำรถกำจดได งำยกวำ แตผกกระฉดกำจดยำกตำยยำกมำก และแพรพนธไดเรวเหมอนกบผกตบชวำ เปนปญหำใหญตอกำรใชน ำและระบำยน ำในพ นท สำหรบผกตบชวำในอดตสำมำรถปลอยใหไหลออกไปและปลอยใหยอยสลำยในทะเลได แตปจจบนไมสำมำรถทำไดเพรำะจะไปทำควำมเสยหำยใหแกผเล ยงปลำกระชงบรเวณปำกอำวและกำรทองเทยวบรเวณปำกคลองระบำยน ำฉกเฉน แนวทำงแกไขปญหำ

ปญหำวชพชน ำในลมน ำปำกพนงไดรบกำรแกไขและมแนวทำงกำจดและควบคมอยำงชดตำมเอกสำรเผยแพรของสวนจดสรรน ำสำนกชลประทำนท 15 (ภำคผนวก 7) แตไมสำมำรถกำจดไดหมดยงคงมกำรแพรพนธของวชพชน ำ 2 ชนด อยตลอดเวลำทำใหผดแลพ นทตองหมนตรวจสอบและควบคมไมใหมวชพชในคลองตำง ๆ ตำมเกณฑทกำหนดไวคอ 5% ของผวน ำ นอกจำกน องคกำรปกครองสวนทองถนทไดลงนำมใหตอบควำมรวมมอในกำรกำจดวชพชน ำกมกำรหมนเวยนผลดเปลยนผบรหำรทกรอบกำรเลอกต งเหมอนกนดงน นในระยะยำวจงจำเปนตองใหผรบผดชอบพ นทสรำงควำมเขมแขงของกลมผใชน ำแตละคลองรวมตวกนเพอรบผดชอบในกำรดแลคลองของกลมเองภำยใตกำรสนบสนนขององคกำรบรหำรสวนทองถนตอไป

4.3.5 ปญหาการทาปาจากของกลมอาชพทาน าตาลและผลตภณฑจากตนจาก ลกษณะกำรเกดปญหำ บรเวณตำบลขนำบนำก อำเภอปำกพนงจะเปนพ นทรำบลมเปนปำจำกผนใหญทสดในลมน ำปำกพนงมพ นทท งหมดประมำณ 6,000 ไร ต งอยทำงทศเหนอของคลองหวไทรมคลองเลก ๆ เชอมตอแมน ำปำกพนงและคลองหวไทรหลำยสำย มชมชนทใชพ นทปำจำกพ นทเปนแหลงทรพยำกรในกำรประกอบอำชพทำน ำตำลจำกและเกบผลผลตของตนจำกเพอดำรงชพอยประมำณ 10 หมบำน



ตนจำกสำมำรถจะเจรญงอกงำมในพ นทมช นลงอยไดท งน ำจดและน ำเคม แตจะใหผลผลตดหำกมน ำจดผสมน ำเคม บรเวณดงกลำวเปนจดเชอมของแมน ำปำกพนงกบคลองหวไทรและคลองหนำโกฏ คลองหวไทรเดมจะเปนทน ำจด ต งแตเดอนตลำคม ถงเดอนมนำคม (ประมำณ 6 เดอน) และเปนน ำกรอย ต งแตเดอนเมษำยน ถงเดอนกนยำยน (ประมำณ 6 เดอน) ระยะเวลำผนแปรตำมสภำพน ำฝนน ำทำของแตละป เมอกอสรำงโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนงอนเนองมำจำกพระรำชดำร แลวเสรจในปพ.ศ. 2548 ทำใหซกตะวนออกทตดกบคลองหนำโกฏมน ำเคมตลอดป และดำนทศตะวนตกตดแมน ำปำกพนงเปนน ำจดตลอดป รำษฎรมปญหำในกำรประกอบอำชพทำใหผลผลตลดนอยลง สนนษฐำนวำเกดจำกกำรปรบตวของตนจำกเพอใหเหมำะสมกบสงแวดลอมทเปลยนไป แนวทำงแกไขปญหำ ในชวงปลำยปพ.ศ. 2547 รำษฎรเรมมควำมสงสยในประเดนปญหำกำรประกอบอำชพทำน ำตำลจำก เมอสงแวดลอมเปลยนไป โครงกำรกอสรำง 10 สำนกพฒนำแหลงน ำท 5 สำนกชลประทำนท 15 มหำวทยำลยวลยลกษณ และองคกำรบรหำรสวนตำบลขนำบนำก ไดรวมกนหำรอในประเดนปญหำ ผลสรปไดมอบใหมหำวทยำลยวลยลกษณศกษำชวยสภำวะทเหมำะสมสำหรบปำจำกในเชงลก ผลศกษำทชดเจนควรมควำมเคมระหวำง 2-4 ppt. นกวชำกำรจำกมหำวทยำลยวลยลกษณ เจำหนำทกรมชลประทำนและผนำทองถนท ง 10 หมบำนของตำบลขนำบนำก ไดจดเวทกลมยอย ปรกษำหำรอรวมกน ในกำรแกปญหำกำรใชประโยชนจำกทรพยำกรน ำรวมกน อยำงสมดลท ง 5 สำยคลองหลกโดยชมชนไดกำหนดรปแบบในกำรบรหำรจดกำรน ำรวมกน มขอตกลงในกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำท ง 5 สำยคลองหลกรวมกนในปพ.ศ. 2552 ในทน ขอใชชอวำ “ปฏญญำขนำบนำก วำดวยกำรบรหำรจดกำรน ำ 2552” รำยละเอยดดภำคผนวก 9 เปนปญหำหนงทสำมำรถนำเอำควำมรและหลกกำรมสวนรวมเขำมำแกไขจนสำมำรถประกอบอำชพไดอยำงยงยนในพ นท โดยกรมชลประทำนไดกอสรำงอำคำรชลประทำนเพมเตมเพอชวยใหสำมำรถควบคมคณภำพและปรมำณน ำไดอยำงมประสทธภำพและเกษตรกรรวมกนบรหำรจดกำรใหเกดประโยชนอยำงเหมำะสม



บทท 5 ผลการด าเนนงานถงป 2557

เมอกำรดำเนนกำรกอสรำงอำคำรชลประทำนตำมโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนง โดยยดหลกแนวพระรำชดำรของพระบำทสมเดจพระเจำอยหว ทพระรำชทำนใหไว มจดประสงคหลกเพอพฒนำคณภำพชวตของคนในพ นทลมน ำปำกพนง ใหมควำมกนด อยด มแหลงน ำจดเพอบรรเทำควำมขำดแคลนน ำสำหรบกำรอปโภค-บรโภค กำรเกษตรและอนๆ ในเขตพ นทโครงกำร รวมท งชวยบรรเทำอทกภยในพ นทกำรเกษตรและในบรเวณชมชนเมอง โดยมผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสด และต งเปำหมำยโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนงอนเนองมำจำกพระรำชดำรวำจะกอใหเกดผลประโยชนกบรำษฎรในพ นทลมน ำปำกพนงอยำงแทจรงและยงยน

กรมชลประทำนไดเรมดำเนนโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนง โดยเบ องตนไดวำจำงบรษททปรกษำทำกำรศกษำควำมเหมำะสมผลกระทบสงแวดลอม ต งแตวนท 8 ตลำคม 2536 แลวเสรจเมอวนท 22 พฤศจกำยน 2537 ตอมำคณะรฐมนตรไดมมตเหนชอบและอนมตใหเปดโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนง เมอวนท 7 พฤศจกำยน 2538 ในวงเงนงบประมำณ 15,825.35 ลำนบำท ประกอบดวยงำนกอสรำงดำนกำรชลประทำน งำนตดตำมแกไขผลกระทบและงำนพฒนำกำรเกษตรในพ นทลมน ำปำกพนง โดยกรมชลประทำนเปนผดำเนนกำรกอสรำงโครงสรำงพ นฐำนระบบชลประทำน กำหนดงบประมำณดำเนนกำร 13,379.60 ลำนบำท (รำยละเอยดโครงกำรไดกลำวแลวในบทท 1) โดยมวตถประสงคของโครงกำรตำมมต ครม. 9 ประกำร ไดแก 1) เพอปองกนกำรรกตวของน ำเคมไมใหไหลเขำสแมน ำปำกพนงและลำน ำสำขำในชวงฤดแลง ซงเกดจำกกำรสรำงประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ และประตระบำยน ำอนๆ ซงทำหนำทควบคมและปองกนไมใหน ำเคมรกตวเขำมำ จงทำใหน ำในแมน ำปำกพนงชวงเหนอประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธเปนน ำจดทสำมำรถนำน ำไปใชประโยชนได 2) เปนแหลงเกบกกน ำจดในชวงฤดฝนเพอชวยบรรเทำปญหำกำรขำดแคลนน ำโดยสำมำรถจดสรรใหใชในกำรอปโภค-บรโภค กำรเกษตรกรรมและเปนแหลงน ำดบสำหรบผลตน ำประปำ รวมถงกำรใชน ำดำนอนๆ ในเขตพ นทโครงกำร 3) สงน ำใหกบพ นทเพำะปลกสองฝงลำน ำ ประมำณ 557 ,000 ไร ในฤดฝน และประมำณ 240,000 ไร ในฤดแลง 4) เพอบรรเทำปญหำอทกภยในชวงฤดฝนใหกบพ นทกำรเกษตรและในบรเวณชมชนเมอง โดยกำรพฒนำสรำงแหลงเกบกกน ำบรเวณตนน ำ โดยเฉพำะอยำงยงกำรกอสรำงคลองระบำยน ำ สำยตำงๆ จะสำมำรถชวยใหกำรระบำยน ำในพ นทตำงๆ ใหมประสทธภำพสงข น 5) เพอปรบปรงระบบชลประทำนเดมและพฒนำระบบชลประทำนใหมใหสอดคลองกบควำมตองกำรและปรมำณน ำจำกแหลงน ำจดทมเพมมำกข น ทำใหสำมำรถสงน ำใหพ นทเพำะปลกไดมำกข นดวย 6) ขจดปญหำควำมขดแยงระหวำงเกษตรกรนำกงและเกษตรกรนำขำว เนองจำกมกำรแบงเขตกำรใชพ นทอยำงชดเจน



7) ลดปญหำกำรอพยพยำยถนฐำนไปทำมำหำกนในทองถนอน 8) ฟนฟสภำพนเวศวทยำใหกลบคนสดลยภำพ 9) เปนผลสมฤทธทสำคญเพอปรบปรงฐำนะควำมเปนอย เศรษฐกจและสงคมของรำษฎรในพ นทลมน ำปำกพนงใหดข น โดยมผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสด

ในเดอนตลำคม ป พ.ศ.2542 ไดดำเนนกำรกอสรำงประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธแลวเสรจ แลวเรมเกบกกน ำจนถงป พ.ศ.2545 พบวำในพ นทลมน ำปำกพนงมสภำพเปลยนแปลงและมปญหำตำงๆ เกดข น กรมชลประทำนจงไดวำจำงบรษททปรกษำทำกำรศกษำโครงกำรศกษำแนวทำง กำรดำเนนกำรประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ (ในขณะทจำงศกษำน น ยงมโครงกำรยอยหลำยๆ สวนทยงกอสรำงไมแลวเสรจ) โดยกำรศกษำในคร งน น มวตถประสงคเพอศกษำประเมนประสทธผลและศกษำสภำพกำรเปลยนแปลงตำงๆ ทเกดข นจำกกำรดำเนนกำรโครงกำร เปรยบเทยบกบสภำพในอดตกอนมโครงกำร พรอมท งเสนอแนวทำงเบ องตนในกำรแกไขปญหำตำงๆ และจดทำเกณฑควบคมและบรหำรจดกำรน ำใหเหมำะสม มประสทธภำพ สำมำรถลดหรอบรรเทำปญหำตำงๆ โดยมผลกระทบตอสงคม และสงแวดลอมนอยทสด และทำใหกำรบรหำรจดกำรน ำของโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนง เปนไปตำมวตถประสงค แตเกณฑควบคมและแนวทำงบรหำรจดกำรน ำทไดจำกกำรศกษำบำงสวนยงไมเปนทยอมรบของรำษฎร และไดมกำรรองเรยนเรองผลกระทบจำกกำรกอสรำงประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธตอคณะกรรมกำรสทธมนษยชนแหงชำต ขอใหมกำรฟนฟระบบนเวศสำมน ำโดยเสนอใหเปดประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ จนในทสด วนท 15 กนยำยน 2548 เปนวนเรมตนกำรบรหำรจดกำรน ำแบบมสวนรวม และไดมกำรทดลองเปนแนวทำงปฏบตในกำรบรหำรจดกำรเรยนรปญหำและแกไขปรบปรงแนวทำงบรหำรจดกำรเรอยมำจนถงปจจบนตำมรำยละเอยดในบทท 4

กำรบรหำรจดกำรน ำ กำรพฒนำอำชพ และกำรพฒนำสงแวดลอมในพ นทลมน ำปำกพนง ไดดำเนนกำรมำอยำงตอเนอง ผำนกลไกคณะกรรมกำร คณะทำงำนตำงๆ โดยเกษตรกร องคกำรปกครองสวนทองถน เขำมำมสวนรวมคด รวมทำ และรวมรบประโยชน จนเกดผลสมฤทธข นหลำยประกำร สมควรทจะไดมกำรประเมนประสทธผลของโครงกำร เพอตรวจสอบในรำยละเอยดวำยงมสวนใดไมบรรลตำมเปำหมำย จำเปนจะตองปรบปรง โดยเฉพำะโครงสรำงพ นฐำนดำนกำรชลประทำนและกำรบรหำรจดกำร

จำกวตถประสงคท ง 9 ประกำรจะเหนวำ 8 ประกำรแรกเปนผลผลตจำกบรหำรจดกำรทเกดกำรทำกจกรรมทำงดำนบรหำรจดกำรน ำท งส น และผลสมฤทธทตองกำรทสำคญตำมพระรำชประสงค คอ ขอ 9 เพอปรบปรงฐำนะควำมเปนอยของรำษฎรใหกนด อยด ซงจะสำมำรถดไดจำกภำวะเศรษฐกจและสงคมของรำษฎรในพ นท ประสทธผลทจะใชในกำรศกษำคร งน หมำยถง ผลผลตทเกดจำกำรบรหำรบรรลตำมวตถประสงคหรอเปำหมำยทพงปรำรถนำหรอเปนไปตำมทคำดหวง ดงน นประสทธผลของโครงกำรกจะพจำรณำจำกกำรนำผลผลตของงำนโครงกำรหรอกจกรรมทเกดข นจรง เปรยบเทยบกบวตถประสงคหรอเปำหมำยและผลผลตตำมวตถประสงคเหลำน สงผลสมฤทธทพงประสงคของโครงกำรขอ 9 คอ ปรบปรงฐำนควำมเปนอย ภำวะเศรษฐกจและสงคมของรำษฎรในพ นทลมน ำปำกพนงใหดข น



5.1 ผลผลตและผลสมฤทธตามวตถประสงคของโครงการ

(1) วตถประสงคขอท 1 เพอปองกนการรกตวของน าเคมไมใหไหลเขาแมน าปากพนงและล าน าสาขาในชวงฤดแลง ซงเกดจากการสรางประตระบายน าอทกวภาชประสทธ และประตระบายน าอนๆ ซงท าหนาทควบคมและปองกนไมใหน าเคมรกตวเขามา จงท าใหน าในแมน าปากพนงชวงเหนอประตระบายน าอทกวภาชประสทธเปนน าจด ทสามารถน าน าไปใชประโยชนได

(1.1) การรกตวของน าเคมกอนและหลงมโครงการ (1.1.1) การรกตวของน าเคมกอนมโครงการ

จำกเอกสำรทรวบรวมไดพบวำ กอนสรำงประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธในฤดแลงควำมเคมทปำกอำวปำกพนงมคำประมำณ 30 สวนตอพนสวน (ppt.) และลดลงอยำงชำ ๆ จนมควำมเคมประมำณ 27 ppt. ทกงกลำงอำว จำกน นควำมเคมลดลงอยำงรวดเรวจนมคำประมำณ 12 ppt. ทบำนปำกแพรก (แยกปำกคลองหวไทร) และควำมเคมคอย ๆ ลดลงอยำงชำ ๆ จนถง อำเภอชะอวด ซงมคำควำมเคมอยระหวำง 0 -3 ppt. สำหรบควำมเคมในฤดแลงท อำเภอปำกพนงพบวำมคำเปลยนแปลงอยระหวำง 21-26 ppt. (ปรดำและคณะ, 1978 และสมบรณ, 1996) กำรไหลเวยนของน ำในแมน ำปำกพนงไดรบกำรสำรวจโดย ปรดำและคณะ (1978) และสมบรณ (1996) พบวำทปำกแมน ำปำกพนงและทอำเภอปำกพนง กระแสน ำมควำมเรวสงสดประมำณ 0.7 และ 0.37 เมตรตอวนำท ตำมลำดบ ขณะทบรเวณตนน ำท ตำบลกำระเกด และ อำเภอชะอวดมควำมเรวสงสดประมำณ 0.11 และ 0.04 เมตรตอวนำท ตำมลำดบ

(1.1.2) การรกตวของน าเคมหลงมโครงการชวงแรก (เมอป 2545) ในชวงน นยงไมมรำยงำนผลกำรสำรวจกำรรกตวของน ำเคมดำนเหนอประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธอยำงเปนระบบ มเพยงกำรรำยงำนเมอวนท 22 ธนวำคม 2542 โดยกรมชลประทำนซงระบวำดำนทำยและเหนอประตมสภำพเปนน ำจด ท งน เนองจำกอยในชวงฤดฝน จำกกำรสำรวจและตรวจวดควำมเคมระหวำงวนท 1-5 กมภำพนธ 2545 พบวำ ดำนเหนอประตมสภำพเปนน ำจดและดำนทำยประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ ทอำเภอปำกพนง เปนน ำเคมโดยมคำอยระหวำง 20-22 ppt. และจำกกำรวดเมอวนท 16 เมษำยน 2545 พบวำควำมเคมจำกปำกแมน ำปำกพนงถงประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธควำมเคมมคำเทำกบ 30 ppt. และมกำรผสมผสำนอยำงสมบรณตลอดควำมลกแตทดำนเหนอประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธเกดกำรแยกช นของควำมเคม (Stratification) โดยทพ นประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ (Apron) ควำมเคมเทำกบ 27 ppt. ขณะทผวน ำมสภำพเปนน ำจด จำกลกษณะดงกลำวแสดงวำมกำรรกตวของน ำเคมบรเวณประตน ำ (น ำเคมดำนทำยแทรกซมผำนขอบบำนประตเขำมำ) ท งน ขณะทำกำรวดควำมเคม พบวำระดบน ำทำงทำยประตสงกวำดำนเหนอน ำอย 0.45 เมตร นอกจำกน พบวำหลงจำกมประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธควำมเคมดำนทำยประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธมแนวโนมเพมข น ขณะเดยวกนในบำงชวงกำรรกตวของน ำเคมทำงทำยน ำไดทำใหควำมเคมลอดบำนระบำยน ำของ ประตระบำยน ำเขำไปทำงเหนอน ำไดดวย จำกผลกำรศกษำแนวทำงกำรดำเนนกำรประต



ระบำยน ำอทกวภำชประสทธ จงหวดนครศรธรรมรำช ไดแสดงคำควำมเคมของตำแหนงตำง ๆ ทตรวจวดไดไวในรป 5-1 และ รปท 5-2

.

รปท 5-1 คาความเคมทตรวจวดไดในแมน าปากพนง



รปท 5-2 คาความเคมทตรวจวดไดตามระยะทางจากปากอาวแมน าปากพนง

(1.1.3) การรกตวของน าเคม ณ ปจจบน

โครงกำรสงน ำและบำรงรกษำลมน ำปำกพนงตอนลำง ไดมกำรตดตำมตรวจวดคณภำพน ำดำนเหนอน ำประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธในแมน ำปำกพนงตอเนองทกวน โดยตรวจวำคำเปนกรดดำง (pH) คำออกซเจนทละลำยในน ำ (Do) และคำควำมเคม ปรำกฏอยในเกณฑควบคมทกคำ ยกเวนปทมภำวะแหงแลงนำนกำรใชน ำจดมำก อำจทำใหน ำเคมสำมำรถแทรกตวผำนประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธและประตระบำยน ำชำยทะเลไดมำกข น เนองจำกควำมแตกตำงของระดบน ำเหนอน ำทำยน ำมำกข น ดงแสดงในรปท 5-3 ถง รปท 5-5

รปท 5-3 คาความเคมเฉลยรายเดอนทสถานตรวจวดหนาประตระบายน าอทกวภาชประสทธ

0

1

2

3

4

5

6

7

8


เดอน

คาคว

ามเค

ม pp

t

2545

2546

2547

2548

2549

2550



รปท 5-4 คา pH เฉลยรายเดอนทสถานตรวจวดหนาประตระบายน าอทกวภาชประสทธ

รปท 5-5 คา Do เฉลยรายเดอนทสถานตรวจวดหนาประตระบายน าอทกวภาชประสทธ

ในชวงฤดแลงป 2553 และป 2555 เกดภำวะฝนท งชวงตอเนอง ทำใหระดบน ำในแมน ำปำกพนงลดลงไปอยทระดบ -1.63 เมตร (รทก.) และ -1.81 เมตร (รทก.) ซงตำกวำเกณฑกำรควบคมระดบน ำมำก (เกณฑควบคมระดบน ำ อยท 0.30 ) แตคณภำพน ำช นผวน ำยงสำมำรถนำไปใชเพอกำรเกษตรและอปโภค-บรโภคได แตมปญหำน ำประปำกรอยเลกนอย ดงแสดงในรปท 5-6

5.0

5.5

6.0

6.5

7.0

7.5

8.0

8.5


เดอน

คาคว

ามเป

นกรด

-ดาง

pH

2547254825492550

0

1

2

3

4

5

6

7

ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.เดอน

คาออ

กซเจน

ทละล

ายใน

น า D

O

2546

2547

2548

2549

2550



รปท 5-6 คาระดบน าเหนอประตระบายน าอทกวภาชประสทธ

(1.1.4) การประเมนผลโครงการในดานการรกตวของน าเคม

สรปไดวำ กำรบรหำรจดกำรน ำ ซงเกดผลสมฤทธ สำมำรถปองกนกำรรกตวของน ำเคม มแหลงน ำจดไวใชเพอกำรอปโภค-บรโภค กำรเกษตรกรรม และรกษำระบบนเวศไดเตมพ นท ประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธและประตระบำยน ำอนๆ ทำหนำทไดอยำงสมบรณ ยกเวนในชวงฤดแลง ป 2553 และ 2555 ระดบน ำทะเลดำนทำยน ำ สงกวำระดบน ำจดดำนเหนอน ำถง 2.00 เมตร แตไมทำใหคณภำพน ำจดช นบนดำนเหนอน ำเสยหำย รำษฎรสำมำรถใชน ำจำกในระบบโครงขำยคคลองในพ นท บรรเทำกำรขำดแคลนน ำ ยงผลใหรำษฎรในพ นทลมน ำปำกพนงรอดพนวกฤตรนแรงไปได

จำกเหตกำรณภำวะแหงแลงในป 2553 และ 2555 ทำใหเรยนรไดวำ กำรใชน ำในแมน ำปำกพนงและคลองระบำยสำยหลก สำมำรถใชน ำไดจนถงระดบ -1.200 เมตร (รทก.) โดยคณภำพน ำสวนทใชเพอกำรเกษตรซงอยดำนบนยงอยในเกณฑทควบคม หำกใชน ำมำกกวำระดบน จะมปญหำตำมมำคอ เกดกำรพงทลำยของตลงแมน ำลำคลอง ในพ นทหรอบำนเรอนนอกพ นทโครงกำร (บรเวณตำบลชะอวด) พงเสยหำย และเกดปญหำน ำประปำเคม เนองจำกตองสบน ำจำกระดบลกกวำ 1.200 เมตร.(รทก.) ซงเปนน ำเคมทซมผำน ปตร.อทกวภำชประสทธมำไดดวยเหตทระดบน ำทำยน ำแตกตำงเกนเกณฑกำหนดเปนระยะเวลำนำน ทำใหมแรงดนดำนน ำเคมมำกพอทระดบน ำใหน ำเคมซมแทรกตวผำนประตระบำยน ำชำยทะเลเขำมำได ซงจะนำไปสกำรกำหนดเกณฑกำรบรหำรจดกำรน ำเพมเตมตอไป



(2) วตถประสงคขอท 2 เปนแหลงเกบกกน าจดในชวงฤดฝน เพอชวยบรรเทาปญหาการขาดแคลนน า โดยสามารถจดสรรใหใชในการอปโภค-บรโภค การเกษตรกรรมและเปนแหลงน าดบส าหรบผลตประปา รวมถงการใชน าดานอนๆ ในเขตพ นทโครงการ ในกำรประเมนประสทธผลดำนกำรเกบกกน ำจดเพอเปรยบเทยบวำ กอนและหลงจำกมกำรกอสรำงและดำเนนกำรของประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธแลว มปรมำณน ำจดเพมข นจนสงผลตอสภำพกำรใชน ำและกำรบรหำรจดกำรน ำเปนอยำงไร เมอเทยบกบแผนทไดวำงไวน น สำหรบในกรณของกำรใชน ำดำนกำรชลประทำนชวงกอนปพ.ศ. 2548 กำรวเครำะหดงกลำวยงกระทำไดยำก ท งน เนองจำกพ นทชลประทำนโดยเฉพำะในตอนลำงน น ยงไดรบกำรพฒนำไมเตมศกยภำพ ทำ ใหกำรวเครำะหไมมขอมลทสมบรณมำใชในกำรวเครำะห อยำงไรกตำมทปรกษำไดเปรยบถงพ นทเพำะปลกจรงหลงมประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ (เทำทมกำรพฒนำพ นทชลประทำนจนถง ป พ.ศ.2543) กบพ นทเพำะปลกเตมศกยภำพตำมกำรศกษำของกรมชลประทำน (ป พ.ศ. 2537 และ 2543) สวนในประเดนทมประชำชนรองเรยนมำวำ ในชวงฤดแลงของป 2545 มปรมำณน ำใชเพอกำรเพำะปลกไมเพยงพอและจำกสภำพควำมเปนจรงทปรำกฏในสนำม กพบวำระดบน ำในแมน ำปำกพนงเหนอประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธอยตำกวำ -0.30 เมตร (รทก.) ซงเปนระดบตำกวำเกณฑตำสดทต งไว เปนผลมำจำกในชวงฤดแลงของป 2545 น เปนปทแลงมำก (มฝนตกนอย) และเกนเกณฑทยอมรบไดคอ เปนปทอยในชวง 20% ของปแลงทต งไว สำหรบกำรประเมนผลกระทบดำนกำรใชน ำและบรหำรจดกำรน ำ ซงเปนกำรพจำรณำกำรบรหำรจดกำรน ำท งในเชงปรมำณและในเชงคณภำพ มควำมชดเจนวำหลงจำกกำรดำเนนกำร ประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธแลว ทำใหสำมำรถทจะเกบกกน ำจดทมปรมำณมำกในชวงฤดฝน ไวใชเปนปรมำณน ำสำรองในฤดแลง รวมท งเกบกกน ำในฤดแลงทไหลเขำมำในปรมำตรเกบกกของประตระบำยน ำอทกวภำชประส ทธไวใช (ไมใหไหลออกปำกอำวไปโดยเปลำประโยชน) ทำใหสำมำรถใหควำมมนใจกบเกษตรกรในพ นทลมน ำปำกพนง โดยเฉพำะทำงตอนลำงของลมน ำ วำจะมปรมำณน ำจดสำรองไวใหทำกำรเพำะปลกในฤดแลงได ซงขอเทจจรงน สำมำรถดไดจำกสถตกำรเพำะปลกขำวในฤดแลงทมเพมมำกข นอยำงเหนไดชด อกท งยงสำมำรถปองกนกำรรกล ำของน ำเคมเขำมำในลำน ำสำยหลกของพ นทโครงกำร (แมน ำปำกพนง) ไดอกดวย ซงไมเพยงแตภำคเกษตรกรรมเทำน นทไดรบประโยชนจำกกำรดำเนนกำร ประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธน แมแตภำคชมชนและภำคอตสำหกรรมรวมถงกำรทองเทยว กยงสำมำรถนำน ำจดทเกบกกไวในลำน ำปำกพนงไปใชเพอกำรอปโภค-บรโภคไดดวยเชนกน ในอดตทผำนมำเมอถงฤดแลงน ำเคมจะรกข นไปตำมแมน ำปำกพนง จนถงอำเภอชะอวด คดเปนระยะทำงตำมควำมยำวของแมน ำปำกพนง ประมำณ 100 กโลเมตร กำรทำกำรเกษตรในชวงฤดแลง บรเวณ 2 ฝงแมน ำ จงไมสำมำรถทำได น ำประปำจะมรสกรอยในชวงฤดแลง แตเมอมกำรพฒนำโครงสรำงพ นฐำนดำนกำรชลประทำน ตำมโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนงแลว มแหลงเกบกกน ำจดเพมมำกข น สำมำรถทำกำรเกษตรในฤดแลงไดมำกข น รวมถงเปนแหลงน ำดบเพอกำรผลตน ำประปำ ดงน



(2.1) ปรมาณน าจดมแหลงเกบกก ดงน (2.1.1) อำงเกบน ำหวยน ำใส ควำมจทระดบเกบกก 80 ลำนลกบำศกเมตร

รปท 5-7 ความสมพนธระหวางระดบ-ความจ อางน าใส



(2.1.2) แมน ำปำกพนงควำมจทระดบเกบกก 67 ลำนลกบำศกเมตร (สำมำรถสบไปใชเพอกำรเกษตรโดยไมเกดผลกระทบดำนอนๆ ประมำณ 16 ลำนลกบำศกเมตร)

+

รปท 5-8 โคงความจระดบพ นทผวน าของอางเกบน า ปตร.ปากพนง (ไมรวมล าน าสาขา)

(2.1.3) คลองชะอวด-แพรกเมอง ควำมจทระดบเกบกก 20 ลำนลกบำศกเมตร (สำมำรถสบไปใชเพอกำรเกษตรโดยไมเกดผลกระทบดำนอน ๆ ประมำณ 5 ลำนลกบำศกเมตร) (2.1.4) เครอขำยคลองระบำยน ำสำยตำง ๆ ในพ นท MD1-MD8 จำนวน 846.2 สำย ควำมยำวรวม 1,698 กโลเมตร รวมควำมจประมำณ 22 ลำนลกบำศกเมตร (2.1.5) น ำฝนใชกำรชวงฤดแลง (กมภำพนธ-สงหำคม) ปฝนตกชกประมำณ 846.2 มลลเมตร ปฝนปกตประมำณ 616.9 มลลเมตร ปฝนแลงประมำณ 412.7 มลลเมตร

โดยสรปปรมำณน ำทสำมำรถใชสนบสนนกำรทำนำปรงในพ นทลมน ำปำกพนงสนบสนนปฝนแลง สนบสนนไดประมำณ 115,000 ไร ปฝนปกต สนบสนนไดประมำณ 175,000 ไร และปฝนตกชก สนบสนนไดประมำณ 220,000 ไร โดยไมเกดกำรขำดแคลนและกระทบกบสงแวดลอมนอยทสด โดยตองวำงมำตรกำรควบคมระดบน ำในปำพรอยำงเครงครด



(2.2) ปรมำณน ำจดตำมขอ 1) สำมำรถสนบสนนกำรทำกำรเกษตรในเขตพ นทชลประทำนในพ นทลมน ำปำกพนง

- พ นทชลประทำนนคมควนขนน 17,500 ไร ปลกพชฤดแลง 5,000 ไร - พ นทชลประทำนฝำยไมเสยบเดม 35,500 ไร ปลกพชฤดแลง 15,000 ไร - พ นทชลประทำนฝำยไมเสยบสวนขยำย 24,000 ไร ปลกพชฤดแลง 10,000 ไร - พ นทชลประทำนสบน ำดวยระบบไฟฟำขนำดใหญ MC1 28,580 ไร ปลกพชฤดแลง

28,580 ไร - พ นทชลประทำนสบน ำดวยระบบไฟฟำขนำดใหญ MC2 12,320 ไร ปลกพชฤดแลง

12,320 ไร - พ นทชลประทำนสบน ำดวยเครองสบน ำขนำดเลกของรำษฎร MD1-MD8 439,100 ไร

ปลกพชฤดแลง 208,000 ไร

(2.3) แหลงน ำจด ตำมขอ 1) ยงเปนแหลงน ำดบสำหรบผลตน ำประปำในเขตอำเภอชะอวด อำเภอหวไทร อำเภอเชยรใหญ และอำเภอปำกพนง โดยเฉพำะในชวงฤดแลง ป 2555 ทผำนมำ เขตเทศบำลนครนครศรธรรมรำช ขำดน ำดบเพอผลตน ำประปำ แตอำเภอรอบนอกในเขตลมน ำปำกพนง ยงคงมน ำดบผลตน ำประปำไดอยำงเพยงพอแมโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนงจะสำมำรถเกบกกน ำจดไวชวยเหลอพ นทกำรเกษตร อปโภค-บรโภคไดมำกข นกวำเดมแลว นบไดวำกำรดำเนนกำรโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนงมผลสมฤทธ บรรลวตถประสงคในขอน แตยงไมเพยงพอตอควำมตองกำรใชเพอกำรเกษตรทเพมมำกข น ท งน เพรำะอำงเกบน ำบรเวณพ นทตอนบนของลมน ำปำกพนง ไดแก อำงเกบน ำถ ำพระ อำงเกบน ำลำไม ไมสำมำรถดำเนนกำรกอสรำงได เพรำะรำษฎรคดคำน จำเปนจะตองหำแหลงเกบกกน ำเพมมำกข น ซงอำจจะตองพจำรณำพฒนำพ นทพรทเสอมสภำพหรอแหลงน ำในไรนำ ตอไป

(3) วตถประสงคขอ 3สงน าใหกบพ นทเพาะปลกสองฝงล าน าประมาณ 557,000 ไร ในฤดฝนและประมาณ 240,000 ไร ในฤดแลง

กำรพฒนำระบบโครงสรำงพ นฐำนดำนกำรชลประทำนตำมโครงกำรพฒนำพ นท ลมน ำปำกพนงอนเนองมำจำกพระรำชดำร มกำรพฒนำระบบชลประทำน มรำยละเอยด ดงน

(3.1) พ นทชลประทำนแบบแรงโนมถวงฝำยไมเสยบเดม 35,500 ไร (3.2) พ นทชลประทำนแบบแรงโนมถวงฝำยไมเสยบสวนขยำย 24,000 ไร (3.3) พ นทชลประทำน ระบบทอ (นคมควนขนน) 17,500 ไร (3.4) พ นทชลประทำนแบบสบน ำดวยเครองสบน ำขนำดใหญ โดยกรมชลประทำน (MC1 และ MC2) 40,900 ไร (3.5) พ นทชลประทำนแบบสบน ำดวยเครองสบน ำขนำดเลกโดยเกษตรกร (MD1 ถง MD8) 439,100 ไร รวมพ นทชลประทำน 557,000 ไร



การท าเกษตรในชวงป 2543 ถงป 2555 ในชวงฤดฝนและฤดแลง สรปไดดงน

รปท 5-9 พ นทการเพาะปลกพชฤดฝน/ฤดแลง ในเขตชลประทานลมน าปากพนง ป 49-54

รปท 5-10 พ นทการท านาป/นาปรง ในเขตชลประทานลมน าปากพนง ป 49-54

224,414244,270

281,085 281,085261,047

298,336

203,642 217,952 217,952

327,853

236,182

-

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

300,000

350,000

400,000

2549 2550 2551 2552 2553 2554

ป

พ นทป

ลกพช

(ไร)

ฝน

แลง

277,402 290,926 280,170300,047 307,206 297,819

161,413

202,773 217,037

333,716

241,929

-

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

300,000

350,000

400,000

2549 2550 2551 2552 2553 2554

ป

พ นทป

ลกขา

ว (ไร

)

ฝน

แลง



รปท 5-11 พ นทการปลกปาลมน ามน ในเขตชลประทานลมน าปากพนง ป 49-54

รปท 5-12 ผลผลตขาว ในเขตชลประทานลมน าปากพนง ป 50-53

19,93123,180 26,119 26,066

58,436

68,339

-

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

60,000

70,000

80,000

2549 2550 2551 2552 2553 2554

ป

พ นทป

ลกปา

ลม (ไ

ร)

497 505524 527

200

250

300

350

400

450

500

550

600

2550 2551 2552 2553

ป

ผลผล

ตขาว

(ก.ก.

/ไร)



สรปไดวำกำรพฒนำระบบชลประทำนตำมโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนง สำมำรถสงน ำชวยเหลอพ นทตำมเปำหมำย บรรลตำมวตถประสงคของโครงกำร แตในกำรปฏบตจรง ระบบคลองสงน ำ คระบำยน ำ ซงเปนคลองและคดนเปนสวนใหญ มปญหำต นเขน มวชพชปกคลม จำเปนตองใชเครองสบน ำเคลอนทขนำดใหญ สบชวยเหลอ จงสำมำรถสงน ำถงแปลงเกษตรกรรมได รวมท งในชวงฤดแลงบำงป ระดบน ำลดตำลงไปจนถงระดบ -1.80 เมตร (รทก.) จำเปนจะตองสบน ำจำกคลองระบำยน ำสำยหลก (แมน ำปำกพนง, คลองชะอวดแพรกเมอง , คลองเชยรใหญ , คลองบำงไทร) เตมลงไปในคลองระบำยน ำสำยรองและคชกน ำ ซงจะเหนไดวำยงคงมปญหำในกำรแพรกระจำยน ำ ในอนำคตจะตองปรบปรงโดยกำรกอสรำงสถำนสบน ำจำกคลองระบำยน ำสำยหลกตอไป

(4) วตถประสงคขอ 4 เพอบรรเทาปญหาอทกภยในชวงฤดฝนใหกบพ นทการเกษตรและในบรเวณชมชนเมอง โดยการพจารณาสรางแหลงเกบกกน าบรเวณตนน า โดยเฉพาะคลองระบายน าสายตางๆ จะสามารถชวยใหการระบายน ามประสทธภาพ ในชวงฤดฝนในอดต พ นทลมน ำปำกพนง โดยเฉพำะทำงตอนลำงมกเกดอทกภยเปนประจำเกอบทกป มน ำเออทวมสงประมำณ 1.50 เมตร นำนประมำณ 1-2 เดอนทกป ปจจบนสภำพน ำทวมในพ นทลมน ำปำกพนง จะเกดเฉพำะปฝนตกชกหรอปทมสถตฝนเกนเกณฑปกต ทวมลกประมำณ 0.50-1.00 เมตร คลองระบำยน ำสำยหลกสำมำรถระบำยน ำเขำสระดบปกตในระยะเวลำประมำณ 15 วน (เหลอคำงเฉพำะในพ นททมสงกดขวำง กำรระบำยน ำลงสคลองระบำยน ำสำยหลกบำงสวน) โดยอตรำกำรระบำยลงสทะเลประมำณวนละ 100 ลำนลกบำศกเมตร

รปท 5-13 ปรมาณน าทวมขงและระดบน าในแมน าปากพนง ชวงเหตการณอทกภยป 2551



รปท 5-14 เปรยบเทยบพ นทน าทวมขงในลมน าปากพนง ชวงเหตการณอทกภยป 2553

สำหรบปญหำน ำทวมดำนทำยน ำประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธบรเวณชมชนเทศบำลเมองปำกพนงเนองจำกอทธพลน ำทะเลหนน (ปญหำกำรสะทอนกลบของคลนน ำข นลงหรอ Resonance) ไดมขอตกลงรวมกบเทศบำลเมองปำกพนง หำกระดบน ำดำนทำยประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ สงกวำ +0.90 เมตร (รทก.) จะเปดบำนประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ เพอใหน ำทะเลสำมำรถไหลเขำไปในแมน ำปำกพนง โดยจะมกำรควบคมระดบควำมเคมไมใหเกน 2 ppt. ณ บำนปำกแพรก (ระยะทำง 10 กโลเมตรจำกประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ) ซงทผำนมำวธปฏบตดงกลำว เปนทพงพอใจของชมชนในเขตเทศบำลเมองปำกพนง

จงสรปไดวำกำรดำเนนกำรทผำนมำ กำรดำเนนกำรแกไขปญหำน ำทวมในพ นทลมน ำปำกพนงประสบผลสมฤทธทนำพอใจ



(5) วตถประสงคขอท 5 เพอปรบปรงระบบชลประทานเดมและพฒนาระบบชลประทานใหมใหสอดคลองกบความตองการและปรมาณน าจากแหลงน าจดทมเพมมากข น ท าใหสามารถสงน าใหพ นทเพาะปลกไดมากข นดวย 5.1 พ นทลมน าตอนบน

กำรพฒนำระบบชลประทำนในพ นทตอนบนของลมน ำปำกพนง ยงคงใชระบบชลประทำนแบบแรงโนมถวงของโลก โดยมกำรพฒนำระบบชลประทำนเพม 2 แหง

(5.1.1) ระบบชลประทำนฝำยไมเสยบขยำย พ นท 24,000 ไร (5.1.2) ระบบชลประทำนระบบทอบำนควนขนน พ นท 17,500 ไร พ นทตอนบนจงมระบบชลประทำนเพมข นอก 41,500 ไร จำกเดม 35,500 ไร รวมเปน

77,000 ไร 5.2 พ นทลมน าตอนลาง

สวนพ นทลมน ำปำกพนงตอนลำง แนวทำงกำรปรบปรงระบบชลประทำนดวยกำรอำศยคลองและลำน ำธรรมชำตทมกำรเชอมโยงในลกษณะเปนคลองสงน ำและมควำมจำเปนทจะตองทำกำรขดลอกและปรบปรงลำคลองตำงๆ ดงน - พ นทฝงซำยของแมน ำปำกพนง ประกอบดวย คลองสขม คลองบำงจำก คลองไมเสยบ-ทำวรำช คลองเชยรใหญ คลองบำงไทร คลองฆอง และคลองทำเรอ - พ นทฝงขวำของแมน ำปำกพนง ประกอบดวย คลองบำนกลำง คลองสำขำของคลองชะอวด คลองสำขำของคลองหวไทร คลองรำมแกว คลองชะอวด-แพรกเมอง(ขดใหม) และคลอง บำนเพง สำหรบกำรนำน ำจำกคลองสงน ำสำยหลกไปใชในพ นทชลประทำน จำเปนตองใชวธกำรสบเนองจำก ระดบน ำเกบกกใชกำรอยตำกวำระดบตลงคลองและระดบพ นดน โดยมขอพจำรณำในกำรวำงระบบชลประทำนออกเปน 2 ลกษณะ

(5.2.1) ระบบสงน ำแบบสบน ำโดยกรมชลประทำน (MC1 และ MC2) ระบบชลประทำนประกอบดวย ระบบสบน ำ ระบบคลองสงน ำและคลองระบำยน ำ ระบบชลประทำนในแปลงนำ ระบบสบน ำทำหนำทสบน ำจำกแหงเกบน ำมำตำมทอสงน ำเขำสจดตนคลอง สงน ำผำนมำในคลองสงน ำสำยหลก คลองสงน ำสำยซอย จนถงพ นทชลประทำนในแปลงนำ ตลอดแนวคลองสงน ำมอำคำรชลประทำตดต งในตำแหนงเทำทจำเปน ในระดบแปลงนำม คสงน ำรบน ำจำกคลองสงน ำตอไปยงพ นทนำแตละแปลง น ำทเหลอจำกกำรใชหรอน ำฝนสวนเกนจำกพ นทนำจะสำมำรถระบำยออกจำกพ นทโดยคระบำยน ำแลวผำนตอมำยงคลองระบำยน ำ จนออกส ลำน ำธรรมชำตรวมพ นท 40,900 ไร



รปท 5-15 พ นทชลประทานในเขตตอนบนและตอนลาง



(5.2.2) ระบบสงน ำแบบสบน ำโดยเกษตรกร (MD1 ถง MD8) ระบบชลประทำนประกอบดวย ระบบคลองสงน ำสำยหลก คลองชกน ำ คลองระบำยน ำ

และระบบชลประทำนในแปลงนำ กำรนำน ำจำกคลองสงน ำไปใช เกษตรกรเปนผสบน ำเอง สำหรบคลองสงน ำและคลองระบำยน ำจะใชรวมกน ในระบบชลประทำนแบบน น ำในคลองสงน ำจะอยในระดบเดยวกนตลอดท งพ นท เมอเกษตรกรสบน ำ น ำจำกสวนอนจะไหลมำแทนทตลอดเวลำจนกวำจะหยดสบน ำ ตลอดแนวคลองสงน ำถกกำหนดมอำคำรประเภทสะพำนและทอลอดเทำน นในกรณทคลองสงน ำตดกบถนน และใหมอำคำรบงคบน ำแหงเดยวทปำกคลองสงน ำสำยหลก ในระดบแปลงนำมคสงน ำรบน ำจำกคลองชกน ำตอไปยงพ นทนำแตละแปลง น ำท เหลอจำกกำรใชหรอจำกน ำฝนสวนเกนจำกพ นทนำสำมำรถระบำยออกจำกพ นทโดยคระบำยน ำแลวผำนตอมำยงคลองระบำยน ำ ซงกจะใชคลองสงน ำเปนคลองรบน ำทระบำยลงมำ

วธกำรสงน ำแบบน เหมำะสมกบพ นทลมน ำปำกพนงตอนลำงมำก ท งน เพรำะลมน ำปำกพนงตอนลำงมคลองธรรมชำตอยเปนจำนวนมำก ระดบพ นดนแบนรำบ กำรสงน ำมคำลงทนตำ กำรสญเสยน ำในคลองสงน ำเนองจำกกำรรวซมมนอย คำใชจำยในกำรบำรงรกษำตำรวมพ นทท งส น 439,100 ไร

กำรปรบปรงระบบชลประทำนท งหมดทำใหเกษตรกรสำมำรถทำกำรเกษตรไดดยงข น ผลสมฤทธในขอน จงบรรลวตถประสงคของโครงกำร

(6) วตถประสงคขอท 6 ขจดปญหาความขดแยงระหวางเกษตรนากงและเกษตรนาขาว เนองจากมการแบงเขตการใชพ นทอยางชดเจน

เมอเรมปดประตระบำยน ำอทกวภำชประสทธ กสำมำรถเกบน ำจดในแมน ำปำกพนงและลำน ำสำขำ สำมำรถใชเปนแหลงเพำะเล ยงและขยำยพนธสตวน ำจดขจดปญหำควำมขดแยงระหวำงเกษตรกรนำกงและเกษตรกรทใชน ำจดทำกำรเกษตร มกำรแบงเขตกำรใชทดนอยำงชดเจน

สำหรบกำรทำนำกงในเขตน ำเคมมกำรขยำยตว เนองมำจำกกำรขดลอกคลองธรรมชำต ในพ นทน ำเคมทำใหรำษฎรมน ำเคมคณภำพด สำหรบใชในกำรเล ยงกง และมกำรขยำยพ นทกำรทำนำกงในเขตน ำเคมเพมข น กำรทำนำกงในพ นทน ำจดลดลงอยำงชดเจน เกษตรกรทอยในพ นทรอยตอของเขตน ำจดน ำเคม สำมำรถปรบตวและอยรวมกนอยำงมควำมสข ดงกรณศกษำกำรบรหำรจดกำรน ำตำบลขนำบนำก

มคณะกรรมกำรมำจำกตวแทนหมบำนเขำรวมดำเนนกำรทำใหเกดขอตกลงรวมกน เพอปองกนควำมขดแยง จงสรปไดวำ ผลสมฤทธของกำรแยกพ นทประกอบอำชพขจดขอขดแยงบรรลวตถประสงคของโครงกำร



(7) วตถประสงคขอท 7 เพอลดปญหาการอพยพยายถนฐานไปท ามาหากนในทองถนอน จำกกำรตรวจสอบรำยงำนโครงกำรศกษำแนวทำงกำรดำเนนกำรประตระบำยน ำอทกวภำชประ

สทธ จงหวดนครศรธรรมรำช (พ.ศ.2548) พบวำทปรกษำไดศกษำสภำพเศรษฐกจสงคม และทศนคต เรอง ควำมพอใจในทอยอำศยปจจบน สวนใหญรอยละ 88 ตอบวำ มสงแวดลอมไมด และสวนใหญรอยละ 84 ตอบวำไมคดทจะยำยไปทอน และมผตอบวำ จะยำยไปอยทอนแนนอนรอยละ 8

แตจนถงปจจบนกำรพฒนำโครงสรำงพ นฐำนดำนกำรชลประทำนแลวเสรจ กำรขบเคลอนแผนพฒนำอำชพดำเนนกำรไปอยำงตอเนอง รำยไดภำคเกษตรตอครวเรอนเพมมำกข น รวมท ง พ นทกำรเกษตรเดมทท งรำง ไดรบกำรพฒนำเปนพ นทปลกปำลมน ำมน จงอนมำนไดวำ กำรอพยพยำยถนฐำนจะลดนอยลง จนถงไมมเลยเพยงแตประชำกรอำจจะมแนวโนมลดลง เนองจำกอำยของหวหนำครวเรอนทอยในพ นทมอำยเกน 50 ป ข นไป มมำกถง 60% จงสรปไดวำผลสมฤทธในเรองน บรรลตำมวตถประสงค

(8) วตถประสงคขอท 8 ฟนฟสภาพนเวศวทยาใหกลบคนสดลยภาพ การจดการดานปาไม ปจจบนสภำพปำตนน ำ ปำพร และปำชำยเลนไดประสบปญหำกำรบกรกทำลำยและเกดกำร

เสอมโทรมของปำไมเปนอยำงมำกเนองจำกพ นทอยอำศยถนนและสงกอสรำง รวมถงพ นททำกน ซอนทบอยในพ นทปำ คณะอนกรรมกำรพฒนำสงแวดลอมไดวำงแผนงำนตดตำมผลกระทบและพฒนำสงแวดลอม (ดภำคผนวก 3) ครอบคลมทกดำนอยำงเปนรปธรรม เชน สรำงฝำยตนน ำ ฝำยชะลอน ำ และปลกเสรมฟนฟพ นทปำตนน ำ ปำพร และปำชำยเลน อยำงเตมกำลง อกท งยงมกำรบรหำรจดกำรน ำเพอสงแวดลอมควบคไปกบกำรบรหำรจดกำรน ำเพอกำรเกษตรใหสมดล พยำยำมรกษำระดบน ำใหทวมข งในพ นทปำพรเทำทจะสำมำรถดำเนนกำรไดโดยรำษฎรไดรบผลกระทบนอยทสด ปจจบนกรมอทยำนสตวปำและพนธพชรวมกบกรมปำไมและกรมชลประทำน อยในระหวำงกำรจำงทปรกษำศกษำทบทวนและเสนอรำง EIA ผำนสำนกงำนคณะกรรมกำรพเศษเพอประสำนงำนโครงกำรอนเนองมำจำกพระรำชดำร เพอศกษำแนวทำงกำรรกษำระดบน ำในพ นทปำพรเพอปองกนไฟไหมและกำรบกรกตำมแนวพระรำชดำรต งแตป 2545



รปท 5-16 การจดการปาไม

การจดการวชพช ในอดตพ นทลมน ำปำกพนงมปญหำกำรแพรระบำดของผกตบชวำและผกกระเฉด (หรอผกกระฉด) เปนอยำงมำก กรมชลประทำนรวมกบจงหวดนครศรธรรมรำชและองคกำรปกครองสวนทองถน โดยไดประสำนทกภำคสวนทเกยวของ จดทำกระบวนกำรรวมกนในกำรกำหนดแผนยทธศำสตรในกำรกำจด กำรควบคมและนำไปใชประโยชน กำรสรำงจตสำนก และกำรจดกำรควำมร เกยวกบวชพชแบบมสวนรวม หลงจำกทกรมชลประทำนไดจดสรรงบประมำณมำกำจดวชพชท งหมดในพ นทแลว เมอป 2552-2553 ไดมกำรรวมลงนำม MOU ระหวำงกรมชลประทำนกบองคกำรปกครองสวนทองถน องคกำรบรหำรสวนจงหวดนครศรธรรมรำช และจงหวดนครศรธรรมรำช ในกำรดำเนนกำรดแลรกษำไมใหวชพชแพรระบำดโดยองคกำรปกครองสวนทองถนรวมกบรำษฎรในพ นท เปนผดแลรกษำควบคมใหอยในปรมำณทไมกอใหเกดผลกระทบ ปจจบนปญหำกำรแพรระบำดของวชพชในพ นทลมนำปำกพนงลดลงเปนอยำงมำก



การขดลอกรองน าบรเวณอาวปากพนงและชายฝงทะเล กรมเจำทไดมแผนกำรดำเนนกำรบำรงรกษำรองน ำบรเวณอำงปำกพนง แมน ำปำกพนงและปำกคลองระบำยน ำสำยหลกๆ บรเวณชำยฝงทะเล พ นทลมน ำปำกพนง อยำงตอเนอง เปนประจำทกป โดยนำมลดนไปท งยงเขตทะเลน ำลก เพอไมใหกอเกดมลภำวะหรอผลกระทบบรเวณพ นทชำยฝงทะเล โดยไดประสำนกำรดำเนนงำนกบหนวยงำนตำงๆทเกยวของ เชน สมำคมชำวประมงปำกพนง องคกรปกครองสวนทองถนทเกยวของ โดยศนยอำนวยกำรฯ รบหนำทเปนองคกรเชอมประสำน ขบเคลอนกำรดำเนนงำน ท งน เพอสำมำรถแกไขปญหำขอขดของตำงๆ ใหสำมำรถดำเนนงำนไดบรรลเปำหมำยตำมวตถประสงค และตรงตำมควำมตองกำรของรำษฎรในพ นท

รปท 5-18 การขดลอกรองน าบรเวณอาวปากพนงและชายฝงทะเล



การปองกนการกดเซาะชายฝง กรมเจำทำ ไดมอบหมำยใหมหำวทยำลยเกษตรศำสตร โดยศนยวศวกรรมพลงงำนและสงแวดลอม บำงเขน คณะวศวกรรมศำสตร เปนทปรกษำเพอหำวธกำรแกไขปญหำกำรกดเซำะชำยฝงใหเปนไปอยำงมระบบคำนงถงผลกระทบซงกนและกน และมควำมเหมำะสมกบสภำพพ นทตลอดจนสำมำรถแกไขปญหำดงกลำวไดอยำงยงยน โดยดำเนนกำรศกษำและสำรวจออกแบบเพอแกไขปญหำกำรกดเซำะชำยฝง แบงเปน 2 โครงกำร โครงกำรระยะท 1 บรเวณบำนหนำโกฏอำเภอปำกพนง ถงบำนหนำสตน อำเภอหวไทร จงหวดนครศรธรรมรำช ระยะทำง 16 กโลเมตร ซงปจจบนไดดำเนนกำรกอสรำง OffShore BreakWater ยำว 50 เมตร เวนระยะ 40 เมตร หำงจำกชำยฝงประมำณ 80 เมตร ตอเนองกนไปเสรจเรยบรอยแลว ซงประสบผลสำเรจเปนอยำงดรำษฎรพงพอใจเนองจำกสำมำรถแกปญหำกำรกดเซำะไดเปนอยำงด อกท งยงเปนทกำบงคลนลมของเรอประมงพ นบำนขนำดเลกและเปนแหลงทอยอำศยและเพำะฟกสตวน ำทะเลชำยฝง ปจจบนไดทำกำรศกษำโครงกำรระยะท 2 เพมจำกบำนเนนน ำหก ไปจนถงปลำยแหลมตะลมพก อกประมำณ 14 กโลเมตร แตยงไมไดดำเนนกำรกอสรำง เนองจำกตำมรฐธรรมนญป 2550 ตองผำนกำรเหนชอบของคณะกรรมกำรสงแวดลอมแหงชำตกอน (รวมระยะทำงดำเนนกำรตำมเปำหมำยท งส น ประมำณ 39 กโลเมตร)

นอกจำกน นยงไดมกำรพฒนำปรบปรงดนแกไขปญหำดนเปร ยวและดนเคมในพ นทโดยกรมพฒนำทดน กำรกอสรำงระบบบำบดน ำเสยชมชนแลวเสรจจำนวน 4 แหง และเดนเครองบำบดน ำเสยในปตอ ๆ ไป กำรเฝำระวงและควบคมคณภำพน ำในพ นทอยำงตอเนองโดยองคกำรจดกำรน ำเสยและกรมควบคมมลพษ สรปไดวำกำรดำเนนกำรฟนฟนเวศวทยำใหกลบคนสดลยภำพ ปจจบนมหลำยหนวยงำนไดรวมมอบรณำกำรปฏบตงำนอยำงตอเนองและมแผนทชดเจน

จงสรปไดวำผลสมฤทธในเรองน บรรลตำมวตถประสงคของโครงกำรในระดบหนงและตองบรหำรจดกำรอยำงตอเนองและวำงโครงกำรเพมเตมในระยะยำวตอไป (9) วตถประสงคขอท 9 เพอปรบปรงฐานะความเปนอย เศรษฐกจและสงคมของราษฎรในพ นทลมน าปากพนงใหดข น โดยมผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสด

สำนกงำนเศรษฐกจกำรเกษตรเขต 8 จงหวดสรำษฎรธำน ไดศกษำภำวะเศรษฐกจ สงคมของครวเรอนเกษตรกรในพ นทลมน ำปำกพนงในป 2556 สรปไดดงน

1) สภำพครวเรอนเกษตร พ นทถอครองกำรเกษตรและกำรเปนสมำชกสถำบน ครวเรอนเกษตรทมพ นทอยในโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนง มจำนวนสมำชกใน

ครวเรอนเฉลย 4.70 คนตอครวเรอน และระดบกำรศกษำของหวหนำครวเรอน รอยละ 61.19 ไดรบกำรศกษำในเกณฑภำคบงคบ พ นทถอครองเฉลย 27.64 ไรตอครวเรอน และเปนพ นททอยในเขตชลประทำน เฉลย 10.07 ไรตอครวเรอน เปนพ นททอยนอกเขตชลประทำน เฉลย 9.72 ไรตอครวเรอน กำรเปนสมำชกของกลมหรอสถำบน ครวเรอนเกษตรกรสวนใหญเปนสมำชกของธนำคำรเพอกำรเกษตรและสหกรณกำรเกษตร กองทนหมบำนและชมชนเมอง สหกรณกำรเกษตรและกลมสจจะออมทรพย ตำมลำดบ คดเปนรอยละ 95.52 ของเกษตรกรท งหมด

http://www.baac.or.th/index.php



2) กำรใชทดนทำงกำรเกษตร จำกำรศกษำกำรใชทดนทำประโยชนพ นททำงกำรเกษตรของครวเรอนเกษตร พบวำพ นทสวน

ใหญใชในกำรทำนำ มำกทสด เฉลย 16.02 ไรตอครวเรอน รองลงมำใชในกำรปลกไมยนตน เฉลย 7.98 ไรตอครวเรอน นอกน นเปนทรกรำงวำงเปลำ ทอยอำศย ทเพำะเล ยงสตวน ำ ทำไรนำสวนผสม ทสวนผก ปลกไมผล ททงหญำเล ยงสตว ทใชทำประโยชนอนๆ ปลกพชไรและทใชเล ยงสตว ตำมลำดบ

3) รำยได-รำยจำยเงนสดครวเรอน 3.1) รำยไดเงนสด ครวเรอนเกษตรทมพ นทอยในโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนงอนเนองมำจำกพระรำชดำร

มรำยไดเงนสด รวมเฉลยครวเรอนละ 384,376.03 บำท ในจำนวนน เปนรำยไดเงนสดทำงกำรเกษตร เฉลยประมำณครวเรอนละ246,676.38 บำท โดยรำยไดเงนสดทำงกำรเกษตรสวนใหญเปนรำยไดจำกกำรขำยผลผลตทำงพช ซงไดจำกกำรขำยยำงพำรำ ปำลมน ำมน รองลงมำ คอ ผลผลตขำว รวมแลวมมลคำ 196,113.02 บำทตอครวเรอน สวนของรำยไดจำกกำรขำยผลผลตทำงประมง ซงสวนใหญเปนรำยไดจำกกำรขำยผลผลตกงขำวแวนำไมท และปลำกะพง รวมแลวมมลคำ 14,317.66 บำทตอครวเรอน ดำนปศสตวมรำยไดจำกกำรขำยสกร โคเน อ ไกพ นเมอง และแพะ รวมมลคำ 15,659.15 บำทตอครวเรอน

สวนรำยไดเงนสดนอกกำรเกษตร เฉลยครวเรอนละ 137,699.65 บำท พบวำสวนใหญเปนรำยไดจำกกำรรบจำงนอกกำรเกษตร รองลงมำเปนรำยไดจำกกำไรจำกกำรคำขำย รำยไดจำกเงนเดอน และลกหลำนสงให เปนตน

3.2) รำยจำยเงนสด รำยจำยเงนสดรวมของครวเรอน เฉลยครวเรอนละ 211,771.84 บำท ในจำนวนน เปน

รำยจำยเงนสดทำงกำรเกษตรเฉลยครวเรอนละ 96,138.62 บำท สวนใหญเปนรำยจำยเพอกำรลงทนในกจกรรมกำรผลตพช เฉลยครวเรอนละ 81,966.36 บำท โดยเฉพำะอยำงยงใชจำยไปในเรองกำรซ อปยเคม คำจำงเกบเกยว คำพนธพช คำเตรยมแปลงปลก คำน ำมนเช อเพลงและคำสำรเคม ดำนรำยจำยในกจกรรมประมง เฉลยครวเรอนละ 8,231.60 บำท เปนคำใชจำยในกำรซ อพนธกง อำหำร คำวสดและคำจำงลอกบอ ทเหลอเปนรำยจำยดำนปศสตว สวนรำยจำยเงนสดนอกกำรเกษตร เฉลยครวเรอนละ 124,958.56 บำท พบวำองคประกอบสวนใหญเปนคำใชจำยในกำรซอมแซมทอยอำศย คำกำรศกษำ คำเช อเพลง/ไฟฟำ คำอำหำร และอนๆ

4) รำยไดสดสทธครวเรอน ครวเรอนเกษตรกรในพ นทโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนงอนเนองมำจำกพระรำชดำร ม

รำยไดเงนสดสทธทำงกำรเกษตร เฉลยครวเรอนละ 150,537.76 บำท เมอรวมรำยไดสทธนอกกำรเกษตรแลว ครวเรอนเกษตรกรจะมรำยไดเงนสดสทธครวเรอน เฉลยครวเรอนละ 288,237.41 บำท และมเงนสดคงเหลอกอนกำรชำระหน หรอเงนออมเทำกบ 163,278.85 บำท ดงแสดงในError! Reference source not found.



จงสรปไดวำผลสมฤทธของขอน บรรลตำมวตถประสงคของโครงกำร

ทมำ : สำนกงำนเศรษฐกจกำรเกษตร เขต 8

รปท 5-17 ผลส ารวจภาวะเศรษฐกจ สงคม ของครวเรอนราษฎรในลมน าปากพนง

5) ทรพยสน หน สนของครวเรอน และควำมสำมำรถในกำรชำระคนหน สน ครวเรอนเกษตรกรทอย ในพ นท โครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนงอนเนองมำจำก

พระรำชดำร พบวำมทรพยสน คดเปนมลคำประมำณครวเรอนละ 2,183,111.97 บำท ทรพยสนทเกษตรกรครอบครองอยมท งทรพยสนทำงกำรเกษตรและทรพยสนนอกกำรเกษตร โดยทรพยสนทมมลคำคอนขำงสง คอ ทดนทำงกำรเกษตร (ทดนไมผล-ไมยนตน ทนำ) บำน ร ว และทอยอำศย



ครวเรอนเกษตรกรในพ นทโครงกำรพฒนำพ นทลมน ำปำกพนงอนเนองมำจำกพระรำชดำร มหน สนเฉลยครวเรอนละ 112,465.81 บำท หน สนสวนใหญมำจำกแหลงเงนก จำก ธนำคำรเพอกำรเกษตรและสหกรณกำรเกษตร (ธกส.) รองลงมำเปนกำรกเงนจำกกองทนหมบำน สหกรณกำรเกษตร กองทน SML ญำตพนอง และธนำคำรพำณชย โดยคดอตรำดอกเบ ยอยระหวำง รอยละ 1-12 บำทตอป ระยะเวลำของกำรกยมเปนกำรกยมระยะส น และระยะปำนกลำง โดยมวตถประสงคเพอใชประกอบกจกรรมทำงกำรเกษตร เชน คำปย คำพนธสตว คำเครองมออปกรณกำรเกษตร ใชจำยในครวเรอน และในระหวำงปไดมกำรชำระหน คนบำงสวนดวย กำรศกษำฐำนควำมมนคง และควำมสำมำรถในกำรชำระคนเงนทกยม พบวำมควำมมนคงในทรพยสน และมควำมสำมำรถในกำรชำระเงนกไดทกครวเรอน เนองจำกมลคำทรพยสนสทธยงคงเปนคำบวก และสดสวนสทธมคำมำกกวำ 1 คอ สดสวนสทธอยท 37.41 และหำกเปรยบเทยบต งแตป 2547 จนถงปจจบน จะเหนวำรำยไดของเกษตรกรมแนวโนมดข น สำหรบกำรขยำยพนธปลำและพนธกงในพ นทน ำจด กรมประมง โดยสำนกงำนพฒนำกำรประมงพ นทลมน ำปำกพนงไดรบกำรสนบสนนงบประมำณ จำก สำนกงำน กปร. และงบประมำณปกต ในกำรปลอยพนธกงและพนธปลำในแมน ำลำคลองในพ นทลมน ำปำกพนงอยำงตอเนอง สำหรบในป 2554 ไดปลอยพนธกงและพนธปลำรวม 2.5 ลำนตว อกท งไดมกำรสนบสนนสงเสรมกำรเพำะเล ยงกงกลำดำในรปแบบสหกรณเกษตรกรผเล ยงกงในพ นทชลประทำนน ำเคม สงเสรมกำรเล ยงปลำและปในบอกงรำงของรำษฎร





บทท 6 ประเดนปญหาทตองบรหารจดการหรอพฒนาปรบปรงตอไป

จากการศกษาประเดนปญหาผลกระทบทเกดข น และแนวทางการบรหารจดการทผานมา ซงผรบผดชอบแตละชวงเวลาไดพยายามนาเอาหลกวชาการดานตาง ๆ เขามาใชอยางมเหตผลหรอประยกตใชตามขอตกลงของผมสวนไดสวนเสย โดยมงถงประโยชนสวนรวมเปนหลก และจดสรรทรพยากรอยางเปนธรรม ผมสวนไดเสยสามารถใชประโยชนรวมกนอยางเหมาะสม มผลกระทบตอธรรมชาตนอยทสด แตความยงใหญของธรรมชาตทมความซบซอน และเงอนไขตาง ๆ ทตองพจารณาทาใหการบรหารจดการมความยงยากรวมท งความตองการใชทรพยากรทเพมข น แตทรพยากรทมอยมขอจากดมากมายจงทาการบรหารจดการยงยากยงข น การแกไขปญหาหนงอาจสงผลกระทบใหเกดปญหาใหมมากข น ปญหาตาง ๆ ทเกดข นท งหมดจงเปนเรองทตองสรปประเดนและพจารณาแนวทางบรหารจดการท งระบบเพอปองกนผลกระทบดานลบทเกดข นจากการบรหารจดการ สามารถสรปประเดนปญหาทตองบรหารจดการหรอพฒนาปรบปรงตอไปไดดงน

6.1 ปญหาขาดแคลนน าจดในชวงฤดแลงและการใชน าเกนเกฑ กกาหนด การออกแบบโครงการกาหนดเกณฑในการใชน าในแมน าปากพนงไวอยทระดบ ±0.300 เมตร.(รทก.) ฉะน นน าในแมน าปากพนงทจะใชไดตามเกณฑหากไมมฝนและน าจากแหลงอนเพอเกบ มเพยง 12 ลาน ลกบาศกเมตร แตทปรกษาไดพจารณาถงน าทแผกระจายพกอยในแกมลงธรรมชาต ซงมพ นทแบนราบกวา 3 แสนไร ระดบน า 30 เซนตเมตร ทสงกวาระดบผวดนในปาพร ซงมระดบเฉลยอยทประมาณ ± 0.000 เมตร.(รทก.) จะมมาก ถง มากกวา 150 ลานลกบาศกเมตร รวมกนน าฝนใชการรายเดอน ซงมมากแทบทกป ตามสถตทผานมากแลวยอมเพยงพอทจะสนบสนนการประกอบอาชพของเกษตรกรในลมน าปากพนงอยางทวถง และการพฒนาอาชพของคณะกรรมการพฒนาอาชพ โครงการพฒนาพ นทลมน าปากพนงอนเนองมาจากพระราชดารทสอดคลองกบการพฒนามาโดยลาดบ ต งแตป 2537 เรมพฒนาอาชพสงเสรมรายไดเพอชวยเหลอเกษตรกรในเขตพ นทโครงการและเรมแผนพฒนาอาชพฉบบแรกป 2540-2544 โดยเรมทาแปลงทดลองนารองบรเวณ 5 ประตระบายน าทมอยแลว และมความพรอมเรองน าจด ประกอบดวย ปตร.สขม ปตร.บางจาก ปตร.บางไทร ปตร.เชยรใหญ และปตร. คลองฆอง ฉบบท 2 ป 2545-2549 เปนการขยายผลจากการพฒนาฉบบแรกไปตามพ นท 5 ประตระบายน า ฉบบท 3 ป 2550-2551 เรมแผนพฒนาการปลกขาวเพอการคา แตตอมาในการจดทาแผนแมบทฉบบท 4 ป 2552-2556 กลบเปนแผนท ทาใหเกดจดเปลยนผนรปแบบการพฒนาในพ นทลมน าปากพนงและสงผลตอการบรหารจดการน า เนองจากในระหวางการจดทาแผนแมบทมการเปลยนแปลงรฐบาลบอยคร ง นโยบายในการพฒนาดานการเกษตรกมการเปลยนแปลงหลายคร ง ในทสดกไดแผนแมบททปรบปรงมาใชในป 2553-2556 และการเปลยนแปลงทสาคญคอ มการแบงเขตการพฒนาภาคเกษตรออกเปน 6 เขต ประกอบดวย



(1) เขตปลกขาวเพอการคา คอ เขตพ นทชลประทานทมความพรอมในเรองน าท งหมด (2) เขตปลกขาวเพอบรโภค คอ นาน าฝน ในพ นททพจารณาจะพฒนาระบบชลประทานโดยใชน าจากอางเกบน าลาไม อางเกบน าถ าพระ และอางเกบน าโคกยาง ซงถกชะลอโครงการไวจากปญหามวลชน (3) เขตปลกปาลมน ามน ซงกาหนดใหใชเขตปาพรชางซาย พรกมแป พรในลม พรดอนทราย และพรคลองฆอง การกาหนดเขตปาลมน ามนเชนน กอใหเกดปญหาตามมามากมาย ซงจะนาเสนอในรายละเอยดตอไป (4) เขตปลกไมผล ยางพารา เปนบรเวณทราบสงเชงเขาดานทศตะวนตกตลอดแนว (5) เขตเพาะเล ยงชายฝง เปนบรเวณเขตพ นทน าเคมทไดกอสรางคนแบงเขตน าจดน าเคมเปนแนวทชดเจน (6) เขตปาไมแบงใชตามแนวเทอกเขานครศรธรรมราชตลอดแนว

นโยบายการแบงเขตอาชพในลกษณะน โดยเฉพาะอยางยงขอ 3 เขตปลกปาลมน ามนในบรเวณครอบคลมปาพรมปญหาในทางปฏบตตามมากมาย เนองจากเกษตรกรเขาใจวา ทางราชการอนญาตใหเขาไปทาสวนปาลมในปาสงวนแหงชาต หรอพ นทชมน าได จงมการบกรกเขาไปทาสวนปาลมในปาพรเหลาน จานวนมาก และพยายามเรยกรองสทธทากนเนองจากปาเสอมโทรม และบางแหงกไดรบการออกโฉนดไปแลว เชน พรชางซาย เปนตน ทาใหพ นทปาพร ซงทาหนาทเปนแกมลงธรรมชาตเกบน าไวในพ นทชมน าในชวงตนฤดแลงแลวคอย ๆ ปลอยเตมลงแมน าปากพนงลดลงอยางรวดเรว ประกอบกบทางตอนบนของลม เขตปลกไมผล ยางพารา กบเขตปาไมกไมมแนวแบงเขตทชดเจน เนองจากราษฎรในพ นทไดบกรกหกลางถางพงเขาไปทาสวนผลไมและสวนยางพารากอนการประกาศ เขตปาไม บางแหงมเอกสารสทธเปน นส.3 (ครฑดา) แลวกมจานวนมาก สงผลใหประสทธภาพในการดดซบน าของปาตนน าลาธารกลดลงอยางรวดเรว จาการสารวจของกรมพฒนาทดน พบวาพ นทปาไมลดลงจากป พ.ศ.2537 ทม 708,780 ไร คงเหลอ 610,120ไร ในป พ.ศ.2545 ทรายไปกวาน นปาลมทปลกในพ นท แกมลงสวนใหญกเปนพชทใชน ามาก ใชน าถงวนละ 200 ลตรตอวน นอกจากน ในชวงปลายฤดฝนเจาของสวนปาลมเหลาน จะเรยกรองใหผดแลพ นทเรงระบายน าออกจากพ นทในระดบทตากวา +0.300 เมตร.(รทก.) ซงระดบทน าลดไป 1 เซนตเมตร หมายถงการสญเสยน าตนทนไปไมนอยกวา 1 ลานลกบาศกเมตร แตบางคร งผดแลพ นทไมทราบถงขอเทจจรงน จงเรงระบายน าออกไปเพอชวยชาวสวนปาลมทาใหน าตนทนสาหรบฤดแลงยงลดลง ดงน นในปทฝนนอย พ นทลมน าปากพนงกมกจะประสบปญหาการขาดแคลนน าจดเพอการทานาบอยข น เมอขาดแคลนน าจดไหลลงมาเตมในแมน าปากพนงกมการแกปญหาโดยใชวธสบน าจากแมน ากลบเขาไปใสในคลองซอย เพอเพมน าตนทนยงสงผลใหระดบน าในแมน าปากพนงในระยะ 4-5 ป หลงตากวาเกณฑเปนสวนใหญบางปลดมาก เชน ถงระดบ -1.550 เมตร.(รทก.) ในป พ.ศ.2557 เปนตน สงผลใหมผลกระทบทตามมาหลายประการ ประกอบดวย



1) เกดไฟไหมปาพร เนองจากปาพรมลาน าตอเชอมกบแมน าปากพนง ทาใหน าในปาพรสามารถไหลลงแมน าปากพนงได ประกอบกบการศกษา EIA เพอพฒนาพ นทปาพรในเชงอนรกษยงไมเรยบรอยไมสามารถกอสรางคนก นน าและอาคารควบคมน าในปาพรใชได จาเปนตองกอสรางเปนทานบชวคราวไว แตมกจะรกษาระดบน าไวไมได ปจจบนกรมพาณชยนาวไดขดคลองบางตะเครงเชอมน าจากทะเลนอยเขามายงปาพรควนเครงในป พ.ศ. 2556 ดงน นพ นทปาพรทางฝงขวาของแมน าปากพนง(ทางทศใต) และมการกวดขนดแลทานบชวคราวอยางใกลชดทาใหไมมคนร อถอนทานบชวคราวตลอดป พ.ศ.2557 และสามารถบรรเทาปญหาปาพรแหงและไฟไหมปาพรไดชวคราว แตพ นทปาพรดานฝงซายของแมน าปากพนงยงมความเสยงสงทจะเกดปญหาไฟไหมเชนเดม 2) เกดปญหาน าเปร ยวดนเปร ยว รายละเอยดการเกดปญหาไดนาเสนอในบทท 4 แลว 3) ตลงพง เนองจากดนฐานรากในพ นทลมน าปากพนง โดยเฉพาะอยางยงในพ นท MD1-MD8 และพ นทปาพรเปนดนฐานรากออนรบน าหนกไดนอยมาก การทรงตวของลาดตลงโดยธรรมชาตสงสดอยไดทความสงไมเกน 1.200 เมตร คลองหลกจะคลองสาขาสวนใหญจะขดลกทระดบ -2.500 เมตร(รทก.) ดงน น เมอระดบน าลดลงจนระดบตลงพนน าเกน 1.200 เมตร. กจะเกดปญหาตลงเลอนไหลทาใหคลองต นเขนและมวชพชข นปกคลม ตองส นเปลองงบประมาณในการขดลอกและกาจดวชพชอกดวย แตผดแลพ นทมกจะมองไมเหนหรอมองขาม เนองจากไมคอยมผลตอคนทอาศยในพ นทมากนก แตมผลกระทบในบางพ นททหางไกลออกไปหรออยในเขตการบรหารจดการของผอน เชน ป 2547 ร วโรงสโรงใหญรมคลองชะอวด-แพรกเมองดานทอยตดกบคลองชกน าจากคลองชะอวด-แพรกเมองพงเปนแนวยาว เนองจากตลงคลองชกน าเคลอนไหล เพราะระดบน าในคลองชกน าน าแหงลง เนองจากโรงสเปนผรบผลประโยชนจากโครงการโดยตรงจงไมเรยกรองคาเสยหาย เพยงแตปรกษาขอคาแนะนาในการปรบปรงกาแพงใหมใหมนคง จงไมมขาวคราวเปนหลกฐานหรอป 2552 ซงน าในแมน าปากพนงลดระดบตามากเปนประวตการณคร งแรก ทาใหตลงฝงซายของคลองชะอวดบรเวณเทศบาลตาบลชะอวดซงมระดบอยท +2.220 เมตร.(รทก.) เลอนไหลแมจะมการทากาแพงกนดนไวแลว แตเนองจากราษฎรไมทราบสาเหตทแทจรง จงไมไดเรยกรองคาเสยหาย และในป 2557 ทผานมากเกดความเสยหายเชนเดยวกน ตามหนงสอของจงหวดนครศรธรรมราชแจงใหทราบในภาคผนวก 11 4) น าเคมสามารถแทรกผานประตระบายน าชายทะเล และรกตวแยกช นอยทองแมน าปากพนง เนองจากระดบน าเคมทสงกวาระดบน าจดมากทาใหมแรงดนสงกวาเกณฑการออกแบบ 3-4 เทาตว ทาใหน าเคมสามารถซมผานประตระบายน าเปนผลใหในป 2557 ทผานมาน าดบใชทาน าประปาซงสบน าจากแมน าปากพนงทระดบ -2.000 เมตร.(รทก.) กมความเคมเกนมาตรฐานน าดบทาใหมปญหาน าประปาเคมท งอาเภอปากพนง อาเภอเชยรใหญ และอาเภอหวไทร เดอดรอนทวกน สรปไดวาปญหาขาดแคลนน าจดในพ นทลมน าปากพนงในขณะน เปนปญหาใหญและเรมวกฤต ในขณะทการทานาและการเกษตรยงไมสามารถสนบสนนน าใหประกอบอาชพไดเตมศกยภาพ แตใชน าเกนเกณฑจนมปญหาตาง ๆ ตามมามากมายแลวในอนาคตจะยงมปญหารนแรงมากยงข น จาเปนอยางยงทผบรหารจะตองใหความสาคญและพจารณาแกไขปญหาโดยเรว



ขอเสนอแนวทางบรหารจดการแกไขปญหาการขาดแคลนน าจด ระยะส น

1) ควรกาหนดนโยบายระบพ นททมความเหมาะสมสงเสรมการทานาโดยใชภมปญญาทองถนในการปลกขาวพ นเมองทมลาตนยาวสามารถเตบโตหนพนระดบน าทวมไดในชวงฤดฝนเพอใหสามารถใชน าฝนใชการไดอยางมประสทธภาพ และสามารถรายงานการทานาปไดถกตองตรงเวลา ในขณะเดยวกนตองจงใจใหเกษตรกรทานาปรงในพ นททเหมาะสมใกลแหลงน าเทาน น สวนพ นททอยหางจากแหลงน าใหปลกพชใชน านอย ไมควรสนบสนนการสบน าเพอเพมน าตนทนเพราะจะเปนการจงใจใหเกษตรกรทานาปลกขาวอายส นในชวงฤดแลงมากเกนไปจนเกดปญหาขาดแคลนน าและปญหาอน ๆ ตามมาเชนเดม 2) สงเสรมการมสวนรวมของกลมผใชน ารวมท งพฒนาและเสรมสรางความเขมแขงของกลมผใชน าดวยการใหความรในมมกวางของลมน าไมใชมองเฉพาะสวน และความเขาใจทถกตองในนโยบายตามขอ 1 3) ประสานกบหนวยพทกษปาไม หนวยดบไฟปา ของกรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพชชวยดแลทานบชวคราวปองกนน าในปาพรไมใหไหลลงแมน าปากพนงมากเกนไป และในชวงตนฤดฝน หากมปญหาน าเปร ยวใหระบายออกทางคลองชะอวด-แพรกเมอง หากมน าเปร ยวเลดลอดไปถงประตระบายน าอทกวภาชประสทธกใหระบายออกทางประตระบายน าฉกเฉนกอนจนกวาจะหมดปญหา 4) การแขวนบานระบายน าอทกวภาชประสทธ เพอคนธรรมชาตใหแมน าปากพนงตามมตของคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต ควรดาเนนการตอไป แตหามแขวนในขณะทน าในแมน าปากพนงยงมน าจดในลาน านอยไมจดสมบรณท งหนาตดลาน าตองแขวนบานในขณะทน าในน าปากพนงจดถงปากอาวแลว และจดตลอดหนาตดของแมน าแลวเทาน น ซงจะมผลทาใหสามารถเกบน าจดในแมน าปากพนงไดในระดบทสงกวาเกณฑเลกนอย และนาน โดยทชาวสวนปาลมไมมขออางใหระบายน าออกเนองจากระดบน าเปนไปตามธรรมชาต และมผลพลอยไดอกประการหนงคอ เปนการชะลางสงสกปรกบรเวณเทศบาลเมองปากพนงและชมชนตาง ๆ ท งลมน าออกทะเลไปเปนการ Set Zero ของสงเจอปนตาง ๆ ปละคร ง และเพอใหแมน าปากพนงมสภาพเหมอนธรรมชาตจรง ๆ ตองปดประตน าชายทะเลอน ๆ ท งหมด เมอแขวนบานประตระบายน าอทกวภาชประสทธแลว ปลายฝนอยารบปดประตระบายน าอทกวภาชประสทธเรวเกนไปควรรอจนกวาน าเคมเรมรกมาถงศนยประมงลมน า ปากพนง ซงอยปลายชองลดประตระบายน าอทกวภาชประสทธ โดยวดความเคมทองแมน าเปนหลก เพอรกษาน าจดไวในแมน าปากพนงใหมากทสด 5) ปลายฤดฝน ใหพยายามเกบน าไวในคลองสาขาตาง ๆ ทกคลองใหเตมศกยภาพของคลอง ซงสวนใหญจะสงกวาเกณฑ +0.300 เมตร(รทก.) ทกาหนด ปจจบนสามารถเกบไดทระดบ +0.500 เมตร(รทก.) ทกคลอง ยกเวนคลองบางไทร และคลองบางตะพง ใหตดตามตรวจสอบและวางโครงการปองกนเพมเตมเพอใหสามารถยกระดบน าใหสงข นตามความเหมาะสม



6) สงเสรมใหเกษตรกรทาทเกบน าในพ นทของตวเองเปนแหลงน าสารอง กรณฉกเฉนตามศกยภาพของแตละบคคลหรอสงเสรมใหเกษตรกรนอมนาทฤษฎใหมของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวปรบใชตามความเหมาะสมของพ นท 7) ทาแผนการขดลอกคคลองอยางเปนระบบเพอใชเปนทเกบน าไดอยางมประสทธภาพและกระจายน าไดอยางทวถง ระยะยาว 1. เสนอกรมฯ พจารณาทบทวนโครงการกอสรางอางเกบน าพรควนเครงทศกษาไวแลว แตปรบปรงใหสอดคลองกบสถานการณ ซงจาเปนตองบรณาการทาโครงการรวมกบกรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช โดยเวนคนพ นทสวนปาลมในปาพรท งฝงซายและฝงขวาของแมน าปากพนง จายคาขนยายและผลอาสนตามความเหมาะสมและตามระเบยบของทางราชการ ทาเปนอางเกบน าทสามารถเกบน าไดโดยสงสด +0.800 เมตร.(รทก.) หรอมากกวาตามศกยภาพของพ นท สาหรบพ นททยงเปนปาสมบรณหรอตองการกนเปนพ นทปาชมน าใหกอสรางเปนคนก นน าลอมรอบเปนการประกาศเขตทชดเจน และควบคมระดบน าในปาพรเลยนแบบธรรมชาต ซงทปรกษาไดศกษาและเกบสถตระดบน าในปาพรรายเดอนไวแลว (ตารางท 6-1) หากสามารถดาเนนการโครงการไดสาเรจ

ตารางท 6-1 การผนแปรระดบน าในพรควนเครง



สามารถสนบสนนน าเพอการเกษตรไดเตมศกยภาพของท งลมน า รวมท งสามารถประกอบอาชพในพ นทไดอยางเพยงพอและยงยน เปนการแกไขปญหาน าเปร ยวไดดวยเพราะจะมน าเหนอช นไพไรตตลอดเวลาทาใหโอกาสเกดกรดซลฟรกนอยลง แตหากมปญหาน าเปร ยวกสามารถแกไขไดดวยการลงทนทไมสงนก โดยการระบายน าใชงานผานช นหนฝนหนา 2 ใน 3 ของหนาตดลาน ายาว 30 เมตร (ทมาผลการศกษาของทปรกษา ป 2537) รายละเอยดภาคผนวก 10 2. พ นทตอนบนของลมน าเสนอกรมฯ พจารณาทบทวนโครงการกอสรางอางเกบน าและระบบชลประทานทชะลอโครงการไวท ง 3 โครงการเพอแกไขปญหาการขาดแคลนน าในพ นทดงกลาวและมน าท งรกษาสภาพลาน าลงมาชวยพ นทตอนลาง 20 ลานลกบาศกเมตร แตเนองจากพ นทดงกลาวบางแหงมเอกสารสทธ บางแหงไมมเอกสารสทธ ซงตองศกษาทบทวนปรบปรงขอมลใหมใหเปนปจจบนและพจารณาแนวทางลดการตอตานจากราษฎร ผไดรบผลกระทบ เชน ปรบรปแบบรายการใหเลกกะทดรด หรอใชระบบทอเปนระบบสงน า ใหใชวธจดแปลงอพยพหรอจดรปทดนหรอปฏรปทดนแทนการเวนคนจายขาด โดยเฉพาะผทยากจนตองการทอยทากนจรง แตผถอครองทดนจานวนมากใชวธจายขาดได ดงน นควรใหบรณาการกบหนวยงานทเกยวของดาเนนการ ซงสอดคลองกบนโยบายของรฐบาล 3. พจารณาปรบปรงคลองคลองเถยะ คลองกก เชอมลงคลองแดน และคลองรามแลวเพอนาน าจากทะเลหลวงและทะเลนอยมาเสรมในพ นท MD8 ขยายได โครงการน ไดเรมตนดาเนนการต งแตป พ.ศ.2552 ปจจบนไดปรบปรงขยายคลองเกอบตลอดสายแลว แตยงคงมจดคอคอดอยเพยงแหงเดยว คอบรเวณสะพานทางเขาบานควนทะเลโมง และไดมอบหมายใหนายปกรณ ณ ศร หวหนาฝายสงน าท 3 โครงการสงน าและบารงรกษาลมน าปากพนงตอนบนประสานองคการบรหารสวนตาบลท เกยวของดาเนนการตอไป คาดวาจะดาเนนการเสรจในป พ.ศ.2558 เมอแลวเสรจท งโครงการจะแกไขปญหาการขาดแคลนน าจดบรเวณตาบลควนชลก ตาบลเขาพงไกร และตาบลรามแกวสามารถทานาปรงไดเตมพ นทท ง 3 ตาบล

6.2 ปญหาการระบายน าในชวงฤดฝนสงผลกระทบตอสงแวดลอม สบเนองจากการเกดปญหาขาดแคลนน าในชวงฤดแลง และการใชน ามากเกนเกณฑทกาหนด สงผลใหเกดปญหาดนเปร ยวในพ นททเปนปาพร ดงน นในชวงตนฤดฝน น าฝนจะชะลางน ากรดและสารตกคางจากการประกอบอาชพตาง ๆ เชน ปย ยาฆาแมลง ฯลฯ ลงสแมน าทาใหคณภาพน าของแมน าปากพนงจะลดตาอยางรวดเรว เมอระบายผานชมชนทหนาแนน เชน เทศบาลตาบล เทศบาลเมอง ทต งอยรมแมน า ประกอบกบชมชนเหลาน ยงขาดการบรหารจดการและระบบบาบดน าใชทดทาใหมการถายเทสารอนทรยหรอสงสกปรกลงในแมน าจานวนมาก และน าในแมน ามการเคลอนไหวนอย เนองจากจาเปนตองปดประตระบายน าชายทะเลท งหมดเพอเกบน าจดใชงานในชวงฤดแลง ทาใหการสลายตวของสารปนเปอนตาง ๆ ชา และมของเสยสะสมมาก เมอน าคณภาพของน าตาทถกชะลางลงมาในตนฤดฝนลงมาผสมคณภาพน ากจะเขาเขาสระดบวกฤต ดงน นการเปดประตระบายน าอทกวภาชประสทธเพอระบายน าออกไปคร งแรกของทกปในตนฤดฝนจะตองระมดระวงเปนอยางยง เพราะดานทายน าเปนเทศบาลเมองปากพนงทยงมระบบบาบดน าเสยเฉพาะจดยงไมครบทกแหลงกาเนดน าเสย



รวมท งพ นทตอจากเทศบาลเมองปากพนงกจะเปนชมชนประมงพ นบาน กลมผเล ยงปลากะพงขาวในกระชงจานวนมาก และสดทายเปนปาชายเลนผนสดทาย แหลงพกอาศยของตวออนของสตวน าทสาคญ การเปดระบายน าคร งแรกในตนฤดฝนของทกปหากขาดความเอาใจใสระมดระวง หรอไมทราบถงผลกระทบทอาจจะเกดข นจะทาใหเกดความเสยหายอยางมากท งชมชน และทรพยาการณธรรมชาตททรงคณคา เนองจากเมอระบายน าจดทมปนเปอนสารอนทรยออกมาผสมกบน าจนกลายเปนน ากรอยจะทาใหเกดสภาวะทเหมาะสมในการขยายพนธของสาหรายบางชนด เชน Blue Green Algae ทาใหเกดปรากฏการณ Algae Boom และขณะเดยวกนกเปนสภาวะทเหมาะสมท Bacteria ในน าจะทางานยอยสลายสารอนทรยทละลายในน าจานวนมากดวย กระบวนการทางานท งสองอยางน จะใชออกซเจนละลายในน าในข นตอนกระบวนการทางาน จงทาใหปรมาณออกซเจนทละลายในน าลดลงอยางรวดเรวจนเปนอนตรายตอสตวน า เปนเหตใหปลากะพงขาวทเล ยงในกระชงตายและลกปลาเลก ๆ ทไมเขงแรงตาย ลอยเปนแพจานวนมากแทบทกป โดยเฉพาะอยางยงปทมการหมนเวยน ผอ.คบ.พรอม ฝจน.คบ. หรอ ฝสบ.คบ. เกดปญหาคร งลาสดเมอวนท 23-27 ตลาคม พ.ศ. 2557 กลมประมงพ นบาน เรยกรองคาเสยหายสงถง 2 ลานบาท เปนตน เนองจากปญหาน เกดข นหลายคร งแลว ดงน นในเบ องตนไดมมาตรการปองกนไวหลายประการ โดยใชการบรหารจดการแบบมสวนรวม ต งเปนคณะกรรมการบรหารจดการชลประทาน (JMC) ทมผเกยวของอยางครบถวน และไดมการดาเนนการในแนวทางน มาโดยลาดบ รวมท งไดมมตหามเล ยงปลาในกระชงชวงเดอน ตลาคม - พฤศจกายน โดยเฉพาะอยางยงชวงระบายน าคร งแรก บางชวงท ผอ.คบ. เรยนรมประสบการณและระมดระวงการระบายน าเปนพเศษ คอย ๆ ปรบความเคมของน าลงอยางชา ๆ เพอกระตนใหแบคทเรยในน าทางานอยางเตมประสทธภาพ กจะไมคอยปรากฏปญหาปลาตายทาใหชาวประมงพ นบานใชเปนขออางฝาฝนกฎ มต เล ยงปลาในชวงเวลาทหามเล ยงจานวนมาก แตบางปมการปรบเปลยนตวบคคลบางเมอมการหมนเวยนผลดเปลยนอตรากาลง การบรหารจดการผดพลาดเกดน าเสยปลาตายดงทเกดคร งลาสดในป พ.ศ.2557 แมไมสามารถเรยกรองคาเสยหายจากโครงการหรอ คณะกรรมการ JMC แตกฉวยโอกาสแพรขาวสอมวลชนเรยกรองจากผวาราชการจงหวดอางปลาในธรรมชาตตายมากทาใหจบปลาไมได เนองจากการระบายน าของประตระบายน าอทกวภาชประสทธ แนวทางแกไข 1. ตองใหขอมลและความรแกคณะกรรมการ JMC ใหชดเจนและจะตองมการตรวจวดคณภาพน าในจดทสาคญทกจดท งกอนและหลงระบายน า เชน บรเวณสะพานการเกด และสะพานคลองชะเมา ซงเปนจดรวมน าทไหลออกจากปาพร ตองวดคา PH และคา Do บรเวณโรงสบน าของประปาภมภาคปากพนง เหนอน า-ทายน าปตร.อทกวภาชประสทธ บรเวณเทศบาลเมองปากพนงและบรเวณวดสชาโต ซงอยใกลชมชนประมงพ นบาน ตองวดคาความเคมท งหนาตดลาน าเพมข นอกคาหนง ขอมลทถกตองชดเจนเหลาน ตองใชประกอบการพจารณาตดสนใจของคณะกรรมการ JMC



2. เมอฝนเรมตกระดบน าตามคลองสาขาตาง ๆ เรมสงข นอยารบระบายน าออกหรอคดพรองน าโดยเดดขาดเพราะน าจะมความเปนกรดและสารเจอปนสง ควรรอใหระดบน ามากทจะเจอจางความเปร ยวและสงเจอปนจงจะคอย ๆ ระบายออกแมน าทละนอย หากระดบน าสงข นอยางรวดเรวจนอาจเกดปญหาน าทวมใหพจารณาระบายน าออกจากคลองระบายน าชะอวด-แพรกเมอง กอนเปนลาดบแรก เนองจากเปนทางลดออกทะเลใกลทสดและไมผานชมชน มประตน าเชอมเขาพ นทนอย สามารถปองกนการแพรของน าเปร ยวไดงายปลายคลองไมมกจกรรมเล ยงปลาในกระชงและปาชายเลนจงมผลกระทบนอย กรณมน าเปร ยวเขมขนแพรกระจายถงตอนลางหามเปดประตระบายน าอทกวภาชประสทธทนทใหระบายออกทางประตระบายฉกเฉน ซงมผลกระทบนอยกวา แตตองแจงใหผไดรบผลกระทบทราบลว งหนา โดยเฉพาะอยางยงเกษตรกรใชน าเคมจากคลองระบายน าฉกเฉนเล ยงกงกลาดา เมอความเปร ยวลดลงแลวและคา DO อยในเกณฑปกตแลวใหใชวธลดบานบนของบานระบายน าแบบบานคลงใหน าลนขามบานระบายไปทายน าเพอคอย ๆ ปรบสภาพน าทายน าประตระบายน าอทกวภาชประสทธอยางชา ๆ ใหความเคมคอย ๆ ลดลงไมเกนวนละ 3 ppt เพอใหสตวน าปรบตวอยไดและตดตามคณภาพน าดานทายน าอยางใกลชดตลอดหนาตดลาน า ในระหวางการปรบสภาพอาจมกรณฉกเฉนสองประการ คอ - เหตฉกเฉนประการแรก อาจมชวงน าทะเลหนนสงจนทาใหระดบน าดานทายน าบรเวณเทศบาลเมองปากพนงยกตวสงเกนเกณฑทกาหนดคอ ระดบ +0.900 เมตร.(รทก.) ซงจะทาใหน าเรมทวมเทศบาลเมองปากพนงกใหลดระดบบานบน (ของบานค) ไปทระดบ +0.500 เมตร.(รทก.) ใหน าบรเวณเทศบาลเมองปากพนงสามารถไหลขามบานเขาไปในแมน าไดเปนการลดความเสยหายจากน าทวมเขตเศรษฐกจบรเวณเทศบาลเมองปากพนง และขณะเดยวกนกเปนการปองกนน าเคมรกเขาไปในแมน า เพราะน าทไหลขามบานไปในแมน าจะเปนน าทมความเคมนอย สวนน าเคมจะหนกกวาน าจดแยกช นอยดานลาง ดงน นดานบนจงเปนน าจดหรอน าทมความเคมนอย เมอน าจดตลอดหนาตดลาน าถงสชาโต และมฝนตกดานเหนอน ามากจงจะยกบานระบายน าท งหมดข นแขวนและปดประตระบายน าชายทะเลทกแหง เพอคนธรรมชาตใหแมน าปากพนงได - เหตฉกเฉนประการทสอง อาจมฝนตกหนกดานเหนอน าทาใหระดบน าดานเหนอน าเพมระดบข นอยางรวดเรวและอาจเกดน าทวมเปนวงกวางใหระบายน าสวนเกนออกทางประตระบายน าชายทะเลอน ๆ ท งหมดกอน โดยเฉพาะอยางยงประตระบายน าชะอวด-แพรกเมอง มความสามารถระบายน าไดเทากบประตระบายน าอทกวภาชประสทธ หรอมากกวาเมอเทยบวนตอวน แมขนาดของประตระบายน าจะเลกกวาเกอบสองเทา แตเนองจากอยใกลทะเลระดบน าดานทายน าจงแตกตางกบเหนอน ามากกวาและนานกวาทาใหสามารถระบายน าไดเรวกวาประตระบายน าอทกวภาชประสทธมาก



ระยะยาว 1. เสนอใหศนยอานวยการและประสานงานโครงการพฒนาลมน าปากพนงนาเขาสคณะกรรมการพฒนาและตดตามผลกระทบสงแวดลอม โครงการพฒนาพ นทลมน าปากพนงศกษารายละเอยดวางมาตรการและแนวทางทชดเจนตรงกบสาเหตทแทจรงถกตองตามหลกวชาการ และสนบสนนงบประมาณดาเนนการแกไข

2. ใหเทศบาลและองคการบรหารสวนตาบลในพ นทวางมาตรการบาบดน าเสยจากชมชนกอนปลอยลงลาน าธรรมชาตทกชมชนเพอลดปญหาน าเนาเสย

6.3 ปญหาการแพรกระจายน าไมทวถงทกจด ระบบสงน าและระบบระบายน าของพ นทลมน าปากพนงสวนใหญ โดยเฉพาะอยางย งลมน าปากพนงตอนลาง ซงเปนทราบลมเปนระบบเดยวกน คลองทกคลองเปนท งคลองสงน าและคลองระบายน า การใชน าเกษตรกรจะตองสบน าจากคลองข นมาใชมท งใหเกษตรกรสบน าใชเอง โดยใชเครองสบน าขนาดเลก และกรมฯ ใชเครองสบน าไฟฟาขนาดใหญสบน าสนบสนนให ซงนโยบายกรมฯ ในปจจบนกาลงดาเนนการถายโอนใหเกษตรกรจายคาไฟฟาเอง และมกลมเกษตรกรหลายกลมทรวมตวกนเขมแขง ไดขอเปลยนเปนเครองสบน าดวยไฟฟาและเฉลยคาใชจายกนเองไดหลายจด โรงสบน าไฟฟาเหลาน มขนาดเลก ใหญตามขนาดของพ นทของแตละกลมและมท งองคการบรหารสวนตาบลกอสรางเอง องคการบรหารสวนจงหวดสนบสนนและตองขอกรมชลประทานสนบสนน แตยงไมครอบคลมทกพ นท เนองจากยงมพ นทบางแหงเปนจดบอดทประสบปญหาน าทวมและขาดแคลนน าเปนประจาดงน 1. สาเหตสวนใหญเกดจากทางน าหรอคลองต นเขน เพราะในชวงฤดแลงเมอมการใชน ามากและสบน าใชพรอม ๆ กน ทาใหน าลดระดบลงอยางรวดเรว กจะทาใหลาดตลงเคลอนตวไดงายประกอบกบดนฐานรากจะรบน าหนกตวเองไมไดจะเรมทรดตวและเคลอนตว แมน าจะลดลงชา ๆ กสามารถทรดตวได ทาให คลองต นเขนอยางรวดเรวจงไมสามารถกระจายน าไปดานปลายคลองได 2. สาเหตทสาคญอกประการหนงเกดจากการพฒนาทางดานการคมนาคมอยางรวดเรว มการกอสรางถนนมากมายในพ นทลมน าปากพนง เมอถนนผานคลองปกตจะกาหนดใหกอสรางสะพานขามแทนทอลอด เพอลดการสญเสยของแรงดนน า แตในการกอสรางสะพาน ผกอสรางมกจะละเลยไมไดขดคนดนชวคราวก นบอสราง และขดทองคลองใตสะพานออกจนมขนาดคลองตาแบบของคลอง ณ จดน น ทาใหปดก นน าเมอระดบน าลดลง 3. ราษฎรมการกอสรางบานเรอนจะมรมฝงคลอง โดยเฉพาะอยาง ตามคลองชกน าทเลยบถนนเดม ราษฎรจะทาทางขามเขามาบานของตนเองทกบานและใชทอลอดมขนาดหนาตดไมเพยงพอทาใหมการสญเสยแรงดนน ามาก ในปจจบนน มทอลอดและสะพานในพ นทลมน าปากพนงมากกวาแบบกอสรางระบบ MD และ MC ตามแผนเดมหลายเทาจงทาใหเกดจดบอดหลายแหง 4. มวชพชในลาคลองหนาแนนมากเกนไป ดงรายละเอยดนาเสนอในบทท 4



แนวทางแกไข 1. ทาความเขาใจกบกลมผใชน าและวางแผนการใชน าใหอยในเกณฑเพอลดปญหาการพงทลายหรอการเลอนไหลของตลงทเปนสาเหตหลกททาใหคลองต นเขนเรว 2. ผดแลพ นทจะตองกาชบผขออนญาตกอสรางสะพานและทางขามคลองใหขดคนชวคราว และดนใตทองสะพานออกใหมขนาดเทากบแบบคลอง ณ จดน และอนญาตใหสรางทอลอดไดเทาทจาเปน โดยใหกลมออกแบบตรวจสอบวาแรงดนน าทสญเสยไปจะสงผลใหน าไปถงปลายคลองหรอไมกอน 3. ผดแลพ นท (หวหนาฝายสงน า) ตองวางแผนขดลอกคลองอยางเปนระบบสมาเสมอ และตองหมนตรวจตราพ นท หากตรวจสอบสงทกดขวางทางน าตองรบแกไขโดยทนท 4. ผดแลพ นทตองสงเสรมและสนบสนนใหกลมบรหารการใชน ามความเขมแขง สามารถชวยดแลบารงรกษาคลองในแตละพ นทได ซงจะชวยลดคาใชจายในการขดลอกคลอง 5. การกาจดวชพช สานกชลประทานท 15 และโครงการสงน าและบารงรกษา ท ง 3 โครงการไดทา MOU กบองคการบรหารสวนตาบลในการชวยกนดแลคลองอยแลว ผดแลพ นทจะตองมการกระตนหรอทบทวน ตวผปฎบตใหเหมาะสมกบสถานการณและจดกจกรรมกาจดวชพชอยางสมาเสมอเนองจากการแพรระบาดของวชพชจะรวดเรวมาก แนวทางและวธการเสนอในภาคผนวก 7 6 สนบสนนสถานสบน าดวยไฟฟาแกราษฎร ทรวมกลมกนเขมแขงสามารถจายไฟฟาไดเองและสามารถดแลคลองไดเอง เพราะนอกจากจะเปนการประหยดคาใชจายของเกษตรกรเองแลวยงเปนการสรางความมนใจวาจะสามารถกระจายน าไดอยางทวถงทกจดของแตละโครงการ



บทท 7 บทสรป

พ นทลมน าปากพนงในอดตปญหาใหญคอ ปญหาน าทวมเปนวงกวางในระดบสงและนาน เนองจากพ นทแบนราบ แตเมอกรมชลประทานไดกอสรางประตระบายน าอทกวภาชประสทธและอาคารอน ๆ ตามโครงการพฒนาพ นทลมน าปากพนงอนเนองมาจากพระราชดาร ปญหาเรองน าทวมสามารถควบคมไดด ลดระยะเวลาการทวมขงและระดบน าทวมลงไดใหอยในระดบทเหมาะสมอยางรวดเรว ทาใหมการขยายตวของการทาการเกษตร แมวาพ นททานาขาวจะลดลงจากเดม เนองจากมการเปลยนการใชประโยชนทดนในพ นทมากแตเกษตรกรกเพมจานวนคร งในการทานามากข นจากเคยทานาเพยงคร งเดยว สามารถทานาได ปละ 2 คร ง หรอ 2 ป 5 คร ง กม ประกอบกบจานวนพลเมองทเพมข น ความตองการใชพ นทสาหรบทามาหากนและอยอาศยเพมมากข น และราคาทดนกถบตวสงข นมาก จงทาใหมคนบกรกทปาตนน าลาธาร รวมท งแกมลงธรรมชาตทเคยเกบน าจดใชตามธรรมชาตถกทาลายจนเหลอปรมาณนอยกวาเดมมาก สงผลใหเกดปญหาใหมและใหญกวาเดมนนคอ ปญหาการขาดแคลนน าจดเพอการเกษตรและเพอการอปโภค-บรโภครนแรงมากยงข น และจะทาใหเกดผลกระทบอน ๆ ตามมาอกหลายประการ โดยเฉพาะอยางยงปญหาคณภาพน า ดงน นเหนสมควรกาหนดเกณฑบรหารจดการดงน ระยะส น

ใชการบรหารจดการชวยในการบรรเทาปญหา และอาศยหลกการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยรวมกนบรหารจดการ โดยผรบผดชอบพ นทตองช แจงขอเทจจรงรวมท งขอมลและผลการวเคราะหทางหลกวชาการใหผมสวนไดสวนเสยรวมพจารณาวางแผนบรหารจดการใชทรพยากรกรณทมอยอยางจากดใหเหมาะสมกบสถานการณในแตละป โดยมแนวทางและเกณฑการบรหารจดการดงน

1) การบรหารจดการใชน าในฤดแลง 1.1 ปลายฤดฝนตนฤดแลงใหเกบน าในแมน าปากพนงสงกวาเกณฑเลกนอย แตไมทาใหน าทวม

พ นทหรอแนะนาใหราษฎรพยายามเกบน าใชในพ นทนาของตวเองในระดบทเหมาะสม เนองจากเดมในพ นทสวนใหญจะมคนนาใหญจะสงใชเกบน าฝน เพอทานาประกอบดนในพ นทเปนดนเหนยวเกบน าไดด จะสามารถเกบน าไดระยะหนง เกณฑเหมาะสมควรเกบทระดบ + 0.500 เมตร.(รทก.) รวมพ นทลมตาบางแหง ซงไดทาคนก นไวแลว ยกเวนทลมน าบางแหงยงไมมคนปองกน

1.2 การใชน าในปจจบนเกษตรกรสวนใหญ ใชวธปลกขาวอายส น โดยการทานากอนน ามาและหลงน าลดไดผลผลตเรว แตใชน าทเกบไวในแมน าและคลองสาขาเปนหลกท ง 2 คร ง หากมฝนในระหวางปนอยกจะมปญหาขาดแคลนน าจดในชวง 5 ป หลง จงเกดปญหาขาดแคลนน าถข น เกดภยแลงปเวนปกวาได ดงน นควรปรบแผนการทานาใหม โดยกลบไปใชภมปญญาทองถนเดม ซงจะเรมทานาในตนฤดฝน และปลกขาวพ นเมองลาตนยาวอายเกบเกยวยาวกวาแตประหยดน า เพราะใชน าฝนซงตกชกในฤดฝนเปนหลก เกบเกยวหลงส นฤดฝน แลวไถหวานขาวอายส นอก 1 คร ง โดยใชน าจดทเกบในแมน าลาคลอง โดยวางแผนกาหนดพ นททเหมาะสมกบปรมาณน าตามสถานการณแตละป ในเบ องตนใหใชปรมาณน าตามเกณฑไมเกน -0.300 เมตร.



(รทก.)กอน หากฝนท งชวงนานกสามารถสบน าจากแมน าปากพนงเพมตนทนเขาไปในคลองสาขาได โดยยอมใหน าลดตากวาเกณฑไมเกนระดบ -1.200 เมตร.(รทก.)

1.3 บรเวณปาพรท งหมด ใหทาทานบชวคราวปดก นไมใหน าจากปาพรไหลลงแมน าปากพนง ในกรณทใชน าแมน าปากพนงจนตากวาเกณฑ -0.300 เมตร.(รทก.) เพอปองกนไมใหเกดน าเปร ยว และไฟไหมปาพร หากระดบน าในปาพรตากวาระดบ +0.200 เมตร.(รทก.) ควรรบสบน าเขาเตมในคลองทเชอมเขาปาพรทนท ปจจบนกรมพาณชยนาวไดขดลอกคลองบางตะเครงเชอมทะเลน านอยกบคลองรอบควนเครงแลว ดงน นพรดานฝงขวาของแมน าปากพนง จงมน าจากทะเลนอยมาเตม ไมตองสบน าเขาไปเตม แตตองประสานหนวยดบไฟปาชวยจดการมสวนรวมทาความเขาใจใหราษฎรชวยกนดแลทานบชวคราวและวางมาตรการปองปรามโดยการจดชดลาดตระเวน เพอปองกนผลกระทบทจะทาใหน าจากทะเลนอยไหลลงแมน าปากพนงมากเกนไป จนน าเคมรกถงทะเลนอยได

1.4 เรงการดาเนนการเชอมน าจากทะเลหลวงผานคลองกก และคลองเถยะลงคลองแดนใหสาเรจเพอแกไขปญหาการขาดแคลนน าจดบรเวณตาบลควนชลก ตาบลเขาพงไกรและตาบลรามแกว การบรหารจดการใชน าใหประสานขอมลกบโครงการสบน าทงระโนด ซงใชน าจากแหลงเดยวกนและมการตรวจวดความเคมของน ากอนสบน าใหเกษตรกรอยแลว หากน าทะเลหลวงทโรงสบน าทงระโนดมความเคมเกนเกณฑกใหปรบแผนการใชน าใหเหมาะสมกบสถานการณทนท

1.5 ตดตามตรวจสอบคณภาพน าตามจดทสาคญเปนระยะ ๆ เชน ความเคม โดยเฉพาะอยางยงบรเวณโรงสบน าดบของประปาภมภาคตองไมมความเคม และบรเวณปาจากขนาบนากตองอยในระหวาง 2-4 ppt ความเปร ยว โดยเฉพาะอยางยงบรเวณทเปนปาพร คา pH และคา DO ตองอยในเกณฑทกาหนด

1.6 บรเวณเทศบาลเมองปากพนงจะตองบรหารจดการประตระบายน าคลองลดเพอใหมการหมนเวยนผลกดนน าเสยออกทางคลองระบายน าฉกเฉน โดยควรปด-เปดประตระบายน าคลองลดในจงหวะน าข น-ลงใหน าไหลไปออกทะเลทางคลองระบายน าฉกเฉนเพยงทางเดยว

2) การระบายน าในชวงตนฤดฝนและชวงฤดฝน ปลายฤดแลงตนฤดฝนจะตองระมดระวงปญหาคณภาพน าเปนพเศษการตรวจวดคณภาพจะตอง

ถข น และตองวดตลอดหนาตดของลาน าเนองจากหากมการใชน ามากกวาเกณฑดานตนน าจะมปญหาน าเปร ยวในพ นทปาพรและน าฝนในระยะแรกจะชะลางสารตกคางตางลงแมน าลาคลองจานวนมาก ไมควรเรงระบายน าลงแมน าปากพนง ควรคอย ๆ ระบายออกมาทละนอย คอย ๆลดความเขมขนของสารเจอปนหรอความเปนกรดเปนดางลง ดานเหนอน าจงตองใหความสาคญกบคา PH เปนพเศษ ในขณะเดยวกนบรเวณทายประตระบายน าอทกวภาชประสทธ เมอฝนเรมตก น าทเคยเคมจดกจะเรมกรอย มกจะมปญหา Algae Boom จนน าเปลยนเปนแดงตลอดดานทายน า ฉะน น อยารบรอนระบายน าออกโดยเดดขาด เพราะจะตกเปนจาเลยทนท ควรระบายน าสวนเกนทางคลองระบายน าฉกเฉนและคลองชะอวด-แพรกเมองกอนและคอย ๆ ระบายน าลนขามสนบานค ปรบสภาพน าดานทายน าโดยตดตามคณภาพน าทกวนตลอดหนาตดลาน าตามจดทสาคญ



คอ ตลาดเทศบาลเมองปากพนงและบรเวณวดสชาโต เกณฑความเคมตองลดลงไมเกนวนละ 3 ppt คา Do ตองไมตากวา 2 ppt จนกวาความเคมบรเวณวดสชาโตกลายเปนศนยตลอดลาน า จงเรมคอย ๆ เปดบานเดยวชา ๆ พรอมตดตามผลกระทบทางตอนลางอยางใกลชด หากเรมมปญหาปลาลอยหวข นเหนอน าใหหยดการระบายน าไวกอนแลวคอย ๆ ปรบปรบสภาพน าใหม จนแนใจวาจะไมมผลกระทบตอสงแวดลอมหรอสตวน าสามารถปรบตวไดแลวจงยกบานทกบานข นแขวนเพอคนธรรมชาตใหแมน าในชวงฤดฝน

ระยะยาว กรมชลประทานจะตองบรณาการกบหนวยงานทเกยวของในการพฒนาแหลงน าใหมเพมเตม ซง

สามารถทบทวน โครงการตาง ๆ ทไดรบศกษาไวแลวประกอบดวยโครงการพฒนาพรควนเครง โครงการอาง เกบน าลาไม โครงการอางเกบน าถ าพระ และโครงการอางเกบน าโคกยาง แตปรบรปแบบการดาเนนการใหสอดคลองกบสถานการณปจจบนจงจะสามารถแกปญหาไดอยางยงยน และกรมฯ ควรแบงพ นทรบผดชอบของโครงการลมน าปากพนงตอนบน-ตอนลางใหม ควรโอนคลองระบายน าชะอวด-แพรกเมอง และพ นท MD8 รวมท งพ นทปาพรใหโครงการสงน าและบารงรกษาลมน าปากพนงตอนลาง เนองจากในการบรหารจดการ ปาพรควรเปนแหลงน าของโครงการสงน าและบารงรกษาลมน าปากพนงตอนลาง และคลองชะอวด-แพรกเมอง กตองใชในการบรหารจดการพ นทตอนลางหลายข นตอนเชน การระบายน าเปร ยวในชวงตนฤดฝน เปนตน สวนโครงการอางเกบน าพรอมระบบสงน าทพจารณาทบทวนอก 3 โครงการ ควรมอบใหโครงการสงน าและบารงรกษาลมน าปากพนงตอนบน เพราะเปนระบบทอสระตอกน กาหนดแยกกนบรหารจดการและมแนวทางเดยวกน

ทกข นตอนในชวงฤดฝน ในการบรหารจดการน าชวงฤดแลงสาคญมากตองนาเขาเปนวาระในการประชมคณะกรรมการ JMC ทกคร งและการดาเนนการตองเปนมตของคณะกรรมการ ซงผบรหารพ นทตองใหความสาคญและช แจงขอมลขอเทจจรง แตคณะกรรมการทกดาน เพอใหการพจารณาแบงปนประโยชนจากการใชทรพยากรธรรมชาตในพ นทลมน าปากพนงเปนไปอยางเหมาะสมเปนธรรม พงพอใจทกฝาย และนามาซงความอยด กนด ของประชาชนในพ นทลมน าปากพนงตามพระราชประสงค ในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและเปนผลสมฤทธทแทจรงของโครงการ

Documents

ส ำนักงำนชลประทำนที่ 15 - RIDkmcenter.rid.go.th/kmc15/mainsite/images/articles-in/wm... · 2016-06-27 · ส ำนักงำนชลประทำนที่