1

คำ�ถ�มด...มคำ�ตอบ

GOOD QUESTION

GOOD ANSWER

โดย

พระอาจารย เอส. ธมมกะแปลเปนภาษาไทยโดย

อรพมล จนดาเวช ซเตยรนท

2

คำ�ถ�มด...มคำ�ตอบโดย พระอาจารย เอส. ธมมกะ

GOOD QUESTION GOOD ANSWERby Venerable S. Dhammika

ISBN

แปล อรพมล จนดาเวช ซเตยรนท

บรรณาธการ มณฑาทพย คณวฒนา

ออกแบบปก รวพล บญสอาด

รปเลม/อารตเวรค สญญา ตงศรสงวน

พสจนอกษร สพรรณา ธรรมศร

พมพท โรงพมพ บญศรการพมพ

พมพแจกเปนธรรมทาน โดย ชมรมเพอนบญเพอนธรรม

ครงท ๑ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๔ จำานวน ๙,๐๐๐ เลม

3

Special Thanks

Special thanks to Venerable S. Dhammika,

the spiritual advisor of The Buddha Dhamma Mandala Society,

567 A Balestier Road Singapore 329884

for giving permission to translate into Thai

and published for free distribution.

Special thanks to Venerable U Nyanaramsi of SJBA, Malaysia

for introducing this precious book to us,

and giving us kind support to obtain the permission

to translate it into Thai.

4

คำานำาผแปล

หนงสอเลมนเปนหนงสอเลมเลกทอานงาย แปลงาย และเขาใจงาย

แตในความงายทงหมดทวามานนเตมไปดวยเนอหาสาระมมมองในการตอบ

คำาถามของพระอาจารยธมมกะอยางชาญฉลาด ดฉนจงรสกยนดมากทได

มโอกาสเปนผแปลหนงสอเลมนเปนภาษาไทย และในขณะทแปลเองกได

รบทงความรและความเพลดเพลนไปพรอมๆ กน จงปรารถนาใหผอนไดม

โอกาสอานหนงสอเลมนบาง

หนงสอเลมนจะไมสามารถสำาเรจเปนรปรางได หากขาดความ

อปถมภจากกลยาณมตรทชวยเหลอขวนขวายหลายทาน ดฉนขอกราบ

ขอบพระคณพระอาจารย เอส. ธมมกะ และ Buddha Dhamma Man-

dala Society ทไดเมตตาอนญาตใหเราแปลหนงสอททรงคณคาเลมน

ออกเผยแพรได กราบขอบพระคณพระอาจารย อ ญาณรงส แหงสำานก

Subang Jaya Buddhist Association ประเทศมาเลเซย ทใหความ

อนเคราะหมอบหนงสอเลมนและหนงสอธรรมะทมคาอกหลายๆ เลมมา

แจกจายใหดฉนและกลยาณมตรไดศกษาอยเนองๆ อกทงทานยงไดชวย

ดำาเนนการขออนญาตจากทานเจาของหนงสอใหเราแปลเปนภาษาไทย

และพมพเผยแพรอกดวย

5

กราบขอบพระคณพระอาจารยคนธสาราภวงศแหงวดทามะโอ

ผตรวจและคนคำาแปลจากพระสตรตางๆ ตามทปรากฏอยในหนงสอเลม

น รวมทง คณผาณต เจตจราธวฒน ทไดใหความอปถมภเรองคำาแปล

ในพระสตรดวยอกทานหนง ขอขอบพระคณรองศาสตราจารย ดร.

สมพร พทธาพทกษผล แหงสาขาวชาศลปศาสตร มหาวทยาลยสโขทย

ธรรมาธราช ผแปลสวนทเปนหนงสอวชาการของ โทมส ฮกซเลย

และดร.จเลยน ฮกซเลย และขอกราบขอบพระคณพมณฑาทพย คณ

วฒนา ประธานชมรมเพอนบญเพอนธรรม ทเปนผแนะนำาใหดฉนแปล

หนงสอเลมน โดยทำาหนาทบรรณาธการตรวจแกไขสำานวนและจดพมพ

ขอขอบพระคณกลยาณมตรในคณะทำางานของชมรมเพอนบญเพอน

ธรรม ทงผทชวยจดทำาอารตเวรครปเลม ผทชวยพสจนอกษร ผทชวย

กนจดทำาหนงสอเสยง Mp3 และผทเปนธระรวบรวมปจจยคาใชจายใน

การพมพและแจกจาย สดทายน ขอกราบขอบพระคณกลยาณมตรทก

ทานทไดมสวนรวมในการบรจาคเงนเพอการพมพหนงสอเลมนแจกจาย

เปนธรรมทาน

ขอใหกศลในการอาน ในการบรจาค และในการแจกจายหนงสอ

เลมนจงเปนปจจยใหทกทานไดมโอกาสเกดในพระพทธศาสนานทกภพ

ทกชาต ขอใหทานทงหลายจงเปนผมปญญา มสมมาทฏฐ เปนผราเรง

เบกบานในธรรม และไดพบหนทางสความพนทกขในอนาคตกาลอนใกลน

ดวยเทอญ

ดวยเมตตาธรรม

อรพมล จนดาเวช ซเตยรนท

เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๔

6

พระอาจารย เอส. ธมมกะ

พระอาจารย เอส. ธมมกะ ( Venerable Shravasti Dhammika)

เกดทประเทศออสเตรเลยเมอป พ.ศ. ๒๔๙๔ ในครอบครวครสเตยน

ทานเปลยนมานบถอพทธศาสนาเมออายได ๑๘ ป หลงจากทไดจารก

ไปในดนแดนของชาวพทธในประเทศไทย ลาว พมา และอนเดย ในทสด

ทานไดอปสมบททประเทศอนเดยเมอป พ.ศ. ๒๕๑๙ แลวจำาพรรษา

อยในประเทศศรลงกาและสงคโปรนานหลายป นอกจากจะรบนมนต

บรรยายธรรมและสอนกรรมฐานอยเนองๆ แลว ทานยงไดเขยนหนงสอและ

บทความเกยวกบพทธศาสนาไวกวา ๒๕ เลม

7

คำานำาในการพมพปรบปรง ครงท ๔

สบเนองจากเมอ ๑๘ ปท แลว (หนงสอเลมนพมพข นในป พ.ศ

๒๕๔๘) อาตมาไดพบกบกลมนกศกษาจากมหาวทยาลยสงคโปรกลมหนง

หนมสาวกลมนนกราบเรยนอาตมาวา มกมคนถามเกยวกบพทธศาสนา ซง

พวกเขาตอบไมได ทำาใหรสกวาพทธศาสนาเปนเรองยากมาก อาตมาจงได

ขอใหเขาชวยยกตวอยางคำาถามเหลานนใหฟงบาง คำาถามของนกศกษา

กลมนทำาใหอาตมาตกใจและแปลกใจวา เหตใดหนมสาวชาวพทธทดฉลาด

ปราดเปรอง มการศกษาด จงมความรเกยวกบศาสนาของตนเองนอยเชนน

จนไมสามารถใหความกระจางกบผอนได อาตมาจงไดรวบรวมคำาถามเหลา

นนและยงไดเพมเตมคำาถามทอาตมามกจะไดรบบอยครง รวมกนขนมาเปน

หนงสอ “คำ�ถ�มด...มคำ�ตอบ” เลมน

แรกเรมทเดยว อาตมาตงใจจะเขยนหนงสอเลมนขนเพอผอาน

ชาวสงคโปรเทานน แตกตองประหลาดใจและยนดยงทไดทราบวา หนงสอ

เลมนกลายเปนหนงสอทแพรหลายออกสสายตาผอานทวโลก ฉบบภาษา

องกฤษถกตพมพออกมาแลวกวา ๑๕๐,๐๐๐ เลม และไดรบการตพมพซำ�

หลายครงในประเทศสหรฐอเมรกา มาเลเซย อนเดย ไทย ศรลงกา และ

ไตหวน อกทงยงไดมการแปลเปนภาษาตางๆ อก ๑๔ ภาษา เมอไมนานมา

นกมการแปลเปนภาษาอนโดนเซย(บาฮาซา) และภาษาสเปน

8

ในการพมพครงท ๔ นมการปรบปรงเนอหาเพมขน โดยอาตมา

ไดเพมคำาถามและคำาตอบทหวงวาคงเปนคำาตอบทดและนาสนใจเขามาอก

และยงไดเพมบทใหมทเก ยวกบพระพทธดำารสขนอกดวย

ขอขอบคณคณลเตงยงทไดใหความอนเคราะหในการจดเตรยม

การพมพครงน และหวงวาหนงสอเลมนจะชวยกระตนชาวโลกใหสนใจพระ

ศาสนาของพระศาสดาสบตอไป

พระอาจารย เอส. ธมมกะ

สงคโปร ป พ.ศ. ๒๕๔๗

9

สารบญ

๑. พทธศาสนาคออะไร ๑๑

๒. หลกคำาสอนพนฐานในพทธศาสนา๓๑

๓. พทธศาสนากบความเชอเรองพระเจา๓๙

๔. ศล๕๔๗

๕. ภพชาต๕๙

๖. กรรมฐานในพทธศาสนา๗๓

๗. ปญญาและกรณา๘๓

๘. มงสวรต๘๗

๙. ความมโชคลาภกบโชคชะตา๙๓

๑๐. ภกษและแมช๙๗

๑๑. พระไตรปฏก๑๐๓

๑๒. ประวตและววฒนาการของพทธศาสนา ๑๑๑

๑๓. การเปนชาวพทธ๑๒๑

๑๔. บางบทตอนแหงพระพทธพจน ๑๒๙

รายนามผรวมบรจาคเปนเจาภาพ๑๔๗

10

11

๑. พทธศาสนาคออะไร

ถาม พทธศาสนาคออะไร

ตอบ คำาวา พทธศาสนา มาจากรากศพทภาษาบาลวา พทธซง

แปลวา ตน จงอาจกลาวไดวาพทธศาสนาเปนหลกปรชญาคำาสอนแหง

การตนร หรอการรแจง นนเอง หลกคำาสอนในพทธศาสนามรากฐานมา

จากประสบการณของบคคลผหนงทรงพระนามวาเจาชายสทธตถะโคดม

หรอทเราขานพระนามกนวา พระพทธเจ� ผซงไดบรรลพระสพพญญต-

ญาณเปนผตน ผรแจง ดวยพระองคเองเมอพระชนมาย ๓๕ พรรษา

พทธศาสนามอายยนยาวมากวา ๒,๕๐๐ ปแลว และม

พทธศาสนกชนทวโลกประมาณ ๓๖๐ ลานคน พทธศาสนาเจรญ

ร งเรองอย ในทวปเอเชยเปนสวนใหญ จวบจนเม อประมาณรอยปท

ผานมาจงไดขยายขอบเขตออกส ศาสนกชนในทวปยโรป ออสเตรเลย

และอเมรกามากข นเร อยๆ

12

ถาม ถาเชนนนพทธศาสนากเปนเพยงปรชญาแขนงหนง

เทานนใชไหม

ตอบ คำาวา “ปรชญา” ในภาษาองกฤษนน มาจากศพทภาษา

ลาตนสองคำารวมกน คอ คำาวา philo ทแปลวา ความรก และคำาวา sophia

ซงแปลวา ปญญาหรอความร ดงนน คำาวา “ปรชญา” ในภาษาองกฤษจง

แปลวา ความรกในปญญา หรอ ความรกและปญญา ซงความหมายทงสอง

นตางอธบายความหมายของพทธศาสนาไดสมบรณยง เพราะพทธศาสนา

นนสอนใหเราพยายามพฒนาปญญาของเราจนถงขนสงสด เพอการรแจง

ในธรรมทงปวง ทงยงสอนใหเราเผอแผความรกและความปรารถนาดไปยง

ทกๆ ชวต เพอสรางสมพนธภาพอนแทจรงตอทกสรรพสตว เราจงอาจถอ

ไดวาพทธศาสนาเปนปรชญาแขนงหนง แตกมใชปรชญาในระดบธรรมดาๆ

เทานน แตเปนอภปรชญา

ถาม พระพทธเจาคอใคร

ตอบ เมอ ๖๒๓ ปกอนครสตศกราช มทารกนอยผหนงถอ

กำาเนดขนในพระราชวงศผครองราชอาณาจกรทางอนเดยตอนเหนอ

เจาชายพระองคนอยทรงเจรญเตบใหญภายในพระราชวง แวดลอมดวย

ความรำ�รวยและหรหรา แตในทสด พระองคทรงพบวาความสะดวกสบาย

และความมนคงทางโลกเหลานน หาไดเปนหลกประกนวาจะสามารถ

นำาความสขทแทมาใหไดเลย พระองคทอดพระเนตรเหนแตความทกขท

มอยโดยรอบ จงทรงตดสนพระทยออกแสวงหาหนทางสความสขทแท

พระองคทรงละทงพระชายาและพระโอรส เสดจออกผนวชเมอทรงพระ

ชนมายได ๒๙ พรรษา และทรงฝากตวเปนศษยกบอาจารยทมชอเสยง

มากในยคนน แตกทรงพบวา สงทอาจารยเหลานนสอนไมสามารถ

13

อธบายถงตนเหตแหงทกขของมวลมนษยชาตไดอยางแทจรง และยงไม

สามารถใหคำาตอบเรองการพนจากทกขนนได ในทสด ทรงพากเพยร

บากบนเจรญสมณธรรมดวยพระองคเองตอไปเปนเวลานานถง ๖ ป จง

ไดทรงรแจงแทงตลอดในธรรมทงมวล ทำาลายความไมรทงปวงไดสำาเรจ

นบแตนนเปนตนมา พระองคไดรบการขนานพระนามวา พระพทธเจ�

ผร ผตน ผเบกบาน ตลอด ๔๕ ปทพระพทธองคทรงพระชนมอย ได

ทรงเดนทางรอนแรมไปทวอนเดยตอนเหนอ เพอสงสอนเวไนยชนถงสงท

ทรงตรสร พระพทธองคทรงเปยมดวยพระกรณาและความอตสาหะใน

การเผยแผพระธรรมคำาสอนนนจนมผตรสรตามนบพนนบหมนคน จน

กระทงเสดจดบขนธปรนพพานเมอพระชนมายได ๘๐ พรรษา

ถาม ไมเปนการเหนแกตวไปหนอยหรอ ททรงละทงพระชายา

และพระโอรสออกผนวช

ตอบ การละทงครอบครวไปกคงไมใชเรองททรงกระทำาไดโดย

งาย ในเมอพระองคทรงมหนทางใหเลอกเดนอยสองสายคอ จะอทศ

พระองคใหครอบครวและราชบลลงก หรอจะอทศพระองคเพอมวลหม

มนษยชาตและสรรพสตวทงปวง พระองคนาจะทรงใชเวลาในการตดสน

พระทยอยนานกอนจะทรงตดสนพระทยออกผนวชในทสด พระกรณา

คณอนประมาณมไดของพระองคนำาใหพระองคตดสนพระทยเสยสละ

เพอมนษยชาต และมนษยชาตกยงคงไดรบประโยชนจากการเสยสละ

ของพระองคตราบจนถงทกวนน การเสยสละเชนนยอมไมใชความเหน

แกตวหรอไรความรบผดชอบแนๆ แตควรจะกลาววาเปนการเสยสละ

ครงยงใหญทสดทโลกเคยมมาจงจะเหมาะสมกวา

14

ถาม ในเมอพระพทธองคกเสดจดบขนธปรนพพานไปแลว จะ

ยงมาชวยพวกเราไดอยางไร

ตอบ นายฟาราเดย ผคนพบกระแสไฟฟากเสยชวตไปแลว

แตกระแสไฟฟาทเขาคนพบยงคงใหประโยชนกบเราอยทกวนน หลยส

ปาสเตอร ผคนพบยารกษาโรคตางๆ มากมายกเสยชวตไปแลว แต

ยาทเขาคนพบกยงคงรกษาโรคใหเราไดจนทกวนน ลโอนารโด ดา วน

ช ผสรางงานศลปะชนเอกของโลกจำานวนมากกเสยชวตไปแลว แตผล

งานของเขายงคงสรางความดมดำ�ใหแกผเขาชมจนถงทกวนน วรบรษ

และวรสตรอกมากมาย ทไดอทศตนเพอผอนลวนแตเสยชวตไปนานแลว

แตยามใดกตามทเราศกษาหรออานชวประวตรวมทงวรกรรมของทาน

เหลานน เรากยงคงชนชมการกระทำาของทานไดอยเสมอ การทเรายงคง

ยดถอทานเหลานนเปนแบบอยางไดแมทานจะเสยชวตไปนานแลว ฉนใด

พระธรรมคำาสอนของพระพทธองคกยงคงอนเคราะหเหลาสตวไดจวบ

จนทกวนนแมจะเสดจดบขนธปรนพพานไปกวา ๒,๕๐๐ ปแลว ฉนนน

พระพทธองคยงคงทรงเปนแบบอยางทดงามใหเรา และพระธรรมคำาสอน

ของพระพทธองคกยงคงนำาความเปลยนแปลงมาสชวตมนษยไดอกเหลอ

คณานบ มเพยงพระพทธองคเทานนททรงมพทธานภาพทเปยมพลงยง

ใหญเชนนได แมจะเสดจดบขนธไปนานนบศตวรรษแลวกตาม

ถาม พระพทธเจาคอพระเจาใชไหม

ตอบ พระพทธเจาไมใชพระเจา พระองคไมเคยตรสวาพระองค

ทรงเปนพระเจา ไมไดทรงเปนบตรของพระเจา และไมไดทรงเปนผนำา

สาสนของพระเจา พระองคทรงเปนมนษยคนหนงทไดพฒนาศกยภาพ

ของพระองคเองไดจนสมบรณทสด และไดทรงสอนดวยวา หากเราดำาเนน

15

ตามทางสายเดยวกบพระองค เรากสามารถพฒนาศกยภาพของเราเองได

จนถงทสดเชนกน

ถาม ถาพระพทธเจาไมใชพระเจา เหตใดชาวพทธมากมาย

จงยงกราบไหวบชาทานอย

ตอบ การกราบไหวบชานนมหลายประเภท ในกรณของผทเชอ

ในพระเจา เขาจะสวดสรรเสรญ บวงสรวง และออนวอนรองขอตอพระเจา

เพราะเชอวาพระเจาจะไดยนเสยงออนวอนสรรเสรญและไดรบสงของ

ทพวกเขาพากนเซนสรวงบชาเพอใหพระเจาประทานสงทเขารองขอ

ออนวอนนน แตชาวพทธไมไดกราบไหวบชาพระพทธเจาดวยเหตผลเชนน

ยงมการกราบไหวบชาอกประเภทหนง คอ เราจะกราบไหวหรอ

แสดงความเคารพตอผทเราชนชมยกยองหรอตอสงทเปนสญลกษณท

เราเคารพ เชน เวลาทครเดนเขามาในหอง นกเรยนจะลกขนยนทำาความ

เคารพ เวลาทเราพบผทมเกยรตยศสงกวา เรากยกมอไหว หรอ เวลาทม

เสยงเพลงชาตดงขน เรากจะลกขนยนแสดงความเคารพ การกระทำาเหลา

นลวนเปนการแสดงออกของการคารวะ ชนชม เคารพบชาทงสน การกราบ

ไหวบชาเชนนคอการแสดงความเคารพอยางทชาวพทธกระทำา พระพทธ-

รปอนเปนสญลกษณแทนพระพทธองค พระหตถวางอยบนพระเพลา พระ

พกตรเปยมดวยเมตตากรณา พระโอษฐแยมนอยๆ เพอเปนเครองเตอน

ใจชาวพทธทงมวลใหพากเพยรพฒนาตนเพอสรางความสงบและสนตสข

ใหเกดขนภายในตน กลนหอมของธปเตอนใจใหระลกถงบรรยากาศแหง

คณธรรม แสงไฟจากตะเกยงนำ�มนเตอนใจใหระลกถงแสงแหงปญญา

และดอกไมหอมซงจะตองแหงเหยวเฉาไปในทสดกเปนเครองเตอนใจ

เราถงความไมเทยงแทถาวร เมอเรากมลงกราบพระพทธรป เราระลก

16

ถงพระมหากรณาคณของพระพทธองคทไดทรงสงสอนพระธรรมแกเรา

การกราบไหวบชาของชาวพทธจงเปนการกราบไหวบชาในลกษณะน

ถาม แตผมไดยนมาวาชาวพทธนนกราบไหวบชาสง

ศกดสทธทเปนรปปน รปเคารพ

ตอบ คำากลาวนเปนเพยงความเขาใจผดของผพดเทานน

พจนานกรมภาษาองกฤษแปลความหมายของคำาวา “รปเคารพ” วา

“รปปนหรอรปภาพทคนเคารพบชาดจพระเจา” ดงทอาตมาไดอธบาย

แลววา ชาวพทธไมคดและไมไดเชอวาพระพทธเจาเปนพระเจา เพราะ

ฉะนน ความคดทวาชาวพทธเหนไมทอนหนงหรอโลหะชนหนงเปน

เหมอนพระเจาจงเปนความคดทเล อนลอยเหลวไหล ทกๆ ศาสนา

ตางกมสญลกษณแทนความเชอของตน เชน ลทธเตากมรปหยนและ

หยางเปนสญลกษณแทนความเปนเอกภาพระหวางสงทตรงขามกน

ศาสนาซกขกมดาบเปนสญลกษณแทนการตอสเพอพฒนาจตวญญาณ

ศาสนาครสตกมรปปลาเปนสญลกษณแทนการปรากฏของพระเยซ

และไมกางเขนแทนการเสยสละของพระองค พทธศาสนากมพระพทธ

รปเปนสญลกษณเตอนใจเราถงพระธรรมคำาสอนทมตอมวลมนษย เพอ

เตอนใจวาศนยกลางของพทธศาสนาหาใชพระเจา แตเปนมนษยเราเอง

และเพอใหระลกอยเสมอวา หนทางทเราจะพฒนาตนสความรแจงนน

หาใชการรองขอหรอแสวงหาจากภายนอก แตจะตองศกษาเขาไปภายใน

จตตนเอง ดงนน การพดวา ชาวพทธเคารพสกการะรปปน จงไรสาระ

พอๆ กบการกลาววาชาวครสตเคารพสกการะรปปลาหรอรปเรขาคณต

นนเอง

17

ถาม ทำาไมชาวพทธมกทำาพธอะไรแปลกๆ ในวด

ตอบ ถาเราไมเขาใจ หลายสงหลายอยางทเราเหนกดจะเปน

ของแปลกประหลาดสำาหรบเรา แตแทนทเราจะคดวาเรองเหลานนแปลก

ประหลาด เรานาจะลองทำาความเขาใจในสงเหลานนจะดกวา กระนน

กตาม ยงมพธกรรมบางอยางทชาวพทธบางคนทำาขนโดยมพนฐานมา

จากความเชอดงเดมหรอมาจากความเขาใจผดของเขาเอง ซงมใชสงท

พระพทธองคตรสสอน ความเขาใจผดเชนนมแทรกอยในทกศาสนาเสมอ

มา คำาสอนของพระพทธองคนนเปนคำาสอนทชดเจนและละเอยดลกซง

อยางยง ดงนน หากจะมชาวพทธคนใดเขาใจคำาสอนของพระองคผด ก

คงจะไปตำาหนพระองคไมได ในพระสตรเองกมพระพทธดำารสวา

“คนผเจบปวยเมอหมอรกษาโรคมอยไมยอมใหรกษาความเจบปวย

นน ขอนนหาเปนความผดของหมอนนไม ฉนใดคนผไดรบทกขถกความเจบ

ปวยคอกเลสเบยดเบยนแลวไมไปหาอาจารยนนขอนนหาเปนความผดของ

อาจารยผแนะนำาไมฉนนนเหมอนกน”อรรถกถาชาดก(ชา.อ.๑.๗)

เราจะตดสนศาสนาใดกตามจากการกระทำาของศาสนกชนผ

ไมไดสดบตรบฟงจนเกดความเขาใจคงไมได ไมเวนแมแตพทธศาสนา

ดงนน หากทานตองการทจะเขาใจคำาสอนของพทธศาสนากพงหาความ

รจากพระพทธพจน หรอสนทนาธรรมกบทานผรทเขาใจพทธศาสนา

อยางถองแทจะเหมาะสมกวา

18

ถาม มวนสำาคญใดทางพทธศาสนาหรอไมทเทยบไดกบวน

ครสตมาสของชาวครสต

ตอบ หากจะกลาวตามประเพณของชาวพทธแลว เจาชาย

สทธตถะประสต ตรสร และปรนพพาน ในวนเพญเดอนหก หรอวน

วสาขบชา ซงตรงกบเดอนเมษายนหรอพฤษภาคมตามปฏทนตะวนตก

ชาวพทธทวโลกจะพากนไปทำาบญทวด เพอรวมงานกศลตางๆ บางทาน

กอาจจะเลอกเจรญกรรมฐานตลอดทงวนในวนวสาขบชา

ถาม ถาพทธศาสนาดอยางนน ทำาไมประเทศทเปนชาวพทธ

บางประเทศยากจน

ตอบ ถาหากคำาวา “ยากจน” ของผถาม หมายถง ความ

ยากจนทางเศรษฐกจ กอาจจะจรงท ประเทศชาวพทธหลายๆ ประเทศ

ยากจน แตหากคำาวา “ยากจน” ของผถาม หมายถง การมชวตทนา

สงสารไรคณภาพชวตละก อาจกลาวไดวาประเทศพทธบางประเทศก

ร ำ�รวยพอควรทเดยว ขอยกตวอยางเชน ประเทศสหรฐอเมรกาทเปน

ประเทศมหาอำานาจ มความรำ�รวยทางเศรษฐกจ แตขณะเดยวกนก

เปนประเทศทมอตราการกออาชญากรรมสงทสดในโลกประเทศหนง

ผ สงอายนบลานคนถกลกหลานปลอยใหอย เพยงลำาพงโดยขาดการ

เหลยวแล และทสดกถกทอดทงใหเสยชวตอยางเดยวดายในบานพก

คนชรา การใชความรนแรงภายในครอบครว การลวงละเมดทางเพศ

ตอผเยาว และการตดยาเสพตดเปนปญหาใหญของสงคมอเมรกน รวม

ทงค สมรสถงหนงในสามจบลงดวยการหยาราง สหรฐอเมรกาอาจ

ร ำ�รวยทางเศรษฐกจแตไมไดร ำ�รวยดานคณภาพชวต

19

เรามาลองสงเกตดประเทศทเปนชาวพทธบางประเทศ กจะเหน

วาสถานการณเหลานเปลยนไปโดยสนเชง ผสงอายหรอบพการจะได

รบความเคารพยกยองอยางสงจากลกหลาน อตราการกออาชญากรรม

คอนขางตำ�เมอเทยบกบจำานวนประชากร อตราการหยารางและการ

ฆาตวตายมนอย จารตประเพณดงเดม เชน ความสภาพออนนอม ความ

เออเฟอเผอแผ การสงเคราะหผอน ความอดทนอดกลนและการเคารพ

ซงกนและกน ยงคงเปนสงทมคณคาและพบไดทวไป แมจะเปนประเทศท

ดอยพฒนาทางเศรษฐกจ แตกลบเปนสงคมทมความสขมากกวา มคณภาพ

ชวตทเหนอกวาสงคมรำ�รวยทางเศรษฐกจเชนประเทศสหรฐอเมรกา

อยางไรกตาม หากคำาวา “รำ�รวย” หมายถง “รำ�รวยทางเศรษฐกจ” เทานน

ประเทศทรำ�รวยทสดและมพลงทางเศรษฐกจสงทสดในโลกปจจบน กคอ

ประเทศญปน ทประชากรสวนใหญประกาศตนวาเปนชาวพทธ

ถาม ถาเชนนน เหตใดเราจงไมคอยไดยนวามการทำากศล

เพอสงเคราะหผอนในแวดวงชาวพทธเทาใดนก

ตอบ ทเปนเชนนน เพราะชาวพทธคดวาทำากศลแลว ไมมความ

จำาเปนจะตองปาวประกาศใหประชาคมโลกรบร เมอหลายปกอนมผนำา

ทางพทธศาสนาชาวญปนทานหนงชอ นกโกะ นรวาโน ไดรบรางวล

เทมเพลตน เพอเชดชเกยรตทเขาเปนผสนบสนนความเขาใจอนดระหวาง

ศาสนาตางๆ และเคยมพระภกษชาวไทยไดรบรางวลแมกไซไซ จากงานท

ทานทมเทเพอชวยเหลอผตดยาเสพตดมาแลว ยงไปกวานน เมอป พ.ศ.

๒๕๓๐ พระภกษชาวไทยอกรปหนงคอ พระครขนตยาภวฒน กเคยได

รบรางวลสนตภาพดเดนเพอเยาวชนจากประเทศนอรเวย จากการททาน

ไดอทศตนเพอชวยเหลอเดกกำาพราในเขตชนบท นอกจากนยงมกลม

20

ชาวพทธตะวนตกททมเททำางานเพอบรรเทาความยากจนในประเทศ

อนเดย ดวยการสรางโรงเรยน ศนยเลยงเดก โรงพยาบาลทองถน รวม

ทงชวยสรางอตสาหกรรมขนาดเลกเพอใหผยากจนสามารถเลยงตนเอง

ได ชาวพทธกทำากศลดวยการใหทานกบผอนเชนเดยวกบทคนในศาสนา

อนกระทำา แตในหมชาวพทธ เราเชอวาการทำากศลทงหลายควรทำาอยาง

เงยบๆ ไมจำาเปนตองโออวดตน

ถาม เหตใดพทธศาสนาจงมนกายตางๆ แยกยอยมากมาย

ตอบ นำ�ตาลทเราใชบรโภคนนมหลายประเภทตางกน เชน

นำ�ตาลทรายแดง นำ�ตาลทรายขาว นำ�ตาลกรวด นำ�เชอม และนำ�ตาล

ปน แตทงหมดนกคอนำ�ตาลและเปนสารทใหรสหวานเหมอนกนทงสน

นำ�ตาลมหลายรปแบบ ถกผลตขนเพอใชในวตถประสงคทตางกนและ

เพอใชในการปรงอาหารทตางกน พทธศาสนากเชนกน มทงพทธแบบ

เถรวาท พทธเซน พทธนกายเพยวแลนด(PureLand) พทธโยคาจาร(หรอ

วญญาณวาท-ผแปล) และพทธวชรยาน แตทงหมดนนกสอนเรองเดยวกน

คอ พระธรรมคำาสอนของพระพทธเจา ทกนกายสอนถงรสชาตเดยวกน

หมดคอรสชาตของความเปนอสระ(จากกเลสทงปวง-ผแปล) พทธศาสนา

มววฒนาการไปตามแตละสงคมทพทธศาสนาไดแผไปถง เพอปรบใหเขา

กบความเขาใจในแตละวฒนธรรมนนๆ รวมทงไดพฒนามาตลอดหลาย

ศตวรรษเพอใหยงคงเขาถงจตใจของพทธศาสนกชนรนใหมในแตละ

ยค ถาเราจะมองแคลกษณะภายนอกของแตละนกาย อาจจะเหนวาม

ความแตกตางกนมาก แตหากมองทแกนแทของคำาสอนแลว จะพบวา

ศนยกลางของคำาสอนทงมวลรวมลงทอรยสจ ๔ และอรยมรรคมองค ๘

เหมอนกนหมด

21

ศาสนาทสำาคญๆ ของโลกทกศาสนา รวมทงพทธศาสนาเอง ลวน

มววฒนาการแยกยอยออกเปนลทธและนกายตางๆ ตามวนเวลาทผาน

มา เพยงแตอาจมขอแตกตางประการหนงททำาใหพทธศาสนาตางจาก

ศาสนาอนๆ คอ แมจะมนกายแตกแขนงออกมามากมาย แตทกนกายก

มความเปนเอกภาพและเคารพซงกนและกน อยรวมกนไดอยางสนต

ภายใตความแตกตางนน

ถาม ทานอาจารยมองพทธศาสนาวายอดเยยมทสด จง

ดเหมอนกบวาทานเชอวาพทธศาสนานนสอนถกตองทสด ในขณะ

ทศาสนาอนสอนผดหมด

ตอบ ไมมชาวพทธทเขาใจคำาสอนของพระพทธองคอยาง

ถองแทคนไหนจะคดอยางนนแนๆ และกคงไมมคนไหนทอตสาหะตงใจ

ศกษาคำาสอนของศาสนาอนๆ ดวยใจทเปดกวางจะคดอยางนนดวย สง

สำาคญทเราจะเหนไดชดเมอศกษาเรองของศาสนาตางๆ ประการแรกก

คอ ทกศาสนามหลายสงหลายอยางทเหมอนกนมาก ทกศาสนาเชอวา

ชวตมนษยนนคอสภาพทไมนาปรารถนา เตมไปดวยทกข และทกศาสนา

กเชอเหมอนกนวา เราจำาเปนตองแกไขทาท มมมองและการกระทำาของ

เราทมตอชวตใหถกตอง เพอจะปรบปรงเปลยนแปลงสภาพเหลานน

ทกศาสนาสอนเรองจรยธรรมหลก อนรวมไปถงความรกความปรารถนา

ด ความอดทน ความเออเฟอเผอแผ และความรบผดชอบตอสงคม รวม

ทงทกศาสนายอมรบการมอยของสภาวะอนสงสด ซงแตละศาสนาจะใช

ภาษา ชอเรยก และสญลกษณทตางกนออกไป มเฉพาะคนทจตใจคบแคบ

ยดตดในความเชอของตนเองเทานนทจะมองผอนดวยความไมยอมรบ

ดวยความทะนงตน และดวยความคดวาตนเทานนทถกตอง

22

เรามาลองจนตนาการกนดวา ถาคนกลมหนงทประกอบดวยชาย

ชาวองกฤษ ฝรงเศส จนและอนโดนเซย มองดถวยใบหนงอย คนองกฤษ

จะบอกวา “นคอ cup” คนฝรงเศสกลบบอกวา “ไมใช นคอ tasse ตาง

หาก” คนจนจะตอบวา “คณผดทงคเลย นมนคอ pei ตางหาก” คนอนโดนเซย

หวเราะแลวพดวา “พวกคณนเหลวไหลจรงๆ นมน cawan ชดๆ” เมอ

ไดยนดงนน คนองกฤษกหยบพจนานกรมขนมาเลมหนงเพอยนยนวา “ผม

จะพสจนใหพวกคณด นไง พจนานกรมบอกวา มนคอ cup” คนฝรงเศส

เถยงทนทวา “ถาอยางนนพจนานกรมของคณกผดแนๆ เพราะพจนานกรม

ของผมเขยนไวชดเจนวา มนคอ tasse” คนจนกลกขนทวงทนควนวา

“พจนานกรมของผมบอกวา มนคอ pei พจนานกรมของผมอายเปนพนๆ

ปแลว เกาแกกวาพจนานกรมของพวกคณเสยอก ของผมนแหละถกตอง

ทสด ยงไปกวานน ภาษาจนยงมคนพดมากทสดในโลก เพราะฉะนน มน

ตองเปน pei แนๆ” ขณะทคนกลมนกำาลงถกเถยงกนอยางรนแรงอยนน

กมชายคนหนงเดนเขามา ยกถวยนนขนแลวดมนำ�ในถวยจนหมด แลวพด

วา “ไมวาคณจะเรยกมนวาอะไร cup, tasse, pei หรอ cawan กตาม แต

มนกมไวเพอใสนำ�ใหเราดม เพราะฉะนน เลกเถยงกนไดแลว มาดมนำ�ดบ

กระหายกนดกวา” นคอตวอยางของทศนะทพทธศาสนามตอศาสนาอน

ถาม คนมกพดกนวา ศาสนาทกศาสนาเหมอนกนหมด

ทานอาจารยมความเหนวาอยางไร

ตอบ ความจรงเรองของศาสนานนเปนเรองทละเอยด ลมลก

และมความเปนอสระจากกนมากเกนกวาทเราจะมาสรปลงทคำาพดงายๆ

ส นๆ แบบนนได สำาหรบชาวพทธอาจมความเหนตอประโยคน วาม

ท งผดและถกในขณะเดยวกน ซ งกแลวแตวาเราจะมองดานไหน หาก

23

จะยกตวอยางเปรยบเทยบ พทธศาสนาไมใชศาสนาเทวนยม จงตางจาก

ศาสนาครสตทเชอในเรองพระเจา แตในคมภรไบเบลมบทหนงทมความ

ไพเราะในเนอหามาก ทกลาววา

"ความรกนนตองอดทนนานและกระทำาคณให ความรกไมอจฉา ไม

อวดตว ไมหยงผยอง ไมหยาบคาย ไมคดเหนแกตนเองฝายเดยว ไมฉนเฉยว

ไมชางจดจำาความผด ไมชนชมยนดเมอประพฤตผด แตชนชมยนดเมอ

ประพฤตชอบ ความรกทนไดทกอยางแมความผดของคนอนและเชอในสวนด

ของเขาอยเสมอและมความหวงอยเสมอและทนตอทกอยาง"

๑โครนธบทท๑๓ขอท๔-๗

คำากลาวนตรงกบคำาสอนของพทธศาสนาทกประการ ทสอนวา

ไมวาผใดจะมอำานาจเลศลำ�ประการใด มความสามารถพเศษสามารถ

พยากรณอนาคตไดขนาดไหน มพลงแหงศรทธาเหนออนใด หาก

ปราศจากจตใจทดงาม อำานาจเหลานนกไมมความหมายใดๆเลย ถาเรา

จะเปรยบเทยบคำาสอนของทงสองศาสนาในแงของทฤษฎหรอหลกปรยต

แลว ทงสองยอมมความแตกตางกนอยางมาก แตถาเราจะมองในแงของ

คำาสอนทเปนจรยธรรม เปนคณคาของจตใจ และเปนขอควรประพฤต

ปฏบตแลว ทงสองกเหมอนกนมาก

ถาม พทธศาสนามความเปนวทยาศาสตรหรอไม

ตอบ กอนจะตอบคำาถามน เรานาจะมาพจารณาความหมายของ

คำาวา “วทยาศาสตร” กนกอน พจนานกรมไดอธบายคำาวา “วทยาศาสตร”

ไววา คอ “ความรทไดโดยการสงเกตและคนควาจากการประจกษทาง

ธรรมชาต แลวจดเขาเปนระเบยบ หรอ วชาทคนควาไดหลกฐานและเหตผล

แลวจดเขาเปนระเบยบ” มบางแงมมของพระธรรมคำาสอนในพทธศาสนา

24

ทไมอาจจดเขาในคำาจำากดความนได แตเรอง อรยสจ๔ทเปนหวใจสำาคญ

ของพระพทธศาสนานน จดอยในคำาจำากดความของ “วทยาศาสตร ” ไดด

ทเดยว กลาวคอ ทกขอรยสจ ซงเปนอรยสจประการแรก เปนสงทเรา

สามารถประจกษได กำาหนดได และวดไดจากประสบการณจรง อรยสจ

ประการทสอง คอ สมทยสจ-เหตแหงทกข อธบายวาตนเหตทงมวลของ

ความทกขกคอ ตณหา ความทะยานอยาก ความยดตดผกพน ซงเปนสงท

เราประจกษไดจากประสบการณจรงโดยไมไดอางองหลกอภปรชญาหรอ

ตำานานเทพนยายทเลอนลอยใดๆ เลย อรยสจประการทสามคอ นโรธสจ–

ความดบทกข ซงมไดเกดขนจากการเชอมนศรทธาในสงเหนอธรรมชาต

มไดมาจากการออนวอนรองขอหรอดวยการสวดสาธยายมนต หาก

แตประจกษชดไดวามาจากการกำาจดตนเหตแหงทกขเสยได อรยสจ

ประการทส มรรคสจ-หนทางสความดบทกข ซงกไมไดตงอยบนพนฐาน

ของคำาอธบายตามหลกอภปรชญา หรอตำานานเทพนยายใดๆ อกเชนกน

หากแตเปนวถทางของการดำาเนนชวตตามวถทถกตอง

พทธศาสนาปราศจากความคดเรองพระผเปนเจา ซงตรงกบความ

เหนทางวทยาศาสตร อกทงพทธศาสนายงไดอธบายถงทมาและการม

อยของจกรวาลในแงของกฎธรรมชาต คำาอธบายเหลานคอดานทตรงกบ

ความหมายของวทยาศาสตร อยางไรกตาม พระพทธองคไดตรสสอนอย

เสมอวา อยาเชอโดยไมพสจน หรออยาเชอดงคนมดบอด แตจงตงคำาถาม

จงพจารณา จงคนควา และในทสด จงเชอมนตามประสบการณจรงทตน

ไดประสบ พระดำารสนตรงกบความหมายของวทยาศาสตรเชนกน ดงท

พระพทธองคไดทรงมพระดำารสไวในกาลามสตร วา

25

“มาเถด กาลามะทงหลาย ทานทงหลายอยาปลงใจเชอดวยการฟง

ตามกนมาอยาปลงใจเชอดวยการถอสบๆกนมาอยาปลงใจเชอดวยการเลา

ลอ อยาปลงใจเชอดวยการอางตำาราหรอคมภร อยาปลงใจเชอเพราะตรรกะ

อยาปลงใจเชอเพราะการอนมานอยาปลงใจเชอดวยการคดตรองตามแนวเหตผล

อยาปลงใจเชอเพราะเขาไดกบทฤษฏท พนจไวแลว อยาปลงใจเช อเพราะ

มองเหนรปลกษณะนาจะเปนไปได อยาปลงใจเชอเพราะนบถอวา ทานสมณะน

เปนครของเรากาลามะทงหลาย เมอใดทานทงหลายพงรดวยตนเองเทานน

วา ธรรมเหลานเปนกศล ธรรมเหลานไมมโทษ ธรรมเหลานผรสรรเสรญ

ธรรมเหลานทบคคลถอปฏบตบรบรณแลวยอมเปนไปเพอเกอกล เพอสข

เมอนนทานทงหลายควรเขาถงธรรมเหลานนอย”

องคตตรนกายตกนบาตเกสมตตสตร(อง.เอกก.๒๐.๖๖.๑๘๕)

ดงนน แมจะกลาวไดวาพทธศาสนาไมไดเปนวทยาศาสตรเสย

ทงหมด แตพทธศาสนากเปนศาสนาทมความใกลเคยงกบวทยาศาสตร

ทสด และมความเปนวทยาศาสตรสงสดกวาศาสนาอนใดในโลก อลเบรต

ไอนสไตน นกวทยาศาสตรคนสำาคญทสดของโลกในศตวรรษท ๒๐ ได

กลาวถงพทธศาสนาไววา

“ศาสนาของโลกในอนาคตจะเปนศาสนาทมความสมพนธกบ

จกรวาล จะตองเปนศาสนาทอยเหนอความคดเรองพระเจาและหลกเลยง

หลกคำาสอนทตงอยบนความเชอท ไรขอพสจนหรอความเชอตามหลก

เทววทยา เปนศาสนาทเกยวเนองดวยธรรมชาตกบจตวญญาณของความ

เปนมนษย และตงอยบนพนฐานของการประจกษแจงในธรรมชาตของ

สรรพสง เปนศาสนาทมความเปนเอกภาพระหวางความคดดานจตวญญาณ

และธรรมชาตอยางแทจรง พทธศาสนาเปนศาสนาทตองดวยคณลกษณะ

เหลานครบถวน หากจะมศาสนาใดในโลกทตอบสนองความตองการของ

วทยาศาสตรสมยใหมไดศาสนานนกคอพทธศาสนานนเอง”

26

ถาม กระผมไดเคยฟงวาพทธศาสนาสอนเรองทางสายกลาง

คำาสอนนมความหมายวาอยางไร

ตอบ พระพทธองคไดตรสเรยก อรยมรรคมองค ๘ ไวอกชอหนง

คอ มชฌมาปฏปทาซงมความหมายวา ทางสายกลางนนเอง ชอเรยกและ

ความหมายนมความสำาคญมาก เพราะเปนการชแนะใหผปฏบตตามเกด

ความเขาใจวา ไมเพยงแคเราจะเดนตามทางสายนเทานน แตจะตองเดน

ตามทางสายนอยางถกตองดวย บางคนอาจปฏบตตามคำาสอนในศาสนา

ของตนอยางเครงครด ยดมนในกฎเกณฑและหลกการจนกลายเปนความ

คลงศาสนาไป แตในพทธศาสนานน ชาวพทธตองเรยนรและปฏบตตาม

กฎเกณฑในพระศาสนาดวยความสมดล และมเหตผล ไมสดโตงไปขาง

ใดขางหนง เพอหลกเลยงความเครงครดหรอความหยอนยาน เคยมคำา

พงเพยของชาวโรมนวา “จงมความพอดในทกสง” คำาพงเพยนกตรงกบ

คำาสอนของพทธศาสนาเชนกน

ถาม กระผมเคยอานพบวา ทจรงแลวพทธศาสนากคอ

ลทธหนงของศาสนาฮนด เปนเชนนนจรงหรอไม

ตอบ ไมถกตองอยางแนนอน พทธศาสนากบศาสนาฮนดอาจ

มความคลายคลงกนในบางเรอง โดยเฉพาะอยางยงคำาศพททใช เชน คำาวา

กรรม สมาธ และนพพาน อกทงศาสนาทงสองนยงมตนกำาเนดในประเทศ

อนเดยเหมอนกน ความพองกนในบางเรองเชนนจงเปนเหตใหบางคนเขาใจ

วาสองศาสนานสอนเรองเดยวกน หรอเปนศาสนาเดยวกน แตถาเราลอง

พจารณาดใหดแลวกจะพบวา ในความพองกนหรอคลายกนนนมความ

แตกตางกนอยางมาก และในความคลายนนกคลายกนอยางผวเผนมาก

ในพระธรรมคำาสอนเบองลกแลว ทงสองศาสนาแตกตางกนอยางชดเจน

27

ตวอยางทเหนไดเดนชดมากกคอ ศาสนาฮนดเชอในเรองพระเจา แต

พทธศาสนาไมเชอเรองน คำาสอนทสำาคญทางสงคมเรองหนงของฮนดคอ

การแบงวรรณะ แตพทธศาสนาปฏเสธไมยอมรบเรองวรรณะ การบชา

บวงสรวงสงเวยเทพเจาเพอความบรสทธเปนพธกรรมทสำาคญของฮนด

ในขณะทพทธศาสนาไมมพธกรรมเหลาน ดงจะเหนไดในพระสตรหลายๆ

แหงทพระพทธองคตรสตำาหนหรอปฏเสธคำาสอนของบรรดาพราหมณ

ซงเปนนกบวชในศาสนาฮนด แมเหลาพราหมณเองกปฏเสธคำาสอนของ

พระพทธองคดวยเชนกน ดงทปรากฏอยในหลายๆ พระสตร สงเหลาน

จะไมมทางเกดขนได หากศาสนาทงสองนเปนศาสนาเดยวกน

ถาม แตพระพทธเจากเอาความคดเรองกรรมจากศาสนา

ฮนดไปใช ใชหรอไม

ตอบ จรงอย ศาสนาฮนดและพทธศาสนานนสอนเรองกรรม

และการเกดใหม เหมอนกน แตคำาสอนของทงสองศาสนากแตกตางกน

อยางสนเชง ตวอยางทชดเจนมากคอ ขณะทฮนดสอนวา กรรม เปนตว

กำาหนดชวตของมนษย พทธศาสนาสอนวา กรรม เปนเพยงปจจยหรอ

เงอนไขหนงของชวตเทานน ในขณะทฮนดเชอเรองการมวญญาณนรนดร

ทเรยกวา “อาตมน” ทเกดใหมจากภพนไปภพหนา พทธศาสนาปฏเสธ

ความคดนอยางสนเชง เพราะพทธศาสนาไมเชอในการมอยของวญญาณ

ทเปนตวตนถาวรซงลองลอยไปเกดใหม หากแตเชอในเรองของการสบตอ

ของนามธรรมหรอจตทนำาไปสการเกดใหมในภพตอไป

ทกลาวมานเปนเพยงตวอยางเลกนอยเทานน ทแสดงใหเหน

วาฮนดกบพทธศาสนานนสอนตางกนในเรองกรรมและการเกดใหม แต

ถงกระนน หากสมมตวาทงสองศาสนาจะสอนเรองเดยวกน คดและ

28

เชอเหมอนกน กมไดหมายความวาพระพทธเจาไดทรงลอกเลยนความ

คดของฮนดมา เพราะบางครงคนสองคนอาจคนพบความจรงในเรอง

เดยวกนหรอไดบทสรปของการศกษาบางเรองไดเหมอนๆ กนโดยทไม

เคยรจกกนมากอนกได

เร องแบบนเคยมตวอยางทเหนไดชดเจน เชน เรองววฒนาการ

ของสงมชวต ในป ค.ศ. ๑๘๕๘ หลงจากทชารลส ดารวนไดเผยแพร

ทฤษฎทสำาคญของทานในหนงสอชอ กำาเนดสปชส ( The Origin of

the Species) กไดพบวามนกวทยาศาสตรอกผหนงชอ อลเฟรด รสเซล

วอลเลซ กไดคนพบทฤษฎเดยวกนน ทงสองทานไมเคยรจกกนมากอน

และไมไดลอกเลยนความคดของกนและกนดวย แตทงสองทานตางก

ศกษาปรากฏการณเดยวกน จงไดบทสรปทเหมอนกน

ดงนน แมวาทงฮนดและพทธศาสนาจะสอนเรองกรรมและการ

เวยนวายตายเกด กไมไดหมายความวาจะเปนการลอกเลยนแบบกน อน

ทจรงแลว ทงสองศาสนากหาไดสอนเหมอนกน เพยงแตมศพททพองกน

บาง ทงสองศาสนามความรแจงโดยผานการเจรญสมาธเหมอนกน แต

นกบวชฮนดอธบายเรองกรรมและการเกดใหมอยางคอนขางเลอนลอย

จนกระทงตอมาภายหลงเมอมพทธศาสนาอบตเกดขนแลว พระพทธองค

จงไดทรงอธบายเรองกรรมและการเวยนวายตายเกดไดสมบรณและถก

ตองแมนยำากวา

29

30

31

๒. หลกคำาสอนพนฐานในพทธศาสนา

ถาม อะไรคอคำาสอนหลกในพทธศาสนา

ตอบ คำาสอนทงหลายในพทธศาสนารวมลงไดทอรยสจ๔

ซงพระพทธองคไดทรงเปรยบวาเปนดงดมของลอรถ ทชอวา “อรยะ”

เพราะมเฉพาะพระอรยะเทานนทเขาใจธรรมนหรอเปนธรรมของพระ

อรยะ ทชอวา “สจจะ”หรอความจรง เพราะเปนธรรมทถกตองตรงตาม

ความเปนจรง ทชอวา “๔“ เพราะม ๔ ประการ

32

ถาม อรยสจประการแรกคออะไร

ตอบ อรยสจประการแรก ไดแก ชวตคอทกข การมชวตอยคอ

ความทกข ไมมชวตใดทเกดแลวไมพบความทกขเลย ไมวาจะเปนความ

ทกขทางกายหรอความทกขทางใจ เรามกประสบกบความทกขทางกายอย

เสมอๆ เชน ความเจบไขไดปวย ความบาดเจบ ความเหนอยลา ความแก

ชรา และในทสดกคอความตาย นอกจากนเรายงประสบความทกขทางใจ

ดวย เชน ความเหงาวาเหว ความคบของใจ ความกลว ความละอาย ความ

ผดหวง ความโกรธ ความเศราโศกเสยใจ เปนตน

ถาม คำาสอนแบบนไมเปนการมองโลกในแงรายไปหนอยหรอ

ตอบ พจนานกรมจำากดความคำาวา “การมองโลกในแงราย” ไว

วา เปน “ความคนเคยทจะคดวาทกสงทเกดขนจะตองเปนสงทไมดเสมอ”

หรอ “ความเชอวาความชวรายมอำานาจมากกวาความด” พทธศาสนา

ไมเคยสอนใหคดทงสองแบบน อกทงไมไดปฏเสธวาความสขมอยจรง

แตพทธศาสนาสอนหลกงายๆ วา การมชวตอย คอการตองประสบกบ

ความทกขทางกายและทางใจอยางหลกเลยงไมได ซงเปนความจรงทเหน

ไดชดเจนจนไมมผใดปฏเสธได ดวยเหตน พทธศาสนาจงไมใชศาสนาท

มองโลกในแงรายแตอยางใด หากแตสอนใหเราเผชญหนากบความจรง

แทของชวต อนเปนประสบการณชวตทเราตองพบโดยไมอาจหลกเลยง

ได เราทกคนกตระหนกความจรงขอนไดดโดยผานประสบการณจรงของ

เราเอง และตางกพยายามแสวงหาหนทางทจะเอาชนะความทกขนใหได

พทธศาสนาจงชตรงลงไปทหวใจสำาคญ ซงเปนปญหาของทกๆชวต คอ

ความทกขและวธทจะพนจากทกขนน

33

ถาม อรยสจประการทสองคออะไร

ตอบ อรยสจประการทสองคอ ตณหา-ความทะยานอยาก

อนเปนตนเหตแหงทกขทงปวง หากเราพจารณาถงความทกขทางใจก

จะเหนไดงายๆ วา ตนเหตของทกขใจนนมสาเหตมาจากตณหาหรอความ

อยากนนเอง เชน เมอเราอยากไดสงใดสงหนงแลวไมไดสงนน เรากรสก

ผดหวงเดอดรอนใจ หากเราตงความหวงไวทคนใดคนหนง แตเขากลบ

ไมเปนอยางทเราหวง เรากเปนทกขและโกรธเคอง หากเราหวงจะเปน

ทรกของใครคนใดคนหนง แตกลบไมเปนเชนนน เรายอมรสกเจบปวด

ใจ หรอแมบางครงเราจะไดรบสงทคาดหวง แตสงนนกใชวาจะนำาความสข

มาใหเสมอไป เพราะความพงพอใจกบสงทไดมาไมไดยงยนเลย กลบมความ

เบอหนายเขามาแทนท หรอบางครงกหมดความสนใจไปแลว และหนไป

สนใจอยากไดสงอนตอไป

อรยสจประการทสองนจงสอนวา การไดสงทปรารถนาหาใช

หลกประกนวา เราจะมความสขเพราะสงนน อกทงยงสอนวา แทนทจะ

ตอสดนรนเพอใหไดสงทปรารถนามา เราควรพยายามลดทอนกำาลงของ

ความทะยานอยากใหเบาบางลง ความทะยานอยากหรอตณหานเองท

เปนอปสรรคขดขวางความพอใจในสงทตนมและความสขของเราเอง

ถาม ถาอยางนน ความอยากหรอตณหานำาไปสความทกข

ทางกายไดอยางไร

ตอบ ความทะยานอยาก ความอยากได อยากม อยากเปน

ทเกดขนตลอดชวตของเรา รวมทงความพอใจทจะมชวตอยตอไปใน

ภพหนา เปนพลงผลกดนรนแรงทนำาใหบคคลทงหลายตองเวยนวาย

ตายเกดอยในสงสารวฏน เมอเราเกดใหมในภพชาตตางๆ เรากตองม

34

รางกายใหมอก ดงทไดกลาวแลววา กายของเรานนเปนสภาพทออนไหว

ตอความเจบไขหรอความบาดเจบอนตรายตางๆ กายหรอรปนยงเหนอย

ลาไดจากการทำางาน มสภาพแกชราและตองแตกสลายหรอตายไปใน

ทสด ดวยเหตน เอง ตณหา-ความทะยานอยาก จงนำามาซงความทกข

ทางกายเพราะเปนเหตใหเวยนวายตายเกดนนเอง

ถาม ททานอาจารยกลาวมานนกฟงดดมเหตผล แตถาเรา

หยดความอยากได อยากมทกสงทกอยาง กจะไมสามารถประสบ

ความสำาเรจอะไรไดเลยในชวต

ตอบ คำากลาวนกนบวาถกอย แตพระพทธองคตรสวา ตณหา

ความทะยานอยาก ความไมพอใจในสงท ตนม รวมทงความอยากอน

ไมมท ส นสดของมนษยเราลวนเปนตนเหตของความทกข เราจงควร

หลกเลยงความทะยานอยากเหลานเสย พระพทธองคไดตรสสอนใหเรา

รจกแยกแยะความแตกตางระหวางความจำาเปนกบความทะยานอยาก

รวมทงรจกทจะพากเพยรพยายามแสวงหาสงทจำาเปนตอการดำารงชพ แต

กพยายามลดทอนกำาลงของความทะยานอยากใหเบาบางลงดวยในขณะ

เดยวกน พระพทธองคตรสวา ความจำาเปนหรอสงทจำาเปนตอชวตเรานน

ยงมวนสมบรณขนมาหรอเกดความพอเพยงได แตเราจะไมมวนถมความ

ทะยานอยากใหเตมได เปรยบไดกบหลมพรางทปราศจากกนบง เราม

สงจำาเปนในชวตทควรแสวงหาเพอการดำารงอย ซงจะหามาไดดวยความ

เพยร แตความอยากไดใครมเกนความจำาเปนตางหากทเราควรจะลดทอน

กำาลงของมนลง กระนนกตาม เราควรถามตวเองวา อะไรคอวตถประสงค

หรอเปาหมายในชวตของเรา ความอยากไดไมมทสนสด หรอความสนโดษ

พอเพยงและความสขทเกดจากความพอเพยงนน

35

ถาม ทานอาจารยกลาวถงเรองการเวยนวายตายเกดหรอ

สงสารวฏ มขอพสจนอยางใดหรอไมทจะสนบสนนคำากลาวนน

ตอบ ตวอยางในเรองนมอยมากมาย แตจะขอพดเรองนกน

ในตอนตอไป

ถาม อรยสจประการทสามคออะไร

ตอบ อรยสจประการทสาม คอ หนทางแหงความดบทกข

และบรรลความสขนนมอย อรยสจประการนถอวาเปนอรยสจทสำาคญ

ทสดใน ๔ ประการ เพราะในอรยสจขอนพระพทธองคตรสยำ�เพอให

เรามนใจวาความสขทแทและความพอใจในสงทตนมนนเปนสงทม

อยจรงซงเราสามารถบรรลได เมอเรากำาจดตณหาความทะยานอยาก

ทไรประโยชนไปได และเรยนรทจะอยกบปจจบนขณะ เพลดเพลนกบ

ประสบการณทผานเขามาในชวตดวยความสงบเยน เผชญหนากบปญหา

ของชวตอยางอดทนและกลาหาญ โดยปราศจากความกลว โกรธ และ

เกลยดชง เรากจะอยอยางเปนสขและเปนอสระจากทกขทงปวง และ

เมอนนเองทเราจะมชวตอยอยางบรบรณ เพราะจะไมถกตณหาครอบงำา

ใหดนรนขวนขวายเพอสนองตอบความเหนแกตวของเราอกตอไป เราจะ

พบวาเรากลบมเวลาเหลอเฟอทจะชวยเหลอเกอกลผอน สภาวะนเองท

เรยกวา พระนพพาน

ถาม นพพานคออะไร อยทไหน

ตอบ พระนพพานเปนมตทอยเหนอกาลเวลาและสถานท

ดงนน การอธบายหรอแมจะนกถงคำาวา “นพพาน” จงไมใชส งท

กระทำาไดโดยงาย ภาษาพดหรอความนกคดนนเหมาะทจะใชอธบาย

36

มตทอยภายใตกาลเวลาและสถานทเทานน แตพระนพพานเปนสภาวะท

อยเหนอกาลเวลา ไรความเปลยนแปลง ไรความเสอมใดๆ จงปราศจาก

ความแกและความตาย พระนพพานจงเทยงแทถาวรเปนอนนตกาล พระ

นพพานยงเปนสภาวะทอย เหนออาณาเขตหรอสถานท เปนสภาวะท

ไรขอบเขต ไรเหตกำาเนด ไรอตตาตวตน พระนพพานจงไมมขอบเขตสน

สด พระพทธองคไดตรสถงพระนพพานวา เปนประสบการณแหงความ

สขอยางยง โดยมพระดำารสวา

“พระนพพานเปนสขอยางยง”ขททกนกายธรรมบท(ข.ธ.๒๕.๒๐๔.๕๓)

ถาม มขอพสจนใดบางไหมวามตทวานมอยจรง

ตอบ ไมม แตการมอยของพระนพพานนน เรารไดดวยการ

อนมานร ถาเรายอมรบวามตทมกาลเวลาและสถานทนมอย ซงกหมายถง

โลกทเราอาศยอยนเอง เรากสามารถอนมานรไดอกวา มตทอยนอกเหนอ

กาลเวลาและสถานทกอาจมอยดวยเชนกน ซงกคอพระนพพานนนเอง แม

เราจะไมสามารถพสจนการมอยของนพพานได แตเรามพระพทธดำารสท

ตรสไววา

“ภกษทงหลายธรรมชาตทไมเกดไมปรากฏไมถกเหตสรางไมถก

ปจจยปรงแตง มอย ภกษท งหลายถาธรรมชาตท ไมเกดไมปรากฏไม

ถกเหตสราง ไมถกปจจยปรงแตง จกไมม ในโลกนกจะไมปรากฏภาวะสลด

ออกจากธรรมชาตทเกดแลว ทปรากฏแลว ทถกเหตสรางแลว ทถกปจจยปรง

แตงแลวภกษทงหลายกเพราะธรรมชาตทไมเกดไมปรากฏไมถกเหตสราง

ไมถกปจจยปรงแตงมอย ฉะนน จงปรากฏภาวะสลดออกจากธรรมชาตทเกด

แลวทปรากฏแลวทถกเหตสรางแลวทถกปจจยปรงแตงแลว”

ขททกนกายอทาน(ข.อ๒๕.๗๓.๒๑๓)

37

เราจะรได เขาใจได กตอเมอเราไดบรรลพระนพพานดวยตนเอง

แลวเทานน แตเมอเวลานนยงมาไมถง เรากพงพากเพยรปฏบตเพอให

เกดการประจกษแจงนนตอไป

ถาม อรยสจประการทสคออะไร

ตอบ อรยสจประการทสคอหนทางสความดบทกข หนทางน

เรยกวา อรยมรรคมองค๘ ซงประกอบดวย ความเหนชอบ(สมมาทฏฐ)

ความดำารชอบ(สมมาสงกปปะ) การกลาววาจาชอบ(สมมาวาจา)

การกระทำาชอบ(สมมากมมนตะ) การประกอบอาชพชอบ(สมมาอาชวะ)

ความเพยรชอบ(สมมาวายามะ) การระลกรชอบ(สมมาสต) และความ

ตงม นชอบ(สมมาสมาธ ) ชาวพทธพงดำาเนนชวตไปตามหนทางแหง

อรยมรรคมองค ๘ น จนกวาจะเขาถงความบรสทธบรบรณ เราจะ

สงเกตไดวาหนทาง อรยมรรค แตละขนไดครอบคลมทกแงมมของชวต

ไวอยางครบถวน ทงดานปญญา ดานศลธรรม ดานสงคมกบเศรษฐศาสตร

และดานจตใจ ดงนน จงประกอบไปดวยทกประการทมนษยพงดำาเนน

ตามเพอการมชวตทเปยมคณคาและพฒนาจตใจสความพนทกข

38

39

๓. พทธศาสนากบความเชอเรองพระเจา

ถาม ชาวพทธเชอเรองพระเจาไหม

ตอบ พวกเราชาวพทธไมเชอเรองพระเจา คำาอธบายเรองนม

เหตหลายประการ ประการแรก พระพทธองคทรงสอนเรองนวา ความเชอ

ในทางศาสนาทวๆ ไป โดยเฉพาะอยางยงความเชอเรองพระเจานน มทมา

จากความกลวและความวตกกงวลเปนเหต ซงคำาสอนนตรงกบขอสรปทาง

วชาการของนกสงคมวทยาและนกจตวทยาในสมยปจจบน พระพทธองค

ทรงมพระดำารสวา

“คนเปนจำานวนมากเมอภยมาถงตวพากนยดเอาสงตางๆเปนทพง

อาทภเขาปาไมสวนตนไมและเจดย”

ขททกนกายธรรมบท(ข.ธ.๒๕.๑๘๘.๕๐)

40

มนษยในยคดกดำาบรรพตองดำารงชพอยในโลกท เตมไปดวย

อนตรายและความโหดรายนานาชนด มทงความกลวสตวรายตางๆ กลว

จะหาอาหารไดไมเพยงพอกบการยงชพ กลวโรคภยไขเจบกบการบาดเจบ

ตางๆ กลวปรากฏการณทางธรรมชาต เชน ฟารอง ฟาผา ภเขาไฟระเบด

เมอมนษยเหนวาชวตไมมนคงปลอดภย จงกอกำาเนดความคดเรองพระเจา

ขนมาสนองตอบความรสกเหลาน ยามทชวตเปนสข พระเจากเปนความ

มนคงทางใจ ยามทชวตตกอยในภยอนตราย พระเจากเปนกำาลงใจใหเดน

หนาตอ และยามทสถานการณทงหลายไมเปนไปตามทคาดหวง พระเจาก

เปนเครองปลอบประโลมใจ แมทกวนนเรากยงพบเหนอยเสมอวา ยาม

ใดทมนษยประสบวกฤตทรนแรงหรอภยพบตตางๆ ในยามนนมนษยมก

จะหนไปหาทพงทางศาสนา เราจงมกไดยนผทศรทธาในพระเจากลาวอย

เสมอวา ศรทธาในพระเจาชวยใหพวกเขามกำาลงใจ มเรยวแรงทจะลกขน

ตอสกบชวตตอไป พวกเขาเชอมนในพระเจาของเขามาก ดวยเหตนเอง

ยามใดทมทกข เขาจงสวดออนวอนรองขอตอพระองค และเชอมนวาการ

สวดออนวอนของเขาจะไดรบการตอบสนองจากพระเจา

คำากลาวเหลานเปนเครองสนบสนนพระพทธดำารสไดเปนอยาง

ดวา ความเชอเรองพระเจาเกดขนเพราะความกลวและความขดของใจ

ยามตองเผชญอปสรรค พระพทธองคทรงสงสอนใหเราพยายามเรยน

รจกความกลวตางๆ ของเราเอง และพยายามลดความทะยานอยากให

เบาบางลง ยามทเราประสบกบสงทบงคบบญชาใหเปนไปตามใจของเรา

ไมได กทรงสอนใหยอมรบความจรงนนอยางสงบและกลาหาญ พระองค

ทรงสงสอนใหเราเขาใจชวตอยางมเหตผล แทนทจะอยกบความกลวหรอ

ความเชอทไรเหตผล

41

ประการทสอง พระพทธองคไมทรงเชอเรองพระเจา เพราะความ

คดนปราศจากขอพสจนทชดเจน หลายๆ ศาสนาทเปนเทวนยมไดกลาวอาง

วา ตนเทานนทไดรบคำาสงสอนโดยตรงจากพระเจาตามทปรากฏในคมภร

ของตน และตนเทานนทเขาใจธรรมชาตทแทจรงของพระเจา ทงยงอางวา

พระเจาของตนเทานนทจรงแทแนนอน พระเจาของคนอนไมมอยจรง บาง

กกลาววาพระเจาเปนเพศชาย บางกวาเปนเพศหญง หรอบางกวาพระเจา

ไมมเพศ บางศาสนามความพอใจและยดมนอยางยงยวดในหลกฐานทตน

กลาวอางถงการมอยของพระเจาของตน พรอมๆ กนกปฏเสธหลกฐานท

ผอนกลาวอางถงการมอยของพระเจาของเขา กเปนเรองนาแปลกทความ

พยายามจะอธบายความมอยของพระเจาดวยอบายอนชาญฉลาดตางๆ

นานามาตลอดนบศตวรรษจวบจนบดน แตกยงไมมใครหาหลกฐานท

หนกแนนมนคงและสมบรณพอทจะพสจนการมอยของพระเจาไดอยาง

แทจรง สำาหรบชาวพทธแลว เรายงไมเชอจนกวาจะมขอพสจนทแนชด

ประการทสาม พระพทธองคไมทรงเชอเรองพระเจาเพราะ

ทรงเหนวาความเชอนไมมความจำาเปนแตอยางใดสำาหรบการจะพน

ทกข บางคนกลาววาความเชอเรองพระเจาเปนสงจำาเปนเพออธบายตน

กำาเนดแหงชวตและจกรวาล แตวทยาศาสตรกประสบความสำาเรจในการ

อธบายกำาเนดของจกรวาลไดแลวโดยไมตองมความเชอเรองพระเจาเขามา

เกยวของเลย บางคนกลาววาความเชอเรองพระเจาเปนสงจำาเปนเพอสราง

ความหมายและความสขใหชวต แตในความเปนจรงแลว แมวาเราจะไม

นบรวมชาวพทธเขาไปดวย กยงมผคนนบลานๆ ทไมเชอเรองพระเจาเลย

หรอมความคดเปนอสระ พวกเขากยงคงใชชวตอยางเปนสข อยอยางม

ความหมายและเปนประโยชน โดยไมตองเชอเรองพระเจาเลย บางกกลาว

วาความเชอในพลานภาพของพระเจาเปนเรองจำาเปน เพราะเปนพลงให

42

มนษยดำารงชวตอยได ในเมอมนษยมจตใจออนแอเปนพนฐาน ในชวตจรง

เรากลบพบวา มคนจำานวนไมนอยเลยทฝาฟนอปสรรคตางๆ และสามารถ

ผานพนปญหาไปไดดวยด ไมวาจะเปนความพการ ความบกพรองใน

สมรรถภาพบางอยางหรอปญหาชวตทหนกหนวง และประสบความสำาเรจ

ในชวตดวยความวรยะอตสาหะ ไมยอทอ ดวยพลงใจของตนเองลวนๆ โดย

ปราศจากความเชอในพระเจา

บางคนกกลาววาความเชอเรองพระเจาเปนสงจำาเปน เพอชวย

ใหมนษยรอดพนจากภยหรอจากบาป เหตผลนจะใชไดกตอเมอเราเชอวา

ชวตจะตองมพระผชวยใหรอดหรอตองหวงพงสงภายนอก แตชาวพทธไม

ยอมรบความเชอแบบน จากประสบการณตรงของพระพทธองค พระองค

ทรงพบวา มนษยแตละคนมศกยภาพทจะชำาระจตของตนใหบรสทธ

ได และเปยมดวยศกยภาพทจะพฒนาความรกความปรารถนาด ความ

กรณาสงสารตอสรรพสตว และความเขาใจชวตไดอยางถกตองบรบรณ

พระพทธองคทรงสอนวา แทนทจะไปมองหาโลกสวรรคในอนาคต เรา

ควรจะหนมาใสใจเรองการพฒนาจตใจของเราในปจจบน ทรงกระตน

เตอนพวกเราใหคนหาทางออกจากปญหาดวยการเรมทำาความเขาใจ

ตนเอง มากกวาจะออนวอนขอความชวยเหลอจากสงภายนอก

ถาม หากไมมพระเจาซงเปนพระผสรางแลว จกรวาลนเกด

ปรากฏขนมาไดอยางไร

ตอบ ทกๆ ศาสนาตางกมตำานาน มเร องเลา ทพยายามจะตอบ

คำาถามนไปตางๆ กน ตำานานเหลานอาจใชไดผลในอดตกาล แตขณะนเปน

ศตวรรษท ๒๑ แลว และเปนยคทวชาฟสกส ดาราศาสตร และธรณวทยา

เจรญรงเรองรดหนาไปมากแลว เมอมขอมลทางวทยาศาสตรเขามาแทนท

43

ตำานานเหลานนกหมดความหมาย การคนพบทางวทยาศาสตรไดอธบาย

กำาเนดของจกรวาลไดแลว โดยไมมการกลาวอางถงพระเจาแตอยางใด

ถาม พระพทธเจาตรสถงกำาเนดของจกรวาลวาอยางไร

ตอบ คำาถามนนาสนใจมาก เพราะคำาอธบายเรองกำาเนดจกรวาล

ทพระพทธองคตรสไวนนใกลเคยงกบความเหนของนกวทยาศาสตรปจจบน

มาก ในอคคญญสตร พระพทธองคไดทรงอธบายวา จกรวาลหนงตง

ขนและถกทำาลายไป เขาถงความเส อมสลาย หลงจากนนจงคอยๆ ม

ววฒนาการขนมาใหม จนกลายเปนจกรวาลทเรารจกกนนซ งมอาย

ยาวนานนบลานๆ ป จนประมาณมได ชวตเรมกอตวครงแรกขนท

ผวนำ�กอน จากนนจงววฒนาการมาอกแสนนาน จนกลายสภาพจาก

ชวตทเปนสตวเซลลเดยว พฒนามาเปนสตวหลากหลายชนดทปรากฏ

อยในปจจบนน กระบวนการเหลานยาวนานมากจนไมอาจสาวกลบไป

หาตนกำาเนดไดและไมอาจหาปลายทางพบ เพราะเปนวงจรทดำาเนนไป

ตามสภาพของเหตปจจยตามธรรมชาต

ถาม ทานอาจารยกลาววาไมมขอพสจนวาพระเจามอยจรง

แตถาเชนนนแลวเรองอศจรรยหรอปาฏหารยทงหลายทมปรากฏอย

ทานจะอธบายวาอยางไร

ตอบ หลายทานเชอวาเรองอศจรรยหรอปาฏหารยเหลานนเปน

ขอพสจนวาพระเจามอยจรง หลายครงทเราเคยไดยนผกลาวอางถงการ

รกษาโรคทหายไดดวยปาฏหารย แตเรองเหลานนกลบไมเคยไดรบการ

ยนยนจากแพทยหรอไดรบการยอมรบอยางเปนทางการ บางครงเรากได

ยนคนเลาวา ผนนผนรอดชวตมาไดจากอบตเหตหรอภยพบตตางๆ ราว

44

ปาฏหารย แตกเปนเพยงเรองเลาขานตอๆ กนมา อาตมายงไมเคยได

ประสบพบเหนเรองปาฏหารยเหลานนมาปรากฏตรงหนาสกครง บางครง

กมคนเลาลอใหฟงวา การสวดออนวอนของผนนผนสามารถรกษารางกาย

หรออวยวะบางสวนทออนแรงใหกลบมกำาลงไดเหมอนเดม แตเรากไมเคย

ไดเหนการวนจฉยจากแพทยหรอจากฟลมเอกซเรยใดๆ เพอรบรองคำากลาว

นนๆ การกลาวอาง เรองเลากนมา หรอขาวลอตางๆ เหลานมไดมหลกฐาน

มนคงพอจะพสจนวาปาฏหารยมจรง

กระนนกตาม บางครงเรองแปลกๆ หรอปรากฏการณพเศษท

ยากจะอธบายกอาจเกดขนไดจรง แตการทเราไมสามารถอธบายเรองเหลา

นนได กไมควรจะเปนสาเหตใหเชอไดวาพระเจามจรง เพราะการทเราไม

สามารถอธบายไดนนเปนเพยงเพราะความรของเรายงไมสมบรณพอทจะ

เขาใจเรองเหลานนไดตางหาก ในอดต เมอมนษยยงไมมยารกษาโรคททน

สมยเชนทกวนน เราเชอวาโรคภยไขเจบตางๆ เกดขนมาเพราะพระเจาสงมา

เปนการลงโทษมนษย แตปจจบนนเราเขาใจแลววาสาเหตของโรคคออะไร

และเมอเราเปนไข เรากรบประทานยาเพอรกษาโรคนน ในอนาคตหากเรา

มความรมากพอทจะคนพบมากกวาน เรากอาจจะเขาใจปรากฏการณตางๆ

ทเรายงไมสามารถอธบายไดในวนนกเปนได อาทเชน อะไรคอเหตเกดของ

เชอโรค หรอโรคบางโรคเกดจากอะไร เปนตน

ถาม ในเมอมคนจำานวนมากเหลอเกนทเชอเรองการมอยของ

พระเจา มนกนาจะเปนความจรง

ตอบ ไมจำาเปนตองเปนเชนนนเสมอไป เพราะอดตทผานมา

ในยคหนงมนษยทกคนเชอวาโลกแบน แตในทสดกพบวาเราเขาใจผดมา

โดยตลอด การทมคนจำานวนมากเชอเรองบางเรองไมไดหมายความวาเรอง

45

นนจะเปนเรองจรงเสมอไป และไมสามารถจะทำาใหเรองนนกลายเปนเรอง

จรงขนมาได การตรวจสอบขอเทจจรงและหลกฐานทปรากฏอยเทานนคอ

หนทางทจะพสจนวาเรองใดเปนเรองจรง

ถาม เมอชาวพทธไมเชอเรองพระเจา แลวชาวพทธเชอเรอง

อะไรกนเลา

ตอบ ชาวพทธเราไมเชอในเรองพระเจา แตเชอมนในความเปน

มนษย เราเชอวาทกชวตมคาและมความสำาคญ และเชอวามนษยทกคน

มศกยภาพทจะพฒนาตนใหเขาถงความเปนพทธะ คอ ความเปนบคคล

ผเลศ เราเชอวามนษยมความสามารถทจะฟนฝาความหลงความไมรของ

ตน จนมปญญาประจกษแจงในสรรพสงตามความเปนจรง เราเชอวา

ความเกลยดชง ความโกรธ ความอาฆาตพยาบาท และความอจฉารษยา

แทนทไดดวยความรก ความอดทนอดกลน ความเออเฟอเผอแผและความ

ปรารถนาด เราเชอวาหนทางเหลานอยใกลแคเออม ขอเพยงแตมนษยจะ

พากเพยรพยายามอยางยงยวด โดยความอปถมภแนะนำาจากกลยาณมตร

ชาวพทธ และโดยการดำาเนนตามรอยพระบาทแหงพระพทธองค ดง

พระพทธดำารสวา

“เราตองพงตวเราเอง คนอนใครเลาจะเปนทพงได จรงอย บคคลผ

ฝกตนดแลวยอมไดทพงทไดแสนยาก”ขททกนกายธรรมบท(ข.ธ.๒๕.๑๖๐.๔๕)

46

47

๔. ศล ๕

ถาม ศาสนาอนๆ มคำาสอนวาสงใดควรทำา สงใดไมควรทำา

โดยไดคำาสงสอนนนมาจากคมภรทางศาสนาทมาจากพระเจา แตเมอ

ชาวพทธไมเชอเรองพระเจา ชาวพทธจะรไดอยางไรวาอะไรถก อะไร

ผด อะไรคอมาตรฐานของคำาวาถกหรอผดของชาวพทธ

ตอบ ความคด คำาพด หรอการกระทำาใดกตามทมเหตมา

จากความโลภ ความโกรธ และความหลง ทจะนำาเราออกไปจากหนทาง

สพระนพพาน ความคด คำาพด และการกระทำาเหลานนเปนสงผด ใน

ทำานองเดยวกน ความคด คำาพด หรอการกระทำาใดกตามทเปนไปใน

การใหทาน การเออความรกความปรารถนาด และเปนไปเพอปญญา

นำาเขาสหนทางแหงพระนพพาน ความคด คำาพดและการกระทำาเหลา

นนเปนสงถก ในศาสนาทเปนเทวนยมนน สงทถกหรอผดถกกำาหนดมา

48

จากผอน ศาสนกชนเพยงแคดำาเนนตามทมผบอกเขาเทานน แตในพทธ-

ศาสนาทมมนษยเปนหลกนน การจะรไดวาอะไรถกอะไรควรตองมาจาก

การพฒนาสตและปญญาของตนเองเทานน ศลธรรมหรอจรยธรรมทตงอย

บนพนฐานของความเขาใจทถกตองยอมมความมนคงมากกวาศลธรรมท

เปนการปฏบตตามคำาสงหรอคำาสอนของผอน ดงนน การจะรวาอะไรควร

หรอไมควร สงใดถกสงใดผด ชาวพทธมหลกในการพจารณา ๓ ประการ

คอ เจตนา-ความจงใจในการกระทำานน ผลจากการกระทำาทมตอตนเอง

และผลทจะมตอผอน หากเจตนาหรอความตงใจนนตงอยบนพนฐานของ

ความมใจเออเฟอเผอแผ ความรกปรารถนาด และความมปญญา หาก

สงททำานนสนบสนนใหเรามใจเออเฟอมากขน มความรกปรารถนาดมาก

ขน และมปญญามากขน และหากการกระทำานนชวยเกอหนนใหผอนม

ใจเออเฟอ มความรกปรารถนาด และมปญญามากขน การกระทำานนก

เปนกศล เปนสงดทสมควรกระทำา และเปนสงทถกตองตามหลกศลธรรม

หลกการเหลานยงมรายละเอยดปลกยอยลงไปอก เชน บางครง

เราอาจกระทำาการอยางหนงดวยความตงใจหรอดวยเจตนาทด แตสงนน

อาจไมสงผลดตอผใดเลยแมแตตวเราเอง หรอ บางครงเจตนาของเราอาจ

จะไมด แตการกระทำานนกลบเปนประโยชนตอผอน หรอ แมบางครงเจตนา

ของเราอาจจะด และการกระทำานนอาจเปนประโยชนตอตวเราเอง แตกลบ

เบยดเบยนผอน ในกรณเหลาน การกระทำาของเราจดเปนการกระทำาท

ผสมผสาน คอ เปนการผสมกนระหวางความดและความไมด แตถาเจตนา

ของเราเปนเจตนาไมด และการกระทำาเหลานนกไมไดสงผลดตอใครเลย

แมแตกบตวเราเอง การกระทำานนกยอมเปนความชว และในทางตรงขาม

หากเจตนาของเรากด และการกระทำานนกเปนผลดทงตอตวเราและผอน

การกระทำานนกยอมเปนความด

49

ถาม ถาเชนนน ชาวพทธมหลกศลธรรมหรอไม

ตอบ แนนอน ชาวพทธเรามหลกศลธรรมประจำาใจ คอ ม ศล๕

ซงเปนศลขนพนฐานของชาวพทธทกคน ศลขอแรกคอ การไมฆาสตว

ไมทรมานสตว ขอทสองคอ ไมลกทรพย ขอทสามคอ ไมประพฤตผด

ในกาม ขอทสคอ ไมพดโกหก และขอทหาคอ ไมดมสราและสงเสพตด

ทกชนด

ถาม แตบางครงการฆากใชวาจะไมดเสมอไป เชน การ

ฆาแมลงหรอสตวทเปนพาหะนำาโรคตางๆ หรอการฆาคนทกำาลงจะฆา

เรา เพอเปนการปองกนตนเอง

ตอบ ทกลาวมานอาจจะดในความคดของคณ แตสตวหรอ

แมลงทถกฆา รวมทงคนทถกคณฆาอาจจะไมคดอยางนน เพราะชวตเหลา

นนกปรารถนาทจะมชวตอยเหมอนคณ เมอคณคดจะกำาจดแมลงทเปน

พาหะนำาโรคตางๆ เจตนาของคณอาจจะเปนเจตนาท กำ�กงกนระหวาง

ความใสใจในชวต(ซงเปนความด) และ ความรสกรงเกยจขยะแขยง(ซง

ไมด) การกระทำาหรอการฆานนอาจเปนประโยชนตอชวตคณเอง(ซงเปน

ความด) แตขณะเดยวกนกลบเปนโทษตอชวตสตวพาหะทถกคณกำาจด

(ซงเปนความไมด) ดงนน กจรงอยทบางครงเราอาจจำาเปนตองฆา แต

การตองฆาไมไดหมายความวาจะเปนการกระทำาทด

ถาม ชาวพทธออกจะหวงใยในชวตมดและแมลงเกนไปไหม

ตอบ ทจรงแลว ชาวพทธเพยรพยายามจะเจรญกรณาหรอ

ความสงสารเหนใจอยางไมมขอบเขต ไมมประมาณ อยางเสมอภาคกน

โดยไมมการแบงแยกวาเปนใคร เรามองวาชวตทงหลายมคาเทาเทยม

50

กน แตละชวตตางกเปนหนวยหนงของธรรมชาต โดยตางกมททางและ

หนาทของตนตามธรรมชาต เรายงเชอวากอนทจะทำาลายหรอเขาไป

เปลยนแปลงสมดลของธรรมชาต เราควรคดใหรอบคอบเสยกอน เราไมเคย

คำานงมากอนเลยวา เราเอาเปรยบธรรมชาตอยางไมปราณ เรารดเอาผล

ประโยชนจากธรรมชาตจนถงหยดสดทายโดยไมเคยคดจะคนอะไรกลบไป

ใหธรรมชาตเลย เราทำาทกวถทางทจะคกคามและเบยดเบยนธรรมชาต จน

ในทสดธรรมชาตกตอบโตเรากลบมาดงทปรากฏอยทกวนนวา อากาศเตม

ไปดวยมลพษ แมนำ�เนาเสย พชและสตวทงหลายเรมสญพนธ ภเขาเรมสก

กรอนแบนราบลง แมแตสภาพดนฟาอากาศกเรมแปรปรวน หากเพยงแค

มนษยจะลดความกระเหยนกระหอรอทจะทำาราย เหยยบยำ� และทำาลาย

ธรรมชาตลงบาง ปรากฏการณเลวรายตางๆ ทกำาลงเกดขนอยทกวนนกจะ

ไมมวนเกดขน เราจงควรเพมความสงวรระวงในชวตทงปวง ซงทงหมดท

กลาวมานคอความหมายของศลขอทหนง

ถาม พทธศาสนามองการทำาแทงอยางไร

ตอบ พระพทธองคตรสไววา ชวตเรมตนเมอมการปฏสนธเกด

ขน หรอทนทหลงการปฏสนธ ดงนน การทำาแทงจงเปนการทำาลายชวต

อยางหนง

51

ถาม แตถาหญงผหนงถกขมขน หรอหญงผหนงรวาเดกท

จะเกดมาตองมความพการทางใดทางหนงอยางแนนอน การหยดยงชวต

นนยอมไมเปนการดกวาหรอ

ตอบ เดกทเกดจากแมทถกขมขนกคอชวตหนง มสทธโดยชอบ

ธรรมทจะมชวตอยและไดรบการทนถนอมเลยงดเฉกเชนเดกคนอนๆ

ทารกนนไมควรถกกำาจดไปเพยงเพราะพอผใหกำาเนดเขากระทำาความ

ผด การใหกำาเนดบตรทมความพการหรอสตปญญาไมสมบรณอาจจะ

เปนเรองสาหสสำาหรบคนเปนพอแม แตหากเราคดวาการกำาจดทารกใน

ครรภทมปญหาเชนนเปนสงพงกระทำา เหตใดเราจงไมคดจะกำาจดเดก

และผใหญทพการทงทางกายและปญญาดวยเลา แมการทำาแทงอาจจะ

เปนทางเลอกสดทายของมนษยในบางสถานการณ เชน การทำาแทงเพอ

รกษาชวตของคนเปนแม แตหากจะพจารณาอยางยตธรรมทสด เราก

จะพบวา สาเหตของการทำาแทงสวนใหญเกดขนเพยงเพราะการตงครรภ

นนไมเปนทปรารถนาของใคร อาจนำามาซงความนาอบอาย หรออาจเปน

เพราะผเปนพอแมยงไมมความพรอมในขณะนน ซงสำาหรบชาวพทธแลว

ยอมไมใชเหตผลทดพอทจะกำาจดชวตใดชวตหนงได

ถาม การฆาตวตายเปนการผดศลขอท ๑ หรอไม

ตอบ เมอบคคลผหนงฆาใครสกคน สาเหตของการฆานนมกมา

จากความกลว ความโกรธ ความบนดาลโทสะ ความโลภ หรอความรสก

ดานลบตางๆ การทบคคลผหนงทำาลายชวตตนเองกมกจะมาจากสาเหต

ทำานองเดยวกน หรอจากความรสกดานลบ เชน ความผดหวง ความ

ทอแทสนหวง ในขณะทการฆาตกรรมเปนผลมาจากความรสกดานลบตอ

บคคลอน การฆาตวตายกเปนผลจากการมงรายทำาลายชวตตนเอง จง

52

ผดศลขอทหนงเหมอนกน แตอยางไรกตาม ผทกำาลงคดฆาตวตายหรอ

เคยพยายามฆาตวตายยอมรดวาสงทเขาทำาไปแลวหรอกำาลงจะทำานน

เปนสงไมดโดยไมจำาเปนตองใหใครมาบอก หากแตสงทเขาตองการทสด

คอความเหนอกเหนใจและความเขาใจจากเราตางหาก หนาทของเรา

คอพยายามชวยใหเขาเขาใจวาการทำาลายชวตตนเองนนไมไดชวยแกไข

ปญหาชวตแตอยางใด

ถาม ขอใหทานอาจารยกรณาอธบายศลขอท ๒ ดวย

ตอบ เมอเราสมาทานศลขอทสองน เราตงเจตนาทจะไมลก

ขโมยของทไมใชของเรา ศลขอนเปนการยบยงความโลภใหลดนอยลง และ

เปนการเคารพตอสมบตของผอน

ถาม คำาวาประพฤตผดในกามในศลขอท ๓ หมายความ

วาอยางไร

ตอบ หากเราใชเลหเพทบาย ใชการขเขญ หรอบงคบขนใจ

ใหผอนมเพศสมพนธกบเรา เรยกไดวาเปนการประพฤตผดในกาม การ

คบชกเปนการประพฤตผดในกามเชนกน เพราะเมอเราแตงงานกบใคร

แลว กเทากบเราไดสญญาวาเราจะซอสตยตอคนผนนเพยงผเดยว หาก

เราคบชกเทากบผดพนธสญญาทไดใหไวกบภรรยาหรอสาม และทรยศ

ตอความไววางใจของคนผนนแลว เพศสมพนธควรจะเปนการแสดงออก

ของความรกความผกพนของคนคหนง อนจะนำามาซงความสขใจ

53

ถาม การมเพศสมพนธกอนการแตงงานถอเปนการประพฤต

ผดในกามหรอไม

ตอบ หากคนทงสองมความรกตอกนและทงสองฝายม

ความยนยอมพรอมใจกนดวยดกไมถอวาผด แตกระนนกตาม เราพง

ตระหนกไวเสมอวา การมเพศสมพนธเปนกระบวนการธรรมชาตเพอ

การสบเผาพนธ หากหญงทยงไมไดสมรสตงครรภขนมา กอาจจะเกด

ปญหาใหญหลวงตามมาได ดงนน ผหลกผใหญและปราชญทงหลายจง

มกจะแนะนำาวา เราควรมเพศสมพนธหลงการสมรสแลวจะดกวา

ถาม พทธศาสนามความเหนอยางไรเรองการคมกำาเนด

ตอบ มบางศาสนาสอนวาการมเพศสมพนธดวยเหตผลใดกตาม

ทไมใชเพอการมบตรสบทอดวงศตระกลเปนสงทผดจากศลธรรมอนด

จงมองวาการคมกำาเนดไมวาในรปแบบใดกเปนสงทผดไปดวย แตพทธ

ศาสนามองวาการมเพศสมพนธนนมจดประสงคไดหลายประการ เชน

เพอการสบทอดวงศตระกล เพอความเพลดเพลนพอใจ หรอเพอเปนการ

แสดงออกถงความรกความเสนหาของคนคหนง จงมองวาการคมกำาเนด

หรอการวางแผนครอบครวใดๆ ทไมใชการทำาแทง กเปนสงทกระทำาได

ไมผดศลธรรม ยงไปกวานน พทธศาสนานาจะมองวา ในขณะทประชากร

กำาลงเพมขนอยางรวดเรวในโลกปจจบนจนกำาลงเปนปญหาใหญ การ

วางแผนครอบครวกนาจะเปนสงทพงกระทำาอยางยง

54

ถาม ศลขอท ๔ มวาอยางไร และการมชวตอยโดยไมพดปดเลย

จะเปนไปไดอยางไร

ตอบ หากการดำารงชวตในสงคมหรอการทำาธรกจในโลกปจจบน

จำาเปนจะตองมการพดปดหลอกลวงเขามาเกยวของดวยเสมอไป วถสงคม

และธรกจทนารงเกยจเหลานกควรไดรบการแกไขโดยดวนไดแลว ชาวพทธ

เราจะแกปญหาอยางตรงไปตรงมา ดวยความจรงใจและซอสตย

ถาม สมมตวา ขณะทเรานงอยในสวนสาธารณะแหงหนง

มชายคนหนงวงผานหนาไป ครตอมากมชายอกคนหนงวงตามมา

ในมอถอมด แลวถามเราวา ชายคนแรกวงไปทางไหน เราควรจะพด

ความจรงหรอโกหก

ตอบ หากเรามเหตสมควรเชอไดวาชายคนทสองจะทำารายชวต

ของชายคนแรก ในฐานะชาวพทธทดทมปญญาและหวงใย เรายอมจะไม

ลงเลทจะพดปดเพอรกษาชวตชายผนนไว ดงไดกลาวแลวในตอนตนวา ปจจย

หนงทจะใชตดสนการกระทำาใดวาดหรอชวนน คอ เจตนา-ความตงใจ ใน

กรณน เจตนาทจะรกษาชวตของชายผน นไวยอมประเสรฐกวาการงด

เวนการพดปด หากการพดปด ดมสรา หรอแมลกขโมยเปนไปเพอการ

รกษาและชวยชวตหนงไวใหรอด เรากควรจะทำา เพราะศลทดางพรอย

นนยงสามารถทำาใหบรบรณขนมาใหมไดในภายหลง แตชวตคนทเสย

ไปแลวยอมไมสามารถเรยกกลบคนมาได กระนนกตาม กรณาอยาได

เขาใจผด และละเมดศลเอาตามความพอใจทกครงทตนเหนควร พง

หมนระมดระวงอยางยงในการรกษาศลไมใหดางพรอย และเราลวง

ละเมดศลเฉพาะในกรณทจำาเปนรายแรงเทานน

55

ถาม ศลขอท ๕ มวา ไมดมสราและสงเสพตดทกชนด เพราะ

เหตใด

ตอบ ปกตเมอคนเราดมสรา มกไมไดดมเพอรสชาต คนทดม

สราตามลำาพงคนเดยว มกตองการผอนคลายความตงเครยด และเมอดม

รวมกบผอน กดมเพอมารยาทสงคม เมอเสพสราและสงเสพตดทกชนด

เขาไปแมเพยงนอยนด กสามารถทำาใหสตสมปชญญะของเราบกพรอง

เลอนลางไปได หากดมเขาไปมาก กอาจกอใหเกดผลรายอยางใหญหลวง

สำาหรบชาวพทธแลว การลวงละเมดศลขอท ๕ น จะนำาไปสการละเมด

ศลขออนๆ ไดทกขอ เพราะขาดสตสมปชญญะนนเอง

ถาม การดมสราเพยงเลกนอยไมนาจะเปนการละเมดศล

เพราะเรองเลกนอยเทานไมนาจะมผลอะไร

ตอบ จรงอยทมนอาจจะแคเลกนอยเทาน แตถาเรองเลก

นอยเพยงเทานเรายงทำาไมได กแสดงวาความรบผดชอบและความแนวแน

เดดเดยวของเรามกำาลงนอยอยางยงจรงๆ

ถาม การสบบหรเปนการลวงละเมดศลขอท ๕ หรอไม

ตอบ การสบบหรไมเปนผลดตอสขภาพอยางแนนอน แต

การสบบหรสงผลรายตอสขภาพทางกายเทานน มผลกระทบตอสภาพจตใจ

นอยมาก ผทสบบหรยงคงมสตสมปชญญะมนคงสมบรณ มความรตวดอย

ดงนน แมการสบบหรจะเปนสงทพงหลกเลยงเพอสขภาพ แตกไมได

เปนการละเมดศลแตอยางใด

56

ถาม ศล ๕ ดจะเปนแตดานลบ เพราะมแตการหามไมใหทำา

แตไมไดสอนเลยวาสงใดควรทำา

ตอบ ศล ๕ เปนหลกจรยธรรมพนฐานของชาวพทธ แต

พระธรรมคำาสอนทงหมดไมไดมเพยงแคนเทานน เราเรมตนดวยการ

ตระหนกและยอมรบวาเรายงมความประพฤตทไมถกตองดงามอย

แลวพากเพยรพยายามทจะหลกเลยงสงทผดนน นคอจดประสงคของ

ศล ๕ เมอเราหยดยงการกระทำาทผดลงได เรากจะเรมพยายามทำาสง

ทถกแทน ตวอยางเชน ศลขอท ๔ พระพทธองคตรสสอนใหเราเรมตน

ดวยการพยายามหลกเลยงการพดปด หลงจากนนกควรพดแตเรอง

จรง พดอยางสภาพ ออนโยน และพดในสงทควรเมอถงเวลาอนควร

ดงพระพทธดำารสวา

“เขาละเวนขาดจากการพดเทจ คอ พดแตคำาสตย ดำารงความสตย ม

ถอยคำาเปนหลก เชอถอได ไมหลอกลวงชาวโลก เขาละเวนขาดจากการพด

สอเสยดคอฟงความจากฝายนแลวไมไปบอกฝายโนนเพอทำาลายฝายนหรอ

ฟงความฝายโนนแลวไมมาบอกฝายนเพอทำาลายฝายโนน สมานคนทแตกกน

สงเสรมคนทปรองดองกน ชนชมยนด เพลดเพลนตอผทสามคคกน พดแต

ถอยคำาทสรางสรรคความสามคค”

มลปณณาสกจฬหตถปโทปมสตร(ม.ม.๑๒.๒๙๒.๒๕๙-๖๐)

57

58

59

๕. ภพชาต

ถาม มนษยมาจากไหน และจะไปไหน

ตอบ สำาหรบคำาถามนมคำาตอบตางกนได ๓ แบบ คอ ผทเชอ

เรองพระเจา กจะตอบวา กอนทพระเจาจะทรงสรางมนษยขนมานนยง

ไมเคยมมนษยมากอนเลย พระเจาสรางมนษยขนมาตามพระประสงค

ของพระองคเอง แลวกใหดำารงชพอยในโลกไประยะหนง เมอตายลง

กอาจจะไดไปสถตในสรวงสวรรคอนนรนดรหรอลงนรกตลอดกาล ซง

ขนอยกบศรทธาในพระเจาและการกระทำาของเขาเองขณะยงมชวตอย

สวนนกวทยาศาสตรหรอผทศกษาเกยวกบชวตมนษยกจะตอบวา ชวต

กอกำาเนดขนโดยกระบวนการทางธรรมชาต มชวตดำารงอย จนกระทง

ตาย และเสอมสญไปหลงความตายนน แตพทธศาสนาไมเหนดวยกบ

ความคดทงสองแนวน ความคดแบบแรกกอใหเกดปญหาดานคณธรรม

มากมาย เชน หากพระเจาผทรงกรณาปราณเปนพระผสรางมนษยจรงๆ

แลว เหตใดจงยงมมนษยทพการแตกำาเนดอยางนาสมเพช และเหตใดจง

60

มทารกทแทงกอนกำาเนด หรอทารกทเสยชวตหลงคลอด อกปญหาหนง

ทนาขบคดสำาหรบความเชอเรองพระเจาคอ การทมนษยทำาความผดบาป

เปนเวลาชว ๖๐-๗๐ ป บนโลกมนษยเทานน แตตองไปทนทกขทรมานรบ

ผลของความชวนนในนรกไปตลอดชวกาลนาน ดไมนาจะยตธรรมนก หรอ

การไมมศรทธาในพระเจาหรอการใชชวตอยางไรจรยธรรมเปนเวลาเพยง

๖๐-๗๐ ป กไมนาจะตองไดรบโทษเปนความทกขสบไปไมมทสนสด ขณะ

เดยวกน การดำาเนนชวตมนในคณความดเปนเวลาเพยง ๖๐-๗๐ ปกนบ

เปนการลงทนทนอยนดมากเมอเทยบกบความสขทจะไดรบชวนรนดร

ความคดแบบทสองยงนบวาดกวาความคดแบบแรก เพราะประกอบดวย

หลกฐานทางวทยาศาสตรรองรบมากกวา

แตถงกระนน กยงมขอกงขาใหตองขบคดอกหลายประการ

อาทเชน ความรสกและความรบรของมนษยอนเปนธรรมชาตทแสนจะ

ซบซอนนาอศจรรยน เกดขนมาจากกระบวนการงายๆ ของการผสมกน

ระหวางสเปรมของพอและไขของแมเทานนเองหรอ ในปจจบนน เมอ

วชาปรจตวทยา (parapsychology) อนเปนการศกษาปรากฏการณ

พเศษทางจตเหนอธรรมชาต ไดเปนทยอมรบวาเปนวทยาศาสตรแขนง

หนงแลว กย งทำาใหปรากฏการณทางจตประเภทตางๆ เชน โทรจตหรอ

การสงกระแสจตนนยากทจะหาคำาตอบใดๆ ใหชดเจนไดจากแนวคดของ

โลกทยดแตวตถเทานน

พทธศาสนามคำาอธบายเรองวามนษยมาจากไหน และจะไปไหน

ไดอยางนาพอใจทสด เมอเราตาย จตพรอมดวยคณสมบตตางๆ ไมวาจะ

เปนความนยมชมชอบ ความสามารถ และลกษณะนสยทไดสะสมไวตลอด

ชวตในภพชาตนนๆ กจะมาปกหลกขนใหมในไขทไดรบการผสมแลวใน

61

ครรภมารดา การเร มตนของชวตใหมกเกดข นและพฒนาสรางบคลก

ลกษณะใหมโดยความเปนผลมาจากการสะสมของจตดวงเกาในภพเกา

เมอรวมกบสภาวะแวดลอมใหมในภพใหม ชวตใหมนจะปรบเปลยนไป

ดวยปจจยแวดลอมใหมๆ เชน การศกษา อทธพลทางครอบครวและทาง

สงคม เมอความตายมาถงอกครงหนง จตพรอมดวยคณสมบตตางๆ ท

สงสมขนเหลานกจะไปสรางตวขนใหมในไขทไดรบการผสมแลวอกครง

กระบวนการของการตายและเกดใหมจะยงคงดำาเนนตอไปไมจบสน

จนกวาปจจยหลกทกอใหมการเกดใหม อนไดแก ตณหาความทะยาน

อยาก และ โมหะความหลงความไมรจะหยดลง เมอปจจยทงสองนยต

ลง แทนทจะตองเกดใหม จตกจะบรรลสภาวะทเรยกวา พระนพพาน

สภาวะนเองทเปนจดมงหมายสงสดของชาวพทธ และเปนเปาหมายอน

ประเสรฐสดของชวต

ถาม จตเดนทางจากรางหนงไปสอกรางหนงไดอยางไร

ตอบ ลองจนตนาการถงคลนวทย คลนวทยหาใชมรปแบบ

เปนเสยงพดหรอเสยงเพลง แตเปนพลงงานทมชองความถตางๆ กน คลน

นถกเครองสงกระจายออกไปในอากาศ จากนนจงถกเครองรบวทยจบ

และดดคลนเขาไป แลวเครองรบจงแปรคลนนนออกมาเปนเสยงพดและ

เสยงเพลง จตกเชนเดยวกน เมอเราสนชวตลง พลงงานแหงจตจะเคลอน

ไปในอากาศและถกดงดดจบไวโดยไขทไดรบการผสมแลว จากนนตวออน

นนกจะเจรญเตบโตขนเปนทารก จตทปฏสนธแลวกจะอาศยกายนนเจรญ

เตบโตขน โดยมสมองเปนศนยกลาง เพอแสดงบคลกลกษณะนสยใหม

ออกมาในภายหลง เหมอนดงทเครองรบทำาหนาทแปรสญญาณคลนวทย

เปนเสยงพดและเสยงเพลงนนเอง

62

ถาม เราจะเกดใหมเปนมนษยเสมอไปหรอไม

ตอบ ไมเสมอไป มภพภมอนๆ อกมากทสงมชวตจะไปเกดได

บางกเกดในสวรรค บางกเกดในนรก บางกเกดเปนเปรตอสรกาย และยง

มภมอนๆ อกมาก สวรรคหาใชสถานทแตเปนภพภมหนงอนเปนทอาศย

ของสงมชวตทมรปกายละเอยด ชวตในภมนจะเสวยแตความสขความ

สบายเปนสวนใหญ แตทกภพภมลวนมความไมเทยงเหมอนกนหมด ไมเวน

แมแตสวรรค ดงนน เมอกรรมทสงใหชวตไปเสวยสขในสวรรคหมดกำาลง

ลง กอาจสงผลใหชวตนนมาเกดใหมในภพภมมนษยกได นรกกเชนกน

นรกกหาใชสถานท แตเปนภพภมอนเปนทอาศยของชวตทมรปกายอน

ละเอยด และเสวยความทกขทรมานแสนสาหสอยตลอด ภมของเปรตและ

อสรกายกเชนกน เปนภมทมกายอนละเอยด และมชวตอยอยางอดอยาก

แรนแคน เฝาโหยหารอคอยแตตองผดหวงซำ�แลวซำ�เลา กลาวโดยสรป

ชวตทเกดในสวรรคจะเสวยสขเปนสวนใหญ ชวตทเกดในนรก เปรต

อสรกาย จะเสวยความทกขทรมานเปนสวนใหญ สวนชวตมนษยจะเสวย

ทงสขและทกขระคนกนไป ความแตกตางทสำาคญระหวางภพภมของ

มนษยและภพภมอนๆ อยทรปกายทมความหยาบและละเอยดตางกน

และมคณภาพของชวตทตางกนดวย

ถาม แลวอะไรคอตวกำาหนดวาใครจะไดไปเกดทไหน

ตอบ กรรม คอ ปจจยสำาคญทสดทเปนผกำาหนดหรอมอทธพลท

จะสงใหเราไปเกดทใดและจะมสภาพชวตแบบใด แตกมใชปจจยเพยง

หนงเดยว กรรม แปลวา การกระทำา และมความหมายถงเจตนาท ทำาให

เกดการกระทำาน นๆ หรออกนยหน ง ชว ตในชาตน เปนผลมาจาก

63

ความคดและการกระทำาของเราในอดตภพเปนสวนใหญ ในทำานอง

เดยวกน สงทเราคดและกระทำาในปจจบนนกจะมผลตอชวตในอนาคต

ดวยเชนกน บคคลทสภาพออนโยน เปนทรกของผอน มกจะไดไปเกด

ใหมในสวรรค หรอเกดเปนมนษยทพบแตความสขสบายเปนสวนใหญ

บคคลทวตกกงวล เรารอน หรอมจตใจเหยมโหด กมกจะตองไปเกดใน

นรก หรอเกดเปนมนษยททนทกขยากเปนสวนใหญ บคคลทหมกมนอย

ในตณหา ความโลภ ความทะยานอยาก ความไมรจกพอ มกจะไดไปเกด

เปนเปรตหรออสรกาย หรอเกดเปนมนษยทตองดนรนกระวนกระวาย

อยกบความทะยานอยากของตนเอง ปกตแลว จตสงสมอปนสยอยาง

ใดไวมากจนหยงรากรนแรง กมกจะมแนวโนมทจะเปนเชนนนอกในภพ

ชาตตอไป อยางไรกด มนษยสวนใหญมกไดกลบมาเกดเปนมนษยอก

ถาม ถาเชนนน กแสดงวากรรมไมไดเปนตวกำาหนดชวตของ

เรา เราสามารถเปลยนแปลงมนไดอยางนนหรอ

ตอบ แนนอนทสด และนจงเปนสาเหตททำาใหอรยมรรคม

องค ๘ ประการหนง คอ สมมาวายามะ-ความเพยรชอบ การทเราจะ

เปลยนแปลงตวเองไดนน ตองขนอยกบทงความวรยะอตสาหะทมเทของ

เรา และความเขมขนของอปนสยทถกสงสมมาจากอดตชาต มคนจำานวน

ไมนอยทปลอยชวตไปตามครรลองของอปนสยเกาๆ ทสงสมมา โดยไม

พยายามปรบปรงแกไขอะไรเลย จนตองเปนเหยอจากผลกรรมทเลวราย

เหลานนในทสด คนประเภทนหากไดพยายามปรบปรงแกไขอปนสยดาน

ลบเดมๆ กจะมโอกาสพนจากความทกขได ยงปลอยใหนสยดานลบ

สงสมไปนานๆ การปรบปรงแกไขกยงยากขนเปนลำาดบ ชาวพทธเขาใจ

หลกการขอนด จงพากเพยรใชทกโอกาสทผานเขามาสลดอปนสยทไมด

64

ทเปนอกศลไปเสย และพยายามพฒนาอปนสยทด ทเปนกศลขนมาแทน

การเจรญกรรมฐานกเปนวธการหนงทชวยใหเราปรบเปลยนพฤตกรรม

หรอความคดของเราได อนเปนการปรบเปลยนทงกายกรรม วจกรรม และ

มโนกรรม ตลอดชวชวตของชาวพทธเปนไปเพอความพากเพยรชำาระจตให

บรสทธ ปลดปลอยจตใหเปนอสระจากกเลสทงปวง อาทเชน หากในอดต

ชาตเราไดสงสมความอดทนอดกลนและออนโยน ในชาตนเรากมแนวโนม

ทจะเปนคนอดทนอดกลนและออนโยนอกเชนกน และหากในชาตนเรา

ยงคงมงมนสงสมลกษณะเดนเหลานใหเพมมากขนไปอก ในอนาคตชาต

ลกษณะทงสองนกจะเดนเปนพเศษยงกวาในชาตนเสยอก นเปนตวอยาง

งายๆ ทแสดงใหเหนวา อปนสยใดๆ กตาม ยงสงสมมานานมากเพยงใด กลบ

เลอนลงไดยากเพยงนน

ในปจจบน หากเรามความอดทนอดกลนและออนโยน ใครกยวยให

เราโกรธไดยาก เราจะไมอาฆาตแคนผใด ดวยเหตนเอง เราจงเปนทรกของ

คนทงหลาย และชวตของเรากจะเปนสขไดมากกวา แตหากเราไดสงสมความ

อดทนอดกลนและออนโยนมาจากอดต แตในชาตนเรากลบไมไดพากเพยร

พฒนาลกษณะทงสองนตอไปอก กอาจทำาใหคณสมบตทดทงสองนคอยๆ

ออนแรงลง และเสอมไป จนไมปรากฏอกเลยในชาตหนากเปนได การทเรา

ปลอยใหความอดทนอดกลนและออนโยนของเราออนกำาลงลง กอาจเปด

ชองใหความโกรธ หงดหงด โหดราย เตบโตขนมาแทนท สงผลใหเรากลาย

เปนคนโกรธงาย หนหนพลนแลน และเหยมโหดในชาตนและชาตหนา จน

ตองรบผลรายตางๆ อนเปนผลพวงมาจากอปนสยทไมดเหลาน

อกหนงตวอยางเพอใหเขาใจไดชดเจนขน คอ แมในอดตชาตเรา

เคยสงสมความใจรอน หนหนพลนแลน โกรธงาย เอาไวมาก แตมาใน

ชาตน เราตระหนกไดวาลกษณะนสยเหลาน นนำาทกขเดอดรอนมาให

65

หากเราเพยรทจะลดละอปนสยอนเปนโทษเหลานนใหเบาบางลงใหมากใน

ชาตน เมอเกดในชาตตอไป เพยงเราเพมความเพยรอกเลกนอย เรากอาจ

จะขดรากถอนโคนลกษณะอนเปนโทษเหลานนไดหมด และพนจากทกข

โทษอนเปนผลพวงของมนได

ถาม ทานอาจารยอธบายเกยวกบการเกดใหมมามากแลว

มขอพสจนใดบางไหมวาเราจะเกดใหมหลงตายจากชาตนไปแลว

ตอบ มหลกฐานทางวทยาศาสตรทสนบสนนความเชอเรองการ

เกดใหมนปรากฏเปนกรณศกษาอยมากมาย แตทฤษฏเร องชวตหลง

ความตายในแบบทเชอกนในศาสนาอนๆ ตางหากทไมมหลกฐานใดๆ มา

ใชประกอบไดเลย ไมมหลกฐานแมแตนอยทจะพสจนวาสวรรคนรนดรมอย

จรงๆ สวนทฤษฎทเชอวาชวตดบสญหลงความตายกยงไมมหลกฐานพสจน

เลย ในชวง ๓๐ ปทผานมา นกปรจตวทยาไดศกษารายงานทมผจดจำา

เรองอดตชาตของตนไดอยางแจมชดมากมายหลายกรณ อาทเชน เดกหญง

ชาวองกฤษอาย ๕ ปผหนง ไดเลาวา เธอจำาพอแมในชาตกอนไดแมนยำา ทง

ยงไดเลาเรองราวชวตและเหตการณทเกดขนในชวตของคนหนงราวกบ

เปนชวตของเธอเอง นกปรจตวทยาจงไดสมภาษณหนนอยผนดวยการ

ตงคำาถามนบรอยขอ เธอเลาวา ในชาตกอนนนเธอไดอาศยอยในหมบาน

เลกๆ แหงหนงซงเขาใจวาอยในประเทศสเปน เธอบอกชอหมบาน ชอ

ถนนทบานเกาของเธอตงอย ชอเพอนบาน รายละเอยดวถชวตของเธอ

เธอยงเลาดวยนำ�ตานองหนาวาเธอเสยชวตสองวนหลงจากถกรถชน ผ

ศกษาเรองนไดไปสบสาวความเปนมาทหมบานนนและพบวาเรองทงหมด

นนเกดขนจรงทกประการ ในประเทศสเปนมหมบานชอนนจรง มบานท

มลกษณะตรงกบทเดกหญงบรรยาย ตงอยบนถนนทเธอไดเอยชอมา ท

66

นาอศจรรยกคอ ทบานหลงนนเคยมหญงสาวผหนงเสยชวตเมออาย ๒๓ ป

เพราะถกรถชนตายไปเมอ ๕ ปกอนจรงๆ จากกรณน จะเปนไปไดอยางไร

ทเดกหญงชาวองกฤษอายเพยง ๕ ปทไมเคยไปประเทศสเปนมากอนจะ

รเรองราวทละเอยดไดถงขนาดน และกรณศกษาเชนนมไดมเพยงกรณ

เดยว แตศาสตราจารย เอยน สตเวนสน แหงคณะจตวทยา มหาวทยาลย

เวอรจเนย ไดศกษากรณเหลานนบเปนสบๆ กรณ จนสามารถบนทกไวใน

หนงสอหลายเลม ทานเปนนกวทยาศาสตรทไดรบการยอมรบอยางกวาง

ขวาง ดวยผลงานการคนควาเกยวกบอดตชาตมานานกวา ๒๕ ป การ

คนควาของทานเปนเครองสนบสนนคำาสอนเรองภพชาตและการเกดใหม

ของชาวพทธไดเปนอยางด

ถาม บางคนอาจกลาวแยงวา การระลกชาตไดเปนการ

กระทำาของซาตาน

ตอบ การทคนเราจะโตแยงทกสงทไมเหนดวย โดยยกให

เปนการกระทำาของซาตานหรอเปนผลงานของซาตานยอมไมถกตอง

นก หากเราไมเหนดวยกบความคดใดความคดหนงทมขอมลสนบสนน

หนกแนนจรงจง เราควรตองหาเหตผลและความเปนไปไดทาง

ตรรกวทยามาโตแยงความคดนน ไมใชดวยเอาเรองไรสาระหรอความ

เชอทางไสยศาสตรเกยวกบซาตานหรอภตผปศาจใดๆ มาอาง

ถาม ทานอาจารยคดวาเรองการเกดใหมเปนเรองงมงาย

ไสยศาสตรหรอไม

ตอบ พจนานกรมอธบายคำาวา “ไสยศาสตร” ไววา “เปน

ความเชอทปราศจากเหตผลหรอความจรง แตเชอในสงทนกคดขนมา เชน

67

เดยวกบเรองเวทยมนตคาถาหรออำานาจวเศษ” หากใครสามารถหาผล

การศกษาของนกวทยาศาสตรทนาเชอถอไดทคนควาจนพสจนไดวา

ซาตานหรอภตผปศาจมอยจรงมาใหอาตมาได อาตมากจะยอมรบวา

เรองซาตานไมใชเรองงมงายไสยศาสตร แตอาตมากยงไมเคยไดยนวา

มใครวจยเรองภตผปศาจเลย คงเปนเพราะนกวทยาศาสตรกไมไดใสใจ

จะศกษาเรองพวกน อาตมาจงพดไดวาไมมหลกฐานใดพสจนไดวาภตผ

ปศาจมจรง แตดงทกลาวมาแลววา เรามหลกฐานทสนบสนนความเชอ

เรองการเกดใหมได หากความเชอเรองการเกดใหมนมขอเทจจรงเปน

พนฐาน กนาจะถอไดวาเรองนไมไดเปนเรองงมงายไสยศาสตร

ถ�ม มนกวทย�ศ�สตรคนไหนบ�งทเชอเรองก�รเกดใหม

ตอบ โทมส ฮกซเลย ซงเปนผนำาในการบรรจวชาวทยาศาสตร

เขาไวในหลกสตรการเรยนการสอนในโรงเรยนขององกฤษ เมอศตวรรษ

ท ๑๙ และเปนนกวทยาศาสตรคนแรกทสนบสนนทฤษฎของดารวนเชอ

วาความคดเรองการกลบชาตมาเกดเปนสงทนาเปนไปไดอยางมาก ใน

หนงสอ “ววฒนาการกบหลกจรยธรรมและบทความอนๆ” ( Evolution

and Ethics and other Essays) ซงมชอเสยงมากของเขา กลาวไววา

“ในเรองการกลบชาตมาเกด ไมวาจะเปนตามความเชอทางศาสนา

พราหมณหรอพทธศาสนาลวนเปนวถแหงการอธบายความเชอมโยงระหวาง

จกรวาลกบมนษยอยางเปนเหตเปนผลและเขาใจไดงาย ทงนเรองการกลบ

ชาตมาเกดนนบวาฟงเปนเหตเปนผลไมนอยกวาคำาอธบายในศาสนาอน จง

ยอมไมมใครกลาปฏเสธวาเปนเรองไรสาระหรอไมสมเหตสมผล ในทำานอง

เดยวกบหลกทฤษฎววฒนาการ เรองการกลบชาตมาเกดมรากฐานจากโลก

แหงความเปนจรง หากพจารณาเชงอปมาอปไมยแลว ยอมเหนไดวา ผ

มความเชอเรองนยอมถอวาเปนเรองทมนำ�หนกนาเชอถอตราบเทาทตน

68

สามารถอปมาอปไมย(เปรยบเทยบ)ไปได”

ศาสตราจารยกสตาฟ สตรอมเบรก นกฟสกสและนกดาราศาสตร

คนสำาคญชาวสวเดน ซงเปนเพอนของไอนสไตน กเหนวาการเกดใหม

เปนความเชอทเปนไปได

“มความเหนแตกตางกนไปเกยวกบความคดทวา วญญาณจะกลบ

มาเกดใหมในโลกไดอกหรอไม ในป ค.ศ.๑๙๓๖ มกรณทนาสนใจมากซงได

รบการตรวจสอบอยางถถวนและมรายงานอยางเปนทางการจากหนวยงาน

ทเกยวของของรฐบาลประเทศอนเดย กรณดงกลาวเปนเรองของเดกหญง

คนหนง(ชอศานตเทวอาศยอยทเมองเดลล)สามารถอธบายเรองราวของ

ชวตในชาตกอนของเธอไดอยางถกตองแมนยำา (ชาตกอนเธออาศยอยทเมอง

มตตราหางจากเดลลไป๕๐๐ ไมล หรอประมาณ๘๐๐กโลเมตร) เธอได

เสยชวตจากชาตนนหนงปกอนหนาทเธอจะมาเกดในชาตใหมน เธอบอก

ชอสามและลก รวมทงอธบายเรองบานทเคยอาศยอย และรายละเอยดใน

ชวตทผานมาไดอยางถวนถ คณะผทำาการศกษาเรองนไดนำาเธอไปยงบาน

เกา เพอใหพบปะกบญาตพนองเดม ซงทกคนกไดรบรองวาเรองทเธอเลามา

เปนความจรงทงหมด ในประเทศอนเดย ความเชอเรองการกลบชาตมาเกด

เปนเรองธรรมดาสามญมาก แตสงทนำาความอศจรรยใจมาสทกคนกคอเดก

หญงคนนจดจำาขอมลของชาตกอนไดมากมายอยางยง กรณเหลานและกรณ

ศกษาทำานองนอนๆเปนบทพสจนเพมเตมของทฤษฎทวาความจำาของมนษย

นนเปนเรองททำาลายไดยาก”

ศาสตราจารย จเลยน ฮกซเลย นกวทยาศาสตรชาวองกฤษ ผเคย

ดำารงตำาแหนงผอำานวยการใหญแหงองคการยเนสโก กเชอวาความคดเรอง

การเกดใหมกบความคดทางวทยาศาสตรนนมความสอดคลองกนได

“หากพจารณาวาผมชวตเปรยบไดกบจตแตละดวง เมอสนชวต

กคอการปลดปลอยจตดวงนนออกไป ในทำานองเดยวกบอปกรณสอสารท

สงขอความผานระบบไรสายออกไป แตทงนตองระลกวาขอความทสงผาน

69

ระบบไรสายนจะกลายเปนขอความอกครง กตอเมอสงไปถงเครองรบใหมท

มโครงสรางเชงวตถจบตองได จตไมสามารถคดหรอรสกไดหากปราศจากราง

ใหม ความเปนตวตนของเราจงขนกบกาย ซงกายนเองททำาใหเราแตละคนม

ชวตรอดอยได ขาพเจาคดวายงมการสงสญญาณหรออะไรบางอยางออกมา

ซงสมพนธกบการทคนทงชายและหญงปลอยขอความผานระบบไรสายนอก

แตสำาหรบกรณของคนตายนน เมอพนจดแลว กไมมอะไรมากไปกวาการสง

สญญาณรบกวนในคลนหรอรปตางๆในจกรวาลจนกวาสญญาณเหลานนจะ

มาพบกบเครองรบจตจงทำาใหเกด“การรบร”ขน”

แมคนธรรมดาทมชวตเรยบงายตดดนอยางเฮนร ฟอรด นก

อตสาหกรรมผย งใหญชาวอเมรกน กกลาววาความคดเร องการเกด

ใหมเปนเร องทนาเช อถอได เขาเหนวาความเช อแนวนเปนการให

โอกาสคนเราไดปรบปรงพฒนาตวเอง โดยกลาวไววา

“ผมยอมรบความคดเรองการกลบชาตมาเกดเมอผมมอายได ๒๖

ป ความเชอของผมนไมเกยวอะไรกบเรองศาสนา สำาหรบผมแลวแมแตงาน

กยงไมทำาใหผมพอใจถงทสดได งานจะไรความหมายอยางสนเชง หากเรา

ไมสามารถเกบเอาประสบการณชวตทเราไดเรยนรในชาตนไปใชตอใหเกด

ประโยชนในชาตหนาได ความเชอเรองการเกดใหมทำาใหผมวางแผนงานชวต

ไดกวางไกลไรขอบเขตจำากด ผมตระหนกถงโอกาสทผมจะสานความคดหรอ

แผนงานตางๆ ใหเปนจรงขนมาได เวลาไมใชขอจำากดสำาหรบชวตผมอก

ตอไป ผมไมไดตกเปนทาสของเขมบนหนาปดนาฬกาอกแลว... อจฉรยภาพ

นนคอการเรยนรจากประสบการณ บางคนอาจคดวา มนเปนเรองของความ

สามารถพเศษหรอพรสวรรค แตทจรงแลวมนคอการสงสมประสบการณ

อยางยาวนานมาหลายภพหลายชาตตางหากบางชวตผานมายาวนานกวาชว

ตอนๆจงมความรอบรมากกวา...การคนพบเรองการเกดใหมทำาใหจตใจของ

ผมผอนคลายขน...ถาคณบนทกเรองทผมพดนเอาไวขอใหตพมพใหคนอนๆ

ไดอานกนดวยเพอคนอนเขาจะไดรสกผอนคลายเหมอนผมผมอยากจะบอก

ใหทกคนรวาหากเรามองเหนชวตวายงยนยาวไปไกลแสนไกล ใจของเราจะ

70

สขสงบเยน”

ดงนน คำาสอนเรองการเกดใหมในพทธศาสนาจงตงอยบนพน

ฐานความเปนวทยาศาสตรดวย เปนความคดทเปนไปตามหลกเหตผล

และยงสามารถตอบคำาถามทสำาคญๆ บางประการใหกบชวตมนษยชาต

อกดวย ขณะเดยวกน ความเชอเรองนกยงชวยใหเราสงบและผอนคลาย

พระพทธองคไดตรสไววา หากเราไมสามารถกระทำาพระนพพานใหแจง

ในชาตน เรากยงมโอกาสทจะพากเพยรพยายามตอไปในชาตหนา หาก

เราทำาความผดบาปในชาตน เรากยงมโอกาสแกไขความผดนนในชาต

หนาไดเชนกน เรามเวลาและโอกาสทจะไดเรยนรจากความผดพลาดใน

ชวต หากเราไมประสบผลสำาเรจในสงทเราแสวงหาหรอพงปรารถนาใน

ชาตน เรากยงมโอกาสทจะทำาสงนนตอไปในชาตหนา คำาสอนนชางเปน

คำาสอนทประเสรฐยงจรงๆ

ถาม ททานกลาวมาทงหมดนฟงดมเหตผลนาเชอถอมาก แต

กระผมตองบอกวาผมกยงคงมความของใจเรองนอยด

ตอบ กถอวาเปนไปได เพราะพทธศาสนาไมไดเรยกรองใหใคร

ยอมรบนบถอในคำาสอนทงหมดทไมตรงกบความเขาใจของบคคลผนน

คณจะรสกอยางไรเลา หากตองพยายามบงคบตนเองใหเชอในสงทใจยง

ไมเชอ เพราะฉะนน คณควรปฏบตตามความคดทคณเชอวามประโยชน

กบตวคณเอง เชอในสงทคณคดวาคณเขาใจ และหาประโยชนจากความ

คดนนใหมากทสด คณไมจำาเปนตองเชอเรองการเกดใหมในตอนน สก

วนหนงขางหนาคณอาจจะพบวาคณเขาใจเรองการเกดใหมแลวกเปนได

71

72

73

๖. กรรมฐานในพทธศาสนา

ถาม กรรมฐานคออะไร

ตอบ กรรมฐาน คอ การทำาความเพยรทางใจเพอจะ

เปลยนแปลงการทำางานของจตใจ คำานในภาษาบาลเรยกวา

ภาวนา ซงแปลวา “การทำาใหงอกงามขนหรอการทำาใหเจรญขน”

74

ถาม กรรมฐานสำาคญหรอไม

ตอบ กรรมฐานมความสำาคญอยางยง ไมวาเราอยากจะเปน

คนดสกเพยงไหน แตหากไมสามารถเปลยนแปลงแรงปรารถนาทผลกดน

ใหเราประพฤตตนอยางทเราทำาอยได กยากเหลอเกนทจะเปลยนแปลง

ตนเอง ตวอยางเชน ชายผหนงอาจตระหนกไดวา เขาขาดความอดทนกบ

ภรรยาจงสญญากบตวเองวา “ตอแตนไปเราจะพยายามอดทนอดกลนให

มากกวาน” แตหนงชวโมงใหหลง เขาอาจจะตะคอกใสภรรยาอยางโกรธ

เคองซงเกดขนโดยไมรตวเพราะขาดสต การเจรญกรรมฐานชวยใหเรา

พฒนาทงสตหรอความระลกร และพลงความเพยรทจำาเปนสำาหรบการ

ปรบเปลยนจตของเราจากความคนเคยทสงสมมานานจนฝงแนนได

ถาม กระผมเคยไดยนมาวาการเจรญกรรมฐานนนอาจกอ

ใหเกดอนตรายได จรงหรอไมครบ

ตอบ มนษยตองการเกลอเพอดำารงชวตอย แตหากเราบรโภค

เกลอเขาไปสกหนงกโลกรม เรากอาจตายได รถยนตเปนสงจำาเปนตอการ

มชวตอยในโลกปจจบน แตถาเราไมเคารพกฎจราจรหรอขบรถในขณะ

มนเมาสรา รถยนตกจะกลายเปนเครองกลทอนตรายยง กรรมฐานกเชน

เดยวกน กรรมฐานเปนสงทจำาเปนตอสขภาพจตและคณภาพชวตของเรา

แตถาเราปฏบตผดวธกจะกอใหเกดปญหารายแรงได บางคนทมปญหา

ทางจต เชน เปนโรคซมเศรา มความกลวอยางไรสาเหต หรอเปนโรคจตเภท

และเชอวากรรมฐานคอหนทางของการรกษาโรคทเหนผลทนใจ จงเรมฝก

เจรญกรรมฐาน แลวกลบพบวาอาการของเขากลบเลวลง หากคณมปญหา

ประเภทน สงทควรทำากอนอนคอพบแพทยผเชยวชาญเพอรกษาอาการ

ของโรคนนๆ เสยกอน เมออาการดขนแลวจงคอยเรมเจรญกรรมฐาน

75

คนอกบางประเภทกหวงผลเลศภายในระยะเวลาอนสน เมอเรมฝก

เจรญกรรมฐาน แทนทจะคอยเปนคอยไปตามลำาดบขน กกลบเรงความ

เพยรจนเกนควร หรอปฏบตตอเนองกนเปนเวลานานๆ จนในทสดกเกด

ความออนเพลย หมดเรยวแรง

อกปญหาหนงของนกปฏบตทมกพบไดบอย คอ “การปฏบต

แบบจงโจ” นนคอ ซงหมายถงผทเรมปฏบตกบครอาจารยทานหนงได

เพยงไมนาน พอไดอานพบจากตำาราบางเลมทเอยถงเทคนควธอ น ก

หนเหไปทดลองวธใหม แตพออกสปดาหหนงถดมา เกดมอาจารย

กรรมฐานทมช อเสยงมากทานหนงมาเปดสอนกรรมฐานในเมอง เขาก

นำาเอาวธการปฏบตของอาจารยทานนมาผสมผสานเขากบการปฏบต

แนวเดมของตนอก เพยงไมนาน เขากสบสนงนงงกบการปฏบต การ

เฝาแตกระโดดจากอาจารยหนงไปหาอกอาจารยหนง หรอจากวธการ

ปฏบตสายหนงไปสอกสายหนงไมหยดหยอนเหมอนจงโจเชนน เปน

วธทผด แตหากคณไมมปญหาโรคจตทรายแรง และเรมเรยนรวธการ

เจรญกรรมฐานตลอดจนเรมฝกฝนปฏบตอยางถกตองแลว กรรมฐานก

เปนหนงในสงทดทสดทคณจะมอบใหกบตนเองได

ถาม กรรมฐานมกประเภท

ตอบ พระพทธองคทรงสอนกรรมฐานไวหลายประเภทเพอ

แกไขปญหาทแตกตางกนไป หรอเพอพฒนาใหเกดสภาวจตบางอยาง

กรรมฐานสองประเภททนยมกนและมประโยชนมาก คอ การเจรญสต

โดยมลมหายใจเปนหลก (อานาปานสต) และการเจรญภาวนาโดยม

ความรกความปรารถนาดเปนหลก(เมตตาภาวนา)

76

ถาม ถาตองการจะเจรญอานาปานสต เราจะตองทำาอยางไรบาง

ตอบ คณควรปฏบตตามหลกงายๆ ทเรยกวา 4P ในภาษาองกฤษ

อนประกอบดวย สถานท (place) อรยาบถ (posture) การปฏบต (practice)

และปญหา (problems) ประการแรก ควรหาสถานททเหมาะสม อาจจะ

เปนหองเงยบๆ ไมอกทกจนเกนไป และไมมใครรบกวน ประการทสอง ทา

นงทเหมาะสม คอนงขดสมาธ โดยมหมอนรองทกน หลงตงตรง มอทงสอง

วางซอนกนอยบนตก และหลบตาสบายๆ หรอมฉะนนกเลอกนงเกาอกได

ตราบเทาทระวงใหหลงตงตรงอยเสมอ ประการตอไป คอการปฏบต ขณะ

ทเรานงหลบตาอยพงมสตจดจออยทลมหายใจเขาและออก ซงอาจจะทำาได

โดยการนบลมหายใจหรอดวยการจดจอทอาการพองขน-ยบลงของหนา

ทอง ขณะทเรากำาหนดรอยเชนน กอาจมปญหาหรออาการอนๆ เกดแทรก

ขนมา เชน เกดอาการคนยบยบตามรางกาย หรอรสกเจบปวดทหวเขา ถา

อาการเหลานเกดขนพงพยายามผอนคลายรางกายโดยไมขยบเขยอนสวน

ใดเลย และเพยรจดจอทลมหายใจตอไป อาจจะมความคดเกดแทรกซอน

ขนมามากมาย จนรบกวนการจดจอกบลมหายใจของเรา ทางเดยวทเรา

ควรทำากคอ พยายามคอยๆ ดงจตกลบมาจดจอทลมหายใจอยางนมนวล

และอดทน หากเพยรทำาเชนนไปเรอยๆ ไดแลว ความคดฟงซานกจะคอยๆ

ออนแรงลง สมาธของเรากจะมนคงขน แลวจตของเรากจะสงบอยางลกลน

ถาม กระผมควรจะปฏบตเปนเวลานานเทาใด

ตอบ ควรเรมตนดวยการเจรญกรรมฐานอยางนอยประมาณ

วนละ ๑๕ นาท ทกๆ วนจนครบหนงสปดาห จากนนจงคอยๆ เพมเวลาขน

สปดาหละ ๕ นาทจนกวาจะปฏบตไดวนละ ๔๕ นาท หลงจากทปฏบตได

สมำ�เสมอทกวนเปนเวลาเพยงไมกสปดาห กจะพบวาสมาธของคณดขน

77

ถาม การเจรญเมตตาภาวนา ตองทำาอยางไรบาง

ตอบ หากมความชำานาญในการเจรญสตจดจอกบลมหายใจ

(อานาปานสต) และปฏบตสมำ�เสมอเปนประจำาแลว คณกสามารถเรม

ปฏบตเมตตาภาวนาได โดยเจรญเมตตาภาวนาสกสปดาหละสองหรอสาม

ครงหลงจากเจรญอานาปานสตแลว เรมแรก เราควรเรมตนสงความรก

ความปรารถนาดใหตวเราเองกอน โดยอาจพดกบตนเองในใจวา “ขอให

ขาพเจามความสขกายสขใจ ขอใหขาพเจาปราศจากภยทงปวง ขอให

ขาพเจาปราศจากความเกลยดชง ขอใหใจของขาพเจาเปยมดวยความรก

ขอใหขาพเจามความสขกายสขใจ” จากนน เราจงเรมแผความปรารถนา

ดนนออกไปใหคนทเรารกใคร คนทเราร สกเฉยๆคอไมรกไมชง และให

คนทเราเกลยดชงไดในทายทสด โดยนอมใจสงความปรารถนาดของ

เราออกไปยงบคคลเหลานนดวยในขณะทพดกบตนเองในใจ

ถาม การเจรญเมตตาภาวนาเชนนมประโยชนอยางไร

ตอบ หากคณเจรญเมตตาภาวนาอยางสมำ�เสมอและทำาดวยการ

วางใจท ถกตอง คณจะเร มสงเกตเหนไดวา ตนเองเปล ยนไปในทาง

ทดขน ยอมรบและใหอภยตวเองไดมากขน และปรารถนาดตอคนทคณรก

มากขน คณสามารถผกมตรกบคนทคณไมเคยใสใจหรอสนใจมากอนไดมาก

ขน ความมงรายและไมพอใจทเคยมตอคนบางคนเบาบางลงหรออาจสญ

สลายไปเลยกได บางครง หากคนทเรารจกเจบปวยอย หรอกำาลงประสบ

ความทกขหรอผจญกบอปสรรคในชวตอยางหนกหนวง เรากอาจเจรญ

เมตตาภาวนาใหกบบคคลเหลานนดวย บอยครงทคณจะพบวาสถานการณ

ของบคคลเหลานนอาจดขนกได

78

ถาม เปนเชนนนไดอยางไร

ตอบ จตทถกพฒนาอยางถกวธจะเปนเคร องมอททรงพลง

อยางยง หากเราฝกทจะรวบรวมพลงของจตและมงไปทบคคลใดบคคล

หนง กอาจมผลตอคนผนนได เราอาจจะเคยมประสบการณคลายๆ นได

เชน บางครงเราอยในหองทคลาคลำ�ดวยผคน แลวรสกวามคนจองมอง

เราอย พอเหลยวมองไปรอบๆ หอง เรากพบวามคนจองมองเราอยจรงๆ

ทเปนเชนนกเพราะเราสามารถรบรถงกระแสจตของคนผนนได เมตตา

ภาวนากเชนกน เราสงความรกความปรารถนาดมงตรงไปยงบคคลอน

พลงนเองกจะคอยๆ สงผลแกผน นได

ถาม มการเจรญกรรมฐานวธอนอกหรอไม

ตอบ ยงมการเจรญกรรมฐานวธอ นๆ อกหลายวธ แตการ

เจรญกรรมฐานวธสดทายและอาจเปนวธท สำาคญทสดดวยกคอ การ

เจรญวปสสนากรรมฐาน คำานมความหมายวา “การมองกลบเขาไป

ภายใน หรอ มองลกลงไป” ซงมกแปลวา กรรมฐานแหงปญญา

ถาม กรณาอธบายถงการเจรญวปสสนากรรมฐานดวย

ตอบ ในการเจรญวปสสนากรรมฐาน ผปฏบตเพยงสกแตมสตตาม

กำาหนดรสงใดๆ กตามทเกดขน(ทางกายและทางใจของตน) โดยปราศจาก

การคดพจารณาหรอมปฏกรยาตอบโต

79

ถาม จดมงหมายของวปสสนากรรมฐานคออะไร

ตอบ โดยปกตแลว เราจะมปฏกรยาโตตอบกบทกอยางทเรา

ประสบดวยความรสกชอบหรอไมชอบ หรอดวยการปลอยใหมนกระตน

ความคด ความฝนหรอความทรงจำาของเรา ปฏกรยาเหลานจะบดเบอน

หรอเปนอปสรรคขดขวางจนเราไมสามารถเขาใจสงทเกดขนนไดอยางถก

ตองตรงตามความเปนจรง แตดวยการเจรญสตสกแตกำาหนดรโดยไมม

ปฏกรยาโตตอบ เราจะเรมเขาใจวาทำาไมเราจงคด พดหรอกระทำาเชนนน

การรจกตวเองดขนนยอมจะสงผลดตอชวตของเราอยางมาก

ประโยชนอกประการหนงทไดจากการเจรญวปสสนากรรมฐานกคอ

หลงจากทไดเร มเจรญวปสสนากรรมฐานไดระยะหนง เราจะรบรได

ถงชองวางระหวางตวเราและสงทเราประสบ เมอประสบกบสงเราใจ

หรอสงทย วย แทนทเราจะมปฏกรยาโตตอบโดยอตโนมตอยางขาดสต

เราจะถอยออกมากาวหนง เพอตดสนใจวาเราควรมปฏกรยาหรอไม

อยางไร ดวยวธน เรากจะเรมควบคมชวตของเราได ซงไมใชดวยการ

พยายามตงเจตจำานงใหแขงแกรงแตอยางใด หากแตดวยการมปญญา

เหนสงตางๆ ไดชดเจนขนตางหาก

ถาม ถาเชนนน วปสสนากรรมฐานจะชวยใหเราเปนคนดขน

และมความสขขน ใชหรอไม

ตอบ น เปนจดเร มตนของวปสสนากรรมฐานทสำาคญมาก

แตวปสสนากรรมฐานมจดมงหมายทประเสรฐกวานน คอ ขณะทการเจรญ

วปสสนากรรมฐานของเรากาวหนาขน สตคมชดขน เราจะเรมรบรไดวา สง

ทเรากำาหนดรอยนนปราศจากตวตน อกทงยงไมใช “เรา”เปนผกระทำาสง

80

นนอย และไมม “เรา” ทรบรประสบการณเหลานน ในระยะเรมแรกผ

ปฏบตอาจจะรบรอาการเหลานไดเพยงชวงสนๆ เทานน แตหลงจากฝกฝน

ไปไดระยะหนงแลว กจะเหนอาการเหลานไดชดเจนมากขน

ถาม ฟงดนากลวอยนะขอรบ

ตอบ กจรงอย ในครงแรกทผปฏบตบางทานเกดประสบการณ

เชนน กอาจจะกลวอยบาง แตจากนนไมนานความกลวกจะถกแทนทโดย

ปญญาอนลกซงทตระหนกรวา เราไมไดเปนอยางทเราเคยคดวาเราเปน

อกตอไป ความรสกหยงทะนงในตนเองกจะคอยๆ เบาบางลง และสญ

สลายไปในทสดพรอมๆ กบความคดวาเปน “ฉน” “เปนตวฉน” และ

“ของฉน” ณ จดนเองทชวตของชาวพทธรวมทงทศนคตในการมอง

ชวตทงหมดเรมเปลยนแปลงไปอยางแทจรง ลองคดดเองเถดวาในชวต

เรา กครงกหนแลวทปญหาความขดแยงระดบบคคล ระดบสงคม และ

แมระดบประเทศเกดขนจากความหยงทะนงตน จากความหยงผยองใน

ชาตพนธและความรกชาต หรอจากความรสกวาตนและพวกถกยำ�ยหรอ

ขมขอยางไมเปนธรรม และจากการรำ�รองวา “นของฉน” “นนกสมบต

ของพวกเรา” สำาหรบชาวพทธ ความสงบสขทแทจะเกดขนมาไดกตอเมอ

มนษยไดคนพบสจธรรมแหงตวตน และนคอสงทเราเรยกวา การตรสร

ถาม ชางเปนความคดทนาทง แตพรอมๆ กนมนกนา

หวาดหวนดวย เพราะบคคลทตรสรแลวจะดำาเนนชวตอยไดอยางไร

โดยปราศจากความรสกถงตวตน และความรสกเปนเจาเขาเจาของ

ตอบ ผทตรสรแลวกอาจจะถามพวกเราเชนกนวา “พวกคณ

ดำาเนนชวตอยกนไดอยางไรโดยคดวามตวตนเราเขา คณฟนฝาทกขแหง

81

ความกลว ความรษยา ความเศราโศก ความหยงทะนง ทงทเกดกบ

ตนเองและผอนกนมาไดอยางไร คณไมเดอดเนอรอนใจบางหรอ กบ

ความรสกอยากไดอยากมอนไมมทสนสด รมรอนปรารถนาจะไดดมสข

เหนอคนอนและหวาดกลวทจะตองสญเสยทกสงไป”บคคลผตรสรแลว

เทานนทมชวตสขสงบ มแตเพยงคนทยงไมตรสรอยางเรานแหละทตอง

เผชญกบปญหาชวตเหลานน

ถาม กระผมพอเขาใจแลว แตเราจะตองเจรญวปสสนา

กรรมฐานนานเทาใดกวาจะไดบรรลธรรม

ตอบ อาตมาคงตอบไมได อนทจรงแลว มนกไมไดสำาคญ

เลย เพยงคณเร มตนเจรญวปสสนากรรมฐานเสยต งแตเด ยวน แลวก

จะพบคำาตอบไดเองวาวปสสนากรรมฐานจะใหอะไรแกคณ หากเรา

ปฏบตอยางจรงจงและดวยปญญา กจะพบวาคณภาพชวตของเราด

ข นอยางเหนไดชด เพยงไมนานนก คณจะสนใจเรยนร เร องธรรมะ

และการปฏบตอยางลกซ งมากขน และในทสด การปฏบตธรรมจะ

กลายเปนสงสำาคญทสดในชวตของคณ แตกอนทคณจะเร มออกเดน

ทาง โปรดอยาต งความหวงหรอกงวลไปลวงหนาถงส งท คณจะไดพบ

พงคอยๆ กาวเดนไปทละกาว

ถาม ในการปฏบตธรรม เราจำาเปนตองมครอาจารยหรอไม

ตอบ การมครอาจารยอาจไมจำาเปนนก แตการมผทชำานาญ

ในการเจรญวปสสนากรรมฐานมาคอยชแนะแนวทางทถกตองให ก

จะเปนประโยชนอยางย ง นาเสยดายทในปจจบนมท งพระสงฆและ

ฆราวาสทยงไมมความรเร องการปฏบตอยางถกตองพอเพยงมาตง

82

ตนเปนอาจารยสอนการปฏบตอยเปนจำานวนมาก พงแสวงหาครอาจารย

ทเชอถอได มวตรปฏบตทเหมาะสม และยดมนในพระธรรมคำาสอนของ

พระพทธองค

ถาม ปจจบนนมจตแพทย และนกจตวทยาจำานวนมาก

หนมาใชการเจรญวปสสนาเพอบำาบดรกษาอยางกวางขวาง จรงหรอไม

ตอบ เปนความจรง ผเชยวชาญดานจตวทยาไดยอมรบแลววา

วปสสนากรรมฐานมผลตอการรกษาเยยวยาอาการทางจต และไดมการนำามาใช

ในการรกษาตางๆ เชน ใชเพอบำาบดความเครยด เพอรกษาอาการหวาด

กลว และเพอสรางสต เปนตน พระปญญาของพระพทธองคททรงรแจง

แทงตลอดจตใจของมนษยนนไดชวยเหลอผคนมากมายเสมอมานบ

ตงแตอดตจนถงปจจบน

83

๗. ปญญา และ กรณา

ถาม เคยไดยนชาวพทธพดกนบอยๆ เรองปญญาและความ

กรณา สองคำานหมายความวาอยางไร

ตอบ บางศาสนาเชอวา ความกรณา กบ ความรก (สองคำานม

ลกษณะใกลเคยงกน) เปนคณสมบตของจตใจทสำาคญทสด แตพวกเขา

มองขามความสำาคญของปญญาไป ซงอาจทำาใหบคคลกลายเปนคนดม

จตใจออนโยนแตเบาปญญา ปราศจากความเขาใจ แนวคดบางประเภท

เชน แนวคดเชงวทยาศาสตร กเชอวาปญญาจะพฒนาอยางสมบรณได ตอง

ไมเอาความรสกทางใจทงหลาย เชน ความกรณาสงสารเขามาเกยวของ

ผลทออกมากคอ ความรทางวทยาศาสตรนนมงไปทผลลพธแตเพยงอยาง

เดยว โดยลมไปวาความรทางวทยาศาสตรนนมไวรบใชมนษยชาต หา

ใชเพอควบคมหรอบงการมนษย อนเปนเหตใหนกวทยาศาสตรใชความ

รความสามารถของตนคดคนระเบดปรมาณ อาวธเชอโรค และอาวธอนๆ

84

มาประหตประหารมนษยดวยกนเอง พทธศาสนาสอนวามนษยควรพฒนา

ทงปญญาและความกรณาควบคกนไป เพอจะเขาถงความเปนมนษยททง

สมบรณและสมดล

ถาม ตามหลกพทธศาสนา ปญญา หมายความวาอะไร

ตอบ ปญญาทประเสรฐสงสดคอ การรแจงวาสภาวธรรม

ทงปวงเปนของไมสมบรณ ไมเทยง และไมใชตวตน ความรเชนนจะ

ชวยใหเราเปนอสระจากทกข ไปสความรสกทมนคงและเปนสขยง ท

เรยกวาพระนพพาน กระนนกตาม พระพทธองคมไดตรสถงปญญาใน

ระดบนบอยครงนก การทเราจะเชอทกอยางจากการฟงผอนยอมไมใช

ปญญา ปญญาทแทจรงจะเกดจากการประจกษแจงและเขาใจสงตางๆ

ผานประสบการณตรงของเราเองเทานน ดงนน สำาหรบปญญาในระดบ

นจงควรเปดใจกวางรบรสงตางๆ แทนทจะปดหปดตาไมยอมรบสงใดๆ

เลย พงรบฟงมมมองในแงอนๆ ทแตกตางไปจากความเชอของเราบาง

แทนทจะดอรนดงดนดวยใจคบแคบ พยายามพจารณาขอมลทไมตรง

กบความเชอของเราใหถถวนดกวาฝงจตฝงใจอยแตกบความเชอเดมๆ

มองทกอยางตามความเปนจรง อยาเอาแตมองดวยอคต รอบคอบใน

การพจารณาไตรตรองกอนจะลงความเหน แทนทจะผลผลามยอมรบ

ความคดแรกทไดยนหรอทเรารสกพงพอใจ และทายทสดคอ พรอมท

จะเปลยนแปลงความเชอเดมของตนหากไดรบขอมลใหมทนาเชอถอ

มากกวา ทงหมดทกลาวมานคอปญญา ผปฏบตเชนนคอผฉลาดและจะ

บรรลถงปญญาทแทจรง การเชอตามทคนอนบอกโดยไมไตรตรองเปน

หนทางทงาย แตวถแหงพทธนนตองอาศยความกลาหาญ ความอดทน

ความยดหยนและความฉลาด

85

ถาม กระผมคดวา มนอยคนเทานนทจะทำาอยางนได แลว

พทธศาสนาจะมประโยชนอะไรหากเปนศาสนาของคนกลมนอย

ตอบ กจรงอย ใชวาทกคนจะพรอมสำาหรบพทธธรรม ผทยงไม

สามารถเขาใจคำาสอนของพทธศาสนาไดในชาตน กอาจจะมปญญาแก

กลาพอจะเขาใจไดในชาตหนา แตกยงมบางคนทเกดปญญาเขาใจไดเพมขนดวย

การฟงพระธรรมคำาสอนเพยงไมกคำา หรอไดรบการกระตนเตอนทถกทควร

นเองกคอสาเหตททำาใหชาวพทธพยายามแบงปนความรความเขาใจตามวถ

พทธใหกบผอนอยางออนโยนและอยางเงยบๆ พระพทธองคตรสสงสอนเรา

ดวยพระมหากรณา เราจงพงสงสอนผอนดวยความกรณาเชนกน

ถาม ตามความคดของชาวพทธ ความกรณาคออะไร

ตอบ ขณะทปญญาครอบคลมธรรมชาตดานความเฉลยวฉลาด

และความเขาใจของเรา กรณากครอบคลมธรรมชาตดานอารมณความ

ร สกของเรา กรณากเปนคณสมบตเฉพาะของมนษยเทาน นเชนเดยว

กบปญญา คำาวา กรณา ในภาษาองกฤษ คอ compassion ซงมาจากศพท

๒ คำา คอ co แปลวา ดวยกน รวมกน และ passion แปลวา ความรสกท

รนแรง รวมกนเขาเปนความหมายของกรณา ดงเชน ขณะทเราเหนคนกำาลง

ทกขทรมาน เรารสกเปนทกขไปกบเขาดวย และพยายามทจะชวยเหลอให

เขาพนจากความทกขนน ดงนเรยกวากรณา คณลกษณะประเสรฐในชวต

มนษยอนเปนลกษณะแหงพทธะ เชน การมใจเออเฟอเผอแผ พรอมทจะ

เกอกลผอน เหนอกเหนใจผอน และใสใจตอเพอนมนษย คอคณสมบต

ทงหลายของคำาวา กรณา เราอาจจะสงเกตไดวา บคคลทมใจกรณาตอ

ผอน พรอมทจะรกและใสใจผอน จะมทมาจากการรจกรกและใสใจตอ

ตนเองกอน เราจะเขาใจผอนไดอยางลกซงกตอเมอสามารถเขาใจตวเอง

86

อยางแทจรงเสยกอน เราจะรวาอะไรดทสดสำาหรบผอน กตองรเสยกอนวา

อะไรดทสดสำาหรบเรา เราจะเหนใจผอนได กตองรจกเหนใจตวเราเองเสย

กอน ดงนน ในพทธศาสนานน การพฒนาจตของตนจงนำาไปสความใสใจ

ในความสขของผอนดวย พระพทธประวตเปนตวอยางทดทสด พระพทธ-

องคทรงใชเวลาถง ๖ ปแสวงหาหนทางสความพนทกขเพอพระองคเอง

จากนนไดทรงเผยแพรสงททรงคนพบนสมนษยชาตทงปวง

ถาม ถาอยางนน ทานอาจารยกหมายความวา เราควร

พยายามชวยตวเองใหรอดกอน แลวจงจะชวยผอน ไมฟงดเหนแกตว

ไปหนอยหรอ

ตอบ ผทเสยสละตนเพอผอนมากกวาตวเองมใหพบเหนอย

ทวไป ซงเปนการกระทำาทตรงกนขามกบคำาวา “เหนแกตว” ทหวงตนเอง

กอนผอน แตพทธศาสนามองวา ไมมการแยกเขาแยกเรา มแตการรวมกน

เปนหนงเดยว ความหวงใยแตตนเองจะคอยๆ พฒนา กลายเปนความใสใจ

ตอผอน เมอเราไดตระหนกวาผอนหรอชวตอนกคอชวตเหมอนๆ กบเรา

นนเอง ความรสกทไมมขอบเขตเชนนคอความกรณาทแทจรง อนเปรยบ

ดงอญมณชนเอกทประดบอยบนมงกฏแหงพระธรรมคำาสอนของสมเดจ

พระสมมาสมพทธเจา

87

๘. มงสวรต

ถาม ชาวพทธทดตองรบประทานมงสวรตใชหรอไม

ตอบ ไมจำาเปน พระพทธองคเองกไมทรงเปนมงสวรต และ

ไมเคยทรงสอนใหสาวกของพระองคเปนมงสวรตดวย แมทกวนนเอง กม

ชาวพทธดๆ มากมายกไมไดเปนมงสวรต ในพระไตรปฎกกลาวไววา

ความโกรธความมวเมาความดอรนการตงตนไวผดความมมายาความรษยา

การยกตนขมผอ นการถอตวเหยยดหยามผอ นและการสมาคมกบอสตบรษเหลา

นชอวากลนดบหาใชอาหารทปรงดวยเนอไม

ในโลกน คนผประพฤตชวเปนปกต กหนแลวไมชดใช ชอบพดเสยดส เปน

พยานใหการเทจ ปลอมเปนนกบวชในศาสนาน เปนคนตำ�ทราม ทำาความชวราย

แรงไวเหลานชอวากลนดบหาใชอาหารทปรงดวยเนอไม

ขททกนกายสตตนบาตอามคนธสตร

88

ถาม แตการทเรารบประทานเนอสตว กเทากบมสวนรบผดชอบ

ในการฆาสตวดวย แลวจะไมเปนการลวงละเมดศลขอทหนงหรอ

ตอบ จรงอย เมอเรารบประทานเนอสตว เรากมสวนรวมไมวา

โดยทางออมหรอเปนสวนหนงทตองรบผดชอบตอชวตสตวทถกฆานน แต

การรบประทานผกกเขาทำานองเดยวกน กลาวคอ ชาวไร ชาวสวนกตอง

ใชยาฆาแมลงหรอยาพษกำาจดศตรพชทงหลาย เพอปกปองผลผลตใหมา

ถงมอผบรโภคไดอยางสวยงามสมบรณโดยไมมรวรอยทถกแมลงกดกน

และเชนเดยวกน สตวกตองถกฆา เพอใหมนษยไดมเขมขดหนงสวมใส

หรอมกระเปาหนงไวใช รวมทงเพอเอาไขมนสตวมาทำาสบใหคณชำาระลาง

รางกาย และเพอผลตภณฑอนๆ อกมากมายนานปการ การดำารงชวตอย

ของมนษยเปนเรองยากเหลอแสนทจะไมของเกยวกบการเบยดเบยนชวต

สตวอนไมวาทางใดทางหนง นเองเปนตวอยางสำาคญทแสดงถงอรยสจ

ขอทหนง ทวา การมชวตอยกคอความทกขอนไมนาพงพอใจ แตเมอเรา

สมาทานศลขอทหนง เราตงเจตนาวาจะไมเปนเหตโดยตรงทเบยดเบยน

สตวหรอทำาใหสตวอนเดอดรอน [คอ ไมลงมอฆาสตวนนดวยตนเอง หรอ

ใชใหคนอนฆา]

ถาม แตชาวพทธมหายานไมรบประทานเนอสตว

ตอบ ความเขาใจนไมตรงกบความจรง พทธมหายานใน

ประเทศจนเครงครดในการกำาหนดใหชาวพทธเปนมงสวรต แตทงพระ

ภกษและฆราวาสทเปนมหายานในญปน มองโกเลย และทเบต ตางก

ลวนรบประทานเนอสตว

89

ถาม แตกระผมกยงคดวาชาวพทธนาจะเปนมงสวรต

ตอบ หากมคนทถอมงสวรตผ หน งท งดเวนไมรบประทาน

เนอสตวเลยอยางเครงครด แตขณะเดยวกนกเปนคนทเหนแกตว คดโกง

และมใจโหดเหยม กบอกคนหนงทไมไดถอมงสวรต แตเปนคนทเหนแก

ผอนเปนนตย ซอสตยสจรต โอบออมอาร และมใจออนโยน ระหวางคน

ทงสองน ใครเปนชาวพทธทดกวา

ถาม คนทมความซอสตยและออนโยน

ตอบ เพราะเหตใด

ถ�ม เพร�ะคนประเภทนคอคนทมจตใจด

ตอบ ถกตองแลว คนท รบประทานเน อสตวกอาจจะเปน

ผ มจตบรสทธ ไดเทาๆ กบคนทไมรบประทานเน อสตวกอาจจะเปนผ

มจตใจช วรายโสมมได ในพระพทธธรรม ส งสำาคญท สดอย ท คณภาพ

ของจตใจท ดงาม ไมไดอย ท ประเภทของอาหารท คณบรโภค คนบาง

คนเครงครดตอการเลอกเฟนอาหารท ไมมสวนประกอบของเน อสตว

แตอาจไมเคยสนใจใสใจทจะลดละความเหนแกตว ความไมซ อสตย

ความโหดรายหรอความรษยา พวกเขาไดแตเปลยนประเภทของอาหาร

ทบรโภคซงทำาไดงายๆ โดยไมสนใจทจะเปลยนแปลงสภาพจตใจของตน

ซงทำาไดยาก ดงนน ไมวาคณจะถอมงสวรตหรอไมกตาม โปรดจำาไวเสมอ

วา การพฒนาจตใหบรสทธสำาคญทสดสำาหรบชาวพทธ

90

ถาม แตในมมมองของชาวพทธ คนดมจตใจงดงามและถอ

มงสวรตดวย กยอมจะดกวาคนมจตใจดแตบรโภคเนอสตว ใชหรอไม

ตอบ ถาคนจตใจดทถอมงสวรตผนนเลกรบประทานเนอสตว

เพราะเหตความกรณาตอชวตสตว และไมตองการมสวนรวมกบการ

เลยงสตวแบบอตสาหกรรมทโหดเหยม แสดงวาคนผน นไดพฒนาจต

สความเมตตากรณาใสใจในชวตอนไดถงระดบทสงสงกวาคนทจตใจด

แตยงรบประทานเนอสตวอย หลายๆ ทานจะพบวา ยงไดดำาเนนชวต

ไปบนหนทางแหงธรรมลกซงขนเพยงใด แนวโนมทจะถอมงสวรตโดย

ธรรมชาตกจะมมากขนเพยงนน

ถาม มคนเลาใหกระผมฟงวาพระพทธเจาปรนพพานเพราะ

เสวยเนอสกรทมพษ ขอนเปนจรงหรอไม

ตอบ เร องนไมมมลความจรงแตอยางใด ตามหลกฐานใน

พระไตรปฎกกลาวถงพระกระยาหารมอสดทายของพระพทธองควา คอ

สกรมทวะ ปจจบนน ความหมายของอาหารประเภทนไดเลอนลางไป

หมดแลว ไมมใครทราบวาคออะไร บางคนอาจเขาใจวา สกร แปลวา หม

จงตความวาเปนอาหารทมสวนประกอบของหม แตกยงมความเปนไป

ไดอนๆ อกเชนกน เพราะอาจหมายถงผกชนดหนง [ในบางทวาเปนเหด

มพษ-ผแปล] หรอแปง หรออาจเปนอะไรกได อยางไรกตาม เมอเอยถง

การเสวยพระกระยาหารมอน กอาจทำาใหมผเขาใจไปวาเปนสาเหตของ

การปรนพพานของพระพทธองค พระพทธองคเสดจดบขนธปรนพพาน

เมอมพระชนมายได ๘๐ พรรษา และทรงพระประชวรเปนครงคราวมา

กอนแลว และความจรงกคอ พระองคปรนพพานเพราะความชราภาพ

91

92

93

๙. โชคลาภ กบ โชคชะตา

ถาม พระพทธเจาไดตรสถงเรองเวทมนตเครองรางของขลง

และเรองการทำานายโชคชะตาไวอยางไรบาง

ตอบ พระพทธองคตรสสอนวา การประพฤตปฏบตในเรอง

เหลาน อนไดแก การทำานายโชคชะตา การใสเครองรางของขลง ศาสตร

แหงฮวงจย และการหาฤกษยาม เปนตน เปนความเชอทางไสยศาสตรท

ไมกอใหเกดประโยชนอนใดเลย ทรงหามสาวกของพระองคมใหประพฤต

ในสงเหลาน และตรสเรยกวชาเหลานวาเปนศาสตรทตำ�ตอยหรอเปน

เดรจฉานวชา ดงพระพทธดำารสวา

“พระสมณโคดมทรงเวนขาดจากการเลยงชพผดทางดวยเดรจฉานวชา

เชนทสมณพราหมณผเจรญบางพวกฉนโภชนาหารทเขาใหดวยศรทธาแลวยงเลยง

ชพผดทางดวยเดรจฉานวชาอยางน คอ ทำานายอวยวะ ทำานายตำาหน ทำานาย

โชคลางทำานายฝนทำานายลกษณะทำานายหนกดผาทำาพธบชาไฟพธเบกแวน

เวยนเทยน พธซดแกลบบชาไฟ พธซดรำาบชาไฟ พธซดขาวสารบชาไฟ พธเตมเนย

บชาไฟพธเตมนำ�มนบชาไฟพธพนเครองเซนบชาไฟพธพลกรรมดวยเลอดวชาด

อวยวะวชาดพนทวชาการปกครองวชาทำาเสนหเวทมนตรไลผวชาตงศาลพระภม

วชาหมองวชาวาดวยพษวชาวาดวยแมงปองวชาวาดวยหนวชาวาดวยเสยงนก

วชาวาดวยเสยงกาวชาทายอายวชาปองกนลกศรวชาวาดวยเสยงสตวรอง”

ทฆนกายสลกขนธวรรค(ท.ส.๙.๒๑.๙-๑๐)

94

ถาม ถาเชนนน เหตใดยงมคนทำาเชนนนอย และเชอในสง

เหลานดวย

ตอบ ทเปนเชนนนกเพราะความโลภ ความกลวและความไมร

นนเอง เมอใดกตามทพวกเขาเขาใจในพระพทธธรรม เขากจะตระหนก

ไดเองวา จตใจทบรสทธสามารถจะปกปองเขาไดดกวาเศษกระดาษเลกๆ

หรอเศษโลหะ หรอบทสวดบางคำา เมอเขาใจเชนนแลว เครองรางเหลาน

กจะหมดความสำาคญไป พระพทธองคตรสไววา ความซอสตย เมตตา

ปญญา ความอดทน การใหอภย ความมใจเออเฟอ ความจงรกภกด

และคณสมบตทดงามทงหลายเปนทงเครองปองกนภยใหตวเราและ

เปนเครองนำามาซงความเจรญรงเรองเหนอกวาเครองรางใดๆ

ถาม แตเครองรางบางอยางกมความศกดสทธเหมอนกนใช

หรอไม

ตอบ อาตมารจกบคคลผหนงทรำ�รวยมาจากการขายเครองราง

ของขลงทเขาอางวา จะนำาโชคและความรงเรองมาให รวมทงเขายงรบ

ประกนดวยวา ใครทไดเครองรางพวกนไปจะสามารถทำานายเลขลอตเตอร

ไดอยางแมนยำาอกดวย แตหากสงทเขาพดเปนความจรง ทำาไมเขาจงไม

เปนเศรษฐเงนลาน ถาเครองรางของเขาใชไดผลจรง ทำาไมเขาจงไมถก

ลอตเตอรทกอาทตย โชคอยางเดยวทเขามกคอการทยงมคนเบาปญญาพอ

จะเชอในสงทเขาพดและซอหาเครองรางทเขาขายเทานน

ถาม หากเปนเชนนน “โชค” มอยจรงหรอไม

ตอบ ในพจนานกรมไดใหคำาจำากดความคำาวา “โชค” วา

“ความเชอวาสงใดกตามทเกดขน ไมวาจะดหรอราย เปนผลมาจากความ

95

บงเอญ พรหมลขต หรอชะตากรรม” พระพทธองคไดตรสปฏเสธความเชอ

เชนนโดยสนเชง เพราะสงทงหลายทเกดขนเปนผลมาจากเหตปจจย ไมวา

จะมเหตเดยวหรอหลายเหต และตองมความสมพนธโดยตรงระหวางเหต

และผล [คอ ทำาเหตเชนใด ไดผลเชนนน] ตวอยางเชน การเจบไขไดปวยมา

จากหลายสาเหต กลาวคอ เขาผนนไดสมผสกบเชอโรคทกอใหเกดโรคนน

รางกายของเขาอยในสภาพออนแอ จงถกเชอโรครมเราไดงาย ในกรณนจะเหน

ความสมพนธโดยตรงระหวางความเปนเหต (คอเชอโรคและรางกายทออนแอ)

และผล (คอความปวยไข) เพราะเชอโรคเขาทำารายอวยวะภายในรางกาย

ซงทำาใหเจบปวยได แตในกรณตรงขาม เรามองไมเหนความสมพนธใดๆ

หรอความเปนเหตเปนผลใดๆ ระหวางการหอยเศษกระดาษแผนหนงท

เขยนคำาบางคำา กบผลทเปนความรำ�รวยทางโชคลาภ หรอการสอบไล

ผาน พทธศาสนาสอนวาสงตางๆ เกดขนไดเพราะมเหตปจจยทำาใหเกด

ไมไดมเหตมาจากโชค หรอความบงเอญ หรอชะตากรรม คนทเชอถอ

เรองโชคลางมกจะดนรนแสวงหาสงตางๆ ซงโดยมากกมกจะเปนเงนทอง

หรอความรำ�รวยเทานน แตพระพทธองคไดตรสสอนวา การพฒนาจตใจ

เปนสงทสำาคญกวามากนก ดงพระพทธดำารสวา

ความเปนพหสต ความเปนผมศลปะ วนยทศกษามาด วาจาสภาษต ขอ

นเปนมงคลอนสงสด การบำารงมารดาบดา การสงเคราะหบตร การ

สงเคราะหภรรยาการงานทไมอากล ขอนเปนมงคลอนสงสด การใหทาน

การประพฤตธรรม การสงเคราะหญาต การงานทไมมโทษ ขอนเปนมงคลอน

สงสด การงดเวนจากบาป การเวนจากการดมนำ�เมา ความไมประมาทในธรรม

ขอนเปนมงคลอนสงสด ความเคารพ ความถอมตน ความสนโดษ ความ

กตญญการฟงธรรมตามกาลขอนเปนมงคลอนสงสด

ขททกนกายขททกปาฐะ(ข.ข.๒๕.๕-๘.๔)

96

97

๑๐. ภกษ ภกษณ และแมช

ถาม คณะสงฆเปนสถาบนหนงทมความสำาคญมากใน

พทธศาสนา อะไรคอจดมงหมายของการบวชเปนพระภกษหรอแมช

หนาทของทานเหลานคออะไร

ตอบ จดประสงคทพระพทธองคไดทรงตงคณะภกษ ภกษณ

ขนนนกเพอชวยสรางสถานภาพท เอออำานวยตอการพฒนาจตเพอ

เขาถงธรรมไดงายขน สวนฆราวาสกมหนาทอปถมภสงทเปนความ

จำาเปนพนฐานในชวตของภกษและภกษณ หรอปจจย ๔ อนประกอบ

ดวย อาหาร เคร องนงหม ทอย อาศย และยารกษาโรค เพอใหภกษ

และภกษณสามารถอทศตนกบการศกษาและปฏบตธรรมไดอยางเตมท

ชวตทเรยบงายภายในวดหรอสำานกปฏบตธรรมเออตอการทำาความ

เพยรและความสงบใจ สวนพระภกษ ภกษณ [และแมช] ทอยไดดวย

การอปถมภของฆราวาสกมหนาทนำาสงทตนไดศกษาและปฏบตมาสง

98

สอน พรอมๆกนกปฏบตตนเปนแบบอยางของชาวพทธทดใหแกฆราวาส

ซงถอเปนหนาทของภกษ ภกษณ [และแมช] พงมตอฆราวาส แตสงทเกด

ขนจรงในปจจบนนน บทบาทของภกษ [ภกษณ] และแมช ขยายกวางออกไปกวา

ทพระพทธองคไดทรงวางไวแตเดมมาก โดยทำาหนาทเปนทงครในโรงเรยน

นกสงคมสงเคราะห ศลปน แพทย และแมแตนกการเมอง บางกระแสกเหน

พองดวยวา เปนสงพงกระทำาหากจะชวยกนเผยแผพทธศาสนาได แตบาง

กระแสกทวงวาการกระทำาเชนนนจะทำาใหภกษสงฆและแมชเขามายง

เกยวกบปญหาทางโลกมากเกนไป จนกระทงลมจดมงหมายดงเดมของ

การออกบวช

ถาม การจะบรรลธรรมได เราจำาเปนตองบวชเปนภกษหรอ

เปนแมชกอนหรอไม

ตอบ ไมจำาเปนเลย ในครงพทธกาลมสาวกของพระพทธองค

ทงชายและหญงจำานวนมากสามารถเจรญกรรมฐานจนบรรลธรรมไดในเพศ

ฆราวาส บางทานมปญญาและความสามารถมากขนาดทสงสอนภกษ

สงฆไดอกดวย ในพระพทธศาสนานน ระดบของปญญาหรอความรแจง

ในธรรมสำาคญมากทสด โดยไมจำาเปนวาบคคลผนนจะหมผาจวรสเหลอง

หรอนงกางเกงยนส ไมจำาเปนวาจะอยวดหรออยบาน บางทานอาจเหนวา

สภาพแวดลอมทงแงบวกและแงลบของวดเอออำานวยตอความกาวหนา

ของการปฏบตธรรม สวนบางทานกอาจเหนวาบานทมทงสขและทกข

เหมาะสมสำาหรบการปฏบตธรรมมากกวา ตางคนกตางใจ ไมจำาเปนตอง

คดเหมอนกน เพราะเราทกคนลวนแตกตางกน

99

ถาม เหตใดพระภกษ ภกษณ [และแมช] จงตองนงหมจวร

สเหลองดวย

ตอบ ยามทชาวอนเดยในยคโบราณเขาปา เขาจะบอกไดวา

ใบไมใบไหนกำาลงจะรวงหลน เพราะใบไมเหลานนมสเหลอง สสม หรอ

สนำ�ตาล ดวยเหตน เอง ในประเทศอนเดยสเหลองจงกลายมาเปน

สญลกษณของการสละ ละวาง จวรของภกษ ภกษณ [และแมช] จง

มสเหลองเพอเปนเคร องเตอนใจใหตระหนกถงความสำาคญของการ

ลด ละ เลก ปลอยวาง ไมยดตด

ถาม เหตใดพระภกษและแมชจงตองโกนหว

ตอบ ปกตแลว เรามกจะหมกมนกงวลอยกบภาพลกษณ

ภายนอกของเรา โดยเฉพาะอยางยงกบทรงผม สภาพสตรจะใหความ

สำาคญกบทรงผมมาก สวนสภาพบรษกมกกงวลวาศรษะจะลาน การดแล

ผมเชนนสนเปลองเวลามากทเดยว ดงนน การโกนผมทงไปของพระภกษ

และแมชนนกเพอตดปญหาเรองน จะไดอทศเวลาใหกบสงทมความสำาคญ

จรงๆ ยงไปกวานน การโกนศรษะยงเปนสญลกษณวาการใหความใสใจ

ตอความเปลยนแปลงภายในจตใจสำาคญกวาภาพลกษณภายนอกมากนก

ถาม การบวชเปนบรรพชตกฟงดด แตถาทกคนบวชกน

หมด อะไรจะเกดขน

ตอบ เรากนาจะตงคำาถามเดยวกนนกบดานวชาชพดวย เชน

“ทนตแพทยกเปนอาชพทฟงดด แตถาทกคนเปนทนตแพทยกนหมด อะไร

จะเกดขน โลกนกคงไมมคร ไมมพอครวแมครว ไมมคนขบแทกซ” หรอ

“อาชพครกฟงดด แตถาทกคนเปนครกนหมด อะไรจะเกดขน โลกนกคง

100

ไมมทนตแพทย ฯลฯ” เปนตน พระพทธองคไมไดเคยทรงแนะนำาใหทก

คนบวชเปนภกษ ภกษณ [และแมช] และในความเปนจรงแลว การถอเพศ

บรรพชตกนหมดทกคนกไมมวนเกดขนไดอยแลว อยางไรกตาม โลก

กจะยงคงมผทเหนวาการดำาเนนชวตเรยบงายและละวาง สขสงบอยกบ

พระธรรมของพระพทธองคเปนทางเลอกทสำาคญกวาสงอนใด และทาน

เหลานกจะยงคงใชความรความเชยวชาญของทานทำาประโยชนใหสงคม

เชนเดยวกบทนตแพทย และคร

ถาม อาชพอยาง คร นกประพนธ หรอ นกสงคมสงเคราะห

กคงจะทำาประโยชนเพอสงคมได แตพระภกษหรอแมชจะทำาอะไรให

สงคมไดบาง ในเมอไมไดทำาอะไรเลย นอกจากเจรญสมาธไปวนๆ

เทานน

ตอบ ลองเปรยบเทยบชวตของพระภกษท ปฏบตธรรมกบ

นกวจยทางวทยาศาสตร สงคมอปถมภงานวจยของนกวทยาศาสตรทนง

ทำางานอยในหองทดลอง เพราะเราเชอวาการคนควาของนกวจยเหลานน

จะนำาไปสการคนพบประดษฐกรรมทจะเปนประโยชนตอมนษยชาตโดย

รวมได ในทำานองเดยวกน สงคมชาวพทธกอปถมภพระภกษผทำาความ

เพยรในการเจรญกรรมฐาน (ทจรงแลว ความจำาเปนพนฐานททานเหลา

นนตองการกชางนอยนด) เพราะมความหวงวา ทานเหลานนจะสามารถ

ดำาเนนไปสการรแจงปญญาญาณ อนจะกอใหเกดกศลและคณความด

ทงปวงตอสงคมโดยรวม แมวาการรแจงในธรรมจะยงไมบงเกดขน หรอ

อาจจะไมเกดขนกตาม วถการดำาเนนชวตของบรรพชตกเปนประโยชน

กบคนหมมาก ในสภาพสงคมปจจบน วถชวตหรหรารำ�รวยของเศรษฐ

และคนดงทงหลายทโออาฟงเฟอ อวดร ำ�อวดรวย และหมกมนอย

101

ในโลกยวสยกลายเปนแบบอยางของวถชวตในอดมคตทควรแสวงหา

หรออยางนอยกควรจะรษยา แตวถชวตเรยบงายสนโดษของบรรพชต

ผเจรญธรรมกเปนสงเตอนใจเราวาความสข ความพอใจของมนษยไม

จำาเปนตองมาจากการมเงนใชอยางฟมเฟอยเสมอไป วถทเรยบงายและ

ออนโยนเชนนกมประโยชนมหาศาลเชนกน

ถาม กระผมไดยนมาวา ปจจบนนไมมภกษณอกแลวใน

สงคมพทธ เปนความจรงหรอไม

ตอบ เมอครงพระพทธองคยงทรงพระชนมอย ไดทรงตง

สถาบนภกษณสงฆขน และ ภกษณกไดมบทบาทสำาคญในการเผยแผ

พระพทธศาสนายาวนานถง ๕๐๐-๖๐๐ ป แตจะดวยเหตใดไมปรากฏ

แนชด ภกษณไมไดรบการเคารพนบถอมากเทาทควรและไมไดรบการ

อปถมภเชนทพระภกษสงฆไดรบ ในทสด สถาบนภกษณในอนเดยและ

ในประเทศแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใตกถงกาลเสอมสลาย อยางไร

กตาม สถาบนภกษณสงฆในบางประเทศ เชน ไตหวน เกาหล และ

ญปนยงคงเจรญรงเรองอย และทกวนน ในประเทศศรลงกากไดมความ

พยายามทจะนำาสถาบนภกษณจากไตหวนเขามาสรางสถาบนภกษณอก

ครงหนง แมวานกอนรกษนยมจะไมเหนดวยนก อยางไรกตาม พงเขาใจวา

พระประสงคเดมของพระพทธองคนน หญงกมสทธ และโอกาสเทาเทยม

กบชายในอนทจะออกบวช ใชชวตในเพศบรรพชต เพอพฒนาปญญา

ของตน

102

103

๑๑. พระไตรปฎก

ถาม แทบทกศาสนามคมภรศกดสทธ เชน คมภรไบเบล

พทธศาสนามคมภรอะไร

ตอบ พทธศาสนามคมภรท เรยกวา พระไตรปฎก จารกเปน

ภาษาบาล ซงเปนภาษาอนเดยโบราณทใกลเคยงกบภาษาทพระพทธเจา

ทรงใชสงสอน พระไตรปฎกเปนหนงสอทมความยาวมาก ในภาคแปลเปน

องกฤษ ประกอบดวยหนงสอประมาณ ๔๐ เลม

104

ถาม คำาวา พระไตรปฎก มความหมายวาอยางไร

ตอบ คำาวาไตรปฎกมาจากศพทสองคำา คอไตรแปลวา สาม

และ ปฎก แปลวา ตะกรา คำาแรกนนหมายความวา คมภรนม ๓ สวน

ดวยกน สวนแรก เรยกวา พระสตตนตปฎกประกอบดวยพระดำารสของ

พระพทธเจาและของพระอรยสาวกบางทาน คำาสอนในสวนนมความ

หลากหลาย ซงเปนไปตามฐานะของผฟงทเขามาทลถามปญหา หลาย

พระสตรเปนพระธรรมเทศนา บางพระสตรกเปนบทสนทนา สวนบาง

บทเชน คมภรธรรมบท เปนการรวบรวมคำาสอนของพระพทธองคเปน

บทรอยกรองสนๆ และ คมภรชาดก กเปนการรวบรวมเรองเลาตางๆ ท

สนกสนาน ซงตวเอกในเรองสวนใหญมกจะเปนสตว

สวนทสองของพระไตรปฎกคอ พระวนยปฎก วาดวยระเบยบ

วนย ขอควรประพฤตปฏบตของพระภกษ [ภกษณ] และแมช รวมทง

ความเปนอย ขนบธรรมเนยม และประวตของการกอตงคณะสงฆ สวน

สดทายเรยกวา พระอภธรรมปฎก ซงเปนหมวดทละเอยดลมลกซงอธบาย

หลกธรรมลวนๆ ทเปนองคประกอบยอยๆ ของสงตางๆ แมวาพระอภธรรม

ปฎกจะเกดขนภายหลงสองปฎกแรก แตขอความตางๆ ทปรากฏในพระ

อภธรรมกเปนไปในทางเดยวกน

สวนคำาวา ปฎกทแปลวา ตะกรา นนมทมาคอ คนงานกอสราง

ในยคอนเดยโบราณมกใชตะกราใสวสดกอสรางเพอการขนยายสงตอกน

เปนทอดๆ เขาจะแบกตะกราทนไวบนศรษะแลวเดนไปสงตะกราตอใหคน

งานคนถดไปเปนทอดๆ จนกวาตะกรานนจะถงจดหมายปลายทาง ในยค

พทธกาลนนแมจะมตวหนงสอใชแลว แตคนในยคนนมความเชอถอการ

บนทกดวยตวหนงสอนอยกวาการทองจำา ดวยเหนวาความทรงจำาของ

105

มนษยเชอมนไดมากกวา หนงสออาจเปยกชนจากฝนในฤดมรสมจนผพง

เปอยยยได หรออาจถกปลวกกดกนจนชำารดเสยหาย แตความทรงจำา

ของมนษยจะยงคงอยตราบเทาทชวตของผน นยงคงอย

ดงนน พระภกษและภกษณจงเปนผทรงจำาพระไตรปฎกและ

คำาสอนทงมวลของพระพทธเจา แลวสงตอคำาสอนทงหลายนนจาก

รนหนงไปสอกรนหนง ดจดงคนงานกอสรางสงตอดนทรายและอฐท

บรรจในตะกราจากคนหนงไปสอกคนหนง ดวยเหตนเอง หมวดทง

สามของพระคมภรจงมช อวา ตะกรา หลงจากการสบทอดคำาสอนของ

พระพทธองคดำาเนนไปดวยวธนเปนเวลาหลายรอยป ในทสด กไดม

การจารกพระไตรปฎกเปนตวหนงสอขนเมอราว ๑๐๐ ปกอนครสต

ศกราช ทประเทศศรลงกา

ถาม ในเมอคมภรเหลานถกจดจำาตอๆ กนมาเปนเวลานาน

ยงจะเชอถอไดหรอขอรบ คำาสอนหลายๆ ประการของพระพทธองคอาจ

จะผดพลาดหรอสญหายไปบางตามกาลเวลา

ตอบ การดำารงรกษาคำาสอนของพระพทธองคเปนการรวมมอ

รวมใจกนของสถาบนพระภกษและภกษณ ทานเหลานนมกจะมการประชม

รวมกนเปนครงเปนคราว แลวสวดรวมกน เพอสอบทานพระไตรปฎก

ทงหมดหรอบางบท การกระทำาเชนนเปนการปองกนมใหมการสญหายหรอ

มผใดทำาการเพมเตมหรอเปลยนแปลง

ลองจนตนาการดกไดวา หากมคนกลมหนงประมาณรอยคนทจำา

เพลงหนงไดขนใจ ขณะทรวมรองเพลงนนพรอมๆ กน หากมใครคนหนงจำา

เนอผดหรอพยายามจะเปลยนเนอเพลงบางทอน อะไรจะเกดขน คนสวน

ใหญทจำาเนอรองไดไมผดเพยนกยอมจะไมปลอยใหผหนงผใดมาเปลยนเนอ

106

รองนนได สงสำาคญอกประการหนงทไมควรลมกคอ ในยคนนไมมโทรทศน

หนงสอพมพ และสอโฆษณาใดๆ ทจะกอความวนวายหรอไขวเขวใหแก

ผคน ยงไปกวานนภกษและภกษณเหลานนลวนเปนผเจรญกรรมฐานจง

มความทรงจำาเปนเลศ แมในปจจบนทเรามหนงสอใชกนมานานแลว ก

ยงคงมพระภกษทสามารถทรงจำาพระไตรปฎกไดอยางขนใจ พระอาจารย

มนกน สยาดอ [พระวจตตสาราภวงศ] แหงประเทศพมา เปนผมความ

สามารถพเศษน ทานยงไดรบการบนทกไวในกนเนสบคในฐานะผมความ

ทรงจำาเยยมยอดทสดในโลก

ถาม พระไตรปฎกมความสำาคญอยางไรตอชาวพทธ

ตอบ ความคดเกยวกบพระไตรปฎกของชาวพทธแตกตางจาก

ความคดของศาสนกชนอนทมตอคมภรของตน กลาวคอ ชาวพทธไมได

มองวา พระไตรปฎก คอ คมภรศกด สทธ ท เปดเผยความจรงจาก

พระผเปนเจาททกคนจะตองเชอถออยางไมเคลอบแคลงสงสยแมเพยง

คำาเดยว แตชาวพทธจะมองวา พระไตรปฎก คอ ตำาราทบนทกคำาสอนของ

พระมหาบรษ ทประทานคำาอรรถาธบาย คำาแนะนำา คำาชแนะแนวทาง และ

คำากระตนเตอนใจแกพทธศาสนกชน จงเปนคมภรทผศกษาควรตงใจอาน

อยางไตรตรองดวยความรอบคอบและดวยความเคารพ

จดประสงคของเราผศกษากคอความพยายามเขาใจคำาสอนท

ปรากฏอยในพระไตรปฎก โดยจะไมพงเชออยางไรเหตผล แตพงสอบ

ทานพระธรรมคำาสอนของพระพทธองคกบประสบการณจรงของเราเอง

อาจกลาวไดวา ทศนคตทชาวพทธมตอพระไตรปฎกซงเปนทรวมพระ

ธรรมคำาสอนของสมเดจพระสมมาสมพทธเจานน กคลายคลงกบทศนคต

ของนกวทยาศาสตรทมตอบนทกรายงานการคนควาทางวทยาศาสตรใน

107

วารสารวชาการนนเอง นกวทยาศาสตรจะทำาการทดลองคนควา แลวจง

ตพมพผลการทดลองนนเผยแพรลงในวารสารวชาการ นกวทยาศาสตร

อนๆ ทไดอานรายงานเหลานน แมจะอานอยางใหเกยรตในผลงาน แตก

จะยงไมใหการยอมรบและเชอถอใดๆ จนกวาตนจะไดทดลองและพสจน

วาผลของทฤษฎเหลานนเปนจรงโดยผานประสบการณของตนเอง

ถาม เมอครทานอาจารยเอยถง คมภรธรรมบท คมภรนคออะไร

ตอบ ธรรมบท เปนสวนทสนทสดในหมวดแรกของพระไตรปฎก

ชอ ธรรมบท แปลวา “หนทางแหงสจธรรม” หรอ “รอยกรองแหง

สจธรรม” ประกอบดวยรอยกรอง ๔๒๓ บท บางกเปนคตพจน บางกลก

ซงดวยสาระ บางกเปนอปมาอปไมย บางกงดงามไพเราะอยางยง ทงหมด

ลวนเปนพระพทธพจนทงสน ดวยเหตนเอง ในบรรดาคมภรทางพทธ-

ศาสนาทงหมด ธรรมบทจงเปนทรจกและนยมมากทสดและยงแปลเปน

ภาษาตางๆ มากทสด อกทงยงไดรบการกลาวขานวาเปนหนงในคมภร

ทางศาสนาทเปนเอกของโลก

ถาม ผมเคยไดยนคนพดวา เราไมควรวางหนงสอธรรมะ

หรอพระไตรปฎกบนพน หรอหนบไวใตแขน แตควรจะวางไวในทสง

เปนความจรงหรอไม

ตอบ ในยคทผานๆ มา หนงสอยงนบเปนของทหายากและม

คา ไมวาจะเปนในประเทศชาวพทธหรอแมแตในยโรปยคกลาง เพราะ

ฉะนน หนงสอและตำาราทงหลายจะถกเกบรกษาอยางด ใชงานอยาง

ทะนถนอมและดวยความเคารพ ประเพณทคณไดยนมานนกเปนตวอยาง

ทดของวตถประสงคน อยางไรกตาม แมขนบธรรมเนยมประเพณเปนสง

108

ทเราควรอนรกษไว แตวธทดทสดทเราจะแสดงความเคารพตอคมภรใน

พทธศาสนา กคอการนำาพระธรรมคำาสอนในคมภรเหลานนมาประพฤตปฏบต

ใหเกดประโยชนกบชวตจรงๆ

ถาม ผมรสกวาพระไตรปฎกอานยากมาก เพราะทงยาว

ซำ�ซาก และนาเบอ

ตอบ เวลาทเราหยบตำาราทางศาสนาขนมาอานสกเลมหนง เรา

มกหวงจะไดอานขอความหรอถอยคำาทชมชนเบกบาน อมเอบ เปนคำา

สรรเสรญเชดช ทจะชวยใหจตใจของเราพองฟ และเปนแรงบนดาลใจให

เราได ดวยเหตนเอง คนทอานพระไตรปฎกจงมกจะผดหวงในแงน

แมวาพระพทธพจนบางตอนประกอบดวยถอยคำาทซาบซง

ไพเราะงดงาม แตสวนใหญจะเปนดงทฤษฎทางปรชญาทเปนการอธบาย

คำาจำากดความของศพททางธรรมตางๆ หรอ เปนขอคดเหนทถกเถยง

กนอนประกอบดวยเหตผลตางๆ อยางละเอยดลออ บางตอนกเปน

คำาแนะนำาในการประพฤตปฏบตหรอการเจรญกรรมฐาน ตลอดจนคำา

อรรถาธบายในขอสจธรรมทกลาวไวอยางชดเจน คมภรทงหลายเหลาน

เปนไปเพอสงเสรมปญญามากกวาจะเปนไปเพอตอบสนองทางอารมณ

หากเราหยดเปรยบเทยบพระไตรปฎกกบคมภรในศาสนาอน เราจะพบ

วาพระไตรปฎกกมความงดงามอยในตวเอง อนเปนความงดงามดวย

ความกระจางชดเจน ลกลำ� และสมบรณดวยปญญา

109

ถาม ผมเคยอานวา แตดงเดมนนพระไตรปฎกถกจารก

ลงบนใบลาน เหตใดจงเปนเชนนน

ตอบ ในยคทเร มมการจารกพระไตรปฎกลงเปนตวหนงสอ

นน ยงไมมการผลตกระดาษออกมาใชในอนเดยและศรลงกา เอกสาร

ตางๆ ทออกมาในยคนนไมวาจะเปนจดหมาย หนงสอสญญา บญช

หรอเอกสารสทธตางๆ ลวนถกจารกลงบนแผนหนงสตวบาง แผนโลหะ

บางๆ บาง หรอแผนใบลานบาง ชาวพทธไมนยมการใชหนงสตว สวน

การจารตวหนงสอลงบนแผนโลหะกเปนเรองยงยากและสนเปลองคา

ใชจายมาก ดงนน การใชใบลานจงเปนทางเลอกทด หลงจากทเตรยม

ใบลานพรอมแลว เขากจะใชเชอกรอยผกแผนใบลานเขาดวยกน โดยม

แผนไมสองแผนเปนปกดานหนาและดานหลง เพอสะดวกในการใชงาน

และการเกบรกษา คลายๆ กบรปแบบของหนงสอในปจจบนน เมอพทธ-

ศาสนาไดแพรหลายไปยงประเทศจน คมภรเหลานกถกจารกลงบนแผน

ผาไหมหรอกระดาษ และอก ๕๐๐ ปถดมา เมอเกดความจำาเปนทจะตอง

ผลตตำาราตางๆ ออกเผยแพรในวงกวางขน จงไดมการประดษฐคดคนวธ

การพมพหนงสอขน หนงสอทเกาแกทสดของโลก คอ หนงสอภาษา

จนทพมพขนในป ค.ศ. ๘๒๘ กเปนพระพทธพจนทไดรบการแปลเปน

ภาษาจน

110

111

๑๒. ประวตและววฒนาการ ของพระพทธศาสนา

ถาม เพราะเหตใด ในปจจบนนพทธศาสนาจงกลายเปน

ศาสนาทมคนนบถอเพมขนมากในหลายประเทศ

ตอบ ในชวงประมาณ ๑๕๐ ปหลงพทธปรนพพาน คำาสอน

ของพระพทธองคไดแพรกระจายออกไปครอบคลมภาคเหนอของประเทศ

อนเดยทงหมด จากนนในป พ.ศ.๒๖๒ พระจกรพรรดองคหนงของอนเดย

คอ พระเจาอโศก แหงราชวงศโมรยะ ไดเปลยนมานบถอพทธศาสนา ได

เผยแพรพระธรรมคำาสอนของพระพทธองคไปทวแวนแควนของพระองค

ประชาชนจำานวนไมนอยเลยทหนมาสนใจกบแนวคดทางจรยธรรมอน

สงสงของพทธศาสนา โดยเฉพาะอยางยงการไมยอมรบเรองการแบงชน

วรรณะในศาสนาฮนด พระเจาอโศกยงไดจดประชมคณะสงฆครงใหญ[เพอ

สงคายนาพระไตรปฎกครงท ๓ ] ทงยงไดแตงตงคณะสงฆออกเผยแพร

พระศาสนาไปยงอาณาจกรโดยรอบ ซงมคณะหนงไดเดนทางไปไกลถงทวป

112

ยโรป คณะทประสบความสำาเรจมากทสดคอคณะทเดนทางไปประเทศ

ศรลงกา เกาะลงกาไดกลายเปนดนแดนแหงพทธศาสนานบแตนนมาจน

บดน คณะอนๆ ทเหลอไดเผยแพรพระศาสนาไปยงทางภาคใตและภาค

ตะวนตกของอนเดย แคชเมยร และเลยมาถงดนแดนทเปนพมาและไทย

ทกวนน

หลงจากนนอกประมาณหนงรอยป ชาวอาฟกานสถานและผคน

ทอยในแถบภเขาทางตอนเหนอของอนเดยกไดกลายเปนชาวพทธดวย

พระภกษและพอคาวาณชในแถบนนไดเผยแพรพระพทธศาสนาไปยง

เอเชยตอนกลางและจน ซงตอมากไดกระจายไปยงเกาหลและญปน สงท

นาสนใจกคอพทธศาสนาเปนระบอบความคดเดยวจากภายนอกประเทศ

ทมาหยงรากลงในประเทศจนได จากนนในศตวรรษท ๑๒ พทธศาสนา

กไดกลายเปนศาสนาของคนสวนใหญในประเทศพมา ไทย ลาว และเขมร

อนเปนผลจากความอตสาหะพากเพยรในการเผยแพรของพระสงฆจาก

ศรลงกาในอดต

ถาม ประเทศทเบตกลายเปนพทธตงแตเมอใด และอยางไร

ตอบ เมอประมาณศตวรรษท ๘ กษตรยพระองคหนงของ

ทเบตไดสงคณะทตไปยงประเทศอนเดยเพอขอพระสงฆและคมภรพระ

ไตรปฎกมาเผยแพรททเบต พทธศาสนาจงเรมเปนทนยมขน แตกยงไมใช

ศาสนาหลกในทเบต เนองจากมการตอตานจากนกบวชในนกายดงเดม

ของทเบตทเรยกวา นกายบอน (Bon) ในชวงศตวรรษท ๑๑ ไดมพระ

ภกษและครบาอาจารยมากมายเดนทางจากอนเดยมาสทเบต ทำาใหพทธ

ศาสนาปกหลกมนคงขนในทเบต นบแตนนเปนตนมา ทเบตกกลายเปน

หนงในเมองพทธทเขมแขงทสดในโลก

113

ถาม นคงเปนเหตใหพทธศาสนาเผยแผไดรวดเรวมาก

ตอบ ไมเพยงเทานน ในดนแดนทพทธศาสนาเผยแผเขาไป

ยงพบกรณทพทธศาสนาไปเปนปฏปกษขดแยงกบศาสนาดงเดมอนๆ

นอยมาก หรอแมแตการแผเขาไปดวยชยชนะจากสงครามกตาม ทงนก

เพราะ พทธศาสนาเปนวถชวตทสภาพออนโยน ดงนน ความคดทจะใช

กำาลงเขาบงคบขเขญใหผอนยอมรบนบถอพทธศาสนาจงไมใชวธการท

ชาวพทธทงปวงจะเหนดเหนงามดวย

ถาม พทธศาสนามอทธพลอยางไรตอประเทศทเผยแผไปถง

ตอบ เม อคร งท คณะสงฆธรรมฑตออกเดนทางเผยแผ

พระพทธศาสนาน น ทานมไดนำาไปแตเพยงพระธรรมคำาสอนของ

พระพทธองคเทานน แตยงไดนำาวชาความรแขนงตางๆ ของอารยธรรม

อนเดยไปเผยแพรดวย พระภกษบางรปเชยวชาญในการรกษาโรค กไดนำา

ความรเรองยาใหมๆ ไปสดนแดนททานเดนทางไป

ในยคนน ศรลงกา ทเบต และอาณาจกรตางๆ ในเอเชยกลาง

ยงไมรจกการเขยนหนงสอ จวบจนกระทงคณะสงฆธรรมฑตไดเดน

ทางเขาไปเผยแพรพระศาสนาทนน เมอมการจดบนทก ความรแขนง

ตางๆ และแนวคดใหมๆ กเรมแพรหลายมากขน กอนยคทพทธศาสนา

จะแพรไปถง ชาวทเบตและชาวมองโกลยงเปนชนเผาทปาเถอนไรกฎ

ระเบยบอย พทธศาสนาไดเขาไปเปลยนจนกลายเปนคนออนโยน และ

มอารยธรรมมากขน แมในประเทศอนเดยเองทเคยมการฆาสตวบชายญ

และมระบบการแบงชนวรรณะ พทธศาสนากไดมสวนลดความสำาคญ

ของพธกรรมและความเชอเหลานนลง แมจะไดเพยงชวคราวกตาม

114

ทกวนน เมอพทธศาสนาเผยแผไปยงทวปยโรปและอเมรกา

ปญญาท เขาใจจตใจของมนษยอยางลกซงของพทธศาสนากเร มสง

อทธพลใหเกดความเปลยนแปลงในแวดวงวชาจตวทยาสมยใหมในโลก

ตะวนตกแลวเชนกน

ถาม เหตใดพทธศาสนาจงไดเสอมไปจากประเทศอนเดย

ตอบ ยงไมเคยมใครสามารถหาคำาตอบทชดเจนได นก

ประวตศาสตรบางทานกลาววา พทธศาสนาเส อมทรามอยางหนก จน

ทำาใหประชาชนตอตาน บางกวา พทธศาสนาไดปรบเอาความเช อของ

ศาสนาฮนดเขามาใชมากเกนไป จนกระทงไมสามารถแยกแยะความ

แตกตางจากฮนดไดเลยในทสด บางทฤษฎกวา แทนทคณะสงฆจะ

กระจายกนอยท วไปเหมอนครงโบราณกาล กลบไปรวมตวกนอยตาม

วดใหญๆ ทมมหาราชาอปถมภ พระสงฆจงแยกหางออกจากชาวบาน

และหมดความนยมไปในทสด ไมวาสาเหตท แทจรงจะเปนอยางไร ใน

ครสตศตวรรษท ๘ หรอ ๙ พทธศาสนาในอนเดยไดมาถงชวงแหง

ความเส อมครงสำาคญ จนกระทงเส อมสลายไปอยางส นเชงในศตวรรษ

ท ๑๓ ในชวงทอนเดยถกรกรานโดยศาสนาอสลาม

ถาม แตกยงคงมชาวพทธหลงเหลออยในประเทศอนเดยบาง

ใชหรอไม

ตอบ ยงคงมอย บาง และทสำาคญกคอต งแตชวงกลางของ

ครสตศตวรรษท ๒๐ เปนตนมา พทธศาสนาไดเร มกลบมาเจรญขน

อกคร งหนงในอนเดย ในป ค.ศ.๑๙๕๖ ผนำาของวรรณะจณฑาลได

เปลยนมานบถอพทธศาสนา ดวยเหตท เขาและคนในวรรณะนตางถก

115

กดขขมเหงอยางมากจากระบบวรรณะของอนเดย นบจากนนเปนตนมา

มประชากรอนเดยราว ๘ ลานคนทเปลยนมานบถอพทธศาสนา และนบ

วนกจะมเพมมากขนเรอยๆ

ถาม พทธศาสนาเรมเผยแผเขามาในประเทศตะวนตก

ตงแตเมอใด

ตอบ ชาวตะวนตกกลมแรกทนบถอพทธศาสนานาจะเปน

ชาวกรกทอพยพเขาไปสอนเดยหลงการรกรานของพระเจาอเลกซานเดอร

มหาราชในชวงพทธศตวรรษท ๓ คมภรของพทธศาสนาทสำาคญทสด

เลมหนง ชอ มลนทปญหา กเปนบนทกบทสนทนาระหวางพระภกษ

ชาวอนเดย ชอ พระนาคเสนเถระ กบ พระเจามลนท กษตรยอนเดย

เชอสายกรก [ราวป พ.ศ. ๓๙๒-ผแปล] ในชวงปลายครสตศตวรรษท

๑๙ พทธศาสนาไดเร มเปนทสนใจและชนชมนบถอมากขนในหมชาว

ตะวนตก เมอปราชญในยคนนเรมแปลคมภรในพทธศาสนา และเรมเขยน

ตำารบตำาราเกยวกบพทธศาสนา ในชวงตนทศวรรษของป ค.ศ.๑๙๐๐ เรม

มชาวตะวนตกกลมเลกๆ ประกาศตนวาเปนชาวพทธ หนงหรอสองทาน

ไดออกบวชเปนพระภกษดวย นบแต ค.ศ. ๑๙๖๐ เปนตนมา ชาวตะวนตก

ทนบถอพทธศาสนาไดเพมจำานวนมากขนเรอยๆ และกลายเปนชนกลมนอย

แตเขมแขงมากในประเทศตะวนตก

ถาม กรณาอธบายถงพทธศาสนาแบบตางๆ ดวยขอรบ

ตอบ ดนแดนแหงพทธศาสนากวางไกลกนอาณาเขตตงแต

มองโกเลยไปจรดหมเกาะมลดฟ จากบอลขานจรดบาหล จงประกอบไป

ดวยวฒนธรรมทหลากหลายแตกตางกนมากมาย ยงไปกวานน พทธศาสนา

116

เองกมอายยนยาวมานานหลายศตวรรษ จงเปนธรรมดาอยเองทจะตอง

มการพฒนาแกไขดดแปลงไปตามสภาพสงคมหรอระดบสตปญญาความคด

ของผคนในยคตางๆ ในขณะทแกนสำาคญของพทธศาสนายงมนคงอย

ไมเปลยนแปลง แตรปแบบภายนอกไดเปลยนแปลงไปมากทเดยว ปจจบน

นพทธศาสนาแบงออกเปน ๓ นกายคอ เถรวาทมหายาน และวชรยาน

ถาม เถรวาท คออะไร

ตอบ คำาวา เถรวาทแปลวา คำาสอนของพระเถระ โดยมหลก

อยบนพนฐานของพระไตรปฎกฉบบภาษาบาล อนเปนคมภรทบนทก

คำาสอนของพระพทธเจาทเกาแกและสมบรณทสด เถรวาทยดถอพระ

ธรรมวนยและสถาบนสงฆเปนหลก เนนพระธรรมคำาสอนและคอน

ขางอนรกษนยม เนนแนวทางทเรยบงายแตเครงครดตามพระธรรมวนย

ปจจบนนนกายเถรวาทแพรหลายอยในประเทศศรลงกา พมา ไทย ลาว

และกมพชา

ถาม มหายาน คออะไร

ตอบ ในชวงราวพทธศตวรรษท ๑ ไดมการศกษาและตความ

คำาสอนของพระพทธองคกนอยางลกซง สงคมในยคนนตางกกำาลงพฒนา

มากขนจงทำาใหมการพยายามตความพระธรรมคำาสอนใหมใหเกดความ

เหมาะสมกบสภาพสงคมมากขนตามไปดวย ในบรรดานกายใหมๆ ทเกด

ขนในชวงนนเรยกรวมๆ กนวามหายานซงแปลวา ยานหรอพาหนะใหญ

ทผกอตงในยคนนกลาววา เปนนกายสำาหรบผคนทกหมเหลา ไมเฉพาะ

แตพระภกษหรอภกษณผสละชวตทางโลกแลวเทานน ในทสด มหายาน

ไดกลายเปนนกายทมบทบาทโดดเดนทสดในอนเดย และทกวนนไดกลาย

117

เปนศาสนาสำาคญใน จน เกาหล ไตหวน เวยดนาม และญปน ผนบถอ

นกายเถรวาทบางทานมความเหนวานกายมหายานมการบดเบอนคำาสอน

ของพระพทธองค แตผนบถอมหายานกกลาวโตวา พระพทธองคไดทรง

สอนเรองความไมเทยง การเปลยนแปลงจงเปนสจธรรมประการหนงใน

สจธรรมทงปวง ดงนน หากเรามองวา ตนโอคทเตบโตผลใบเปนตนไมขน

มาจากลกหรอผลโอคนน หาใชการบดเบอนแปรเปลยนไปจากลกหรอผล

โอคเดม ฉนใด การตความใหมของพวกเขากยอมมใชการบดเบอนจากคำา

สอนเดมของพระพทธองค ฉนนน

ถาม คำาวา หนยาน แปลวาอะไร

ตอบ เมอนกายมหายานเรมพฒนาขนนน ไดมความพยายาม

จะทำาใหเหนความแตกตางระหวางสองนกาย คอ นกายดงเดม [นกายท

ยดถอคำาสอนเดม] กบนกายใหม พวกเขาจงเรยกตวเองวา มหายาน หรอ

ยานใหญ และไดขนานนามนกายเกาวา หนยาน หรอยานเลก อยางไร

กตาม คำาวา หนยาน เปนคำาท มหายาน ใชเรยก เถรวาท เทานน

ถาม วชรยาน คออะไร

ตอบ นกายนเรมขนในอนเดยเมอชวงครสตศตวรรษท ๖ หรอ ๗

อนเปนยคทศาสนาฮนดกลบเขามามบทบาทเปนทนยมอกครง ทำาใหชาว

พทธบางกลมไดรบอทธพลจากความคดแบบฮนดในยคนนดวย โดยเฉพาะ

อยางยงแนวความศรทธาในเทพตางๆ รวมไปถงการประกอบพธกรรมทาง

ศาสนาทซบซอนยงยาก ตอมาในศตวรรษท ๑๑ วชรยานไดลงหลกปกฐาน

อยางมนคงในทเบต และมการพฒนาตอไปเรอยๆ คำาวา วชรยาน แปล

วา ยานเพชร หรอ วถแหงเพชร ซงหมายถงหลกของตรรกะอนมนคงท

118

วชรยานใชสนบสนนและปกปองแนวความคดของตน วชรยานองอาศย

คมภรทเรยกวา ตนตระ มากกวาคมภรทางพทธศาสนาแตดงเดม ดวย

เหตน บางครงจงเรยกนกายนวา ตนตระยาน ปจจบนน วชรยานเปน

นกายหลกในประเทศมองโกเลย ทเบต ลาดก เนปาล ภฏาน และในหม

ชาวทเบตอพยพทอาศยอยในอนเดย

ถาม ฟงดสบสนมากขอรบ ถาผมสนใจอยากจะศกษา

พทธศาสนา ผมจะรไดอยางไรวาควรจะเลอกแบบไหน

ตอบ เราอาจเปรยบเทยบไดกบแม นำ� หากเปรยบเทยบตนนำ�

กบปากแม นำ� กจะเหนวามนแตกตางกนมาก แตหากเราเรมจากตนนำ�

กอนแลวไลลงมาเรอยๆ เรากจะเหนสายนำ�ทไหลคดเคยวผานภเขาและ

หบเขา ผานมานนำ�ตก เรายงไดเหนธารนำ�สายเลกๆ อกมากมายทไหลลง

สแมนำ�สายนซงไหลเรอยไปสปากแมนำ�เพอออกทะเล เมอนน เราจงจะ

เขาใจไดวาเหตใดตนนำ�กบปากแมนำ�สายนจงดแตกตางกนมาก หากคณ

สนใจทจะศกษาพทธศาสนา คณควรเรมศกษาจากขอธรรมพนฐานจาก

แรกเรม คอ อรยสจ ๔ อรยมรรคมองค ๘ และพระพทธประวต เปนตน

จากนนกพงศกษาใหเขาใจถงสาเหตและความเปนมาทพทธศาสนาคอยๆ

ววฒนาการไปทละขนตอน แลวจงเลอกศกษาแนวทางทเหนวาเหมาะสม

กบเราทสด เมอนน เรากจะเลกคดวา ตนนำ�ดอยกวาปากนำ� หรอ ปากนำ�

เปนคนละสายกบตนนำ�อกตอไป

119

120

121

๑๓. การเปนชาวพทธ

ถาม ทพระอาจารยพดมาลวนนาสนใจมาก หากผมอยาก

จะเปลยนมานบถอพทธศาสนา ผมควรจะทำาอยางไรบาง

ตอบ ครงหนงในสมยพทธกาล ชายผหนงชอ อปาล ไดฟง

พระธรรมเทศนาของพระพทธองค บงเกดความเลอมใส และไดตดสนใจท

จะถวายตวเปนศษยพระตถาคต แตพระพทธองคตรสกบเขาวา

คหบด ทานจงใครครวญกอนแลวจงทำาเถด การใครครวญกอนแลว

จงทำาเปนความดสำาหรบคนทมชอเสยงเชนทาน

มชฌมนกายมชฌมปณณาสกอปาลสตร(ม.ม.๑๓.๖๗.๔๖)

122

ในพทธศาสนานน ปญญาหรอความเขาใจสำาคญอยางยง และ

ความเขาใจจะเกดขนไดตองอาศยเวลาบมเพาะ เพราะความเขาใจเปนผล

ของกระบวนการศกษา ดงนน อยาเพงรบผลผลามมานบถอพทธศาสนา

แตควรจะคอยๆ ศกษา คนควา ไตถาม และไตรตรองอยางรอบคอบ แลว

จงคอยตดสนใจ พระพทธองคมเคยทรงตองการสาวกจำานวนมากมาย

มหาศาล แตทรงมพระประสงคใหบคคลทงหลายศกษาและพจารณา

พระธรรมคำาสอนของพระองคอยางรอบคอบเสยกอน แลวจงดำาเนนรอย

ตามพระธรรมคำาสอนนน

ถาม หากผมศกษาคนควาและไตรตรองแลว และพบวา

พทธศาสนาสอนในสงทถกตอง ผมควรจะทำาอยางไรเพอจะเปนชาว

พทธทสมบรณ

ตอบ วธทดทสดคอ ควรเขารวมกจกรรมตามวดพทธหรอกบ

กลมชาวพทธทด รวมมอสนบสนนชวยเหลอกจการในกลมนนๆ พรอมๆ กนก

รบการอปถมภจากกลมนน ศกษาเรยนรพระธรรมคำาสอนของพระพทธองค

ตอไปเรอยๆ จนกระทงคณเหนวาคณพรอมแลว คณกอาจจะปฏญาณตน

เปนพทธมามกะดวยการสมาทานไตรสรณคมน

ถาม ไตรสรณคมนคออะไร

ตอบ คำาวา สรณะ แปลวา ทพง อนเปนสถานททคน

เราเขาไปพกพงในยามทประสบความทกขเดอดรอนใจ หรอในยามท

ตองการทพงพงทมนคงปลอดภย ทพงหรอ สรณะ นมไดหลายประเภท

เชน ยามทเราเปนทกข บางครงเรากหนไปหาเพอนเปนทพกพงทางใจ

พระพทธองคไดตรสไววา

123

ผถงพระพทธพระธรรมและพระสงฆเปนทพงยอมเหนอรยสจดวย

ปญญาชอบคอทกข,เหตใหเกดทกข,ความดบทกขและอรยมรรคมองค๘

อนเปนทางดบทกข นนแลคอทพงอนปลอดภย นนคอทพงอนสงสด บคคล

อาศยทพงเชนนนยอมพนจากทกขทงปวง

ขททกนกาย ธรรมบท (ข. ธ.๒๕.๑๙๐-๒.๕๐-๑)

การสมาทานขอถงพระพทธเจาเปนทพง เปนการยอมรบความจรงท

วา มนษยมศกยภาพทจะพฒนาตนไปสความเปนผร ผตน ผเบกบานและม

จตบรสทธบรบรณ ดงเชนพระพทธองคได การสมาทานขอถงพระธรรม

เปนทพง เปนความเขาใจในอรยสจ ๔ และรบวาหนทางของชวตทประเสรฐ

คอการดำาเนนตามอรยมรรคมองค ๘ การสมาทานขอถงพระสงฆเปนทพง

เปนการแสวงหาความอปถมภ กำาลงใจและคำาแนะนำาจากพระสงฆผดำาเนน

ตามอรยมรรคมองค ๘ นน การสมาทานเชนนทำาใหบคคลผนนเปนชาวพทธ

ทแทจรง และเรมกาวไปสหนทางแหงพระนพพานไดในทสด

ถาม จะมอะไรเปลยนแปลงไปบางหรอไมในชวตเรา

หลงจากทเราไดถงไตรสรณคมนแลว

ตอบ ตลอดระยะเวลากวา ๒,๕๐๐ ปทผานมา ชาวพทธ

จำานวนมากมายมหาศาลจนประมาณมได รวมทงอาตมาเอง ไดคนพบวา

คำาสอนของพระพทธองคนนทำาใหโลกและชวตทแสนจะยงยากซบซอน

นกลายเปนชวตทมแกนสารสาระขนมา พระธรรมของพระพทธองคได

นำาความหมายมาสชวตทไรความหมาย ไดนำาจรยธรรมและความเมตตา

กรณาตอชวตทงปวงมาเปนเครองดำาเนนชวต และยงไดชหนทางให

ดำาเนนไปสชวตทบรสทธหมดจดและสมบรณยงในภายภาคหนา

124

อาตมาเหนดวยกบรอยกรองบทหนงของอนเดยโบราณทไดกลาว

สรรเสรญพระพทธองคไววา

“การถงพระพทธองคเปนทพง ซาบซงพงสวดสรรเสรญ นอมนบ

บชาอยาไดเมน มงดำาเนนตามพระธรรมแหงพทธองค คอชวตทสงสงดวย

ปญญา”

ถาม ผมมเพอนคนหนงทพยายามจะชวนผมเปลยนศาสนา

ทงๆ ทผมเองยงไมสนใจคำาสอนในศาสนาของเขา ผมเคยบอกเขาไป

แลวตามตรง แตเขากยงไมยอมเลกลมความพยายาม ผมควรจะทำา

อยางไรดขอรบ

ตอบ สงแรกทคณควรเขาใจคอบคคลผนไมใชเพอนแทของคณ

เพอนแทจะยอมรบเราอยางทเราเปนและเคารพความคดความปรารถนา

ของเรา อาตมาเขาใจวาบคคลผนเสแสรงทำาเปนเพอนของคณเพอจะได

ชกชวนใหคณเปลยนศาสนาตามเขา ใครกตามทพยายามเคยวเขญยดเยยด

ลางสมองเรา ยอมไมใชเพอนของเราอยางแนนอน

ถาม แตเขามกจะอางวา อยากแบงปนศาสนาของเขาใหผม

ตอบ การแบงปนศาสนาซงกนและกนเปนเรองด แตอาตมา

คดวา เพอนคนนคงไมเขาใจความแตกตางระหวางคำาวา การแบงปน กบ

การยดเยยด หากอาตมามแอปเปลอยผลหนง แลวแบงใหคณครงหนง

และคณกรบไป อยางนเรยกไดวาเปนการแบงปน แตหากคณตอบวา

“ไมครบ กระผมอมแลว” แตอาตมากยงคงเซาซใหคณรบไป จนคณทน

การรบเราไมไหวจำาใจตองรบไป อยางนจะเรยกวาแบงปนไดอยางไร คน

ประเภทเดยวกบ“เพอน”ของคณคนนพยายามอำาพรางพฤตกรรมไมดของ

125

เขาดวยการอางวาเปน “การแบงปน”บาง “ความรก” บาง ไมวาพวก

เขาจะเรยกมนวาอยางไร พฤตกรรมเชนนกหยาบคาย ไรมารยาท

และเหนแกตวอยางย ง

ถ�ม ผมจะหยดเข�ไดอย�งไรขอรบ

ตอบ งายมาก กอนอนคณจะตองชดเจนกบตวเองกอน

วาอะไรคอสงทคณตองการ ขนตอไปกคอพยายามอธบายใหเขาฟงสนๆ

แตชดเจน ขนทสาม หากเขาถามคำาถามประเภททวา “ตามความเชอใน

ศาสนาของคณ คณจะอธบายเรองนวาอยางไร” หรอ “ลองมารวมงาน

ชมนมครงนกบผมดกวา” คณควรจะยำ�การตดสนใจของคณอกครงอยาง

ชดเจน สภาพ แตหนกแนนวา “ขอบคณมากสำาหรบคำาเชญแตผมคงไมไป”

-“ทำาไมเลา”

-“เปนเหตผลของผมแตผมคงไมไป”

-“คณจะไดพบคนทนาสนใจมากมายเลยนะ”

-“ผมกเชอวาตองมแนๆแตผมกไมอยากไปอยด”

-“แตผมเชญคณเพราะผมเหนแกคณนะ”

-“ขอบคณมากเลยทคณเหนแกผมแตผมกยงไมอยากไปอยด”

หากคณตอบไดอยางชดเจน สภาพ แตหนกแนนแบบน โดยหลก

เลยงทจะโตเถยง ในทสดเขาจะเลกราไปเอง นาเสยดายทเราตองทำาแบบ

น แตเรากตองสอนใหคนอนเหนวา ไมใชเรองถกตองทจะมาเคยวเขญ

ยดเยยดความเชอหรอความปรารถนาใหกบผอนแบบน

126

ถาม แลวชาวพทธควรแบงปนพทธธรรมกบผอนดวยหรอไม

ตอบ แนนอน หากมใครถามเราเกยวกบพทธศาสนา เรากควร

อธบายใหเขาฟง หรอแมเขาจะไมไดถาม เรากอาจจะอธบายพระธรรมคำา

สอนของพระพทธองคใหคนอนฟงได แตถาเขาพดหรอแสดงออกมาวา

เขาไมสนใจจะฟง เรากตองยอมรบและเคารพความพอใจของเขา

ขอสำาคญทเราตองไมลมกคอ วธสอนพระพทธธรรมทดทสดคอ

การประพฤตตนใหเปนตวอยางทดตอผอน วธนไดผลดกวาการพรำ�สอน

ดวยคำาพดมากมายนก การเอออาทร ออนโยน ประกอบดวยขนตอดกลน

ซอสตย และยตธรรมคอตวอยางอนด ใหธรรมฉายแสงออกมาจากการ

กระทำาและคำาพดของเราเอง หากเราทกคนตางรและเขาใจธรรมอยาง

ถองแทลกซง แลวปฏบตตามพระพทธธรรมอยางบรบรณ และแบงปน

พระธรรมคำาสอนตอผอนอยางจรงใจ กจะเปนประโยชนอยางมหาศาล

ทงตอตวเราเองและตอผอนดวย

127

128

129

๑๔. บางตอนแหงพระพทธพจน

๑. ทจรงแลว ปญญาตองมศลชวยชำาระใหบรสทธ ศลกตองม

ปญญาชวยชำาระใหบรสทธ ปญญายอมมในททมศล ศลยอมมในททม

ปญญาปญญายอมมแกผมศลศลยอมมแกผมปญญานกปราชญยกยอง

ศลและปญญาวาเปนสงลำ�เลศในโลก

(ทฆนกายสลกขนธวรรคโสณทณฑสตร)

๒. ธรรมทงหลายมใจเปนหวหนา

มใจเปนใหญสำาเรจดวยใจ

ถาคนมใจดกจะพดดหรอทำาดตามไปดวย

เพราะความดนนสขยอมตดตามเขาไป

เหมอนเงาตดตามตวเขาไปฉะนน

(ธรรมบท๒)

130

๓. บคคลไมพงหลอกลวงกน ไมพงดหมนใครในทไหน ไมพง

ปรารถนาทกขแกกนและกนดวยการเบยดเบยนหรอดวยใจมงราย

ขททกนกายขททกปาฐะเมตตสตร

๔.ธรรมวนยนมรสเดยวคอวมตตรสเหมอนมหาสมทรมรสเดยวคอ

รสเคม

(ขททกนกายอทานอโบสถสตร)

๕. โทษของคนอนเหนไดงาย

สวนโทษของตนเหนไดยาก

เพราะคนนนชอบโปรยโทษของผอน

เหมอนคนโปรยแกลบ

แตกลบปกปดโทษของตนไว

เหมอนพรานนกปกปดรางพรางกายของตนไวฉะนน

(ธรรมบท๒๕๒)

ผทคอยแตสอดสายหาโทษคนอน

คอยเพงโทษอยเนองนตย

จะมอาสวะพอกพนยงขน

และหางไกลจากความสนอาสวะโดยแท

(ธรรมบท๒๕๓)

๖. สตวผมอนจะตองตาย เมอเกดมาแลว ควรสรางกศลไวใหมาก

เหมอนชางดอกไมรอยพวงมาลยไวเปนจำานวนมากจากกองดอกไมฉะนน

(ธรรมบท๕๓)

131

๗. เมอบคคลอนพด จะพงพดตามกาลอนสมควรหรอไมสมควร

กตามจะพงพดเรองทเปนจรงหรอไมเปนจรงกตามจะพงพดคำาทออนหวานหรอ

หยาบคายกตาม จะพงพดคำาทมประโยชนหรอไรประโยชนกตาม จะพงม

เมตตาจตพดหรอมโทสะพดกตาม ในขอนน เธอทงหลายควรสำาเหนยก

อยางนวา “จตของเราจกไมแปรผน เราจกไมเปลงวาจาชวหยาบ และจก

อนเคราะหดวยสงอนเปนประโยชนอยอยางผมเมตตาจต ไมมโทสะ เราจก

แผเมตตาจตไปใหบคคลนนอย และเราจกแผเมตตาจตอนไพบลยยงใหญ

ไมมขอบเขต ไมมเวร ไมมความเบยดเบยนไปยงสตวโลก ทกหมเหลาอน

เปนอารมณของเมตตาจตนนอย”

มชฌมนกายมลปณณาสกกกจปมสตร

๘. บคคลประกอบดวยธรรม๓ประการพงทราบวาเปนบณฑต

ธรรม๓ประการอะไรบางคอเหนโทษโดยความเปนโทษเมอเหนโทษโดย

ความเปนโทษแลวยอมแกไขตามสมควรแกความผด และเมอผอนชโทษ

อยกยอมรบตามสมควรแกความผด

(องคตตรนกายตกนบาตอจจยสตร)

๙. การไมทำาบาปทงปวง

การทำากศลใหถงพรอม

การทำาจตของตนใหผองแผว

นคอคำาสงสอนของพระพทธเจาทงหลาย

(ธรรมบท๑๘๓)

132

๑๐. สงใดพรองสงนนดงสงใดเตมสงนนเงยบคนพาลเปรยบได

กบหมอนำ�ทมนำ�เพยงครงเดยวบณฑตเปรยบไดกบหวงนำ�ทเตมเปยม

(ขททกนกายสตตนบาตนาลกสตร)

๑๑. ภกษทงหลาย หากพวกโจรผประพฤตตำ�ทราม จะพงใช

เลอยทมทจบ๒ขางเลอยอวยวะนอยใหญผมใจคดรายแมในพวกโจรนนก

ไมชอวาทำาตามคำาสงสอนของเราเพราะความอดกลนไมไดนน

(มชฌมนกายมลปณณาสกกกจปมสตร)

๑๒. เพราะเหตเพยงการพดจาคลองแคลว

หรอเพราะมผวพรรณงดงาม

แตยงมความรษยาตระหนและโออวด

บคคลกหาชอวาคนดไดไม

(ธรรมบท๒๖๒)

สวนผตดความรษยาเปนตนนได

ถอนขนทำาใหรากขาดแลว

คายโทษไดแลวเปนผมปญญา

จงจะชอวาคนด

(ธรรมบท๒๖๓)

๑๓. บคคลนนตนเองไมฝกตนไมแนะนำาตนไมดบสนทจก

ฝกสอนผอ นแนะนำาผอ นชวยใหผอ นดบสนทไดมใชฐานะทมไดสวน

บคคลนนทตนเองฝกตนแนะนำาตนดบสนทจกฝกผอ นแนะนำาผอน

ชวยใหผอนดบสนทไดเปนฐานะทมได

(มชฌมนกายมลปณณาสกสลเลขสตร)

133

๑๔. ความไมมโรคเปนลาภอยางยง

ความสนโดษเปนทรพยอยางยง

ความคนเคยเปนญาตอยางยง

นพพานเปนสขอยางยง

(ธรรมบท๒๐๔)

๑๕. พระผมพระภาคตรสวา “ภกษทงหลาย ถงคนพวกอนจะ

พงกลาวตเตยนเรา กลาวตเตยนพระธรรมหรอกลาวตเตยนพระสงฆกตาม

พวกเธอไมควรผกอาฆาตแคนเคองขนใจคนพวกนน ถาพวกเธอโกรธเคอง

หรอไมพอใจพวกเขา พวกเธอกจะประสบอนตราย เพราะความโกรธเคอง

นนไดอนงพวกเธอจะรไดหรอวาทพวกเขาพดนนถกหรอผด”

พวกภกษกราบทลวา“รไมไดพระพทธเจาขา”

พระผมพระภาคตรสวา“คำาตเตยนนนถาเปนเรองไมจรง

พวกเธอควรชแจงใหเหนชดวา“เรองนเปนเรองไมจรงไมถกตองไมม

และไมปรากฏในพวกเรา”

(ทฆนกายสลกขนธวรรค)

134

๑๖. ภกษทงหลาย วาจาประกอบดวยองค ๕ ประการ เปน

วาจาสภาษต ไมเปนวาจาทพภาษต เปนวาจาไมมโทษ และทานผร ไม

ตเตยน

วาจาประกอบดวยองค๕ประการอะไรบางคอ

๑.พดถกกาล

๒.พดคำาจรง

๓.พดคำาออนหวาน

๔.พดคำาประกอบดวยประโยชน

๕.พดดวยเมตตาจต

(องคตตรนกายปญจกนบาตวาจาสตร)

๑๗. บณฑตทงหลายฟงธรรมแลวยอมผองใส

ดจหวงนำ�ทลกใสสะอาดไมขนมวฉะนน

(ธรรมบท๘๒)

๑๘. ความเสอมโภคทรพยเปนเรองเลกนอย แตความเสอมปญญา

เลวรายกวาความเสอมทงหลาย ความเจรญดวยโภคทรพยเปนเรองเลกนอย

แตความเจรญดวยปญญายอดเยยมกวาความเจรญทงหลาย

(องคตตรนกายเอกกนบาตกลยาณมตตาทวรรค)

๑๙. คนทกลาวพทธพจนแมมาก

แตมวประมาทไมทำาตามพทธพจนนน

ยอมไมไดรบผลแหงความเปนสมณะ

เหมอนคนรบจางเลยงโคไดแตนบโคใหคนอนฉะนน

(ธรรมบท๑๙)

135

๒๐. ควรแผเมตตาจตอยางไมมประมาณไปยงสรรพสตว ดจ

มารดาเฝาถนอมบตรคนเดยวดวยชวตฉะนน

(สตตนบาตอรควรรคเมตตสตร)

๒๑. ๑. ภกษผเปนโจทกประสงคจะโจทผอน พงพจารณาอยางนวา

“เราเปนผมกายสมาจารบรสทธเราเปนผประกอบกายสมาจารบรสทธไม

ขาด ไมบกพรองหรอไมหนอ ธรรมนมพรอมอยแกเราหรอไมหนอ” หาก

ภกษไมเปนผมกายสมาจารบรสทธมไดเปนผประกอบกายสมาจารบรสทธ

ไมขาด ไมบกพรอง กจะมผวากลาวภกษนนไดวา “เชญทานสำาเหนยก

ความประพฤตทางกายกอนเถด”จะมผวากลาวภกษนนไดดงน

๒. ภกษผเปนโจทกประสงคจะโจทผอน พงพจารณาอยางนวา

“เราเปนผมวจสมาจารบรสทธ เราเปนผประกอบวจสมาจารบรสทธ ไม

ขาดไมบกพรองหรอหนอธรรมนมพรอมอยแกเราหรอไมหนอ”หากภกษ

ไมเปนผมวจสมาจารบรสทธ ไมเปนผประกอบวจสมาจารบรสทธ ไม

ขาด ไมบกพรอง กจะมผวากลาวภกษนนไดวา “เชญทานสำาเหนยกความ

ประพฤตทางวาจากอนเถด”จะมผวากลาวภกษนนไดดงน

๓. ภกษผเปนโจทกประสงคจะโจทผอน พงพจารณาอยางนวา

“เราเขาไปตงเมตตาจตไมอาฆาตในเพอนพรหมจารทงหลายแลวหรอหนอ

ธรรมนมพรอมอยแกเราหรอไมหนอ” หากภกษยงไมเขาไปตงเมตตาจต

ไมอาฆาตในเพอนพรหมจารทงหลายแลว กจะมผวากลาวภกษนนไดวา

“เชญทานเขาไปตงเมตตาจตในเพอนพรหมจารทงหลายเสยกอนเถด”จะม

ผวากลาวภกษนนไดดงนอำทสกอกโกสวรรคกสนารสตร

136

๒๒. ภกษทงหลายสตวเหลาใดประพฤตกายสจรตวจสจรต

และมโนสจรตในเวลาเยนเวลาเยนกเปนเวลาทดของสตวเหลานนสตว

ทงหลายประพฤตชอบในเวลาใดเวลานนชอวาเปนฤกษดมงคลดสวาง

ด รงด ขณะด ยามด และบชาดในพรหมจารบคคล กายกรรมเปน

สวนเบองขวา ๑ วจกรรมเปนสวนเบองขวา มโนกรรมเปนสวนเบองขวา

ความปรารถนาของทานเปนสวนเบองขวา สตวทงหลายทำากรรมอนเปน

สวนเบองขวาแลว ยอมไดประโยชนอนเปนสวนเบองขวา ทานเหลานนได

ประโยชนแลวจงไดรบความสขงอกงามในพทธศาสนาจงไมมโรคถงความ

สขพรอมดวยญาตทงมวล

อำตกตตยปณณาสกมงคลวรรค

๒๓. ผคคนะ เพราะฉะนน ถาใคร ๆ จะพงทำารายเธอดวย

ฝามอกอนดนทอนไมและศสตราแมในขอนนเธอควรละฉนทะและ

วตกอนอาศยเรอนเสยเธอควรสำาเหนยกอยางนวา‘จตของเราจกไมแปรผน

เราจกไมเปลงวาจาชวหยาบและจกอนเคราะหดวยสงทเปนประโยชนอยอยาง

ผมเมตตาจตไมมโทสะ’ผคคนะเธอควรสำาเหนยกอยางนแล”

ม.มล.โอปมวรรคกกจปมสตร

๒๔. ชาวนาไขนำ�เขานา

ชางศรดดลกศร

ชางไมถากไม

บณฑตฝกตนเอง

(ธรรมบท๘๐)

137

๒๕. ภกษทงหลาย บคคล ๔ จำาพวกนมปรากฏอยในโลก

บคคล๔จำาพวกไหนบางคอ

๑.บคคลผไมปฏบตเพอเกอกลตนเองและไมปฏบตเพอเกอกลผอน

๒.บคคลผปฏบตเพอเกอกลผอนแตไมปฏบตเพอเกอกลตนเอง

๓.บคคลผปฏบตเพอเกอกลตนเองแตไมปฏบตเพอเกอกลผอน

๔.บคคลผปฏบตเพอเกอกลตนเองและปฏบตเพอเกอกลผอน

บคคลผไมปฏบตเพอเกอกลตนเองและไมปฏบตเพอเกอกลผอน

เราเรยกวาเปนเหมอนทอนไมทถกทงไวในปาชาไฟไหมทงสองขางตรง

กลางเป อนคถ ยอมไมอำานวยประโยชนเปนเคร องเรอน ๑ ท งไม

อำานวยประโยชนเปนอปกรณในปา๒

ในบคคล ๒ จำาพวกแรกของบคคล ๔ จำาพวกเหลานนขางตนน

บคคลผปฏบตเพอเกอกลผอน แตไมปฏบตเพอเกอกลตนเองงามกวาและ

ประณตกวาในบคคล๓จำาพวกแรก

บคคลผปฏบตเพอเกอกลตนเอง แตไมปฏบตเพอเกอกลผอน

งามกวาและประณตกวา เปรยบเหมอนนมสดจากแมโค นมสมจากนมสด

เนยขนจากนมสม เนยใสจากเนยขนยอดเนยใสจากเนยใส๑ยอดเนยใส

ชาวโลกถอวาเปนเลศในบรรดานมสดเปนตนนน ฉนใด บรรดาบคคล ๔

จำาพวกน บคคลผปฏบตเพอเกอกลตนเองและปฏบตเพอเกอกลผอนเปน

เลศประเสรฐสดเปนประธานสงสดยงใหญทสดฉนนน

ภกษทงหลายบคคล๔จำาพวกนแลมปรากฏอยในโลก

อำ.จต.ทตยปณณาสกอสรวรรคฉวาลาตสตร

138

๒๖. ภกษทงหลาย สวนเรากลาวอยางนวา ‘ภกษทงหลาย

หากวาความกลว ความหวาดสะดง หรอความขนพองสยองเกลา พง

บงเกดแกพวกเธอผอยในปาอยทโคนไมหรออยในเรอนวางทนนพวก

เธอพงระลกถงเราเนองๆ เทานนวาแมเพราะเหตน พระผมพระภาค

พระองคนนเปนพระอรหนตตรสรดวยพระองคเองโดยชอบเพยบพรอม

ดวยวชชาและจรณะ เสดจไปด รแจงโลก เปนสารถฝกผควรฝกไดอยาง

ยอดเยยม เปนศาสดาของเทวดาและมนษยทงหลาย เปนพระพทธเจา

เปนพระผมพระภาค๑ภกษทงหลายเพราะวาเมอพวกเธอระลกถงเรา

เนองๆอยความกลวความหวาดสะดงหรอความขนพองสยองเกลา

ทจกเกดขนกจกหายไป

สำ.สคา.สกกสงยตปฐมวรรคธชคคสตร

๒๗. พงเอาชนะความโกรธดวยความไมโกรธ

พงเอาชนะความรายดวยความด

พงเอาชนะคนตระหนดวยการให

พงเอาชนะคนพดพลอยดวยคำาสตย

(ธรรมบท๒๒๓)

๒๘. ชนบางคนประพฤตกายสจรต วจสจรต มโนสจรต ชนเหลานน

ชอวารกตนแมชนเหลานนจะกลาวอยางนวา เราไมรกตนชนเหลานนก

ชอวารกตน ขอนนเพราะเหตไร เพราะชนผรกกนทำาความเจรญใดใหแกผท

ตนรกได ชนเหลานนกทำาความเจรญนนแกตนเองได ฉะนนชนเหลานนจงชอ

วารกตนสงยตตนกายสคาถวรรคปยสตร

139

๒๙. อยาดถกบญเลกนอยวาจกไมสนองผล

นำ�ตกจากเวหาทละหยาดๆยงเตมตมได

นกปราชญสะสมบญทละเลกละนอย

ยอมเตมดวยบญไดเชนกน

(ธรรมบท๑๒๒)

๓๐. สมยนน ภกษรปหนงอาพาธเปนโรคทองรวง ภกษนน

นอนกลงเกลอกไปมาบนปสสาวะและอจจาระของตนเอง ครงนน พระผ

มพระภาคมทานพระอานนทตามเสดจเสดจจารกไปตามเสนาสนะเสดจ

เขาไปทางทอยของภกษนน ไดทอดพระเนตรเหนภกษนนนอนกลงเกลอก

ไปมาบนปสสาวะและอจจาระของตนเอง จงเสดจเขาไปใกลแลว ไดตรส

ดงนวา

“ภกษเธออาพาธเปนโรคอะไร”

ภกษนนทลวา “ขาพระองคอาพาธเปนโรคทองรวงพระพทธเจาขา”

พระผมพระภาคตรสถามวา“เธอมภกษผคอยพยาบาลหรอ”

ภกษนนทลวา“ไมมพระพทธเจาขา”

พระผมพระภาคตรสถามวา“เหตใดพวกภกษจงไมคอยพยาบาลเธอ”

ภกษนนทลวา“เพราะขาพระองคไมไดทำาอปการะแกภกษทงหลาย

ดงนนพวกภกษจงไมคอยพยาบาลขาพระองคพระพทธเจาขา”

พระผมพระภาคตรสเรยกทานพระอานนทมารบสงวา “อานนท

เธอไปตกนำ�มาเราจะอาบนำ�ใหภกษน”

ทานพระอานนททลรบสนองพระดำารสแลวตกนำ�มาถวายพระผ

มพระภาคทรงราดนำ� ทานพระอานนทขดส พระผมพระภาคทรงประคอง

ศรษะขนทานพระอานนทยกเทาวางบนเตยง

140

ตอมา พระผมพระภาครบสงใหประชมสงฆเพราะเรองนเปนตนเหต

ทรงสอบถามภกษทงหลายวา “ภกษทงหลาย ในวหารหลงโนนมภกษเปน

ไขหรอ”

พวกภกษกราบทลวา “มพระพทธเจาขา”

พระผมพระภาคตรสถามวา“เธออาพาธเปนโรคอะไร”

พวกภกษกราบทลวา“เธออาพาธเปนโรคทองรวงพระพทธเจาขา”

พระผมพระภาคตรสถามวา“ภกษนนมภกษผคอยพยาบาลหรอ”

พวกภกษกราบทลวา“ไมมพระพทธเจาขา”

พระผมพระภาคตรสถามวา“เหตใดพวกภกษจงไมคอยพยาบาลเธอ”

พวกภกษกราบทลวา “เพราะเธอไมไดทำาอปการะแกภกษทงหลาย

ดงนนพวกภกษจงไมคอยพยาบาลเธอพระพทธเจาขา”

พระผมพระภาคตรสวา “ภกษทงหลาย พวกเธอไมมมารดา

ไมมบดาผคอยพยาบาล ภกษทงหลาย ถาพวกเธอไมพยาบาลกนเอง

ใครเลาจะคอยพยาบาล พวกเธอ ภกษท งหลาย ผ จะพยาบาลเรา

กจงพยาบาลภกษไขเถด ถามอปชฌาย อปชฌายพงพยาบาลภกษไขนน

จนตลอดชวต(หรอ)จนกวาเธอจะหาย ถามอาจารย อาจารยพงพยาบาล

ภกษไขนนจนตลอดชวต(หรอ)จนกวาเธอจะหาย ถามสทธวหารก สทธว

หารกพงพยาบาลภกษไขนนจนตลอดชวต(หรอ)จนกวาเธอจะหาย ถามอนเต

วาสก อนเตวาสกพงพยาบาลภกษไขนนจนตลอดชวต(หรอ)จนกวาเธอจะ

หาย ถามภกษผรวมอปชฌาย ผรวมอปชฌายพงพยาบาลภกษไขนนจน

ตลอดชวต(หรอ)จนกวาเธอจะหาย ถามภกษผรวมอาจารย ผรวมอาจารย

พงพยาบาลภกษไขนนจนตลอดชวต(หรอ)จนกวาเธอจะหาย ถาไมม

อปชฌาย อาจารยสทธวหารก อนเตวาสก ผรวมอปชฌาย หรอผรวม

อาจารยสงฆตองพยาบาลภกษไขนนถาไมพยาบาลตองอาบตทกกฏ”

ว.มหา.จวรขนธกะคลานวตถกถา

141

๓๑. การใหธรรมชนะการใหทงปวง

รสแหงธรรมชนะรสทงปวง

ความยนดในธรรมชนะความยนดทงปวง

ความสนตณหาชนะทกขทงปวง

ขธรรมบทตณหาวรรค

๓๒. พระตถาคตหรอสาวกของพระตถาคตผไดฌานฉลาดในฌาน

ฉลาดในจตของผอน....

อำทสกทตยปณณสากเถรวรรคกตถสตร

๓๓. คนทำาดยอมราเรงในโลกน

คนทำาดยอมราเรงในโลกหนา

คนทำาดยอมราเรงในโลกทงสอง

คนทำาดยอมราเรงเบกบานใจยงนก

เมอมองเหนแตกรรมบรสทธของตน

(ธรรมบท๑๖)

๓๔. ภกษทงหลาย เธอทงหลายจงละอกศลบคคลสามารถละ

อกศลได ถาบคคลไมสามารถละอกศลนได เราไมพงกลาวอยางนวา “เธอ

ทงหลายจงละอกศล”กเพราะบคคลสามารถละอกศลไดฉะนนเราจงกลาว

อยางนวา“เธอทงหลายจงละอกศล”ถาอกศลนทบคคลละไดแลวพงเปนไป

เพอไมเกอกลเพอทกขเราไมพงกลาวอยางนวา“เธอทงหลายจงละอกศล”ก

เพราะอกศลทบคคลละไดแลวยอมเปนไปเพอเกอกล เพอสข ฉะนนเราจง

กลาวอยางนวา“เธอทงหลายจงละอกศล”

142

เธอทงหลายจงบำาเพญกศล บคคลสามารถบำาเพญกศลได ถาบคคล

ไมสามารถบำาเพญกศลนได เราไมพงกลาวอยางนวา “เธอทงหลายจง

บำาเพญกศล” กเพราะบคคลสามารถบำาเพญกศลได ฉะนนเราจงกลาว

อยางนวา “เธอทงหลายจงบำาเพญกศล” ถากศลนทบคคลบำาเพญแลวพง

เปนไปเพอไมเกอกล เพอทกข เราไมพงกลาวอยางนวา“เธอทงหลายจง

บำาเพญกศล” กเพราะกศลทบคคลบำาเพญแลวยอมเปนไปเพอเกอกล เพอ

สขฉะนนเราจงกลาวอยางนวา“เธอทงหลายจงบำาเพญกศล”

อำทกปฐมปณณาสกอธกรณวรรค

๓๕. สตวทงหมดกลวโทษทณฑ

สตวทงหมดรกชวตของตน

เปรยบตนเองกบคนอนอยางนแลว

ไมควรฆาเองไมควรสงใหคนอนฆา

(ธรรมบท๑๓๐)

๓๖. สตบรษยอมปรากฏในทไกล

เหมอนภเขาหมพานตฉะนน

อสตบรษทงหลายณทนยอมไมปรากฏ

เหมอนลกศรทยงไปในเวลากลางคนฉะนนข.ธรรมบทปกณกวรรคจฬสภททาสตร

143

๓๗. พระผมพระภาคตรสถามวา

“ราหล เธอเขาใจความขอนนวาอยางไร กระจกม

ประโยชนอยางไร”

ทานพระราหลทลตอบวา “มประโยชนสำาหรบสองด

พระพทธเจาขา”

พระผมพระภาคตรสวา“อยางนนเหมอนกนราหล

บคคลควรพจารณาใหดแลวจงทำากรรมทางกายพจารณาใหดแลวจง

ทำากรรมทางวาจาพจารณาใหดแลวจงทำากรรมทางใจ

ม.ม.ภกขวรรคจฬราหโลวาทสตร

๓๘. ภกษท งหลาย แม น ำ�ใหญเหลาน คอ แมนำ�คงคา

แม น ำ�ยมนา แมนำ�อจรวด แมนำ�สรภ แมนำ�มห ท งหมดไหลไปส

ทศปราจน บาไปสทศปราจน หลากไปสทศปราจน แมฉนใด ภกษก

ฉนนนเหมอนกนเม อเจรญอรยมรรคมองค๘ทำาอรยมรรคมองค๘

ใหมากยอมนอมไปสนพพานโนมไปสนพพานโอนไปสนพพาน

สำมหา.มคคสงยตคงคาเปยยาลวรรคอฏฐปาจนนนนสตร

144

๓๙. ใครมวคดอาฆาตวา

"มนดาเรามนทำารายเรา

มนเอาชนะเรามนขโมยของเรา"

เวรของเขาไมมทางระงบ

ใครไมคดอาฆาตวา

"มนดาเรามนทำารายเรา

มนเอาชนะเรามนขโมยของเรา"

เวรของเขายอมระงบ

แตไหนแตไรมาในโลกน

เวรไมมระงบดวยการจองเวร

มแตระงบดวยการไมจองเวร

นเปนกฎเกณฑตายตว

(ธรรมบท๓-๕)

145

146

สพพท�นำ ธมมท�นำ ชน�ต

ก�รใหธรรมเปนท�นยอมเหนอก�รใหทงปวง

รายนามผรวมบรจาคพมพหนงสอ คำาถามด มคำาตอบกบชมรมเพอนบญเพอนธรรม

กองทนเผยแผธรรมะ สทธจตโต ภกข โดยพระมหาทองมน สทธจตโต

และคณะศษย ๓๕,๔๐๐ บาท

พระคนธสาราภวงศ ๕,๐๐๐ บาท

พระมหาบญเลศ อนทปญโญ ๑,๐๐๐ บาท

ศนยพฒนาจตและปญญา ยวพทธกสมาคมฯ ๑๗,๗๐๐ บาท

คณอร โรจนเสถยร-คณภรญา เลาหะมณฑลกล

-คณพรรษธร ชวรกษสกล-คณสวรรณ วงพฒนมงคล ๑๐,๐๐๐ บาท

ลกคาและพนกงานบจก. พ.เอส.อนเตอรเวท ๕,๐๐๐ บาท

คณศรวรรณ พานชตระกล ๕,๐๐๐ บาท

คณแมสภา สวางวงศากล ๕,๐๐๐ บาท

ไมทราบนาม(โอนเขาบญชเมอวนท ๗ ม.ค. ๒๕๕๔) ๕,๐๐๐ บาท

ครอบครวจนดาเวช ๔,๐๐๐ บาท

ไมทราบนาม (โอนเขาบญชเมอวนท ๙ ม.ค. ๒๕๕๔) ๓,๕๐๐ บาท

คณพชรพล ปาณฐโยธน ๓,๐๐๐ บาท

คณวเชยร เปยมสมบรณ และครอบครว ๓,๐๐๐ บาท

พ.ญ.ฐตมา หตะจตต ๒,๐๐๐ บาท

คณแมถนอม ศวะดตถ ๒,๐๐๐ บาท

147

คณพงษพนธ เสาวพทธสเวช ๒,๐๐๐ บาท

คณเพยรสข มนรกเรยน ๒,๐๐๐ บาท

คณมณฑาทพย คณวฒนา ๒,๐๐๐ บาท

พ.ญ. มนธน ไพรชเวทย ๒,๐๐๐ บาท

คณรตตยา พพฒนวชราภรณ ๒,๐๐๐ บาท

คณวบลย สวางวงศากล ๒,๐๐๐ บาท

คณวรช หวงเจรญวงศ และครอบครว ๒,๐๐๐ บาท

คณแมสจตรา คณวฒนา ๒,๐๐๐ บาท

คณอมพกา รตนาภรณ ๒,๐๐๐ บาท

คณหญง อไรวรรณ สวสดศานต ๒,๐๐๐ บาท

คณกฤษณะ บญยะชย ๑,๕๐๐ บาท

คณพชรา อนทกาย ๑,๕๐๐ บาท

คณสประวณ อารยสมบรณ ๑,๕๐๐ บาท

คณกรองอร ขำาปญญา ๑,๐๐๐ บาท

คณนตยา เลศหรญวงศ ๑,๐๐๐ บาท

คณพรกนก วภษณวรรณ ๑,๐๐๐ บาท

ผศ.ดร.มยร เจรญ ๑,๐๐๐ บาท

คณลดดา กมลจตรประภา ๑,๐๐๐ บาท

คณวนตา ศกรเสพย ๑,๐๐๐ บาท

คณศรโสภา ศรบวรเกยรต ๑,๐๐๐ บาท

ครอบครวศรสข ๑,๐๐๐ บาท

คณสวน อกขรายธ ๑,๐๐๐ บาท

คณสรรศม จนทนมาลาภา ๑,๐๐๐ บาท

คณสนทรา สวางวงศากล ๑,๐๐๐ บาท

คณสมาล นมกตตกล ๑,๐๐๐ บาท

คณสพรรณา ธรรมศร ๑,๐๐๐ บาท

คณจรรยภรณ พาณชยกล และครอบครว ๕๐๐ บาท

คณถวล บญชวย ๕๐๐ บาท

148

คณทองสข ทองปลง ๕๐๐ บาท

คณธดาพร ดลกวฒนกล และครอบครว ๕๐๐ บาท

คณบญชวย คงเมอง ๕๐๐ บาท

คณพอบญมา เจรญวย-คณแมแมน จวบกลาง- คณกหลาบ เจรญวย

-คณพอเกษม ดเลศ--ด.ช.วรยศ-ด.ช.ภาสกร ดเลศ ๕๐๐ บาท

คณประวตร ธนาวภาส ๕๐๐ บาท

คณปราณ ดาวมหาราช และครอบครว ๕๐๐ บาท

คณพรรณนภา พรมส - คณชยวฒน กาตง และครอบครว ๕๐๐ บาท

คณเพญพร จลกะ ๕๐๐ บาท

คณเพญวสาข กมลสาธต ๕๐๐ บาท

คณวลญจน-คณวมล พนธเมธศร ๕๐๐ บาท

คณสมชาย เหลาธนสถตยชย และครอบครว ๕๐๐ บาท

คณสอาด พนธขะวงศ ๕๐๐ บาท

คณสวรรณ ลตระกล ๕๐๐ บาท

คณอรวรรณ ธนภม ๕๐๐ บาท

บจ. เอส.ดบบลว. การพมพและบรรจภณฑ-

คณพอกมยง แซแต-คณแมซเคง ตงวฒนาชลพร-

ด.ญ.เบญญา จตบวรรศม ๕๐๐ บาท

คณประพาฬพรรณ บญยะชย และเพอนๆ ๓๒๕ บาท

คณชนถน แซลม ๓๐๐ บาท

คณไพรน ศรองกร ๓๐๐ บาท

คณสรยา-สฑามาส วงศจรสกล ๓๐๐ บาท

คณกณวรรฌน พงพระเกยรต-คณทรงศร เลาหระว ๒๕๐ บาท

คณโกศล-คณวรนทรเณร ตงเจรญกล และครอบครว ๒๕๐ บาท

คณขวญใจ-คณวทยา-คณวทยดา นบวนด ๒๕๐ บาท

คณพอชณสกก - คณแมนวพร ดลกวฒนกล ๒๕๐ บาท

ครอบครว คณธญชนก เลศวจตรสกล ๒๕๐ บาท

คณพภสสร พเชยรสวสด และครอบครว ๒๕๐ บาท

คณวรนนต สธรชตจรกล และครอบครว ๒๕๐ บาท

149

คณสรชย-คณวรณภร พมเขม ๒๕๐ บาท

คณแมอว แซอง ๒๕๐ บาท

คณกศลน วชรกตกล ๒๐๐ บาท

คณกมลทพย กลธนชยอนนต ๒๐๐ บาท

ด.ช.ธนสนธ- ด.ช.ไทยรฐ พนธเมธศร ๒๐๐ บาท

คณบญมน คอภเมธางกร ๒๐๐ บาท

คณรำาพง กจชาพงศ ๒๐๐ บาท

คณจดาภา แวววบ ๑๕๐ บาท

คณจาฤทย กตตภญโญชย ๑๐๐ บาท

คณชอเออง ศรนวล ๑๐๐ บาท

คณณฐฏนนท เลศสนตคปต ๑๐๐ บาท

คณดวงเดอน ยงแจมจนทร ๑๐๐ บาท

คณประวทย ดเลศ ๑๐๐ บาท

คณมะลวลย คงวฒ ๑๐๐ บาท

คณพอวชย แซเลา ๑๐๐ บาท

คณวมล เทยมตะวน ๑๐๐ บาท

คณสพน ยมแยม ๑๐๐ บาท

คณสำาราญ-คณสปราณ ฉตรมงคลชย ๑๐๐ บาท

คณสมคด ตนเจรญทรพย ๑๐๐ บาท

คณสชาต-คณสวรรณา สตลสนทรชย ๑๐๐ บาท

คณแมสายหยด จนทรหลก ๑๐๐ บาท

คณหนงฤทย-คณสมบรณ ฉนทวรรณนพ ๑๐๐ บาท

คณกรกมล รงสรภาณวฒน ๕๐ บาท

คณโกสนทร กลบวลา ๕๐ บาท

คณจรญศร พรรคโยภณ ๕๐ บาท

คณจรสดา ประพนธเทวา ๕๐ บาท

คณทรายทอง ดอกพฒ ๕๐ บาท

คณธนพร นมนวล ๕๐ บาท

คณธนา-คณนภาวรรณ อคระธรรม และครอบครว ๕๐ บาท

150

คณบงกชรตน บณยกะลน ๕๐ บาท

คณประจกษ เชอจน - คณกนกวรรณ โฉมยงค ๕๐ บาท

คณผองศร เลาหระว ๕๐ บาท

คณพงศศกด เชอจน ๕๐ บาท

คณพรจนทร ภาษยเดช ๕๐ บาท

ด.ญ.พชญา อมพช ๕๐ บาท

ด.ช.ภาณพงษ-ด.ช.ภาณพนธ คงทรพย ๕๐ บาท

คณรวดา หงษสนรนดร ๕๐ บาท

คณรงฤทย กตตภญโญชย ๕๐ บาท

คณรงหทย กตตภญโญชย ๕๐ บาท

คณรจรา ทรพยชยขน ๕๐ บาท

คณวรพจน ตนตวชพนช ๕๐ บาท

คณศรนนท รกทวม ๕๐ บาท

คณแมศรนวล กตตภญโญชย ๕๐ บาท

คณโศจรตน รกประเสรฐสข ๕๐ บาท

คณแสงดาว ยงแจมจนทร ๕๐ บาท

คณสกลณฏฐ โรจนาธโมกข ๕๐ บาท

คณสมนก จาดทอง ๕๐ บาท

คณสพรรณ คำาพนธ ๕๐ บาท

คณสวรรณา พงพระเกยรต ๕๐ บาท

คณฮยฮวง แซเบ ๕๐ บาท

คณกณตภณ ตนตวฒนพานช ๒๕ บาท

คณเลาซงเลยก แซเลา ๒๕ บาท

คณวราพฒน ตนประเสรฐ ๒๕ บาท

คณศรเกยรต ตนตวฒนพานช ๒๕ บาท

คณหงง แซกวย ๒๕ บาท

คณอดมพร สรกษ ๒๕ บาท

กร�บขออภยห�กมร�ยน�มผดพล�ดหรอข�ดห�ยไป

151

ทานทประสงคจะขอรบหนงสอเลมนเพมเตม

กรณาตดตอ

ชมรมเพอนบญเพอนธรรม

คณมณฑาทพย คณวฒนา โทร ๐๘๑-๘๒๙๔๙๔๒

คณสนทรา สวางวงศากล โทร ๐๘๑-๔๙๐๓๙๙๙

คณสพรรณา ธรรมศร โทร ๐๘๑-๘๑๖๖๐๑๘

หรอ แฟกสชอ-ทอย เขามาท ๐๒-๙๘๑๗๖๖๒

หากประสงคจะรวมทำาบญเปนเจาภาพพมพหนงสอธรรมะเลมตอไปกบ

ชมรมเพอนบญเพอนธรรม

กรณาโอนเงนบรจาคเขาบญช

ออมทรพย ธนาคารไทยพาณชย สาขาถนนแจงวฒนะ

เลขท ๓๒๔-๒-๙๘๘๐๘๘

ชอบญช “มณฑาทพย คณวฒนา เพอพมพหนงสอธรรมะ”

แลวแฟกสสำาเนาใบโอนพรอมชอ-ทอย มาท โทร. ๐๒-๙๘๑๗๖๖๒

หรอ email ไปท : ddhammabook@gmail.com

เพอททางชมรมจะไดจดสงหนงสอทพมพเสรจแลวใหทานตอไป

152