A. ATOMUN YAPISI VE ELEKTRK YKLER

Maddenin tm fiziksel ve kimyasal zellikleri, en kk yap ta olan atomun elektronik yaps ile ilgilidir.

Maddenin elektrik ykl olduu ok eskiden beri bilinmektedir.Ss eyas yapmnda kullanlan kehribar ta ,( aa reinesinin fosillemesiyle olumutur) ipek yada ynl kumaa srtldnde ok kk cisimleri ekmesi ile elektriklenme ok eskiden gzlemlenmiti.

Plastik tarak saa srtldnde elektriklenir.Saa ve suya yaklatrldnda eker.

Yn kazamz karrken oluan kvlcm elektrik yknn bir yerden bir yere hareket ettiini gsterir.

Maddenin elektrikle ykl hale gelmesi , maddede elektrik yklerinin olduunun ve bunlarn hareket ettiinin bir kantdr.

Bu hareket eden ykn tr nedir?

ATOM VE ELEKTRKAtomlarda hareketli olan paracklar sadece negatif elektrik ykleridir.

ELEKTRKLENME ETLER1. SRTNME LE ELEKTRKLENMEEbonit ubuk yn kumaa srtldnde ebonitin (-) , yn kuman (+) yklendii grlr. Cam ubuk ipek kumaa srtldnde camn (+), ipek kuman ise (-) yklendii grlr. Srtnme ile elektriklenme yalnzca baz yaltkan maddeler arasnda gzlenebilir.

2. ETK LE ELEKTRKLENME

Ykl bir cisme bir baka iletken cisim yaklatrldnda ayn tr ykler birbirini itip, zt ykler birbirini ekecei iin cisimlerin zerinde bir yk hareketi oluacaktr..

3. DOKUNMA LE ELEKTRKLENME

Ykl bir cisim ntr veya ykl bir baka iletken cisme dokundurulduunda aralarnda yk alverii olur Bir sre sonra ykler dengelenerek yk alverii durur.

Cisimlerdeki yk varln ve trn anlamamza yarayan alete elektroskop denir. Elektroskop yklendiinde yapraklar alr ve yksz olduunda yapraklar kapal durumda olur.

Metaller gibi elektrii ileten maddelere iletken madde denir, iletkenlerde elektronlar serbeste hareket edebilir.Periyodik cetvelde 1A grubu ( H hari), 2A grubu, 3A grubu ve tm B grubu elementleri metaldir.

Elektrii ileten sulu zeltilere de elektrolit denir.Asitlerin, bazlarn, tuzlarn sulu zeltileri elektrik akmn iletir.Sulu zeltilerde elektrik akmn ileten iyonlardr.

MEK, YILDIRIM ve GK GRLTSBulutlar hareket ederken birbirlerine ve hava molekllerine srtnrler. Srtnme sonucu zerlerinde elektriklenme oluur. Yer yznn buluta yakn olan ksmlar da zt cinste elektriklenebilir. Bu sebeple bulut ile yeryz arasnda zaman zaman elektriksel boalma olur.Bu olaya yldrm denir.

Yksek binalar, kuleleri yldrmdan korumak iin yldrmlk yaplr. Yldrmlk (paratoner), topraa bal sivri ulu bir metal ubuktur. Bu uca den yldrmdaki elektrik, iletken bir kablo yardmyla topraa aktarlr. Bylece paratoner yardmyla yldrmn tehlikelerinden korunuruz.

Bulutlarda biriken elektrik yalnz yer yzne deil, bulutun bir noktasndan dier bir noktasna da boalabilir. Bu olaya imek denir.

Gerek imek, gerekse yldrm, k ile birlikte iddetli bir ses meydana getirir. Bu sese gk grlts denir. Ik, sesten ok daha hzl yaylr. imeklerin akt bir havada ilk nce parlak grr sonrada gk grltsn duyarz.

rnein; gk grltsnn imekten bir saniye sonra duyulmas yldrmn 350 metre uzakta olutuunu bize gsterir.

Elektrikte yk hareketi negatif elektrik yklerinin hareketiyle gerekleir. Pozitif ykler hareketsizdir.

Bir atomda pozitif ykler ile negatif ykler birbirine eit ise buna ntr (yksz) atom denir. Eer ntr bir atom elektron kaybetmi ise pozitif ykler ounlukta olaca iin bu atoma pozitif ykl atom (iyon) denir.

Eer ntr atom elektron kazanm ise bu atoma negatif ykl atom (iyon) denir. Ykler arasndaki bu kuvvete Coulomb kuvveti denir.Ayn tr ykler birbirini iter, zt ykler birbirini eker

.

UYARII . Ayn cins elektrik ykleri ile ykl cisimler birbirlerini TERLER.+-+-

UYARIII. Zt ykler birbirlerini EKER. +

Elektriklenme atom alverii ile olmaz.Olsayd iki maddenin de yapsnn deimesi gerekirdi.

Cam ubuk, ebonit ubuk, plastik ubuk, tarak srtlrken herhangi bir deiiklie uramamtr.

ETKNLK 1: Plastik ubuk ve cam ubuktaki elektriklenmeETKNLK 1 : Srtme ile elektriklenme ve atomik yapAMA: Atomun elektrikli bir yapya sahip olduunu belirlemek.ARA VE GERELER:plastik cetvel (plastik ubuk, tarak) 2 adetcam ubuk (cam deney tp) 2 adetdkm ayak 1 adetikili balama paras 1 adet demir ubuk (50 cm) 1 adetyaltlm ubuk 1 adetynl kuma paras 1 adetipekli kuma paras 1 adetiplik

ETKNLN YAPILIIA) Etkinlik dzeneini kurunuz.B) ple astnz plastik cetvele kuma parasn srtn.C) Dier plastik cetvele de yn kuma parasn srtnz.imdi bu cetveli iple asl cetvele yaklatrnz.D) pteki plastik cetveli karnz.Yerine cam ubuu balaynz.E) Cam ubuklar ipek kumaa srterek elektriklenmelerini salaynz.F) Cam ubuu asl cam ubua yaklatrnz.ki Cam ubuk birbirini itiyor mu?

SONU:1. Srtme ile elektriklenmi iki cetvel birbirini itmektedir.2. Elektriklenmi iki cam ubuk birbirini itmektedir.3. Cam ubuk ve plastik cetvel birbirini ekmektedir.Buradan yle bir sonuca varlabilir.Benzer deneyler yapldnda elektriklenmeler farkldr.Cam ubuk ve plastik cetvelde olduu gibi.Cam ubuun yk art (+), plastik ubuun yk eksi (-) kabul edilir.Bu, tabiatta iki farkl tr ykn olduunu gsterir.

Atomun ekirdeinde bulunan protonlar, elektriklenme srasnda yer deitirmez.Elektriklenmede, elektronlar yer deitirir.Mesela: plastik ubuun elektriklenmesini atom modeline gre aklayabiliriz.Balangta plastik ubuk yksz idi.Proton says elektron saysna eit durumdayd

Bylece; plastik ubukta elektron fazlal, yn kumata ise elektron eksiklii vardr.Plastik ubuk(-), yn kumata(+) ykl olurYani bir maddedeki elektronlar baka bir maddeye geebilmektedir.Elektron veren atom (+) ykl, elektron alan atom (-) ykl hale gelmektedir.

Bu olay atomun elektrikli yapda olduunu gsterir.Srtme ile elektriklenme srasnda protonlar yer deitirmez.Protonlar sabit kalarak sadece elektronlar yer deitirir.

Eer elimizdeki kaza snk bir floresan lambaya yaklatrrsak lambann hafife parladn da grrz. Ynl bir eyaya srlm ebonit ubuk kat paracklarn eker. Bunun nedeninin ebonit ubuk zerindeki elektrik ykleridir

ETKNLK 2: YKLCSMLERN ELEKTROSKOBA ETKSNN NCELENMES

ETKNLK AMACI: Ykl cisimlerin elektroskop zerindeki etkisini incelemek.KULLANILAN ARA VE GERELER:1-elektrostatik takm2-elektroskopHAZIRLIK SORUSU:1-Bir cismin ykl olup olmadn nasl anlarsnz? Aratrnz.2-Ykl bir elektroskopun ykn nasl boaltabiliriz?Tartnz.

El TEORK BLG : Bir cismin ykl olup olmadn ykl ise yknn, cinsini bulmak iin kullanlmaya yarayan araca Elektroskop denir. elektroskop ykszken metal yapraklar kapaldr. ( - ) ykle yklenmi bir elektroskopun topuzuna parmamzla dokunursak, negatif ykler vcudumuz zerinden topraa akar, elektroskop ntr hale gelir ve yapraklar tamamen kapanr. (+) ykl elektroskopta; negatif ykler topraktan elektroskopa geer ve yapraklar yine kapanr. Bu olaya elektroskobun boalmas denir.

ETKNLN YAPILII:1. Ykl bir cismi ntr bir elektroskoba yaklatrrsak, topuz yaklatrlan cismin yknn ztt ile, yapraklar ise ayn ykle yklenirler.Yapraklar alr.

2. Ykl bir cismi ntr bir elektroskopa dokundurursak topuz ve yaprak ayn ykle yklenir.Yapraklar alr.

3. Ykl bir cismi zt ykl bir elektroskoba yaklatrrsak, elektroskobun ve ykl cismin yk miktarna bal olmak artyla;a)Yapraklar biraz kapanabilir.(Elektroskop yk oksa)b)Yapraklar tamamen kapanabilir.(Ykler eitse)c)Yapraklar nce kapanp sonra alabilir.(Cismin yk oksa)

4. Ykl bir cismi ayn ykl bir elektroskoba yaklatrrsak yapraklar biraz daha alr.

Eer dokundurulursa ;a)Yapraklar biraz alr. (cismin yk fazla ise) b)Yaprakta deime olmaz. (ykler eit ise) c)Yapraklar biraz kapanr.(Elektroskobun yk fazla)

5. Ykl bir cismi zt ykl bir elektroskopa dokundurursak, yk miktarlarna bal olmak artyla durum gzlenir:a)Yapraklar biraz kapanabilir.(Elektroskopun Yk fazla ise)b)Yapraklar tamamen kapanabilir. (Ykler eitse)c)Yapraklar nce kapanp sonra zt yklenerek alabilir.(Cismin yk fazla ise)

ETKNLK 3:YKL BR EBONT UBUUN SUYU EKTNN GZLENMESETKNLN AMACI: Elektrikle yklenmi yaltkan maddelerde bulunan elektronlarn, uygun ortamda bir baka maddeye aktn grmek.

HAZIRLIK SORUSU:Ykl bir ebonit ubuk emeden akan suya yaklatrlrsa suyun akn etkiler mi? Tartnz.

KULLANILAN ARA VE GERELER:Dkm ayak, statif ubuk, balama paras, ie tutturucu, ksa cam boru, tek delikli tpa, geni beherglas, taban kesik ie, ebonit ubuk, yn paras, su

TEORK BLG:Ynl kuma parasna srtlerek negatif ( - ) ykle yklenen ebonit ubuk, emeden ip eklinde ok ince akan suya yaklatrlrsa suyu kendine doru eker. nk bir iletkene (metal, su .. ) yaklatrlan ykl bir cismin etkisiyle, yklerin ayrlmasna etkiyle elektriklenme denir.

Yaklatrlan cisimdeki yklerin etkisiyle iletkendeki ayn cins yklerin itildii, zt yklerin birbirini ektii grlr.

Etki ile elektriklenmede ykl cisimle ntr cisim birbirlerine dokunmadndan aralarnda elektron al verii olmaz. Yalnz ntr cismin elektronlar yer deiir. Ykl cisim uzaklatrlrsa elektronlar tekrar eski yerlerine dnerler. Bu ekilde cisim tekrar ntr hale gelir.

ETKNLN YAPILII: 1-Statif ubua balama paras takp, bu paraya ie tutturucusunu taknz. 2-Cam boruyu lastik tpaya geiriniz ve ienin azna skca kapayarak ekildeki dzenei hazrlaynz.

3-Beherglasa su koyunuz. Cam borunun azn kapatarak ieye su doldurunuz. 4-Ebonit ubuu yne srterek elektrikle ykleyiniz. 5-Parmanz cam borudan ekiniz ve akan suya yklediiniz ebonit ubuu yaklatrnz. ubuun suyu ektiini gzleyiniz. ubuu ters tarafta tutarak deneyi tekrarlaynz.

ETKNLN SONUCU:Ykl bir cisim bir iletkene yaklatrldnda yklerin ayrlmasna neden olur. Bu olaya elektrostatik indksiyon (etkiyle elektriklenme ) denir.

FARADAYIN ELEKTROLZ DENEYLERAslnda maddenin elektriksel yapsna ilikin ilk kantlar 1834 ylnda M. Faraday tarafndan ortaya konmutur.

Faraday, elektriin maddeler zerindeki etkisini inceleyerek elektroliz deneylerini gerekletirmitir.

Elektroliz deneylerinde bir elementin eitli bileiklerinin sulu zeltilerine elektrik akm uygulam ve ve elektrotlarda elementler elde etmitir.

Faraday kimyasal bileiklerin sulu zeltilerinden elektrik akm geirerek kimyasal yapda deiiklik salandn gstermi ve maddenin elektriksel yaps hakknda ip ular elde etmitir.

Faraday katotta elementi saf olrak elede etmi ,ve katotta belirli bir miktar madde elde etmek iin bir elektrik yk yada bu ykn basit katlar kadar elektrik yk tayabileceini farketmitir.

Faraday elektrik yklerinin paracklar halinde tandn , elektriin tanecikli yapda olduunu gstermitir.Faraday , atomlarn elektrik yklerini tadn ve bu taneciklerin atomda olduunu belirtmitir.

Elektrikle kimyasal deime ilikisi , ngiliz fizikisi ve kimyacs Michael Faraday (1830) tarafndan bulunmutur. Bugn hala kullanlan elektroliz, elektrolit, elektrot, anot ve katot, Faraday'n ortaya att terimlerdir.

ELEKTROLZDE KULLANILAN TERMLERElektroliz: Bir bileii kendisini oluturan elementlere ayrmak iin elektrik enerjisinden yararlanarak yaplan kimyasal bir ayrtrma ilemidir.

Elektrolit : Elektrik akmn ileten, elektrolize urayan svdr. yonlardan oluur. (yonik bal bileiklerin katlar halde elektrik akmn iletmedii, sv halde veya sulu zeltilerinin ilettii unutulmamaldr.)Elektrot : Elektrik akmn ileten ubuk. Elektrolit ile tepkime vermesi gerekir. Genellikle soy metaller ( Cu, Ag, Pt, Au ) kullanlr.

Katot :Katyonlarn ((+) ykl iyonlarn) gittii ver.ndirgenmenin ( elektron almann ) olduu yer.(-) ykl ubuk.Anot : Anyonlarn (-) ykl iyonlarn gittii yer.Ykseltgenmenin ( elektron vermenin ) olduu yer.(+) ykl ubuk.

FARADAYIN 1.KANUNUElektrolizde biriken madde miktar elektrik yk miktar ile doru orantldr.Devreden geen elektrik yk dorudan bilinemeyecei iin ampermetre ile llr.

Akm iddeti ( I) : Bir elektrik devresinden birim zamanda ( 1 saniyede ) geen elektrik yk miktarna akm iddeti denir.

Akm iddeti birimi Amper dir. Amper = Coulomb / Saniye dir.

Devreden geen ,elektrik yk Q (Coulomb) akm iddeti I (amper)Zaman t ( saniye)

Elektrik yk miktar Q= I. t

rnek : Bir elektrik devresinde 50 saniye sre ile 150C yk geerse akm iddeti ka amper olur?

zm : t = 50 s q=150C I =?

I= q /t = 150 / 50 = 3 Amper olur.

Devereden 1 Amperlik elektrik akm 1 saniye sre ile geerse 1 kulonluk ( C) elektrik yk elde edilir.

96500kulonluk elektrik ykne 1 Faraday denir.Bu srada devrede 1 mol elektron kullanlr.

Elektrik yk birimi olan coulomb (C) , Gm nitrat zeltisinin elektrolizinde , katotta 1,118 mg metalik gm birikmesine neden olan elektrik yk miktarna denir.

96500 coulomb= 1 Faraday = 1 mol elektron

FARADAYIN 2. KANUNUDevreden 1 Faradaylk akm getiinde elektrotlarda 1 edeer gram madde toplanr.

Elektrotlarda biriken madde miktar

m= Q.MA 96500. Td.

MA : Mol ktlesiTd: Atomun ald yada verdii elektron saysQ:Elektrik ykm:Elektrotlarda aa kan madde miktar

Elektroliz deneylerinden yararlanan ngiliz kimyac Humphry Davy , bileikleri ayrtrmak iin elektrik akm kullanarak potasyum, sodyum, kalsiyum, stronsiyum ve baryum elementlerini saf olarak bileiklerinden ayrarak elde etmitir.

ELEKTROLZLE KAPLAMACILIKBir metalin zeri baka bir metalle kaplanr.Kaplanacak metal katottur.Elektrolit olarak , kaplamada kullanlacak metalin tuzu kullanlr.Anot ise kaplamada kullanlan metaldir

Bakr bilezii altnla kaplamaAnot : Altn plakaKatot : Bakr bilezikElektrolit : Altnn suda znen bir tuzuAnotta znen altn plaka , katotta bakr bileziin stnde toplanarak, bilezii kaplar.

SUYUN ELEKTRK AKIMININ ETKSYLE ELEMENTLERNE AYRILMASININ GZLENMESETKNLK AMACI: Bileikleri (su) elektrik enerjisi ile ayrtrarak baka saf maddeler elde etmek.

HAZIRLIK SORULARI:1-Farkl ykler birbirini ekerler yargs elektrotta gerekleen olaylar iin sylenebilir mi? Aratrnz.2-Suyu oluturan gazlardan oksijen gaz hangi elektrotta toplanmasn beklersiniz?

3-Suyun elektrolizinde oluan hidrojen ve oksijen gazlar arasndaki yaklak oran nedir? Aratrnz.4-Saf su ile elektroliz olayn gerekletirmek mmkn mdr?

TEORK BLG

Bir bileiin elektrik yardmyla bileenlerine ayrlma olayna elektroliz denir. Herhangi bir bileiin elektrolizinde bileiin anyonu anottan, katyonu ise katottan aa kar.

Elektroliz dzeneinde pozitif ve negatif kutuplarn her ikisine birden elektrot denir. G kaynann pozitif kutbuna balanan elektrot anot , negatif kutbuna balanan ise katottur. ki kutup arasnda elektrik tanmasn salayan iletken zeltiye elektrolit denir.

Suyun elektrolizinde katotta ( - ) hidrojen, anotta( + ) ise oksijen gaz toplanr. Deney srasnda bir sre sonra tplerde toplanan hidrojen gaz hacim olarak oksijen gaznn iki kat olur.

Yaplan deneyde yaklak olarak 1 coulombluk ykn devreden gemesi halinde yaklak olarak 0,12 cm3 hidrojen, 0,06 cm3 oksijen gaznn aa kt grlmtr.

ETKNLK DZENE

ETKNLN YAPILII1-Bir beherglas ierisine 500 ml su koyunuz. ine az miktar slfirik asit veya 30 gr kadar amar sodas (Na2CO3) koyarak zeltinizi hazrlaynz.

2-ki deney tpn de hazrladnz zeltiyle azna kadar doldurunuz. Sonra hava almayacak ekilde parmanzla kapatarak ters eviriniz ve beherglas ierisindeki zeltiye daldrnz. Tpleri Bunzen kskacyla sabitleyiniz.

3-Elektrotlarn ularn ekilde grld gibi tplerin ilerine yerletiriniz. Krokodilleri elektrotlara balayarak, dier ularn g kaynann doru akm kna balaynz.

4-Tplerdeki gaz birikmesi sona erdikten sonra yine hava almayacak ekilde sudan karnz. Tplere kibrit alevi yaklatrdnzda patlayarak yanan gaz hidrojen (yanc gaz), alevi daha parlak yakan gaz ise oksijen (yakc gaz) gazdr.

ETKNLN SONUCUSuyun elektrolizinde; ( - ) kutba bal olan tpte iki hacim hidrojen , ( + ) kutba bal olan tpte bir hacim oksijen gaz toplanr.

ELEKTRONUN KEFCROOKS TP1870 de ngiliz Fiziki Williams Crooks , Vakumlu tp gelitirmitir.Bu vakumlu tp ierisinde gazlarn elektrikle etkileimi sonucu ortaya kan davranlarn incelemitir.

Crooks tpleri olarak bilinen bu tpler televizyon tplerinin yaplmasnda nc olmutur.

Crooks tpnde elektrotlar arasna yksek gerilim uygulandnda tpn cam eperinde sar- yeil floresan k yansmas meydana gelir.Tpn ortasna bir nesne yerletirildiinde ise tpn sonunda bir glge olumaktayd.

Crooks glgenin olumasnda baz nlarn etkili olabileceini belirtmitir.Bu nlara daha sonralar katot n ad verilmitir.

Katot In:Katottan anota hareket eden nlara katot nlar denir.Katot nlar dorusal yol boyunca hareket eden negatif taneciklerdir.katot nlar hzla hareket eden (-) ykl taneciklerdir.

Crooks , buradan katot nlarnn dorusal hareket ettii sonucuna varmtr.

ELEKTRONUN KEFSTONEY1891 ylnda ise J. J. Stoney elektriin taneciklerden ibaret olduunu ve bu taneciklerin atomun yapsnda da bulunduunu nermi ve 1891 ylnda bunlar elektronlar olarak isimlendirmitir.

John Stoneye gre bu negatif elektrik ykleri ( elektronlar) her maddede farkl miktarda bulunmaktadr.

Maddenin ntr olmas iin bu negatif yklere e sayda pozitif yk bulunmas gerekir.

1897 ylnda Joseph John Thomson havas alnm tplerde katot nlarna manyetik alan ve elektriksel alan uygulayarak davranlarn incelemitir.

Thomson elektriksel alan uygulanan katot nlarnn negatif kutup tarafndan itildiini ve pozitif kutba doru ekildiini belirlemitir.

Ayn cins elektrik ykleri birbirini itmesi ve zt ykl elektrikli yklerinin birbirini ekmesinden dolay katot nlarnn negatif elektrik ykleri olduunu belirlemitir.

Thomson deneyini farkl metal ve gazlarla tekrarladnda , katot nlarnn davranlarnda bir deiiklik olmadn belirleyerek, Katot nlarnn maddenin cinsine bal olmadnn sonucuna varmtr.

ELEKTRONUN KTLES VE YKNN BULUNMASIThomsan atom modelinde (-) ve (+) yklerden bahsetmitir.Elektriksel ve manyetik alanlarn iddetinden yararlanarak , elektron iin 1897 ylndaYk , e_ orann bulmutur. Ktle m

Yk e_ orann Ktle m -11 -11,7588.10 C.kg olarak buldu.

ngiliz fiziki Thomson ,Gazlarn elektrik iletkenlii zerine yapt almalardan dolay Nobel Fizik dl almtr.

MLLKANIN YA DAMLASI DENEYElektronun yk ilk defa 1908 ylnda Robert Andrews Millikan tarafndan llmtr.

Elektrik ykn Millikan ya damlas deneyi ile lmtr.Millikan ya damlas dzeneinde ,ykl levhalar arasna ya damlacklarn kk bir delikten gndermi ve ya damlalar ,aaya doru inerken X nlar gndermitir.

Ya damlacklar bu X nlar tutarak negatif yklenmitir.st plaka ( + )Alt plaka ( - )

Negatif ykl ya damlacklarnn aaya doru dmemesini salayarak , st plaka tarafndan ekilmesini salayarak , yukar hareketi ile damlacn davranlarn, dme hzn , mikroskopta gzlemleyerek bulmutur.

Millikan ya damlacnn ykn , elektronun ykn, -19-1,6.10 Coulomb olarak bulmutur

Millikan elektronun ykn bulduktan sonra , Thomsonun e/m deerinden faydalanarak elektronun ktlesini de hesaplamtr.

Elektronun Ktlesi -31 -28 Yk__= 9,21096.10 kg =9,21096.10 grykktle

Olarak hesaplamtr.

Millikandan nce bilim adamlar su damlacklarn kullanmlard.Kullanlan ya damlacnn dk buhar basncna sahip olann tercih eden Millikan ya damlacnn , k kaynann etkisiyle buharlamasn nleyerek , deney boyunca ya damlacnn ktlesinin sabit kalmasn salamtr.

ATOMDA ELEKTRONUN YK LE POZTF YKLER ARASINDAK LKNtr bir atomdan bir veya daha ok elektron koparldnda geriye kalan tanecik , koparlan elektronlarn toplamna eit miktarda pozitif yk kazanr.

Elektron kaybeden atom (+) yk kazanr.

Crooks tpnde , katot nlar tpn iindeki gaz atomlarndan elektronlarn ayrlmasna neden olduundan pozitif ykl iyonlar olumutu. Bu iyonlar ilk aratran Alman bilim adam Goldtayn dr. Bu iyonlara pozitif iyonlar yada kanal nlar ad verilmitir.

Thomson elektronun ktlesini ,

Pozitif iyonlarn ktlesinin 1/ 1836 s olarak hesaplamtr.

Elektrik yk ktlesi Pozitif elektrik yk 1Negatif elektrik yk 1/1836

Rutherford 1918 ylnda pozitif ykl alfa taneciklerini azot, flor, sodyum, alminyum, fosfor ve bor elementlerine gnderdiinde hepsinin H+ iyonuna eit pozitif tanecikler satn gzlemitir.

Rutherford , btn elementlerin atomlarnda elektronun ykne eit fakat zt ykl taneciklerin , protonlarn bulunduunu belirlemitir.

Aada verilen zelliklerden hangisi katot ve kanal nlar iin yanltr?

A) Ykl taneciklerden olumaB) Dorusal hareket etmeC) Elektrik alanda saparlarD) Kullanlan gaz deitiinde ierdii taneciin deimesiE) Ekranda iz , glge oluturma

zm: Katot nlar negatif ykl elektronlardr.Kullanlan maddenin cinsine bal deildir.Dorusal hareket ederler.Ekran zerinde iz brakrlar.

Kanal nlar ise pozitif iyonlardr.Dorusal hareket ederler.Kullanlan gazn iyonu ierirler.Katot nlar maddenin cinsine bal deilken kanal nlar baldr. D kk yanltr.

ATOM NUMARASI VE EKRDEK YKNtr bir atomda pozitif yk says , negatif yk saysna eittir.Yani elektron ve proton saylar ayndr.Atomdaki proton says o elementin ekirdek yk ve proton says olarak adlandrlr.Atom numaras Z ile gsterilir.

ATOMUN PROTON SAYILARININ BELRLENMESngiliz kimyac Henry Moseley , 1912 ylnda X nlarn kullanarak, deiik elementlerin farkl X nlar spektrumunu elde etmitir.

Spektrumlar incelediinde her elementin sadece birka karekteristik spektral izgi ieren X nlar spektrumu olduunu grmtr.

Moseley, elementlerin atom numaralarn doru bir ekilde belirlemitir.

Moseley, elementlerin zelliklerinin atom ktlelerinden deil, atom numaralarna bal olduunu deneysel olarak belirlemitir.

Bu sonu, atom ktlelerine gre sralanarak oluturulan Mendeleyevin elementler tablosunu deitirerek gnmzde kullanlan elementlerin atom numaralarna gre sraland Periyodik tablo oluturulmutur.

HENRY MOSELEY

Moseley atom numaralar 13 ile 79 arasnda olan 38 elementin X-nlar spektrumunu inceledi.Her elemen iin o elemente karlk gelen karakteristik spektrum izgisini kullanan Moseley , elementin atom numaras ile izgi frekansnn kare kk arasnda dorusal bir iliki olduunu

buldu.Baka bir deile elementler atom numaras artna gre dizildiinde spektrum izgisi frekansnn karekk bir elementten dierine gittike sabit bir miktarda artar.

Henri Moseley elementlerin spektrumlarn incelediinde Ca ve Ti elementleri arasnda bir uyumsuzluk olduunu grd.Bu iki element arasnda baka bir element bulunmas gerektiini belirterek Sc elementinin kefedilmesini salamtr.

Bundan dolay Moseley X-nlar spektrumuna dayanarak elementlerin doru atom numaralarn tahmin edebildi.Bylece atom arlklar komu atomlarnkine uygun dmeyen K,Ni ve I un snflandrlmas problemi de zmlenmi oldu.

Dier taraftan Moseley Ce den Lu e kadar olan seride 14 element bulunmas ve bu elementlerin ve bu elementlerin periyodik izelgede Lantandan sonra gelmeleri gerektiini bildirdi.Moseleyin diagramlar ayrca 79 numaral elementten nce henz o zamana kadar bulunmam 4 elementin var olmas gerektiini de gsterdi.

Nihayet Moseleyin almalarna dayanarak periyodik yasa Elementlerin fiziksel ve kimyasal zellikleri atom numarasnn periyodik fonksiyonudur eklinde tekrar tanmland.

Moseley ayrca, atomda bir elementten dierine gidildike artan temel bir nicelik bulunduunu ifade ederek bu niceliin ancak merkezdeki art ykl ekirdein ykl olabileceini belirtti.

Moseley,Atom numaras ile proton saysnn ayn olduunu belirterek bu ykn ekirdek yk olduunu belirtmitir.

Henry Moseley:

Periyodik Sistemin, elementlerin fiziksel ve kimyasal zelliklerinin atom numarasnn periyodik bir sonucu olduunu belirtmitir.

Periyodik cetvelde ayn gruptaki elementlerin fiziksel ve kimyasal zellikleri birbirine benze zellikler gstermektedirler.

Periodik Tablo 1911

Ktle numaras K.N. XAtom numaras Z

Moseleyin lm: 10 Aug 1915Moseleys death:10 Aug 19151915 (8 Austos, 05:00) Baldwin kuvvetleri Conk Bayrnn kuzey blmne hcum edecektir. Bir sre sonra Birlikler iftlik (Farm) denilen blgede skrlar. Ne ileri ne geri gidilebilmektedir. Baldwin Q tepesine ulama amac iin ak olan sol taraftan hcuma karar verir. Ancak hcum baarszdr. iftlik alann tutmaya alrlar.(9 Austos) Baldwinin birlii hala iftliktedir.(Baldwins unit is in the Farm)(10 Austos) Trkler kar ataa geerler. Conk Bayrndan iftlik (Al Dere)ye akarlar. Ggs gse bir sava olur. ngiliz Kuv. Kom. Sir Hamiltonun daha sonraki tasvirine gre bu kadar umutsuz bir sava tanmlanamaz. Muhteem den Trkler, Allahn adn tekrarlayarak dalga dalga geliyorlard. Adamlarmz bu aka kahramanca tm gcleri ile kar koydular. Hibir fedakarlktan kanmadlar. Dayandklar yerlerde ldler. Baldwin ve tm adamlar ve bu arada haberleme subay HM, yaayan ngiliz bilimci genlerinin en gelecek vaat edeni, de bu savata yaamn yitirdi. (Moseleys death)Ayn gn, bir baka mermi de, Trk Birlikleri Komutan Alb. Mustafa Kemalin cep saatine arparak onun yaamn kurtaracak, bu tesadf ise Trk ulusunun tm kaderini deitirecektir.

ngiliz fiziki ve kimyac Moseley 1915te anakkale Savanda lmt ve orda yatyordu!...

Atatrkn dedii gibi, artk dmanmz deil, dostumuz, hatta bizim de fizikimiz saylrd..

TBTAK BLM TEKNK, Haziran 2002(my article on H.M. TBT, June 2002

Doadaki en kk elektrik yk elektronun ve protonun ykdr. Bunlar birbirine deer olarak eit fakat iaret olarak zttr. Elektron ve protonun yk ok kk olduu iin yk birim olarak coulomb (C) kullanlr.

Atom,maddenin en kk yap tadr.+p0 nElektron ( e - )Proton ( p +)Ntron (n 0 ) Atomun YapsYrngeekirdek

Ktle numaras 27 3+ iyon yk XAtom numaras 13 10 elektron says

NTRONUN KEFAtomun ktlesi , protonlarn ktlelerinin toplamndan byktr.Bu byklk ya iki kat kadar yada daha fazla byktr.

Protonlarn ktlesinin yars kadar yada daha fazla olan tanecik nedir?

1920 ylnda Rutherford ekirdekte yksz taneciklerin olabilecei fikrini ileri srmtr.

1932 ylnda ngiliz fiziki James Chadvich , ekirdek reaksiyonlar zerinde yapt almalar sonrasnda ,atomun ekirdeinde protonlardan baka , ktlesi protonun ktlesine eit olan yksz tanecikleri bularak bu taneciklere yksz anlamndaki ntron adn verdi.

Atomun ekirdeinde pozitif ykleri bir arada tutan ntronu kefeden James Chadvch ,1935 ylnda bu almasyla Nobel Fizik dln almtr.

Ktle numaras= Proton says+ ntron says

K.N. = p + n