A528 001-192 new Layout 1 · νει τον παλιάτσο για να γελάσουμε με την αδεξιό-A528 001-192 new_Layout 1 5/8/17 3:25 PM Page 20. Μικρό αλφαβητάρι

11

Πρόλογος

Αμέσως μετά την πρώτη έκδοση του Λόγος εύ-θραυστος κι αθάνατος, μ’ έπιασε απελπισία με τησκέψη ότι δεν μπόρεσα να βάλω μέσα όλα όσα διά-βασα, άκουσα ή σκέφτηκα πάνω στα παραμύθιακαι την αφήγησή τους κι άρχισα να κρατάω σημειώ-σεις για να τις παραχώσω σε μια επόμενη ανατύ-πωση του Λόγου. Όταν ήρθε αυτή η στιγμή, μετάαπό κουβέντα με την Έλενα Πατάκη, κατάλαβαότι θα ήταν προτιμότερο να μην αλλάξει η δομήτου βιβλίου αλλά στη δεύτερή του έκδοση να πα-ραμείνει ως έχει και να ταξινομήσω αλφαβητικά ταγραψίματά μου σ’ ένα καινούριο βιβλίο μικρούσχήματος.

Έτσι γεννήθηκε αυτό το αλφαβητάρι αφήγη-

A528 001-192 new_Layout 1 5/8/17 3:25 PM Page 11

σης. Μοιάζει με μικρό εγχειρίδιο εργόχειρου, κα-θημερινού στοχασμού πάνω στην οδύνη και τηνομορφιά της ζωής μέσα από τα λαϊκά παραμύθια –ομορφιά που είναι πιο δυνατή από τον κακάσχημοκόσμο και πολύ πιο μεγάλη, και κυρίως πάνω στονάνθρωπο που αφηγείται, τον «Homo Fabulator».

Τι είναι ο αφηγητής; Τι η αφήγηση; Τι το παρα-μύθι; Τι η αγάπη; Τι η απάθεια; Τι η απώλεια;

Η ζωή; Ο θάνατος; Ο χρόνος; Το γέλιο; Ηερωτικότητα; Η ελευθερία; Το θάρρος; Η ίαση; Ηκαλοσύνη; Τι είναι όλα αυτά κι άλλα, κι άλλα, σεσχέση με τα παραμύθια, τους παραμυθάδες, την τέ-χνη της αφήγησης;

Σκέψεις, διαβάσματα, σεμινάρια, κουβέντες μεπαραμυθάδες, όλα εστιασμένα στην προφορική πα-ράδοση, στη συντεχνία των παραμυθάδων, στη δεο-ντολογία που οριοθετεί έναν μη περιφραγμένο χώ-ρο –τον χώρο της αφήγησης λαϊκών παραμυθιών–κατάληξαν σ’ αυτό το αλφαβητάρι. Όπου υπάρ-

12

Μικρό αλφαβητάρι αφήγησης



13

χουν αποσπάσματα από ξενόγλωσσα βιβλία, η με-τάφραση (ελεύθερη πάντα) είναι δική μου. Χωρίςμεγαλύτερη φιλοδοξία από ένα μικρό φως στο τε-ράστιο θέμα της αφηγηματικής εμπειρίας, με τιςαναπόφευκτες επαναλήψεις και ατέλειες του προ-φορικού λόγου, με πιθανές επικαλύψεις με κάποιαχωρία του Λόγος εύθραυστος κι αθάνατος, που ήτανυποχρεωτικό να αναφερθούν επειδή είναι ουσιώδη,αυτό το μικρό βιβλίο αποτελεί ένα συμπλήρωματου Λόγου και σαν κι αυτόν επιχειρεί να προσεγγίσειτα παραμύθια, την αφηγηματική τέχνη και την ψυ-χική διάθεση του αληθινού παραμυθά που είναι μιαδιάθεση αγαπητική. Γιατί ο παραμυθάς είναι έναςερωτικός άνθρωπος.

Όσο για τα παραμύθια, ίσως είναι το σημαντι-κότερο δημιούργημα του έλλογου νου που επέζη-σε σχεδόν αναλλοίωτο στην ουσία του για χιλιε-τίες, διασχίζοντας τόπους και καιρούς με το πιο ευά-λωτο και συγχρόνως το πιο δυνατό μέσο: την αν-



14

θρώπινη φωνή. Είναι θαυμαστό ότι αυτά τα φαινο-μενικά ανώδυνα αφηγήματα μεταφέρουν από στό-μα σε στόμα το νόημα της ζωής και μπορούν ναμας σώσουν από ανίατη οδύνη, ανίατη κενότητα,ανίατη δειλία, ανίατη μιζέρια, ανίατη ανία – όλα τακακά που οδηγούν σε άσκοπο παραγέμισμα ελεύ-θερου χρόνου κι ελεύθερου πόνου. Είναι κάτι πα-ραπάνω από θλιβερό το να αφήνουμε να θεριέψειμέσα μας η οδύνη που μπορεί να μας κάνει κανίβα-λους του εαυτού μας και των γύρω μας ή η κενό-τητα που θα μεγαλώσει το κενό εντός και εκτόςμας ή η βαριεστημάρα – όλα όσα απαιτούν τηνενέργεια των άλλων αλλά όχι τη δική μας, ενώ έξωαπό την πόρτα μας η πείνα θερίζει, ο πόνος περισ-σεύει.

Αν θέλουμε να κάνουμε ένα ταξίδι σαν τουΟδυσσέα, πρέπει να ξεκουνηθούμε. Να μετακινη-θούμε. Σύντροφοι πιστοί, αυτές οι παμπάλαιεςιστορίες μάς ακολουθούν με αθωότητα στον νό-



15

στο για τη δικιά μας Ιθάκη χωρίς να γίνονται γου-ρούνια στην ποδιά της Κίρκης, χωρίς να τρώνε ταβόδια του Ήλιου. Μας διδάσκουν εμπιστοσύνηστη ζωή, μας προσφέρουν δύναμη και ομορφιά κιαντέχουν να μας ομορφαίνουν το ταξίδι ως το τέ-λος.

Στην αρχή ήταν ο Λόγος. Στην αρχή του νοή-μονα λόγου ήταν ο μύθος. Το μόνο κομμάτι τουαρχέγονου μύθου που παραμένει ζωντανό είναι τοπαραμύθι. Όπως γράφω και στον εύθραυστο Λό-γο, σαν τα παραμύθια κι εγώ, δεν απευθύνομαι απόμυαλό σε μυαλό αλλά από καρδιά σε καρδιά. Τολοιπόν, ας παραμυθιαστούμε.

Καλησπέρα της αφεντιάς σας!



17

Α

ΑγάπηΤο ζωτικό για μια αληθινή σχέση ανάμεσα στονπαραμυθά και σ’ αυτόν που ακούει το παραμύθι: ηαγάπη (αυτή η φθαρμένη λέξη που είναι αδύνατονα οριστεί) σε όλες της τις διαβαθμίσεις – ή τουλά-χιστον μια φιλική διάθεση, μια εμπιστοσύνη.

Όσο καλή πρόθεση κι αν έχουμε, δεν μπορούμενα αφηγηθούμε σε «εχθρούς», όπως δεν μπορού-με ν’ ανοίξουμε την καρδιά μας σε κάποιον που μαςπροκαλεί δυσπιστία ή δυσφορία. Μόνο σε φίλουςκαι εικαζόμενους φίλους. «Αν αγαπάς κάτι, σου μι-λά. Η αγάπη σου ακόμα και για ένα λιθαράκι ξυπνάειτην αγάπη που κοιμάται μέσα στο λιθαράκι, γιατί σ’όλα τα πράγματα κοιμάται η αγάπη – κάτι σαν ανέκ-φραστη ευγνωμοσύνη που δεν περιμένει παρά να αφυ-


A / Μικρό αλφαβητάρι αφήγησης

18

πνιστεί. Αν χρειαστεί να διαλέξεις ανάμεσα στην αλή-θεια και στην αγάπη, διάλεξε την αγάπη. Τότε θα ζειςμε την αγάπη κι αυτή θα σου φέρει αλήθειες». – ΑνρίΓκουγκό (προφορική διδασκαλία)

Αλήθεια «Υπάρχει τίποτα αληθινότερο από την αλήθεια; Ναι,το παραμύθι. Αυτό δίνει νόημα αθάνατο στην εφήμερηαλήθεια». – Νίκος Καζαντζάκης, Αναφορά στονΓκρέκο

Ο παραμυθάς είναι ένας αναζητητής της αλή-θειας. Μέσα στις αλήθειες των παραμυθιών ψάχνειτη δική του, μπορεί καλά καταχωνιασμένη στα βα-θιά του ασυνείδητου. Αυτή η αναζήτηση έχει τη δύ-ναμη να τον φέρει πιο κοντά στη φωνή της ψυχής.

«Είναι λίγοι αυτοί που λαχταρούν να βρούνε τηναλήθεια τους που ψιθυρίζει αδιάκοπα η φωνή της ψυ-χής, γιατί για να την ακούσεις πρέπει να κλείσεις τ’ αυ-τιά στη φιλοδοξία να διαφεντεύεις τους άλλους, σε κά-


Μικρό αλφαβητάρι αφήγησης / A

19

θε επιθυμία να είσαι αρεστός, σε κάθε φόβο, στη φασα-ρία του κόσμου». – Ανρί Γκουγκό, Le fils de l’ogre

«Έζησα τα παιδικά μου χρόνια στις Μεγάλες Λί-μνες και ξέρω να ξεχωρίζω μια βάρκα με γερό σκαρί. Ανσκεφτούμε πόσοι άνθρωποι στους καιρούς μας αναζη-τούν την αλήθεια και είναι σε επαφή μεταξύ τους γ ι απ ρ ώ τ η φ ο ρ ά στην ιστορία της ανθρωπότητας, δενυπήρξαν ποτέ τόσα γερά σκαριά να ταξιδεύουν μαζί στιςκαταιγίδες του κόσμου. Όσο κι αν τρίζουν τα μαδέριατους, το ξύλο είναι γερό. Κοιτάξτε πέρα από την πλώρηκαι θα δείτε πόσες τέτοιες βαρκούλες διασχίζουν τα νεράγια να σας συναντήσουν. Θ’ αντέξουμε ό,τι κι αν γίνει».– Κλαρίσσα Πίνκολα Εστές, We were made forthese times (σε συνοπτική, ελεύθερη απόδοση)

«Προτιμάμε να την αγνοούμε την αλήθεια, για ναμην υποφέρουμε, για να μη γιατρευόμαστε. Γιατί δια-φορετικά θα γίνουμε αυτό που φοβόμαστε: ολοζώντα-νοι». – Μάσσιμο Γκραμελλίνι, Όνειρα γλυκά



20

ΑμφισημίαΟ αφηγητής παραμυθιών όλων των καιρών κιόλων των τόπων έχει επίγνωση της αμφισημίαςότι στην εξωπραγματική και φαινομενικά αφελήιστορία που αφηγείται υπάρχει μια μεγάλη δύνα-μη, μια βαθιά αλήθεια – «ψέματα κι αλήθεια,έτσι είν’ τα παραμύθια». Αυτή η επίγνωση τονδιαχωρίζει από τον φυσικό αφηγητή που είμαστεόλοι, που αφηγείται με μεγαλύτερη ή μικρότερηειλικρίνεια, με μεγαλύτερη ή μικρότερη δεξιότη-τα, μια καθημερινή, «αληθινή» βιωματική ιστο-ρία.

«Μια φορά κι έναν καιρό ήταν και δεν ήτανε...»Από την εναρκτήρια φόρμουλα ως την κατακλεί-δα, η αμφισημία υπάρχει παντού: Οι τυφλοί σταπαραμύθια βλέπουν τα αόρατα. Στα ευτράπελα, οιτρελοί έχουν μια παράξενη σοφία. Ο τρελός τουχωριού (για παράδειγμα, ο Χότζας) δεν παρασταί-νει τον παλιάτσο για να γελάσουμε με την αδεξιό-



21

τητά του, αλλά μας ταρακουνάει με τις ωμές αλή-θειες που μας λέει με τόση ελαφράδα.

Όσο για τα μαγικά παραμύθια, η κορύφωσητης αμφισημίας βρίσκεται στο ότι η στιγμή που οήρωας έχει χάσει τα πάντα συμπίπτει με τη στιγμήπου τα πάντα είναι δυνατά, γιατί είναι υποχρεωμέ-νος να μετακινηθεί από το «τίποτα» και να χτίσειμακριά από τον τόπο της οδύνης έναν καλύτερο(ψυχικό) κόσμο.

Πρέπει να θυμόμαστε πως τα παραμύθια έχουνμια ιερή μνήμη ενώ δηλώνουν ότι είναι ασήμαντες,ψεύτικες ιστορίες, διδάσκουν χωρίς να έχουν ίχνοςδιδαχής, ψυχαγωγούν ενώ δεν πλάστηκαν μόνοκαι μόνο για να περνάει η ώρα, θεραπεύουν ενώ δεδηλώνουν καμιά πρόθεση θεραπείας.

ΑνταγωνιστικότηταΗ άνευ λόγου ανταγωνιστικότητα δεν είναι ελευθε-ρία, είναι σκλαβιά και στην αφήγηση παραμυθιών



22

δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος ανταγωνι-σμού. Δε νοείται ανταγωνιστικός παραμυθάς, γιατίδεν μπορεί να μετρηθεί και να συγκριθεί η συγκίνη-ση που μπορεί να προκαλέσει η αφήγηση ενός πα-ραμυθιού. Η αφήγηση δεν είναι ούτε αρένα, ούτελαϊκή αγορά, ούτε μετρήσιμη αθλητική επίδοση.

«Για να είμαστε ελεύθεροι, το μεγάλο μυστικό είναινα απαλλαγούμε από την τάση να ανταγωνιζόμαστεάλλους φτωχοδιάβολους. Ας έχουμε περηφάνια, αλλάας τη χρησιμοποιούμε για να είμαστε ο αληθινός εαυ-τός μας, πέρα από οποιονδήποτε πιθανό ή φανταστικόανταγωνισμό». – Τζον Κούπερ Πάουις

ΑνοιχτωσιάΤα παραμύθια μάς ανοίγουν ένα παράθυρο προςτη ζωή, μακριά από τη βολή μιας κούφιας κοινωνι-κότητας, μακριά από τη λαγνεία της οδύνης, απότις όποιες καθηλώσεις μας, από τον κλειστοφοβικόμας μικρόκοσμο. Μας οδηγούν σε μονοπάτια



23

όπου τα σιδερένια παπούτσια μπορούν να λιώσουν,σε τόπους όπου όλα είναι δυνατά.

«Πολλοί ασχολούνται με το πώς να παρατείνουντη ζωή τους, ενώ θα έπρεπε να τους απασχολεί πώς νατη διευρύνουν». – Λουτσιάνο ντε Κρεσέντσο

ΑπάθειαΟ αφηγητής παραμυθιών είναι από τη φύση του«εμπλεκόμενος» στη ζωή. Δεν είναι απαθής θεα-τής της ζωής – της δικής του, των άλλων, του πλα-νήτη. Ό,τι συμβαίνει γύρω του τον αφορά. Αν δεντον αφορά, δεν μπορεί να αφηγηθεί. Ο εγκλωβι-σμένος στον μικρόκοσμό του δεν μπορεί να αφηγη-θεί την ανοιχτωσιά των παραμυθιών, την ανατροπήτης μιζέριας, την ανατροπή της εγωπάθειας, τηνανατροπή του φόβου. Δεν μπορεί να συγ-κινήσεικαι να συγ-κινηθεί. Ίσως έχει δίκιο ο Αμερικανόςψυχολόγος Ρόλλο Μέυ όταν λέει ότι στον αντίπο-δα της αγάπης δε βρίσκεται το μίσος αλλά η απά-



24

θεια. Στον αντίποδα της βούλησης δε βρίσκεται ηαναποφασιστικότητα αλλά η μη εμπλοκή, η αποκο-πή, η αποστασιοποίηση από τα σημαντικά της ζωής.

ΑπλότηταΑς έχουμε στόχο την απλότητα, για να αφήσουμεπερισσότερο χώρο στην ελευθερία. Για την αφήγη-ση δε χρειάζεται να μάθουμε πράγματα, αλλά μάλ-λον να ξεμάθουμε, να ξεκαθαρίσουμε, να πετάξου-με ό,τι είναι περιττό. Ας δεχτούμε να δείξουμε μεταπεινότητα αυτό που είμαστε, όχι αυτό που εκπαι-δευτήκαμε να δείχνουμε, αναλαμβάνοντας πλή-ρως την ευθύνη. Ας έχουμε την τόλμη να υπηρε-τούμε τον λόγο του παραμυθιού χωρίς καμιά επι-τήδευση, κανένα «δήθεν», καμιά έγνοια για τοπώς θα μας κρίνουν οι άλλοι – γυμνοί και άοπλοι.Ο Χάιντεγκερ λέει πως η «γνώμη των άλλων» εί-ναι η φυλακή της ύπαρξης.



25

ΑπώλειαΆκουσα από την παραμυθού Ηλέκτρα Νέγκα ότισε μια φυλή ιθαγενών της Τσιάπας, στα νότια τουΜεξικού, εκεί στα χώματα των Μάγια όπου έγινεη επανάσταση των Ζαπατίστας, υπάρχει μια παρά-ξενη συνήθεια. Στην καθημερινότητά τους, ό,τι κιαν κουβεντιάζουν, καταλήγουν με τη φρασούλα:«Κι ό,τι λείπει, λείπει…».

Μου φάνηκε μαγική η δύναμη που βρίσκεται σ’αυτές τις λίγες λέξεις.

Ας θυμηθούμε ότι η απώλεια είναι βασικό στοι-χείο των μαγικών παραμυθιών που μιλάνε για συνε-χείς μετακινήσεις και για όρια που θα πρέπει να ξε-περάσει ο ήρωας μόνο αν είναι έτοιμος γι’ αυτό – ανέχει έρθει η κατάλληλη στιγμή, αλλιώς παραφυλάειο θάνατος. Σ’ αυτή την πάλη με τον «εύθετο χρό-νο» υπάρχουν πράγματα που χάνονται, πράγματαπου λείπουν, αλλά ο ήρωας ή η ηρωίδα αποδέχεταιτις οδυνηρές απώλειες (σαν τη βασιλοπούλα του



26

«Καημού») κι αυτή η αποδοχή, που δεν είναι ποτέπαθητική, τον/την οδηγεί στην ουσιαστική ενηλι-κίωση. Σε συνθήκες καθημερινότητας, στην αθέλη-τη πάλη μας με τον χρόνο που τόσο σπάνια είναι«εύθετος», πάντα κάτι θα χαθεί, κάτι θα λείπει. Μό-νο αν έχουμε επίγνωση ότι υπάρχουν απώλειες στηζωή και κυρίως στις επί της ουσίας σχέσεις μας, ότιτίποτα δεν είναι δεδομένο και άφθαρτο, ότι κάποιεςφορές υπάρχει κάτι που «δε μεγάλωσε», που δεν ει-πώθηκε, που χάθηκε ανεξήγητα, θα μπορούμε ναλάβουμε το δώρο να ζούμε πράγματα που ωριμά-ζουν μαζί μας και καρποφορούν.

Κακά τα ψέματα, κάποια «κεκτημένα» δεναντέχουν τον χρόνο, δεν αντέχουν τα γηρατειά,δεν αντέχουν τον «ενήλικο» λόγο, δεν αντέχουντον διάλογο, ίσως γιατί εμείς συχνά πυκνά δενέχουμε το κουράγιο που έχουν οι ήρωες στα μαγι-κά παραμύθια. Δεν αντέχουμε να βουτήξουμε σταβαθιά, δεν αντέχουμε να περάσουμε δοκιμασίες, δε



27

θέλουμε να έχουμε απώλειες, θέλουμε μόνο χάδιακαι κανακέματα, ενίσχυση και επιβράβευση, καιπαραμένουμε μικροί.

Ότι πάντα κάτι λείπει ισχύει για την αφήγηση(που είναι πάνω απ’ όλα «σχέση»), όπως και γιαόλες μας τις σχέσεις, όλες μας τις αλλαγές, όλες τις«συναλλαγές», όλα τα σταυροδρόμια –είτε διαλέ-ξαμε δρόμο και τα προσπεράσαμε είτε πισωγυρίσα-με–, όλους τους αποχαιρετισμούς –με ζωντανούςκαι πεθαμένους–, όλους τους μικρούς και μεγά-λους χωρισμούς. Θέλοντας και μη θέλοντας, κάτιαφήνουμε πίσω, πάντα με φόβο μήπως είναι το«καλύτερο», κάτι υποδεχόμαστε, πάντα μ’ ελπίδαότι θα είναι το «καλύτερο», όμως η ζωή προχωράει«κι ό,τι λείπει, λείπει».

ΑυτογνωσίαΣτα μαγικά παραμύθια, όταν ο ήρωας είναι «ανα-ζητητής», δηλαδή κάνει ένα μυητικό ταξίδι –όχι



28

χωρίς δοκιμασίες–, είναι σε αναζήτηση της γνώ-σης του εαυτού. Τι είναι η αυτογνωσία; Μια συ-νεχής αναζήτηση των κρυφών μας πτυχών, η ικα-νότητα να πιάνουμε στα πράσα τον εαυτό μας νακάνει ζαβολιές και να μην τον δικαιολογούμε μετο «άααααλλο εγώ». Η αναζήτηση αυτή μάςοδηγεί στην επίγνωση και υπέρβαση ή αποδοχήτων ορίων μας και στην αποδοχή του θανάτου.Είναι μια μετάβαση από το ατομικό ασυνείδητοστον εξωτερικό κόσμο – μια γέφυρα που η αμφι-σημία των παραμυθιών μάς επιτρέπει να περά-σουμε ή να μην περάσουμε.

Ο Ανρί Γκουγκό λέει πως αυτογνωσία είναιτο πέρασμα του ορίου που οδηγεί στον μαγικόμας κόσμο. Η σχέση μας με τον μαγικό μας κό-σμο εκφράζεται μέσα από τις εικόνες του μαγι-κού παραμυθιού. Συνδέεται με την ικανότητάμας να συνομιλούμε με το παραμύθι σαν να ήτανο δικός μας εσωτερικός κόσμος. Την ικανότητά



29

μας να μπορούμε να «βλέπουμε» τις μάγισσες,τις στρίγκλες, τις μοίρες, τους δράκους και ταξωτικά, τους ζητιάνους και τις βασιλοπούλεςπου ζουν μέσα μας και να κάνουμε διάλογο μαζίτους. Όχι να βλέπουμε μέσα μας μονάχα βασιλό-πουλα και βασιλοπούλες και μέσα στους άλλουςμονάχα ζητιάνους, στρίγκλες και δράκους. Αςθυμηθούμε τον Γιουνγκ: «Ό,τι δε μας αρέσειστους άλλους, εξελίσσει την αυτογνωσία μας».

ΑυτονομίαΣτα μαγικά παραμύθια, όταν ο ήρωας είναι «θύ-μα», δηλαδή όταν υφίσταται συνεχείς δυσβάστα-χτες δοκιμασίες, κάνει έναν αγώνα κατάκτησηςτης αυτονομίας που είναι ο βασικός στόχος του μα-γικού παραμυθιού. Η αυτονομία είναι μια έμφυτητάση αυτάρκειας και ελευθερίας και συγχρόνωςκάτι επίκτητο, που κατακτιέται. Αυτόνομος είναιεκείνος που πιστεύει βαθιά ότι κανείς δεν του οφεί-



30

λει έπαινο, οικονομική στήριξη, συμπαράσταση,παρηγορία. Είμαι αυτόνομος σημαίνει ότι δεναπαιτώ χορηγία από κανένα – ούτε από τους γο-νείς (ως ενήλικας), ούτε από τα παιδιά, ούτε απότον σύζυγο, ούτε από τ' αδέρφια, ούτε από τους φί-λους, την κοινωνία, τη ζωή την ίδια. Εκείνος πουαπαιτεί να έχει χορηγούς βρίσκεται στον αντίποδατου αυτόνομου – είναι επαίτης. Μια άλλη πτυχήτης αυτονομίας είναι να μπορεί κάποιος να λει-τουργεί προσφέροντας δώρα με ελεύθερη βούλη-ση και χαρά, χωρίς να υποκύπτει στην πίεση τουεπαίτη και χωρίς να γίνεται, σε καμιά περίπτωση, οίδιος επαίτης, απαιτώντας (επαιτώντας) αντιπαρο-χή (ευγνωμοσύνη, υποτέλεια, αποδοχή...). Η επαι-τεία είναι επικίνδυνη, γιατί είναι μεταδοτική.

ΑφήγησηΟ παραμυθάς είναι ένα ζωντανό πλάσμα που, όταναφηγείται, δεν προσφέρει θέαμα, ούτε καν ακρόαμα,



31

δεν προσφέρει καμιά χρήσιμη πληροφορία – προ-σφέρει δύναμη. Είναι αυτό δουλειά; Είναι τέχνη;

Η αφήγηση παραμυθιών είναι τέχνη, αλλά μιατέχνη που απαιτεί μια ιδιαίτερη ψυχική διάθεση.Αυτή η ψυχική διάθεση τρέφεται μ’ ελαφράδα κιελευθερία και με την κατανυκτική ησυχία πουέχουμε όταν σκύβουμε για να δέσουμε στον δεξήκαρπό ενός παιδιού το κόκκινο και λευκό νήμα του«Μάρτη» (το λευκό είναι το πρωινό φως και τοκόκκινο το καύμα του μεσημεριού).

Το νήμα των παραμυθιών προστατεύει όσουςακούνε (που πάει να πει ότι θέλουν να τους το δέσου-με στο χέρι) από τα καψίματα της ζωής. Χρειάζεταιτεχνική για να δέσεις αυτό το διπλό νήμα που θυμί-ζει την αμφισημία των παραμυθιών; Για μένα, όχι.Μονάχα η κατάλληλη ψυχική διάθεση που θα κάνειαυτόν που του δένεις το νήμα να το κρατήσει πάνωτου και να νιώσει άτρωτος κάτω από τον καυτό ήλιο.


Documents

A528 001-192 new Layout 1 · νει τον παλιάτσο για να γελάσουμε με την αδεξιό-A528 001-192 new_Layout 1 5/8/17 3:25 PM Page 20. Μικρό αλφαβητάρι