การพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4

โดย นางสาวนฤมล มโสภา

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการสอนสงคมศกษา ภาควชาหลกสตรและวธสอน

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2550

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

การพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4

โดย นางสาวนฤมล มโสภา

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการสอนสงคมศกษา ภาควชาหลกสตรและวธสอน

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2550

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

THE DEVELOPMENT OF THINKING PACKAGE FOR PROBLEM SOLVING SKILLS ON THE NATURE ENVIRONMENT WITH THE SIX THINKING HATS TECHNIQUE

FOR PRATHOMSUKSA 4 STUDENTS

By Narumol Meesopa

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree

MASTER OF EDUCATION Department of Curriculum and Instruction

Graduate School SILPAKORN UNIVERSITY

2007

บทท 1

บทนา

ความเปนมาและความสาคญของปญหา โลกในยคปจจบนเปนโลกแหงวทยาศาสตร เทคโนโลย อตสาหกรรม และขาวสารขอมลสมยใหมโดยแท การเปลยนแปลงทางดานเทคโนโลยของประเทศตาง ๆ ในโลกจงสงผลตอการเปลยนแปลงของสงคมและวถการดาเนนชวตของไทยในหลาย ๆ ดานเราจงจาเปนตองคานงถงแนวโนมการเปลยนแปลงของโลกและการกาหนดทศทางสภาพสงคมทพงปรารถนา และพจารณาถงคณลกษณะของเดกไทยทจะตองพฒนาใหสอดคลองกบสภาพสงคมอนาคต ซงเปนการชวยเตรยมใหผเรยนเปนประชากรทมคณภาพในสงคม เมอเปนเชนนหลกการและรปแบบการพฒนาเดกไทยควรใหเดกสามารถชวยแกปญหาของสงคมได ฉะนนเดกยคใหมจงจาเปนตองมความสามารถสงในการตดสนใจทถกตอง พรอมทจะแกปญหาอยางสรางสรรค และสามารถใชเทคโนโลยไดอยางมประสทธภาพ ตลอดจนสามารถทจะเลอกสงทดทสดและสรางคณภาพตาง ๆ ใหมในตนไดเปนอยางด (สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต 2541 : คานา) แนวทางในการจดการศกษาตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 หมวด 4 มาตรา 24 ได กลาวถงการจดกระบวนการเรยนรของสถานศกษาและหนวยงานทเกยวของใหมลกษณะดงตอไปน คอ มการฝกทกษะกระบวนการคด การจดการ การเผชญสถานการณ และประยกตความรเพอนามาใชปองกนและแกไขปญหา โดยการจดกจกรรมใหผเรยนไดเรยนรจากประสบการณจรง ฝกปฏบตใหทาได คดเปนมจดมงหมายใหผเรยนมความสามารถในการแกปญหาควบคไปดวยกน ซงจะสงผลตอการพฒนาตนเองและสงคมในระยะยาว เนองจากผเรยนสามารถนาความร และประสบการณจากสงทเรยนมาปรบใชในการแกปญหาไดจรงในการดาเนนชวต สอดคลองกบหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 ทมจดมงหมายในการจดการศกษาขอท 4 ระบวา ใหเดกมทกษะกระบวนการ โดยเฉพาะทางคณตศาสตร ทกษะการคด การสรางปญญาและทกษะในการดาเนนชวต (กระทรวงศกษาธการ, กรมวชาการ 2544 : 3-4) ซงทกษะในการดาเนนชวต หมายถง การเรยนรททาใหผเรยนมทกษะในการดาเนนชวตทสาคญและจาเปนมดงน การรจกคดวเคราะหวจารณ (Critical Thinking) มความคดสรางสรรค (Creative Thinking) มความตระหนกรในตน (Self Awareness) มความเหนใจผอน (Empathy) มความภมใจในตนเอง (Self Esteem) มความรบผดชอบตอสงคม (Social Responsibility) รจกการสรางสมพนธภาพและ

1

2

การสอสาร (Inter Personal Communication) รจกตดสนใจและแกปญหาในตนเอง (Self Esteem) มความรบผดชอบตอสงคม (Social Responsibility) รจกการสรางสมพนธภาพและการสอสาร (Inter Personal Communication) รจกตดสนใจและแกปญหา (Decision Making and Problem Solving) ร จ กการจ ดการกบอารมณและความ เคร ยด (Coping with Emotion and Streets) กระบวนการเรยนรจงเปนบทบาทสาคญของผเรยนทจะตองฝกทกษะกระบวนการคด การจดการ และการประยกตความรไปใชในชวตประจาวน (จาเรญ จตรหลง 2544 : 24) ฉะนนผเรยนจงตองไดรบการพฒนากระบวนการคด รวมถงการแกปญหาอยางมประสทธภาพดวยการตดสนใจอยางไตรตรอง รอบคอบและพรอมทจะรบผดชอบตอสงทตนเองเลอก ตลอดถงการเรยนรทตอเนองตลอดชวต จากแนวนโยบายทเกยวของกบการจดการศกษาทกลาวมาขางตน สามารถสรปถงเปาหมายทสาคญในการจดการศกษา คอ เพอพฒนาคณภาพของผเรยนทเปนผลผลตทางการศกษาโดยมงเนนทจะพฒนาใหผเรยนเปนผทมงมน รทนโลก คดการณไกล มองโลกกวางไกลสนใจใฝร อยรวมกบผอนไดอยางสนต รกความกาวหนามนคง รคดรทา รจกรบผดชอบ รถกรผด คดแก ปญหาเปน และเปนคนทมคณภาพอยางแทจรง หรอมงพฒนาระดบสตปญญา (IQ : Intelligence Quotient) เชาวปญญา สตอารมณ การเขาใจอารมณ ความรสกนกคดของผอน (EQ : Emotional Quotient) ระดบสตปญญาทางศลธรรม (MQ : Moral Quotient) และการอดทน ทนลาบากได สามารถแกปญหา ฟงคนอนมากขน (AQ : Adversity Quotient) (นภเนตร ธรรมบวร 2545 : 2) การฝกกระบวนการคดเปนสงทสาคญทสดในการพฒนาศกยภาพของมนษยเพราะความสามารถทางความคดจะนาไปสการพฒนาในดานอนๆชนดไมรจบ ผเรยนสามารถนาความคดไปประยกตใชเพอเพมประสทธภาพในการศกษาวชาตางๆ และใชความสามารถในการแกปญหา การคดสรางสรรคสงใหม ๆ และการพฒนาคณภาพชวต ผทมทกษะการคดระดบสงจงจะสามารถดารงชวตไดอยางมคณภาพในสงคมปจจบน (อรพรรณ พรสมา 2543 : 30) ฉะนนการคดจงเปนกลไกสาคญทใชในการเรยนร และแยกแยะสงทดและไมด การคดจงเปนสวนหนงทจาเปนตอ การเรยนร เปนคณลกษณะหนงทตองการสงเสรมใหเกดขน การคดนนเปนทกษะไมใชพรสวรรค เพราะสามารถฝกฝนได การสงเสรมทกษะการคดเปนพนฐานสาคญในการปลกฝงกระบวนการคดทมความซบซอนมากขนและมเปาหมายชดเจนในการนาไปใชประโยชน ไดแก การคดวเคราะห คดแกปญหา เพอการตดสนอยางถกตองภายใตการพจารณาไตรตรองอยางรอบคอบ มเหตผล (กระทรวงศกษาธการ, กรมวชาการ 2542 : 2) และความสามารถในการคดยงมความสาคญยงสาหรบการจดการศกษาในปจจบนเพราะความสามารถในการคดมความจาเปนสาหรบการเรยนรตลอดชวต การดารงชวตและการปฏบตงานใหประสบผลสาเรจ สรปไดวายคของขอมลขาวสาร

3

ทกษะทสาคญทสดคอ ทกษะการคดของบคคล ทจะนามาจดการในการดารงชวตไดอยางมความสขในสงคมโลกทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวในทก ๆ ดาน (วชรา เลาเรยนด 2549 : 1) การคดแกปญหาเปนทกษะทมความสาคญตอการพฒนาดานสตปญญาของเดก ซงเปนลกษณะทพงประสงคของการพฒนาเดกไทยและเปาหมายทสาคญของการจดการศกษา แตปรากฏวาในสภาพปจจบนการจดการเรยนรเพอพฒนาทกษะการคดแกปญหาของเดกยงพบนอยมาก เนองจากครผสอนมงเนนแตทางดานเนอหา มงแตทางดานความรความจาของผเรยนมากกวา การพฒนาความสามารถทางการคด ดงขอคดของประสาร มาลากล ณ อยธยา (2523 : 124) กลาววาครควรมความตระหนกเพมขนเกยวกบจดมงหมายและวธสอนใหเดกแกปญหาเปน และโดยทวไป พบวา การสอนทกษะการคดแกปญหาโดยตรงยงทากนนอยมาก ครสวนใหญมกเนนการเรยน การสอนทยดเนอหารายวชามากกวาการสอนในกระบวนการแกปญหา ซงสอดคลองกบขอคนพบของ สมพงษ จตระดบ (2538 : 69) กลาววา พฤตกรรมการสอนของครในโรงเรยนประถมศกษา ทกระดบสวนมากใหเดกจดจาเนอหา และเนนการปฏบตตามตวอยาง และมงสอนใหเดกสอบไดคะแนนสง ๆ มากกวาจะสอนใหเดกรจกคดอยางมเหตผล วเคราะหวจารณ หรอแกปญหาเปนวธการสอนของครยงคงเปนไปในรปแบบเดมทครเปนศนยกลางของการเรยนร การเสรมสรางและพฒนาการคดใหแกนกเรยนยงไมไดบรรลผลอยางแทจรงในทางปฏบต เพราะเดกไทยสวนใหญยงคงเรยนดวยการทองจาทองจาใหไดมากกวาสามารถวเคราะหเนอหาสาระสงทเรยนรได นอกจากนการสอนเพอเสรมสรางและพฒนาการคดใหกบนกเรยนยงมไดมการปฏบตอยางจรงจงในโรงเรยน ตลอดจนไมสามารถจดการเรยนการสอนเพอสงเสรมทกษะกระบวนการคดแกปญหาใหกบนกเรยน อนเนองมาจากการไมเขาใจวธการจดการเรยนร ขาดสอ นวตกรรมและอปกรณ การเรยนร จากสภาพการจดการเรยนรดงกลาวทาใหเดกขาดทกษะการคด การแกปญหา ซงจะสงผลตอพฒนาการทางสตปญญาของเดก วชาสงคมศกษาเปนวชาหนงทมงพฒนาผเรยนใหรจกคดเปน แกปญหาเปน แตปจจบนยงไมประสบความสาเรจ เพราะครยงไมเปลยนวธการสอน พนดา สนสวรรณ (2529 : 22, อางถงใน บงกชกร ทบเทยง 2546 : 2) กลาววา ครสงคมศกษายงใชวธสอนแบบบรรยายเปนสวนใหญ และเนนใหผเรยนทองจาเพยงอยางเดยวทาใหผเรยนขาดทกษะการคนควาหาเหตผลและไมมความคดเปนของตนเอง วธการถายทอดแบบครเปนศนยกลางน ผเรยนจงขาดทกษะในการ คดวเคราะห คดอยางมวจารณญาณ คดแกปญหา และคดอยางสรางสรรค ดงนนครสงคมศกษาจาเปนตองเปลยนบทบาทจากผบอก ผอธบายใหผเรยนทองจา มาสรางกจกรรมการฝกทกษะการคดและหาวธการทจะสงเสรมใหผเรยนมทกษะการคดและจากผลการวจยของ นตอนงค ทดบวขา (2540 : บทคดยอ) ทศกษาบทบาทของครในการพฒนาทกษะการคดการแกปญหาของเดกวยอนบาล พบวา ครขาด

4

ความรความเขาใจเกยวกบการพฒนาทกษะการคดแกปญหา และไมเปดโอกาสใหเดกคดแกปญหา ดงนนการจดการเรยนการสอนตองมงใหเดกไดฝกคด ฝกปฏบตจรง อยาใหครเปนศนยกลางมากเกนไป และการสอนทเนนครเปนศนยกลางมากเกนไป เนองจากครขาดประสบการณในการจดกจกรรมการเรยนการสอนทเนนใหเดกแกปญหาและในการเรยนการสอนของครมกจะยดตนเองเปนศนยกลาง โดยการสอนใหนกเรยนทองจาเนอหาเพอใหสอบไดคะแนนสงๆ มากกวาทจะสอนใหเดกสามารถคดแกปญหา อกประการหนงกคอ ครขาดความรความเขาใจในเทคนควธการสอนในการจดการสอนใหนกเรยนคดแกปญหาไดรวมทงไม เหนความสาคญในการสงเสรมความสามารถในการคดแกปญหาของเดก (ประพนธ สเสารจ 2541 : 1-2) นอกจากน ประทป ชหมนไวย (2541 : 3) ยงกลาววา การสอนใหผเรยนคดเปน แกปญหาเปน ครทกคนตองพยายามทาใหบงเกดผลตอนกเรยน ครตองเปลยนบทบาทตนเองจากผสอนผบอกเปนผวางแผน ผเตรยมการ ผสรางนวตกรรมการสอนใหมๆ เพอเปนเครองมอในการพฒนาทกษะการคดแกปญหา เพราะจากการศกษาผลการประเมนมาตรฐานโรงเรยนสวนใหญนนตองการใหนกเรยนมความสามารถในการคดระดบสง (Higher Order Thinking) แตจากรายงานการประเมนคณภาพภายนอกของสถานศกษาระดบการศกษาขนพนฐานพบวานกเรยนยงมความสามารถอยในระดบตา ซงเปนเรองทผเกยวของกบการจดการศกษาทกฝายจะตองใหความสนใจ และพฒนาทกษะการคดแกปญหาของนกเรยนใหสงขนดวยการจดการเรยนรโดยใชประสบการณทเหมาะสมและตอเนอง และในปจจบนยงพบวาคณภาพการศกษาของเดกไทยนาเปนหวง ความรความสามารถของเดกไทยโดยเฉลยออนลง โดยเฉพาะในดานกระบวนการคด ลาสดจากผลการจดการแขงขนความสามารถทางดานการคดระหวางประเทศประจาปโดยสถาบน IME (International Institute for Management Development) พบวา ในป 2543 เดกไทยมความสามารถทางดานการคดจดอยในอนดบท 47 จาก 47 ประเทศทเขารวมการแขงขน และในป 2544 เดกไทยมความสามารถทางดานการคดจดอยในอนดบท 49 จาก 49 ประเทศทเขารวมการแขงขน (สมบต กาจนารกพงษ 2545 : 2) ความสามารถในการคดแกปญหามความสาคญมากสาหรบนกเรยนในยคปจจบน ดงนนการจดการเรยนรทเนนทกษะการคดแกปญหาจงเปนสงทมความจาเปน ผบรหาร ครผสอนควรหาวธการแกไขอยางเรงดวนสาหรบการแกปญหามหลากหลายวธทใชในการแกปญหาทมประสทธภาพนนควรมลกษณะเปนการคดทมงแกปญหาหรอคดคนหาคาตอบ เปนวธการทแปลกใหมแตกตางจากเดมทมอย เปนสามารถปฏบตได มความหลากหลายเหมาะสมกบสภาพปญหา แตละกรณ และมคณคามประโยชน (ประสาร มาลากล ณ อยธยา 2537 : 84, อางถงใน กตตพงษ จาปา 2543 : 66) การเรยนรทมงพฒนากระบวนการคดแกปญหาโดยเนนประสบการณและการฝกปฏบตจรงนนสามารถปฏบตไดโดยการสงเกต การเปรยบเทยบ การตงคาถาม แปลความหมาย

5

ตความ ขยายความ อางองคาดคะเน การสรป ความคดสรางสรรค และกระบวนการคดวเคราะห กลยทธและเครองมอการเรยนร เชน การเรยนรจากการปฏบตจรง การเรยนรแบบมสวนรวม การใชกระบวนการแกปญหา วธสอนแบบอรยสจ 4 วธสอนแบบสบสวนสอบสวน การสอนแบบโครงงาน เปนตน หรอรปแบบการสอน เทคนควธเพอพฒนาความสามารถในการคดแกปญหา เชน วธการระดมสมอง (Brainstorming) ซงเปนวธทมงเนนการสรางบรรยากาศและทศนคตทดตอการคด รปแบบการคดแกปญหาในอนาคต (Future Problem Solving Model) ของ ทอรแรนซ (Torrance) ซงเปนวธทมงสงเสรมใหผเรยนพฒนาการคดแกปญหาโดยการมองสอนาคตและวธการคดนอกกรอบ (Lateral Thinking) ของ เดอ โบโน (De Bono) ซงเปนวธกระตนใหผเรยนพยายามคดใหแตกตางไปจากกรอบแนวคดแบบเดมซงเปนเทคนควธทผวจยใหความสนใจ และไดศกษาแนวคดทฤษฎในการจดการเรยนการสอนทสามารถสงเสรมกระบวนการทางดานการคดแกปญหาของ เดอ โบโน (De Bono 1990 : 101) ทไดเสนอแนวคดแบบหมวก 6 ใบ ซงสามารถนามาใชในการพฒนาทกษะการคด อารมณความรสก และการแกปญหาไดอยางเปนขนตอน พรอมทงสามารถพฒนาความคดของผเรยนไดโดยไมจากดเชอชาตและวฒนธรรมนาไปใชไดงาย เพราะเปนกจกรรมทไมซบซอน โดยใชสหมวกเปนสญลกษณของการคดในแตละดาน ไดแก หมวกสขาว เปนการระบขอเทจจรง หมวกสแดง เปนการแสดงความรสกตอสงทกาลงพจารณา หมวกสดา เปนการระบขอบกพรองหรอจดออน หมวกสเหลอง เปนการระบประโยชน จดด ขอด หมวกสเขยว เปนการคดแกปญหา สวนหมวกสฟา เปนการสรปความคด แนวคดนจะทาใหผเรยนไดรจกการคดวเคราะหอยางเปนระบบและมเหตผล แยกความคดออกเปนดาน ๆ ไดอยางชดเจน ไมคดทกดานในเวลาเดยวกน คดอยางเปนระบบ เปนแนวคดทพยายามหาแนวทางทดทสดในเรองทคด ทาใหคดอยางรอบคอบ และไมยดตดความคดดานเดยว ซงการจะไดบทสรปมากตองมการคดวเคราะหจดด จดดอยแลวนามาพจารณาทางเลอกทเหมาะสม โดยตงอยบนหลกเหตผลทสอดคลองกบการคดทเปนทกษะการคดทมจดมงหมายในการพจารณาตดสนใจเกยวกบเรองทคดโดยอาศยความร ความคดและประสบการณของตนเองในการหาหลกฐานเพอใชในการตดสนใจและนาไปใชในการแกปญหาในชวตประจาวนได จากปญหา และการศกษาแนวคด หลกการของ เดอ โบโน (De Bono) นนผวจยสนใจทจะนาแนวคดแบบเทคนคหมวก 6 ใบมาเปนแนวทางในการจดการเรยนรเพอพฒนาทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต เพอใชแกปญหาในการจดการเรยนรท เนนผเรยนเปนศนยกลาง นอกจากนการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนศนยกลางนนมดวยกนหลายวธ เชน การจดการเรยนรดวยการทาโครงงาน การจดการเรยนรแบบรวมมอกน การจดการเรยนรดวยกระบวนการทางวทยาศาสตร การจดการเรยนรดวยกระบวนการแกปญหา การจดการเรยนรแบบ

6

สบเสาะความร และการจดการเรยนรโดยใชชดฝกเสรมทกษะในดานตาง ๆ นนกเปนวธหนงทใชในการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนสาคญ จากการศกษาผลงานวจยของ ชยยงค พรหมวงศ (2538 : 146) พบวา ชดฝกชวยเพมประสทธภาพกระบวนการเรยนร ชวยลดภาระของครผสอนดวยการพดเพยงคนเดยว เพราะมการกาหนดขนตอนไวพรอมแลว ชวยใหครสามารถวดผล ประเมนผลการเรยนรตามเกณฑทกาหนดไว เปดโอกาสใหผเรยนใชความสามารถตามความตองการของตน ชดฝกจะชวยใหทกคนประสบผลสาเรจในการเรยนได เดโช สวนานนท (2510 : 159-163) กลาวถงทฤษฎของ ธอรนไดค (Thorndike) ทไดตงกฎการเรยนร 3 กฎ ทสามารถนามาใชในการสรางชดฝก ไดแก 1) กฎแหงความพรอม (Law of Readiness) กฎนกลาวถง สภาพความพรอมของผเรยนทงทางรางกายและจตใจ ความพรอมทางรางกาย หมายถง ความพรอมทางวฒภาวะและอวยวะตาง ๆ ของรางกาย ทางดานจตใจ หมายถง ความพรอมทเกดจากความพงพอใจเปนสาคญถาเกดความพงพอใจยอมนาไปสการเรยนรถาเกดความไมพงพอใจจะทาใหไมเกดการเรยนรหรอทาใหการเรยนรหยดชะงกไป 2) กฎแหงการฝกหด (Law of Exercise) กฎนกลาวถงการสรางความมนคงของการเชอมโยงระหวางสงเรากบการตอบสนองทถกตอง โดยการฝกหดกระทาซาบอย ๆ ยอมทาใหเกดการเรยนรไดนานและคงทนถาวร จากกฎขอนแบงออกเปนกฎยอย ๆ อก 2 ขอ คอ 2.1 กฎแหงการใช (Law of Used) เมอเกดความเขาใจหรอการเรยนรแลว มการกระทาหรอนาสงทเรยนรนนไปใชบอย ๆ จะทาใหการเรยนรนนคงทนถาวร 2.2 กฎแหงการไมใช (Law of Disused) เมอเกดความเขาใจหรอการเรยนรแลว ไมมการกระทาซาบอย ๆ หรอไมไดนาไปใช จะทาใหการเรยนรนนไมคงทนถาวร หรอในทสดทาใหเกดการลมจนไมสามารถเรยนรไดอกเลย และ 3) กฎแหงผลทไดรบ (Law of Effect) กฎนกลาวถง ผลทไดรบเมอแสดงพฤตกรรมการเรยนรแลววาถาไดรบผลทพงพอใจ ผเรยนยอมอยากจะเรยนรอกตอไป แตถาไดรบผลทไมพงพอใจ ผเรยนยอมไมอยากเรยนร หรอเกดความเบอหนายตอการเรยนร ดงนนถาจะทาใหการเชอมโยงระหวางสงเรากบการตอบสนองมความมนคงถาวร ตองใหผเรยนไดรบผลทพงพอใจ ซงขนอยกบความพงพอใจของแตละบคคล นอกจากน สจรต เพยรชอบ และสายใจ อนทรมพรรย (2538 : 137-138) ทไดเสนอหลกจตวทยาเกยวกบการจดการเรยนการสอนซงสามารถนามาใชเปนแนวทางในการสรางชดฝกดงน 1) ความแตกตางระหวางบคคล 2) การเรยนรโดยผานการฝกฝน และ 3) การเสรมกาลงใจ จากแนวคดดงกลาว ทาใหผวจยสนใจทพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงทางธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 เพอพฒนาทกษะการคดแกปญหาของนกเรยน เพราะจะเหนวาการจดการเรยนรดวยเทคนคหมวก 6 ใบ นนสามารถพฒนาทกษะการคด อารมณความรสกไดอยางเปนขนตอน และสามารถพฒนาความคดของผเรยนไดโดยงายเพราะเปนกจกรรมทไมซบซอน โดยใชสหมวกเปนสญลกษณของการคดใน

7

แตละดาน และจากการศกษาเอกสาร ตารา และงานวจยตาง ๆ ทเกยวของกบการพฒนาชดฝกพบวาชดฝกนนมประสทธภาพและมความพรอมทจะนามาพฒนาเปนเอกสารประกอบการจดการเรยนร ทเนนใหผเรยนไดใชกระบวนการในการแสวงหาความร ผเรยนมความกระตอรอรนในการเรยน ศกษาคนควาหาความรดวยตนเอง และเพอสนบสนนสงเสรมการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนศนยกลาง ซงสอดคลองกบพระราชบญญตการศกษา พทธศกราช 2542 มาตรา 22 การจดการศกษาทระบวาตองยดหลกวาผเรยนทกคนมความสามารถเรยนรและพฒนาตนเองได และถอวาผเรยน มความสาคญทสด กระบวนการจดการศกษาตองสงเสรมใหผเรยนสามารถพฒนาไดตามธรรมชาตและเตมตามศกยภาพของผเรยน กรอบแนวคดทใชในการวจย การคดแกปญหาเปนทกษะทมความสาคญตอการพฒนาดานสตปญญาของเดก ซงเปนลกษณะทพงประสงคของการพฒนาเดกไทยใหมคณภาพ เปนเปาหมายทสาคญของการจดการศกษา แตปรากฏวาในปจจบนการจดการเรยนรเพอพฒนาทกษะการคดแกปญหายงพบนอยมาก ดงนนการจดการเรยนรทเนนทกษะการคดแกปญหาจงเปนสงทมความจาเปนทผบรหาร ครผสอนควรหาวธการแกไข สาหรบเทคนคและวธการจดการเรยนรทใชในการพฒนาทกษะการคดแกปญหามดวยกนมากมายหลากหลายวธ เชน การจดการเรยนรดวยการทาโครงงาน การจดการเรยนรแบบรวมมอกน การจดการเรยนรดวยกระบวนการทางวทยาศาสตร การจดการเรยนรแบบ 4 MAT การจดการเรยนรโดยใชชดฝกเสรมทกษะในดานตาง ๆ การจดการเรยนรโดยใชปญหา เปนฐาน (PBL) การจดการเรยนรโดยใชเทคนคการคดแกปญหาอนาคต ของ ทอรแรนซ (Torrance) และการคดนอกกรอบหรอการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ของ เดอ โบโน (De Bono) เปนตน งานวจยนผวจยจะใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา โดยใชเทคนคหมวก 6 ใบ ในการพฒนาทกษะการคดแกปญหา จากการศกษาแนวคดของ ชยยงค พรหมวงค (2538 : 146) พบวา ชดฝกชวยเพมประสทธภาพกระบวนการเรยนร ชวยลดภาระของครผสอนดวยการพดเพยงคนเดยว เพราะมการกาหนดขนตอนไวพรอมแลว ชวยครสามารถประเมนผลเพอวดผลการเรยนรตามเกณฑทกาหนดไว เปดโอกาสใหผเรยนใชความสามารถตามความตองการของตน ชดฝกจะชวยใหทกคนประสบผลสาเรจในการเรยนได โดยมนกวชาการหลายทานไดเสนอขนตอนในการพฒนาชดฝกไว ดงน ชลส และ กลาสโกว (Seals and Glasgow 1990 : 50) ไดเสนอขนตอนการพฒนาชดฝก คอ 1) วเคราะหปญหา กาหนดเปาหมายการสอน โดยรวบรวมปญหาจากการประเมนความตองการของผเรยน 2) วเคราะหภาระงาน โดยรวบรวมขอมลจากทกษะตาง ๆ รวมไปถงพฤตกรรมทางการเรยนและทศนคตจากนนจงวเคราะหการสอนเพอกาหนดวธการทตองการ 3) เขยนจดประสงคเชง

8

พฤตกรรม และกาหนดเกณฑการทดสอบเพอใหสมพนธกบจดประสงค 4) กาหนดกลวธการสอน 5) เลอกรปแบบการสอนและสอทจะนามาสรางเปนชดฝก 6) วางแผนผลตและพฒนาสอ ตรวจสอบขนตอนในการพฒนาสอเพอใหสอดคลองกบโครงการสอน 7) วางแผนและกาหนดกลวธทจะใชในการประเมนขนปฏบตการ 8) วางแผนขนตอนในการใชเครองมอ 9) ดาเนนการประเมนผลขนสรป และ 10) นาชดฝกทผลตออกเผยแพร และสานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต (2531 : 174) ไดเสนอขนตอนการพฒนาชดฝก คอ 1) ศกษาปญหาและความตองการโดยศกษาจากการผานจดประสงคการเรยนและผลสมฤทธทางการเรยน หากเปนไปไดศกษาความตอเนองของปญหาทกระดบชน 2) วเคราะหเนอหาหรอทกษะทเปนปญหาออกเปนทกษะยอย ๆ เพอใชในการสรางชดฝก 3)พจารณาวตถประสงค รปแบบ และขนตอนการใชชดฝก เชน นาชดฝกไปใชอยางไรใน แตละชดประกอบดวยอะไรบาง 4) สรางแบบทดสอบ ซงอาจจะมแบบทดสอบ ดงน 4.1) แบบทดสอบเชงสารวจ 4.2) แบบทดสอบเพอวนจฉยขอบกพรอง 4.3) แบบทดสอบความกาวหนาเฉพาะเรอง 5) สรางบตรฝกหดเพอพฒนาทกษะยอย แตละทกษะในแตละบตรจะมคาถามใหนกเรยนตอบ กาหนดรปแบบ ขนาดของบตรโดยพจารณาตามความเหมาะสม 6) สรางบตรอางอง เพอใชอธบายคาตอบหรอแนวทางการตอบแตละเรอง 7) สรางแบบบนทกความกาวหนา เพอใชบนทกผลการทดลอง หรอผลการเรยนทจดขนเปนตอน ๆ 8) ทดลองใชชดฝกทสรางขน 9) ปรบปรงแกไข และ 10) รวบรวมเปนชด จดทาคาชแจง สารบญ เพอเปนประโยชนตอไป จากการศกษาผลงานวจยทเกยวของกบชดฝกอกหลายทาน เชน พธ ทงแดง (2534 : บทคดยอ) ไดวจยเ รอง การเปรยบเทยบผลสมฤทธการเขยนสะกดคาของนกเรยนระดบประกาศนยบตรวชาชพปท 1 วทยาลยอาชวศกษาเลย ทเรยนโดยใชแบบฝกและไมใชแบบฝก ซงมขนตอนการพฒนาแบบฝก ดงน 1) ศกษาจดมงหมายของหลกสตร จดประสงคการเรยนร และคาอธบายรายวชา 2) ศกษาลกษณะและแนวทางการสราง แบบฝกจากตารา เอกสาร และงานวจยทเกยวของ 3) คดเลอกเนอหาทจะนามาใชในการสรางแบบฝก 4) สรางแบบฝก 5) นาแบบฝกใหผเชยวชาญตรวจสอบ 6) หาประสทธภาพของแบบฝก 7) ทดลองใช และ 8) ประเมนผลและปรบปรงแบบฝก ผลการวจยพบวา กลมทดลองทเรยนโดยการใชชดแบบฝกมผลสมฤทธการเขยนสะกดคาสงกวากลมควบคมทเรยนโดยไมใชแบบฝกอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 และอารย บวคมภย (2540 : 31) ไดพฒนาแบบฝกทกษะเพอเสรมทกษะการใชถอยคาในงานเขยนรอยแกวสาหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 ไดเสนอขนตอนในพฒนาชดฝก ดงน 1) ศกษาจดมงหมายของหลกสตร จดประสงคการเรยนร และคาอธบายรายวชา 2) ศกษาเนอหาวชาจากหนงสอแบบเรยน และตาราทางวชาการ ตลอดจนงานวจยทเกยวของ 3) ศกษาลกษณะและแนวทางการพฒนาชดฝกจากตารา เอกสาร และงานวจยทเกยวของ 4) คดเลอกเนอหาทจะนามาใชในการพฒนา

9

ชดฝกและ 5) สรางชดฝก 6) ทดลองใช และ 7) ปรบปรงแกไขใหเหมาะสม ผลการวจยพบวา กลมทดลองทเรยนโดยการใชแบบฝกทกษะเสรมทกษะในการเขยนรอยแกวนนมผลสมฤทธในการเขยนรอยแกวสงกวากลมทไมไดเรยนโดยใช แบบฝกอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 ประกอบกบการคดนอกกรอบหรอการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ของ เดอ โบโน (De Bono) เปนวธกระตนใหผเรยนพยายามคดใหแตกตางไปจาก กรอบแนวคดแบบเดม ๆ และเปนเทคนคทไดรบความนยมมาก เดอ โบโน (De Bono 1990 : 101) ไดเสนอแนวคดแบบหมวก 6 ใบ ทสามารถนามาใชในการพฒนาทกษะการคด อารมณความรสก และแกปญหาไอยางเปนขนตอนพรอมทงสามารถพฒนาผเรยนไดโดยไมจากดเชอชาต และวฒนธรรมสามารถนาไปใชงายเนองจากไมมความซบซอน ซงจะชวยใหผเรยนไดพยายามคด ซงเปนการคดอยางรอบคอบ คดทงจดดจดดอย จดทนาสนใจ ความรสกทมตอสงสงนนแทนทจะยดตดอยกบความคดเพยงดานเดยวหรอรปแบบใดรปแบบหนงแตจะชวยใหคดอยางรอบคอบ กลาวคอ สามารถคดไดหลายแบบในสถานการณ หนง ๆ เพอใหสามารถหาทางแกไขไดอยางชดเจน โดยใช สหมวกเปนสญลกษณของการคดในแตละดาน ไดแก หมวกสขาว เปนการระบขอเทจจรง หมวกสแดง เปนการแสดงความรสกตอสงทกาลงพจารณา หมวกสดา เปนการระบขอบกพรองหรอจดออน หมวกสเหลอง เปนการระบประโยชน จดด ขอด หมวกสเขยว เปนการคดแกปญหา สวนหมวกสฟา เปนการสรปความคด ประกอบกบ กลยา ตนตผลาชวะ (2546 : 18) กลาววา การคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ไปใชกบเดกประถมสามารถทาได แตเนองจากเปนการฝกคดเรองทนามาใชตองเปนการแกปญหาทงายและเหมาะสมสาหรบเดก กอนทจะใชวธการสอนครตองไมลมทจะฝกใหเดกจาสหมวกใหไดกอน และการใชหมวกกบเดกจงไมควรทาใหเดกสบสน และครผสอนจะตองเปนผเสนอปญหา แลวใหเดกคดวาสงใดคอสาเหตของปญหา และมวธในการแกปญหากวธ เลอกวธทดทสดโดยใชหมวกสเหลอง แลวสรปผลพรอมนาไปปฏบต และตดตามผล ประกอบดวย 1) เสนอปญหา 2) กาหนดปญหา เปนขนตอนของการคนหา 3) เสนอวธแกปญหา ใหนกเรยนชวยกนเสนอวธแกปญหาใหมากทสด 4) ประเมนวธทแกปญหา เปนขนของการพจารณาแกปญหาตาง ๆ ทนาเสนอเพอเลอกใชแกปญหาทดทสด และ 5) สรปวธแกปญหา จากการศกษาผลงานวจยทเกยวของกบการพฒนาทกษะการคดแกปญหา ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ เชน ประภาศร รอดสมจตร (2542 : บทคดยอ) ไดพฒนาโปรแกรมสงเสรมความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 โดยใชแนวคดหมวก 6 ใบ ของ เอดเวรด เดอ โบโน ผลการวจยพบวา คาเฉลยของคะแนนความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของนกเรยนหลงเขารวมโปรแกรมสงกวากอนการเขาโปรแกรมอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 สนนทา สายวงค (2544 : บทคดยอ) ไดศกษาผลสมฤทธทางการเรยนและการคดอยางมวจารณญาณของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ท

10

เรยนวชาสงคมศกษาดวยการสอนโดยใชเทคนคการคดแบบหมวกหกใบและการสอนแบบซนดเคท ผลการวจยพบวากลมทดลองและกลมควบคมมผลสมฤทธทางการเรยนและการคดอยางมวจารณญาณแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และปยวรรณ สนชมศร (2547 : บทคดยอ) ไดเปรยบเทยบความสามารถในการคดเชงเหตผลของเดกปฐมวยทไดรบการจดกจกรรมการเรยนรตามแนวของเอดเวรด เดอ โบโน และการจดกจกรรมการเรยนรแบบปกต ผลการวจยพบวา 1) เดกปฐมวยทไดรบการจดกจกรรมการเรยนรตามแนวคดของ เอดเวรด เดอ โบโน มความสามารถในการคดเชงเหตผลหลงการทดลองสงกวากอนทดลองอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 2) เดกปฐมวยทไดรบการจดกจกรรมการเรยนรแบบปกตมความสามารถในการคดเชงเหตผลหลงการทดลองสงกวากอนการทดลองอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และ 3) เดกปฐมวยทไดรบการจดกจกรรมการเรยนรตามแนวคดของ เอดเวรด เดอ โบโน และการจดกจกรรมการเรยนรแบบปกตมความสามารถในการคดเชงเหตผลหลงการทดลองแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ.01โดยกลมทไดรบการจดกจกรรมการเรยนรตามแนวคดของ เอดเวรด เดอ โบโน มคาเฉลยความสามารถในการคดเชงเหตผลสงกวากลมทไดรบการจดกจกรรมการเรยนรแบบปกต จากแนวคด หลกการและผลงานวจยทเกยวของในการพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ดงทกลาวมาในของตนผวจยไดสงเคราะหเปนกรอบแนวคดในการทาการวจยโดยอาศยระเบยบวธการวจยและพฒนา (Research and Development : R & D) ซงมกระบวนการพฒนาประกอบดวย 4 ขนตอน ดงน ขนตอนท 1 การวจย (Research) การศกษาขอมลพนฐานเกยวกบชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ขนตอนท 2 การพฒนา (Development) เปนการพฒนาและหาประสทธภาพของชดฝก โดยชดฝกทผวจยสรางขนประกอบดวย คานา คาชแจงสาหรบคร คาชแจงสาหรบนกเรยน วตถประสงค ใบความร ใบกจกรรม แบบประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนร ขนตอนท 3 การวจย (Research) การนาชดฝกไปทดลองใชจรงและศกษาความคดเหนของนกเรยนทมตอการจดการเรยนรโดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา และขนตอนท 4 การพฒนา (Development) เปนการประเมนและปรบปรงชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ โดยมกรอบแนวคดในการวจย สรปไดดงแผนภาพท 1 วตถประสงคของการวจย 1. เพอพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ใหมประสทธภาพตามเกณฑ 80/80

11

แผนภาพท 1 กรอบแนวคดในการทาการวจย

ศกษาขอมลพนฐานเกยวกบ

การพฒนาชดฝก 1.ศกษาหลกสตรสถานศกษากลมสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม 2.วเคราะหโครงสรางหลกสตรสถานศกษาในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ของโรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ในระดบชวงชนท 2 ชนประถมศกษา ปท 4 3.ศกษาเอกสารแนวคดหลกการและผลงานวจยทเกยวของกบการพฒนา ชดฝกทกษะการแกปญหา 4.ศกษาเอกสารแนวคดหลกการและผลงานวจยทเกยวของกบเทคนคหมวก 6 ใบ ของ เดอ โบโน

พฒนาชดฝกทางการคดแกปญหา

1.นาขอมลทไดศกษามาสงเคราะห 2.พฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหาเรองสรรพสงในธรรมชาตดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ประกอบดวย คานา คาชแจงสาหรบคร คาชแจงสาหรบนกเรยน วตถประสงค ใบความร ใบกจกรรม แบบประเมน ทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนร

ตรวจสอบประสทธภาพของชดฝกโดยผเชยวชาญ และหาคาดชนความสอดคลอง

ปรบปรงแกไข

หาคาประสทธภาพ E1/ E2 รายบคคล (Individual Tryout) เกณฑทตงไว 60/60

หาคาประสทธภาพ E1/ E2 แบบกลมเลกหรอกลมยอย (Small Group Tryout) เกณฑทตงไว 70/70

ปรบปรงแกไข

ปรบปรงแกไข

หาคาประสทธภาพ E1/ E2 แบบกลมใหญหรอภาคสนาม (Field Tryout) เกณฑทตงไว 80/80

ปรบปรงแกไข

ทดลองใชชดฝก

ทดลองใชกบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4/1 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 จานวน 30 คน และหาคาประสทธภาพ E1/ E2 เกณฑทตงไว 80/80

ผลการประเมน

ผาน

ไมผาน

ปรบปรง

ชดฝก ฉบบสมบรณ

ประเมนและปรบปรง

ชดฝก 1.ผลการเรยนร 2.ทกษะการคดแกปญหา 3.ความคดเหนของนกเรยนทมตอชดฝกทกษะการคดแกปญหา

12

2. เพอศกษาผลการเรยนรกอนเรยนและหลงเรยน เรอง สรรพสงในธรรมชาต โดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ 3. เพอศกษาทกษะการคดแกปญหาของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 โดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ 4. เพอศกษาความคดเหนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ทมตอชดฝกทกษะ การคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ คาถามการวจย 1. ชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 มประสทธภาพตามเกณฑ 80/80 หรอไม 2. ผลการเรยนรหลงเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ทเรยนดวยชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สงกวากอนเรยนหรอไม 3. ทกษะการคดแกปญหาของนกเรยนหลงเรยนดวยชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สงขนหรอไม 4. ความคดเหนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ทมตอการจดการเรยนรโดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบอยในระดบใด สมมตฐานการวจย 1. ชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 มประสทธภาพตามเกณฑ 80/80 2. ผลการเรยนรของนกเรยนหลงเรยนดวยชดฝกทกษะการคดแกปญหา เ รอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สงกวากอนเรยน ขอบเขตในการวจย 1. ประชากรและกลมตวอยาง

1.1 ประชากร ไดแก นกเรยนชนประถมศกษาปท 4 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพ 178 อาเภอดาเนนสะดวก จงหวดราชบร สงกดสานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต สานกงานเขตพนทการศกษาราชบรเขต 2 จานวน 2 หองเรยน มนกเรยน 58 คน ซงกาลงศกษาในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2550

13

1.2 กลมตวอยาง ไดแก นกเรยนชนประถมศกษาปท 4/1 โรงเรยนชมชนวด ดอนคลงมตรภาพท 178 อาเภอดาเนนสะดวก จงหวดราชบร จานวน 1 หองเรยนมนกเรยน 30 คน ซงไดมาจากการสมอยางเจาะจง (Purposive Sampling) เนองจากโรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท178 มนกเรยนระดบชนประถมศกษาปท 4 เพยง 2 หองเรยน นกเรยนในชนประถมศกษาปท 4 /1 มจานวน 30 คน สวนนกเรยนในชนประถมศกษาปท 4/2 มจานวน 28 คน

2. ตวแปรทศกษา ตวแปรตน คอ การจดการเรยนรโดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ตวแปรตาม คอ

1) ผลการเรยนรหลงการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ

2) ทกษะการคดแกปญหาของนกเรยนหลงการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ

3) ความคดเหนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ทมตอการจดการเรยนรดวยชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ

3. เนอหา เนอหาทนามาใชในการพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหาครงนเปนสวนหนงของรายวชา ส 21101 : สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม หนวยการเรยนรท 8 เรอง สรรพสงในธรรมชาต เนอหาทนามาใชในการพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหาประกอบดวย เนอหา ดงตารางตอไปน

4. ระยะเวลาในการใชชดฝก ผวจยไดกาหนดเวลาในการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2550 สปดาหละ 2 ชวโมง จานวน 5 สปดาห รวมระยะเวลา 10 ชวโมง และใชในการปฐมนเทศชดฝกทกษะการคดแกปญหาชดท 1 เรอง การคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ จานวน 1 ชวโมง รวมทงสน 11 ชวโมง ตารางท 1 เนอหารายวชา ส 21101 : สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม หนวยการเรยนรท 8 เรอง สรรพสงในธรรมชาต

14

ลาดบท เนอหา รายวชา ส 21101 : สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม หนวยการเรยนรท 8 เรอง สรรพสงในธรรมชาต

จานวนชวโมง

1 ปฐมนเทศการคดดวยเทคนคหมวก 6 .ใบ 1 2 สภาพแวดลอมทางธรรมชาต 2 3 มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตในทองถน 2 4 การอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถน 2 5 สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม 2 6 ประชากรกบสงแวดลอม 2

รวม 11 นยามศพทเฉพาะ ชดฝก หมายถง สอการสอนทผวจยสรางขนเพอใชในการพฒนาทกษะการคดแกปญหาและผลการเรยนรของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ชดฝกทผวจยสรางขนประกอบดวย คานา คาชแจงสาหรบคร คาชแจงสาหรบนกเรยน วตถประสงค ใบความร ใบกจกรรม แบบประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนร

ทกษะการคดแกปญหา หมายถง ความสามารถของนกเรยนในการนาความร ความคดและประสบการณเดมมาใชประกอบในการคด การตดสนใจแกปญหาในชวตประจาวนได

การพฒนาชดฝก หมายถง กระบวนการในการสรางและหาประสทธภาพชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต โดยอาศยระเบยบวธการวจยและพฒนา (Research and Development : R&D) ทมขนตอน 4 ขนตอน คอ 1) การวจย : (Research) การศกษาขอมลพนฐาน 2) การพฒนา (Development) : การพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา รวมถงการพฒนาเครองมอทใชในการวจย และหาประสทธภาพของชดฝก 3) การวจย (Research) : การทดลองใชจรงและศกษาความคดเหนของนกเรยนทมตอชดฝกทกษะการคดแกปญหา และ 4) การพฒนา (Development) : การประเมนและปรบปรงชดฝกทกษะการคดแกปญหา

เทคนคหมวก 6 ใบ หมายถง กลวธการจดการเรยนรเพอพฒนาทกษะการคดโดยใชสของหมวกเปนสอแสดงการคดแตละดาน ตามแนวคดของ เดอ โบโน (De Bono) ประกอบดวย หมวกสขาว แสดงถงความเปนกลาง หมายถง ขอเทจจรงตาง ๆ ทเปนตวแทนของขอมลขาวสาร ไมเจอปนกบสงอน ๆ

15

หมวกสแดง แสดงถงอารมณทเปนการแสดงความรสกของผคด รวมถงความประทบใจ หมายถง การแสดงถงอารมณและความรสกของผคดในดานของความโกรธ ความสนก ความอบอนและความพงพอใจ หมวกสดา แสดงถงความมดครม หมายถง เหตผลทางดานลบทรวมถง ขอเสยและอปสรรคตาง ๆ หมวกสเหลอง แสดงถงความสวางไสวและความสดใส หมายถง การคนหาขอด คณคา และประโยชนจากการคด หมวกสเขยว แสดงถงความเจรญเตบโต ความสมบรณ หมายถง ความคดสรางสรรคและความคดใหม ๆ

หมวกสฟา แสดงถงความเยอกเยน ทองฟา ซงอยเหนอทกสงทกอยาง หมายถง การจดระเบยบทางความคด หรอการสรปขอเทจจรงตาง ๆ

สรรพสงในธรรมชาต หมายถง หนวยการเรยนรวชาสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมในระดบชนประถมศกษาปท 4 สาระการเรยนรวชาภมศาสตร หนวยการเรยนรท 8 ทผวจยใชในการพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา ประกอบดวยเนอหาสาระทเกยวของกบ สภาพแวดลอมทางธรรมชาต มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตในทองถน การอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถน สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม และประชากรกบสงแวดลอม

ประสทธภาพของชดฝก หมายถง คณภาพของชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ทผวจยสรางขนมาใชในการจดการเรยนร ผวจยตงเกณฑไว80/80 มความหมาย ดงน 80 ตวแรก หมายถง คาเฉลยรอยละ 80 ของคะแนนทนกเรยนทงหมดทาไดจากการทาแบบทดสอบวดผลการเรยนรระหวางเรยนรโดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ 80 ตวหลง หมายถง คาเฉลยรอยละ 80 ของคะแนนทนกเรยนทงหมดทาไดจากการทาแบบทดสอบวดผลการเรยนรหลงจากใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ

นกเรยน หมายถง ผทกาลงศกษาอยในชนประถมศกษาปท 4 โรงเรยนชมชนวด ดอนคลงมตรภาพท 178 อาเภอดาเนนสะดวก จงหวดราชบร ในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2550

16

ความคดเหน หมายถง ความรสกนกคดของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4/1 ทมตอชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ในดานเนอหา ดานกจกรรมการเรยนร และดานประโยชน

ผลการเรยนร หมายถง คะแนนของนกเรยนทไดจากการทาแบบทดสอบวดผล การเรยนร เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ จาแนกเปน 2 ประเภท คอ ผลการเรยนรกอนเรยน หมายถง คะแนนของนกเรยนทไดจากการทาแบบทดสอบวดผลการเรยนรกอนเรยนดวยชดฝกทกษะการคดแกปญหา ผลการเรยนรหลงเรยน หมายถง คะแนนของนกเรยนทไดจากการทาแบบทดสอบวดผลการเรยนรหลงเรยนดวยชดฝกทกษะการคดแกปญหา

บทท 2

วรรณกรรมทเกยวของ

การวจยเรองการพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพ ท 178 ผวจยไดศกษาคนควา รวบรวม ทฤษฎ หลกการ แนวคดและงานวจยทเกยวของ ดงน 1. หลกสตรการศกษาขนพนฐานสถานศกษากลมสาระสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม

2. ชดฝก 3. ทกษะการคดแกปญหา 4. เทคนคหมวก 6 ใบ ของ เดอ โบโน 5. งานวจยทเกยวของ

หลกสตรการศกษาขนพนฐานสถานศกษา กลมสาระสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม

ทกษะกระบวนการคดและการแกปญหาเปนกลไกสาคญในการจดการศกษา เพอมงเนนพฒนาคณภาพของผเรยนใหเปนผทมความคด ความมงมน รทนโลก คดการณไกล อยรวมกบผอนไดอยางสนต รกความกาวหนา รคดรทา รถกรผด คดแกปญหาเปน และเปนคนทมคณภาพอยางแทจรงตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 หมวด 4 มาตรา 24 ได กลาวถงการจดกระบวนการเรยนรของสถานศกษาและหนวยงานทเกยวของใหมลกษณะดงตอไปน คอ มการฝกทกษะกระบวนการคด การจดการ การเผชญสถานการณ และประยกตความร เพอนามาใชปองกนและแกไขปญหา โดยการจดกจกรรมใหผเรยนไดเรยนรจากประสบการณจรง ฝกปฏบตใหทาได คดเปนมจดมงหมายใหผเรยนมความสามารถในการแกปญหาควบคไปดวยกน ซงจะสงผลตอการพฒนาตนเองและสงคมในระยะยาว เนองจากผเรยนสามารถนาความร และประสบการณจากสงทเรยนมาปรบใชในการแกปญหาไดจรงในการดาเนนชวตของตนเอง สงคมและประเทศชาตไดอยางถกตองและเหมาะสม ดงนนการทจะใหผเรยนมทกษะกระบวนการคด และการแกปญหาไดอยางมประสทธภาพกตองเรมทจะพฒนาเดกตงแตในระดบชวงชนท 1 ท 2 เปนตนไป เพราะจะชวยใหผเรยนไดฝกคด ฝกปฏบต ฝกทจะเผชญกบปญหาจนเกดความชานาญ

17

18

และเมอตองเผชญกบปญหาทเกดขนจรงกสามารถทจะนาความรหรอประสบการณเดมของตนเองมาประยกตใชในแกปญหาไดเปนอยางด หลกสตรสถานศกษาโรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 จดหลกสตรรายวชา ส 21101 สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2550 เปนหลกสตรทสอดคลองกบหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 หลกสตรจดการศกษาเนนใหผ เ รยนเปนผทมความเจรญงอกงามในดานความร ดานทกษะกระบวนการ ดานเจตคตรวมทงดานการจดการและการปฏบต สาหรบดานทกษะและกระบวนการนน รายวชา ส 21101 ไดเนนพฒนาผเรยนใหมทกษะการคดและทกษะการแกปญหา โดยใชสาระหรอเนอหาเปนสอกลางในการฝกทกษะการคดแกปญหาใหแกผเรยน โดยเฉพาะในหนวยการเรยนรท 8 เรอง สรรพสงในธรรมชาต เปนเรองทใกลตวนกเรยน สามารถพบเหนไดทวไปในชวตประจาวนหรอในทองถนของนกเรยน ซงจะชวยใหนกเรยนมองเหนภาพของปญหาทเกดขนเกยวกบสงแวดลอมไดอยางชดเจนและสามารถหาวธในการแกไขปญหาไดอยางเหมาะสมกบทองถนของตน ผวจยไดเนนพฒนาทกษะการคดแกปญหา โดยใชเทคนคหมวก 6 ใบ ของ เดอ โบโน (De Bono) เปนเครองมอในการพฒนา เพอฝกใหผเรยนเกดทกษะกระบวนการคดแกปญหาอยางเปนระบบจนสามารถนาไปประยกตใชในชวตประจาวนได สาระการเรยนรรายวชา ส 21101 : สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ในชวงชนท 2 ระดบชนประถมศกษาปท 4 ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2550 เวลาเรยน 2 ชวโมง/สปดาห รวมทงสน 80 ชวโมง

คาอธบายรายวชา ส 21101 : สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม รและเขาใจประวตความเปนมาของศาสนา ศาสดาและคมภรตลอดทงประพฤตปฏบตการทาความดตอสงคมและสงแวดลอมในชมชนทองถนภาคและประเทศในชวตประจาวนตอพธกรรมและ วนสาคญตาง ๆ ทางศาสนา ศาสดาทตนนบถอประพฤตปฏบตตามวถชวตประชาธปไตยกบตนเองและบคคลอนในระดบสงคมทองถนและประเทศชาตตลอดทงเรองสทธเสรภาพในการคมครองเดกและผอน เปนบรรทดฐานในระบอบประชาธปไตย โดยมกฎหมายรฐธรรมนญเปนกฎหมายสงสด การใชทรพยากรทผลตและบรโภคไดจากเทคโนโลยทผลตและบรการกบเศรษฐกจอยางพอเพยงทจะนาไปสนโยบายหลกการหนและปนผลกาไรขาดทนของสหกรณ การเงนตาง ๆ เขาใจทศวรรษ ศตวรรษ ความหมายขอมลตาง ๆ ทางประวตศาสตรและโบราณคดทเปลยนแปลงตามวถชวตของคนในจงหวดทองถนและประเทศภมศาสตรทมอทธพลตอภมปญญาทองถนตงแตอดตถงปจจบน องคประกอบทางภมศาสตรทจดทาแผนทและเครองมอตรวจวดความสมพนธของโลกดวงอาทตย ดวงจนทรทางภมประเทศและภมอากาศททาใหเกดนา

19

ขน นาลงและฤดกาลตาง ๆ ทม อทธพลตอสงคมวฒนธรรมการตงถนฐานและการอพยพยายถน ทอยอาศย การแบงหนวยการเรยนรของรายวชา ส 21101 : สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม แบงการจดการเรยนรออกเปน 8 หนวยการเรยนร ใชเวลารวม 80 ชวโมง รายละเอยดดงตารางท 2

ตารางท 2 หนวยการเรยนรรายวชา ส 21101 : สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม

หนวยท เรอง จานวน/ชวโมง 1 ศาสนาในประเทศไทย 6 2 ศลธรรมนาชวต 10 3 พลเมองทนาชนชม 12 4 การเมอง การปกครอง 16 5 เศรษฐศาสตรเบองตน 10 6 พออยพอกน 8 7 ภมศาสตรนาร 8 8 สรรพสงในธรรมชาต 10

รวมจานวน 80

สาหรบหนวยการเรยนรท 8 เรอง สรรพสงในธรรมชาต ใชเวลาเรยน 10 ชวโมง ประกอบดวยเนอหา รายละเอยดดงตารางท 3

ตารางท 3 เนอหาในหนวยการเรยนรท 8 เรอง สรรพสงในธรรมชาต

หนวยท เรอง จานวน/ชวโมง 1. สภาพแวดลอมทางธรรมชาต 2 2. มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตในทองถน 2 3. การอนรกษทรพยากรธรรมชาต 2 4. สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม 2 5. ประชากรกบสงแวดลอม 2

8

รวมจานวน 10

20

สอดรบกบมาตรฐาน ส 5.2 : เขาใจปฏสมพนธระหวางมนษยกบสภาพแวดลอมทางกายภาพ ทกอใหเกดการสรางสรรควฒนธรรม และมจตสานก อนรกษ ทรพยากรและสงแวดลอมเพอการพฒนาทยงยน

ผลการเรยนรทคาดหวง 1. รและเขาใจเกยวกบลกษณะเฉพาะ ความสาคญและความแตกตางของสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตในทองถน 2. เข าใจถงสาเหตและผลกระทบท เกดขนจากการกระทาของมนษย และ การเปลยนแปลงสงแวดลอมและทรพยากรทางธรรมชาตในทองถน 3. รและเขาใจเกยวกบวธการอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถน และสามารถนาไปใชในการดาเนนชวตได 4. รและเขาใจเกยวกบความแตกตางและความสมพนธของสงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรมในภาคตาง ๆ 5. รและเขาใจเกยวกบการเปลยนแปลงของประชากร ปจจยททาใหเกดการยายถน และผลกระทบทเกดขนจากการยายถนของประชากร

ชดฝก

ชดฝกมผใชคาเรยกแตกตางกน เชน ชดฝก ชดฝกเสรมทกษะ ซงคาเรยกเหลานหมายถงสงเดยวกน (ชยยงค พรหมวงค และคณะ 2520 : 146) ในทนผวจยจะขอใชคาวา “ชดฝก” ซงจะนาเสนอหวขอดงตอไปน ความหมายของชดฝก ขนตอนในการพฒนาชดฝก หลกจตวทยา ในการพฒนาชดฝก หลกในการใชชดฝก ลกษณะของชดฝกทด และประโยชนของชดฝก

ความหมายของชดฝก ชดฝก (Training Package) เปนนวตกรรมการศกษา / สอการเรยนประเภทหนงสาหรบใหนกเรยนฝกปฏบต เพอใหเกดความรความเขาใจและพฒนาทกษะในดานตาง ๆ เพมขน ชดฝกหรอชดฝกเสรมทกษะนนโดยทวไปมลกษณะเปนแบบฝกหดทสรางขนดวยลกษณะหรอรปแบบ ทหลากหลาย โดยมจดประสงคเพอมงเสรมทกษะตาง ๆ ใหเกดแกผเรยนซงมนกการศกษาทงในและตางประเทศและนกวชาการหลายทานไดใหความหมายของชดฝกไวดงน

ชยยงค พรหมวงศและคณะ (2520 : 146-147) กลาววา ชดฝก หมายถง สงทนกเรยนตองใชควบคกบการเรยน มลกษณะเปนแบบฝกหดทครอบคลมกจกรรมทนกเรยนพงกระทา อาจกาหนดแยกเปนแตละหนวยหรออาจรวมเลมกได

21

ชาญชย สวตรงสมา และเชดวทย ฤทธประศาสน (2523 : 144, อางถงใน บงกชกร ทบเทยง 2546 : 22) ไดใหความหมายของชดฝกวาเปนการจดสภาพการณเพอใหผฝกเปลยนพฤตกรรมจนสามารถปฏบตงานตามทรบมอบหมายไดอยางมประสทธภาพ

สวสด สวรรณอกษร (2531 : 107, อางถงใน ดารณ เทยมเมอง 2545 : 62) ไดใหคาจากดความของชดฝกวา หมายถง ชดฝกเสรมทกษะเพมเตมภาคปฏบต เมอครไดอธบายภาคทฤษฎหรอใหความรดานเนอหาไปแลวโดยมงใหนกเรยนฝกทาดวยตนเอง เพอจะไดมทกษะหรอความชานาญเพมขน

สนท สนโยภาส (2533 : 15) ไดใหความหมายของชดฝกวาเปนสอการเรยนการสอนประเภทหนงสอและสงพมพทครใชเปนเครองมอในการใหนกเรยนไดฝกฝนจนเกดทกษะใน การเรยนรวชาตางๆซงทกษะทเกดขนไดกตอเมอไดทาซาๆจนเกดความชานาญ คลองแคลว วองไวและถกตอง เพอใหนกเรยนเกดทกษะในวชานน ๆ

กนตดนย วรจตตพล (2542 : 34) ไดสรปวา ชดฝก คอ เครองมอทางการเรยนอยางหนงของนกเรยนทมงใหนกเรยนฝกทาดวยตนเอง เพอจะไดมทกษะหรอความชานาญเพมมากขนหลงจากทไดเรยนรในภาคทฤษฎหรอดานเนอหาแลว

สรปไดวา ชดฝก สอการเรยนการสอนประเภทหนงทใหนกเรยนใชควบคกบการเรยน โดยใหนกเรยนไดปฏบตเพอใหเกดทกษะในการเรยนรวชาตาง ๆ เมอไดกระทาซา ๆ อยางตอเนองกจะเกดความชานาญ และสามารถนาความรไปใชไดอยางถกตอง

ขนตอนในการพฒนาชดฝก ในการพฒนาชดฝกใหมประสทธนน มนกวชาการไดเสนอขนตอนในการพฒนาชดฝกไวดงน

ชลส และกลาสโกว (Seals and Glasgow 1990 : 50) กลาวถงขนตอนการพฒนาชดฝก ดงน 1. วเคราะหปญหา กาหนดเปาหมายการสอน โดยรวบรวมปญหาจากการประเมนความตองการของผเรยน 2. วเคราะหภาระงาน โดยรวบรวมขอมลจากทกษะตาง ๆ รวมไปถงพฤตกรรมทางการเรยนและทศนคต จากนนจงวเคราะหการสอนเพอกาหนดวธการทตองการ

22

3. เขยนจดประสงคเชงพฤตกรรม และกาหนดเกณฑการทดสอบเพอใหสมพนธกบจดประสงค 4. กาหนดกลวธการสอน 5. เลอกรปแบบการสอนและสอทจะนามาสรางเปนชดฝก 6. วางแผนผลตและพฒนาสอ ตรวจสอบขนตอนในการพฒนาสอเพอใหสอดคลองกบโครงการสอน 7. วางแผนและกาหนดกลวธทจะใชในการประเมนขนปฏบตการ 8. วางแผนขนตอนในการใชเครองมอ 9. ดาเนนการประเมนผลขนสรป 10. นาชดฝกทผลตออกเผยแพร

สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต (2531 : 174) ไดเสนอขนตอน การสรางชดฝกสาหรบขาราชการคร ดงน 1. ศกษาปญหาและความตองการโดยศกษาจากการผานจดประสงคการเรยนและผลสมฤทธทางการเรยน หากเปนไปไดศกษาความตอเนองของปญหาทกระดบชน 2. วเคราะหเนอหาหรอทกษะทเปนปญหาออกเปนทกษะยอย ๆ เพอใชในการสรางชดฝก 3. พจารณาวตถประสงค รปแบบ และขนตอนการใชชดฝก เชน นาชดฝกไปใชอยางไรในแตละชดประกอบดวยอะไรบาง 4. สรางแบบทดสอบ ซงอาจจะมแบบทดสอบดงน 4.1 แบบทดสอบเชงสารวจ 4.2 แบบทดสอบเพอวนจฉยขอบกพรอง 4.3 แบบทดสอบความกาวหนาเฉพาะเรอง 5. สรางบตรฝกหดเพอพฒนาทกษะยอย แตละทกษะในแตละบตรจะมคาถามใหนกเรยนตอบ กาหนดรปแบบ ขนาดของบตรโดยพจารณาตามความเหมาะสม 6. สรางบตรอางอง เพอใชอธบายคาตอบหรอแนวทางการตอบแตละเรอง 7. สรางแบบบนทกความกาวหนา เพอใชบนทกผลการทดลอง หรอผลการเรยนทจดขนเปนตอน ๆ 8. ทดลองใชชดฝกทสรางขน 9. ปรบปรงแกไข 10. รวบรวมเปนชด จดทาคาชแจง สารบญ เพอเปนประโยชนตอไป

23

จากขอมลทกลาวมาขางตน ผวจยไดใชขนตอนในการพฒนาชดฝกของสานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต เปนแนวทางในการพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรองสรรพสงในธรรมชาตดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ดงน 1. ศกษาปญหาและความตองการโดยศกษาจากจดประสงคการเรยนร ผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยน 2. วเคราะหปญหาและทกษะทเปนปญหา 3. พจารณาวตถประสงค รปแบบ และขนตอนการใชชดฝก เชน ในแตละชดประกอบดวยอะไรบาง 4. สรางแบบทดสอบวดผลการเรยนร 5. ทดลองใชชดฝก 6. ปรบปรงแกไข

หลกจตวทยาในการพฒนาชดฝก มนกจตวทยาไดเสนอแนวทางในการสรางชดฝกไวดงน

เกสร รองเดช (2522 : 36-37, อางถงใน อาร บวคมภย 2540 : 20) เสนอแนวทางสรางชดฝกดงน

1. การสรางชดฝกควรใหเหมาะสมกบวยของนกเรยน คอไมงายไมยากจนเกนไป 2. เรยงลาดบชดฝกจากงายไปหายาก 3. ชดฝกบางชดควรใชภาพประกอบเพอดงดดความสนใจใชเวลาในการฝกประมาณ

30-45 นาท

รชน ศรไพวรรณ (2527 : 42, อางถงใน อาร บวคมภย 2540 : 21) ไดใหขอคดเกยวกบการสรางชดฝก/แบบฝก ดงน 1. สรางชดฝกใหสอดคลองกบหลกจตวทยา และพฒนาการของนกเรยน ตามลาดบขนการเรยนร ชดฝกทกษะตองอาศยรปภาพจงใจผเรยน และควรจดเรยงเนอหาตามลาดบจากงาย ไปยากเพอชวยใหนกเรยนมกาลงใจทาชดฝก 2. มจดประสงคทแนนอนวาตองการฝกทกษะในดานใดแลวจดเนอหาใหตรงกบจดประสงค 3. ตองคานงถงความแตกตางระหวางบคคลของนกเรยน ถาสามารถทาไดควรแบงนกเรยนออกเปนกลมยอยตามความสามารถ แลวจงจดแบบฝก

24

4. แบบฝกทดตองมคาชแจงงาย ๆ สน ๆ ทนกเรยนสามารถอานแลวเขาใจงาย และสามารถทาแบบฝกไดดวยตนเอง 5. แบบฝกตองมความถกตอง ครควรพจารณาใหรอบคอบ ทดลองทาดวยตนเองเสยกอนอยาใหมขอผดพลาด 6. ใหนกเรยนทาแบบฝกแตละครงตองเหมาะสมกบเวลาและความสนใจ

จากการทกลาวมาขางตน ผวจยสามารถสรปหลกจตวทยาทจะนามาใชในการพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ไดดงน 1. การสรางชดฝกตองคานงถงความแตกตางระหวางบคคล เหมาะสมกบวยของนกเรยน คอ ไมงายไมยากจนเกนไป 2. เรยงลาดบเนอหาจากงายไปหายาก 3. ชดฝกตองอาศยรปภาพประกอบในการจงใจผเรยน 4. ตองมจดประสงคทแนนอนวาตองการพฒนาทกษะในดานใด 5. ตองมคาชแจงงาย ๆ สน ๆ ทนกเรยนสามารถอานแลวเขาใจและสามารถทาชดฝกไดดวยตนเอง 6. การทาชดฝกในแตละครงตองเหมาะสมกบเวลาและความสนใจของนกเรยน

หลกในการใชชดฝก มนกการศกษา นกวชาการ และสานกงานคณะกรรมการประถมศกษาแหงชาต (2532 : 167) ไดเสนอหลกการสรางชดฝกไว ดงน 1. การฝกควรใหผฝกทราบขนตอนในการฝกทถกตอง 2. ชวงเวลาในการฝก ควรเปนระยะเวลาสน ๆ ฝกบอย ๆ จะทาใหไมเกดความ เบอหนาย 3. กจกรรมการฝกควรหลากหลาย 4. การฝกทมความมงหมายจะมประโยชน ชดฝกจะมคณคา 5. ควรศกษาคมอการฝกใหเขาใจเสยกอน 6. เวลาทใชในการฝกสามารถยดหยนไดตามความเหมาะสม 7. ขนตอนในการฝกตองดาเนนตามลาดบขนตอนทจดไว 8. การฝกปฏบตพยายามใหผฝกไดฝกใหมากทสด

25

ศศธร อนตน (2535 : 27) ไดเสนอหลกการในการใชชดฝกไวดงน 1. กอนการฝก ควรสอนใหผเรยนเขาใจเสยกอน เพราะจะชวยใหผเรยนเขาใจและทราบเหตผลทตองใชชดฝก การฝกอยางไมเขาใจความหมายอาจไมทาใหเกดทกษะ 2. การฝกควรใหผเรยนไดรบการฝกตามขนตอนทถกตองภายใตการแนะนาทด ถาฝกทกษะผด จะทาใหเสยเวลาอยางมากในการแกไข 3. ชวงเวลาการฝกสน ๆ บอย ๆ ดวยชดฝกทคดเลอกไวแลวเปนอยางด จะมประสทธภาพกวาการฝกชวงยาว ๆ ซงผเรยนจะไมสนใจ 4. กจกรรมการฝกควรจะหลากหลาย นอกจากแบบฝกหดตาง ๆ แลวอาจใชเกมปญหา หรอกจกรรมอน ๆ บาง 5. การฝกอยางมจดมงหมายจะเกดประโยชนมาก ถาผเรยนเหนคณคาและความจาเปนของสงทเรยน หรอฝกโดยอาจใชในการทดสอบภายหลงจากใชชดฝก 6. การฝกควรสมพนธกบเหตผล ขณะฝกควรใหผเรยนใชความคดหาเหตผลควบค ไปดวย

จากการทกลาวมาขางตน ผวจยสามารถสรปหลกในการใชชดฝกเพอเปนแนวทางในการพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ไดดงน 1. กอนการฝก ควรใหผฝกทราบขนตอนการฝกทถกตอง 2. ระหวางการฝก ผฝกควรไดรบคาแนะนาทด เพราะถาหากฝกผดจะทาใหเสยเวลา 3. ชวงเวลาในการฝกควรเปนระยะเวลาเพยงสน ๆ 4. กจกรรมการฝกควรมหลากหลาย 5. การฝกทมจดหมายจะเกดประโยชนมากแกผเรยน 6. เวลาทใชในการฝกสามารถยดหยนไดตามความเหมาะสม

จากการศกษาขนตอนและหลกจตวทยาในการพฒนาชดฝกแลวผวจยไดสงเคราะหแนวคดขางตนเพอนามาใชในการสรางชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ คอ ชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ทสรางขนประกอบดวย บทนา คาชแจงสาหรบคร คาชแจงสาหรบนกเรยน ใบความร ใบกจกรรม แบบประเมนทกษะการคดแกปญหาและแบบทดสอบวดผลการเรยนร โดยชดฝกทสรางขนไดคานงถงความแตกตางระหวางบคคล คอ ไมงายไมยากจนเกนไป มการเรยงลาดบเนอหาจากงายไปหายาก มภาพประกอบจงใจทเหมาะสมกบเนอหา มจดประสงคทแนนอนในการเรยน

26

ดวยชดฝก มคาชแจงสน ๆ เขาใจงาย และระยะเวลาทใชมความเหมาะสมกบเนอหาและวยของนกเรยน

ลกษณะของชดฝกทด ชดฝกเปนเครองมอสาคญในการฝกทกษะชนดหนง ทครนามาจดกจกรรมการเรยน การสอนใหบรรลผล และมความจาเปนสาหรบเตรยมความพรอมดานภาษา ในการสรางชดฝกใหมประสทธภาพ ตองศกษาองคประกอบและพจารณาเลอกใหเหมาะสมกบระดบความสามารถของนกเรยน มผเสนอแนะลกษณะชดฝกทดไว ดงน

รเวอร (River 1970 : 97-105) กลาวถงลกษณะชดฝกทดไวดงน 1. ตองมการฝกนกเรยนมากพอควรในเรองหนง ๆ กอนทจะมการฝกเรองอน ๆ ตอไป 2. เปนชดฝกทนกเรยนใชความคดดวยตนเอง และควรมหลาย ๆ แบบเพอใหนกเรยน

เกดความสนใจ 3. ควรฝกใหนกเรยนสามารถใชสงทเรยนแลว และนาไปใชในชวตประจาวนได 4. ประโยคทฝกควรเปนประโยคสน ๆ 5. ฝกใหนกเรยนสามารถใชสงทเรยนแลวตดตอกบผอนได

สามารถ มศร (2530 : 28) กลาววา แบบฝกทดตองเกยวกบบทเรยนทเรยนมาแลวเหมาะสมกบวยของผเรยน มคาสงและคาอธบาย มคาแนะนาการใชแบบฝก มรปแบบทนาสนใจและมกจกรรมทหลากหลายรปแบบ

โรจนา แสงรงระว (2531 : 22) กลาววา แบบฝกหรอชดฝกเสรมทกษะทดนอกจาก มคาอธบายชดเจนแลวควรเปนแบบฝกสนๆใชเวลาในการฝกไมนานเกนไป และมหลายรปแบบ

จากความเหนดงกลาวสรปไดวา ลกษณะของแบบฝกหรอชดฝกเสรมทกษะทด มลกษณะดงน 1. มคาสงอธบายและคาแนะนาในการใชชดฝกทชดเจนและเขาใจงาย มรปแบบทนาสนใจ 2. เปนชดฝกสน ๆ ใชเวลาในการฝกไมนานและมหลายรปแบบ 3. ฝกใหผเรยนสามารถนาประโยชนจากการฝกไปใชในชวตประจาวน 4. ฝกใหนกเรยนสามารถใชสงทเรยนแลวตดตอกบผอนได

27

ประโยชนของชดฝก การทจะทาใหนกเรยนเกดความชานาญ ความแมนยา มพฒนาการทางดานภาษาเพมพนครผสอนจาเปนตองจดประสบการณการเรยนรใหกบนกเรยน โดยสรางชดฝกใหเหมาะสมกบเนอเรองทจะสอน เพอใหเกดทกษะและความรความเขาใจเพมมากขน

เพตต (Petty 1963 : 469-472) ไดกลาวถงประโยชนของแบบฝกไว ดงน 1. เปนการเพมเตมหนงสอเรยนใหการเรยนรทฝกทกษะเปนอปกรณการสอนทชวย

ลดภาระครไดมาก 2. ชวยเสรมทกษะการใชทางภาษา แบบฝกหดเปนเครองมอชวยเดกในการฝกฝน

ทกษะการใชภาษาใหดขน 3. ชดฝกชวยเสรมใหทกษะทางภาษาคงทน

ชยยงค พรหมวงศ และคณะ (2523 : 23) กลาวถงประโยชนของชดฝก วา 1. ชวยใหผสอนถายทอดเนอหา และประสบการณทซบซอน หรอมลกษณะเปนนามธรรมสง เชน การทางานของเครองกล อวยวะในรางกาย การเจรญเตบโตของสตวชนตา ฯลฯ ซงผสอนไมสามารถถายทอดดวยการบรรยายไดด 2. ชวยเราความสนใจนกเรยนตอสงทศกษา เพราะจะเปดโอกาสใหผเรยนไดศกษาหาความรดวยตวเอง 3. เปดโอกาสใหผเรยนไดแสดงความคดเหน ฝกการตดสนใจ แสวงหาความรดวยตนเอง มความรบผดชอบตอตวเอง

สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต (2531 : 173-175) ไดกลาวถงประโยชนของชดฝกไวดงน

1. แบบฝกเปนสวนเพมหรอเสรมหนงสอแบบเรยนในการเรยนวชาทกษะ เปนสอ การสอนทชวยลดภาระของคร

2. ชวยเสรมทกษะในการใชภาษา เปนเครองมอทชวยฝกทกษะการใชภาษาใหดขน แตตองอาศยการสงเสรมและความเอาใจใสจากคร

3. แบบฝกเปนเครองวดผลการเรยนหลงบทเรยนแตละครง 4. การใหนกเรยนทาแบบฝกชวยใหครมองเหนจดเดนหรอปญหาตาง ๆ ของเดกได

ชดเจน ซงจะชวยใหครดาเนนการปรบปรงแกไขปญหานน ๆ ไดทนทวงท

28

อดลย ไทรเลกทม 2528 : 25, อางถงใน อาร บวคมภย 2540 : 25) ไดกลาวถงประโยชนของชดฝกดงน

1. เปนสงทจดทาขนอยางมระเบยบ เปนอปกรณการสอนทชวยลดภาระครไดมาก 2. เปนเครองชวยใหนกเรยนไดฝกฝนทกษะการใชภาษาใหดขน 3. ชวยในเรองความแตกตางระหวางบคคล 4. ชวยเสรมทกษะภาษาใหคงทน โดยมการฝกซาหลาย ๆ ครง

จากความเหนขางตนสรปไดวา การใชชดฝกเสรมทกษะประกอบการเรยนการสอนนนกอใหเกดประโยชนตอตวครและนกเรยน ชดฝกจะเปนเครองชวยใหนกเรยนไดฝกฝนทกษะการคด และการใชภาษาไดดขน ชวยในเรองความแตกตางระหวางบคคล ชวยใหครประหยดเวลาและแรงงาน ชวยใหครมองเหนจดเดนและปญหาตาง ๆ ของนกเรยนไดชดเจน ซงครสามารถดาเนนการปรบปรงและแกปญหานน ๆ ไดทนทวงท และนอกจากนนชวยใหการเรยนการสอนมประสทธภาพมากยงขน แตทงนจะตองอาศยการสงเสรมและความเอาใจใสจากครผสอนดวย

ทกษะการคดแกปญหา

การคดแกปญหา เปนการคดทตองใชความสามารถของสมองและอาศยประสบการณเดมในการทจะนามาใชในการตดสนใจแกปญหาได ดงนนในการศกษาเกยวกบทกษะการคดแกปญหาในทนผวจยนาเสนอในหวขอดงตอไปน ความหมายของการคด ความหมายของทกษะการคดแกปญหาความสาคญของทกษะการแกปญหา ประเภทและลกษณะของทกษะการคดแกปญหา องคประกอบทมอทธพลตอทกษะการคดแกปญหา การสอนเพอพฒนาทกษะการคดแกปญหา และการสงเสรมความสามารถในการคดแกปญหา

ความหมายการคด มนกการศกษาและนกจตวทยาหลายทาน ไดใหความหมายของ “การคด” ไวหลายทศนะ ดงน

บรเนอร และคณะ (Bruner and other, อางถงใน กมลรตน หลาสวงษ 2528 : 46) ใหความหมายทสอดคลองกนวาการคดเปนกระบวนการทใชในการสรางแนวความคดรวบยอด (Concept Formation) ดวยการจาแนกความแตกตางของการจดกลมและกาหนดเรยกชอขอความจรงทไดรบ และเปนกระบวนการทใชในการแปลความหมาย ขอมลรวมถงการสรปอางองดวยการจาแนกรายละเอยด การเชองโยง ความสมพนธของขอมลทไดรบ และนากฎเกณฑตาง ๆ ไปประยกตใชงานไดอยางเหมาะสม

29

กลฟอรด (Guildford 1967 : 176) ใหทรรศนะวา การคดเปนการคนหาหลกการโดย การแยกแยะคณสมบตสงตางๆ หรอความจรงทไดรบ แลวทาการวเคราะหเพอหาขอมลสรปอนเปนหลกการของความจรงนน ๆ รวมถงการนาหลกการไปใชในสถานการณทตางไปจากเดม

ไอแซง และคนอน ๆ (Eysenck and other 1972 : 317) อธบายวา การคด หมายถง การจดระบบของความสมพนธระหวางวตถของสงตาง ๆ (Object) และการจดระบบของความสมพนธระหวางภาพหรอตวแทน (Representation) ของวตถสงของนน

จายาสวล (Jayaswal 1974 : 7) ใหความหมายเกยวกบการคดวา การคดเปนปฏกรยาของจตมนษย ซงจะชวยใหแตละคนสามารถปรบตวเขากบสงคม สงแวดลอม และยงชวยใหแตละคนเกดความพยายามและสมฤทธผลในจดมงหมายทเขาตองการดงนนการคดจงนาไปสการกระทาและการปรบตวทดขนกวาเกา

มอดกล และ มอดกล (Modgil and Modgil 1984 : 23, อางถงใน กมลรตน หลาสวงษ 2528 : 47) ไดใหคาจากดความของการคดไววา การคดประกอบดวยแนวคดพนฐาน 3 อยาง คอ กระบวนการภายในสมองเกดขนทภายในหรอระบบความคด ซงแสดงออกจากพฤตกรรม การคด คอ กระบวนการทนาความรไปใชในการแกปญหาของการเรยนรในระบบของความรความเขาใจจากการคด คอ ผลของพฤตกรรมของเงอนไขในการแกปญหา การใชเหตผล ตาง ๆ

บญสม ครฑทา (2525 : 9) ไดสรปธรรมชาตของการคดไวดงน 1. การคดเกยวของกบปฏกรยาของสมองทเกดจากความรสกสงสยหรอไมพอใจสงแวดลอม

2. การคดเกดจากความจาเปนพนฐานสาคญในกระบวนการคด 3. การคดมประโยชนทาใหเกดการปรบตวและสภาพแวดลอมทดขน 4. การคดทาใหมนษยเกดความพยายามใหถงจดหมายทตองการอนเปนสงแสดงถง

ความเจรญของมนษย และเปนสงสาคญในการดารงชวตประจาวน

พอาเจท (Piaget, อางถงใน กมลรตน หลาสวงษ 2528 : 48) กลาววาการคด คอ ความสามารถในการวางแผนและปรบตวใหเขากบสงแวดลอม ความสามารถดงกลาวจะพฒนาจากความคดความเขาใจในระดบงายๆ ในวยเดกไปสระดบทซบซอนในวยผใหญ

เยาวพา เดชะคปต (2528 : 27) การคด คอ กระบวนการรบรและเขาใจสงแวดลอมของเดกโดยใชสงทเขารตอบสนองหรอมปฏสมพนธกบสงแวดลอมโดยกาหนดเกยวกบพฤตกรรม

30

การคดทควรฝกฝนใหกบเดกม 7 ประการ คอ ความตงใจ การรบร ความจา ความคดรวบยอด ภาษาทาทางและการแกปญหา

สมเจตน ไวยาวจกรณ (2530 : 13) ใหความหมายของการคดไววา การคดเปนทงกระบวนการและผลผลตซงมลกษณะทตอเนองกน แยกออกจากกนโดยเดดขาดไมได แตอาจนามาใชตางกน คอ ในกรณทกลาวถงกระบวนการกจะใชวธการคดหรอทกษะการคดมาอธบาย สวนในกรณของผลผลตกจะกลาวถงคณภาพของการคด ซงเปนผลจากการใชวธการคดทงในลกษณะของกระบวนการ หรอวธการคดทดเพอใหไดผลผลตของการคดทมคณภาพ สามารถนาไปใชในการแกปญหาทงในเชงวชาการ และไมใชวชาการตลอดจนสรางคณลกษณะประจาตวใหเปนไปตามจดมงหมาย

จานง วบลยศร (2536 : 29) ไดใหคาจากดความของการคดไววา หมายถง กระบวนการทางานของจตใจมนษยในขณะทพยายามหาคาตอบหรอทางออกเกยวกบเรองใดเรองหนง เชน การคดเพอตอบปญหา หรอแกปญหาในชวตประจาวน

ประพนธ สเสารจ (2541 : 3) ไดใหความหมายของการคดวา เปนกลไกของสมองทเกดขนเกอบตลอดเวลา ซงเปนไปตามธรรมชาตของมนษย ความคดเปนผลทเกดขนจากการทสมองถกรบกวนจากสงแวดลอม สงคมรอบตว

ศรสรางค ทนะกล (2542 : 8) กลาวถงการคดวาเปนกระบวนการทเกดขนภายในสมองซงมความสาคญตอการดารงชวตมนษยอยางมาก นกจตวทยาเชอวามนษยจะมความคดเกดขน ไดตลอดเวลา ไมวาจะอยในสถานทใดและอรยาบถใด ซงอาจจะไดรบจากสงเราใดเปนพเศษ

จากความหมายของการคดดงกลาว สรปไดวา การคดเปนกระบวนการทางสมองทสมพนธกบกระบวนการทางานของจตใจมนษยในการแปลความหมายของขอมลทไดรบโดยอาศย ประสบการณเดมและประสบการณใหมเพอใหเกดความร ความเขาใจ และสรางความเขาใจเกยวกบสงแวดลอม แสดงออกมาเปนพฤตกรรมในการกระทา การตดสนใจ ตลอดจนการแกไขปญหา รวมทงเปนพนฐานการเรยนรสงตาง ๆ ดงนนการสงเสรมทกษะกระบวนการคดใหกบผเรยนเปนสงทสาคญเพราะเปนพนฐานของการเรยนร และเปนประสบการณทผเรยนสามารถนาไปใชในการแกปญหาในชวตประจาวนไดอยางมความสข

31

ความหมายของทกษะการคดแกปญหา ทกษะการคดแกปญหา เปนการคดวเคราะหทมเหตผล ซงเราจะพบวาในชวตประจาวนของเรามเรองทตองแกปญหาอยตลอดเวลา ตงแตปญหางาย ๆ ทแกไขไดโดยเรวไปจนถงปญหา ทซบซอนทแกไขยากหรอแกไขไมได ฉะนนบคคลควรฝกหดใชสตปญญา คดวเคราะหแกปญหา ซงจะทาใหสามารถดารงชวตไดอยางมความสข

นกการศกษาและนกจตวทยาหลายทานไดใหความหมายของทกษะการคดแกปญหาในทศนะทตาง ๆ กนดงน

ไบเยอร (Beyer 1985 : 137) กลาววา ทกษะการคดแกปญหาเปนการพจารณาเลอกขนตอนหรอวธการทเหมาะสมกบสถานการณ หรอเหตการณใดเหตการณหนง

ชม ภมภาค (2523 : 98) กลาววา ทกษะการคดแกปญหาเปนสงทมความหมายกวางมาก รวมทงพฤตกรรมทซบซอนในรปตาง ๆ มากมาย พฤตกรรมในการแกปญหาจะเกดขนกตอเมอมงานหรอเปาหมายทจะตองใหบรรลเพองานนน

กมลรตน หลาสวงษ (2628 : 259) ไดกลาววา ทกษะการคดแกปญหา หมายถง การใชประสบการณเดมจากการเรยนรทงทางตรงทางออม (มผอบรมสงสอน) และทางออม (เรยนรดวยตนเอง) มาแกปญหาใหมทประสบ

ประณต ภโอบ (2532 : 66) กลาววา ทกษะการคดแกปญหาเปนกระบวนการทตองอาศยความร ความคด ประสบการณ วธการและขนตอนในการพจารณาโครงสรางและสถานการณของปญหา เพอใหบรรลจดหมายทตองการ

กญชร คาขาย (2540 : 144) กลาววา ทกษะการคดแกปญหาเปนกระบวนการทผเรยนคนพบการรวมกนของกฎและหลกการทไดเรยนรไปแลววาสามารถนาไปประยกตใชเพอแกไขสถานการณทเปนปญหา

กาเย (Gagne, อางถงใน เพราพรรณ เปลยนภ 2542 : 188) กลาววา ทกษะการคดแกปญหา คอ ความสามารถขนสงสดของมนษย เปนความสามารถในการสรางกฎในระดบสงทเกดขนจากการสมพนธของกฎตงแต 2 กฎขนไป ผลลพธทเกดขนจะเปนผลงานใหมทเกดจากการมองเหนความสมพนธของกฎตาง ๆ

32

จต นวนแกว (2543 : 11) กลาววา ทกษะการคดแกปญหาเปนการพจารณาขนตอนตางๆ ทนามาใชในการแกปญหา เพอใหบรรลเปาหมายตามทตองการ

จากความหมายดงกลาวสามารถสรปไดวา ทกษะการคดแกปญหา คอ แบบแผนการกระทาทมจดมงหมาย เพอขจดขอสงสย ความกงวลใจ หรอยงยากใจใหหมดไปหรอสาเรจลงไดกอใหเกดความเจรญงอกงามทางปญญา

ความสาคญของทกษะการคดแกปญหา ทกษะการคดแกปญหาของแตละบคคลขนอยกบประสบการณ ความสนใจ ทนาไปใชใหเปนประโยชนตอการแกปญหาและดารงชวต ดงท

ฉนทนา ภาคบงกช (2528 : 51-55) กลาววา ทกษะการคดแกปญหามความสาคญในการสอน ใหเดกบรรลจดมงหมายถงขนนาไปใชในชวตประจาวนไดนนมใชสงทงาย ๆโดยทวไปมกม การฝกฝนทางดานความคด หรอการอภปรายโดยใชความคดระดบสง ครจงมบทบาทสาคญใน การเสรมสรางใหผเรยนหรอเดกไดมโอกาสฝกคดอยเสมอเพอจะทาใหเดกมความสามารถใน การแกปญหาอยางมประสทธภาพ

อบลรตน เพงสถต (2532 : 202) กลาววา ทกษะการคดแกปญหาเปนเรองทสาคญยงสาหรบชวตมนษยเรา บคคลทกคนจะตองเผชญกบสงทยงยากตลอดเวลา มนษยเราตองพยายามคลคลายปญหานนใหได ฉะนนการแกปญหาจะมลกษณะเฉพาะบคคล การแกปญหาเดยวกนจงมความแตกตางกนเพราะทกคนมประสบการณ การเรยนร ความสามารถ การนกคด วฒภาวะทแตกตางกน

จากความสาคญดงกลาวสรปไดวา ทกษะการคดแกปญหามความสาคญตอมนษยเรา เพราะปจจบนสงคมเกดการเปลยนแปลงอยางรวดเรวซงเกยวของกบปญหาทงสน ฉะนนการศกษาจงเปนกลไกสาคญในการพฒนา การสงเสรมการคดแกปญหาสาหรบเยาวชน โดยเฉพาะอยางยงมความสาคญตอเดก ซงจะเตบโตเปนผใหญในอนาคต

ประเภทและลกษณะของทกษะการคดแกปญหา ในการแกปญหา เพ อใหบรรลผลสา เร จตามความตองการนน บคคลตองม การเปลยนแปลงแบบแผนของพฤตกรรมหรอการกระทาจากการพจารณาลกษณะ และประเภทของทกษะการคดแกปญหาตาง ๆ ดงน

33

บญเลยง พลวธ (2526 : 23) ไดแบงประเภทของปญหาทเราประสบอยทกวนออกเปน 2 ประเภทคอ

1. ปญหาในชวตประจาวนเปนปญหาทคนเราตองพบและตองแกไขอยเสมอ โดย แตละคนจะพบปญหาทแตกตางกนไป บางครงกสามารถแกปญหาได ซงปญหาในชวตประจาวนนเกดจากความตองการทจะแกไขใหหมดสนเปนสวนมาก

2. ปญหาทางสตปญญา เปนปญหาทเกดจากความตองการและความอยากรอยากเหนของมนษยปญหาเหลานจงสงเสรมใหคนฉลาดขนเรอย ๆ และเปนผลกอใหเกดความเจรญขน ในหลาย ๆ ดาน

เฟรดเดอรคสน (Frederickson 1984, อางถงใน ฉนทนา ภาคบงกช 2528 : 25) ไดแบงประเภทของปญหาออกเปน 2 ประเภทดงน

1. ปญหาซงกาหนดชดเจนหรอปญหาทมความสมบรณ มกนยมใชในวชาคณตศาสตรหรอวทยาศาสตร การฝกฝนการแกปญหาประเภทนชวยใหเกดกระบวนการคดทฉบไว และอตโนมต เนนการแกปญหาเฉพาะดาน ครสามารถพบขอบกพรองและทาการแนะนาชวยเหลอไดโดยงายจงใหผลรวดเรวแตยากทจะนาไปสความคดในระดบสง

2. ปญหาซงไมกระจายชดเจนหรอมความไมสมบรณในตวปญหา ซงเปนตวปญหา ทาใหมความซบซอน ในการทาใหปญหากระจางขนจะสามารถแกปญหาไดอยางรวดเรว ผเรยนจาเปนตองหาความสมพนธ และแยกแยะประเดนของปญหาโดยอาศยความรดานการคดและความจาท เกยวของกบกฎตาง ๆ เหลาน เขามาชวยกอนทจะดาเนนการคดตามขนตอนของ การแกปญหา

คทซ (Ktuz 1991 : 93, อางถงใน กรมวชาการ 2544 : 26) ไดแบงทกษะการคดแกปญหาออกเปน 2 ประเภท คอ

1. ทกษะการคดแกปญหาทพบเหนทวไปหรอโจทยปญหา (Routine or Word Solving) ปญหาทพบเหนโดยทวไป หรอปญหาทนกเรยนคนเคย (Routine Problem) เปนปญหาทมโครงสรางไมซบซอน ผแกปญหามความคนเคยกบโครงสราง ลกษณะและวธการแกไขปญหา

2. ทกษะการคดแกปญหาทไมเคยพบเหนมากอน (Non-Routine Problem Solving) เปนปญหาทไมเคยพบเหนมากอน (Non-Routine Problem) เปนปญหาทมโครงสรางซบซอน ผแกปญหาจะตองประมวลความรความคดรวบยอดและหลกการตาง ๆ ทนามาใชในการแกไขปญหา ซงแบงออกเปน 2 ลกษณะคอ

34

2.1 ปญหากระบวนการ (Process Problem) เปนปญหาทตองใชกระบวนการคดอยางมลาดบขนตอนในการแกไขปญหา

2.2 ปญหาในรปปรศนา (Puzzle Problem) เปนปญหาททาทายใหความสนกสนาน

สวทย มลคา (2547 : 24) ไดจดลกษณะของทกษะการคดแกปญหา ดงน 1. การคดแกปญหา ตองเปนการกระทาทมจดมงหมาย การกระทาทขาดจดมงหมาย

ไมนบวาเปนการแกปญหา 2. การคดแกปญหามหลากหลายวธ ผแกปญหาจะตองเลอกวธการทมความเหมาะสม

กบความตองการและความสามารถของตน 3. วธการคดแกปญหาแตละปญหาอาจจะใชวธการทแตกตางกนจะขนอยกบความ

เหมาะสมของ ปจจยหรอบรบททเกยวของกบการแกปญหา 4. การคดแกปญหาตองอาศยความรแจงเหนจรง คอ ในการแกปญหาแตละครงนน

จะตองศกษาปญหาใหเขาใจถองแทเสยกอนจงจะสามารถแกไขปญหาได 5. การคดแกปญหาเปนการสรางสรรค คอ เมอแกปญหานนไดสาเรจจะตองไดความร

ใหมเกดขน และผแกตองมปญญางอกงามขน 6. ปญหาทนามาแกตองไมเปนกจกรรมทเกดขนอยเปนประจา เพราะกจกรรมทเกด

ขนอยเปนประจาไมถอวาเปนปญหา 7. กระบวนการททาไปโดยไมมแบบแผน 8. กจกรรมทนามาใชในการแกปญหาเดมไมได ไมถอวาเปนกระบวนการแกปญหา 9. กจกรรมททาไปเพอหลกเลยงปญหา ไมถอวาเปนกระบวนการแกปญหา 10. การคดแกปญหายอมประกอบดวยการวพากษ วจารณ วเคราะหและสงเคราะห

จากทกลาวมาจะเหนไดวา ลกษณะของปญหาจะเปนปญหาทพบเหนทวไปและปญหาทไมเคยพบมากอน โดยปญหาทพบในชวตประจาวนนนตองใชสตปญญาในการคดแกปญหา ฉะนนผทจะคดแกปญหาไดจะตองรจกปญหา เขาใจปญหาทเกดขน แลวจงคดหาวธแกปญหานน ครจงเปนผมความสาคญในการพจารณาขอจากดในเรองตาง ๆ เพอจะไดจดประสบการณหรอสถานการณ เพอสงเสรมความสามารถในการแกปญหาไดอยางเหมาะสม

องคประกอบทมอทธพลตอการคดแกปญหา การคดแกปญหาจะสาเรจไดตามเปาหมายทวางไวมากนอยเพยงใดขนอยกบองคประกอบตาง ๆ ซงนกการศกษาหลายทานไดกลาวไวดงน

35

กมลรตน หลาสวรรณ (2528 : 259-260) กลาววา การคดแกปญหาแตละครงจะสาเรจหรอไมขนอยกบองคประกอบดงตอไปน 1. ระดบความสามารถเชาวปญญา ผ เรยนทมระดบเชาวปญญาสงยอมสามารถแกปญหาไดดกวาผเรยนทมระดบเชาวปญญาตา 2. การเรยนรหากผเรยนเกดการเรยนรไดเรวและเขาใจหลกการเมอประสบปญหาทคลายคลงกนกจะสามารถแกปญหานน ๆ ไดอยางถกตอง 3. การรจกการคดแบบเปนเหตเปนผลโดยตองอาศยขอเทจจรงและความรจากประสบการณเดม จดมงหมายในการคดและแกไขปญหา จดมงหมายในการคดและแกปญหา ตลอดจนระยะเวลาในการไตรตรองหาเหตผลทดทสด

อบลรตน เพงสถตย (2532 : 208) กลาววา องคประกอบทมอทธพลตอทกษะการคดแกปญหาสามารถจาแนกได ดงน 1. ตวผ เ รยน ระดบสตปญญา เพศของผ เ รยน แรงจงใจและบคลกภาพ ซงมความสาคญตอการพฒนาการทางความคดของมนษยมากท สด กทาใหความสามารถใน การแกปญหาของบคคลมความแตกตางกน 2. สถานการณทเปนปญหาทนาสนใจจะทาใหผเรยนเกดแรงจงใจทจะเรยนรและแกปญหา เชน จานวนตวเลอกในการแกปญหา การแนะนา การลาดบขน และความคลายคลงของปญหาและคาตอบ 3. การคดแกปญหาเปนกลม จะชวยใหการแกปญหาประสบผลสาเรจไดอยางรวดเรว เพราะมการทางานหลายคน สามารถปรกษาหารอและคลคลายปญหา ทาใหผเรยนบรรลเปาหมายในการเรยนอยางรวดเรว และชวยกระตนใหผเรยนอยากแกปญหา

กรมวชาการ, กระทรวงศกษาธการ (2544 : 38) กลาววา องคประกอบในการคดแกปญหา มดงน 1. ประสบการณของผเรยน 2. จตพสย ในดานความสนใจ ความตงใจ เปนตน 3. สตปญญาความสามารถในการอาน การจา ความสามารถในการใชเหตผล เปนตน จากทกลาวมาสามารถสรปไดวาความสามารถในการแกปญหาของเดกจะประสบความสาเรจหรอไมนนครจะตองคานงถงองคประกอบสาคญ ดงน ตวผเรยน สถานการณ ระดบสตปญญา การใชเหตผล การสงเสรมใหทางานเปนกลม เพอใหเดกพฒนาความคดนาไปสการแกปญหาได เพราะการคดแกปญหานนขนอยกบประสบการณเดม ระดบเชาวปญญาและความ

36

แตกตางระหวางบคคล ตลอดจนการนาไปใชอยางถกตองและรวดเรว กจะชวยสงเสรมใหเดกพฒนาความสามารถในการแกปญหาไดอยางมประสทธภาพ

การสอนเพอพฒนาทกษะการคดแกปญหา นกวชาการหลายทานไดกลาวถงขนตอนในการสอนเพอพฒนาทกษะการแกปญหาไว ดงน

พรรณ ชทย (2522 : 219-220) ไดเสนอวธการสอนเพอกอใหเกดความสามารถใน การคดแกปญหาไวดงน 1. ขนแรกสอนความร ความคดรวบยอดและหลกการ ซงถอวาเปนพนฐานทสาคญสาหรบแสวงหาความรตอไป 2. สอนเทคนคในการคดแกปญหา ดงน 1) ขนเตรยม ครเปนผเสนอปญหา หรอกระตนใหนกเรยนตงปญหาดวยตนเอง 2) ขนสารวจ ครตองกระตน และชวยใหนกเรยนหาขอมลซงเกยวของกบปญหา ครอาจชวยไดดวยการสอนใหใชหนงสออางอง การใชหองสมด หรอการใชคาถาม 3) ขนของการคดแกปญหาใหนกเรยนเขยนวธทตนเองคดวาจะแกปญหาได ซงบางครงอาจไมตองการการทดสอบกใหเดกหยดอยเพยงขนนน แตถาตองการการทดสอบเพอยนยนผลกใหปฏบตขนตอไป 4) ขนทดสอบ ใหนกเรยนทดสอบตามขนตอนทกาหนดไว

ลดดา กตตภาค (2526 : 195-200) ไดอธบายการสอนการคดแกปญหาโดยใชวธการกลมในการคดแกปญหา ตามขนตอนวธสอนดงน 1. ขนทาความเขาใจกบปญหา หรอกาหนดปญหา เปนขนแรกของการสอน โดยเรมจากครเสนอปญหาใหกลมทราบ ใหสมาชกกลมชวยกนตความหมายใหไดวาปญหานนคออะไร พยายามทาความเขาใจกบปญหานน 2. ขนรวบรวมขอมล ในขนนสมาชกในกลมพยายามทจะหากรณตวอยางหรอเหตการณตาง ๆ ทจะชวยสนบสนนหรอทาใหปญหานนชดเจนขน 3. ขนวจยและวเคราะหสาเหต

ในขนนสมาชกในกลมพจารณาสาเหตทนาจะเปนตวกอใหเกดปญหานน 4. ขนระดมความคด

37

ในขนนสมาชกในกลมเสนอวธการแกปญหา เมอระดมความคดไดแลวกนาความคดเหลานนมาพจารณาวาจะสามารถทาไดหรอไม 5. ขนอภปรายวธแกปญหา ในขนนสมาชกในกลมจะชวยกนหาขอดขอเสยของวธการแกปญหาททกคนเสนอมาเพอหาวธทดทสด 6. ขนตดสนใจในกลมจะชวยกนพจารณาเลอกวธแกปญหาโดยอาจใชเกณฑใน การตดสนใจเลอก เชน

1) เปนวธทนาจะแกไขปญหาไดสาเรจมากทสด 2) เปนวธทตนจะชวยทาใหสาเรจมากทสด 3) เปนวธทสนเปลองนอยทสด 4) เปนวธทแกปญหาไดงายทสด

7. ขนวางแผนขนตอนในการแกปญหาอยางละเอยด ในขนนสมาชกในกลมจะตองชวยกนกาหนดขนตอนในการแกปญหา มการแบงหนาทกนทาในการปฏบตการ 8. ขนปฏบตการ

ในขนนสมาชกในกลมจะตองปฏบตงานตามหนาททตกลงกนไว 9. ขนประเมนผล การประเมนผลการทางานควรทาเปนระยะ ๆ แทรกไปทกขนตอน ดงนนสมาชกในกลมจงควรประเมนผลเปนระยะ ๆ โดยการประเมนผลทงวธการทางาน สมพนธภาพของสมาชกในการรวมกนทางาน

จากทกลาวมาจะเหนไดวาโดยทวไป การสอนเพอพฒนาทกษะการคดแกปญหานนจะประกอบดวยขนตอน 3 ขนตอน คอ 1) ระบปญหา 2) พจารณาสาเหตของปญหา และ 3) ระบวธ การแกปญหา ซงครผสอนจะตองเปนผเสนอปญหาหรอกาหนดปญหาขนมาเพอใหผเรยนทาความเขาใจกบปญหา แลวใหผเรยนชวยกนพจารณาสาเหตของปญหา เพอหาวธในการแกไขปญหารวมกน แลวชวยกนพจารณาวธแกปญหาทดทสดแลวชวยกนแกไขปญหาทเกดขน และผวจยไดใชขนตอนดงกลาวนในการพฒนาทกษะการคดแกปญหาของนกเรยน

การสงเสรมความสามารถในการคดแกปญหา การสงเสรมความสามารถในการคดแกปญหานนนกวชาการควรคานงถงจดมงหมาย ดงน

38

ฉนทนา ภาคบงกช (2528 : 47-49) ไดเสนอแนวทางในการสงเสรมความสามารถในการคดแกปญหา ดงน 1. การใหความรก และความอบอน สนองความตองการของเดกอยางมเหตผลทาใหเดกรสกปลอดภยมความสข มความเชอมนในตนเอง และมองโลกในแงด 2. การชวยเหลอพงพาตนเอง การสงเสรมใหเดกชวยตนเองโดยเหมาะสมแกวยจะชวยใหเดกพฒนาความเชอมนในตนเอง ซงเปนพนฐานสาคญในการพฒนาบคลกภาพของเดก 3. การซกถามของเดก และการตอบคาถามของผใหญ ควรไดรบความสนใจและตอบคาถามของเดก สนทนาทางดานความจา การคดหาเหตผลเพอใหเดกไดแสดงออกและฝกการคด 4. การฝกใหเปนคนชางสงเกต ควรจดหาอปกรณ หรอสงเราใหเดกพฒนาการสงเกต โดยใชประสาทสมผสในการรบรทกดาน การตงคาถามหรอชแนะโดยผใหญจะชวยใหเกดความสนใจและหาความจรงจากการสงเกต 5. การแสดงความคดเหน เปดโอกาสใหเดกไดเสนอความคดเหนและตดสนใจเรองใดเรองหนงตามความพอใจ จะชวยใหเดกกลาแสดงออก และมความเชอมนในการกลาแสดงความคดเหน 6. การใหรางวล ควรใหรางวลเมอเดกทาสงทดงามในโอกาสอนเหมาะสม แสดงความชนชม และกลาวยาใหเกดความมนใจวาเดกทาในสงทด นาสนใจ จะทาใหเดกรสกทดตอตนเอง และมกาลงใจในการทจะทาในสงทดงาม 7. การจดสงแวดลอมทเออตอการพฒนาความคดของเดกและมการจดบรรยากาศทเปนอสระ ไมเครงเครยด ชวยใหเดกรสกสบายใจ มความรสกทดตอการคด ซงจะเปนพนฐานทสาคญของการพฒนาทกษะการคดแกปญหา

เจษฎา ศภางคเสน (2530 : 28-29) ไดเสนอแนะวธการสงเสรมทกษะการคดแกปญหาไวดงน 1. ฝกฝนใหเดกทางานตามขนตอนของกระบวนการแกปญหา คอ การเกบรวบรวมขอมล ตงสมมตฐานรวบรวมวธการแกไขปญหา และทดสอบสมมตฐาน 2. ควรเนนในเรองการรวบรวมขอมลใหมาก 3. ฝกใหรจกทกษะการแกปญหา คอ ฝกใหคดเกยวกบปญหาดวยวธการตาง ๆ และการทานายผลของวธการแกไขปญหานน 4. ใชวธการชแจงอธบายเหตผลหลกเลยงวธการเขมงวดกบเดก 5. เปดโอกาสใหเดกมปฏสมพนธทดกบสงตาง ๆ 6. สงเสรมความคดสรางสรรคใหกบเดก เพราะมความสมพนธกบการแกไขปญหา

39

7. ใหโอกาสใหเดกไดคดตดสนใจดวยตนเอง 8. กระตนใหเดกไดคดในหลายทศทาง เพอนาไปใชในปญหาทยงยากซบซอน

จากทกลาวมา สามารถสรปไดวา การสงเสรมความสามารถในการคดแกปญหานนครจะตองจดประสบการณหรอกจกรรมทเหมาะสมกบวยของผเรยน และควรเปดโอกาสใหผเรยนไดฝกคดมากทสดตลอดจนการเสรมแรงจงใจใหผเรยนเกดความสนกสนานในการฝกคดแกปญหาดวยตนเอง และกบผอน

เทคนคหมวก 6 ใบ ของ เดอ โบโน (De Bono)

เทคนคหมวก 6 ใบ ของ เดอ โบโน (De Bono) ทจะนาเสนอดงตอไปนประกอบดวย ประวตและความเปนมาของเทคนคหมวก 6 ใบ พนฐานแนวคดของเทคนคหมวก 6 ใบ ความมงหมายของเทคนคการคดแบบหมวก 6 ใบ ลาดบขนของการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ การคดแกปญหากบเทคนคหมวก 6 ใบ การตงคาถามดวยเทคนคหมวก 6 ใบ การนาวธตงคาถามแบบหมวก 6 ใบ ไปประยกตใช การนาเทคนคหมวก 6 ใบ ไปใชในการจดกจกรรมการเรยนการสอน บทบาทของครในการสอนดวยเทคนคหมวก6 ใบ และประโยชนของการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ

ประวตและความเปนมาของเทคนคหมวก 6 ใบ ผคดคนเทคนคหมวก 6 ใบ คอ เดอ โบโน (De Bono 1996 : 1) เกดทเมองมอลตา ประเทศสหรฐอเมรกา จบการศกษาดานการแพทยทมหาวทยาลยมอลตา ไดรบเกยรตนยมดานจตวทยาจากออกฟอรด ไดรบปรญญาเอกดานเภสชศาสตรจากมหาวทยาลยเคมบรดจ (Cambridge) และฮาวารด (Harvard) นอกจากนยงไดรบเลอกใหเปนอาจารยในมหาวทยาลยออกฟอรด ลอนดอน เคมบรดจ และฮาวารด เดอ โบโน (De Bono) เปนผนาระดบโลกคนหนงทางสาขาวชาแนวความคด และการสอนทกษะการคด เปนผกอตงและเปนผอานวยการสถาบน Cognitive Research Trust ในเคมบรดจ กอตงขนเมอป พ.ศ . 2512 และ Center for the Study of Thinking และกอตงโครงการ SITO (Supranational Independent Thinking Organization) ทงยงไดดาเนนโครงการทนบวาใหญทสดในโลกดานการสอนเกยวกบวธคดในโรงเรยนตาง ๆ นอกจากนยงไดเขยนหนงสอตางๆ อกมากมายซงมผนาไปแปลเปนภาษาอน ๆ กวา 20 ภาษา เทคนคการคด แบบหมวก 6 ใบ (Six Thinking Hats) เปนหนงสอทสามารถนามาใชในการพฒนาทกษะการคด อารมณ และความรสกอยางเปนขนตอน ปจจบนสถานศกษาของประเทศตาง ๆ อาทเชน สหรฐอเมรกา ออสเตรเลย สงคโปร และบรษทใหญ เชน ดปองท ไอบเอม พรเดลเชยล กนาวธการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบไปใช

40

พนฐานแนวคดของเทคนคหมวก 6 ใบ เดอ โบโน (กลยา ตนตผลาชวะ 2546 : 15-16) ไดวเคราะหการคดของคนวามผลตอการตดสนใจ ดวยสาเหตสาคญเกดจากอตตาหรอความเปนคนทเกาะตดความคดทศทางเดยว หรอคดอยางเดยว แทนทจะคดทบทวนสวนไปสวนมาเพอใหกระจางอยางยตธรรม ซงเรยกวา การคดคขนาน ปญหาจากลกษณะการคดดงกลาวนทาใหเกดความขดแยงกนทางความคด การตดสนใจ หรอการลงมตทประชมซงทาใหเปลองเวลา เดอ โบโน (De Bono) เหนวาหากคนมแผนการคดโดยเฉพาะการคด “แกปญหา” ทเหมาะสมจะชวยใหการคดเปนไปอยางมคณภาพนอกจากนการคดอยางถกทาง และมแบบแผนยงประหยดเวลาในการคด การตดสนใจ เพราะผคดเพมการคดหลายดานคขนานกนไปทาใหสามารถประมวลความคดไดอยางรวดเรวและมนใจขน อปสรรคของการคด คอ จตตน หรอ Ego ตามความหมายของจตตน หมายถง สวนหนงของโครงสรางบคลกภาพทสมพนธโดยตรงกบสงแวดลอมภายในและภายนอกของตนทคนใชควบคมแรงผลกดนภายในทเกดขนจากจตหยาบ (Id) ใหขบออกภายนอกในลกษณะทสงคมยอมรบ ซงมกอยในรปของกลจตวธานทมสต และจตคณธรรม (Superego) เปนสวนกากบดวย การแสดงออกของจตตนนเกดจากความจาเจตคต และการคด จตตนจะทาใหคนโอและอหงการ มผลทาใหโจมตผอนอวดด และตอตานเกดความขดแยงจนเกดความไมสาเรจ หรอสาเรจแตขาดคณภาพ ดงแผนภาพท 2 : 3 ทศทางของการคดทสมพนธกบความรสกและอารมณ (กลยา ตนตผลาชวะ 2546 : 16)

ความรสก อารมณ ความคด

+ - แผนภาพท 2 ทศทางของการคดทสมพนธกบความรสกและอารมณ

สงเรา

การแกปญหา

41

การคดเปนกระบวนการทางานของสมองทสมพนธกบจตใจ เมอจตใจไดรบการกระตนความรสก ความรสกนจะสงถายไปทความคดทนท แตขณะเดยวกนบางสวนจะผานทางอารมณของคนดวยซงมผลตอการแกปญหาแลวโยงสะทอนกลบไปสความรสกอกครงดวยกระแสของความคดนทาใหเกดการแกปญหา เกดผลทงทางบวกทางลบหรอไมดไดโดยเฉพาะอารมณมอทธพลตอความคดอยางมาก กลาวคอ 1. ความกลวความกงวลจะจากดขอบเขตของการคด 2. เกดความรสกไมดตอสงทคด หรอความคดของผอนซงอาจมการปายสเกดขน 3. อารมณมกจะเกดไดทก ๆโอกาส และเกดมาจากหลงโครงสรางการตดสนใจเรยบรอยแลว ดงนนในการตดสนใจแกปญหาตองมทงเหตทงผล ขอเทจจรงการระบายอารมณ และขอสรปทพจารณารวมกนอยางเขาใจการลาดบการคดอยางมแบบแผนซงจะชวยใหคดอยางครอบคลมถกตอง และชวยใหการคดรวมกนมประสทธภาพยงขน

สรปไดวา พนฐานแนวคดของเทคนคหมวก 6 ใบ นนจะชวยใหบคคลคดไดอยางมคณภาพ เพราะมการวางแผนอยางถกทาง เพราะผคดไดฝกหลายดานคขนานกนไปทาใหการคด งายขน ประหยดเวลาพรอมทงยงแกปญหาไดด และอปสรรคทสาคญสาหรบการคดคอจตตนททาใหการคดชาลง อารมณความรสกของคนมผลตอการคดทาใหการแกปญหาตาง ๆ ขาดประสทธภาพ

ความมงหมายของเทคนคการคดแบบหมวก 6 ใบ เดอ โบโน (2536 : 25-27) ไดกลาววา ความมงหมายหลกของการคดแบบหมวก 6 ใบ 1. การทาใหการคดงาย ดวยการชวยใหผคดเรองใดเรองหนงในเวลาหนง ๆ แทนท

จะตองใหความสนใจทงอารมณ เหตผล ขอมล ความหวงและความคดสรางสรรคในเวลาเดยวกน ผคดสามารถจดการแตละสวนได นนคอ แทนทผคดจะใหเหตผลมาสนบสนนสงทคอนขางจะเปนอารมณ ผคดจะสามารถเผชญกบอารมณลวน ๆ ดวยหมวกสแดง

2. แนวความคดของหมวก 6 ใบ คอ การอนญาตใหมการสบเปลยนวธคด ชวยใหเราสามารถขอใหใครคนใดคนหนงคดแบบใดแบบหนง ถาในการประชมหนง ๆ ใครคนใดคนหนง มทศนะในทางลบอยางเหนยวแนน เราสามารถรองขอใหถอดหมวกสดาออกและถกขอรองใหสวมหมวกสเหลองบาง เปนการขอรองอยางมทศทาง

3. การเลนไปตามบทบาททถกกาหนดไวแลว การจากดความคดไวอยางเครงครดจะชวยปกปอง “ตวตน” ของเราอนเปนสาเหตสวนใหญของการผดพลาดในเชงปฏบตของการคด แตหมวกจะชวยใหเราคดและพดถงสงตาง ๆ ไดโดยทเราไมตองเอาตวของเราเขาไปเสยง

42

4. การพงความสนใจ หากวาการคดของเรามความหมายมากกวาการมปฏกรยาตอบสนองเรากควรจะมวธการพงความสนใจ ไปทละดาน และหมวกจะเปดทางใหเราพงความสนใจไปในการใครครวญในเรองแตละเรองถง 6 ดานดวยกน

5. ความสะดวก สญลกษณของหมวกทคดแตกตางกน 6 ใบ จะเปดทางใหเราสามารถขอใหใครบางคนมองในแงลบ หรอใหมองในแงบวก หรอใหแสดงความคดเหนดวยอารมณลวน ๆ

6. พนฐานทเกยวกบสารเคมในสมอง ซงหมวกความคดทมลกษณะเดนทง 6 ใบ ถาใชใบใดใบหนงนานไปจะกลายเปนสญญาณหรอเงอนไขทกระตนใหเกดความเปลยนแปลงดานสมดลเคมในสมองของเราในดานปฏกรยาเคมเฉพาะในสมองทสงผานตอการคด

7. การตงกฎเกณฑของเกมการเลน ผคนจะเกงในเรองของการรกฎของการเลน การเรยนรกฎของเกมเปนการเรยนรทคนสามารถทาไดอยางยอดเยยม และมประสทธภาพทสดและพรอมทจะสวมหมวกทง 6 ใบ

กลยา ตนตผลาชวะ (2546 : 16) กลาวถงการคดแบบหมวก 6 ใบ เปนกลไกการสอนใหใครคดในหลายดานควบคกนไป แยกอารมณกบเหตผล เรยนรการคดของกนและกน อยางมหลกเกณฑจดประสงค คอ

1. ฝกการคดทงดานตนเองและผ อน มองความคดของผ อนทงดานบวกดานลบ ใชเหตผลและหลกเกณฑเปนแนวทางในการพจารณา

2. เปดโอกาสใหสมาชกทกคนในกลมไดระบายความคดและประสบการณดวย การคดอยางมแบบแผน

3. สรางความคดทหลากหลายและดกวา 4. ประหยดเวลาในการตดสนใจ 5. ขจดความเปนผม “จตตนหรอ Ego” ออกจากความคดและความรสกในขณะทตอง

ตดสนใจหรอใหความเหนในประเดนปญหาตาง ๆ 6. สรางเสรมคณภาพของการคดและการตดสนใจ 7. แกปญหาอยางสรางสรรค

สรปไดวา ความมงหมายของเทคนคการคดแบบหมวก 6 ใบ เปนการคดตามบทบาทของหมวก การคดในแตละใบเปนการมงความสนใจไปทละดานจนกวาจะครบทง 6 ดาน เพอเปนการแยกอตตาออกจากการคดและเปนการฝกการคดในรปแบบของเกมการเลนอยางมประสทธภาพซงจะสงผลตอการพฒนาการคดในแตละบคคล และทาใหทกคนไดแสดงออกทางความคด ทงยงชวยประหยดเวลาในการคดทาใหการคดมคณภาพมากยงขน

43

ลาดบขนของการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ประภาศร รอดสมจตต (2542 : 31) กลาวถง ลาดบขนของการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ จะใชหมวกใบใดใบหนงกอนกไดไมมขอกาหนดตายตว แตหมวกใบแรกทไมสามารถหลกเลยงไดคอ หมวกสฟา เพราะในการอภปรายนนจาเปนทจะตองมผนาในการกาหนดจดเรมตน และกลาวถงขนตอนการอภปราย จากนนอาจเรมใชหมวกสเขยว ซงเปนจดเรมตนของการแสดงความคดเหนทหลากหลาย หมวกสเหลองจะถกใชตามมาเพอสนบสนนความคดสรางสรรคทไดมการนาเสนอดวยหมวกสเขยว หมวกสเขยวจะถกนามาใชเมอมผตองการทราบขอมล ขอเทจจรง ตาง ๆ ของหมวกสแดง ซงเปนการแสดงออกของอารมณและความรสกตอขอคดเหนของบคคล หรอความคดเหนท ถกแสดงออกมา หมวกสดาเปนหมวกทนามาใชใบสดทาย ทงน เพราะ ไมตองการใหความคดสรางสรรคถกตดทง หรอเผชญกบปญหาในเวลาทเรวเกนควร อยางไรกดหมวกสดาจะชวยใหเกดความสมดลของการคดตอประเดนทอภปรายกน แตทงนไมไดมขอกาหนดทตายตววาตองใชตามลาดบขนทกลาวมาในขางตน

ทศนา แขมมณ (2544 : 70) กลาวถงลาดบขนของการใชหมวกสตาง ๆ วาการใชหมวกทง 6 สไมมลาดบขนวาควรใชสใดกอน สใดหลง แตหมวกใบแรกทควรใชคอ หมวกสฟาเพราะในการอภปรายนนผนาจะเปนผเรมตนพดถงบทบาทและขนตอน กตกาในการอภปราย จากนนเลอกใชหมวกสใดกไดตามวตถประสงคของกลมและสดทายของการอภปรายกไดเสนอแนะใชหมวกสฟา เพอเปนการจดระดบความคด ประเมนความคด และประเมนบทบาทสมาชกดวย

ตรเนตร อชชสวสด (2545 : 1-2) ไดกลาวถงการนาการคดแบบหมวก 6 ใบ ไปใชในกจกรรมการเรยนการสอนวาความรสกทสมพนธกบสของหมวกทาใหเกดความคดทงในดานด และดานทบกพรอง การเรยงลาดบสของหมวกไดตองขนกบประเภทของการคด เพอใหเกดสาระใน การปลกฝงกระบวนการการคดใหแกผเรยนผสอนจะตองตงคาถามเรยงลาดบเปาหมายทตองการพฒนาผเรยนโดยใชแนวทางดงน 1. การคดของหมวกแตละสใชไดไมจากดจานวนครง แตตองเปนไปตามลาดบทกาหนด 2. โดยทวไปควรมองในดานดกอนจะหาขอบกพรอง วพากษวจารณ ฉะนนจงควรใชหมวกสเหลองกอนหมวกสดา 3. การใชการคดของหมวกสดาทาได 2 รปแบบ คอ 3.1 การชใหเหนจดออนแลวกควรตดตามดวยการคดของหมวกสเขยวเพอปรบปรง

44

3.2 ถาใชการคดของหมวกสดาในขนสดทายของการประเมนความคดใด กควรตามดวยการใชหมวกสแดง เพอทจะใหทราบถงความรสกเกยวกบผลการประเมนความคดนน 4. หากเรองทคดนนเนนเรองทมความรนแรงตออารมณ ความรสก การคดของหมวกสแดงจะแสดงความรสกตาง ๆ ออกมาอยางเปดเผย 5. ถาเรองทคดไมมความรนแรงตออารมณ ความรสก กควรเรมการคดจากหมวก สขาว เพอมการสะสมขอมลตาง ๆ ตอจากนนใชการคดของหมวกสเขยวในการสรางทางเลอก และตอดวยความคดของหมวกสเหลองทจะประเมนอยางมเหตผล ตามดวยการคดของหมวกสดา ซงทาใหสามารถหาทางเลอกทางหนงได โดยการประเมนทางเลอกนน โดยมการวพากษวจารณและตามดวยการคดของหมวกสแดง

เดอ โบโน (De Bono 1992 : 115-120, อางถงใน สนนทา สายวงค 2544 : 18-24) กลาวถงความแตกตางของการจดลาดบขนของการใชเทคนคการคดแบบหมวก 6 ใบ ตามประเภทของการคด ดงน

การคนหาความคด (Seeking and idea) ลาดบขนตอนการใชสหมวกตาง ๆ อาจจดไดดงน หมวกสขาว รวบรวมขอมลทม หมวกสเขยว สารวจความคดตอไปอกเพอสรางเลอก หมวกสเหลอง ประเมนประโยชน และความเปนไปไดของทางเลอกตาง ๆ หมวกสดา ชใหเหนจดออนปญหา และอนตรายของความคดนน หมวกสเขยว ดวาความคดนนสามารถปรบปรงใหเสรมกบความคดหมวกสเหลองและเอาชนะหมวกสแดงหรอไม หมวกสขาว ดวาขอมลทมอยสามารถใชปรบปรงความคดนนเพอใหไดรบการยอมรบทดขนหรอไม (ในกรณทหมวกสแดงตอตานความคด) หมวกสเขยว พฒนาแนะนา หมวกสดา ปดฉากดวยการพจารณาตดสนขอแนะนานน หมวกสแดง มองหาความรสกตาง ๆ ทมตอผลสรปทไดรบ

การประเมนผล (Evaluation) เปนการฝกใหผเรยนคดทงดานบวกดานลบกอนทจะคดตดสนใจ เชน ใหผเรยนประเมนผลงานของเพอน หมวกสแดง งานชนนมประโยชนและคณคาอยางไรบาง

45

หมวกสดา งานชนนมขอบกพรองอยางไร(เมอมขอมลทงดานบวกดานลบจงคอยตดสนใจ)

การออกแบบ (Design) ในการมอบหมายใหผเรยนออกแบบชนงานใหผเรยนคดตามลาดบขนตอนดงน หมวกสฟา งานทตองออกแบบมอะไรบาง หมวกสเขยว แตละงานจะมแบบอยางไร หมวกสแดง เรามความรสกอยางไรในแตละแบบ

การปรบปรง (Improvement) การฝกใหผเรยนไดมการปรบปรงงานจะนาไปสการพฒนาอยางตอเนอง เชน ใหผเรยนปรบปรงแปลงผกสวนครวของตน หมวกสดา แปลงผกสวนครวนมอะไรบางทจะตองปรบปรง หมวกสเขยว จะปรบปรงสงทเราพบไดอยางไร

ความคดรเรม (First ideas) สงแรกทตองคดเปนการเรมขนตอนของการคดทงหมด ซงในขนตอนแรกใชหมวก ส นาเงนบอกงานทตองการทาใหชดเจน แลวใหหมวกสขาวรวบรวมขอมล และหมวกสเขยวคนหาแนวความคดใหม ๆ ทเปนไปไดหรอการใหขอเสนอแนะตาง ๆ หมวกสฟา อะไรคอภาวะทตองการคด หมวกสขาว เรารอะไรบางเกยวกบสถานการณ หมวกสเขยว ความคดอยางไรทเราคด

การคดแกปญหากบเทคนคหมวก 6 ใบ กลยา ตนตผลาชวะ (2546 : 18) กลาวถงการคดหมวก 6 ใบ วาการคดดวยหมวก 6 ใบแทจรง คอ การใชวธคด หรอรปแบบการคดอยางมแบบแผนทนาไปสการแกปญหา การแกขอขดแยงหรอการตดสนใจทมประสทธภาพ ลกษณะขนตอนในการคดแบบหมวก 6 ใบ ประกอบดวยขนตอนหลกของการคด คอ 1. เสนอปญหา 2. กาหนดปญหา 3. เสนอวธแกปญหา 4. ประเมนวธการแกปญหา พจารณาขอด ขอเสยและความพอใจ

46

5. สรปวธแกปญหา 6. ปฏบตการและตดตามผล แสดงเปนแผนภาพท 3 ไดดงตอไปน พจารณาขอด ขอเสย ความพอใจ หมวกสเหลอง หมวกสดา หมวกสแดง หมวกสฟา

แผนภาพท 3 ความสมพนธขององคประกอบการแกปญหากบหมวกสตาง ๆ

สงสาคญทผนาการคดแบบหมวก 6 ใบ มาใชไมใชนามาใชเพอฝกบคลกคน หรอฝกการคดสรางสรรค การคดในรปแบบอน ๆ แตแกนของการคดแบบหมวก 6 ใบ คอ การคดแกปญหารวมกนของบคคลอาจเปน 1 คนหรอมากกวา 1 คนกได การคดแบบนเปนการคดทแยบยลโดยใชหลกการงาย ๆ ของการคดทสาคญ กลยา ตนตผลาชวะ (2546 : 18) กาหนดไวดงน

กาหนดปญหา

เสนอวธแกปญหา

ประเมนวธแกปญหา

สรปวธแกปญหา

เสนอปญหา

ปฏบตการและตดตามผล

47

1. จงใจกวางและมเหตผลตามขอมล ทฤษฎ และหลกการไมใชเหตผลตามใจชอบ (หมวกสขาว) 2. จงมองความคดคนอน หรอพจารณาความคดของตนทงในแงบวกและสรางสรรค (หมวกสเหลอง) 3. จงพจารณาจตและอารมณตนวารสกอยางไรเอนเอยงคลอยไปทางใด (หมวกสแดง) 4. จงคดใครครวญไตรตรองหลายรอบอาจเปลยนความคดตามสหมวกสลบไปมา อยาใชหมวกสเดยวคดตลอดจะทาใหเกดการยดตด 5. หามใชหมวกสเดยวคนเดยวคดตลอดเรองตองใหฝกคดทกส ทกแงมม หมวกอาจใชสลบกนได

สวทย มลคา (2547 : 29) ไดกลาวถงการฝกคดแกปญหาโดยการนากจกรรม การคดแบบหมวก 6 ใบ มาใชได ซงสวนหนงจะสอดคลองหรอใกลเคยงบทบาทของ “หมวกสแดง” หมวกสแดง สแดงเปนสทแสดงถงความโกรธ ความฉนเฉยวความรนแรงของอารมณ หมวกสแดงจงเกยวของกบการแสดงออกของอารมณและความรสก เมอมการสวมหมวกสแดง หมายถงวา สมาชกของทประชมสามารถบอกความรสกของตนเองเกยวกบประเดนทกาลงพจารณา เชน ชอบ-ไมชอบ ด-ไมด สงสย เปนหวง ชนชม ซาบซงเกลยด กลวเปนตน โดยปกตเมอแสดงอารมณหรอความรสกกจะไมมคาอธบายหรอเหตผลอะไร คาถามเพอใหไดมาซงความคดแบบหมวกสแดง เชน

- รสกอยางไรกบเรองนหรอความคดน - รสกอยางไรกบสถานการณหรอสงททา - มความรสกลก ๆ อยางไรเกยวกบเหตการณครงนน - มความเหนอยางไรกบแผนงานน - เมอคนขามถนนไมตรงทางมาลายแลวรสกอยางไร เปนตน

ผลการคดจากการสวมหมวกสแดงจะเกดขนไดตองอาศยการแสดงออกถงเรองอารมณ และความรสกตอเรองนน ๆ สาหรบการฝกคดแกปญหานนสวนใหญนาจะเกดจากอารมณและความรสกในทางลบ เพราะการเกดปญหานนคอสภาพทยงไมพงพอใจหรอไมสบอารมณ ดงนนการฝกคดแกปญหาโดยใชกจกรรม การคดแบบหมวก 6 ใบนน ผสอนตองเตรยมการคดคาถามสาหรบการกระตนยวยใหเกดความคดในเชงลบ หรอมองเหนประเดนปญหา สาเหตของปญหาตลอดจนการคดหาแนวทางในการแกปญหาตามบทบาทการคดของหมวกสอน ๆ ตอไป ลาดบขนของการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สรปไดวา การคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบสามารถใชไดครงละใบจะใชใบใดกอนใบใดหลงไมมขอกาหนดตายตว อาจใชเปนครงคราวหรอ

48

ใชเปนระบบ แตการใชขนอยกบประเภทของการคด แตตองเปนไปตามลาดบเพอเปนแนวทางในการนาไปสการคด สเปาหมายทตองการ และการคดแกปญหาสวนใหญเรมจากอะไรคอปญหา และหาวธการแกปญหา และเลอกพจารณาวธทเหมาะสมทสด แลวสรปวธแกปญหา

การตงคาถามโดยใชเทคนคหมวก 6 ใบ ทกษะการคด อารมณ และความรสกเปนสงทมความสาคญมากและสามารถพฒนาใหแกเยาวชนของชาตไดซงเปนการสอดรบกบหลกสตรการศกษาขนพนฐานและพระราชบญญตการศกษา พ.ศ. 2542 ทมเปาหมายในการพฒนาใหเปนมนษยทมคณภาพเกดความคดระดบสง มยทธศาสตรในการเรยนร เดอ โบโน (De Bono) ใชสเปนชอหมวก เพอชวยในการเหนภาพของหมวกไดโดยงาย สของหมวกแตละใบยงสอดคลองกบแนวคดของหมวกแตละใบดวย นอกจากนยงเปนการบอกใหทราบวาตองการใหคดไปในแนวทางใด (สมศกด สนธระเวชญ 2542 : 37-38)

หมวกสขาว แสดงถงความเปนกลาง จงหมายถงตวเลข และขอเทจจรงตาง ๆ ทเปนตวแทนของขอมลขาวสาร ไมเจอปนกบสงอน ๆ

ตวอยางคาถาม - เรามขอมลอะไรบาง - เราตองการขอมลอะไรบาง - เราไดขอมลทตองการมาดวยวธใด

หมวกสแดง แสดงถงความโกรธ อารมณ จงหมายถง การมองดานอารมณและความรสกหมวกสแดงเปนการแสดงความรสกของผคด แสดงอารมณ สญชาตญาณลางสงหรณ ประทบใจและหมายรวมถงความคดของความโกรธ ความสนก ความอบอน และความพอใจ

ตวอยางคาถาม - เรารสกอยางไร - นกเรยนมความรสกอยางไรตอสงททา - นกเรยนมความรสกอยางไรตอความคดน

หมวกสดา แสดงถงความมดครม จงหมายถง เหตผลดานลบ เหตผลในการปฏเสธหมวกสดา เปนการคดอยางมวจารณญาณ การคดแบบหมวกสดาชวยปองกนไมใหเราคดหรอตดสนใจในสงทเสยง หมวกสดาทาใหเราหาขอบกพรองหรอจดออนได และสามารถมองปญหาทอาจเกดขนไดลวงหนา หมวกสดาเปนหวใจของการคด

49

หมวกสดาใชเพอ 1. ตรวจสอบหาหลกฐาน 2. ตรวจสอบหาความเปนเหตเปนผล 3. ตรวจสอบสารวจความเปนไปได 4. ตรวจสอบหาผลกระทบ 5. ตรวจสอบหาความเหมาะสม 6. ตรวจสอบหาขอบกพรอง

ตวอยางคาถาม - อะไรคอจดออน - อะไรคอสงทยงยาก - อะไรคอสงทผดพลาด - เรองนมจดออนทตรงไหน

หมวกสเหลอง แสดงถงความสวางไสวและดานบวก จงหมายถง เหตผลทางบวก ความมนใจ เหตผลในการยอมรบ หมวกสเหลองทาใหเรามองดานบวกโดยไมตองมเหตจงใจตาง ๆ เราใชหมวกสเหลองเปนสวนหนงของการประเมนแลวจงใชหมวกสดา ตวอยางคาถาม

- จดทดคออะไร - ผลดคออะไร

หมวกสเขยว แสดงถงความเจรญเตบโต ความสมบรณจง หมายถง ความคดสรางสรรคและความคดใหม ๆ หมวกสเขยว คอ การหลบหลกความคดเกา มมมองเกาสความคดใหมมมมองใหมเปนการเปลยนแปลง เปนการสรางสรรคทกชนด ทกประเภท ทกวธการอยางจงใจ

ตวอยางคาถาม - นกเรยนจะนาความคดนไปทา (สราง ปรบปรง พฒนา) อะไรกได - ถาจะใหสงน (ดขน) จะตองเปลยนอยางไร

หมวกสฟา แสดงถงความเยอกเยน ทองฟา ซงอยเหนอทกสงทกอยาง จงหมายถง การควบคมการจดระเบยบกระบวนการและขนตอนในการใชหมวกสอน ๆทาหนาทเหมอน ผควบคมวงดนตร ทสงวาเมอใดดนตรชนดใดจะบรรเลง หมวกสฟาทาใหนกเรยนสามารถควบคมการเรยนของตนเอง สามารถคดตามความผดพลาด และความเชอผด ๆ ของตนเอง เพอแกไขให

50

ถกตองเปนตวแทนของการควบคมกระบวนการคดใหประสานกนอยางดหมวกสฟาคอ โครงสรางกระบวนการคด

ตวอยางคาถาม - การคดอะไรทตองการ - ขนตอนตอไปคออะไร - การคดอะไรททาไปกอนแลว

จากการทกลาวมาขางตนวธการตงคาถามแบบหมวก 6 ใบของ เดอ โบโน (De Bono) เปนการตงคาถามเพอใหผเรยนไดคดทมความสอดคลองกบระดบของความคดและประเภทของคาถามของ บลม (Bloom, อางถงใน ชาตร สาราญ 2542 : 37)

แผนภาพท 4 แสดงความสอดคลองของระดบขนความคดกบวธการตงคาถามแบบหมวก 6 ใบ

ของ เดอ โบโน (De Bono, ชาตร สาราญ 2542 : 37)

จากลาดบขนของความคดและประเภทของคาถามของ บลม (Bloom) สามารถนามาเปรยบเทยบกบคาถามแบบหมวก 6 ใบ ของ เดอ โบโน (De Bono) ดงแผนภาพท 5

การนาวธตงคาถามแบบหมวก 6 ใบ ไปประยกตใช สมศกด สนธระเวชญ (2542 : 40) กลาววา การนาหมวกแตละใบไปใชนนควรยกตวอยางใหชดเจน ซาแลวซาอกวาหมวกแตละใบมประโยชนอยางไร ดงน หมวกสขาว เปนตวแทนของขอมลขาวสาร เมอใชหมวกสขาว - ทกคนจะพงความสนใจไปทมขอมลอะไรบาง

- จาเปนตองใชขอมลเพมเตมหรอไม

ระดบขนของความคด ประเภทของคาถาม

- ขนการประเมนคา - ขนการสงเคราะห - ขนการวเคราะห - ขนการนาไปใช - ขนความเขาใจ - ขนความร

- ถามการประเมนคา - ถามการสงเคราะห - ถามการวเคราะห - ถามการนาไปใช - ถามความเขาใจ - ถามความร

51

แผนภาพท 5 แสดงการเปรยบเทยบระดบขนของความคดและประเภทของคาถามของ บลม (Bloom) กบคาถามแบบหมวกความคด 6 ใบ ของ เดอ โบโน (De Bono)

- ขอมลดานไหนทขาดหายไป - จะมวธใดบางทไดขอมลทตองการ

หมวกสแดง แสดงถงความรสกทเกดขนขณะนน หมวกสเหลอง เปนการเปดโอกาสใหแสวงหาและพฒนาสงใหมทเปนประโยชนตอสวนรวม ซงจะชวยพฒนาใหเกดการคดแบบสรางสรรคตอไป หมวกสดา เปนการคดอยางมวจารณญาณ ซงจะชวยใหปองกนไมใหคดหรอตดสนใจ ในสงทเสยง ทาใหหาขอบกพรองหรอจดออนได และสามารถมองปญหาทอาจเกดขนไดลวงหนา หมวกสเขยว มงความสนใจไปทสงทนาจะเปนไปได ซงเปนคาทมความสาคญมากทสดสาหรบการคดเปน - ความเปนไปได ครอบคลมว ธการของสมมตฐานในเช งวทยาศาสตร - ความเปนไปไดสรางกรอบสาหรบการรบร - การเตรยมความคดและขอมล

ประเภทของคาถาม Bloom

ถามการประเมนคา

ถามการสงเคราะห

ถามการวเคราะห

ถามการนาไปใช

ถามความเขาใจ

ถามความร

ประเภทคาถามของ De Bono

คาถามของหมวกสเหลอง สดา สฟา (ถามถงขอด ขอเสย และขอปรบปรง)

คาถามของหมวกสฟา (ถามถงขอสรป)

คาถามของหมวกสเหลองและหมวกสดา (ถามถงขอด ขอเสย) คาถามของหมวกสเขยว

(ถามถงความคดสรางสรรค คาถามของหมวกสแดง

(ถามถงความรสก) คาถามของหมวกสขาว

(ถามขอเทจจรงหรอขอมล)

52

- ความเปนไปไดนามาซงการใชวจารณญาณ - ความเปนไปไดนามาซงวสยทศน หมวกสฟา ใหมองภาพโดยรวม เกยวกบเรองทคดมาทงหมด และจดการกบกระบวนการคด ในการฝกใหเกดความเขาใจหมวกสตาง ๆ ผสอนอาจจะใหผเรยนใสหมวก แลวใหตอบคาถามตามสหมวกทสวมทละใบ คราวนลองสวมหมวกคนละสแลวตอบคาถามหรอสลบหมวกแลวตอบคาถามหรอใหนกเรยนตงคาถามเองตามสของหมวกทสวม วธการดงกลาวจะทาใหนกเรยนมความคนเคยกบสหมวกเปนอยางด

ในการนาหลกการของหมวกความคด 6 ใบ ไปใชในการตงคาถามเพอใหนกเรยนไดคดนนนอกจากผสอนจะตองใหผเรยนไดมความเขาใจในบทบาทหนาทของหมวกแตละใบวามนคออะไรขณะทนกเรยนกาลงสวมหมวกสนนแปลวาตองการใหนกเรยนคดอยางไร คดไปในทศทางไหนหมวกแตละสนน ทกคนในกลมตองใชความคดไปในทศทางเดยวกน มงไปทเนอหาไมใชตางคนตางคด การทนกเรยนมความคดเหนทตางกน แมจะตรงกนขามกตาม สามารถนามาคดไปพรอม ๆ กนได สของหมวกจะชวยใหเกดการมองไปในทศทางเดยวกน เชน หมวกสเหลองและหมวกสดาเปนความพยายามรวมกนทจะคนหาอปสรรคและประโยชน ไมใชหนหนาเขามาตอสกนหรอถกเถยงกน

การนาเทคนคหมวก 6 ใบ ไปใชในการจดกจกรรมการเรยนการสอน เดอ โบโน (De Bono 1992 : 18-19) ไดเสนอขนตอนการสอนในบทเรยน ดงน 1. ขนนา (Lead-in) เรมดวยการใหภาพประกอบงาย ๆ ตวอยางหรอแบบฝกหดทแสดงใหเหนกระบวนการทสอน 2. การอธบาย (Explanation) เขาสการใหตวอยางทนทวาจะสอนอะไร ตามลกษณะพนฐานของหมวกใบทเลอก 3. การสาธต (Demonstration) แสดงใหเหนถงการใชหมวกทมความสมพนธกบ การคดแตละแบบพรอมกบคาอธบาย แนะนาตวอยางคาถาม เพอสรางความเขาใจ 4. การปฏบต (Practice) เปนขนตอนทสาคญทสดของการจดการเรยนรใหผเรยนไดกระบวนการฝกฝนทกใบ อยาใชใบใดใบหนงฝกฝนนานเกนไป ซงจะเปนการดงดดความสนใจจากกระบวนการใหเขวไป จดประสงคคอ ใหผเรยนเกดทกษะไมใชใหอภปรายใหนาสนใจ 5. การหารายละเอยดเพมเตม (Elaboration) ในการฝกฝนกระบวนการอาจสงเกตไดตอไปอกวา กระบวนการนนจะถกนาไปใชอยางไร ซงอาจเกดขนในขณะกาลงฝกฝน หรอไดจากการตอบคาถามทผเรยนถามกได

53

6. ขอสรป (Conclusion) การสรปกระบวนการใหทวนยาประเดนหลก และเนนวาทาไมกระบวนการนจงเกดประโยชน ขอสงเกตในการใชหมวก 1. จดเนน (Focused) การสอนควรเนนททกษะ หรอหมวกทกาลงสอนทบทวนชอของหมวกทใชบอยๆ 2. ชดเจน (Clear) หลกเลยงความสบสน ถามความสบสนใหพจารณาสงทงาย ๆ โดยใหตวอยางทชดเจน 3. วองไว รวดเรว (Brisk) กาหนดเวลาสนๆ สาหรบการคดในแตละประเภท 4. สนกสนาน (Enjoyable) การเขยนและการฝกจะตองสนกสนานเกดจากกจกรรมซงใชความคดและแบบฝกทมชวตชวา

สมศกด สนธระเวชญ (2542 : 106-108) ไดกลาวถงการนาเทคนคการคดแบบหมวก 6ใบ ไปใชในกจกรรมการเรยนการสอนควรฝกใหผเรยนเขาใจถงความหมายของหมวกแตละส ผสอนอาจจะใหผเรยนใสหมวกแลวตอบคาถามตามสของหมวกทสวม ครงละสหรอใหผเรยน สวมหมวกคนละส แลวตอบคาถาม หรอสลบหมวกแลวตอบคาถาม หรอใหผเรยนตงคาถามเองตามสหมวกทสวม วธการดงกลาวจะทาใหผเรยนมความคนเคย และเขาใจความหมายของหมวก แตละสไดเปนอยางด นอกจากนการนาเทคนคหมวก 6 ใบ ไปใชอาจแบงไดเปน 2 ลกษณะ คอ 1. การใชสวนตว

1.1 ใชในการคดแบบใดแบบหนง เปลยนการคด เชน ผสอนอาจจะแนะนาผเรยนวาถาเกดทศนคตในทางลบตอขอเสนอของเพอน ๆ ผเรยนอาจจะเปลยนไปสวมหมวกสเหลองหรอในขณะทประชม ถามความชนชมสนบสนนความคดทเสนออย อาจจะทาใหความคดคลอยตาม การสวมหมวกสดาจะทาใหเกดความระมดระวง ในระหวางการคดถาตองการเหนมมมองใหม ความคดใหม ควรจะสวมหมวกสเขยว

1.2 ใชในการสนทนา ผสอนอาจจะแนะนาผเรยนในระหวางมการสนทนา การนาหมวกสตาง ๆ มาใชจะชวยทาใหเปลยนการคด เชน ผมอยากจะขอการคดหมวกสขาวจากคณ คณมขอมลอะไรบาง คณใหการสนบสนนเกยวกบความคดนมาก ขอใหถอดหมวกสเหลองแลวเปลยนเปนหมวกสดา คณใหการประเมนอยางมเหตผลกบความคดนโดยใชหมวกสดาและหมวกสเหลองตอไปขอใหใชหมวกสแดง เรามขอมลอะไรเกยวกบสถานการณนบาง (หมวกสขาว) ตอไปใหใชหมวกสฟาเพอเสนอขนตอนในการแกปญหา

1.3 ใชในการเขยนรายงาน การนาหมวกแตละสมาเรยงลาดบเพอการเขยนรายงาน

54

จะทาใหการนาเสนอรายงานเปนทนาสนใจ สมเหตสมผล เชน รายงานของนกเรยนอาจจะเรมดวยหมวกสขาวตามดวยหมวกสเขยว หมวกสดา สฟา สแดง บางครงการเขยนรายงานอาจจะเรยง หมวกสอนกอนกไดและบางครงอาจจะไมจาเปนตองเรยงครบทง 6 ใบ

1.4 ใชในการตรวจสอบรายงาน เพอใหเกดความสมบรณ เชน รายงานฉบบนไมมหมวกสเขยวเลย หมวกสดากนอยไปหนอย และขอใหเพมหมวกสแดงดวย

2. การใชยทธศาสตรการจดการเรยนร 2.1 ใชในการกาหนดทศทางการคดของกลม แนวทางน คอ การจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนศนยกลาง ใหผเรยนทางานเปนกลมมอบหมายโครงการใหผเรยนทาหรอกาหนดเปาหมายแลวใหผเรยนคดโครงการเอง ในการวางแผนดาเนนงานสมาชกในกลมจะตองใชการระดมสมองเพอใหทกคนไดรวมกนคด การนาหมวกแตละสมาใชใหทกคนคดไปในแนวทางเดยวกน ประธานของกลมจะตองใหสมาชกสวมหมวกสเดยวกน เชน ในการแกปญหาตามทไดรบมอบหมาย ประธานอาจเรมดวยหมวกสขาว (การแกปญหาเรองนจะตองใชขอมลอะไรบาง) ตามดวยหมวกสเขยว (การแกปญหาเรองนมแนวทางใดบาง) หมวกสดา (การแกปญหาเรองนมจดออนตรงไหน) หมวกสฟา (การแกปญหาน มขนตอนอยางไร) โดยยดหลกการดงน 1) ภายใตเงอนไขของหมวกแตละส ทกคนในกลมตองใชความคดไปในทศทางเดยวกนมงไปทเนอหาไมใชตางคนตางคดเรองนน 2) ความคดทแตกตางกน แมวาจะตรงกนขามกตาม สามารถนามาคดไป พรอม ๆ กนได 3) ตวของหมวกเองทาใหเกดการมองไปในทศทางเดยวกน เชน หมวกสเหลองและสดาเปนความพยายามรวมกนทจะคนหาประโยชนและอปสรรค ไมใชหนหนาเขามาตอสกน สงทผสอนจะตองตดตามการใชหมวกของแตละกลมเพอนาไปสการปรบปรงการทางานของกลม

- มอปสรรคอะไรเกดขนบาง - มอะไรทดาเนนไปดวยด

- กลมมปญหาในการจากดอยภายใตหมวกทกาหนดหรอไม - มอปสรรคอะไรในการเปลยนหมวกทนท

2.2 ใชในการพฒนาทกษะการคดตามสของหมวก

55

ผสอนจะตองเตรยมการจดทาใบงาน ในการสอนแตละครงสอดแทรกไวในแผนการสอนใบงานนจะระบสหมวกไวทายคาถาม หรอเขยนภาพหมวกหรอมคาถามกไดและในแตละใบงานพยายามตงคาถาม ไดครบทกสของหมวก สรปไดวาการนาเทคนคหมวก 6 ใบ ไปใชในการจดกจกรรมการเรยนการสอนนนควรฝกใหผเรยนเขาใจความหมายของหมวกกอน สวนในการสอนครหรอนกเรยนใครจะเปน ผสวมหมวกกได ซงการคดแบบนใชไดทวไปทงเรองสวนตวและการใชในกจกรรมการเรยนร การคดของหมวกแตละสชวยฝกใหเดกคดไปในทศทางเดยวกนทกคนในกลมตองรวมกนคดเพอใหบรรลเปาหมายของการคดในแตละแบบ และเปนการฝกการคดทถงแมคนในกลมจะคดตางกน กสามารถรวมกนคดไดและครควรเตรยมใบงาน หรอขอคาถามใหครบทกหมวกสในการจดกจกรรมการเรยนการสอน

บทบาทของครในการสอนดวยเทคนคหมวก 6 ใบ กลยา ตนตผลาชวะ (2546 : 20-21) กลาวถงบทบาทครเปนบคคลสาคญในการฝกคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ในฐานะของผสอนและสวมหมวกสฟาเพอควบคมใหเดกคดไปตามจดประสงคทตองการ หนาทสาคญของครทตองปฏบต มดงน

1. เตรยมอปกรณ และหมวกสตางๆ ทใชในการเรยนการสอน 2. ฝกใหเดกใหร และเขาใจสของหมวกความหมายของสหมวก และวธการเรยน 3. กาหนดจดประสงคและประเดนปญหาของการเรยนแตละเรอง 4. วางแผนการสอนและตดตามประเมนผล หนาทสาคญของครอกประการหนงคอ ยวยทางความคดใหกบเดกในกรณทเดกเรยน

เปนกลมเดกทกคนตองมโอกาสคดในทกสของหมวก บทบาทของครในการสอนดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สรปไดวา ครมบทบาทเปนผสวม

หมวกสฟาโดยคอยกระตน และยวยทางความคดใหกบเดกขณะคดตามหมวกสตาง ๆ ฝกใหเดกเขาใจสของหมวก กาหนดจดประสงคประเดนปญหาตาง ๆ ตลอดจนวางแผนการสอน และตดตามประเมนผลหลงจากการสอน

ประโยชนของการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ เดอ โบโน (2535 : 11) กลาวถงประโยชนของการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ไวดงน

1. งายตอการเรยนร การใช และเปนการกระตนความสนใจด 2. แสดงออกขณะประชมไดอยางถกตองเปดเผยตามความรสก หรอสญชาตญาณ โดยไมตองเกรงใจวาจะไมเหมาะสม

56

3. ทาใหสามารถคดแบบใดแบบหนงไดในเวลาหนงไดอยางเตมท โดยไมสบสนกบความคดของหมวกสอนในเวลาเดยวกน 4. ทาใหสามารถเปลยนแบบความคดไดงายและตรงไปตรงมาโดยไมลวงเกนใคร ดวยการเปลยนสหมวก 5. ทาใหผรวมประชมหรอรวมการอภปรายสามารถระดมความคดไดทกคน สามารถใชหมวกแตละสไดครบทกใบ แทนทจะคดไดเพยงสเดยวตามปกต 6. ทาใหสามารถระดมสมองในการคด เพอผลตผลงานออกมาดขน 7. ทาใหมการระมดระวงในความคด เพราะไมสามารถจะดวนสรปได ความคด ทกอยางตองผานการพนจพเคราะหเปนอยางด ในเวลาทเหมาะสม ไมสามารถจะนงคดดานลบของทก ๆ อยางไดเพยงอยางเดยว 8. เปนการแสวงหาคณคา แทนทความคดนนจะถกตดทงออกไปเพราะคานงเพยงดานลบเพยงดานเดยว เทคนคหมวกความคด 6 ใบ มดานการคดแสวงหาคณคาและประโยชนสงนนดวย 9. เทคนคหมวก 6 ใบ กาหนดใหคนแตละคนตองแสดงความคดตามแงมมทไดรบ การกาหนด แมวาคนนนๆ จะไมชอบสงนนๆ แตเมอสวมหมวกทกาหนดใหหาคณคาขอดของสง ๆ นน เขากจาเปนตองคดตาม ทาใหไดความคดทหลากหลาย 10. วธหมวกความคด ทาใหสามารถจดระเบยบการคด พรอมทงมเครองมอในการทจะพดถงเกยวกบการคดดวยแทนทจะปลอยใหมอสระเหลอเฟอในการทจะคดอะไรตออะไรเรอย ๆ กเปนไปไดทจะออกแบบลาดบการคดทใหไดผลดทสดซงจะแตกตางกนออกไปแตละเรอง สรปไดวา การคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ เปนวธการฝกคดทสามารถปฏบตไดงาย ชวยใหบคคลสามารถมองประเดนปญหาตาง ๆ ไดหลายแงมม มอสระ มเสรภาพในการคด มกฎเกณฑเปนเงอนไขในการขอความคดจากบคคลทเขารวมกนปรกษาหรอเขารวมประชม

งานวจยทเกยวของ

งานวจยทเกยวของกบการพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 นนสามารถแบงงานวจยทเกยวของออกเปน 3 ดานดวยกน คอ งานวจยทเกยวของกบชดฝก งานวจยทเกยวของกบทกษะ การคดแกปญหา และงานวจยทเกยวของกบการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ดงตอไปน

งานวจยในประเทศทเกยวของกบชดฝก จากการศกษาผลงานวจยคนพบวางานวจยทเกยวกบชดฝกในวชาสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมนนมจานวนนอย ผวจยจงไดสงเคราะหงานวจยทเกยวของกบชดฝกดงน

57

พรพมล สวรรณรตน (2537 : บทคดยอ) ไดศกษาผลของการใชชดฝกกจกรรมเพอสงเสรมความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตรของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 วตถประสงคเพอ 1) ศกษาผลการใชชดฝกกจกรรมเพอสงเสรมความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตรทมตอความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตร ของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 และ 2) เพอเปรยบเทยบความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตรระหวางนกเรยนทไดรบการฝกดวยชดฝกกจกรรมเพอสงเสรมความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตรกบกลมทไมไดรบการฝก กลมตวอยางทใชในการวจยไดแก นกเรยนชนประถมศกษาปท 5 โรงเรยนมงฟอรตวทยาลยแผนกประถม จานวน 100 คน เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลเปนชดฝกกจกรรมเพอสงเสรมความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตรของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 จานวน 15 กจกรรม และแบบวดความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตรของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 วเคราะหขอมลโดยการวเคราะหหาคามชฌม เลขคณต คาเบยงเบนมาตรฐานและเปรยบเทยบคะแนนความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตร โดยการใชการทดสอบคา (t-test) คานวณดวยโปรแกรม SPSS/PC+ ผลการวจยพบวา 1. หลงจากใชชดฝกกจกรรมเพอสงเสรมความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตรนกเรยนมคะแนนความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตรโดยเฉลยสงขนทกดาน คอ ดานความคดคลอง ดานความคดยดหยน และความคดรเรม 2. นกเรยนทไดรบการฝกดวยชดฝกกจกรรมเพอสงเสรมความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตร มความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตรดกวานกเรยนทไมไดรบการฝก

นรนดร ศรวรกล (2540 : บทคดยอ) ไดใชชดฝกการคดทมงเนนคณธรรมโดยใชสถานการณจาลอง สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 วตถประสงคเพอ 1) สรางและใชชดฝกการคดทมงเนนคณธรรมโดยใชสถานการณจาลอง สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 และ 2) เพอศกษาวธคดของนกเรยนทเรยนโดยใชชดฝกการคดทมงเนนคณธรรมโดยใชสถานการณจาลอง สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 กลมตวอยางในการทดลองเปนนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2540 ของโรงเรยนมงฟอรตวทยาลยแผนกประถมสงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาเอกชน อาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม จานวน 55 คน เครองมอทใชในการวจยไดแก ชดฝกการคดทมงเนนคณธรรมโดยใชสถานการณจาลอง สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 สถตทใชในการวเคราะหขอมลไดแก คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบคาท (t-test) ผลการวจยพบวา 1. ชดฝกการคดทมงเนนคณธรรมโดยใชสถานการณจาลองสาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 เปนชดฝกการคดทมงเนนคณธรรม โดยแบงออกเปน 2 สวนคอ สวนท 1 เปนชดฝกทมงใหความรเกยวกบหลกธรรมพรหมวหาร 4 หลกธรรมอทธบาท 4 หลกการคดแบบ

58

สบสาวเหตปจจย และหลกการคดแบบเราคณธรรม มทงหมด 4 ชด มลกษณะเปนเกม และสถานการณทเกยวของกบชวตของนกเรยนใหเลนหรออานแลววเคราะห สวนท 2 เปนชดฝกทมงฝกใหผ เ รยนเกดความคดทมงเนนคณธรรมมทงหมด 6 ชด โดยเปนลกษณะการวเคราะหสถานการณทอาจจะเกดขนในชวตประจาวน 2. ผลการศกษาวธคดทมงเนนคณธรรมโดยใชสถานการณจาลองกอนเรยนและ หลงเรยนของนกเรยนกลมทดลองทเรยนโดยใชชดฝกการคดทมงเนนคณธรรม สาหรบนกเรยนระดบชนประถมศกษาปท 4 พบวา แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

จรวรรณ พงศสวรรณสน (2542 : บทคดยอ) ไดศกษาผลการใชชดฝกการคดตามหลกโยนโสมนสการทมตอการตดสนใจแกปญหาของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 โรงเรยนวด ทากฤษณา (สชยประชาสรรค) จงหวดชยนาท วตถประสงคเพอ ศกษาผลการใชชดฝกการคดตามหลกโยนโสมนสการทมตอการตดสนใจแกปญหาของนกเรยน กลมตวอยางทใชในการวจยคอ นกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2541 โรงเรยนวดท ากฤษณา (สชยประชาสรรค) จงหวดชยนาท จานวน 60 คน แบงเปนกลมทดลอง 30 คน และกลมควบคม 30 คน กลมทดลองใชชดฝกการคดตามหลกโยนโสมนสการสปดาหละ 3 ครงครงละ 50 นาท จานวน 10 ครงตดตอกน เครองมอทใชในการวจยคอ ชดฝกการคดตามหลกโยนโสมนสการ และแบบทดสอบการตดสนใจแกปญหา สถตทใชในการวเคราะหขอมลไดแก คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบคาท (t-test) ผลการวจยพบวา 1. ภายหลงใชชดฝกการคดตามหลกโยนโสมนสการ นกเรยนมคะแนนการตดสนใจแกปญหาสงกวากอนใชชดฝก อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .001 2. กลมทดลองทใชชดฝกการคดตามหลกโยนโสมนสการ มคะแนนการตดสนใจแกปญหาสงกวากลมควบคมทไมใชชดฝก อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .001

บงกชกร ทบเทยง (2546 : บทคดยอ) ไดใชชดฝกทกษะการคดวจารณญาณ เรอง ประชากรกบสภาพแวดลอมในทองถน ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 โรงเรยนบานโปงนอย อาเภอเมองเชยงใหม วตถประสงคของการวจยเพอสรางชดฝกจากแผนการจดกจกรรมการสอนพฒนาทกษะการคดวจารณญาณ เรองประชากรกบสภาพแวดลอมในทองถน ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 โรงเรยนบานโปงนอย อาเภอเมองเชยงใหม ในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2545ประชากรคอนกเรยนโรงเรยนชนมธยมศกษาปท 3 จานวน 30 คน เครองมอทใชในการวจยประกอบดวย แผนการสอนเรอง ประชากรกบสภาพแวดลอมในทองถน จานวน 5 แผนการสอน

59

และชดฝกเพอพฒนาทกษะการคดวจารณญาณ จานวน 5 ชด สถตทใชในการวเคราะหขอมล ไดแก คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบคาท (t-test) ผลการวจยพบวา 1. ชดฝกจากการจดแผนกจกรรม ผวจยไดสรางชดฝกจานวน 5 ชด เพอฝกทกษะ การคดวจารณญาณ ประกอบดวยทกษะการคดวจารณญาณหลก ไดแกทกษะการตระหนกถงปญหา ทกษะการเลอกขอมลทเกยวของกบการหาคาตอบของปญหา ทกษะการกาหนดสมมตฐานทจะนาไปสการคนหาและการแกปญหา ทกษะการรวบรวมขอมลเพอสรปผลของการแกปญหา ทกษะการเลอกการตดสนใจทจะนาไปใช และทกษะการพยากรณผลลพธทอาจเปนไปไดในอนาคต กจกรรมทใชคอ ใหนกเรยนศกษากรณศกษาเรองทกาหนดให ชวยกนวเคราะหขอมล และตอบคาถามในชดฝกทแจกให ผลการใชพบวา ในระยะแรก ๆ นกเรยนยงไมเขาใจชดฝก ผสอนตองอธบายใหเขาใจในชดฝกตอมา นกเรยนสามารถทาตอบชดฝกไดดขน กรณศกษาบางเรองเปนเรองไกลตวนกเรยน ไมอาจตอบคาถามไดด ผสอนตองคอยกระตนผเรยนเสมอ 2. การพฒนาทกษะการคดวจารณญาณ ผวจยไดใชชดฝกจานวน 5 ชด เพอหาทกษะการคดวจารณญาณของนกเรยน หลงจากการใชชดฝก พบวา โดยรวมอยในระดบด มคาเฉลยเทากบ 3.29 นกเรยนมทกษะการตระหนกถงปญหา ทกษะการพยากรณผลลพธทอาจเปนไปไดในอนาคตและทกษะการเลอกการตดสนในนาไปใชอยในระดบดมากมคาเฉลยเทากบ 3.62, 3.59 และ 3.50 ตามลาดบ

วนดา เกอแกว (2546 : บทคดยอ) ไดศกษาความคดสรางสรรคของเดกทมความสามารถพเศษระดบปฐมวยจากการใชชดฝกความคด วตถประสงค 1) เพอศกษาความสามารถคดสรางสรรคของเดกทมความสามารถพเศษระดบปฐมวยของเดกทมความสามารถพเศษระดบปฐมวยกอนและหลงการใชชดฝกความคดสรางสรรค และ 2) เพอเปรยบเทยบความคดสรางสรรคของเดกทมความสามารถพเศษระดบปฐมวยกอนและหลงการใชชดฝกความคดสรางสรรค กลมตวอยางทใชในการศกษาเปนนกเรยนทมความสามารถพเศษระดบปฐมวย โรงเรยนอนบาลคหกรรม ศาสตรเกษตร ภาควชาคหกรรมศาสตร คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ภาคเรยน ท 2 ปการศกษา 2545 จานวน 30 คน ระยะเวลาในการทดลองรวมทงสน 6 สปดาห เครองมอทใชในการวจย คอ ชดฝกความคดสรางสรรค แบบทดสอบความคดสรางสรรคจากผลการวาดภาพ (TCT-DP) การวเคราะหขอมลใชสถต มธยฐาน คาความเบยงเบนควอทล และสถตตรวจสอบสมมตฐานเพอเปรยบเทยบความคดสรางสรรคกอนและหลงการทดลองใชสถต Wilcoxon Matched Pairs Signed-Ranks Test ผลการวจยพบวา

1. ความสามารถคดสรางสรรคของเดกทมความสามารถพเศษระดบปฐมวยหลงใชชดฝกความคดสงขนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบปานกลาง

60

2. ความสามารถคดสรางสรรคของเดกทมความสามารถพเศษระดบปฐมวยแตละกลมหลงใชชดฝกความคดสรางสรรคสงขนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05

ศรพร กอนวงศ (2548 : บทคดยอ) ไดสรางชดฝกทกษะการอานเพอความเขาใจ / แผนภาพโครงเรอง / นกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 วตถประสงคเพอสรางชดฝกทกษะการอานเพอความเขาใจโดยใชแผนภาพโครงเรอง สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 1 ตามเกณฑมาตรฐาน 80/80กลมตวอยางทใชในการวจยเปนนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1/2 ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2547โรงเรยนตาพระยา จงหวดสระแกว จานวน 40 คน ซงไดมาจากการสมแบบเจาะจง เครองมอ ทใชในการวจย คอ ชดฝกทกษะการอานเพอความเขาใจ / แผนภาพโครงเรอง / นกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 สถตทใชในการวเคราะหขอมล ไดแก คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ผลการวจยพบวา ชดฝกทกษะการอานเพอความเขาใจโดยใชแผนภาพโครงเรอง สาหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ทสรางขนมประสทธภาพ 87.50/85.00 ซงสงกวาเกณฑมาตรฐาน 80/80 ทกาหนดไว

มณวรรณ วรทม (2546 : บทคดยอ) ไดพฒนาชดฝกทกษะการอานภาษาไทยเพอ จบใจความของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 วตถประสงคเพอพฒนาชดฝกทกษะการอานภาษาไทยเพอจบใจความของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ใหมประสทธภาพตามเกณฑ 80/80 และเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการอานภาษาไทยเพอจบใจความกอนและหลงเรยน ดวยชดฝกทกษะการอานภาษาไทยเพอจบใจความของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 กลมตวอยางทใชใน การวจยครงน คอ นกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ปการศกษา 2544 โรงเรยนบานโพนเมองนอย อาเภอหวตะพาน จงหวดอานาจเจรญจานวน 32 คน ไดมาโดยการสมอยางงาย เครองมอทใชใน การวจยประกอบดวย ทกษะการอานภาษาไทยเพอจบใจความของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการอานภาษาไทยเพอจบใจความ สถตทใชในการวเคราะหขอมลไดแก คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบคาท (t-test) ผลการวจยพบวา

1. ชดฝกทกษะการอานภาษาไทยเพอจบใจความของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 มประสทธภาพตามเกณฑมาตรฐาน 80/80

2. ผลสมฤทธทางการอานภาษาไทยเพอจบใจความ ของนกเรยนชนประถมศกษา ปท 4 หลงเรยนดวยชดฝกทกษะสงกวากอนเรยน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

งานวจยตางประเทศทเกยวของกบชดฝก จากการศกษาผลงานวจยคนพบวางานวจยทเกยวกบชดฝกในวชาสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมนนมจานวนนอย ผวจยจงไดสงเคราะหงานวจยทเกยวของกบชดฝกดงน

61

บอนเนท และคน (Bonnet and Keen 1996, อางถงใน บงกชกร ทบเทยง 2546 : 39) ไดจดทาแบบฝกการพฒนาโครงงานวทยาศาสตร จากมมมองทสาคญวา วทยาศาสตรควรจะสนกสนานนาสนใจและกระตนใหเกดความคด จงจดสรางกจกรรมจานวน 60 กจกรรม ทใชสงเสรมการทาโครงงานวทยาศาสตรเกยวกบสงแวดลอม ชวยพฒนาทกษะการจาแนกประเภท ทกษะการสงเกต ฝกคด และบนทกขอมล ผลการใชพบวากจกรรมตางๆ ชวยพฒนาใหนกเรยนเกดความเขาใจและพฒนาขอมลทคนควาได จนกลายเปนหลกการทางวทยาศาสตรได

แวน คลฟ (Van cleave : 1996) ไดจดทาแบบฝกเพอสงเสรมการทาโครงการวทยาศาสตรในสาขาภมศาสตร มกจกรรม 20 กจกรรม ซงเสนอแนวทางหรอแนวความคดใหกบนกเรยนในลกษณะทเปนปญหาทสามารถแกไขได ฝกใหนกเรยนออกแบบการทดลอง คนควาและบนทกขอมลทมความสมพนธกบปญหาและสรางขอมลเพอคนหาคาตอบใหกบปญหา ผลการใชกจกรรมทง 20 กจกรรมพบวา ทาใหนกเรยนไดฝกคดแกปญหาและสามารถแกปญหาไดดขน

งานวจยในประเทศทเกยวของกบทกษะการคดแกปญหา จากการศกษาผลงานวจยคนพบวางานวจยทเกยวกบชดฝกทกษะการคดแกปญหาเกยวกบวชาสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมมจานวนนอย ผวจยจงไดสงเคราะหงานวจย ทเกยวของกบชดฝกทกษะการคดแกปญหาดงน

พมใจ อทศ (2538 : บทคดยอ) ไดศกษาผลการใชชดฝกสมรรถภาพดานกระบวนการแกปญหา สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 วตถประสงคเพอ 1) สรางชดฝกสมรรถภาพ ดานกระบวนการแกปญหา สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 2) เปรยบเทยบสมรรถภาพ ดานกระบวนการแกปญหากอนและหลงเรยนของนกเรยนกลมทดลองทเรยนโดยชดฝกสมรรถภาพดานกระบวนการแกปญหา และ 3) เปรยบเทยบสมรรถภาพดานกระบวนการแกปญหาหลงเรยนของกลมทดลองทเรยนโดยใชชดฝกสมรรถภาพดานกระบวนการแกปญหากบกลมควบคมทเรยนตามปกต กลมตวอยางในการทดลองเปนนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2538 ของโรงเรยนบานปาซาง จงหวดเชยงราย จานวน 60 คน เครองมอทใชในการวจย ไดแก ชดฝกสมรรถภาพดานกระบวนการแกปญหา สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 และแบบทดสอบวดสมรรถภาพดานกระบวนการแกปญหา สถตทใชในการวเคราะหขอมลไดแก คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบคาท (t-test) ผลการวจยพบวา 1. ชดฝกสมรรถภาพดานกระบวนการแกปญหา สาหรบนกเรยนชนประถมศกษา ปท 5 เปนชดฝกทมงฝกสมรรถภาพดานกระบวนการแกปญหา มประสทธภาพตามเกณฑทกาหนดไว

62

2. ผลการเปรยบเทยบสมรรถภาพดานกระบวนการแกปญหากอนและหลงเรยนของนกเรยนกลมทดลองทเรยนโดยชดฝกสมรรถภาพดานกระบวนการแกปญหา สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 3. ผลการเปรยบเทยบสมรรถภาพดานกระบวนการแกปญหาหลงเรยนของกลมทดลองทเรยนโดยใชชดฝกสมรรถภาพดานกระบวนการแกปญหากบกลมควบคมทเรยนตามปกตพบวาแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

บญสพร เพงทา (2544 : บทคดยอ) ไดศกษาความสามารถในการคดแกปญหาของเดกปฐมวยทไดรบการจดประสบการณตามแนวคดคอนสตรคตวสตและการจดประสบการตามปกต วตถประสงคเพอ 1) ศกษาระดบความสามารถในการคดแกปญหาของเดกปฐมวยทไดรบการจดประสบการณตามแนวคดคอนสตรคตวสตและการจดประสบการตามปกต 2) เปรยบเทยบความสามารถในการคดแกปญหาของเดกปฐมวยทได รบการจดประสบการณตามแนวคด คอนสตรคตวสตและการจดประสบการตามปกต และ 3) ศกษาพฤตกรรมความรวมมอในการคดแกปญหาของเดกปฐมวยทไดรบการจดประสบการณตามแนวคดคอนสตรคตวสต ตวอยางทใชในการวจยประกอบดวย กลมทดลอง 1 กลม และกลมควบคม 1 กลม คอ เดกอนบาลชนปท 2 ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2544 โรงเรยนอนบาลนครปฐม จานวนหองเรยนละ 30 คน รวมทงสน 60 คน เครองมอทใชในการวจยคอ แผนการจดประสบการตามแนวคดคอนสตรคตวสต แผนการจดประสบการณตามปกต แบบทดสอบวดความสามารถในการคดแกปญหา สถตทใชในการว เคราะหขอมลไดแก คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน การทดสอบคาท (t-test) และ การวเคราะหเนอหา (Content Analysis) ผลการวจยพบวา 1. ระดบความสามารถในการคดคดแกปญหาของเดกปฐมวยทได รบการจดประสบการณตามแนวคดคอนสตรคตวสตอยในระดบดมากและเดกปฐมวยทไดรบการจดประสบการณตามปกตอยในระดบปานกลาง 2. ผลความสามารถในการคดแกปญหาของเดกปฐมวยทไดรบการจดประสบการณตามแนวคดคอนสตรคตวสตและการจดการประสบการณตามปกต แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 โดยการจดประสบการณตามแนวคดคอนสตรคตวสตทาใหความสามารถใน การคดแกปญหาของเดกปฐมวยสงกวาการจดประสบการณตามปกต 3. เดกปฐมวยทไดรบการจดประสบการณตามแนวคดคอนสตรคตวสต มพฤตกรรมความรวมมอในการคดแกปญหาและการทางานรวมกน

63

ยรวฒน คลายมงคง (2545 : บทคดยอ) ไดพฒนากระบวนการเรยนการสอนโดย การประยกตแนวคดการใชปญหาเปนหลกในการเรยนรเพอสรางเสรมสมรรถภาพทางคณตศาสตรของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 ทมความสามารถพเศษทางคณตศาสตร วตถประสงคเพอพฒนากระบวนการเรยนการสอนโดยการประยกตแนวคดการใชปญหาเปนหลกในการเรยนรเพอสรางเสรมสมรรถภาพทางคณตศาสตรของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 ทมความสามารถพเศษทางคณตศาสตร การดาเนนการวจยแบงออกเปน 2 ขนตอนคอ ขนตอนแรกเปนการวจยเพอพฒนากระบวนการเรยนการสอน โดยการประยกตแนวคดการใชปญหาเปนหลกในการเรยนร เพอเสรมสรางสมรรถภาพทางคณตศาสตร ของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 ทมความสามารถพเศษทางคณตศาสตร ขนตอนทสองเปนการวจยกงทดลองเพอทดสอบกระบวนการเรยนการสอนทพฒนาขน กลมตวอยางทใชในการทดลองคอ นกเรยนชนประถมศกษาปท 5 ทมความสามารถพเศษทางคณตศาสตร โรงเรยนพญาไท ปการศกษา 2545 จานวน 15 คน เครองมอทใชในการวจยประกอบดวย แบบเสนอชอโดยคร แบบทดสอบวดความสามารถทางคณตศาสตร แบบทดสอบสมรรถภาพทางคณตศาสตร วเคราะหขอมลโดยการวเคราะหคา t ผลการวจยพบวา 1. กระบวนการเรยนการสอนโดยการประยกตแนวคดการใชปญหาเปนหลกใน การเรยนรเพอสรางเสรมสมรรถภาพทางคณตศาสตร ประกอบดวย 7 ขนตอน คอ 1) เตรยมปญหา 2) สรางความเชอมโยงสปญหา 3) สรางกรอบของการศกษา 4) ศกษาคนควาโดยกลมยอย 5) ตดสนใจหาทางแกปญหา 6) สรางผลงาน และ 7) ประเมนผลการเรยนร 2. ผลการทดลองใชกระบวนการเรยนการสอนพบวา กระบวนการเรยนการสอนทพฒนาขน สามารถพฒนาทกษะแกปญหาและทกษะการเชอมโยงใหเพมสงขนกวาเกณฑ 20% ของคะแนนเตมอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

อมาพร รงสยานนท (2546 : บทคดยอ) ไดทาการศกษาความสามารถในการคดสรางสรรคและคดแกปญหาของเดกทมความสามารถพเศษดานคณตศาสตร ชนประถมศกษาปท 5 จากการใชชดฝกความคดแกปญหาเชงสรางสรรค วตถประสงคเพอเปรยบเทยบความสามารถในการคดสรางสรรคและคดแกปญหาของเดกทมความสามารถพเศษดานคณตศาสตรชนประถมศกษาปท 5 ระหวางกอนและหลงใชชดฝกความคดแกปญหาเชงสรางสรรค กลมตวอยางทใชในการศกษาเปนนกเรยนทมความสามารถพเศษดานคณตศาสตร ชนประถมศกษาปท 5 โรงเรยนอสสมชญ แผนกประถม ในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2545 จานวน 30 คน เครองมอทใชในการวจยคอ แบบทดสอบความสามารถในการคดสรางสรรคจากผลการวาดภาพ TCT-DP และแบบทดสอบการแกปญหา การวเคราะหขอมลใชสถต คาเฉลย ความเบยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบท (t-test) ผลการวจยพบวา ความสามารถในการคดสรางสรรคและคดแกปญหาของเดกทม

64

ความสามารถพเศษดานคณตศาสตร ชนประถมศกษาปท 5 หลงใชชดฝกความคดแกปญหาเชงสรางสรรคเพมสงขนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05

สภาพร สายสวาท (2548 : บทคดยอ) ไดพฒนาความสามารถในการคดแกปญหาของเดกปฐมวย โดยการจดประสบการณแบบใชปญหาเปนหลก วตถประสงคของการวจยเพอ 1) พฒนาและหาประสทธภาพของแผนการจดประสบการณแบบใชปญหาเปนหลก ใหมประสทธภาพตามเกณฑ 80/80 2) เปรยบเทยบความสามารถในการแกปญหาของเดกปฐมวย กอนและหลงไดรบการจดประสบการณแบบใชปญหาเปนหลก กลมตวอยางคอ นกเรยนชนอนบาล ท 2/1 ภาคเรยนท 1ปการศกษา 2548 โรงเรยนอนบาลกาญจนบร สงกดสานกงานเขตพนทการศกษากาญจนบร เขต 1 อาเภอเมอง จงหวดกาญจนบร จานวน 29 คน เครองมอทใชในการวจยประกอบดวย 1) แผนการจากประสบการณแบบใชปญหาเปนหลก และ 2) แบบทดสอบวดความสามารถในการแกปญหา สถตทใชในการวเคราะหขอมล คอคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบคา (t-test ) แบบ Dependent ผลการวจยพบวา 1. แผนการจดประสบการณแบบใชปญหาเปนหลกของเดกปฐมวยม 8 แผนมคาประสทธภาพเทากบ 80.38/84.05 2. ความสามารถในการแกปญหาของเดกปฐมวย โดยการจดประสบการณแบบใชปญหาเปนหลก กอนและหลงไดรบการจดประสบการณมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .001

งานวจยตางประเทศทเกยวของกบทกษะการคดแกปญหา ชอว (Shaw 1987 : 5227-A) ไดศกษาวธการฝกกระบวนการวทยาศาสตรและสงคมศกษา โดยในการศกษาครงน ชอว กาหนดใหกระบวนทางวทยาศาสตรเปนทกษะการแกปญหากลมทดลอง ใชเวลาในการฝกกระบวนการแกปญหาทางวทยาศาสตร 24 สปดาห กลมควบคม ไมฝกกระบวนการแกปญหา ผลปรากฏวา กลมทดลองมคะแนนทกษะการแกปญหาทางวทยาศาสตร และสงคมศกษาสงขนอยางมนยสาคญทางสถต เปนการแสดงวา ทกษะการแกปญหาสามารถสอนไดโดยกระบวนการทางวทยาศาสตร และทกษะกระบวนการดงกลาวสามารถถายทอดไปยงวชาสงคมศกษาได

ฮารท (Hart 1993 : 169) ไดศกษาเกยวกบการคดแกปญหา โดยใชกระบวนการเรยนแบบรวมมอกน พบวา องคประกอบทชวยใหนกเรยนสามารถแกปญหาไดด 3 ประการ คอ 1) ความรวมมอกนในกลม 2) ความชวยเหลอกนในกลม และ 3) ปทสถานทางสงคมในกลมยอย ฮารทพบวา องคประกอบทขดขวางพฤตกรรมในการแกปญหาม 4 ประการ คอ 1) ขาดประสบการณใน

65

การแกปญหา 2) มขอจากดเกยวกบการแกปญหา 3) ขาดการตดตามหรอการวางระบบความคด และ 4) เชอวาไมประสบความสาเรจ

เชพเฟรด (Sheperd 1988 : 59-03A) ศกษาผลการเรยนรโดยใชปญหาเปนหลกตอทกษะการคดวจารณญาณของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 และระดบชนมธยมศกษาปท 5 พบวา การเรยนโดยใชปญหาเปนหลกชวยพฒนาคดวจารณญาณไดและชวยพฒนาทศนคตตอ การแกปญหา

พรเดอรเซน (Predersen 2000 : 61-80A) ศกษาผลของเครองมอชวยใหคาแนะนา (Hypermedia expert tool) ในการเรยนโดยใชปญหาเปนหลกกบการใชตวอยางงาน พบวา นกเรยนทเรยนโดยใชปญหาเปนหลกมความสามารถในการแกปญหาสงกวานกเรยนทเรยนโดยใชตวอยางงาน

งานวจยในประเทศทเกยวของกบเทคนคหมวก 6 ใบ จากการศกษาผลงานวจยคนพบวางานวจยท เกยวกบเทคนคหมวก 6 ใบ ทใชใน การจดการเรยนรในวชาสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมนนมจานวนนอย ผวจยจงไดสงเคราะหงานวจยทเกยวของกบเทคนคหมวก 6 ใบ ดงน

สนนทา สายวงค (2544 : บทคดยอ) ไดศกษาผลสมฤทธทางการเรยนและการคดอยางมวจารณญาณของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ทเรยนวชาสงคมศกษาดวยการสอนโดยใชเทคนคการคดแบบหมวกหกใบและการสอนแบบซนดเคท วตถประสงคเพอ ศกษาผลการเรยนรและ การคดอยางมวจารณญาณของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ทเรยนวชาสงคมศกษาดวยการสอน โดยใชเทคนคการคดแบบหมวกหกใบ และการสอนแบบซนดเคท กลมตวอยางเปนนกเรยน จานวน 70 คน แบงเปนกลมทดลอง 35 คนและกลมควบคม 35 คน เครองมอทใชในการวจย คอ แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาสงคมศกษา และแบบทดสอบการคดแบบมวจารณญาณ วเคราะหขอมลโดยใช t-test ในรปผลตางของคะแนน (Difference score) ผลการวจยพบวา กลมทดลองและกลมควบคมมผลสมฤทธทางการเรยนและการคดอยางมวจารณญาณแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

สกญญา ชาญพนา (2545 : บทคดยอ) ไดพฒนาแบบวดการคดวจารณญาณตามแนวคดของเดอ โบโน สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 1 วตถประสงคเพอพฒนาแบบวดการคดวจารณญาณตามแนวคดของเดอ โบโน และหาคณภาพของแบบวดการคดวจารณญาณทสรางขนในดานความตรง ความเทยงและสรางปกตวสยแบบเปอรเซนไทล กลมตวอยางเปนนกเรยนชน

66

มธยมศกษาปท 1 ปการศกษา 2544 สงกดกรมสามญศกษากรงเทพมหานคร จานวน 686 คน เครองมอทใชในการวจย ไดแก แบบวดการคดวจารณญาณมลกษณะอตนยประยกต (MEQ) สรางโดยใชแนวคดหมวก 6 ใบของเดอ โบโน สถตทใชในการวเคราะหขอมล คอคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน คาดชนวดความกลมกลน (GFI) และคาดชนวดความกลมกลนทปรบแกแลว (AGFI) ผลการวจยพบวา 1. ความตรงเชงเนอหา ทกขอกระทงมคาดชนความสอดคลองตงแต 0.67-1.00 2. ความตรงเชงโครงสรางโดยใชการวเคราะหองคประกอบเชงยนยนอนดบสองดวยโปรแกรมลสเรล 8.30 พบวา โมเดลการคดวจารณญาณมความสอดคลองกบขอมลเชงประจกษ มคาไค-สแควเทากบ 1407.65 มองศาอสระ 1352 มความนาจะเปนเทากบ 0.14 คาดชนความกลมกลน (GFI) มคาเทากบ 0.93 คาดชนความกลมกลนทปรบแกแลว (AGFI) มคาเทากบ 0.92และคาดชนรากกาลงสองเฉลยของเศษ (RMR) มคาเทากบ 0.033 3. ความเทยงของแบบวดการคดวจารณญาณ โดยใชสมประสทธอลฟาของครอนบาคมคาเทากบ 0.83 4. มความเปนปรนยในการตรวจ โดยหาคาสมประสทธสหสมพนธของผตรวจ 3 ทาน จาแนกเปนแตละสถานการณ คาสมประสทธสหสมพนธมคาตงแต 0.538-0.844 มนยสาคญทระดบ 0.01

บญทวา สรชยานกล (2546 : บทคดยอ) ไดศกษาผลการใชกระบวนการพฒนาความคดของ เดอโบโนในการสอนวรรณคดไทย สาหรบนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตน วตถประสงคเพอศกษาพฒนาการทางดานกระบวนการคดตามกระบวนการพฒนาความคดของ เดอ โบโน ประชากรทใชในการวจย คอ นกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 ปการศกษา 2545 โรงเรยนเชยงรายวทยาคม สงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาเอกชน อาเภอเมอง จงหวดเชยงราย จานวน 44 คน เครองมอทใชในการวจย ไดแก แผนการจดกจกรรมการเรยนการสอน จานวน 6 แผน ตามกระบวนการพฒนาความคดของเดอ โบโน และแบบทดสอบวดความคด สถตทใชในการวเคราะหขอมล คอคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบคา t แบบกลมสมพนธ ผลการวจยพบวา นกเรยนทไดรบการสอนตามกระบวนการพฒนาความคดของ เดอ โบโน มพฒนาการทางดานกระบวนการคดสงกวากอนเรยนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

ปยวรรณ สนชมศร (2547 : บทคดยอ) ไดเปรยบเทยบความสามารถในการคดเชงเหตผลของเดกปฐมวยทไดรบการจดกจกรรมการเรยนรตามแนวของเดอโบโนและการจดกจกรรมการเรยนรแบบปกต วตถประสงคเพอไดเปรยบเทยบความสามารถในการคดเชงเหตผลของเดก

67

ปฐมวยทไดรบการจดกจกรรมการเรยนรตามแนวของ เดอ โบโนและการจดกจกรรมการเรยนรแบบปกต กลมตวอยางทใชในการศกษาเปนเดกนกเรยนชาย-หญงอาย 5-6 ป กาลงศกษาอยในชนอนบาลปท 2 ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2546 โรงเรยนวชากร สงกดสานกงานการศกษากรงเทพมหานคร เครองมอทใชในการวจยคอ แผนการจดกจกรรมการเรยนรตามแนวคดของ เดอ โบโน แผนการจดกจกรรมการเรยนรแบบปกต และแบบทดสอบการคดเชงเหตผล วเคราะหขอมลโดยใชสถต t-test แบบ Dependent และ t-test แบบ Independent ในรปแบบ Difference Scores ผลการวจยพบวา

1. เดกปฐมวยทได รบการจดกจกรรมการเรยนรตามแนวคดของ เดอ โบโน มความสามารถในการคดเชงเหตผลหลงการทดลองสงกวากอนทดลองอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 2. เดกปฐมวยทไดรบการจดกจกรรมการเรยนรแบบปกตมความสามารถในการคดเชงเหตผลหลงการทดลองสงกวาทดลองอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 3. เดกปฐมวยทไดรบการจดกจกรรมการเรยนรตามแนวคดของ เดอ โบโน และ การจดกจกรรมการเรยนรแบบปกตมความสามารถในการคดเชงเหตผลหลงการทดลองแตกตางกน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 โดยกลมทไดรบการจดกจกรรมการเรยนรตามแนวคดของ เดอ โบโน มคาเฉลยความสามารถในการคดเชงเหตผลสงกวากลมทไดรบการจดกจกรรมการเรยนรแบบปกต

นาร เจนสารกร (2547 : บทคดยอ) ไดศกษาผลการสอนโดยใชกจกรรมหมวกคดหกใบของ เดอ โบโน ทมตอผลสมฤทธทางการเรยนวชาสงคมศกษา และความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของนกเรยนชนมธยมศกษาชนปท 1 วตถประสงคในการวจย เพอเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนวชาสงคมศกษา ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ทใชวธสอนโดยใชกจกรรมหมวกคดหกใบของ เดอ โบโน กบการสอนตามปกต และเพอเปรยบเทยบความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ทไดรบการสอนโดยใชกจกรรมหมวกคดหกใบของเดอ โบโนกบการสอนตามปกต กลมตวอยางเปนนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 โรงเรยนหนคาวทยาคม จงหวดชยนาท ภาคเรยนทสอง ปการศกษา 2547 จานวน 60 คน จาแนกเปนกลมทดลอง 30 คน กลมควบคม 30 คน เครองมอทใชในการวจยไดแก แผนการจดการเรยนรทสอนโดยใชกจกรรหมวกคดหกใบ ของ เดอโบโน แผนการจดการเรยนรทใชวธการสอนแบบปกต แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนจานวน 30 ขอ และแบบวดความสามารถอยางมวจารณญาณจานวน 30 ขอ สถตทใชในการวเคราะหขอมล ไดแก คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และคาทดสอบ t-test แบบ Independent ผลการวจยพบวา

68

1. ผลสมฤทธทางการเรยนวชาสงคมศกษาของนกเรยนทใชการสอนโดยใชกจกรรมหมวกคดหกใบของเดอ โบโน หลงเรยนสงกวาการสอนตามปกต อยางมนยสาคญทางสถตทสาคญทระดบ .05 2. ความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณของนกเรยนทไดรบการสอนอยางโดยใชกจกรรมหมวกคดหกใบ ของ เดอโบโน หลงเรยนสงกวาการสอนตามปกตอยางมนยสาคญทางสถตทสาคญทระดบ .05

คชาภรณ คลงชานาญ (2547 : บทคดยอ) ไดศกษาผลของการสอนคดโดยใชเทคนคหมวกหกใบดวยวธสอนตางกน ทมตอการคดมวจารณญาณของนกเรยนชวงชนท 3 วตถประสงคในการวจย 1) เพอศกษาผลการคดวจารณญาณของนกเรยนชวงชนท 3 จากการสอนคดดวยเทคนคหมวกหกใบ และ 2) เพอเปรยบเทยบผลการคดวจารณญาณของนกเรยนชวงชนท 3 จากการสอนคดดวยเทคนคหมวกหกใบ โดยใชวธสอนคดตางกนไดแก แบบเดยวและแบบเรยงลาดบ กลมตวอยางทใชในการวจยเปนนกเรยนชวงชนท 1-3 โรงเรยนกาญจนาภเษกวทยาลยชยภม สานกงานการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ ภาคเรยนทสอง ปการศกษา 2546 จานวน 60 คน แบงเปนกลมทดลอง 2 กลม กลมละ 30 คน ซงกลมทดลองทหนงเรยนดวยเทคนคหมวกหกใบแบบเดยว และกลมทสองเรยนดวยเทคนคหมวกหกใบแบบเรยงลาดบ โดยใชการสมตวอยางแบบชนภม (Stratified Random Sampling) เครองมอทใชในการวจยคอ แผนการจดการเรยนรตามแนวคดเทคนคหมวกหกใบ (แบบเดยวและแบบเรยงลาดบ) และแบบทดสอบการคดแบบวจารณญาณ วเคราะหขอมลดวยแบบทดสอบคา t-test ผลการวจยพบวา 1. ผลการคดวจารณญาณจากการทาแบบทดสอบหลงเรยนสงกวาผลการทดสอบกอนเรยนอยางมนยสาคญทางสถตท .05 2. ผลการคดวจารณญาณของนกเรยนชวงชนท 3 จากการสอนคดดวยเทคนคหมวกหกใบของนกเรยนชวงชนท 3 ไมแตกตางกน

งานวจยในตางประเทศทเกยวของกบเทคนคหมวก 6 ใบ ลไสต (Lustie 1998 : 59-08A) ไดศกษาเปรยบเทยบระหวางการคดอยางสรางสรรคและ

คดอยางมเหตผลของนกเรยน โดยใชยทธศาสตรการคด 6 แบบทออกแบบมาเพอใชกบนกเรยนเกรด 8 จานวน 50 คน โดยมอบหมายงานให 4 ชนงาน ใชระยะเวลา 10 สปดาหและใหนกเรยน อกกลมจานวน 5 คน เรยนแบปกต พบวา นกเรยนทเรยนดวย 6 ยทธศาสตรการคดทออกแบบ มาชวยใหนกเรยนคดอยางสรางสรรคและอยางมเหตผลมากกวานกเรยนทเรยนแบบปกต

69

สรป

จากการศกษาหลกสตรสถานศกษากลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ชดฝก ทกษะการคดแกปญหา เทคนคหมวก 6 ใบ ของ เดอ โบโน (De Bono) และผลงานวจยทเกยวของกบการพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 นนพบวาการใชชดฝกชวยพฒนาผลการเรยนร พฒนาทกษะในการคด และการใชภาษาไดเปนอยางด ประกอบกบการนาเทคนคหมวก 6 ใบ ของ เดอ โบโน (De Bono) ชวยพฒนาทกษะการคดแกปญหาของนกเรยนได เพราะการจดการเรยนรดวยเทคนคหมวก 6 ใบนน สามารถชวยพฒนาทกษะการคดแกปญหาของนกเรยนไดเปนอยางด เพราะเปนกจกรรมทงายไมสบสอน โดยใชสหมวกเปนสญลกษณของการคดในแตละดาน มรปแบบการคดอยางมแบบแผนทนาไปสการแกปญหาและการตดสนใจทมประสทธภาพ ดงนนการพฒนาชดฝก เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ นนสามารถชวยพฒนาผลการเรยนรและทกษะการคดแกปญหาไดเปนอยางด และชดฝกยงชวยใหครประหยดเวลาและแรงงาน ชวยใหครมองเหนชดเดนและปญหาตาง ๆ ของนกเรยนไดอยางชดเจนซงครสามารถดาเนนการปรบปรงแกไขปญหาเหลานนไดทนทวงท นอกจากนนยงชวยใหการเรยนรมประสทธภาพมากยงขน

บทท 3

วธดาเนนการวจย

การวจย เรอง การพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 เปนการวจยและพฒนา (Research & Development) โดยมนกเรยนโรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ตาบลดอนคลง อาเภอดาเนนสะดวก จงหวดราชบร สงกดสานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต สานกงานเขตพนทการศกษาราชบร เขต 2 จานวน 30 คนเปนหนวยวเคราะห (Unit of Analysis) ซงมรายละเอยดและขนตอนในการดาเนนการดงตอไปน ขนตอนท 1 การวจย (Research) การศกษาขอมลพนฐานเกยวกบการพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ขนตอนท 2 การพฒนา (Development) การพฒนาและหาประสทธภาพของชดฝกทกษะการคดแกปญหา รวมถงการพฒนาเครองมอทใชในการวจย เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ขนตอนท 3 การวจย (Research) การนาชดฝกทกษะการคดแกปญหาไปทดลองใชจรงและศกษาความคดเหนของนกเรยนทมตอการจดการเรยนรโดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ขนตอนท 4 การพฒนา (Development) การประเมนและปรบปรงชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ

ขอบเขตทใชในการวจย ขอบเขตในการวจยครงนประกอบดวย ประชากร ตวแปรทศกษา เนอหา ระยะเวลาทใชในการทดลอง ดงตอไปน

1. ประชากรและกลมตวอยาง 1.1 ประชากร ประชากรทใชในการวจยไดแก นกเรยนระดบประถมศกษาปท 4/1-4/2 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ตาบลดอนคลง อาเภอดาเนนสะดวก จงหวดราชบร

70

71

สงกดสานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต สานกงานเขตพนทการศกษาราชบร เขต 2 จานวน 2 หองเรยน มนกเรยนจานวน 58 คน กาลงศกษาในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2550 1.2 กลมตวอยาง กลมตวอยางทใชในการวจยไดแก นกเรยนระดบประถมศกษาปท 4/1 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ตาบลดอนคลง อาเภอดาเนนสะดวก จงหวดราชบร สงกดสานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต สานกงานเขตพนทการศกษาราชบร เขต 2 ในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2550 จานวน 1 หองเรยนมนกเรยนจานวน 30 คน ซงไดมาจากการสมอยางเจาะจง (Purposive Sampling) เนองจากโรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท178 มนกเรยนระดบชนประถมศกษาปท 4 เพยง 2 หองเรยน นกเรยนในหองประถมศกษาปท 4 /1 มจานวน 30 คน สวนหองนกเรยนในหองประถมศกษาปท 4/2 มจานวนนอยกวา คอ 28 คน

2. ตวแปรทศกษา ตวแปรตน การจดการเรยนรโดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4

ตวแปรตาม คอ 1) ผลการเรยนรหลงการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงใน

ธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ 2) ทกษะการคดแกปญหาของนกเรยนหลงการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา

เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ 3) ความคดเหนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ทมตอการจดการเรยนรดวย

ชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ

3. เนอหา เนอหาทนามาใชในการพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหาครงนเปนสวนหนงของรายวชา ส 21102 : สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม หนวยการเรยนรท 8 เรอง สรรพสงในธรรมชาต

4. ระยะเวลาทใชในการวจย ดาเนนการทดลองใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ แกนกเรยนชนประถมศกษาปท 4/1 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2550 ใชเวลาสปดาหละ 2 ชวโมง จานวน 5 สปดาห รวมระยะเวลา

72

10 ชวโมง และใชในการปฐมนเทศชดฝกทกษะการคดแกปญหาชดท 1 เรอง ปฐมนเทศการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ จานวน 1 ชวโมง รวม 11 ชวโมง

แบบแผนทใชในการวจย การวจยครงนผวจยไดกาหนดแบบแผนในการวจยแบบกงทดลอง(Pre Experimental Design) โดยใชแบบกลมเดยวทดสอบกอนเรยนและหลงเรยน (One-Group Pretest-Posttest Design) (Tuckman 1999 : 160) ซงแสดงเปนแบบแผนการวจย ดงน

ตารางท 4 แสดงแบบแผนการวจยแบบ Pre Experimental Design (One-Group Pretest-Posttest Design (Tuckman 1999:160)

ทดสอบกอนเรยน การทดลอง ทดสอบหลงเรยน

T1

X

T2

T1 หมายถง ทดสอบกอนเรยน X การทดลอง T2 ทดสอบหลงเรยน

เครองมอทใชในการวจย ในการวจยครงน ผวจยไดกาหนดเครองมอทใชในการวจย ดงน

1. ชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบสาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ซงมจานวน 6 ชด ไดแก

ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 1 เรอง ปฐมนเทศการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 2 เรอง สภาพแวดลอมทางธรรมชาต ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 3 เรอง มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตในทองถน

ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 4 เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถน ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 5 เรอง สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 6 เรอง ประชากรกบสงแวดลอม

73

2. แบบทดสอบวดผลการเรยนรกอนเรยน (Pre-test) และหลงเรยน (Post-test) เรอง สรรพสงในธรรมชาต สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ซงเปนแบบทดสอบปรนยชนด 4 ตวเลอก จานวน 25 ขอ ซงเปนแบบทดสอบชดเดยวกนโดยใชการสลบตวเลอก เพอใชวดผล การเรยนรในหนวยการเรยนรท 8 เรอง สรรพสงในธรรมชาต 3. แบบประเมนทกษะการคดแกปญหาหลงเรยน (Post-test) สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 โดยแบบประเมนทกษะการคดแกปญหาทมลกษณะเปนแบบทดสอบประเภทปรนยชนด 4 ตวเลอก จานวน 20 ขอ 4. แบบสอบถามความคดเหนของนกเรยนทมตอชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4

ขนตอนการวจย การวจยครงนมขนตอนการพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหาประกอบดวยขนตอนทงสน 4 ขนตอน ไดแก ขนตอนท 1 การวจย (Research): การศกษาขอมลพนฐานเกยวกบ การพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา ขนตอนท 2 การพฒนา (Development): การพฒนาและ หาประสทธภาพของชดฝกทกษะการคดแกปญหา รวมถงการพฒนาเครองมอทใชในการวจย ขนตอนท 3 การวจย (Research): การนาชดฝกไปทดลองใชจรงและศกษาความคดเหนของนกเรยนทมตอการจดการเรยนรโดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา และขนตอนท 4 การพฒนา (Development): การประเมนและปรบปรงชดฝกทกษะการคดแกปญหา

ขนตอนท 1 การวจย (Research) : การศกษาขอมลพนฐาน วตถประสงค เพอศกษาขอมลพนฐานเกยวกบการพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4

วธดาเนนการ 1. ศกษาและวเคราะหหลกสตรการศกษาขนพนฐานสถานศกษาโรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 กลมสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ศกษาเนอหาของกลมสาระภมศาสตรเพอกาหนดเนอหาทเหมาะสมตอการพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา 2. ศกษาเอกสาร และวเคราะหขอมลตาง ๆ ทางการศกษาทเกยวของกบการพฒนาชดฝก คอ ความหมายชดฝก ขนตอนในการพฒนาชดฝก หลกจตวทยาในการพฒนาชดฝก หลกในการใชชดฝก ลกษณะของชดฝกทด ประโยชนของชดฝกและงานวจยทเกยวของกบการพฒนาชดฝก

74

3. ศกษาเอกสาร และวเคราะหขอมลตาง ๆ ทางการศกษาทเกยวของกบการคดแกปญหา คอ ความหมายของการคด ความหมายของการคดแกปญหา ความสาคญของการคดแกปญหา ประเภทและลกษณะของการคดแกปญหา การสงเสรมความสามารถในการคดแกปญหาและผลงานวจยทเกยวของกบการคดแกปญหา 4. ศกษาเอกสาร และวเคราะหขอมลตาง ๆ ทางการศกษาทเกยวของกบเทคนคหมวก 6 ใบ ของ เดอ โบโน (De Bono) คอ ประวตและความเปนมาของเทคนคหมวก 6 ใบ พนฐานแนวคดของเทคนคหมวก 6 ใบ ความมงหมายของการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ลาดบขนของการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ การตงคาถามดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ไปประยกตใช การนาเทคนคหมวก 6 ใบ ไปใชในกจกรรมการเรยนการสอน บทบาทของครในการสอนดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ประโยชนของการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ และผลงานวจยทเกยวของกบเทคนคหมวก 6 ใบ ตารางท 5 สรปวธดาเนนการวจยขนศกษาขอมลพนฐาน

วตถประสงค วธการ กลมเปาหมาย / เอกสาร เครองมอ / การวเคราะหขอมล

1. ศกษาหลกสตรการศกษาขนพนฐานสถานศกษา กลมสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม

ศกษาเอกสาร 1.มาตรฐานการเรยนร ชวงชน

2.ผลการเรยนรทคาดหวง 3.สาระการเรยนรภมศาสตร

การวเคราะหเนอหา (Content Analysis)

2. ศกษาแนวคด หลกการ และผลงานวจยทเกยวของกบการพฒนาชดฝก

ศกษาเอกสาร แนวคด หลกการ งานวจยทเกยวของกบการพฒนาชดฝก

การวเคราะหเนอหา (Content Analysis)

3. ศกษาแนวคด หลกการและผลงานวจยทเกยวของกบทกษะ การคดแกปญหา

ศกษาเอกสาร แนวคด หลกการ งานวจยทเกยวของกบทกษะการคดแกปญหา

การวเคราะหเนอหา (Content Analysis)

4. ศกษาแนวคด หลกการและผลงาน การวจยทเกยวของกบเทคนคหมวก 6 ใบ

ศกษาเอกสาร แนวคด หลกการ งานวจยทเกยวของกบเทคนคหมวก 6 ใบ

การวเคราะหเนอหา (Content Analysis)

75

ขนตอนท 2 การพฒนา (Development) เปนการพฒนาและหาประสทธภาพของชดฝกทกษะ การคดแกปญหา รวมถงการพฒนาเครองมอทใชในการวจย วตถประสงค เพอดาเนนการพฒนาและหาประสทธภาพของชดฝกทกษะการคดแกปญหา รวมถง การพฒนาเครองมอทใชในการวจย เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4

วธดาเนนการ การพฒนาเครองมอทใชในการวจย 1. การพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 การพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา ประกอบดวย

1.1 วเคราะหและสรปขอมลพนฐานจากการศกษาเอกสาร แนวคด หลกการและผลงานวจยทเกยวของกบการจดการศกษาเพอเปนแนวทางในการพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 1.2 นาขอมลทไดจากการศกษามากาหนด ขอบเขตเนอหา วตถประสงคและดาเนนการพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหาขนมา ซงชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ทสรางขนประกอบดวย ชดฝกทกษะการคดแกปญหาจานวน 5 ชด ไดแก ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 1 เรอง สภาพแวดลอมทางธรรมชาต ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 2 เรอง มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตในทองถน ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 3 เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถน ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 4 เ รอง สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 5 เรอง ประชากรกบสงแวดลอม โดยชดฝกทกษะการคดแกปญหาทสรางขนในแตละชดประกอบดวย

- คาชแจงสาหรบนกเรยน - วตถประสงค - ใบความร

76

- ใบกจกรรม - แบบประเมนทกษะการคดแกปญหา - แบบทดสอบวดผลการเรยนร

1.3 นาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ใหอาจารยทปรกษาวทยานพนธตรวจ และใหคาแนะนาเพอนาไปปรบปรงแกไขในสวนทยงไมสมบรณ

1.4 นาชดฝกทกษะการคดแกปญหาทผานการปรบปรงแกไขตามคาแนะนาของอาจารยทปรกษาวทยานพนธแลวเสนอตอผเชยวชาญจานวน 3 ทาน ไดแกผเชยวชาญทางดานเนอหา ผเชยวชาญดานสอการเรยนร และผเชยวชาญทางดานการวดและประเมนผล เพอตรวจสอบความเทยงตรงเชงเนอหา ภาษาตลอดจนความสมบรณของชดฝกทกษะการคดแกปญหาแลวนามาหาคาดชนความสอดคลอง (Index of Item Objective Congruence : IOC) ไดคาดชนความสอดคลองเทากบ 0.67-1.00 (รายละเอยดภาคผนวก ง หนา 151) ถอวามความสอดคลองในเกณฑทยอมรบได โดยผเชยวชาญใหขอเสนอแนะในเรองความเหมาะสมของเนอหา ภาษา กจกรรมและความเหมาะสมของใบกจกรรม 1.5 นาชดฝกทกษะการคดแกปญหาทผานการตรวจสอบและประเมนผลจากผเชยวชาญทง 3 ทานมาปรบปรงแกไขขอบกพรองแลวเสนอตออาจารยทปรกษาวทยานพนธตรวจสอบความถกตองอกครงเพอความสมบรณยงขน

1.6 นาชดฝกทกษะการคดแกปญหาไปหาคาประสทธภาพ (E1/E2) ของชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ดงน 1.6.1 ขนทดลองแบบรายบคคล (Individual Tryout ; 1:1:1) โดยทดลองใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ กบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ทไมใชกลมตวอยาง และมระดบความรทแตกตางกน คอ เกง ปานกลาง ออน อยางละ 1 คน จานวน 3 คน เพอพจารณาความเหมาะสมของเนอหา ภาษา ความยากงายของแบบประเมนทกษะการคดแกปญหาและแบบทดสอบวดผลการเรยนรเพอนาผลทไดมาคานวณหาคาประสทธภาพ E1/E2 ไดคาประสทธภาพเทากบ 70.66/74.44 (เกณฑทตงไว 60/60) แลวปรบปรงแกไข 1.6.2 ขนทดลองแบบกลมเลกหรอกลมยอย (Small Group Tryout) โดยทดลองใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ กบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ทไมใชกลมตวอยาง และ

77

มระดบความรทแตกตางกน คอ เกง ปานกลาง ออน อยางละ 3 คน จานวน 9 คน เพอพจารณาความเหมาะสมของเนอหา ภาษา ความยากงายของแบบประเมนทกษะการคดแกปญหาและแบบทดสอบวดผลการเรยนรเพอนาผลทไดมาคานวณหาคาประสทธภาพ E1/E2 ไดคาประสทธภาพเทากบ 72.44/76.66 (เกณฑทตงไว 70/70) แลวปรบปรงแกไข 1.6.3 ขนทดลองแบบกลมใหญหรอภาคสนาม (Field Tryout) โดยทดลองใชกบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 โรงเรยนวดตาลเรยง ซงมผลการเรยนรใกลเคยงกบโรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 และเปนโรงเรยนในเขตพนทการศกษาเขต 2 เชนเดยวกน มนกเรยนจานวน 32 คน เพอพจารณาความเหมาะสมของเนอหา ภาษา ความยากงายของแบบประเมนทกษะการคดแกปญหาและแบบทดสอบวดผลการเรยนรเพอนาผลทไดมาคานวณหาคาประสทธภาพ E1/E2 ไดคาประสทธภาพเทากบ 81.50/85.42 (เกณฑทตงไว 80/80) 1.7 นาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ มาปรบปรงแกไขขอบกพรองแลวเสนอตออาจารยทปรกษาวทยานพนธตรวจสอบความถกตองอกครงเพอความสมบรณยงขนกอนนาไปทดลองใชจรงกบนกเรยนชนประถมศกษา ปท 4/1 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ตาบลดอนคลง อาเภอดาเนนสะดวก จงหวดราชบร สงกดสานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต สานกงานเขตพนทการศกษาราชบร เขต 2 ในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2550 จานวน 1 หองเรยน มนกเรยนจานวน 30 คน

2 การสรางแบบทดสอบวดผลการเรยนรกอน และหลงเรยน การสรางแบบทดสอบวดผลการเรยนรกอนเรยน และหลงเรยนดวยชดฝกในรายวชา ส 21102 : สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม หนวยการเรยนรท 8 เรอง สรรพสงในธรรมชาต ระดบชนประถมศกษาปท 4 เปนแบบทดสอบประเภทปรนยชนด 4 ตวเลอก จานวน 25 ขอ เกณฑในการใหคะแนน คอ เมอตอบถกได 1 คะแนน ตอบผดได 0 คะแนน ซงเปนแบบทดสอบชดเดยวกนโดยใชการสลบตวเลอก แบบทดสอบนมงวดพฤตกรรมการเรยนร 5 ระดบ คอ วดความรความจา ความเขาใจ การนาไปใช การวเคราะห และ การประเมนคา ดงตารางท 6

ขนตอนในการสรางแบบทดสอบวดผลการเรยนรมดงน 1. ศกษาหลกสตร เนอหาวชา ผลการเรยนรทคาดหวงของรายวชา เพอเปนแนวทางในการสรางแบบทดสอบไดตรงและครอบคลมเนอหา 2. ศกษาวธการสรางแบบทดสอบแบบปรนยจากเอกสาร และตาราทเกยวของ 3. สรางตารางวเคราะหหลกสตร (ดงตารางท 6)

78

ตารางท 6 ตารางวเคราะหขอสอบในแตละหนวยการเรยนรทสอดคลองตามจดประสงคการเรยนร

จดประสงคเชงพฤตกรรม คว

ามรความจ

า

ความเขาใจ

การน

าไปใ

ช

การวเคร

าะห

การป

ระเมนค

า

รวมจ

าแนก

ตามจ

ดประสง

ค

1. นกเรยนระบความสาคญและความแตกตางของ สงแวดลอมทางธรรมชาตได

1 2 3

2. นกเรยนบอกความหมายและประเภทของทรพยากร ได

2 1 3

3. นกเรยนบอกสาเหตททาใหเกดการเปลยนแปลง สงแวดลอมในทองถนได

1 2 3

4. นกเรยนบอกถงผลกระทบทเกดขนจากการกระทา ของมนษยและสงแวดลอมธรรมชาตในทองถนได

1 1 2

5. นกเรยนบอกวธการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอมในทองถนได

1 1 2

6. นกเรยนบอกวธการแกปญหาและสงเสรมคณภาพ ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในทองถนได

1 1 1 3

7. นกเรยนบอกความแตกตางของสงแวดลอมทาง สงคมและวฒนธรรมได

1 1 2

8. นกเรยนบอกถงความสมพนธและวธการรกษา สงแวดลอมทางธรรมชาตกบสงแวดลอมทางสงคม ได

1 1 1

9. นกเรยนบอกลกษณะการตงถนฐานของประชากรได 1 1 2 10. นกเรยนบอกลกษณะการตงถนฐานของประชากร และการอพยพยายถนของคนในทองถนได

2 1 3

รวมจาแนกตามเกณฑ 4 9 4 6 2 25

79

4. สรางแบบทดสอบวดผลการเรยนรกอนเรยนและหลงเรยนดวยชดฝกซงเปนแบบแบบทดสอบประเภทปรนยชนด 4 ตวเลอก จานวน 25 ขอ ตามทกาหนดไวในตารางวเคราะหขอสอบแลวนาไปใหอาจารยทปรกษาวทยานพนธตรวจสอบความถกตอง และความสอดคลองของขอคาถามกบจดประสงคการเรยนร แลวนามาปรบปรงแกไข 5. นาแบบทดสอบทปรบปรงแกไขแลวเสนอตอผเชยวชาญจานวน 3 ทาน ไดแกผเชยวชาญทางดานเนอหา ภาษา ผเชยวชาญดานสอการเรยนรและผเชยวชาญทางดานการวดและประเมนผล และพจารณาความสอดคลองระหวางแบบทดสอบแตละขอกบจดประสงคการเรยนรเนอหาวชา และผลการเรยนรทคาดหวงเปนรายขอ แลวนาความคดเหนของผเชยวชาญมาคานวณหาดชนความสอดคลอง (Index of Item Objective Congruence : IOC) ไดคาดชนความสอดคลองเทากบ 1.00 (รายละเอยดภาคผนวก ฉ หนา 164) ถอวามความสอดคลองในเกณฑทยอมรบได โดยผเชยวชาญใหขอเสนอแนะในเรองความเหมาะสมของเนอหา ภาษาทใชในการตงคาถาม 6. นาแบบทดสอบทปรบปรงแกไขแลวไปทดลองใชกบนกเรยนชนประถมศกษา ปท 5 โรงเรยนวดตาลเรยง ทผานการเรยนรเรอง สรรพสงในธรรมชาต มาแลวจานวน 30 คน เพอนาคะแนนทไดมาวเคราะหขอสอบรายขอ โดยหาคาความยากงาย (p) คาอานาจจาแนก (r) แลวคดเลอกขอสอบททมความยากงายอยระหวาง 0.20-0.80 และคาอานาจจาแนกตงแต 0.20 ขนไป(พวงรตน ทวรตน 2540 : 129) และปรบปรงแกไขขอทไมถงเกณฑ และนาไปทดลองกบนกเรยนอกครง เพอนาคะแนนมาวเคราะหหาคาความเชอมน (Reliability) โดยใชวธของ คเดอร รชารดสน (Kuder-Richardson Formular) และคาความเชอมนของแบบทดสอบวดผลการเรยนรกอนเรยน (Pre-test) และหลงเรยน (Post-test) เทากบ 0.83 (รายละเอยดภาคผนวก ฉ หนา 167) 7. นาแบบทดสอบมาปรบปรงแกไขแลวเสนอตออาจารยทปรกษาวทยานพนธเพอตรวจสอบความถกตองกอนนาไปทดลองใชจรงกบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4/1 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ตาบลดอนคลง อาเภอดาเนนสะดวก จงหวดราชบร สงกดสานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต สานกงานเขตพนทการศกษาราชบร เขต 2 ในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2550 จานวน 1 หองเรยน มนกเรยนจานวน 30 คน

3 การสรางแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา การสรางแบบประเมนทกษะการคดแกปญหาหลงเรยนในระดบชนประถมศกษา ปท 4 ซงแบบประเมนทกษะการคดแกปญหามลกษณะเปนแบบทดสอบประเภทปรนยชนด 4 ตวเลอก จานวน 20 ขอ ประเมนทกษะการคดแกปญหา 3 ดาน คอ 1) ระบปญหา 2) ระบสาเหตของปญหา และ 3) เสนอแนวทางในการแกไขปญหาโดยแบบประเมนทกษะการคดแกปญหาน มงวดพฤตกรรมการคดแกปญหาของนกเรยนภายในโรงเรยนและชวตประจาวนทเกดขน

80

ขนตอนในการสรางแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา มดงน 1. ศกษาหลกสตร เนอหารายวชาสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ในสาระภมศาสตร หนวยการเรยนรท 8 เรอง สรรพสงในธรรมชาต และแนวคด หลกการของเทคนคหมวก 6 ใบ เพอใชเปนแนวทางในการสรางแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา

2. สรางแบบประเมนทกษะการคดแกปญหาหลงเรยน ซงเปนแบบทดสอบประเภทปรนยชนด 4 ตวเลอก จานวน 20 ขอ โดยมเกณฑในการใหคะแนน 4 ระดบของแตละขอ คอ 3 2 1 0 มรายละเอยดดงน 3 หมายถง นกเรยนมทกษะในการคดแกปญหาในระดบมาก 2 หมายถง นกเรยนมทกษะในการคดแกปญหาในระดบปานกลาง 1 หมายถง นกเรยนมทกษะในการคดแกปญหาในระดบนอย 0 หมายถง นกเรยนไมมทกษะในการคดแกปญหาเลย เมอนกเรยนทาครบทง 20 ขอ นกเรยนสามารถประเมนทกษะการคดแกปญหาไดดวยตนเอง นกเรยนจะทราบวาตนเองมทกษะในการแกปญหาในแตละสถานการณไดดหรอไมและในแตละขอนนไดกคะแนนแลวนาคะแนนในแตละขอมารวมกน เมอรวบคะแนนเรยบรอยแลวนกเรยนสามารถทราบผลไดทนทวาตนเองมทกษะการคดแกปญหาอยในระดบใด

3. นาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหาไปใหอาจารยทปรกษาวทยานพนธตรวจสอบความถกตองของภาษา เนอหา และความสอดคลองของแบบทดสอบในแตละขอกบจดประสงคการเรยนร แลวนาไปปรบปรงแกไข 4. นาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหาทปรบปรงแกไขแลวเสนอตอผเชยวชาญจานวน 3 ทาน ไดแกผเชยวชาญทางดานเนอหา ผเชยวชาญดานสอการเรยนรและผเชยวชาญทางดานการวดและประเมนผล เพอตรวจสอบความถกตองของเนอหา ภาษา และความสอดคลองของแบบประเมนทกษะการคดแกปญหาในแตละขอกบจดประสงคการเรยนรและนามาหาคาดชนความสอดคลอง (Index of Item Objective Congruence : IOC) ไดคาดชนความสอดคลองเทากบ 1.00 (รายละเอยดภาคผนวก จ หนา 159) ถอวามความสอดคลองในเกณฑทยอมรบได โดยผเชยวชาญใหขอเสนอแนะในเรองความเหมาะสมของเนอหา ภาษาทใชในการตงคาถาม 5. นาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหาทผานการตรวจสอบและประเมนผลจากผเชยวชาญทง 3 ทานมาปรบปรงแกไขขอบกพรองแลวเสนอตออาจารยทปรกษาวทยานพนธตรวจอกครงหนงเพอความสมบรณยงขนเพอนาไปทดลองใชตอไป

81

4 การสรางแบบสอบถามความคดเหน ในการสรางแบบสอบถามเพอสอบถามความคดเหนของนกเรยนทมตอชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 มขนตอนในการสรางและการเกบขอมล ดงน 1. ศกษาเอกสาร หลกการ และวธการสรางแบบสอบถาม 2. สรางแบบสอบถามความคดเหนตามเนอหาทวางไว โดยแบบสอบถามความคดเหนของนกเรยนทมตอชดฝกทกษะการคดแกปญหาในดานเนอหา กจกรรมการเรยนรและประโยชน จานวน 1 ฉบบ แบงออกเปน 2 ตอน ดงน ตอนท 1 แบบสอบถามเกยวกบขอมลทวไปจานวน 1 ขอ ไดแก เพศ ซงเปนแบบ Check List ตอนท 2 แบบสอบถามความคดเหนของนกเรยนทมตอการจดการเรยนรโดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เปนแบบสอบถามแบบประเมนคา (Rating scale) ม 3 ระดบ โดยปรบจากรปแบบของ ลเคอรท (Likert) ทม 5 ระดบ โดยผวจยใชเกณฑในการวด คอ มาก ปานกลาง นอย โดยในแตละระดบความคดเหนมความหมายดงตอไปน ระดบท 3 หมายถง นกเรยนเหนดวยตอการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหาในระดบมาก ระดบท 2 หมายถง นกเรยนเหนดวยตอการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหาในระดบปานกลาง ระดบท 1 หมายถง นกเรยนเหนดวยตอการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหาในระดบนอย

สาหรบการใหความหมายของคาทวดได ผวจยไดกาหนดเกณฑทใชในการใหแปลความหมายโดยใชเกณฑของ เบสท (Best, John W. 1981, อางถงใน บญชม ศรสะอาด 2538 : 66) ซงมรายละเอยดดงน คาเฉลย 2.50-3.00 หมายถง ความคดเหนอยในระดบมาก คาเฉลย 1.50-2.49 หมายถง ความคดเหนอยในระดบปานกลาง คาเฉลย 1.00-1.49 หมายถง ความคดเหนอยในระดบนอย

3. นาแบบสอบถามความคดเหนทสรางขนใหอาจารยทปรกษาวทยานพนธตรวจสอบเนอหาและความเหมาะสมของการใชภาษา

82

4 นาแบบสอบถามความคดเหนทปรบปรงแกไขตามคาแนะนาของอาจารยทปรกษาวทยานพนธแลวเสนอตอผเชยวชาญจานวนทง 3 ทาน ไดแกผเชยวชาญทางดานเนอหา ผเชยวชาญทางดานภาษา และผเชยวชาญดานการวดและการประเมนผล เพอตรวจสอบเนอหาและความเหมาะสมของการใชภาษา แลวนาไปหาคาดชนความสอดคลองกบจดประสงค (Index of Item Objective Congruence: IOC) ไดคาดชนความสอดคลองเทากบ 1.00 (รายละเอยดภาคผนวก ช หนา 176) ถอวามความสอดคลองในเกณฑทยอมรบได 5. นาแบบสอบถามความคดเหนมาปรบปรงแกไขตามคาแนะนาของผเชยวชาญ 6. นาแบบสอบถามความคดเหนไปทดลองใชกบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4/1โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ตาบลดอนคลง อาเภอดาเนนสะดวก จงหวดราชบร สงกดสานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต สานกงานเขตพนทการศกษาราชบร เขต 2 ในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2550 มนกเรยนจานวน 30 คน ตารางท 7 สรปวธการดาเนนการขนการพฒนาและหาประสทธภาพของชดฝกทกษะการคด

แกปญหา

วตถประสงค วธการ กลมเปาหมาย / เอกสาร เครองมอ / การวเคราะหขอมล

เพอพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาตดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4

พฒนาชดฝกทกษะการแกปญหา ประกอบดวย 1.คานา 2.คาชแจงสาหรบคร 3.คาชแจงสาหรบนกเรยน4.วตถประสงค 5.ใบความร 6.ใบกจกรรม 7.แบบประเมนทกษะการคดแกปญหา 8.แบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง สรรพสงในธรรมชาตดวยเทคนคหมวก 6 ใบ

ชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาตดวยเทคนคหมวก 6 ใบ

83

ตารางท 7 (ตอ)

วตถประสงค วธการ กลมเปาหมาย / เอกสาร เครองมอ / การวเคราะหขอมล

เพอหาคณภาพของชดฝกทกษะการคดแกปญหา

ประเมนชดฝกทกษะการคดแกปญหา โดยใหอาจารยทปรกษาวทยานพนธและผเชยวชาญตรวจสอบ

1.อาจารยทปรกษาวทยานพนธ

2.ผเชยวชาญ 3 ทาน

1.แบบประเมนทกษะการคดแกปญหา 2.วเคราะหคาดชนความสอดคลองของชดฝกทกษะการคดแกปญหา

เพอหาคาประสทธภาพของชดฝกทกษะการคดแกปญหา

1.นาชดฝกทกษะการคดแกปญหาทสรางขนไปทดสอบแบบรายบคคล (Individual Tryout) 2.นาชดฝกทกษะการคดแกปญหาทสรางขนไปทดลองแบบกลมเลก / กลมยอย (Small Group Tryout) 3.นาชดฝกทกษะการคดแกปญหาทสรางขนไปทดลองแบบกลมใหญหรอภาคสนาม (Field Tryout) 4.ปรบปรงแกไข

1.นกเรยนชนประถมศกษาปท 4 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ทมผลการเรยนเกง ปานกลาง ออน อยางละ 1 คน จานวน 3 คน

2.นกเรยนชนประถมศกษาปท 4 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ทมผลการเรยนเกง ปานกลาง ออน อยางละ 3 คน จานวน 9 คน

3.นกเรยนชนประถมศกษาปท 4 โรงเรยนวดตาลเรยง มนกเรยนจานวน 32 คน

1.ชดฝกทกษะการคดแกปญหา 2.วเคราะหหาคาประสทธภาพของชดฝก E1E2

ขนตอนท 3 การวจย (Research): การนาชดฝกทกษะการคดแกปญหาไปทดลองใชจรงและ

ศกษาความคดเหนของนกเรยนทมตอการจดการเรยนรโดยใชชดฝกทกษะการคด แกปญหา

84

วตถประสงค เพอทดลองใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4

วธดาเนนการ 1. ขอหนงสอจากบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากรถงผบรหารสถานศกษาโรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 เพอขอความอนเคราะหในการทดลองใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 2. ขนทดลองใชจรง เปนการนาชดฝกทกษะการคดแกปญหาทผานการตรวจสอบหาประสทธภาพในขนท 3 มาทดลองใชจรงกบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4/1 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2550 จานวน 30 คน โดยมขนตอนดงตอไปน 2.1 ชแจงทาความเขาใจกบนกเรยนเกยวกบขนตอนและวธในการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา 2.2 นกเรยนทาแบบทดสอบวดผลการเรยนรกอนเรยน (Pre-test) 2.3 ทดลองใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา โดย - ชแจงทาความเขาใจกบนกเรยนเกยวกบวตถประสงคการเรยนร - จดกจกรรมการเรยนรโดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา - นกเรยนปฏบตตามกจกรรมในชดฝกทกษะการคดแกปญหา 2.4 นกเรยนทาแบบทดสอบวดผลการเรยนรหลงเรยน (Post-test) 2.5 นกเรยนทาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหาหลงเรยน (Post-test) 3. นาผลคะแนนทนกเรยนทาไดจากการทาแบบทดสอบวดผลการเรยนรมาวเคราะหหาคาประสทธภาพ (E1/E2) ไดคาประสทธภาพเทากบ 81.60/82.40 (รายละเอยดภาคผนวก ง หนา 156) ซงสงกวาเกณฑทกาหนดไว (80/80) 4. นาแบบสอบถามความคดเหนทผวจยสรางขนใหนกเรยนตอบแบบสอบถามตามความคดเหนของนกเรยนทมตอการจดการเรยนรโดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ 5. นาแบบสอบถามความคดเหนทนกเรยนตอบมาวเคราะหคาเฉลย (X) และคา สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) โดยภาพรวมพบวานกเรยนมความคดเหนตอการจดการเรยนรโดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหาอยในระดบมากมคาเฉลย (Χ = 2.87) คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D. = 0.29)

85

6. นาชดฝกทกษะการคดแกปญหามาปรบปรงแกไขขอบกพรองหรอปญหาทพบจากการทดลองใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ เพอใหเกดความสมบรณยงขน

ตารางท 8 สรปวธดาเนนการขนตอนการนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา ไปทดลองใชจรงและ ศกษาความคดเหนของนกเรยน ทมตอการจดการเรยนรโดยใชชดฝกทกษะการคด แกปญหา

วตถประสงค วธการ กลมเปาหมาย / เอกสาร เครองมอ / การวเคราะหขอมล

การทดลองใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา

1.ขอหนงสอจากบณฑตวทยาลยถงผบรหาร สถานศกษาโรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 เพอขอความอนเคราะหในการทดลองใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา 2.ชแจงนกเรยนเกยวกบขนตอนและวธการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา 3.นกเรยนทาแบบทดสอบวดผลการเรยนรกอนเรยน เรอง สรรพสงในธรรมชาต (Pre-Test) 4.ทดลองใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา ดงน - ชแจงทาความเขาใจกบ นกเรยนเกยวกบวตถประสงคการเรยนร - จดกจกรรมการเรยนร โดยใชชดฝกทกษะการ

นกเรยนชนประถมศกษาปท 4/1 โรงเรยนชมชนวด ดอนคลงมตรภาพท 178 จานวน 30 คน

1.หนงสอขอความอนเคราะหในการทดลอง ใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา 2.ชดฝกทกษะการคดแกปญหา 3.แบบทดสอบวดผลการเรยนร 4.แบบประเมนชดฝกทกษะการคดแกปญหา 5.คาเฉลย (X) 6.คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน(S.D.) 7.หาคาประสทธภาพ E1E2 8.แบบสอบถามความคดเหน

86

ตารางท 8 (ตอ)

วตถประสงค วธการ กลมเปาหมาย / เอกสาร เครองมอ / การวเคราะหขอมล

คดแกปญหา - ปฏบตตามกจกรรมใน ชดฝกทกษะการคดแกปญหา 5.นกเรยนทาแบบทดสอบวดผลการเรยนรหลงเรยน เรองสรรพสงในธรรมชาต (Post-Test) 6.ทาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา หลงเรยน (Post-Test) 7.ทาแบบสอบถามความคดเหน 8.หาคาประสทธภาพ E1E2

ขนตอนท 4 การพฒนา (Development): การประเมนและปรบปรงชดฝกทกษะการคดแกปญหา วตถประสงค เพอประเมนคณภาพของชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ทสรางขนแลวนาไปปรบปรงแกไข

วธการดาเนนการ 1. นาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ไปทดลองใชจรงกบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4/1 โรงเรยนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2550 จานวน 25 คน นามาหาคาประสทธภาพ (E1/E2) ไดคาประสทธภาพเทากบ 81.60/82.40 โดยสงกวาเกณฑทกาหนดไว 80/80 แสดงวาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ มประสทธภาพ 2. นาแบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง สรรพสงในธรรมชาต กอนเรยน (Pre-test) และหลงเรยน (Post-test) ไปทดลองใชจรงกบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4/1 โรงเรยนวด

87

ดอนคลงมตรภาพท 178 ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2550 จานวน 30 คน นาผลคะแนนทไดทงกอนเรยน (Pre-test) และหลงเรยน (Post-test) มาวเคราะหคาความแตกตางโดยการทดสอบคา t-test dependent โดยผลการเรยนรหลงเรยนสงกวากอนเรยน 3. นาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหาหลงเรยนไปทดลองใชจรงกบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4/1 โรงเรยนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2550 จานวน 30 คน พบวา นกเรยนสวนใหญมทกษะการคดแกปญหาอยในระดบมาก 4. นาแบบสอบถามความคดเหนไปสอบถามความคด เหนของนก เรยนชนประถมศกษาปท 4/1 โรงเรยนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2550 จานวน 30 คน นามาหาคาเฉลย (X) และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) พบวา นกเรยนเหนดวยกบการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ อยในระดบมาก 5. การปรบปรงชดฝกทกษะการคดแกปญหา หลงจากทผวจยไดนาชดฝกทกษะ การคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4ไปทดลองใชจรงแลวไดพบขอปรบปรงแกไขเพอใหชดฝกทกษะการคดแกปญหามความสมบรณมากยงขน ซงไดปรบปรงแกไขดงน ปรบปรงการพมพสะกดคาใหถกตองชดเจน มภาพประกอบเนอหาและภาพการตนเพมมากขน และปรบใหเนอหามความกระชบมากยงขน

ตารางท 9 สรปวธดาเนนการขนการประเมนและปรบปรงชดฝกทกษะการคดแกปญหา

วตถประสงค วธการ กลมเปาหมาย / เอกสาร เครองมอ / การวเคราะหขอมล

เพอประเมนและปรบปรงชดฝกทกษะการคดแกปญหา

ประเมนชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ

นกเรยนชนประถมศกษาปท 4/1 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 จานวน 30 คน

1.ชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ 2.หาคาประสทธภาพ E1E2

เพอประเมนผลการเรยนรกอนเรยน (Pre-test) และหลงเรยน (Post -test) ดวยชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง

วดผลการเรยนรทางการเรยนกอนเรยน (Pre-test) และหลงเรยน (Post -test) ดวยชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสง

นกเรยนชนประถมศกษาปท 4/1 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 จานวน 30 คน

1.แบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง สรรพสงในธรรมชาต 2. วเคราะหขอมลโดยใชคะแนนคาเฉลย (X)

88

ตารางท 9 (ตอ)

วตถประสงค วธการ กลมเปาหมาย / เอกสาร เครองมอ / การวเคราะหขอมล

สรรพสงในธรรมชาต ในธรรมชาต สวนเบยงเบนมาตรฐาน(S.D.) และทดสอบคา t-test dependent

เพอประเมนทกษะการคดแกปญหาของนกเรยนหลงใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา

วดผลทกษะการคดแกปญหาหลงเรยนดวยชดฝกทกษะการคดแกปญหา

นกเรยนชนประถมศกษาปท 4/1 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 จานวน 30 คน

1.แบบประเมนทกษะการคดแกปญหา 2. วเคราะหเนอหา (Content Analysis)

เพอประเมนความคดเหนของนกเรยนเกยวกบการจดการเรยนรดวยการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา

สอบถามความคดเหนของนกเรยนหลงเรยนดวยชดฝกทกษะการคดแกปญหา

นกเรยนชนประถมศกษาปท 4/1 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 จานวน 30 คน

1.แบบสอบถามความคดเหน 2.วเคราะหความคดเหนโดยใชคาเฉลย (X) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.)

ปรบปรงแกไข ชดฝกทกษะการคดแกปญหา

1.ชดฝกทกษะการคดแกปญหา 2.วเคราะหขอมลโดยการวเคราะหเนอหา(Content Analysis)

การวเคราะหขอมล 1. การตรวจสอบประสทธภาพเครองมอสาหรบการวจยครงน มรายละเอยดดงน 1.1 ตรวจสอบและหาประสทธภาพของชดฝกทกษะการคดแกปญหา 1.1.1 หาคาดชนความสอดคลองของชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ (Index of Item Objective Congruence: IOC)

จากสตร IOC = ΣR N IOC แทน ดชนความสอดคลองระหวางเนอหากบจดประสงคการเรยนร

89

ΣR แทน ผลรวมของคะแนนความคดเหนของผเชยวชาญ N แทน จานวนผเชยวชาญ

1.1.2 หาประสระสทธภาพของชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ แบบรายบคคล (Individual Tryout) แบบกลมเลกหรอกลมยอย (Small Group Tryout) เพอคานวณคาประสทธภาพ E1/E2 1.1.3 หาประสระสทธภาพของชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ แบบกลมใหญหรอภาคสนาม (Field Tryout) เพอคานวณคาประสทธภาพ E1/E2 ตามเกณฑ 80/80 โดยใชสตร ดงน

สตรท 1 Σx E 1 = N × 100 A

E1 หมายถง คาเฉลยรอยละของคะแนนผเรยนทงหมดทไดจากการทาแบบทดสอบระหวางเรยน Σx หมายถง คะแนนรวมของแบบทดสอบวดผลการเรยนรระหวางเรยน A หมายถง คะแนนเตมของทดสอบวดผลการเรยนรระหวางเรยน N หมายถง จานวนนกเรยน

สตรท 2 ΣF E 2 = N × 100 B

E2 หมายถง คาเฉลยรอยละของคะแนนทงหมดทไดจากการทาแบบทดสอบวดผลการเรยนรหลงเรยนดวยชดฝกทกษะการคดแกปญหา ΣF หมายถง คะแนนรวมของนกเรยนทงหมดทไดจากการทาแบบทดสอบวดผลการเรยนรหลงเรยน B หมายถง คะแนนเตมของแบบทดสอบวดผลการเรยนรหลงเรยน N หมายถง จานวนนกเรยน

90

1.2 ตรวจสอบแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา ดาเนนการดงน 1.2.1 หาคาดชนความสอดคลองของแบบประเมนทกษะการคดแกปญหากบจดประสงค (Index of Item Objective Congruence : IOC)

จากสตร

IOC = ΣR N

IOC แทน ดชนความสอดคลองระหวางเนอหากบจดประสงคการเรยนร ΣR แทน ผลรวมของคะแนนความคดเหนของผเชยวชาญ N แทน จานวนผเชยวชาญ

1.3 ตรวจสอบแบบทดสอบวดผลการเรยนร ดาเนนการดงน 1.3.1 หาคาดชนความสอดคลองของแบบทดสอบวดผลการเรยนรกบจดประสงคการเรยนร (Index of Item Objective Congruence : IOC)

จากสตร

IOC = ΣR N

IOC แทน ดชนความสอดคลองระหวางเนอหากบจดประสงคการเรยนร ΣR แทน ผลรวมของคะแนนความคดเหนของผเชยวชาญ N แทน จานวนผเชยวชาญ

1.3.2 หาคาความยากงายของแบบทดสอบวดผลการเรยนร คา (p)

สตรดงน p = R N

p = คาความยากงายของขอคาถาม R = จานวนนกเรยนผตอบถกในแตละขอ N = จานวนนกเรยนทงหมด

91

1.3.3 หาคาอานาจจาแนกของแบบทดสอบวดผลการเรยนร คา (r) สตรดงน r = Ru – Re N/2

r = คาอานาจจาแนกเปนรายขอ Ru = จานวนผทตอบถกในขอนนในกลมเกง Re = จานวนผทตอบถกในขอนนในกลมออน N = จานวนคนในกลมตวอยางทงหมด

1.3.4 หาคาความเชอมนของแบบทดสอบวดผลการเรยนร โดยใชวธของ คเดอร รชารดสน 20 (Kuder-Richardson Formular)

สตรดงน n Σpq rtt = 1 n-1 S2

t

rtt = คาความเชอมน P = สดสวนของคนททาถกในแตละขอ q = สดสวนของคนททาผดในแตละขอ = 1- p S2

t = ความแปรปรวนของคะแนนทงฉบบ n = จานวนนกเรยนทงหมด

1.4 ตรวจสอบแบบสอบถามความคดเหน ดาเนนการดงน 1.4.1 หาคาดชนความสอดคลองของแบบสอบถามความคดเหน (Index of Item Objective Congruence : IOC)

จากสตร IOC = ΣR N IOC แทน ดชนความสอดคลองระหวางขอคาถามกบจดประสงคการเรยนร ΣR แทน ผลรวมของคะแนนความคดเหนของผเชยวชาญ

92

N แทน จานวนผเชยวชาญ

2. การทดสอบสมมตฐาน 2.1 การวเคราะหความสามารถในการคดแกปญหาและผลการเรยนรใชคาสถตคาเฉลย (Χ ) และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) การเปรยบเทยบกอนและหลงใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา วเคราะหความแตกตางโดยการทดสอบคา t-test dependent 2.2 การวเคราะหความคดเหนของนกเรยนทมตอชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต จากแบบสอบถาม การวเคราะหขอมลจากแบบสอบถามความคดเหนแบบประเมนคา (Rating scale) 3 ระดบ ใชคาเฉลย (Χ ) คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.)

สรป

การวจยเรอง การพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 เปนการวจยและพฒนา (Research & Development) โดยมนกเรยนโรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ตาบลดอนคลง อาเภอดาเนนสะดวก จงหวดราชบร สงกดสานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต สานกงานเขตพนทการศกษาราชบร เขต 2 จานวน 30 คน เปนหนวยวเคราะห (Unit of Analysis) ผวจยดาเนนการวจยและเกบรวบรวมขอมลดวยตนเอง จากนนนามาวเคราะหขอมลเพอหาประสทธภาพของชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ตามเกณฑ 80/80 ศกษาผลการเรยนรกอนเรยนและหลงเรยน เรอง สรรพสงในธรรมชาต โดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ใชการทดสอบคา t-test dependent ขอมลทไดจากแบบสอบถามความคดเหนใช คาเฉลย (Χ ) และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.)

บทท 4

ผลการวเคราะหขอมล

การพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ผวจยไดนาเสนอผลการวเคราะหขอมล โดยมรายละเอยดตามขนตอนการดาเนนการวจยตามลาดบ ดงตอไปน 1. ขนการศกษาขอมลพนฐานในการพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา 2. ขนการพฒนาและหาประสทธภาพของชดฝกทกษะการคดแกปญหา 3. ขนการทดลองใชและศกษาความคดเหนของนกเรยนทมตอการจดการเรยนรดวยชดฝกทกษะการคดแกปญหา 4. ขนการประเมนและปรบปรงชดฝกทกษะการคดแกปญหา

ขนการศกษาขอมลพนฐานในการพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา

ขอมลพนฐานในการพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา มรายละเอยดดงตอไปน 1. ผลการศกษาและวเคราะหหลกสตรการศกษาขนพนฐานสถานศกษาโรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ในกลมสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ในชวงชนท 2 ระดบชนประถมศกษาปท 4 พบวาตองการใหนกเรยนมทกษะกระบวนการคดการแกปญหา ดงน 1) ทกษะการคด เชน การสรปความคด การแปลความ การวเคราะหหลกการ การนาไปใชตลอดจนการคดอยางมวจารญาณ และ 2) ทกษะการแกปญหา ตามกระบวนการทางสงคมศาสตร เชน ความสามารถในการตงคาถาม และการตงสมมตฐานอยางมระบบ และจากการศกษาสาระและมาตรฐานการเรยนรกลมสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม พบวาในสาระวชาภมศาสตรในหนวยการเรยนรท 8 เรอง สรรพสงในธรรมชาต สามารถนามาใชในการพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหาได เพราะเปนเรองเกยวกบสงแวดลอมทางธรรมชาตทมนษยตองใชในการดาเนนชวตจงทาใหเกดปญหาตาง ๆ ขนตามมาและเมอเกดปญหาขนจาเปนตองหาวธในการแกไขปญหา เพอรกษาหรออนรกษสงแวดลอมทางธรรมชาตนนใหอยกบเราไปนานๆ ผวจยจงไดนาเนอหาในสาระภมศาสตรหนวยการเรยนรท 8 เรอง สรรพสงในธรรมชาต มาใชเปนสอกลางในการพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา ซงสอดคลองกบมาตรฐาน ส. 5.2 : เขาใจปฏสมพนธระหวางมนษยกบสงแวดลอมทางกายภาพทกอใหเกดการสรางสรรควฒนธรรม และจตสานกอนรกษทรพยากรและ

93

94

สงแวดลอม เพอการพฒนาทยงยน กอใหเกดการสรางสรรควฒนธรรม และจตสานกอนรกษทรพยากรและสงแวดลอม เพอการพฒนาทยงยน 2. ผลจากการศกษาแนวคด หลกการ และผลงานวจยทเกยวของกบการพฒนาชดฝกพบวา ขนตอนในการพฒนาชดฝกนนตองประกอบดวย 1) ศกษาปญหาและความตองการ 2) วเคราะหปญหาหรอทกษะทเปนปญหา 3) พจารณาวตถประสงค รปแบบขนตอนในการพฒนาชดฝก 4) พฒนาชดฝก 5) ทดลองใช และ 6) ปรบปรงแกไข โดยพบวาหลกในการพฒนาชดฝกนนตองใหเหมาะสมกบวยของนกเรยน คอ ตองสอดคลองกบหลกจตวทยาและพฒนาการของนกเรยน มภาพประกอบทเหมาะสมเพอใชจงใจนกเรยน มเนอหาเรยงลาดบจากงายไปยาก มจดประสงค ทแนนอนในการฝกทกษะดานใดดานหนง ซงตองคานงถงความแตกตางของบคคลชวงเวลาใน การฝกนนควรมระยะเวลาในการฝกสนๆ เพอมใหเกดความเบอหนาย กจกรรมทใชควรมหลากหลายเพอใหเกดความนาสนใจ ชดฝกทดตองมคาชแจงงายๆ สนๆ เมอนกเรยนไดอานแลวเกดเขาใจสามารถทาชดฝกไดดวยตนเอง ดงนนชดฝกทกษะการคดแกปญหาทผวจยไดสรางขนประกอบดวย 1) คานา 2) คาชแจงสาหรบคร 3) คาชแจงสาหรบนกเรยน 4) วตถประสงค 5) ใบความร 6) ใบกจกรรม 7) แบบประเมนทกษะการคดแกปญหา และ 8) แบบทดสอบวดผล การเรยนร จากการศกษาผลงานวจยทเกยวของกบการพฒนาชดฝกยงพบวา ชดฝกมประโยชนทงตอครและนกเรยนชวยใหนกเรยนไดฝกฝนทกษะกระบวนการคด การใชภาษาไดดขน ประหยดเวลาและแรงงาน ผวจยจงไดนาผลการวเคราะหแนวคด หลกการทเกยวของกบการพฒนาชดฝกมาเปนแนวทางในการพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ 3. ผลจากการศกษาแนวคด หลกการ และผลงานวจยทเกยวของกบทกษะการคดแกปญหา พบวาการคดแกปญหานนมความสาคญตอมนษย เรา เพราะวาสงคมเกดความเปลยนแปลงอยางรวดเรวอยตลอดเวลา ฉะนนการศกษาจงเปนกลไกสาคญในการพฒนาและสงเสรมทกษะการคดแกปญหาใหกบนกเรยน ในการทจะสงเสรมทกษะการคดแกปญหาของนกเรยนใหประสบผลสาเรจไดนน ตองคานงถงองคประกอบทสาคญ คอ ตวผเรยน สถานการณ ระดบสตปญญา การใชเหตผล เพอใหนกเรยนพฒนาความคดนาไปสการแกปญหาไดอยางถกตองและรวดเรว แตทงนกขนอยกบประสบการณเดมของนกเรยนดวย เพราะการทจะแกปญหาไดนนตองรจกและเขาใจปญหาทเกดขนแลวจงหาวธการในการแกไขปญหาดงกลาว ดงนนครจงเปนผทมบทบาทสาคญในการพจารณาขอจากดในเรองตางๆ เพราะครจะเปนผเสนอปญหาหรอสถานการณขนมา เพอใหนกเรยนทาความเขาใจกบปญหาหรอสถานการณนน ๆ แลวใหนกเรยนพจารณาสาเหตของปญหาเพอหาแนวทางในการแกปญหาทเกดขน โดยสามารถสงเคราะหขนตอนในการ

95

พฒนาทกษะการคดแกปญหาได 3 ขนตอน คอ 1) ระบปญหา 2) ระบสาเหตของการเกดปญหา และ 3) เสนอแนวทางในการแกไขปญหา ผวจยจงไดนาผลการวเคราะหแนวคด หลกการ และผลงานวจยทเกยวของกบทกษะการคดแกปญหามาเปนแนวทางในการพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา 4. ผลจากการศกษาแนวคด หลกการและผลการวจยทเกยวของกบเทคนคหมวก 6 ใบ พบวา การนาเทคนคหมวก 6 ใบ ไปใชในการพฒนาทกษะการคดแกปญหาสาหรบเดกนนสามารถทาได เพราะการใชเทคนคหมวก 6 ใบ เปนการใชสของหมวกเปนสญลกษณของการคดในลกษณะตาง ๆ 6 ลกษณะ ไดแก หมวกสขาว เปนการระบขอเทจจรง หมวกสแดง เปนการแสดงความรสกตอสงทกาลงพจารณา หมวกสดา เปนการระบขอบกพรองหรอจดออน หมวกสเหลอง เปนการระบประโยชนจดด ขอด หมวกสเขยว เปนการคดสรางสรรคคดแกปญหาสงตาง ๆ ทเกดขน สวน หมวกสฟา เปนการจดระบบความคด โดยสามารถนาไปใชไดงายเนองจากไมมความซบซอน ซงจะชวยใหผเรยนไดพยายามคดและเปนการคดอยางรอบคอบ คดทงจดด จดดอย จดทนาสนใจ และความรสกทมตอสงนนแทนทจะยดตดความคดเพยงดานเดยว หรอรปแบบใดรปแบบหนง และการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ นนสามารถคดไดครงละหนงใบโดยจะใชใบใดกอนหรอหลงไมมขอกาหนดทตายตว อาจใชเปนระบบหรอเปนครงคราวแตการใชขนอยกบประเภทของการคด แตตองเปนไปตามลาดบเพอเปนแนวทางในการนาไปสการคด สเปาหมายทตองการ โดยการคดแกปญหาจะเรมจาก อะไรคอปญหาเพอหาวธการแกปญหา โดยพจารณาเลอกวธทดทสดแลวสรปวธการแกปญหา กลาวคอ การคดดวยเทคนคดวยหมวก 6 ใบ ในสถานการณหนงเพอใหสามารถแกไขปญหาไดอยางถกตองชดเจน

ขนการพฒนาและหาประสทธภาพของชดฝกทกษะการคดแกปญหา

จากการศกษาขอมลพนฐานในขนตอนท 1 ผวจยไดดาเนนการพฒนาและหาประสทธภาพของชดฝกทกษะการคดแกปญหา โดยแบงได 4 ขนตอน ดงตอไปน1) พฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา 2) การหาคณภาพชดฝกทกษะการคดแกปญหา 3) การหาประสทธภาพชดฝกทกษะการคดแกปญหา และ 4) การปรบปรงแกไขชดฝกทกษะการคดแกปญหา

1. การพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา จากการผลการวเคราะหขอมลในขนการศกษาขอมลพนฐานสาหรบการพฒนา

ชดฝกทกษะการคดแกปญหา ผวจยไดนามาสงเคราะห เพอใชในการพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา และขอคาแนะนาจากอาจารยทปรกษาวทยานพนธในการพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษา

96

ปท 4 โดยชดฝกทกษะการคดแกปญหาประกอบดวย คานา คาชแจงสาหรบคร คาชแจงสาหรบนกเรยน วตถประสงค ใบความร ใบกจกรรม แบบประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบผลการเรยนร ชดฝกทกษะการคดแกปญหาทผวจยไดสรางขนใชเปนสอในการจดการเรยนร โดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา โดยชดฝกทกษะการคดแกปญหาทพฒนาขนมจานวน 6 ชด คอ

ชดฝกทกษะการคดแกปญหา ชดท 1 เรอง ปฐมนเทศการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ชดฝกทกษะการคดแกปญหา ชดท 2 เรอง สภาพแวดลอมทางธรรมชาต ชดฝกทกษะการคดแกปญหา ชดท 3 เรอง มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตใน

ทองถน ชดฝกทกษะการคดแกปญหา ชดท 4 เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาต ชดฝกทกษะการคดแกปญหา ชดท 5 เรอง สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม ชดฝกทกษะการคดแกปญหา ชดท 6 เรอง ประชากรกบสงแวดลอม โดยชดฝกทกษะการคดแกปญหาทสรางขนในแตละชดประกอบดวย คานา

คาชแจงสาหรบคร คาชแจงสาหรบนกเรยน วตถประสงค ใบความร ใบกจกรรม แบบประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนร

2. การหาคณภาพชดฝกทกษะการคดแกปญหา ผวจยไดนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนค

หมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาชนปท 4 ใหอาจารยทปรกษาวทยานพนธตรวจสอบความเทยงตรงเชงเนอหา (Content Validity) นาผลจากการตรวจสอบมาปรบปรงแกไขตามคาแนะนาแลวจงนาไปใหผทเชยวชาญ 3 ทาน ไดแก ผเชยวชาญทางดานเนอหา ภาษา ผเชยวชาญทางดานสอการเรยนร และผเชยวชาญทางดานการวดและการประเมนผล ตรวจสอบความถกตองเหมาะสมของชดฝกทกษะการคดแกปญหา นาผลทไดมาหาคาดชนความสอดคลอง (IOC)โดยชดฝกทกษะการคดแกปญหาไดคาดชนความสอดคลองอยระหวาง 0.67–1.00 ถอวามความสอดคลองในเกณฑทยอมรบไดสามารถนาไปทดลองเพอหาคาประสทธภาพตอไปได

3. การหาประสทธภาพของชดฝกทกษะการคดแกปญหา การหาประสทธภาพของชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต

ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาชนปท 4 มรายละเอยดดงน 1) ทดลองใชแบบรายบคคล (Individual Tryout) โดยทดลองใชกบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ทไมใชกลมตวอยางและมความร

97

ตางกนคอ เกง ปานกลาง ออน อยางละ 1 คน รวม 3 คน เพอพจารณาความสอดคลองเหมาะสมของชดฝกในดานเนอหา ภาษา กจกรรมการจดการเรยนร แบบประเมนทกษะการคดแกปญหาและแบบทดสอบวดผลการเรยนร เพอนามาหาคาประสทธภาพ E1/E2 ไดคาประสทธภาพเทากบ 70.66/74.44 ซงสงกวาเกณฑทกาหนดไวคอ 60/60 (รายละเอยดภาคผนวก ง หนา 153) 2) ทดลองใชแบบกลมเลกหรอกลมยอย (Small Group Tryout) โดยทดลองใชกบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ทไมใชกลมตวอยางและมความรตางกนคอ เกง ปานกลาง ออน อยางละ 3 คน รวม 9 คน เพอพจารณาความสอดคลองเหมาะสมของชดฝกในดานเนอหา ภาษา กจกรรมการจดการเรยนร แบบประเมนทกษะการคดแกปญหาและแบบทดสอบวดผลการเรยนร เพอนามาหาคาประสทธภาพ E1/E2 ไดคาประสทธภาพเทากบ 72.44/76.66 ซงสงกวาเกณฑทกาหนดไวคอ 70/70 (รายละเอยดภาคผนวก ง หนา 153) 3) ทดลองใชแบบกลมใหญหรอภาคสนาม (Field Tryout) โดยทดลองใชกบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 โรงเรยนวดตาลเรยง จานวน 32 คน เพอหาประสทธภาพ E1/E2 ไดคาประสทธภาพเทากบ 81.50/85.42 ซงสงกวาเกณฑทกาหนดไวคอ 80/80 (รายละเอยดภาคผนวก ง หนา 154) 4) ทดลองใชจรงกบกลมตวอยาง โดยทดลองใชกบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4/1 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ตาบลดอนคลง อาเภอดาเนนสะดวก จงหวดราชบร จานวน 30 คน เพอหาประสทธภาพ E1/E2 ไดคาประสทธภาพเทากบ 81.60/82.40 ซงสงกวาเกณฑทกาหนดไวคอ 80/80 (รายละเอยดภาคผนวก ง หนา 156) สามารถสรปผลการหาประสทธภาพของชดฝกทกษะการคดแกปญหาตามขนตอนดงตารางท 10

ตารางท 10 สรปผลการหาประสทธภาพของชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงใน ธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ

การหาประสทธภาพ N

คาประสทธภาพทตงไว (E1/E2)

คาประสทธภาพ ทได (E1/E2)

ความหมาย

แบบรายบคคล (Individual Tryout) 3 60/60 70.66 / 74.44 สงกวาเกณฑ

แบบกลมเลกหรอกลมยอย (Small Group Tryout) 9 70/70 72.44 / 76.66 สงกวาเกณฑ

แบบกลมใหญหรอภาคสนาม (Field Tryout)

32 80/80 81.50 / 85.42 สงกวาเกณฑ

98

ตารางท 10 (ตอ)

การหาประสทธภาพ N

คาประสทธภาพทตงไว (E1/E2)

คาประสทธภาพ ทได (E1/E2)

ความหมาย

ทดลองใชจรงกบกลมตวอยาง 30 80/80 81.60/82.40 สงกวาเกณฑ

ขนการนาชดฝกทกษะการคดแกปญหาไปทดลองใชจรงและศกษาความคดเหนของนกเรยนทมตอการจดการเรยนรโดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา

ผวจยไดนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบไปทดลองใชกบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4/1 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ต าบลดอนคล ง อ า เภอด า เนนสะดวก จ งหวดราชบ ร สงกดส านกงานคณะกรรมการ การประถมศกษาแหงชาต สานกงานเขตพนทการศกษาราชบรเขต 2 จานวน 30 คน ใชระยะเวลาในการทดลอง 5 สปดาห สปดาหละ 2 ชวโมง และใชเวลาในการปฐมนเทศชดฝกทกษะการคดแกปญหา ชดท 1 เรอง การคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ จานวน 1 ชวโมง ใชระยะเวลารวมทงสน 11 ชวโมง ขนตอนในการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา 1) ชแจงทาความเขาใจกบนกเรยนเกยวกบขนตอนและวธการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา 2) นกเรยนทาแบบทดสอบกอนเรยน เรอง สรรพสงในธรรมชาต จานวน 25 ขอ 3) จดกจกรรมการเรยนรโดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา 4) นกเรยนทาแบบทดสอบวดผลการเรยนรหลงเรยน เรอง สรรพสงในธรรมชาต จานวน 25 ขอ 5) นกเรยนทาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหาหลงเรยนจานวน 20 ขอ และ 6) นกเรยนประเมนทกษะการคดแกปญหาดวยตนเองเปนรายบคคล นกเรยนสามารถทราบผลทกษะการคดแกปญหาของนกเรยนไดเลยวาอยระดบใดใน 3 ระดบ คอ มาก ปานกลาง นอย และนาคะแนนจากแบบทดสอบวดผลการเรยนรไปหาคาประสทธภาพ E1/E2 โดยชดฝกทกษะการคดแกปญหาทสรางขนไดคาประสทธภาพเทากบ 81.60 / 82.40 ซงสงกวาเกณฑทตงไว 80/80 (รายละเอยดภาคผนวก ง หนา 156) ซงยอมรบสมมตฐานทไดตงไวในขอท 1

ขนการประเมนและปรบปรงแกไขชดฝกทกษะการคดแกปญหา

ผวจยไดทาการประเมนและปรบปรงแกไขชดฝกทกษะการคดแกปญหา การวเคราะหขอมลแบงเปน 2 ตอนคอ 1) การประเมนหลงการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหาดวยแบบทดสอบผลการเรยนร เรอง สรรพสงในธรรมชาต และสอบถามความคดเหนของนกเรยนทมตอการจด

99

การเรยนร โดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา 2) การปรบปรงแกไขชดฝกทกษะการคดแกปญหาใหมความสมบรณโดยมรายละเอยดดงตอไปน 1. ผลการประเมนหลงการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา จากการทดสอบผล การเรยนรของนกเรยนกอนเรยนและหลงเรยน ดวยชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสง ในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ของนกเรยน ชนประถมศกษาปท 4/1 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ตาบลดอนคลง อาเภอ ดาเนนสะดวก จงหวดราชบร จานวน 30 คน และไดนาผลการทดสอบมาวเคราะหขอมลดงแสดงในตารางท 11 ดงน ตารางท 11 แสดงผลการเรยนรกอนเรยนและหลงเรยนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4/1

ผลการเรยนร จานวนนกเรยน

คะแนนเตม x

S.D. t-test Sig (2tailed)

กอนเรยน 30 25 11.26 3.95 หลงเรยน 30 25 20.60 2.01

13.55 .000

จากตารางท 11 โดยภาพรวมพบวาคะแนนเฉลยของแบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง สรรพสงในธรรมชาต กอนเรยนและหลงเรยน แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05โดยคาวกฤต t ทระดบนยสาคญ 0.05, df 29 ไดคา t = 2.045 สวนคา t-test ทคานวณได = 13.55 ถอวา Sig. ซงคา t จากการคานวณมากกวาคา t จากตาราง ซงสอดคลองกบสมมตฐานการวจยขอ 2 โดยผลการเรยนรหลงเรยนสงกวากอนเรยน 2. ผลการประเมนหลงการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา จากการทาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหาของนกเรยนหลงเรยนดวยชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4/1 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ตาบลดอนคลง อาเภอ ดาเนนสะดวก จงหวดราชบร จานวน 30 คน พบวา นกเรยนมทกษะการคดแกปญหาอยในระดบมากเปนสวนใหญ ดงแสดงในตารางท 12 ดงน

ตารางท 12 แสดงระดบคะแนนทกษะการคดแกปญหาของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4/1

100

ระดบคะแนนทกษะการคดแกปญหา จานวน / คน 1 - 20 คะแนน - 21 - 40 คะแนน 2 41 - 60 คะแนน 28

รวม 30

จากตารางท 12 พบวา นกเรยนมทกษะการคดแกปญหาอยในระดบคะแนน 21-40 คะแนน จานวน 2 คน และมทกษะการคดแกปญหาอยในระดบคะแนน 41-60 คะแนน จานวน 28 คน (รายละเอยดภาคผนวก จ หนา 161) 3. ผลการสอบถามความคดเหนของนกเรยน ผลจากการวเคราะหความคดเหนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4/1 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ตาบลดอนคลง อาเภอดาเนนสะดวก จงหวดราชบร จานวน 30 คน หลงเรยนรโดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ความคดเหนของนกเรยนทมตอการจดการเรยนรดวยชดฝกทกษะการคดแกปญหามาวเคราะหขอมลโดยใชคาเฉลย (Χ ) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) รายละเอยดดงตารางท 13

ตารางท 13 แสดงความคดเหนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4/1 ทมตอการจดการเรยนรโดยใช ชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ

ระดบความคดเหน Χ S.D. แปลผล อนดบ รายการประเมน มาก

(3) ปานกลาง

(2) นอย (1)

ดานเนอหา 1. เนอหามการแบงหวขออยางชดเจน 29 1 - 2.93 0.36 มาก 2. เนอหามความนาสนใจ 28 2 - 2.93 0.25 มาก 3. เนอหามความเหมาะสมกบวยของ ผเรยน 25 5 - 2.83 0.37 มาก

รวม 2.90 0.27 มาก 1 ดานกจกรรมการเรยนร

4. กจกรรมการเรยนรมความนาสนใจ 27 3 - 2.90 0.30 มาก 5. กจกรรมเปนไปตามลาดบขนตอน 24 6 - 2.80 0.40 มาก 6. นกเรยนสามารถเรยนรไดดวยตนเอง 24 6 - 2.80 0.34 มาก

รวม 2.83 0.34 มาก 3

101

ตารางท 13 (ตอ)

ระดบความคดเหน Χ S.D. แปลผล อนดบ รายการประเมน มาก

(3) ปานกลาง

(2) นอย (1)

ดานประโยชน 7. ชดฝกชวยพฒนาทกษะการคด แกปญหาของนกเรยนใหเพมมากขน

25 5 - 2.83 0.37 มาก

8.การเรยนดวยชดฝกทาใหสนกสนาน 27 3 - 2.90 0.30 มาก 9. ชดฝกสามารถนาไปทบทวนได หลาย ๆ ครง

26 4 - 2.86 0.34 มาก

10. นกเรยนมความพอใจในกจกรรมท จดขนในกจกรรมการเรยนร 27 3 - 2.90 0.30 มาก

รวม 2.86 0.32 มาก 2 รวมทง 3 ดาน 2.87 0.29 มาก

ผลการวเคราะหขอมลจากตารางท 12 พบวา จากการตอบแบบสอบถามความคดเหนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ทมตอชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ โดยภาพรวมพบวาอยในระดบมาก (Χ = 2.87, S.D. = 0.29) เมอพจารณาเปนรายดานพบวานกเรยนมความคดเหนดานเนอหามากเปนอนดบหนง อยในระดบมาก (Χ = 2.90, S.D. = 0.27) ลาดบทสองคอ ดานประโยชนอยในระดบมาก (Χ = 2.86, S.D. = 0.32) ลาดบทสามคอ ดานกจกรรมการเรยนรอยในระดบมาก (Χ = 2.83, S.D. = 0.34) ตามลาดบ จากตารางท 13 นกเรยนไดใหขอเสนอแนะในการทาชดฝกทกษะการคดแกปญหา ดงน

1) อยากใหทาชดฝกในรายวชาวทยาศาสตร 2) อยากใหมรปการตนเยอะ ๆ และนาจะเปนภาพส

4. การปรบปรงชดฝกทกษะการคดแกปญหา หลงจากทผวจยไดนาชดฝกทกษะ การคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4ไปทดลองใชจรงแลวไดพบขอปรบปรงแกไขเพอใหชดฝกทกษะการคดแกปญหามความสมบรณมากยงขน ซงไดปรบปรงแกไขดงน ปรบปรงการพมพสะกดคาใหถกตองชดเจน มภาพประกอบเนอหามากขน และปรบใหเนอหามความกระชบมากยงขน

บทท 5

สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การวจยเรอง การพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 มวตถประสงคเพอ 1) เพอพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ใหมประสทธภาพตามเกณฑ 80/80 2) เพอศกษาผลการเรยนรกอนเรยนและหลงเรยน เรอง สรรพสงในธรรมชาต โดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ 3) เพอศกษาทกษะการคดแกปญหาของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 โดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ และ 4) เพอศกษาความคดเหนของนกเรยนทมตอชดฝกทกษะการคดแกปญหา ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ประชากรทใชในการวจยครงน คอ นกเรยนชนประถมศกษาปท 4 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพ 178 อาเภอดาเนนสะดวก จงหวดราชบร จานวน 2 หองเรยน มนกเรยน 58 คน ซงกาลงศกษาในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2550 กลมตวอยางทใชในการวจยครงน คอ นกเรยนชนประถมศกษาปท 4/1 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ตาบลดอนคลง อาเภอดาเนนสะดวก จงหวดราชบร จานวน 1 หองเรยน มนกเรยน 30 คน ซงไดมาจากการสมอยางเจาะจง (Purposive Sampling) เนองจากโรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 มนกเรยนระดบชนประถมศกษาปท 4 เพยง 2 หองเรยน นกเรยนในหองประถมศกษาปท 4/1 มจานวน 30 คน สวนนกเรยนในหองประถมศกษาปท 4/2 มจานวนนอยกวา คอ 28 คน

เครองมอทผวจยสรางขนเพอใชในการวจยครงน ไดแก 1. ชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ซงมจานวน 6 ชด ไดแก ชดฝกทกษะการคดแกปญหาชดท 1 เรอง ปฐมนเทศการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 2 เรอง สภาพแวดลอมทางธรรมชาต ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 3 เรอง มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตในทองถน ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 4 เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถน ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 5 เรอง สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 6 เรอง ประชากรกบสงแวดลอม

102

103

2. แบบทดสอบวดผลการเรยนรกอนเรยน (Pre-test) และหลงเรยน (Post-test) เรอง

สรรพสงในธรรมชาต โดยเปนแบบทดสอบปรนยชนด 4 ตวเลอก จานวน 25 ขอ เกณฑในการใหคะแนน คอ เมอตอบถกได 1 คะแนน ตอบผดได 0 คะแนน ซงเปนแบบทดสอบชดเดยวกนโดยใชการสลบตวเลอก เพอใชวดผลการเรยนรในหนวยการเรยนรท 8 เรอง สรรพสงในธรรมชาต

3. แบบประเมนทกษะการคดแกปญหาหลงเรยน (Post-test) โดยแบบประเมนทกษะการคดแกปญหามลกษณะเปนแบบทดสอบประเภทปรนยชนด 4 ตวเลอก จานวน 20 ขอ ประเมนทกษะการคดแกปญหา 3 ดาน คอ 1) ระบปญหา 2) ระบสาเหตของปญหา และ 3) เสนอแนวทางในการแกไขปญหาโดยใชแบบประเมนทกษะการคดแกปญหาเพอมงวดพฤตกรรมการคดแกปญหาของนกเรยนภายในโรงเรยนและชวตประจาวนทเกดขน แตละขอมเกณฑในการใหคะแนน 4 ระดบ คอ 3 2 1 0 มรายละเอยดดงน 3 หมายถง นกเรยนมทกษะในการคดแกปญหาในระดบมาก 2 หมายถง นกเรยนมทกษะในการคดแกปญหาในระดบปานกลาง 1 หมายถง นกเรยนมทกษะในการคดแกปญหาในระดบนอย 0 หมายถง นกเรยนไมมทกษะในการคดแกปญหาเลย เมอนกเรยนทาครบทง 20 ขอ นกเรยนสามารถประเมนทกษะการคดแกปญหาไดดวยตนเอง นกเรยนจะทราบวาตนเองมทกษะในการแกปญหาในแตละสถานการณไดดหรอไมและในแตละขอนนไดกคะแนนแลวนาคะแนนในแตละขอมารวมกน เมอรวมคะแนนเรยบรอยแลวนกเรยนสามารถทราบผลไดทนทวาตนเองมทกษะการคดแกปญหาอยในระดบใด 4. แบบสอบถามความคดเหนของนกเรยนทมตอชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4

การพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 วเคราะหขอมลเพอหาประสทธภาพของชดฝกทกษะการคดแกปญหา ตามเกณฑ 80/80 ศกษาผลการเรยนรกอนเรยนและหลงเรยน เรอง สรรพสงในธรรมชาต โดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ใชการทดสอบคา t-test dependent ขอมลทไดจากแบบสอบถามความคดเหนใชคาเฉลย (Χ ) และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.)

สรปผลการวจย การวจยเรอง การพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 สรปผลการวจยได ดงน

104

1. ชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4ทผวจยสรางขนมจานวน 6 ชด ไดแก 1) ปฐมนเทศการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ 2) เ รอง สภาพแวดลอมทางธรรมชาต 3) เ รอง มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตในทองถน 4) เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถน 5) เรอง สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม และ 6) เรอง ประชากรกบสงแวดลอม โดยชดฝกทกษะ การคดแกปญหาทสรางขนในแตละชดประกอบดวย คาชแจงสาหรบนกเรยน วตถประสงค ใบความร ใบกจกรรม แบบประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนร ผลการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 พบวามประสทธภาพเทากบ 81.60/82.40 ซงยอมรบสมมตฐาน การวจยขอท 1โดยสงกวาเกณฑทกาหนดไว 80/80 2. ผลการเรยนรเรอง สรรพสงในธรรมชาต กอนเรยนและหลงเรยนโดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ทผวจยจดทาขนพบวา ผลการเรยนรกอนเรยนและหลงเรยนดวยชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 ซงยอมรบสมมตฐานการวจยขอท 2 โดยผลการเรยนรเรอง สรรพสงในธรรมชาต หลงเรยนโดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา ดวยเทคนคหมวก 6 ใบสงกวากอนการจดการเรยนร 3. จากการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4/1 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ตาบลดอนคลง อาเภอดาเนนสะดวก จงหวดราชบร จานวน 30 คน พบวา นกเรยนมทกษะการคดแกปญหาอยในระดบมากเปนสวนใหญ 4. ความคดเหนของนกเรยนทมตอชดฝกทกษะการคดแกปญหา ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ พบวา โดยภาพรวมนกเรยนเหนดวยตอการจดการเรยนรโดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ อยในระดบมาก เมอพจารณาเปนรายดานพบวา นกเรยนสวนใหญเหนดวยในดานเนอหาอยในระดบมากเปนอนดบหนง ลาดบทสองคอ เหนดวยในดานประโยชนของการใชชดฝกอยในระดบมาก และเหนดวยในดานกจกรรมการเรยนร ทนามาใชในชดฝกทกษะการคดแกปญหาอยในระดบมากเปนลาดบสดทาย

อภปรายผลการวจย การวจยเรอง การพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ผลการวจยเปนไปตามสมมตฐานทตงไว ผวจยขออภปรายผลการวจย ดงน

105

1. จากผลการวจยพบวา ชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 พบวาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ทนาไปใชกบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 โรงเรยนชมชนวดดอนคลงมตรภาพท 178 ตาบลดอนคลง อาเภอดาเนนสะดวก จงหวดราชบร สงกดสานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต สานกงานเขตพนทการศกษาราชบรเขต 2 ในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2550 จานวน 30 คน มคาประสทธภาพเทากบ 82.02/82.40 ซงสงกวาเกณฑทตงไวคอ 80/80 ทงนเปนเพราะวา การพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา ผวจยไดศกษาเอกสาร แนวคด หลกการ งานวจยทเกยวของและไดสงเคราะหขนตอนในการพฒนาชดฝกอยางชดเจน เรมจากการศกษาขนตอนในการพฒนาชดฝกใหมประสทธภาพของ ชลส และกลาสโกว (Seals and Glasgow 1990 : 50) สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต (2531 : 174) ผวจยเสนอขนตอนในการพฒนาชดฝกดงน 1) ศกษาปญหาและความตองการ 2) วเคราะหปญหาหรอทกษะทเปนปญหา 3) พจารณาวตถประสงค รปแบบ ขนตอนในการพฒนาชดฝก 4) สรางชดฝก 5) ทดลองใช และ 6) ปรบปรงแกไข และไดศกษาลกษณะของชดฝกทดของ รเวอร (River 1970 : 97-105) สามารถ มศร (2530 : 28) โรจนา แสงรงระว (2531 : 22) ซงมความคลายกน คอ ชดฝกทดตองมลกษณะดงน 1) ชดฝกตองมคาสงและคาแนะนาในการใชชดฝกทชดเจนและเขาใจงาย มรปแบบทนาสนใจ 2) เปนชดฝกสน ๆ ใชเวลาในการฝกไมนาน มกจกรรมทหลากหลาย 3) ฝกใหผเรยนสามารถนาไปใชในชวตประจาวนได และ 4) สามารถใชสงทเรยนมาแลวตดตอกบผอนได และผวจยไดนาหลกการในการสรางชดฝกทดมาเปนแนวทางในการสรางชดฝกทกษะการคดแกปญหา คอ ชดฝกมคาสงและคาแนะนาในการใชทอานแลวเขาใจงาย เปนชดฝกสน ๆ ใชระยะเวลาในการฝกไมนาน มกจกรรมทหลากหลาย และนกเรยนสามารถนาไปใชในชวตประจาวนได นอกจากนชดฝกทกษะการคดแกปญหาทสรางขนยงมความเหมาะสมกบสภาพของนกเรยน โดยผวจยไดศกษาหลกจตวทยาในการพฒนาชดฝกของ เกสร รองเดชา (2522 : 36-37, อางถงในอาร บวคมภย 2540 : 20) รชน ศรไพวรรณ (2527 : 42, อางถงในอาร บวคมภย 2540 : 21) กลาววา การพฒนาชดฝกใหมประสทธภาพนนตองสอดคลองกบหลกจตวทยาในการพฒนาชดฝก กลาวคอ 1) การสรางชดฝกตองคานงถงความแตกตางระหวางบคคลเหมาะสมกบวยของนกเรยน คอ ไมงายไมยากจนเกนไป 2) เรยงลาดบเนอหาจากงายไปหายาก 3) ชดฝกตองอาศยรปภาพประกอบในการจงใจนกเรยน 4) ตองมจดประสงคทแนนอนวาตองการพฒนาทกษะในดานใด 5) ตองมคาชแจง งาย ๆ สน ๆ ทนกเรยนสามารถอานแลวเขาใจและสามารถทาชดฝกไดดวยตนเอง และ 6) การทาชดฝกในแตละครงตองเหมาะสมกบเวลาและความสนใจของนกเรยน และผวจยไดนาหลกจตวทยาดงกลาวมาเปนแนวทางในการสรางชดฝกทกษะการคดแกปญหา คอ ชดฝกทสรางขนคานงถงความ

106

แตกตางระหวางบคคล เหมาะสมกบวยของนกเรยน คอ ไมงายไมยากจนเกนไป เรยงลาดบเนอหาจากงายไปหายาก มภาพประกอบทนาสนใจ มจดประสงคทแนนอน มคาชแจงงายๆ สน ๆ ทนกเรยนอานแลวสามารถลงมอปฏบตไดดวยตนเอง และชดฝกทสรางขนยงเหมาะสมกบเวลาและความสนใจของนกเรยน นอกจากนผวจยยงไดศกษาหลกในการใชชดฝกใหมประสทธภาพของ สานกคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต (2532 : 167) ศศธร อนตน (2535 : 27) กลาวคอ 1) การฝกควรใหผเรยนทราบการฝกทถกตอง 2) การฝกผฝกควรไดรบการฝกฝนตามขนตอนทถกตอง 3) ชวงเวลาในการฝกควรเปนเวลาสน ๆ 4) กจกรรมทฝกควรมความหลากหลาย 5) การฝกทมจดมงหมายจะมประโยชนและคณคาอยางมากในการใชชดฝก และ 6) เวลาทใชในการฝกสามารถยดหยนไดตามความเหมาะสม และผวจยไดนาหลกการดงกลาวไปใชกบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 โดยผวจยไดอธบายขนตอนการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหาใหนกเรยนเขาใจ และปฏบตตามไดอยางถกตอง โดยชดฝกทกษะการคดแกปญหาทผวจยสรางขนมกจกรรมทหลากหลาย ใชระยะเวลาในการฝกสน ๆ และสามารถยดหยนไดตามความเหมาะสม ตลอดจนนาชดฝกทกษะการคดแกปญหานาเสนอตออาจารยทปรกษาวทยานพนธ ผเชยวชาญ เพอตรวจสอบ ปรบปรง แกไข กอนนาไปหาคาดชนความสอดคลอง คาประสทธภาพแบบรายบคคล (Individual Tryout) คาประสทธภาพแบบกลมเลกหรอกลมยอย (Small group Tryout) และคาประสทธภาพแบบกลมใหญหรอภาคสนาม (Field Tryout) มการปรบปรงแกไข จงทาใหชดฝกทกษะการคดแกปญหามประสทธภาพตามเกณฑทตงไวในสมมตฐานการวจยในขอท 1 สอดคลองกบ ชยยงค พรหมวงค (2520 : 146-147) สนท สนโยภาส (2533 : 15) กลาววา ชดฝก คอ สอการเรยนการสอนประเภทหนงทเปนเครองมอทใหนกเรยนใชควบคกบการเรยนทคลอบคลมทงเนอหา และกจกรรมการเรยนรเพอใหนกเรยนไดฝกฝนไดดวยตนเองจนเกดทกษะการเรยนรวชาตาง ๆ เมอไดกระทา ซา ๆ จนเกดความชานาญและจะชวยใหนกเรยนประสบผลสาเรจในการเรยน สอดคลองกบงานวจยของ ศรพร กอนวงศ (2548) ไดสรางชดฝกทกษะการอานเพอความเขาใจ / แผนภาพโครงเรอง / สาหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 วตถประสงคเพอสรางชดฝกทกษะการอานเพอความเขาใจโดยใชแผนภาพโครงเรอง สาหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ตามเกณฑมาตรฐาน 80/80 โดยไดศกษาขนตอนในการสรางชดฝกทกษะการอานเพอความเขาใจ / แผนภาพโครงเรอง ดงน 1) ศกษาจดมงหมายของหลกสตร 2) ศกษาแนวทางการพฒนาชดฝกจากตารา เอกสาร และงานวจยทเกยวของ 3) สรางชดฝก 4) ทดลองใช และ 5) ปรบปรงแกไข และไดศกษาหลกจตวทยาในการสรางและการนาชดฝกไปใช ดงน 1) สรางชดฝกใหเหมาะสมกบวยและความสนใจของนกเรยน 2) มกจกรรมทหลากหลาย 3) มภาพประกอบทนาสนใจ 4) มคาชแจงสน ๆ ทอานแลวเขาใจงาย และ 5) ใชระยะเวลาในการฝกสน ๆ เพอไมใหเกดความเบอหนาย ดงนนผลการวจย พบวา ชดฝก

107

ทกษะการอานเพอความเขาใจโดยใชแผนภาพโครงเรอง สาหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ทสรางขนมประสทธภาพ 87.50/85.00 ซงสงกวาเกณฑมาตรฐาน 80/80 ทกาหนดไว 2. จากผลการวจยพบวา ผลการเรยนรของนกเรยนกอนและหลงการจดการเรยนรโดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 โดยความสามารถของนกเรยนหลงเรยนรโดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบสงกวากอนเรยน ซงยอมรบในสมมตฐานการวจยในขอท 2 ทงนเปนเพราะวาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ผวจยไดศกษาเอกสาร แนวคด หลกการ และผลงานวจยทเกยวของกบเทคนคหมวก 6 ใบ และสงเคราะหความมงหมายและลาดบขนตอนของการใชเทคนคหมวก 6 ใบ อยางละเอยดชดเจน เพอประยกตใชกบทกษะการคดแกปญหาทตองการพฒนาซงสอดคลองกบ เดอ โบโน (2536 : 25-27) ทกลาวถงความมงหมายของการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ดงน 1) การทาใหการคดงาย ดวยการชวยใหผคดเรองใดเรองหนงในเวลาหนง ๆ แทนทจะตองใหความสนใจทงอารมณ เหตผล ขอมล ความหวงและความคดสรางสรรคในเวลาเดยวกน ผคดสามารถจดการแตละสวนได นนคอ แทนทผคดจะใหเหตผลมาสนบสนนสงทคอนขางจะเปนอารมณ ผคดจะสามารถเผชญกบอารมณลวน ๆ ดวยหมวกสแดง 2) แนวความคดของหมวก 6 ใบคอ การอนญาตใหมการสบเปลยนวธคด ชวยใหเราสามารถขอใหใครคนใดคนหนงคดแบบใดแบบหนง ถาในการประชมหนง ๆ ใครคนใดคนหนงมทศนะในทางลบอยางเหนยวแนน เราสามารถรองขอใหถอดหมวกสดาออกและถกขอรองใหสวมหมวกสเหลองบาง เปนการขอรองอยางมทศทาง 3) การเลนไปตามบทบาททถกกาหนดไวแลว การจากดความคดไวอยางเครงครดจะชวยปกปอง “ตวตน” ของเราอนเปนสาเหตสวนใหญของการผดพลาดในเชงปฏบตของการคด แตหมวกจะชวยใหเราคดและพดถงสงตาง ๆ ไดโดยทเราไมตองเอาตวของเราเขาไปเสยง 4) การพงความสนใจ หากวาการคดของเรามความหมายมากกวาการมปฏกรยาตอบสนองเรากควรจะมวธการพงความสนใจไปทละดานและหมวกจะเปดทางใหเราพงความสนใจไปในการใครครวญในเรองแตละเรองถง 6 ดานดวยกน 5) ความสะดวก สญลกษณของหมวกทคดแตกตางกน 6 ใบ จะเปดทางใหเราสามารถขอใหใคร บางคนมองในแงลบ หรอใหมองในแงบวก หรอใหแสดงความคดเหนดวยอารมณลวน ๆ 6) พนฐานทเกยวกบสารเคมในสมอง ซงหมวกความคดทมลกษณะเดนทง 6 ใบ ถาใชใบใดใบหนงนานไปจะกลายเปนสญญาณหรอเงอนไขทกระตนใหเกดความเปลยนแปลงดานสมดลเคมในสมองของเราในดานปฏกรยาเคมเฉพาะในสมองทสงผานตอการคด และ 7) การตงกฎเกณฑของเกม การเลน ผคนจะเกงในเรองของการรกฎของการเลน การเรยนรกฎของเกมเปนการเรยนรทคนสามารถทาไดอยางยอดเยยม และมประสทธภาพทสด และพรอมทจะสวมหมวกทง 6 ใบ

108

สอดคลองกบ ประภาศร รอดสมจตต (2542 : 33) ทศนา แขมมณ (2544 : 70) กลาวถงลาดบขนตอนของการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ วา การใชหมวกทง 6 ใบ ไมมลาดบขนตอนทตายตววาจะตองใชหมวกสใดกอนหมวกสใดหลง แตการเรยงลาดบของสหมวกนน ขนอยกบประเภทของการคดทตองการพฒนาใหเกดขนกบผเรยน ซงสอดคลองกบ สนนทา สายวงค (2544 : 81) กลาววา กระบวนการคดจะชวยพฒนาการคดของผเรยนไดเพราะ แตละกระบวนการจะมขนตอนของการคดตามลาดบโดยใชเหตผลในการพจารณา จะไดคดและตดสนใจไดอยางถกตองซงการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชเทคนคหมวก 6 ใบ นนแตกตางจากการจดการเรยนรแบบปกตทครผสอนเปนผปอนขอมลใหนกเรยนเปนสวนใหญเปนการตกรอบความคดของนกเรยน ทาใหนกเรยนไมมโอกาสทจะฝกคดอยางมอสระเทาทควร นกเรยนจงคดไดเพยงมมเดยวคอคดตามทครผสอนชนาเทานน จงทาใหบางครงนกเรยนไมสามารถจะหาเหตผลมาสนบสนนความคดของตนไดอยางเพยงพอ ดงนนการจดการเรยนรดวยเทคนคหมวก 6 ใบ จะตองเปนการจดกจกรรมการเรยนรทใหนกเรยนลงมอปฏบตกจกรรมดวยตนเอง ซงจะชวยใหนกเรยนมความกระตอรอรนทจะเรยนอยางมชวตชวา ทาใหนกเรยนเกดประสบการณการเรยนรโดยตรง กลาคด กลาตดสนใจกบปญหาทจะเกดขนในชวตประจาวนไดอยางถกตอง เนองจากไมมผลงานวจยทเกยวของโดยตรงกบทกษะการคดแกปญหาทใชเทคนคหมวก 6 ใบ แตมผลงานวจยทใกลเคยงของ สนนทา สายวงค (2544) ทไดศกษาผลสมฤทธทางการเรยนและการคดอยางมวจารญาณของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ทเรยนวชาสงคมศกษาดวยการสอนใชเทคนคการคดแบบหมวก 6ใบ และแบบการสอนแบบซนดเคท ผลการวจยพบวา นกเรยนท เรยนวชาสงคมศกษาดวยการสอนโดยใชเทคนคหมวก 6 ใบ มผลสมฤทธทางการเรยนสงกวานกเรยนทเรยนดวยการสอนแบบซนดเคท และนกเรยนทเรยนวชาสงคมศกษาดวยการสอนโดยใชเทคนคการคดแบบหมวก 6 ใบมการคดอยางมวจารญาณสงกวานกเรยนทเรยนดวยการสอนแบบซนดเคท แสดงวาการสอนใหคดแบบแกปญหาหรอการคดอยางมวจารณญาณ ดวยชดฝกชวยใหนกเรยนมทกษะการคดแกปญหาสงขน 3. จากผลการวจยพบวา ชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 นนสามารถพฒนาทกษะการคดแกปญหาของนกเรยนใหเพมสงขน ทงนเปนเพราะวา เทคนคหมวก 6 ใบ ทนามาใชในการจดการเรยนรเปนเทคนคทมคณภาพ ชวยใหนกเรยนไดฝกคดอยางเปนระบบและคดไดอยางหลากหลาย ฝกคดไดหลายดาน ทาใหนกเรยนมอสระในการคด ไมเปนการตกรอบความคดของนกเรยนเหนไดจากการใชสของหมวกเปนสอแทนการคดในแตละดาน ดงท เดอ โบโน (De Bono 2000 : 22) กลาววา มนษยสามารถคดไดหลายแบบ และมความสามารถทจะเลอกวธคดแบบใดกได ยงรวธคดแบบ ตาง ๆ มากขนเทาใดกยงเปนนายความคดของตนมากขนเทานน สามารถเลอกไดวาสถานการณใด

109

ควรใชความคดแบบใด มลาดบกอนหลงอยางไร โดยไมผกตดกบความคดใดความคดหนงมากเกนไปจงชวยใหนกเรยนมความสามารถในการคดแกปญหาเพมสงขน ประกอบกบชดฝกทกษะการคดแกปญหา เปนสอทดชวยใหนกเรยนเรยนรไดอยางเปนระบบและมขนตอน เมอมการฝกอยางถกตอง ตอเนองกจะชวยใหนกเรยนเรยนรทกษะการคดแกปญหาไดเรวขนและมประสทธภาพมากยงขน พรอมทงชดฝกยงชวยใหนกเรยนไดทราบคะแนนทกษะการคดแกปญหาไดทนท เพอใหนกเรยนมองเหนความกาวหนาและขอบกพรองของตนเองในการคดแกปญหา เพอทจะไดนามาปรบปรงแกไขในการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหาในชดตอไป เพราะการฝกคดดวยชดฝกทกษะการคดแกปญหานนจาเปนตองฝกซา ๆ หลาย ๆ ครง ยงมโอกาสฝกมากเทาไดกย ง เพมความสามารถในการคดแกปญหามากขน นอกจากนเนอหาในรายวชา ส 21101:สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ในหนวยการเรยนรท 8 เรอง สรรพสงในธรรมชาต มเนอหาเกยวกบสภาพแวดลอมทางธรรมชาต มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตในทองถน การอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถน สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม และประชากรกบสงแวดลอม ซงเปนเรองทใกลตวนกเรยน นกเรยนสามารถพบเหนไดในชวตประจาวนไมวาจะเปนทโรงเรยนหรอในทองถนของตนเอง โดยเฉพาะปญหาสงแวดลอมทเสอมโทรมลงเรอย ๆ ไมวาจะเปนปญหาเกยวกบดน ซงสาเหตสวนใหญมาจากการตดไมทาลายปา การใชดนอยางผด ๆ เปนตน ปญหาเกยวกบมลพษทางนา ซงสาเหตสวนใหญมาจากการกระทาของมนษย เชน การปลอยนาเสยจากโรงงานอตสาหกรรม การใชสารเคมในการทาการเกษตร เปนตน ตลอดจน ปญหามลพษทางอากาศ ซงเกดจากการทอากาศมปรมาณออกซเจนนอย แตมสวนผสมของฝนละอองและสารอน ๆ ปะปนอยมากจงทาใหเกดปญหามลพษทางอากาศขนหรอทเรยกกนวา “ภาวะเรอนกระจก หรอ ภาวะโลกรอน” ทเกดขนในปจจบน สงผลใหทงภาครฐบาลและเอกชนรวมทงประชาชนทวไปใหความสนใจ และหาแนวทางในการแกปญหาสงแวดลอมทเกดขน ดงนนการแกปญหาทถกตองนนเรมจากการพฒนาทรพยากรมนษยใหมคณภาพและตระหนกถงคณคาของสงแวดลอมทางธรรมชาต โดยจดกจกรรมการเรยนรทสงเสรมและพฒนาศกยภาพทางความร ความคดใหกบนกเรยน โดยใหนกเรยนไดเรยนรวธการคด การพจารณาไตรตรองถงปญหาและหาแนวทางแกไขปญหาแลวลงมอปฏบตไดจรง ดงนนกลวธการจดการเรยนรเพอพฒนาทกษะการคดแกปญหาโดยใชสของหมวกเปนสอการคดตามแนวคดของ เดอ โบโน (De Bono) ซงเปนกลวธททาใหเกดพฒนาการทางการคด อารมณความรสกอยางเปนขนตอน และสามารถพฒนาความคดของนกเรยนไดโดยไมจากดเชอชาตและวฒนธรรม นาไปใชไดงาย เปนกจกรรมทไมซบซอน เดอ โบโน (De Bono 1992 : 176) ทชวยใหนกเรยนมทกษะการคดแกปญหาเพมสงขน สอดคลองกบงานวจยของ สภาพร สายสวาท (2548) ไดพฒนาความสามารถในการคดแกปญหาของเดกปฐมวย โดยการจดประสบการณแบบใชปญหา

110

เปนหลก โดยมขนตอนในการจดการเรยนการสอนแบบใชปญหาเปนหลกทเหมาะสมกบการจดประสบการณเดกปฐมวย ดงน 1) ครกาหนดสถานการณปญหา โดยการใชของจรง ภาพถาย วดโอ หรอการศกษานอกหองเรยน 2) ครใชคาถามกระตนใหนกเรยนไดแสดงความคดเหนเกยวกบสถานการณปญหารวมกนเปนกลม 3) นกเรยนในกลมรวมกนตงสมมตฐานการแกปญหาใหไดมากทสด 4) นกเรยนตดสนใจเลอกวธการแกปญหาทเหมาะสมทสด และ 5) นกเรยนแตละกลมประเมนผลการแกปญหาทกลมเสนอ พรอมบอกเหตผลประกอบการประเมน ดหรอไม เพราะ เหตใด ดงนนผลการวจย พบวา ความสามารถในการแกปญหาของเดกปฐมวย โดยการจดประสบการณแบบใชปญหาเปนหลก กอนและหลงไดรบการจดประสบการณมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 4. ความคดเหนของนกเรยนทมตอชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ พบวา นกเรยนเหนดวยตอการจดการเรยนรโดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ อยในระดบมาก เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา นกเรยนสวนใหญเหนดวยดานเนอหามากเปนอนดบหนง เพราะ เนอหาทนามาใชในการสรางชดฝกทกษะการคดแกปญหาไดผานการตรวจพจารณาจากประธาน กรรมการ อาจารยทปรกษาวทยานพนธ รวมทงเนอหาทใชในชดฝกทกษะการคดแกปญหาไดมการศกษาเอกสาร แนวคดหลกจตวทยาในการสรางชดฝกของ เกสร รองเดชา (2522 : 36-37, อางถงใน อาร บวคมภย 2540 : 20) กลาววา เนอหาทนามาใชในการสรางชดฝกนนตองเรยงลาดบเนอหาจากงายไปหายาก เพอใหนกเรยนไมรสกทอตอการใชชดฝก ประกอบกบเนอหาทนามาใชในชดฝกทกษะการคดแกปญหาไดมการแบงเนอหาออกเปนหวขอใหญ หวขอยอยอยางชดเจน ในลาดบตอมานกเรยนเหนดวยในดานประโยชนของการใชชดฝก เพราะ ชดฝกทกษะการคดแกปญหา ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ทสรางขนไดมการศกษาเอกสาร แนวคด หลกการในการสรางชดฝกทกษะการคดแกปญหา ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ อยางละเอยดชดเจน ตลอดจนนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เสนอตออาจารยทปรกษาวทยานพนธ ผเชยวชาญตรวจสอบ แกไข ปรบปรงและนาไปหาคาดชนความสอดคลอง และหาประสทธภาพของชดฝกทกษะการคดแกปญหา ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ และมการปรบปรงแกไข จงทาใหชดฝกทกษะการคดแกปญหามประโยชนตอการเรยนรของนกเรยนเพราะชวยใหนกเรยนมผลการเรยนรทเพมสงขน และในลาดบสดทายนกเรยนเหนดวยในดานกจกรรมการเรยนรทนามาใชในชดฝกทกษะการคดแกปญหา เพราะ กจกรรมทใชมความหลากหลาย มการฝกใหนกเรยนรจกการคดวเคราะห การใชเหตผล สามารถแยกแยะความคดพรอมกบแสดงความคดเหนไดอยางเปนระบบ ชวยใหนกเรยนไมสบสนในเวลาเรยนเพราะกจกรรมทนาสนใจนน ตองใชทกษะในการคดในการตอบคาถาม การใชเทคนคหมวก 6 ใบ สามารถชวยให

111

นกเรยนเปลยนความคดไดอยางไมสบสนเพราะนกเรยนสามารถคดไดอยางเปนขนตอน ทาใหเขาใจงายและรจกการจดระบบความคดไดเปนอยางด นอกจากนผวจยยงไดสงเสรมใหนกเรยนไดแสดงความคดเหนอยางอสระตามแนวคดของหมวก 6 ใบ ซงสงเหลานทาใหนกเรยนมความสนใจในการเรยน มความกระตอรอรนในการทากจกรรม โดยไมรสกเบอและไมตงเครยดกบเนอหาทนามาใชในชดฝกทกษะการคดแกปญหา สวนปญหาทผวจยพบในการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหาดวยเทคนคหมวก 6 ใบ คอนกเรยนลมใสหมวกเวลาตอบคาถามและบางครงนกเรยนยงสบสนในการใชหมวกทง 6 ใบ ซงอาจเกดจากความไมเคยชนของนกเรยนกบการใชเทคนคหมวก 6 ใบ เนองจากการจด การเรยนรโดยการใชเทคนคหมวก 6 ใบ ถอวาเปนสงใหมสาหรบนกเรยน โดยนกเรยนตองใชเวลาในการปรบตว ผวจยไดทาการแกปญหาโดยหมนทบทวนความหมายของหมวกในแตละใบ เพอใหนกเรยนเกดความเคยชนและสามารถใชหมวกทง 6 ใบ ไดอยางถกตอง ประกอบกบผวจยไดพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหาโดยคานงถงความแตกตางระหวางบคคลวานกเรยนแตละคน มความรความสามารถ และความสนใจตางกน จงสรางชดฝกทกษะการคดแกปญหาทไมยากและ ไมงายเกนไป พรอมทงคานงถงกฎแหงผลคอ ใหนกเรยนไดทราบผลของการทากจกรรมได ในชดฝก ซงสอดคลองกบคากลาวของ สจรต เพยรชอบ และสายใจ อนทรมพรรย (2538 : 53) ทกลาวไววา ในการสรางชดฝกทกษะทดตองอาศยทฤษฎการเรยนรทางจตวทยาเปนสาคญ และประเดนสาคญทสดคอ ผวจยคานงถงประโยชนทเกดขนกบนกเรยน ซงจากผลงานวจยในครงน คะแนนทดสอบหลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 เปนผลมาจาก การทนกเรยนทาชดฝกทกษะการคดแกปญหาแลวเกดพฒนาการเรยนรในทกษะการคดแกปญหาทดขน ซงสอดคลองกบงานวจยของ มณวรรณ วรทม (2544) ไดพฒนาชดฝกทกษะการอานภาษาไทย เพอจบใจความของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ผลงานวจยพบวา ผลสมฤทธการอานภาษาไทยเพอจบใจความ ของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 หลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 5. จากการทดลองใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 นนพบวาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สามารถพฒนาผลการเรยนรของนกเรยนในกลมออนไดมากกวากลมเกง จากการสงเกตของผวจยในการทดลองใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ แบบรายบคคล (Individual Tryout) แบบกลมเลกหรอกลมยอย (Small group Tryout) และแบบกลมใหญหรอภาคสนาม (Field Tryout) นน

112

เดกในกลมออนมผลการเรยนรสงกวาเดกในกลมเกง นอกจากนในเรองของเวลาทใชในการทาชดฝกมเวลามากพอทนกเรยนสามารถกลบไปทบทวนเนอหาใหมอกครงเพอความมนใจในการทาแบบทดสอบวดผลการเรยนร และนอกจากนในชดฝกยงมภาพการตนคอยจงใจใหนกเรยนกลบไปทบทวนเนอหาอกครงเมอไมแนใจในคาตอบ ดงนนจงสงผลใหผลการเรยนรของนกเรยนใหกลมออนสงกวากลมเกง ทงนอาจเปนเพราะวา นกเรยนในกลมออนคอนขางเปนเดกทมสมาธสน จาเนอหาไดไมดเทาทควร เมอไมเขาใจในการทากจกรรมกจะยอนกลบไปทบทวนเนอหาใหมอกครงจงทาใหมความถกตองในเนอหา และสามารถตอบคาถามในแบบทดสอบวดผลการเรยนรไดอยางถกตอง จงสงผลใหมผลการเรยนรดและสงกวาเดกในกลมเกงทคอนขางจะมความมนใจในตนเอง กลาคด กลาตดสนใจในการทากจกรรมและทาแบบทดสอบวดผลการเรยนร โดยไมกลบไปทบทวนเนอหาใหมอกครง จงสงผลใหมผลการเรยนรไมดเทาทควร

ขอเสนอแนะ

การวจยครงนผวจยไดมขอเสนอแนะในการจดการเรยนรและในการทาวจยครงตอไป ดงน

ขอเสนอแนะในการจดการเรยนร 1. จากผลการวจยและการสงเกตการณใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ในระยะแรกนกเรยนยงเกดความสบสนในความหมายและวธในการใชหมวกในแตละส เพราะยงเปนความรใหมทนกเรยนยงไมคนเคย ดงนนครผสอนควรใชสอทนกเรยนเหนไดชดเจนและจดจาไดงาย เชน จดทาตารางความหมายของสหมวกในแตละสไวหนาชนเรยน เพอใหนกเรยนมองเหนไดอยางชดเจน และสามารถทบทวนความจาไดตลอดเวลา 2. จากผลการวจยพบวา นกเรยนเหนดวยกบดานกจกรรมการเรยนรเปนอนดบสดทาย ดงนนในการจดกจกรรมการเรยนรดวยเทคนคหมวก 6 ใบ นนควรมกจกรรมทหลากหลายเหมาะสมกบวยและความตองการของนกเรยนตลอดจนดานการดาเนนการจดกจกรรมโดยใชชดฝกครผสอนควรอธบายหลกการและวธการใชชดฝกใหนกเรยนเรยนเขาใจถงวธการเรยนรอยางชดเจน

ขอเสนอแนะเชงนโยบาย จากผลการวจยพบวา การจดการเรยนรโดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ทาใหนกเรยนสามารถเรยนรดวยตนเองตามศกยภาพ ทาใหผลการเรยนรของนกเรยนสงขน โรงเรยนควรสงเสรมใหครสรางชดฝกทกษะการคดแกปญหาในกลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ในสาระอน ๆ เชน สาระท 1 ศาสนา ศลธรรม

113

จรยธรรม สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรมและการดาเนนชวตในสงคม เปนตน หรอในกลมสาระอน ๆ เชน กลมสาระภาษาไทย กลมสาระคณตศาสตร กลมสาระวทยาศาสตร โดยยดกระบวนการวจยและพฒนา เพอนาไปปรบใชในการพฒนาการจดการเรยนร

ขอเสนอแนะในการทาวจยครงตอไป 1. ควรมการวจยเกยวกบการทาชดฝกทกษะการคดแกปญหา ดวยเทคนคหมวก 6 ใบในกลมสาระวชาอน ๆ เชน กลมสาระคณตศาสตร กลมสาระวทยาศาสตร และกลมสาระภาษาไทย เปนตน 2 ควรมการวจยเปรยบเทยบทกษะการคดแกปญหา ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ กบทกษะการคดอยางมวจารณญาณ ทกษะการคดวเคราะห เปนตน

114

บรรณานกรม

ภาษาไทย กระทรวงศกษาธการ.กรมวชาการ. การสงเคราะหงานวจยเกยวกบรปแบบการจดการเรยน ทเนนผเรยนเปนสาคญ. กรงเทพมหานคร : โรงพมพครสภาลาดพราว, 2544. _________. การสงเคราะหรปแบบการพฒนาศกยภาพของเดกไทยดาน: ทกษะการคด. กรงเทพมหานคร : โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ, 2542. _________. แนวทางการวดผลและประเมนผลการเรยน. กรงเทพมหานคร : การศาสนา, 2544. _________. หลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ องคการรบสงสนคาและพสดภณฑ, 2544 กมลรตน หลาสวงษ. จตวทยาการศกษา. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒ, 2528. กญชร คาขาย. จตวยาการเรยนการสอน. กรงเทพมหานคร : โรงพมพสถาบนราชภฎสวนสนนทา, 2540. กลยา ตนตผลาชวะ. “การใชการคดแบบหมวกหกใบในการสอนเดกปฐมวย.” การศกษาปฐมวย 7, 3 (กรกฎาคม 2546) : 14-22. กนตดนย วรจตตพล. “การพฒนาแบบฝกทกษะการเขยนภาษาองกฤษเพอการสอสาร สาหรบ นกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 โรงเรยนสาธตราชภฎนครปฐม จงหวดนครปฐม.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการสอนภาษาองกฤษในฐานะ ภาษาตางประเทศ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2542. กตตพงษ จาปา. “การเปรยบเทยบความสามารถในการแกปญหาของนกศกษาทใชกจกรรม การสอนการทดลองแบบแกปญหากบแบบปกต.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาวศวกรรมไฟฟาสอสาร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลา ธนบร, 2543. คชาภรณ คลงชานาญ. “ผลของการสอนคดโดยใชเทคนคหมวกหกใบ ดวยวธสอนตางกน ทมตอการคดวจารณญาณของนกเรยนชวงชนท 3.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาเทคโนโลยการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, 2547. จต นวนแกว. “การพฒนาความสามารถดานการคดขนสงในวชาวทยาศาสตรของนกเรยน ระดบชนมธยมศกษาปท 1.” วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตร ศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, 2543.

115

จรวรรณ พงศสวรรณสน. “ผลการใชชดฝกการคดตามหลกโยนโสมนสการทมตอการตดสนใจ แกปญหาของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 โรงเรยนวดทากฤษณา (สชยประชาสรรค) จงหวดชยนาท.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาจตวทยาการศกษาและการ แนะแนว บณฑตวทยาลย หาวทยาลยเชยงใหม, 2542. จานง วบลยศร. อทธพลของภาษาตอการคดเชงเหตผลในเดกไทย. พมพครงท 2.

กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช, 2536. จาเรญ จตรหลง. “นกเรยนกบการปฏรปการศกษา.” วารสารวทยาจาร 99, 5 (สงหาคม 2544) : 121-134. เจษฎา ศภางคเสน. “การศกษาความคดสรางสรรคและการแกปญหาเฉพาะหนาของเดกปฐมวย.”

ปรญญานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการศกษาปฐมวย บณฑตวทยาลยมหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, 2530.

ฉนทนา ภาคบงกช. เขยนใหคด : โมเดลกบการพฒนาทกษะการคดเพอคณภาพชวตและสงคม. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, 2528. ชม ภมภาค. จตวทยาการเรยนการสอน. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช, 2523. ชาตร สาราญ. หลากหลายวธสอนทไมหลอกหลอนวธเรยนร. กรงเทพมหานคร : มลนธ สดศร-สฤษดวงศ, 2542.. ชยยงค พรหมวงศ. ระบบสอการสอน. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2520. ชยยงค พรหมวงศ และคณะ. ระบบสอการสอน. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2523. _________. เทคโนโลยและการสอสารการศกษา หนวยท 1-5. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทย ธรรมาธราช, 2523. _________. เอกสารการสอนวชาวทยาการสอน หนวยท 1 การสอนในฐานะวทยากร. พมพครงท 4. กรงเทพมหานคร : โรงพมพธรรมดา, 2538. ดารณ เทยมเมอง. “การพฒนาชดฝกเสรมทกษะการพดในทชมชนสาหรบนกเรยนชนมธยมศกษา

ปท 6.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาหลกสตรและการนเทศ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2545.

เดโช สวนานนท. จตวทยาการศกษา. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช, 2510. ตรเนตร อชชสวสด. “การคดแบบหมวกหกใบ (Six thinking Hats) เอกสารประกอบการสอน.”

วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการประถมศกษา มหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, 2545.

116

ทศนา แขมมณ. วทยาการดานการคด. กรงเทพมหานคร : สานกพมพมาสเตอรกรปแมเนจเมนท, 2544. นภเนตร ธรรมบวร. การพฒนากระบวนการคดในเดกปฐมวย. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณ มหาวทยาลย, 2545. นาร เจนสารกา. “ผลการสอนโดยการใชกจกรรมหมวกคดหกใบของ เดอ โบโน ทมตอ

ผลสมฤทธทางการเรยนวชาสงคมศกษา และความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาหลกสตร และการสอน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฎนครสวรรค, 2547.

นตอนงค ทดบวขาว. “การศกษาบทบาทของครในการพฒนาทกษะการแกปญหาของเดก วยอนบาลในโรงเรยนสงกดสานกงานการประถมศกษาจงหวดนนทบร.” วทยานพนธ ปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการศกษาปฐมวย บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2540.

นรนดร ศรวรกล. “การใชชดฝกการคดทมงเนนคณธรรมโดยใชสถานการณจาลอง สาหรบ นกเรยนชนประถมศกษาปท 4.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาประถม ศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, 2540.

บงกชกร ทบเทยง. “การใชชดฝกทกษะการคดวจารณญาณ เรอง ประชากรกบสภาพแวดลอม ในทองถน ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 โรงเรยนบานโปงนอย อาเภอเมอง

เชยงใหม.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการสอนสงคมศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, 2546.

บงอร เสรรตน. “แบบแผนการแกปญหาของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 : การศกษาพหกรณ ในจงหวดสมทรปราการ.” วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต สาขาวชาหลกสตรและ การสอน บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2539. บญชม ศรสะอาด. วธการทางสถตสาหรบการวจย. กรงเทพมหานคร : สวรยาสาสน, 2538. บญเลยง พลวธ. “การเรยนรกบการแกปญหา.” มตรคร 2, 2 (พฤษภาคม 2526) : 2-3. บญสม ครฑทา. “การสรางแบบวดการคดเปน.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชา หลกสตรและการนเทศ จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2525. บญทวา สรชยานกล. “ผลการใชกระบวนการพฒนาความคดของ เดอ โบโน ในการสอนวรรณคด

ไทยสาหรบนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตน.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการสอนภาษาไทย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, 2546.

117

บญสพร เพงทา. “ความสามารถในการคดแกปญหาของเดกปฐมวยทไดรบการจดประสบการณ ตามแนวคดคอนสตรคตวสตและการจดประสบการตามปกต.” วทยานพนธปรญญา มหาบณฑต สาขาวชาหลกสตรและการนเทศ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2544.

ปยวรรณ สนชมศร. “ความสามารถในการคดเชงเหตผลของเดกปฐมวยทไดรบการจดกจกรรม การเรยนรตามแนวคดของเดอ โบโน.” ปรญญานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชา การศกษาปฐมวย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, 2547. ประณต ภโอบ. “การสรางแบบวดความสามารถในการแกปญหาของนกเรยนชนประถมศกษา ปท 1.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาหลกสตรและการสอน บณฑต วทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน, 2532. ประทป ชหมนไวย. “การศกษาไทยในยคโลกาภวตน.” จดหมายขาว 4, 3(ตลาคม 2523) : 3-7. ประพนธ สเสารจ. คดเกง สมองไว. กรงเทพมหานคร : โปรดคทฟบค, 2541. ประภาศร รอดสมจตต. “การพฒนาโปรแกรมสงเสรมความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ

สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 โดยใชแนวคดแบบหมวก 6 ใบ ของ เดอ โบโน.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการประถมศกษา บณฑตวทยาลยจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2542.

ประสาร มาลากล ณ อยธยา. “บทสนทนาเกยวกบการสอนคด.” วารสารครศาสตร 1, 7 (มกราคม-มถนายน 2523) : 121-126.

เปลว ปรสาร. “การศกษาความสามารถในการคดแกปญหาของเดกปฐมวย ทไดรบการจด ประสบการณแบบโครงการ.” ปรญญานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาเอก การศกษาปฐมวย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, 2543. ไผท สทธสนธร. “วธคดแบบหมวกหกใบ.” สารปฏรป 3, 27 (มถนายน 2543) : 24-26. พธ ทงแดง. “เปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเขยนสะกดคาของนกเรยนระดบประกาศนยบตร วชาชพชนปท 1 ทเรยนโดยใชแบบฝกวทยาลยอาชวศกษาเลย.” วทยานพนธ ปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการสอนภาษาไทย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย เกษตรศาสตร, 2534. พรพมล สวรรณรตน. “ผลของการใชชดฝกกจกรรมเพอสงเสรมความคดสรางสรรคทาง วทยาศาสตรของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, 2537.

118

พรรณ ชทย. จตวทยาการเรยนการสอน (จตวทยาการศกษาสาหรบครใชในชนเรยน). พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2522. พวงรตน ทวรตน. วธการวจยทางพฤตกรรมศาสตรและสงคมศาสตร. พมพครงท 7. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2540. _________. วธการวจยทางพฤตกรรมศาสตรและสงคมศาสตร. พมพครงท 8. กรงเทพมหานคร

: จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2543. พวงผกา โกมตการนนท. “การเปรยบเทยบผลของการระดมพลงสมองและเทคนคการคด แบบหมวกหกใบทมตอความคดสรางสรรคของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 โรงเรยนชมทางตลงชนเขตตลงชน กรงเทพมหานคร.” ปรญญานพนธปรญญา มหาบณฑต สาขาวชาจตวทยาการศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, 2544. พมใจ อทศ. “ผลการใชชดฝกสมรรถภาพดานกระบวนการแกปญหา สาหรบนกเรยนชน ประถมศกษาปท 5.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการประถมศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, 2538. เพราพรรณ เปลยนภ. จตวทยาการศกษา. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยเทคโนโลย พระจอมเกลาธนบร, 2542. มาณช ถาอาย. “ความสามารถในการแกปญหาและความคดเหนของนกเรยนมธยมศกษาตอนตน ทมผลมาจากการเรยนรโดยใชปญญาเปนฐาน.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาหลกสตรและการสอน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยแมโจ, 2540. มณวรรณ วรทม. “การพฒนาชดฝกทกษะการอานภาษาไทยเพอจบใจความของนกเรยนชน

ประถม ศกษาปท 4.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาหลกสตรและการสอน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2546.

มาเรยม นลพนธ. วธวจยทางพฤตกรรมศาสตรและสงคมศาสตร. นครปฐม ภาควชาหลกสตร และวธสอนและวธสอน คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร วทยาเขตพระราชวงสนามจนทร, 2547.

ยรวฒน คลายมงคล. “การพฒนากระบวนการเรยนการสอนโดยการประยกตแนวคดการใชปญหา เปนหลกในการเรยนรเพอสรางเสรมสมรรถภาพทางคณตศาสตรของนกเรยนชน ประถมศกษาปท 5 ทมความสามารถพเศษทางคณตศาสตร.” วทยานพนธปรญญา มหาบณฑต สาขาวชาประถมศกษา บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2545.

119

เยาวพา เดชะคปต. กจกรรมสาหรบเดกกอนวยเรยน. กรงเทพมหานคร : สานกพมพ โอเดยนสโตร, 2528. โรจนา แสงรงระว. “ผลสมฤทธการเขยนสะกดคาดวยการใชแบบฝกของนกเรยนชนประถม

ศกษาปท 3 โรงเรยนสาธตแหงมหาวทยาลยเกษตรศาสตร.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการประถมศกษา มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2531.

ลดดา กตตวภาท. จตวทยาการเรยนการสอน. กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร, 2526. วนดา เกอแกว. “การศกษาความคดสรางสรรคของเดกทมความสามารถพเศษระดบปฐมวย จากการใชชดฝกความคด.” ปรญญานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการศกษา พเศษ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, 2546. วชรา เลาเรยนด. เทคนคและยทธวธพฒนาทกษะการคดการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนสาคญ.

นครปฐม : คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร วทยาเขตพระราชวงสนามจนทร, 2549.

ศศธร อนตน. “การพฒนาแบบฝกการอานจบใจความสาคญสาหรบนกเรยนชนประถมศกษา ปท 3.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการสอนภาษาไทย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, 2535. ศรพร กอนวงค. “ชดฝกทกษะการอานเพอความเขาโดยใชแผนภาพโครงเรอง สาหรบนกเรยน ชนมธยมศกษาปท 1.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาหลกสตรและการสอน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา, 2543. ศรสรางค ทนะกล. การคดและการตดสนใจ. กรงเทพมหานคร : สานกพมพเธรดเวฟ-เอดดเคชน, 2542. สกญญา ชาญพนา. “การพฒนาแบบวดการคดวจารณญาณตามแนวคดของเดอโบโน สาหรบ นกเรยนชนมธยมศกษาปท 1.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการวดและ ประเมนผลการศกษา บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2545. สกญญา ยตธรรมนนท. “ผลการใชเทคนคการคดแกปญหาอนาคตตามแนวคดของทอรแรนซ ทมตอความสามารถในการคดแกปญหาของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการประถมศกษา บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2539. สนท สนโยภาส. การสอนภาษาไทย. กรงเทพมหานคร : ทพยอกษร, 2533.

120

สมเจตน ไวยาวจกรณ. “รปแบบการสอนเพอพฒนาความสามารถดานการใชเหตผล.” ปรญญา นพนธปรญญาดษฎบณฑต สาขาวชาการวจยและพฒนาหลกสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, 2530.

สมบต กาจนารกพงศ. เทคนคการสอนใหผเรยนเกดทกษะการคด. กรงเทพมหานคร : ธารอกษร, 2545. สมพงษ จตระดบ. “หยดกอนการศกษาไทย (ภาคจบ).” วทยาศาสตรกาวไกล 5, 11 (มนาคม

2538) : 68-69. สมศกด สนธระเวชญ. มงสคณภาพการศกษา. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพาณช, 2542. สามารถ มศร. “การศกษาความกาวหนาดานคณภาพลายมอของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3

โรงเรยนวดสวรรณาราม กรงเทพมหานคร หลงการสอนซอมเสรมโดยการใชแบบฝก.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการสอนภาษาไทย มหาวทยาลย เกษตรศาสตร, 2530.

สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต. เทคนคการสอนกลมสรางเสรมประสบการณ ชวต : ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร. กรงเทพมหานคร : โรงพมพครสภา ลาดพราว, 2531. _________. เทคนคการสอนกลมสรางเสรมประสบการณชวต: ทกษะกระบวนการทาง วทยาศาสตร. กรงเทพมหานคร : โรงพมพครสภาลาดพราว, 2532. _________. การปฏรปการเรยนรตามแนวคด 5 ทฤษฎ. กรงเทพมหานคร : สานกพมพ โอเดยนสโตร, 2541. สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต. คมอการอบรมเลยงดเดกระดบกอน ประถมศกษา. กรงเทพมหานคร : โรงพมพครสภาลาดพราว, 2541. _________. พระราชบญญตการศกษาแหงชาต 2542. กรงเทพมหานคร : โรงพมพครสภา ลาดพราว, 2542. สจรต เพยรชอบ และสายใจ อนทรมพรรณ. วชาสอนภาษาไทยระดบมธยมศกษา. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพาณช, 2523. _________. วชาสอนภาษาไทยระดบมธยมศกษา. พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2538.

121

สนนทา สายวงค. “การศกษาผลสมฤทธทางการเรยนและการคดอยางมวจารณญาณของนกเรยน ชนมธยมศกษาปท 1 ทเรยนวชาสงคมศกษาดวยการสอนโดยใชเทคนคการคดแบบ หมวกหกใบและการสอนซนดเคท.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชา การมธยมศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, 2544. สภาพร สายสวาท. “การพฒนาความสามารถในการคดแกปญหาของเดกปฐมวย โดยการจด ประสบการณแบบใชปญหาเปนหลก.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชา หลกสตรและการนเทศ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2548. สวทย มลคา. กลยทธการสอนคดแกปญหา. กรงเทพมหานคร : หางหนสวนจากดภาพพมพ, 2547. หงสสนย เออรตนรกษา “การพฒนาความสามารถในการคดแกปญหาเชงสรางสรรค ของนกเรยน ชนประถมศกษาปท 4 โดยใชกระบวนการแกปญหาเชงสรางสรรคตามแนวคด ทอรแรนซ.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาจตวทยาศกษา บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2536. อมาพร รงสยานนท. “การศกษาความสามารถในการคดสรางสรรคและคดแกปญหาของเดกทม

ความสามารถพเศษดานคณตศาสตร ชนประถมศกษาปท 5 จากการใชชดฝกความคด แกปญหาเชงสรางสรรค.” ปรญญานพนธมหาบณฑต สาขาวชาการศกษาพเศษ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, 2546.

อารย บวคมภย. “การสรางแบบฝกเพอเสรมทกษะการใชถอยคาในงานเขยนรอยแกว สาหรบ นกเรยนชนมธยมศกษาปท 5.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการสอน ภาษาไทย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2540. อรพรรณ พรสมา. การคด. กรงเทพมหานคร : สถาบนพฒนาทกษะการคด, 2543. อบลรตน เพงสถตย. จตวทยาการเรยนร. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามคาแหง, 2532. เอดเวรด เดอ โบโน. รองเทา 6 ปฏบตการ 6 แบบ. แปลโดย สรชย รตนกจตระกล. กรงเทพมหานคร : ซเอดยเคชน, 2535 _________. หมวก 6 ใบ คด 6 แบบ : มองปญหา มองชวต ดวยวธคดแบบใหม. แปลโดย นชรย ชลคป กรงเทพมหานคร : มลนธโกมลคมทอง, 2536. ภาษาตางประเทศ De Bono, Edward. Six thing hats. London : Clays, 1990. _________. Teach your child how to think. London : Clays, 1992.

122

De Bono, Edward. Six Thinking Hats for Schools. London : Haeker Brown low Education, 1992. _________. Teach Yourself to Think. England : Penguin Book, 1996. _________. Six Thinking Hats. London : Penguin Book, 2000. Beyer, Barry K. “Critical Thinking What is it ?.” Social Education 25 (October 1985) : 297-303. Eysenck, H.J. and other. Encyclopedia of Psychologist. Vd 3. New York : Harder Harder, 1972. Guildford, J.P. The Nature of Human Intelligence. New York : Mc Grew-Hill, 1967. Hart, Lynn C. “Same Factors That Impede or Enhance Performance in Mathematical Problem Solving.” Journal for Research in Mathematics Education 2 (March 1993) : 24. Hilgard, E.R. Introduction to psychology. New York : Harcourt Brace and Word, 1962. Jayaswal, S. Foundation of Education Psychology. New Delphi : Hiene Manum, 1974. John, K.W. “A Comparison of two method of teaching eight grad generalscience.” In Traditional

and structured problem solving, 1966. Lustie, Suzanna Jan Dawkins. “Metphorical Thinking : Contructing Cognitive Classrooms.” Dissertation Abstracts International 1981 (December 1998) : 59-80A Modgil, C., and Modgil S. The Development of Thinking and Fontana. New York : Basil Blackwell, 1984 Petty, G. “Language Workbook and Practice Material.” In Development Language Skills in The Elementary School. New York: Ally and Bacon Inc, 1963. Predersen, Jane. “Cognitive Modeling During : Problem-Based Learning : The Effect A Hypemedia Expert Tool. Doctoral Dissertation, The University of Texas A Austin.” Dissertation Abstracts International 25 (May 2000) : 61-80 A. River, Willga M. Teaching Foreign Language Skills. New York : The University of Chicago

Press, 1970. Seals, B., and Z.Glasgow. Exercises in Instructional Design. Ohio : Merrill Publishing Company, 1990. Shaklee, B.D. “The Effectiveness of Teaching Creative Problem Solving Techniques to Enhance the Problem Solving of Kindergarten Student.” Dissertation Abstract International 46 (April 1985) : 2915A.

123

Shaw, Terry J. “The effect of problem solving training in science upon utilization of problem solving in science and social studies.” Dissertation Abstract International 38,9A (1978) : 5227-A Shepherd, Glenn. “The Problem Method ; A Problem-Based Learning Model,s Affect On Critical Thinking of Fourth and Filthy grads Social Studies Students. Doctoral Dissertation, North Caroling State University.” Dissertation Abstracts International 1981 (August 1998) : 59-03A. Tuckman, O.W. “Conducting Educational Research.” In Harcourt Brace Collect : Publishers. New Your : Fort Worth Philadelphia, 1999. Vancleave (pseud). Janice Vancleave,s Rocks and Minerals : Mind-Boggling Experiments You

can Turn into Science Fair Projects. New York : John Wiley & Sons, Inc., 1996.

ภาคผนวก

125

ภาคผนวก ก

รายชอผเชยวชาญตรวจสอบเครองมอวจย

126

รายชอผเชยวชาญตรวจสอบเครองมอวจย ...................................

1. อาจารย จระศกด ซงพก ผอานวยการโรงเรยนวดตาลเรยง ต. บวงาม อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร 70130 2. อาจารย สรนทร แจมจนทร ตาแหนง ครอนดบ ค.ศ.2 หวหนากลมวชาสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ระดบประถมศกษาประจาโรงเรยนวดตาลเรยง ต. บวงาม อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร 70130 3. อาจารย วรางคณา ศรธญญารตน ตาแหนง ครอนดบ ค.ศ.3 ครประจาโรงเรยนวดคหาสวรรค ต. สหมน อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร 70130

127

ภาคผนวก ข

1. จดหมายเชญเปนผตรวจเครองมอวจย 2. จดหมายขอทดลองใชเครองมอวจย 3. จดหมายขอความอนเคราะหในการเกบรวบรวมขอมล

128

129

130

131

132

133

134

ภาคผนวก ค

เครองมอทใชในการวจย

1. แบบประเมนชดฝกทกษะการคดแกปญหา 2. แบบประเมนทกษะการคดแกปญหา 3. แบบทดสอบวดผลการเรยนร 4. แบบสอบถามความคดเหน

135

แบบประเมนความสอดคลองของผเชยวชาญทมตอชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ

สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4

คาชแจง ผวจยขอความอนเคราะหจากทานโปรดเขยนผลการพจารณาความสอดคลองของทานทมตอชดฝกทกษะการคดแกปญหา โดยใสเครองหมาย ลงในชองวางทตรงกบความคดเหนของทาน เพอเปนแนวทางในการปรบปรงแกไขชดฝกทกษะการคดแกปญหา โดยพจารณาวาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ชดน มความเหมาะสม สอดคลองและครอบคลมเนอหาในดานตาง ๆ ตามทกาหนดไวหรอไม โดยมเกณฑการใหคะแนนดงน ความหมายของคะแนน ใหคะแนนเทากบ +1 เมอแนใจวามความเหมาะสมและสอดคลอง ใหคะแนนเทากบ 0 เมอไมแนใจวามความเหมาะสมและสอดคลอง ใหคะแนนเทากบ -1 เมอแนใจวาไมมความเหมาะสมและสอดคลอง

คะแนนความคดเหน ลาดบ รายการประเมน +1 0 1

หมายเหต

คาชแจง 1.1 มความชดเจนและเขาใจงาย

1.2 มความถกตองตามจดประสงค 1.3 มความเหมาะสมกบวยของนกเรยน

1

1.4 มประโยชนตอนกเรยน วตถประสงค 2.1 สามารถประเมนวตถประสงคได

2.2 ขอความมความชดเจนเขาใจงาย 2

2.3 สอดคลองกบเนอหาวชา

136

คะแนนความคดเหน ลาดบ รายการประเมน +1 0 1

หมายเหต

สาระการเรยนร 3.1 สอดคลองกบวตถประสงค

3.2 เหมาะสมกบระดบชน 3

3.3 มความนาสนใจ กจกรรมการเรยนร 4.1 สอดคลองกบวตถประสงค

4.2 สอดคลองกบกระบวนการจดการเรยนร 4.3 เหมาะสมกบเนอหา และวยของนกเรยน 4.4 มความนาสนใจ 4.5 ชวยพฒนาทกษะการคดแกปญหา

4

4.6 ชวยพฒนาผลการเรยนรของนกเรยนใหสงขน

การวดและการประเมน 5.1 สอดคลองกบวตถประสงค

5.2 สอดคลองกบเนอหา 5.3 สอดคลองกบกจกรรมการเรยนร 5.4 เหมาะสมกบวยของนกเรยน

5

5.5 ชวยพฒนาทกษะการคดแกปญหา ขอเสนอแนะอนๆ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ลงชอ…………………….. (…………………………) ผประเมน

137

แบบประเมนความสอดคลองของผเชยวชาญทมตอแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4

คาชแจง ผวจยขอความอนเคราะหจากทานโปรดเขยนผลการพจารณาความสอดคลองของทานทมตอแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา โดยใสเครองหมาย ลงในชองวางทตรงกบความคดเหนของทาน เพอเปนแนวทางในการปรบปรงแกไขแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา โดยพจารณาวาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ชดน มความเหมาะสม สอดคลองและครอบคลมเนอหาในดานตางๆ ตามทกาหนดไวหรอไม โดยมเกณฑ การใหคะแนนดงน

ความหมายของคะแนน ใหคะแนนเทากบ +1 เมอแนใจวาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหามความเหมาะสมและสอดคลอง ใหคะแนนเทากบ 0 เมอไมแนใจวาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหามความเหมาะสมและสอดคลอง ใหคะแนนเทากบ -1 เมอแนใจวาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหาไมมความเหมาะสมและสอดคลอง

คะแนนความคดเหน

ขอ คาถามในแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา

+1 0 1

หมายเหต

1. วนนครใหทาแบบฝกหดในชวโมง แตนกเรยนลมนาสมดมาจากบาน นกเรยนจะทาอยางไร? ก. ขอยมสมดเพอนกลบบาน ข. ทาใสสมดเลมอนไปกอน ค. ไมทางาน แตชวนเพอนคย ง. บอกครวาลมนาสมดมาจากบาน

2 นกเรยนเขยนตวหนงสอผด และตองการลบแตไมมปากกาลบคาผด นกเรยนจะทาอยางไร? ก. ไมลบ ข. ขอยมเพอนทม ค. ไปซอทสหกรณ ง. ใชปากกาแดงขดเสนทบ

138

คะแนนความคดเหน

ขอ คาถามในแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา

+1 0 1

หมายเหต

3. ครใหนกเรยนนาผาขนาด 5 x 5ซ.ม. มาคนละ 3 ชน แตนกเรยนไมมผาผนใหม นกเรยนจะทาอยางไร? ก. ขอแบงจากเพอน ข. ไมนาไป บอกวาไมม ค. ใหแมซอผาผนใหมให ง. ตดเศษผาจากเสอตวทไมไดใช

4 ในวชาพลศกษา ทกคนตองวงรอบสนาม แตเพอนของนกเรยนวงหกลม นกเรยนจะทาอยางไร? ก. ยนดเฉยๆ ข. วงไปบอกคณคร ค. พาเพอนไปทาแผล ง. วงเขาไปมงดวาเปนอะไรบาง

5 นกเรยนกาลงเดนทางไกลอยในปา แลวสมาชกในกลมเกดลมเทาแผลง นกเรยนจะทาอยางไร? ก. ชวยพยงเพอนเดนตอไป ข. หาไมใหเพอนใชคาเดน ค. ทงเพอนไวเพอใหครมารบ ง. ตอวาเพอนวาเดนไมระวง

6 ในฐานะนกเรยนเปนพคนโต เหนนองกาลงแยงของเลนกนอย นกเรยนจะทาอยางไร? ก. เกบของเลนไมใหเลนทงค ข. ใหนองคนเลกเลน ค. นงดเฉยๆ ทาเปนไมสนใจ ง. ใหนองเปายงฉบกน ใครชนะไดเลน

7 นองทาหนงสอของนกเรยนขาด นกเรยนจะทาอยางไร? ก. ตนองแรงๆ ข. ฟองแมใหตนอง ค. ตะโกนวานองแรง ๆ ง. ใชเทปซอมหนาทขาด

8 นกเรยนไปเลนนาคลองชลประทานกบเพอน แตเพอนของนกเรยนจมนา และนกเรยนกวายนาไมเปน นกเรยนจะทาอยางไร? ก. รองใหคนชวย ข. กระโดดลงไปชวย ค. หาไมยาว ๆ ใหเพอนเกาะ ง. ยนดเฉยๆ ไมรจะทาอะไร

139

คะแนนความคดเหน

ขอ คาถามในแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา

+1 0 1

หมายเหต

9. นกเรยนกาลงเดนซอของอย แลวนกเรยนเหนโจรกระชากกระเปาของคนขาง ๆ นกเรยนจะทาอยางไร? ก. วงตามโจรไป ข. รองใหคนชวย ค. ตกใจ ทาอะไรไมถก ง. แจงตารวจทอยบรเวณนน

10 นกเรยนปนจกรยานไปโรงเรยนในตอนเชา แตรถจกรยานกลบยางรว นกเรยนจะทาอยางไร? ก. จงกลบบาน ข. จงไปโรงเรยน ค. จงไปรานซอมจกรยาน ง. จงไปฝากไวบานของคนทรจกแถวนน

11 นกเรยนไปซอขาวกลองหนาปอกซอย แตนกเรยนลมนาเงนออกไปดวย นกเรยนจะทาอยางไร? ก. ยมเงนคนรจกจายกอน ข. บอกแมคาแลวนาเงนมาใหทหลง ค. ทงขาวกลองไว แลวไมออกไปเอา ง. ทงขาวกลองไวทราน แลวกลบบานนาเงนมาจาย

12 ขางบานของนกเรยนเปดเพลงเสยงดงมาก จนเปนการรบกวนชาวบานแถวนน นกเรยนจะทาอยางไร? ก. โทรแจงตารวจ ข. ตะโกนวาแรงๆ ค. ทาเปนไมสนใจ ง. ไปบอกใหเปดเบาๆ

13 คลองขางบานนกเรยนเกดนาเนาเสยซงเกดจากการปลอยนาเสยจากครวเรอนตาง ๆ นกเรยนจะทาอยางไร? ก. แจงใหผใหญบานทราบ ข. เลกทงนาเสยลงคลอง ค. ไมใสใจไมใชเรองของเรา ง. บอกใหชาวบานหยดทงนาเสยลงคลอง

140

คะแนนความคดเหน

ขอ คาถามในแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา

+1 0 1

หมายเหต

14. บรเวณบานของนกเรยนมบอขยะ ทาใหเกดเปนมลภาวะ “อากาศเปนพษ” นกเรยนจะทาอยางไร? ก. ยายบานหน ข. ปลกตนไมเยอะ ค. ตดเครองกรองอากาศ ง. แจงเจาหนาทใหรบทราบ

15 นกเรยนกาลงนอนดทวอยแลวเกดไฟไหมในครวบานของนกเรยน นกเรยนจะทาอยางไร? ก. หานาไปดบ ข. รองใหคนชวย ค. วงออกจากบาน ง. สบสะพานไฟลง

16 มขาวเตอนใหจงหวดของนกเรยนระวงการเกดนาทวม นกเรยนจะทาอยางไร? ก. อยเฉยๆ ไมทาอะไร ข. เกบขาวของเตรยมพรอม ค. หากระสอบทรายกนนา ง. ยายไปอยบานญาตจงหวดอน

17 นกเรยนไปเทยวนาตกกบครอบครว แลวเกดนาปาไหลหลาก นกเรยนจะทาอยางไร? ก. วงหนใหไกลทสด ข. ยนด ถายรปเกบไว ค. หาทหลบทคดวาปลอดภย ง. ตะโกนดงๆ ใหทกคนหน

18 ขณะนราคานามนเพมสงขนมาก นกเรยนจะปฏบตตนอยางไรในการใชรถ? ก. ไปกบเพอน ข. ใชรถเฉพาะทจาเปน ค. ขบรถไปเองตามปกต ง. นงรถเมลไปโรงเรยน

19 ขณะทนกเรยนนงรถไปโรงเรยน แลวเหนเพลงไหมขางทาง นกเรยนจะทาอยางไร? ก. จอดรถด ข. โทรแจง 199 ค. รองใหคนอนรวาไฟไหม ง. หยบโทรศพทขนมาถายรป

141

คะแนนความคดเหน

ขอ คาถามในแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา

+1 0 1

หมายเหต

20. ในฤดฝนของทกปบานของนกเรยนจะเกดนาทวม นกเรยนจะทาอยางไร? ก. ถมดนใหสงขน ข. ขดบอกกเกบนา ค. ยายไปอยทอน ง. ไมใชหนาทของเรา

ขอเสนอแนะอนๆ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ลงชอ………………………. (………………………….) ผประเมน

142

แบบประเมนความสอดคลองของผเชยวชาญทมตอแบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง สรรพสงในธรรมชาต

สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 คาชแจง ผวจยขอความอนเคราะหจากทานโปรดเขยนผลการพจารณาความสอดคลองของทานทมตอแบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง สรรพสงในธรรมชาต สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 โดยใสเครองหมาย ลงในชองวางทตรงกบความคดเหนของทาน เพอเปนแนวทางในการปรบปรงแกไข โดยพจารณาวาแบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง สรรพสงในธรรมชาต สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ชดน มความเหมาะสม สอดคลองและครอบคลมเนอหาในดาน ตาง ๆ ตามทกาหนดไวหรอไม โดยมเกณฑการใหคะแนนดงน ความหมายของคะแนน ใหคะแนนเทากบ +1 เมอแนใจวาขอสอบมความเหมาะสมและสอดคลอง ใหคะแนนเทากบ 0 เมอไมแนใจวาขอสอบมความเหมาะสมและสอดคลอง ใหคะแนนเทากบ -1 เมอแนใจวาขอสอบไมมความเหมาะสมและสอดคลอง

คะแนนความคดเหน

ขอ คาถามในแบบทดสอบ

+1 0 1

หมายเหต

1. ทรพยากรธรรมชาตสามารถแบงออกไดเปนกประเภท? ก. 2 ประเภท ข. 3 ประเภท ค. 4 ประเภท ง. 5 ประเภท

2. ปจจยในขอใดมผลตอการประกอบอาชพของคนไทยมากทสด? ก. นสยสวนตว ข. วฒนธรรมประเพณ ค. นโยบายของรฐบาล ง. ลกษณะทางภมศาสตร

143

คะแนนความคดเหน

ขอ คาถามในแบบทดสอบ

+1 0 1

หมายเหต

3. สงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตในแตละทองถนมความแตกตางกนหรอไม เพราะอะไร?

ก. แตกตาง เพราะ มการใชชวตทแตกตางกน ข. แตกตาง เพราะ มลกษณะทตงทางภมศาสตร

แตกตางกน ค. ไมแตกตาง เพราะ มการใชชวตทคลายคลงกน ง. ไมแตกตาง เพราะ มทรพยากรธรรมชาตท

เหมอนกน

4. “ดน” แบงออกเปนกประเภท? ก. 2 ประเภท ข. 3 ประเภท ค. 4 ประเภท ง. 5 ประเภท

5. ทรพยากรธรรมชาตในขอใดทใชแลวหมดไป? ก. ดน ข. นา ค. แรธาต ง. อากาศ

6. ความหมายของทรพยากรธรรมชาตในขอใดถกตอง? ก. สงทเกดขนเองตามธรรมชาต ข. ทกสงทกอยางทอยรอบตวเรา ค. สงทมนษยสรางขนเพอประโยชนในการดารงชวต ง. สงทเกดขนเองตามธรรมชาต หรอสงทมนษยสราง

ขนเพอประโยชนในการดารงชวต

7. สาเหตทางธรรมชาตททาใหดนเสอมโทรมคอขอใด? ก. ความแหงแลง ข. การทาเหมองแร ค. การตดไมทาลายปา ง. การเผาหลงการเพาะปลก

144

คะแนนความคดเหน

ขอ คาถามในแบบทดสอบ

+1 0 1

หมายเหต

8. สาเหตสาคญทสดททาใหเกดมลพษทางอากาศคอขอใด? ก. การเผาหญา ข. การเผาขยะมลฝอย ค. ควนจากรถจกรยานยนต ง. ควนจากโรงงานอตสาหกรรม

9. สาเหตสาคญทสดททาใหเกดมลพษทางนาคอขอใด? ก. ผกตบชวา ข. การทงขยะลงแมนา ค. สารเคมทใชในการเกษตร ง. นาเสยจากโรงงานอตสาหกรรม

10. สงแวดลอมในขอใดเปนสงทมนษยสรางขน? ก. นา ข. อากาศ ค. แรธาต ง. ทอยอาศย

11 ขอใด ไมใช สาเหตของการเปลยนแปลงสงแวดลอมทเกดจากธรรมชาต? ก. แผนดนไหว ข. นากดเซาะตลง ค. การทรดตวของแผนดน ง. การสรางเขอนกกเกบนา

12. การปฏบตในขอใดจงไดเรยกวา “การรกษาสภาพดน”? ก. สมพรใชปยเคมบารงดน ข. วภาปลกพชหมนเวยน ค. ราตรปลอยดนใหวางเปลา ง. นารรตนปลกพชชนดเดยวกนซา ๆ

13. การอนรกษทรพยากรธรรมชาต หมายถงขอใด? ก. ใชเฉพาะทจาเปน ข. ใชอยางประหยด ค. ใชทรพยากรทสามารถใชทดแทนกนได ง. ใชอยางรคณคา โดยไมสงผลกระทบตอสงแวดลอม

14. ปฏบตตนอยางไรจงไดชอวา “อนรกษนา”? ก. สมจนใชนาแตนอย ข. สมแปนใชเฉพาะนาแร ค.สมจกใชเฉพาะนาทสะอาด ง. สมฉนใชนาเฉพาะทจาเปน

145

คะแนนความคดเหน

ขอ คาถามในแบบทดสอบ

+1 0 1

หมายเหต

15. นกเรยนเหนดวยกบการออกกฎหมายบงคบไมใหมการลกลอบตดไมทาลายปาหรอไม เพราะเหตใด? ก. เหนดวย เพราะคนกระทาผดจะถกลงโทษ ข. เหนดวย เพราะตนไมจะไดเพมจานวนขน ค. ไมเหนดวย เพราะตนไมมจานวนมากอยแลว ง. ไมเหนดวย เพราะตนไมตองใชในชวตประจาวน

16. วธการในขอใด ไมใช วธในการรกษาหนาดน? ก. นกปลกพชหมนเวยน ข. นยใชปยคอกอยางสมาเสมอ ค. นองไถกลบหลงฤดเกบเกยวทกครง ง. นนเผาหญาหรอฝางขาวใหเตยนเสมอ

17. ถาคนในทองถนไมชวยกนรกษาปาไมจะเกดปญหาขนมากมาย ยกเวน ขอใด? ก. ทาใหเกดนาทวม ข. เกดความแหงแลง ค. ปาไมมจานวนมากขน ง. กาซคารบอนไดออกไซดเพมขน

18. นกเรยนเหนดวยกบคากลาวทวา “ปดไฟเมอเลกใช” หรอไม? ก. เหนดวย เพราะเปนการประหยดพลงงาน ข. เหนดวย เพราะไมใชกควรปด ค. ไมเหนดวย เพราะเดยวกตองเปดใหม ง. ไมเหนดวย เพราะเปด ๆ ปด ๆ ไมด

19. “กาแล” เปนลกษณะเฉพาะของเรอนทางภาคใด? ก. ภาคใต ข. ภาคเหนอ ค. ภาคตะวนออก ง. ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

146

คะแนนความคดเหน

ขอ คาถามในแบบทดสอบ

+1 0 1

หมายเหต

20. เพราะเหตใดชาวภาคกลางจงนยมสรางเรอนทมใตถนสง? ก. ปองกนนาทวม ข. ปองกนสตวปา ค. ใชทาคอกสตว ง. ใชเกบผลผลตทางการเกษตร

21. เรอนทางภาคใต ไมนยมฝงเสาเรอนลงดนเพราะเหตใด? ก. ดไมสวยงาม ข. ทาใหเรอนเอยง ค. เคลอนยายลาบาก ง. ปองกนนาทะเลกดเซาะ

22. ในภาคใดสามารถเพาะปลกพชไดตลอดป? ก. ภาคใต ข. ภาคเหนอ ค. ภาคกลาง ง. ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

23. สงแวดลอมทางสงคมในขอใดมอทธพลตอการเปลยนแปลงของสงแวดลอมทางธรรมชาต? ก. การแตงกาย ข. การบรโภค ค. การศกษาในตางประเทศ ง. การนาเทคโนโลยสมยใหมเขามาใช

24. ในขอใดเปนการอนรกษสงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม? ก. อาโปชอบเลนเปยโน ข. เจนนชอบฟงเพลงสากล ค. สายชลชอบเลนดนตรไทย ง. สมหมายชอบเรยนภาษาญปน

25. สาเหตในขอใดททาใหประชากรมจานวนเพมมากขน? ก. เกดมาก ยายออกมาก ข. เกดมาก ยายเขามาก ค. ตายมาก เกดนอย ง. ตายมาก เกดมาก

26. สาเหตในขอใดททาใหจานวนประชากรลดลงได? ก. ความทนสมย ข. ความแหงแลง ค. ความอดมสมบรณ ง. ความเชยวชาญทางการแพทย

147

คะแนนความคดเหน

ขอ คาถามในแบบทดสอบ

+1 0 1

หมายเหต

27. ถาประชากรเพมขนอยางรวดเรวจะสงผลตอสงใดมากทสด? ก. คนมอาชพมากขน ข. พลเมองดอยคณภาพ ค. มการอพยพยายถนมากขน ง. ความหนาแนนของประชากรเพมมากขน

28. ประชากรในภาคใด มอตราการอพยพเขามาในกรงเทพฯ มากทสด? ก. ภาคใต ข. ภาคกลาง ค. ภาคเหนอ ง. ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

29. การอพยพแรงงานในชนบทมกเกดในชวงใดมากทสด? ก. ฤดแลง ข. ฤดเรมปลกขาว ค. หลงฤดเกบเกยว ง. ระหวางรอเกบเกยว

30. ถาในพนท 1 ตารางกโลเมตร จงหวดขอนแกนมประชากร 1,000 คน กรงเทพฯ ม 4,000 คน เชยงใหมม 3,000 คน ภเกตม 500 คน จงหวดใดมความหนาแนนของประชากรนอยทสด? ก. ขอนแกน ข. กรงเทพฯ ค.เชยงใหม ง. ภเกต

ขอเสนอแนะอนๆ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ลงชอ……………………… (………………………….) ผประเมน

148

แบบประเมนความสอดคลองของผเชยวชาญทมตอแบบสอบถามความคดเหน ของนกเรยนทมตอชดฝกทกษะการคดแกปญหา

สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4

คาชแจง ผวจยขอความอนเคราะหจากทานโปรดเขยนผลการพจารณาความสอดคลองของทานทมตอแบบสอบถามความคดเหนของนกเรยนทมตอชดฝกทกษะการคดแกปญหา สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 โดยใสเครองหมาย ลงในชองวางทตรงกบความคดเหนของทาน เพอเปนแนวทางในการปรบปรงแกไข โดยพจารณาวาแบบสอบถามความคดเหนของนกเรยนทมตอชดฝกทกษะการคดแกปญหา สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ชดน มความเหมาะสมตามหวขอทกาหนดไวหรอไม โดยมเกณฑการใหคะแนนดงน ความหมายของคะแนน ใหคะแนนเทากบ +1 เมอแนใจวามความเหมาะสมและสอดคลอง ใหคะแนนเทากบ 0 เมอไมแนใจวามความเหมาะสมและสอดคลอง ใหคะแนนเทากบ -1 เมอแนใจวาไมมความเหมาะสมและสอดคลอง

คะแนนความ คดเหน

รายการประเมน

+1 0 -1

ขอเสนอแนะเพมเตม

1. ความสอดคลองของขอคาถามเกยวกบขอมลทวไปของนกเรยน

2. ความสอดคลองของขอคาถามเกยวกบความคดเหนทมตอชดฝกทกษะการคดแกปญหา

3. ความสอดคลองของขอคาถามเกยวกบความคดเหนทมตอกจกรรมในการจดการเรยนร

4. ความสอดคลองของขอคาถามเกยวกบความคดเหนทมตอชดฝกทกษะการคดแกปญหาดานประโยชน

149

ขอเสนอแนะอนๆ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ลงชอ…………………….. (……………………….) ผประเมน

150

ภาคผนวก ง

ชดฝกทกษะการคดแกปญหา

1. ตารางแสดงคาดชนความสอดคลอง 2. ตารางแสดงคาประสทธภาพชดฝกทกษะการคดแกปญหา

151

ตารางท 14 แสดงคาดชนความสอดคลองของชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงใน ธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4

คะแนนความคดเหนของผเชยวชาญ (คนท)

ลาดบ รายการประเมน

1 2 3 IOC

ความหมาย

คาชแจง 1.1 มความชดเจนและเขาใจงาย

+1 +1 +1 1.00 สอดคลอง

1.2 มความถกตองตามจดประสงค +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 1.3 มความเหมาะสมกบวยของนกเรยน +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง

1

1.4 มประโยชนตอนกเรยน +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง วตถประสงค 2.1 สามารถประเมนวตถประสงคได

+1 +1 +1 1.00 สอดคลอง

2.2 ขอความมความชดเจนเขาใจงาย +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง

2

2.3 สอดคลองกบเนอหาวชา +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง สาระการเรยนร 3.1 สอดคลองกบวตถประสงค

+1 +1 +1 1.00 สอดคลอง

3.2 เหมาะสมกบระดบชน +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง

3

3.3 มความนาสนใจ +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง กจกรรมการเรยนร 4.1 สอดคลองกบวตถประสงค

+1 +1 +1 1.00 สอดคลอง

4.2 สอดคลองกบกระบวนการจดการเรยนร

+1 +1 +1 1.00 สอดคลอง

4.3 เหมาะสมกบเนอหา และวยของนกเรยน

+1 +1 +1 1.00 สอดคลอง

4.4 มความนาสนใจ +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 4.5 ชวยพฒนาทกษะการคดแกปญหา +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง

4

4.6 ชวยพฒนาผลการเรยนรของนกเรยนใหสงขน

0 +1 +1 0.67 สอดคลอง

152

ตารางท 14 (ตอ)

คะแนนความคดเหนของผเชยวชาญ (คนท)

ลาดบ รายการประเมน

1 2 3 IOC

ความหมาย

การวดและประเมนผล 5.1 สอดคลองกบวตถประสงค

+1 +1 +1 1.00 สอดคลอง

5.2 สอดคลองกบเนอหา +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 5.3 สอดคลองกบกจกรรมการเรยนร +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 5.4 เหมาะสมกบวยของนกเรยน +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง

5

5.5 ชวยพฒนาทกษะการคดปญหา 0 +1 +1 0.67 สอดคลอง

153

ตารางท 15 คาประสทธภาพ E1/E2 ของชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาตดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 แบบรายบคคล

คะแนนระหวางเรยนชดฝกทกษะการคดแกปญหา / คะแนนเตม

ชดท 2 ชดท 3 ชดท 4 ชดท 5 ชดท 6 คนท

5 5 5 5 5

รวมคะแนนระหวางเรยน

(∑x) 25 คะแนน

รวมคะแนนหลงเรยน

(∑y) 30 คะแนน

1 3 3 4 3 4 17 22 2 3 4 3 4 3 17 22 3 3 4 5 3 4 19 23

รวม 53 67 E1 = 70.66 E2 = 74.44

ตารางท 16 คาประสทธภาพ E1/E2 ของชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาตดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 แบบกลมเลกหรอ

กลมยอย คะแนนระหวางเรยนชดฝกทกษะการคดแกปญหา

/ คะแนนเตม ชดท 2 ชดท 3 ชดท 4 ชดท 5 ชดท 6

คนท

5 5 5 5 5

รวมคะแนนระหวางเรยน

(∑x) 25 คะแนน

รวมคะแนนหลงเรยน

(∑y) 30 คะแนน

1 3 4 3 3 4 17 23 2 3 4 4 3 4 18 21 3 3 4 3 3 3 16 22 4 4 3 4 3 4 18 20 5 3 3 4 3 4 17 22 6 4 3 3 3 4 17 19 7 4 5 4 4 3 20 26 8 3 4 5 4 5 21 30 9 4 3 4 4 4 19 24

รวม 163 207 E1 = 72.44 E2 = 76.66

154

ตารางท 17 คาประสทธภาพ E1/E2 ของชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 แบบกลมใหญหรอภาคสนาม

คะแนนระหวางเรยนชดฝกทกษะการคดแกปญหา

/ คะแนนเตม ชดท 2 ชดท 3 ชดท 4 ชดท 5 ชดท 6

คนท

5 5 5 5 5

รวมคะแนนระหวางเรยน

(∑x) 25 คะแนน

รวมคะแนนหลงเรยน

(∑y) 30 คะแนน

1 4 3 5 3 3 18 25 2 3 3 4 5 4 19 24 3 5 4 5 4 5 23 26 4 5 5 5 4 5 24 30 5 4 4 5 4 5 22 24 6 4 3 3 4 4 18 25 7 3 4 4 4 5 20 23 8 4 5 5 4 4 22 24 9 3 4 4 5 5 21 26 10 4 3 5 3 3 18 25 11 5 5 5 4 5 24 28 12 4 2 5 3 4 18 26 13 2 5 5 4 5 21 30 14 3 5 5 2 5 20 24 15 4 4 5 5 5 23 28 16 3 3 4 5 5 20 25 17 3 4 5 4 5 21 27 18 2 4 4 3 4 17 25 19 4 3 4 5 4 20 27 20 3 5 5 4 5 21 23 21 2 4 4 3 5 19 25 22 4 3 4 4 3 18 23

155

ตารางท 17 (ตอ)

คะแนนระหวางเรยนชดฝกทกษะการคดแกปญหา / คะแนนเตม

ชดท 2 ชดท 3 ชดท 4 ชดท 5 ชดท 6

คนท

5 5 5 5 5

รวมคะแนนระหวางเรยน

(∑x) 25 คะแนน

รวมคะแนนหลงเรยน (∑y)

30 คะแนน

23 5 4 4 3 3 19 24 24 4 5 3 4 4 20 26 25 4 4 5 5 5 23 26 26 5 4 4 5 3 21 25 27 4 3 4 4 4 19 27 28 4 5 5 4 4 22 25 29 3 5 4 3 3 20 26 30 3 4 5 3 5 19 27 31 4 5 4 4 5 22 26 32 3 4 5 3 5 20 25

รวม 652 820 E1 = 81.50 E2 = 85.42

156

ตารางท 18 คาประสทธภาพ E1/E2 ของชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ของกลมตวอยาง

คะแนนระหวางเรยนชดฝกทกษะการคดแกปญหา / คะแนนเตม

ชดท 2 ชดท 3 ชดท 4 ชดท 5 ชดท 6

คนท

5 5 5 5 5

รวมคะแนนระหวางเรยน

(∑x) 25 คะแนน

รวมคะแนน หลงเรยน

(∑y) 25 คะแนน

1 3 4 4 5 4 20 22 2 3 4 4 4 5 20 21 3 2 4 5 5 4 20 18 4 4 5 3 4 4 20 22 5 5 3 4 4 5 21 21 6 3 4 4 3 4 18 19 7 5 3 5 3 3 19 20 8 4 5 5 4 5 23 23 9 4 3 5 3 3 18 19 10 3 5 5 2 5 20 22 11 4 5 4 4 5 22 21 12 4 3 4 4 4 19 19 13 5 4 5 3 5 22 18 14 3 4 4 5 4 20 22 15 3 4 4 3 4 18 20 16 3 4 4 5 4 20 22 17 4 3 4 3 4 18 19 18 4 4 4 5 5 23 23 19 4 5 5 4 4 22 25 20 3 4 5 4 5 21 20 21 4 4 5 3 4 20 18 22 3 4 4 4 4 19 20

157

ตารางท 18 (ตอ)

คะแนนระหวางเรยนชดฝกทกษะการคดแกปญหา / คะแนนเตม

ชดท 2 ชดท 3 ชดท 4 ชดท 5 ชดท 6 คนท

5 5 5 5 5

รวมคะแนนระหวางเรยน

(∑x) 25 คะแนน

รวมคะแนน หลงเรยน

(∑y) 25 คะแนน

23 4 4 4 3 5 20 21 24 3 3 5 4 5 20 19 25 4 4 5 4 5 22 19 26 3 4 4 5 4 20 18 27 4 3 4 4 4 19 18 28 2 3 5 5 4 19 21 29 3 4 5 4 5 21 23 30 5 5 5 5 5 25 25

รวม 612 618 E1 = 81.60 E2 = 82.40

∑x E1 = N × 100 A

612 = 30 × 100 25 = 81.60

∑y E2 = N × 100 B

618 = 30 × 100 25 = 82.40

158

ภาคผนวก จ

แบบประเมนทกษะการคดแกปญหา

1. ตารางแสดงคาดชนความสอดคลอง 2. ตารางแสดงการปรบปรงแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา 3. ตารางแสดงคะแนนทกษะการคดแกปญหาหลงการเรยนร

159

ตารางท 19 แสดงคาดชนความสอดคลองของแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4

คะแนนความคดเหนของผเชยวชาญ (คนท) ขอ

1 2 3 IOC ความหมาย

1 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 2 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 3 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 4 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 5 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 6 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 7 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 8 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 9 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 10 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 11 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 12 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 13 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 14 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 15 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 16 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 17 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 18 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 19 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 20 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง

160

ตารางท 20 แสดงการปรบปรงแบบประเมนทกษะการคดแกปญหาตามคาแนะนาของผเชยวชาญ ขอ รายการเดม รายการแกไข

2

นกเรยนเขยนตวหนงสอผด และตองการลบแตไมมปากกาลบคาผด นกเรยนจะทาอยางไร? ก. ไมลบ ข. ขอยมเพอนทม ค. ไปซอทสหกรณ ง. ใชปากกาแดงขดเสนทบ

นกเรยนเหนเพอนทงเศษกระดาษลงบนพน นกเรยนจะทาอยางไร? ก. วาเพอน ข. ไมสนใจ ค. เกบไปทงเอง ง. บอกเพอนใหเกบไปทงทถงขยะ

6

ในฐานะนกเรยนเปนพคนโต เหนนองกาลงแยงของเลนกนอย นกเรยนจะทาอยางไร? ก. เกบของเลน ไมใหเลนทงค ข. ใหนองคนเลกเลน ค. นงดเฉย ๆ ทาเปนไมสนใจ ง. ใหนองเปายงฉปกน ใครชนะไดเลน

คนขางบานของนกเรยนเผาขยะ ขางถนน ทาใหรบกวนผทผานไปมาอยางมาก นกเรยนจะทาอยางไร? ก. อยเฉย ๆ ข. ดบไฟเอง ค. บอกใหหยดเผา ง. แจงใหผใหญบานทราบ

7

นองทาหนงสอของนกเรยนขาด นกเรยนจะทาอยางไร? ก. ตนองแรง ๆ ข. ฟองแมใหตนอง ค. ตะโกนวานองแรง ๆ ง. ใชเทปซอมหนาทขาด

นกเรยนไดหนงสอเรยนเกาของพสาว มาใชตอ แตหนาปกขาด นกเรยนจะทาอยางไร? ก. ไมใช ข. ซอใหม ค. ใชตอได ง. หอปกหนงสอใหม

11

นกเรยนไปซอขาวกลองหนาปอกซอย แตนกเรยนลมนาเงนออกไปดวย นกเรยนจะทาอยางไร? ก. ยมเงนคนรจกจายกอน ข. บอกแมคาแลวนาเงนมาใหทหลง ค. ทงขาวกลองไว แลวไมออกไปเอา ง. ทงขาวกลองไวทราน แลวกลบบานนาเงนมาจาย

นกเรยนไปเทยวทะเลกบครอบครว นกเรยนเหนนกทองเทยวทงขยะลงบนชายหาด นกเรยนจะทาอยางไร? ก. นงมองเฉย ๆ ข. ตะโกนบอกไมใหทง ค. เดนไปเกบทงถงขยะเอง ง. เดนไปบอกใหเขาเกบไปทงถงขยะ

19 ข. โทรแจง 191 ข. โทรแจง 199 20 ง. ไมใชหนาทของเรา ง. อยเฉย ๆ เพราะนายงไมทวม

161

เกณฑในการใหระดบคณภาพของทกษะการคดแกปญหา 1 = นกเรยนมระดบคณภาพนอย 2 = นกเรยนมระดบคณภาพปานกลาง 3 = นกเรยนมระดบคณภาพมาก ตารางท 21 แสดงคะแนนทกษะการคดแกปญหาหลงเรยนของนกเรยน

ลาดบท คะแนนเตม 60 คะแนน

ระดบคณภาพ แปลผล

1 52 3 มาก 2 52 3 มาก 3 49 3 มาก 4 45 3 มาก 5 56 3 มาก 6 52 3 มาก 7 46 3 มาก 8 51 3 มาก 9 56 3 มาก 10 54 3 มาก 11 48 3 มาก 12 55 3 มาก 13 53 3 มาก 14 50 3 มาก 15 53 3 มาก 16 48 3 มาก 17 49 3 มาก 18 45 3 มาก 19 51 3 มาก 20 50 3 มาก 21 45 3 มาก

162

ตารางท 21 (ตอ)

ลาดบท คะแนนเตม 60 คะแนน

ระดบคณภาพ แปลผล

22 41 3 มาก 23 43 3 มาก 24 42 3 มาก 25 45 3 มาก 26 39 2 ปานกลาง 27 51 3 มาก 28 47 3 มาก 29 39 2 ปานกลาง 30 56 3 มาก

163

ภาคผนวก ฉ

แบบทดสอบวดผลการเรยนร 1. ตารางคาดชนแสดงความสอดคลอง 2. ตารางแสดงการปรบปรงแบบทดสอบ 3. ตารางแสดงคาความยากงาย (p) คาอานาจจาแนก(r) 4. ตารางแสดงคะแนนกอนและหลงการเรยนร

164

ตารางท 22 แสดงคาดชนความสอดคลองของแบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง สรรพสงในธรรมชาต สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4

คะแนนความคดเหนของผเชยวชาญ (คนท) ขอ

1 2 3 IOC ความหมาย

1 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 2 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 3 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 4 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 5 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 6 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 7 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 8 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 9 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 10 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 11 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 12 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 13 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 14 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 15 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 16 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 17 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 18 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 19 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 20 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 21 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 22 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 23 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 24 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง

165

ตารางท 22 (ตอ)

คะแนนความคดเหนของผเชยวชาญ (คนท) ขอ

1 2 3 IOC ความหมาย

25 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 26 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 27 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 28 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 29 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง 30 +1 +1 +1 1.00 สอดคลอง

166

ตารางท 23 แสดงการปรบปรงแบบทดสอบวดผลการเรยนรตามคาแนะนาของผเชยวชาญ ขอ รายการเดม รายการแกไข 12 ก. แตนใชปยเคมบารงดน

ข. ดาปลกพชหมนเวยน ค. นกปลอยดนใหวางเปลา ง. เลกปลกพชชนดเดยวกนซา ๆ

ก. สมพรใชปยเคมบารงดน ข. วภาปลกพชหมนเวยน ค. ราตรปลอยดนใหวางเปลา ง. นารรตนปลกพชชนดเดยวกนซา ๆ

14 ค. สมฉนใชเฉพาะทจาเปน ค. สมฉนใชนาเฉพาะทจาเปน 15 ก. เหนดวย เพราะคนผดจะถกลงโทษ ก. เหนดวย เพราะคนกระทาผดจะถก

ลงโทษ 22 ง. ภาคอสาน ง. ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 28 ค. ภาคอสาน ค. ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 29 ข. เรมฤดปลกขาว ข. ฤดเรมปลกขาว

167

ตารางท 24 แสดงผลการวเคราะหคาความยากงาย (p) คาอานาจจาแนก (r) ของแบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง สรรพสงในธรรมชาต

ขอ p r ขอสอบทตดออก 1 0.43 0.34 2 0.43 0.40 3 0.51 0.40 4 0.62 0.28 5 0.74 0.28 6 0.54 0.34 7 0.69 0.23 8 0.60 0.23 9 0.60 0.28 10 0.80 0.05 x 11 0.57 0.34 12 0.65 0.11 13 0.57 0.34 14 0.82 0.17 15 0.43 0.34 16 0.65 0.05 17 0.37 0.34 18 0.89 0.00 x 19 0.57 0.40 20 0.69 0.00 21 0.69 0.11 22 0.57 0.17 23 0.86 0.11 24 0.91 0.05 25 0.74 0.05 x

168

ตารางท 24 (ตอ)

ขอ p r ขอสอบทตดออก 26 0.74 0.71 27 0.29 0.40 x 28 0.43 0.28 29 0.69 0.17 30 0.87 0.05 x

คาความเชอมน (KR-20) 0.83

169

ตารางท 25 แสดงการปรบปรงแบบทดสอบวดผลการเรยนรหลงจากหาคาความยากงาย (p) และ คาอานาจจาแนก (r)

ขอ รายการเดม รายการแกไข 12 การปฏบตในขอใดจงไดเรยกวา “การรกษา

สภาพดน”? ก. สมพรใชปยเคมบารงดน ข. วภาปลกพชหมนเวยน ค. ราตรปลอยดนใหวางเปลา ง. นารรตนปลกพชชนดเดยวกนซา ๆ

การปฏบตในขอใดเรยกไดวาเปนการ “อนรกษดน”? ก. สมพรใชปยเคมบารงดน ข. วภาปลกพชหมนเวยน ค. ราตรปลอยดนใหวางเปลา ง. นารรตนปลกพชชนดเดยวกนซา ๆ

14 ปฏบตตนอยางไรจงไดชอวา “อนรกษนา”? ก. สมจนใชนาแตนอย ข. สมแปนใชเฉพาะนาแร ค.สมจกใชเฉพาะนาทสะอาด ง. สมฉนใชนาเฉพาะทจาเปน

ปญหาสภาวะเรอนกระจกเปนปญหาทเกดขนจากมลพษทางดานใด ? ก.นา ข.อากาศ ค.ปาไม ง.แรธาต

16 วธการในขอใด ไมใช วธในการรกษาหนาดน? ก. นกปลกพชหมนเวยน ข. นยใชปยคอกอยางสมาเสมอ ค. นองไถกลบหลงฤดเกบเกยวทกครง ง. นนเผาหญาหรอฝางขาวใหเตยนเสมอ

วธการในขอใดชวยปองกนปญหาดนเสอมสภาพไดดทสด ? ก.ใชปยเคมบารงดน ข.พรวนดนสมาเสมอ ค.ปลกพชหมนเวยน ง.ปลอยทดนวางเปลา

20 เพราะเหตใดชาวภาคกลางจงนยมสรางเรอนทมใตถนสง? ก. ปองกนนาทวม ข. ปองกนสตวปา ค. ใชทาคอกสตว ง. ใชเกบผลผลตทางการเกษตร

เพราะเหตใดชาวภาคกลางจงนยมสรางเรอนทมใตถนสง? ก.ใชในการเลยงสตว ข.ใชเปนสถานทพกผอน ค.ใชในการปองกนปญหานาทวม ง.ใชเปนสถานทเกบผลผลตทางการเกษตร

170

ตารางท 25 (ตอ) ขอ รายการเดม รายการแกไข 21 เรอนทางภาคใต ไมนยมฝงเสาเรอนลงดน

เพราะเหตใด? ก. ดไมสวยงาม ข. ทาใหเรอนเอยง ค. เคลอนยายลาบาก ง. ปองกนนาทะเลกดเซาะ

เพราะเหตใดเรอนทางภาคใตจงไมนยมฝงเสาเรอนลงดน? ก.ทาใหเรอนดเตย ข.ปองกนนาทวม ค.เคลอนยายลาบาก ง.ปองกนนาทะเลกดเซาะ

22 ในภาคใดสามารถเพาะปลกพชไดตลอดป? ก. ภาคใต ข. ภาคกลาง ค. ภาคเหนอ ง. ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ในภาคใดของประเทศไทยทสามารถเพาะปลกพชไดตลอดทงป? ก.ภาคใต ข.ภาคกลาง ค.ภาคเหนอ ง.ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

23 สงแวดลอมทางสงคมในขอใดมอทธพลตอการเปลยนแปลงของสงแวดลอมทางธรรมชาต? ก. การแตงกาย ข. การบรโภค ค. การศกษาในตางประเทศ ง. การนาเทคโนโลยสมยใหมเขามาใช

งานหตถกรรมทมชอเสยงของภาคตะวนออกเฉยงเหนอคอ? ก.การทาเหมองแร ข.การทาสวนยางพารา ค.การทารมกระดาษสา ง.การทาเครองจกสาน

24 ในขอใดเปนการอนรกษสงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม? ก. อาโปชอบเลนเปยโน ข. เจนนชอบฟงเพลงสากล ค. สายชลชอบเลนดนตรไทย ง. สมหมายชอบเรยนภาษาญปน

ใครมสวนรวมในการอนรกษสงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม? ก.เกงชอบเลนเปยโน ข.แกวสะสมตกตาบารบ ค.ฝายชอบฟงเพลงสากล ง.นกสมครเขาชมรมดนตรไทย

26 สาเหตในขอใดททาใหจานวนประชากรลดลงได? ก. ความทนสมย ข. ความแหงแลง ค. ความอดมสมบรณ ง. ความเชยวชาญทางการแพทย

ปจจยในขอใดทไมสงใหเกดการยายถนของประชากร ก.การศกษาตอ ข.สภาพอากาศ ค.หนาทการงาน ง.ความเจรญทางการแพทย

171

ตารางท 25 (ตอ) ขอ รายการเดม รายการแกไข 29 การอพยพแรงงานในชนบทมกเกดในชวง

ใดมากทสด? ก. ฤดแลง ข. ฤดเรมปลกขาว ค. หลงฤดเกบเกยว ง. ระหวางรอเกบเกยว

การอพยพยายถนของแรงงานในชนบทจะมมากในชวงฤดใด? ก. ฤดแลง ข.ฤดการปลกขาว ค.หลงฤดการเกบเกยว ง.ระหวางรอการเกบเกยว

172

ตารางท 26 แสดงคะแนนแบบทดสอบวดผลการเรยนรกอนเรยนและหลงเรยนของนกเรยน

เลขท คะแนนกอนเรยน คะแนนหลงเรยน D D2

1 12 22 10 100 2 11 21 10 100 3 10 18 8 64 4 6 22 16 256 5 8 21 13 169 6 7 19 12 144 7 16 20 4 16 8 10 23 13 169 9 9 19 10 100 10 7 22 15 225 11 8 21 13 169 12 9 19 10 100 13 9 18 9 81 14 12 22 10 100 15 15 20 5 25 16 9 22 13 169 17 16 23 7 49 18 14 23 9 81 19 9 25 16 256 20 12 20 8 64 21 7 18 11 121 22 16 20 4 16 23 20 21 1 1 24 12 19 7 49 25 12 19 7 49 26 11 18 7 49

173

ตารางท 26 (ตอ)

เลขท คะแนนกอนเรยน คะแนนหลงเรยน D D2 27 8 18 10 100 28 11 21 10 100 29 9 19 10 100 30 23 25 2 4 รวม 338 618

คาเฉลย (X) 11.27 20.60 S.D. 3.95 2.01

174

ตารางท 27 แสดงคา T-Test

175

ภาคผนวก ช

แบบสอบถามความคดเหน

1. ตารางแสดงคาดชนความสอดคลอง

176

ตารางท 28 แสดงคาดชนความสอดคลองของแบบสอบถามความคดเหนของนกเรยนทมตอ ชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4

คะแนนความคดเหนของ

ผเชยวชาญ (คนท) รายการประเมน

1 2 3 IOC

ความหมาย

1. ความสอดคลองของขอคาถามเกยวกบขอมลทวไปของนกเรยน

+1 +1 +1 1.00 สอดคลอง

2. ความสอดคลองของขอคาถามเกยวกบความคดเหนทมตอชดฝกทกษะการคดแกปญหา

+1 +1 +1 1.00 สอดคลอง

3. ความสอดคลองของขอคาถามเกยวกบความคดเหนทมตอกจกรรมในการจดการเรยนร

+1 +1 +1 1.00 สอดคลอง

4. ความสอดคลองของขอคาถามเกยวกบความคดเหนทมตอชดฝกทกษะการคดแกปญหาดานประโยชน

+1 +1 +1 1.00 สอดคลอง

177

ภาคผนวก ซ

เอกสารประกอบชดฝกทกษะการคดแกปญหา

1. ชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต 2. แบบประเมนทกษะการคดแกปญหา 3. แบบทดสอบวดผลการเรยนร 4. แบบสอบถามความคดเหน

178

ชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ทผวจยสรางขนเพอใชในการพฒนาทกษะการคดแกปญหาของนกเรยน โดยชดฝกทกษะการคดแกปญหาทสรางขนมจานวน 6 ชด ซงประกอบดวย

ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 1 ปฐมนเทศการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 2 เรอง สภาพแวดลอมทางธรรมชาต ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 3 เรอง มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตในทองถน ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 4 เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถน ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 5 เรอง สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 6 เรอง ประชากรกบสงแวดลอม ผวจยหวงเปนอยางยงวาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 นจะชวยพฒนาทกษะการคดแกปญหาของนกเรยนเพมมากขน และสามารถนาไปใชในการตดสนใจแกปญหาในชวตประจาวนได

นางสาวนฤมล มโสภา ผจดทา

บทนา

179

1. หลกการของชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ 1.1 การทจะพฒนาใหนกเรยนมทกษะในการคดแกปญหาไดอยางถกตอง เหมาะสม และมประสทธภาพนน ตองอาศยชดฝกทกษะการคดแกปญหาประกอบการเรยนร เพอเปนแนวทางในการฝกทกษะการคดแกปญหา โดยนกเรยนสามารถเรยนรไดดวยตนเองจากการใชชดฝก 1.2 การฝกทกษะการคดแกปญหานน นกเรยนควรฝกทกษะการเขยนและการอานควบคกนไปจงจะเกดผลด 1.3 โครงสรางเนอหาและวธการฝกทกษะการคดแกปญหา ยดจดประสงค การเรยนรจากเนอหาวชาสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมในระดบชนประถมศกษาปท 4 2. รปแบบของชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ

ฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ทสรางขนประกอบดวย ชดฝกทกษะการคดแกปญหาจานวน 6 ชด ไดแก

ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 1 ปฐมนเทศการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 2 เรอง สภาพแวดลอมทางธรรมชาต ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 3 เรอง มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตในทองถน

ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 4 เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถน ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 5 เรอง สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม ชดฝกทกษะการคดแกปญหาท 6 เรอง ประชากรกบสงแวดลอม

ชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ทสรางขนประกอบดวย - คาชแจงสาหรบนกเรยน - วตถประสงค - เนอหา

คาชแจงสาหรบคร

180

- กจกรรม(ใบงาน) - แบบประเมนผลทกษะการคดแกปญหา - แบบทดสอบวดผลการเรยนร

3. วตถประสงค การพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ มวตถประสงคดงตอไปน 1) เพอพฒนาทกษะการคดแกปญหาของนกเรยนในระดบชนประถมศกษาปท 4 ใหสงขน 2) เพอพฒนาผลการเรยนรของนกเรยนในระดบชนประถมศกษาปท 4 ใหสงขน 3) เพอสนบสนนและสงเสรมการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนสาคญ 4. เนอหา เนอหาทใชในการพฒนาชดฝกทกษะการคดแกปญหา คอ เนอหาในรายวชา ส 21101 : สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมในชวงชนท 2 สาระภมศาสตร หนวยการเรยนรท 8 เรอง สรรพสงในธรรมชาต โดยมจดประสงคการเรยนร ดงน

1) นกเรยนระบความสาคญและความแตกตางของสงแวดลอมทางธรรมชาตได 2) นกเรยนบอกความหมายและประเภทของทรพยากรได 3) นกเรยนบอกสาเหตททาใหเกดการเปลยนแปลงสงแวดลอมในทองถนได 4) นกเรยนบอกถงผลกระทบทเกดขนจากการกระทาของมนษยและสงแวดลอม

ธรรมชาตในทองถนได 5) นกเรยนบอกวธการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในทองถนได 6) นกเรยนบอกวธการสงเสรมคณภาพทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ในทองถน 7) นกเรยนบอกความแตกตางของสงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรมได 8) นกเรยนบอกถงความสมพนธและวธการรกษาสงแวดลอมทางธรรมชาต

และสงแวดลอมทางสงคมได 9) นกเรยนบอกลกษณะการตงถนฐานของประชากรได

10) นกเรยนบอกลกษณะการอพยพยายถนของคนในทองถนได

181

5. กจกรรม กจกรรม หมายถง กจกรรมทระบใหนกเรยนฝกทกษะการคดแกปญหาตามทกาหนดไวในเอกสารของชดฝกทกษะการคดแกปญหา 6. สอการเรยนร สอการเรยนร หมายถง เอกสารประกอบการฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต 7. การวดและประเมนผล การวดและประเมนผล หมายถง เครองมอทใชในการวดผลทกษะการคดแกปญหา และวดผลการเรยนรของนกเรยน ซงประกอบดวย ดงน 7.1 แบบประเมนทกษะการคดแกปญหาหลงเรยน (Post-test) ดวยชดฝก โดยใชแบบทดสอบประเภทปรนยชนด 4 ตวเลอกจานวน 20 ขอ เพอใชในการประเมนทกษะการคดแกปญหาของนกเรยน 7.2 แบบประเมนทกษะการคดแกปญหาระหวางเรยน หลงจากใชชดฝกทกษะการคดแกปญหาแลว โดยใชแบบประเมนทกษะการคดแกปญหามลกษณะเปนแบบทดสอบประเภทปรนยชนด 4 ตวเลอก จานวน 5 ขอเพอใชในการประเมนทกษะการคดแกปญหาของนกเรยน 7.3 แบบทดสอบวดผลการเรยนรกอนเรยน (Pre-test) และหลงเรยน (Post-test) เรอง สรรพสงในธรรมชาต โดยใชแบบทดสอบปรนยชนด 4 ตวเลอกจานวน 25 ขอ ซงเปนแบบทดสอบชดเดยวกนโดยใชการสลบตวเลอกเพอใชวดผลการเรยนรทงหนวย 7.4 แบบทดสอบวดผลการเรยนรระหวางเรยน หลงจากการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหาแลว โดยใชแบบทดสอบปรนยชนด 4 ตวเลอก จานวน 5 ขอ เพอใชวดผลการเรยนรใน แตละชด 8. ระยะเวลา ชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ มจานวน 6 ชด โดยชดฝกทกษะการคดแกปญหาชดท 1 ปฐมนเทศการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ใชระยะเวลา 1 ชวโมง และชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรองสรรพสงในธรรมชาตชดท 2-6 ใชระยะเวลาในการฝกทกษะการคดแกปญหาชดละ 2 ชวโมง รวมระยะเวลาทใชในการฝกทกษะ การคดแกปญหาจานวน 11 ชวโมง 5 สปดาห

182

แนวการจดกจกรรมการเรยนร โดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา ชดท 1 ปฐมนเทศการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ

ชนประถมศกษาปท 4 เวลา 1 ชวโมง (60 นาท)

สาระสาคญ การคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ คอ เทคนควธการทชวยพฒนาทกษะการคดใหเกดขนไดอยางเปนลาดบขนตอน ชวยใหสามารถคดไดหลากหลายแงมม โดยใชสญลกษณของหมวกส ตาง ๆ เปนตวแทนของความคดทแตกตางกนและกาหนดทศทางการของคด ซงการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ประกอบดวย หมวกสขาว หมายถง ขอมลขาวสาร ขอเทจจรง หมวกสแดง หมายถง อารมณความรสก หมวกสดา หมายถง การตงคาถามหรอการตงขอสงสยหรอการมองในแงลบ หมวกสเหลอง หมายถง การมองในแงด เตมไปดวยความหวง หมวกสเขยว หมายถง การคดอยางสรางสรรค หมวกสฟา หมายถง การสามารถควบคมความคดทงหมด หรอมองเหนภาพรวมของการคด

จดประสงคการเรยนร (ปลายทาง) นกเรยนมความรความเขาใจเกยวกบสญลกษณของหมวกสตางๆ ทเปนตวแทนของความคดจากสงทกาหนดใหได จดประสงคการเรยนร (นาทาง)

- นกเรยนสามารถบอกสญลกษณและความหมายของหมวกแตละใบได - นกเรยนสามารถตงคาถามจากการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ได

สาระการเรยนร 1. ความหมายของหมวกแตละใบ

1.1 หมวกสขาว หมายถง ขอเทจจรงตาง ๆ 1.2 หมวกสแดง หมายถง อารมณทเปนการแสดงความรสกของผคด 1.3 หมวกสดา หมายถง เหตผลทางดานลบ 1.4 หมวกสเหลอง หมายถง การคนหาขอด คณคา 1.5 หมวกสเขยว หมายถง ความคดสรางสรรค 1.6 หมวกสฟา หมายถง การจดระเบยบทางความคด

183

2. การตงคาถามตามสหมวก แนวการตงคาถามตามสหมวก

2.1 หมวกสขาว : ขอเทจจรงหรอขอมลอะไรเกยวกบเรองน 2.2 หมวกสแดง : นกเรยนมความรสกอยางไร 2.3 หมวกสดา : อะไรคอจดออน 2.4 หมวกสเหลอง : จดทดคออะไร 2.5 หมวกสเขยว : นกเรยนจะนาความคดนไปทา (สราง ปรบปรง พฒนา) อยางไร 2.6 หมวกสฟา : การคดอะไรททาไปกอนแลว

กจกรรมการเรยนการสอน ขนนาเขาสบทเรยน

1. ครแนะนาตวทาความรจกระหวางครและนกเรยน 2. ครซกถามนกเรยนเกยวกบประโยชนของหมวกวามประโยชนอะไรบาง 3. ครสรปเขาสเนอหาเกยวกบเทคนคหมวก 6 ใบ

ขนดาเนนการเรยนการสอน 1. ครชแจงวตถประสงค และรายละเอยดในการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหาใหนกเรยนเขาใจ

2. ครแจกชดฝกทกษะการคดแกปญหาชดท 1 เรอง การปฐมนเทศการคดดวยเทคนค หมวก 6 ใบ ใหนกเรยนศกษาคนละ 1 ชด

3. นกเรยนศกษาคาชแจง วตถประสงค และเนอหาใหเขาใจ 4. นกเรยนปฏบตกจกรรมตามทกาหนดไวภายในเวลา 30 นาท 5. นกเรยนทาแบบทดสอบวดผลการเรยนร เรองการคดดวยเทคนคหมวก 6ใบ

ภายในเวลา 20 นาท ขนสรปบทเรยน

1. ครและนกเรยนอภปรายผลการเรยนรรวมกนเกยวกบความหมายของหมวกแตละส และการตงคาถามตามสหมวก พรอมทงใหนกเรยนซกถามขอสงสย

สอการเรยนการสอน 1. ชดฝกปฐมนเทศการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ 2. ใบความร เรอง การคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ

184

3. กจกรรมท 1 เรอง การคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ 4. กจกรรมท 2 เรอง การคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ

5. แบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง การคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ

การวดและการประเมนผล 1. ตรวจแบบกจกรรม เรอง การคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ 2. ตรวจแบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง การคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ

185

แนวการจดกจกรรมการเรยนร โดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา ชดท 2 เรอง สภาพแวดลอมทางธรรมชาต

ชนประถมศกษาปท 4 เวลา 2 ชวโมง (120 นาท)

สาระสาคญ ทรพยากรธรรมชาตทเรามอย คอ ดน นา ปาไม และแรธาต ลวนแตมประโยชนทจะนาไปใชในการพฒนาประเทศชาตตอไป จดประสงคการเรยนร (ปลายทาง) นกเรยนมความรความเขาใจเกยวกบลกษณะเฉพาะ ความสาคญและความแตกตางของสงแวดลอม และทรพยากรธรรมชาตในทองถน จดประสงคการเรยนร (นาทาง)

1. นกเรยนบอกความหมายและประเภทของทรพยากรธรรมชาตได 2. นกเรยนระบความสาคญของทรพยากรธรรมชาตได 3. นกเรยนบอกถงทรพยากรธรรมชาตของทองถนตนเองได

สาระการเรยนร 1. ความหมายของทรพยากรธรรมชาต

ทรพยากรธรรมชาต หมายถง สงทเกดขนเองตามธรรมชาต หรอสงทมนษยไดสรางขน ทงนเพอประโยชนตอการดารงชวต

2. ประเภทของทรพยากรธรรมชาต ประเภทของทรพยากรธรรมชาตแบงออกเปน 3 ประเภท ดงน

2.1 ทรพยากรทใชแลวหมดไป 2.2 ทรพยากรทใชแลวหมดไปแตสามารถสรางทดแทนได 2.3 ทรพยากรทใชแลวไมหมดแตเสอมคณภาพ

186

กจกรรมการเรยนการสอน ขนนาเขาสบทเรยน 1. ครซกถามนกเรยนเกยวกบความหมายของหมวกในแตละใบ พรอมทบทวนความหมายใหนกเรยนเขาใจ 2. นกเรยนทาแบบทดสอบวดผลการเรยนรกอนเรยน เรอง สรรพสงในธรรมชาต จานวน 25 ขอ ภายในเวลา 30 นาท

ขนดาเนนการเรยนการสอน 1. ครอธบายวธการเรยนรจากชดฝกทกษะการคดแกปญหา 2. ครแจกชดฝกทกษะการคดแกปญหาชดท 2 เรอง สภาพแวดลอมทางธรรมชาต

ใหนกเรยนศกษาคนละ 1 ชด 3. นกเรยนศกษาคาชแจง วตถประสงค และเนอหาใหเขาใจ 4. นกเรยนปฏบตกจกรรมตามทกาหนดไว ภายในเวลา 40 นาท 5. นกเรยนทาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนร

เรอง สภาพแวดลอมทางธรรมชาต ภายในเวลา 20 นาท ขนสรปบทเรยน

1. นกเรยนประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง สภาพแวดลอมทางธรรมชาต ทายแบบทดสอบไดดวยตนเอง

2. คร และนกเรยนอภปรายผลการเรยนรรวมกนเกยวกบความหมาย และประเภทของ ทรพยากรธรรมชาต พรอมทงใหนกเรยนซกถามขอสงสย

สอการเรยนการสอน

1. แบบทดสอบวดผลการเรยนรกอนเรยน เรอง สรรพสงในธรรมชาต จานวน 25 ขอ 2. ชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สภาพแวดลอมทางธรรมชาต 3. ใบความร เรอง สภาพแวดลอมทางธรรมชาต 4. กจกรรมท 1 เรอง สภาพแวดลอมทางธรรมชาต 5. แบบประเมนทกษะการคดแกปญหา เรอง สภาพแวดลอมทางธรรมชาต 6. แบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง สภาพแวดลอมทางธรรมชาต

187

การวดและการประเมนผล 1. ตรวจแบบกจกรรมท 1 เรอง สภาพแวดลอมทางธรรมชาต

2. ตรวจแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง สภาพแวดลอมทางธรรมชาต

188

แนวการจดกจกรรมการเรยนร โดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา ชดท 3 เรอง มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตในทองถน

ชนประถมศกษาปท 4 เวลา 2 ชวโมง (120 นาท)

สาระสาคญ สภาพแวดลอมหรอทรพยากรธรรมชาตทถกทาลายไปนนเปนฝมอของมนษยทนาทรพยากรธรรมชาตมาใชประโยชนมากเกนไปจนทาใหเกดมลพษ

จดประสงคการเรยนร (ปลายทาง) นกเรยนเขาใจถงสาเหตและผลกระทบท เกดขนจากการกระทาของมนษยและ การเปลยนแปลงสงแวดลอมและทรพยากรทางธรรมชาตในทองถน จดประสงคการเรยนร (นาทาง)

1. นกเรยนบอกถงสาเหตททาใหเกดการเปลยนแปลงของสงแวดลอมในทองถนได 2. นกเรยนบอกผลกระทบทเกดขนจากการกระทาของมนษยและธรรมชาตได

สาระการเรยนร

1. สาเหตของการเกดปญหามลพษ 1.1 มนษย 1.2 สงแวดลอม

2. ผลทเกดขนจากการกระทาของมนษย เชน การสรางทอยอาศย 3. ผลทเกดขนจากการกระทาของธรรมชาต เชน แผนดนไหว

กจกรรมการเรยนการสอน ขนนาเขาสบทเรยน 1. ครซกถามนกเรยนเกยวกบความหมายของหมวกในแตละใบ พรอมทบทวนความหมายใหนกเรยนเขาใจ 2. ครซกถามนกเรยนเกยวกบปญหามลพษทนกเรยนพบเหนในทองถนของนกเรยนวามปญหาอะไรบาง

189

3. ครสรปประเดนคาตอบของนกเรยนเกยวกบปญหามลพษทเกดขน ขนดาเนนการเรยนการสอน

1. ครอธบายวธการเรยนรจากชดฝกทกษะการคดแกปญหา 2. ครแจกชดฝกทกษะการคดแกปญหาชดท 3 เรอง มลพษทมผลตอทรพยากร ธรรมชาตในทองถน ใหนกเรยนศกษาคนละ 1 ชด

3. นกเรยนศกษาคาชแจง วตถประสงค และเนอหาใหเขาใจ 4. นกเรยนปฏบตกจกรรมตามทกาหนดไว ภายในเวลา 50 นาท 5. นกเรยนทาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนร

เรอง มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตในทองถน ภายในเวลา 20 นาท ขนสรปบทเรยน

1. นกเรยนประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนรเรอง มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตในทองถน ทายแบบทดสอบไดดวยตนเอง 2. ครและนกเรยนอภปรายผลการเรยนรรวมกนเกยวกบสาเหต และผลทเกดขนจากการกระทาของมนษยและสงแวดลอม พรอมทงใหนกเรยนซกถามขอสงสย สอการเรยนการสอน

1. ชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตในทองถน 2. ใบความร เรอง มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตในทองถน 3. กจกรรมท 1 เรอง มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตในทองถน

4. แบบประเมนทกษะการคดแกปญหา เรอง มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตในทองถน

5. แบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตในทองถน การวดและการประเมนผล

1. ตรวจแบบกจกรรม เรอง มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตในทองถน 2. ตรวจแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตในทองถน

190

แนวการจดกจกรรมการเรยนร โดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา ชดท 4 เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถน

ชนประถมศกษาปท 4 เวลา 2 ชวโมง (120 นาท)

สาระสาคญ ทรพยากรธรรมชาตถาใชอยางไมมระบบหรอใชอยางฟมเฟอยยอมจะมโอกาสหมดไป เราจงตองมการรกษาไวเพอใหทรพยากรธรรมชาตยงคงเหลออยไมใหหมดไป จดประสงคการเรยนร (ปลายทาง) นกเรยนมความรความเขาใจเกยวกบวธการอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถน และสามารถนาไปใชในการดาเนนชวตได จดประสงคการเรยนร (นาทาง)

1. นกเรยนบอกวธการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในทองถนได 2. นกเรยนบอกวธการแกปญหาและสงเสรมคณภาพทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในทองถนได สาระการเรยนร

1. ความหมายการอนรกษทรพยากรธรรมชาต การอนรกษทรพยากรธรรมชาต หมายถง การใชทรพยากรอยางชาญฉลาดใหเกด

ประโยชนมากทสดและประหยดเพอใหมใชตลอดไป 2. วตถประสงคของการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

2.1 เพอพฒนาคณภาพชวตทดของมนษย 2.2 เพอรกษาทรพยากรสงแวดลอมใหอยในสภาพสมดล

3. แนวทางการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เชน ใชทรพยากร ธรรมชาตอยางประหยด

191

กจกรรมการเรยนการสอน ขนนาเขาสบทเรยน 1. ครซกถามนกเรยนเกยวกบความหมายของหมวกในแตละใบ พรอมทบทวนความหมายใหนกเรยนเขาใจ

ขนดาเนนการเรยนการสอน 1. ครอธบายวธการเรยนรจากชดฝกทกษะการคดแกปญหา 2. ครแจกชดฝกทกษะการคดแกปญหาชดท 4 เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาต

ในทองถน ใหนกเรยนศกษาคนละ 1 ชด 3. นกเรยนศกษาคาชแจง วตถประสงค และเนอหาใหเขาใจ 4. นกเรยนปฏบตกจกรรมตามทกาหนดไว ภายในเวลา 50 นาท 5. นกเรยนทาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนร

เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถน ภายในเวลา 20 นาท ขนสรปบทเรยน 1. นกเรยนประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถน ทายแบบทดสอบไดดวยตนเอง 2. ครและนกเรยนอภปรายผลการเรยนรรวมกนเกยวกบความหมาย วตถประสงค และแนวทางการอนรกษ พรอมทงใหนกเรยนซกถามขอสงสย สอการเรยนการสอน

1. ชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถน 2. ใบความร เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถน 3. กจกรรมท 1 เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถน

4. แบบประเมนทกษะการคดแกปญหา เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถน

5. แบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถน การวดและการประเมนผล

1. ตรวจแบบกจกรรม เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถน 2. จากการตรวจแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผล การเรยนร เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถน

192

แนวการจดกจกรรมการเรยนร โดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา ชดท 5 เรอง สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม

ชนประถมศกษาปท 4 เวลา 2 ชวโมง (120 นาท)

สาระสาคญ สงแวดลอมทางสงคม มความสาคญตอการดารงชวตของคนในทองถน และเปนสงทมความสาคญและควรรวมกนอนรกษไวใหคงอยคทองถนตลอดไป จดประสงคการเรยนร (ปลายทาง) นกเรยนมความรความเขาใจเกยวกบความแตกตางและความสมพนธของสงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรมในภาคตางๆ จดประสงคการเรยนร (นาทาง)

1. นกเรยนบอกความแตกตางของสงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรมได 2. นกเรยนบอกถงความสมพนธและว ธการรกษาสงแวดลอมทางสงคมและ

วฒนธรรมได สาระการเรยนร

1. ความแตกตางของสงแวดลอมทางสงคมในภาคตางๆ 2. ความสมพนธระหวางสงแวดลอมทางธรรมชาตกบสงแวดลอมทางสงคม 3. การอนรกษและรกษาสงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม

กจกรรมการเรยนการสอน ขนนาเขาสบทเรยน 1. ครซกถามนกเรยนเกยวกบความหมายของหมวกในแตละใบ พรอมทบทวนความหมายใหนกเรยนเขาใจ

193

ขนดาเนนการเรยนการสอน 1. ครอธบายวธการเรยนรจากชดฝกทกษะการคดแกปญหา

2. ครแจกชดฝกทกษะการคดแกปญหาชดท 5 เรอง สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม ใหนกเรยนศกษาคนละ 1 ชด

3. นกเรยนศกษาคาชแจง วตถประสงค และเนอหาใหเขาใจ 4. นกเรยนปฏบตกจกรรมตามทกาหนดไว ภายในเวลา 50 นาท

5. นกเรยนทาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม ภายในเวลา 20 นาท ขนสรปบทเรยน 1. นกเรยนประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม ทายแบบทดสอบไดดวยตนเอง 2. ครและนกเรยนอภปรายผลการเรยนรรวมกนเกยวกบความแตกตาง และความสมพนธระหวางสงแวดลอมทางธรรมชาตและสงแวดลอมทางสงคม พรอมทงแนวทางการอนรกษ พรอมทงใหนกเรยนซกถามขอสงสย สอการเรยนการสอน

1. ชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม 2. ใบความร เรอง สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม 3. กจกรรมท 1 เรอง สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม 4. แบบประเมนทกษะการคดแกปญหาเรอง สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม 5. แบบทดสอบวดผลการเรยนรเรอง สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม

การวดและการประเมนผล

1. ตรวจแบบกจกรรม 2. ตรวจแบบประเมนทกษะการคดแกปญหาและแบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม

194

แนวการจดกจกรรมการเรยนร โดยใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา ชดท 6 เรอง ประชากรกบสงแวดลอม

ชนประถมศกษาปท 4 เวลา 2 ชวโมง (120 นาท)

สาระสาคญ ประชากรเปนทรพยากรทสาคญซงมผลกระทบตอสภาพแวดลอม การศกษาเกยวกบประชากรทาใหเขาใจสาเหตของการเปลยนแปลงประชากรและผลกระทบตาง ๆ จดประสงคการเรยนร (ปลายทาง) นกเรยนมความรความเขาใจเกยวกบการเปลยนแปลงของประชากร ปจจยททาใหเกดการยายถน และผลกระทบทเกดขนจากการยายถนของประชากร จดประสงคการเรยนร (นาทาง)

1. นกเรยนบอกลกษณะการตงถนฐานและการเปลยนแปลงของประชากรได 2. นกเรยนบอกลกษณะการอพยพยายถนของคนในทองถนได 3. นกเรยนบอกผลกระทบของการยายถนของประชากรได

สาระการเรยนร

1. องคประกอบของประชากรในดานเพศ อาย เปนตน 2. การเปลยนแปลงประชากร หมายถง การเปลยนแปลงขนาดหรอจานวนประชากร ในบรเวณใดบรเวณหนงในระยะเวลาทกาหนด

3. ปจจยสาคญททาใหเกดการยายถน เชน ปญหาดานรายไดและอาชพ 4. ผลกระทบจากการยายถนของประชากร เชน เกดปญหาดานสงคม เชน ปญหาความยากจน เปนตน กจกรรมการเรยนการสอน ขนนาเขาสบทเรยน 1. ครซกถามนกเรยนเกยวกบความหมายของหมวกในแตละใบ พรอมทบทวนความหมายใหนกเรยนเขาใจ

195

ขนดาเนนการเรยนการสอน 1. ครอธบายวธการเรยนรจากชดฝกทกษะการคดแกปญหา

2. ครแจกชดฝกทกษะการคดแกปญหาชดท 6 เรอง ประชากรกบสงแวดลอม ใหนกเรยนศกษาคนละ 1 ชด

3. นกเรยนศกษาคาชแจง วตถประสงค และเนอหาใหเขาใจ 4. นกเรยนปฏบตกจกรรมตามทกาหนดไว ภายในเวลา 40 นาท

5. นกเรยนทาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง ประชากรกบสงแวดลอม ภายในเวลา 20 นาท ขนสรปบทเรยน 1. นกเรยนประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง ประชากรกบสงแวดลอม ทายแบบทดสอบไดดวยตนเอง 2. นกเรยนทาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหาหลงเรยน จานวน 20 ขอ ภายในเวลา 15 นาท 3. นกเรยนทาแบบทดสอบวดผลการเรยนรหลงเรยน เรอง สรรพสงในธรรมชาต จานวน 25 ขอ ภายในเวลา 30 นาท 4. ครและนกเรยนอภปรายผลการเรยนรรวมกนเกยวกบองคประกอบของประชากร การเปลยนแปลงประชากร ปจจยสาคญททาใหเกดการยายถน และผลกระทบจากการยายถนของประชากร พรอมทงใหนกเรยนซกถามขอสงสย สอการเรยนการสอน

1. ชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง ประชากรกบสงแวดลอม 2. ใบความร เรอง ประชากรกบสงแวดลอม 3. กจกรรมท 1 เรอง ประชากรกบสงแวดลอม 4. แบบประเมนทกษะการคดแกปญหา เรอง ประชากรกบสงแวดลอม 5. แบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง ประชากรกบสงแวดลอม 6. แบบประเมนทกษะการคดแกปญหาหลงเรยน 7. แบบทดสอบวดผลการเรยนรหลงเรยน เรอง สรรพสงในธรรมชาต

196

การวดและการประเมนผล 1. ตรวจแบบกจกรรม เรอง ประชากรกบสงแวดลอม

2. ตรวจแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง ประชากรกบสงแวดลอม

3. จากการตรวจแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผล การเรยนรหลงเรยน เรอง สรรพสงในธรรมชาต

197

คาชแจงสาหรบนกเรยน

ชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรองสรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ชดท 1 ถงชดท 6 มขนตอนในการปฏบตตาม ดงน

1. ใหนกเรยนทาแบบทดสอบวดผลการเรยนรกอนเรยนเรอง สรรพสงในธรรมชาต จานวน 25 ขอ เพอวดผลการเรยนรของนกเรยนกอนเรยนดวยชดฝกทกษะการคดแกปญหา 2. นกเรยนศกษาใบความรในชดฝกทกษะการคดแกปญหาชดท 1 เรอง ปฐมนเทศการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ และปฏบตกจกรรมตามทกาหนดไวในชดฝก หลงจากศกษาใบความรและปฏบตกจกรรมตามทกาหนดใหแลวนกเรยนทาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหาประจาชดท 1 3. นกเรยนศกษาใบความรในชดฝกทกษะการคดแกปญหาในชดท 2 เ รอง สภาพแวดลอมทางธรรมชาต และปฏบตกจกรรมตามทกาหนดให ดงน 3.1 หลงจากศกษาใบความรและปฏบตกจกรรมตามทกาหนดใหแลวนกเรยนทาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหาประจาชดท 2 จานวน 5 ขอ และทาแบบทดสอบวดผล การเรยนรประจาชดท 2 จานวน 5 ขอ

3.2 นกเรยนสามารถประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผล การเรยนรประจาชดท 2 ทายแบบทดสอบไดดวยตนเอง

4. นกเรยนศกษาใบความรในชดฝกทกษะการคดแกปญหาในชดท 3 เรอง มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตในทองถน และปฏบตกจกรรมตามทกาหนดให ดงน

4.1 หลงจากศกษาใบความรและปฏบตกจกรรมตามทกาหนดใหแลวนกเรยนทาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหาประจาชดท 3 จานวน 5 ขอและทาแบบทดสอบวดผลการเรยนรประจาท 3 จานวน 5 ขอ

4.2 นกเรยนสามารถประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนรประจาท 3 ทายแบบทดสอบไดดวยตนเอง

198

5. นกเรยนศกษาใบความรในชดฝกทกษะการคดแกปญหาในชดท 4 เ รอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถน และปฏบตกจกรรมตามทกาหนดให ดงน

5.1 หลงจากศกษาใบความรและปฏบตกจกรรมตามทกาหนดใหแลวนกเรยนทาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหาประจาชดท 4 จานวน 5 ขอ และทาแบบทดสอบวดผลการเรยนรประจาชดท 4 จานวน 5 ขอ

5.2 นกเรยนสามารถประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนรประจาชดฝกท 4 ทายแบบทดสอบไดดวยตนเอง 6. นกเรยนศกษาใบความรในชดฝกทกษะการคดแกปญหาในชดท 5 เ รอง สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม และปฏบตกจกรรมตามทกาหนดให 6.1 หลงจากศกษาใบความรและปฏบตกจกรรมตามทกาหนดใหแลวนกเรยนทาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหาประจาชดท 5 จานวน 5 ขอ และทาแบบทดสอบวดผลการเรยนรประจาชดฝกท 5 จานวน 5 ขอ 6.2 นกเรยนสามารถประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนรประจาชดฝกท 5 ทายแบบทดสอบไดดวยตนเอง 7. นกเรยนศกษาใบความรในชดฝกทกษะการคดแกปญหาในชดท 6 เรอง ประชากรกบสงแวดลอม และปฏบตกจกรรมตามทกาหนดให 7.1 หลงจากศกษาใบความรและปฏบตกจกรรมตามทกาหนดใหแลวนกเรยนทาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหาประจาชดท 6 จานวน 5 ขอและทาแบบทดสอบวดผลการเรยนรประจาชดฝกท 6 จานวน 5 ขอ 7.2 นกเรยนตรวจแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนรประจาชดฝกท 6 ทายแบบทดสอบไดดวยตนเอง 8. หลงจากนกเรยนศกษาและวดผลการเรยนรดวยตนเองครบทง 6 ชดแลว ใหนกเรยนปฏบตดงน

8.1 นกเรยนทาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหาหลงเรยน จานวน 20 ขอ 8.2 นกเรยนทาแบบทดสอบหลงเรยนเรอง สรรพสงในธรรมชาต จานวน

25 ขอ

199

ชดฝกทกษะการคดแกปญหา ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4

ชดท 1 ปฐมนเทศการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ

โดย นางสาวนฤมล มโสภา

200

คาชแจงสาหรบนกเรยน ชดฝกทกษะการคดแกปญหาชดท 1 เรอง ปฐมนเทศการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ

ชดนประกอบดวย วตถประสงค ใบความร ใบกจกรรม และแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา เวลาในการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหาจานวน 1 ชวโมง ขนตอนในการปฏบต 1. นกเรยนศกษาวตถประสงคของการใชชดฝก 2. นกเรยนศกษาใบความรเรอง การคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ และปฏบตกจกรรมตามใบกจกรรมทกาหนดให 3. นกเรยนทาแบบประเมนทกษะการคด เรอง การคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ

วตถประสงค

1. นกเรยนอธบายสญลกษณของหมวกแตละใบได 2. นกเรยนสามารถตงคาถามจากการคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ได

ครขอใหเดก ๆ ตงใจทานะจะ

201

ใบความร เรอง การคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ

หมวกสขาว แสดงถงความเปนกลาง หมายถง ขอเทจจรงตาง ๆ ทเปนตวแทนของขอมลขาวสาร โดยทไมนาความคดเหนของตนเองเขาไปปะปน

ตวอยางคาถาม - มขอเทจจรงหรอขอมลอะไรเกยวกบเรองน - มขอมลอนอกหรอไม - ตองการขอมลอะไรบาง - ไดขอมลมาดวยวธใด

หมวกสเหลอง แสดงถงความสวางไสว หมายถง เหตผลทางบวก ความมนใจ เหตผลในการยอมรบ เราใชหมวกสเหลองเปนสวนหนงของการประเมนแลวจงใชหมวกสดา

ตวอยางคาถาม - จดทดคออะไร - ผลดคออะไร

หมวกสเขยว แสดงถงความเจรญเตบโต ความสมบรณ หมายถง ความคดสรางสรรค แนวความคดใหม ๆ ทมองสการเปลยนแปลงทกชนด ทกประเภทอยางจงใจ

ตวอยางคาถาม - นกเรยนจะนาความคดนไปทา (สราง ปรบปรง พฒนา)...อะไรไดบาง - ถาจะใหสงน...(ดขน)...จะตองเปลยนแปลงอยางไร

202

หมวกสฟา แสดงถงความเยอกเยน ซงอยเหนอทกสงทกอยาง หมายถง การจดระเบยบทางความคด หรอการสรปขอเทจจรงตาง ๆ

ตวอยางคาถาม - การคดอะไรทตองการ - ขนตอนตอไปคออะไร - การคดอะไรททาไปกอนแลว

เมออานเขาใจแลว เราไปทากจกรรมพรอมๆ กนเลยนะจะ

หมวกสแดง แสดงถงอารมณ หมายถง การมองดานอารมณและความรสก รวมถงความโกรธ ความอบอน และความพงพอใจของผคด

ตวอยางคาถาม - เรารสกอยางไร - นกเรยนมความรสกอยางไรตอสงททา - นกเรยนรสกอยางไรตอความคดน

หมวกสดา แสดงถงความมดครม หมายถง เหตผลดานลบ การหาขอบกพรองหรอจดออนทอาจเกดขนไดลวงหนา

ตวอยางคาถาม - อะไรคอจดออน - อะไรคอสงทยงยาก - อะไรคอสงทผดพลาด - เรองนมจดออนทตรงไหน

203

กจกรรมท 1 เรอง การคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ

คาสง ใหนกเรยนอธบายความหมาย พรอมยกตวอยางคาถามอยางนอย 2 คาถามของหมวกในแต ละใบใหถกตอง

ระบบสหมวก

หมวกสขาว หมวกสเหลอง หมวกสเขยว

หมายถง............................... .................................................................................................................................................................................................................................

หมายถง............................... .................................................................................................................................................................................................................................

หมายถง............................... ............................................................................................................................................................................................................................

ตวอยางคาถาม ....................................................................................................................................................................................

ตวอยางคาถาม ....................................................................................................................................................................................

ตวอยางคาถาม ....................................................................................................................................................................................

จกอยากรความหมาย และการตงคาถามของหมวกในแตละสจง เดกๆ ชวยกน

ตอบจกหนอยนะ

204

ระบบสหมวก

หมวกสแดง หมวกสดา หมวกสฟา

หมายถง............................... .................................................................................................................................................................................................................................

หมายถง............................... .................................................................................................................................................................................................................................

หมายถง............................... .................................................................................................................................................................................................................................

ตวอยางคาถาม ....................................................................................................................................................................................

ตวอยางคาถาม ....................................................................................................................................................................................

ตวอยางคาถาม ....................................................................................................................................................................................

ดใจจงจกจะไดรแลววาหมวกแตละสมความหมายแตกตางกนอยางไร

205

............................................

............................................

............................................

....................................

ใบกจกรรมท 2 เรอง การคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ

คาสง ใหนกเรยนสรปความหมายของการคดแบบหมวก 6 ใบ ลงในแผนผงใหครบถวน

การคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ

............................................

............................................

............................................

........................................................

........................................................

........................................................ ....................................................................................................................................

............................................

............................................

............................................

........................................................

........................................................

........................................................

206

แบบประเมนทกษะการคด เรอง การคดดวยเทคนคหมวก 6 ใบ

คาสง ใหนกเรยนดภาพทกาหนดใหแลวคดตามสของหมวก นายหนงกาลงลกลอบตดตนไมขนาดใหญอยในปาลกแหงหนง โดยไมรเลยวาสงทเขากาลงทาอยกอใหเกดปญหาตามมามากมาย เชน อากาศรอน นาทวม ฝนไมตกตามฤดกาล เปนตน โดยทหนงหวงแคเงนเพยงเลกนอยทจะไดมาจากการขายไม

คดดวยหมวกสขาว …………………………………………….. คดดวยหมวกเหลอง …………………………………………….. คดดวยหมวกเขยว …………………………………………….. คดดวยหมวกแดง …………………………………………….. คดดวยหมวกดา …………………………………………….. คดดวยหมวกสฟา ……………………………………………..

ถานกเรยนไมเขาใจ ลองกลบไปทบทวนดใหมไดนะจะ

207

ชดฝกทกษะการคดแกปญหา ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4

ชดท 2 เรอง สภาพแวดลอมทางธรรมชาต

โดย นางสาวนฤมล มโสภา

208

คาชแจงสาหรบนกเรยน ชดฝกทกษะการคดแกปญหา ชดท 2 เรอง สภาพแวดลอมทางธรรมชาต ชดน

ประกอบดวย วตถประสงค ใบความร ใบกจกรรม แบบประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนร เวลาในการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหาจานวน 2 ชวโมง ขนตอนในการปฏบต 1. นกเรยนศกษาวตถประสงคของการใชชดฝก 2. นกเรยนศกษาใบความร เรองสภาพแวดลอมทางธรรมชาต และปฏบตกจกรรมตามใบกจกรรมทกาหนดให 3. หลงจากศกษาแลวใหนกเรยนทาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา จานวน 5 ขอ และทาแบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง สภาพแวดลอมทางธรรมชาต จานวน 5 ขอ 4. นกเรยนตรวจแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผล การเรยนรทายแบบทดสอบดวยตนเอง

วตถประสงค

1. เพอใหนกเรยนระบความสาคญของสงแวดลอมทางธรรมชาตได 2. เพอใหนกเรยนบอกความแตกตางของประเภทสงแวดลอมทางธรรมชาตได 3. เพอใหนกเรยนบอกความหมายและประเภทของทรพยากรได

209

ใบความร เรอง สภาพแวดลอมทางธรรมชาต

ทรพยากรธรรมชาต หมายถง สงทเกดขนเองตามธรรมชาต หรอ สงทมนษยไดสรางขน ทงนเพอประโยชนตอการดารงชวต ประเภทของทรพยากรธรรมชาตแบงออกเปน 3 ประเภท ดงน

1. ทรพยากรทใชแลวหมดไป คอ ทรพยากรทไมมการสรางทดแทนได เชน แรนามน แรธาต และหนเมอนามาใชประโยชน กจะหมดสนไป โดยธรรมชาตไมอาจจะสรางขนทดแทนได 2. ทรพยากรทใชแลวหมดไปแตสามารถสรางทดแทนได ทรพยากรธรรมชาตทสามารถทดแทนใหมได เชน ปาไม สตวปา ซงทรพยากรธรรมชาตประเภทนหากมการจดการใชอยางถกวธจะสามารถเกดขนหรอทดแทนขนใหมได 3. ทรพยากรทใชแลวไมหมดแตเสอมคณภาพ ทรพยากรทใชแลวไมหมด หรอสญหายไป ไดแก นา ดนและอากาศ ถานามาใชอยางไมถกวธและไมรจกวธกรบารงรกษากจะทาใหเกดการเสอมโทรมได

ทรพยากรธรรมชาตทนกเรยนควรศกษา มดงน

1. ดน เกดจากการผกรอนของหน ซงผสมกบซากพช ซากสตวตาง ๆ ทตายทบถมเนาเปอยและสลายกลายเปนธาตตาง ๆ ในดน ประเภทของดน สามารถแบงออกเปน 3 ชนด คอ 1) ดนเหนยว เปนดนทมเนอดนละเอยดอมนาไดด ถาแหงจะแขงมาก

เหมาะสาหรบปลกพชทตองการนามาก 2) ดนรวน เปนดนทมเนอดนโปรง นาซมผานไดงายมฮวมสซงเปนธาตอาหารของพชอยมาก

เหมาะสาหรบปลกพชสวนใหญ 3) ดนทราย เปนดนทมทรายปนอยมาก เนอดนทรายไมอมนา เหมาะสาหรบพชทตองการนา

นอย และพชทมความทนทานสง

210

2.นา เปนทรพยากรธรรมชาตทปกคลมผวโลกถง 3 สวน ใน 4 สวน แหลงนามอยทวไปบนผวโลก แหลงนาทสาคญแบงออกเปน 3 ประเภทดงน

1) นาฝน นาทเกดจากการกลนตว และตกลงมาเปนหยดนา 2) นาบนผวดน นาทอยบนผวดน ซงเปนนาทไหลหรอนาทขงอยตาม

แหลงตางๆ เชน แมนา ลาคลอง หนอง บง ทะเลสาบ 3) นาใตดน นาทแทรกอยในเนอดน ทมความลกจากผวดนมากกวาครงเมตรลงไป เรยกวา

(นาบาดาล)

3. ปาไม มความสมพนธกบนา และสภาพอากาศ ถาบรเวณใดมปาไมมากบรเวณนนกจะชมชน เพราะตนไมจะคายความชนออกมา ทาใหสภาพอากาศเยนและเกดฝนตก ซงจะทาใหเกดเปนแหลงตนนาลาธาร แตถาปาไมถกทาลายกจะทาใหสภาพอากาศแหงแลง ฝนไมตกตามฤด

ประเภทของปาไม ปาไมของประเทศไทยแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 1) ปาไมไมทงใบ หรอปาไมไมผลดใบ ปาไมชนดนจะพบในบรเวณพนทราบจนถงยอดเขาสง

แบงออกเปน 4 ชนด คอ (1) ปาดบชน มมากในแถบทฝนตกชกเกอบตลอดป เชน ภาคตะวนออก และภาคใตของไทย ไมสาคญ ๆ เชน ไมยาง ไมตะเคยน ไมตะแบก (2) ปาดบเขา อยสงจากระดบนาทะเลตงแต 1000 เมตรขนไป เชน บรเวณเทอกเขาสงทงในตอนกลาง ตอนเหนอและทางตะวนออกของประเทศ ปาไม

ชนดนตามลาตนมกมกลวยไมและเฟรนเกาะอย เชน ไมกอ ไมกายาน (3) ปาสนเขาสวนใหญอยสงจากระดบนาทะเลระหวาง 600-1300เมตร ปาสนเขาในเมองไทยพบมากในจงหวดทางภาคเหนอ ไดแก สนสองใบ สนสามใบ (4) ปาเลนนาเคม ขนอยตามชายฝงทะเลดนเลน มมากทสดบรเวณฝงทะเล ดานตะวนตกของประเทศ ไมสาคญไดแก ไมโกงกาง แสม ลาพ

211

2) ปาไมทงใบ หรอปาไมผลดใบ มอยทกภาคยกเวนภาคใต ไดแก (1) ปาเบญจพรรณ หรอ ปาผสม เปนปาไมทมตนไมหลายชนดขน

ป ะ ปนก น อ ย แ ต ต น ไ ม จ ะ ข น ห า ง ๆ ก น พบ ใ น ภ า ค เ ห น อ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคตะวนตกของประเทศ ไมสาคญ ไดแก ไมสก ไมประด ไมชงชง ไมมะคา ปาประเภทนมคณคาทางเศรษฐกจ สงมาก

(2) ปาแดง ปาโคก หรอปาแพะ เปนปาโปรงสลบทงหญายาว ไมสาคญ ไดแก ไมเตง รง พะยอม เปนตน

ความสาคญของทรพยากรธรรมชาตและสภาพแวดลอมทางธรรมชาต

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทางธรรมชาตอยใกลชดตวเรา เราเปนทงสวนหนงของธรรมชาต และเปนผใชประโยชนจากธรรมชาตในการดารงชวต ทรพยากรธรรมชาตจงมความสาคญดงน

1. เปนแหลงทมาของวตถดบ และผลตผล เชน การขดนามนทอยใตดนมาใชประโยชน 2. เปนทรองรบกจกรรมการประกอบอาชพตางๆ ของมนษยและชวยเกอกลใหชวต

ดารงอยได เชน การปลกพช ผก ผลไมบนทดน เปนตน 3. เปนแหลงรองรบของเสย และของเหลอจากขบวนการผลตและการบรโภค เชน การ

ฝงของเนาเสยลงดน เปนตน 4. ใหความรนรมยแกจตใจของมนษย เชน ทวทศน ภมประเทศความงามของธรรมชาต เชน เปนสถานทพกผอนในวนหยด เปนททองเทยวของประชากรในทองถน

เฮ!! ดใจจงอานจบแลว

212

กจกรรมท 1 เรอง สภาพแวดลอมทางธรรมชาต

คาสง ใหนกเรยนตอบคาถามตอไปนใหถกตองและครบถวน

1. ทรพยากรธรรมชาตสามารถแบงออกเปนกประเภท อะไรบาง (หมวกสขาว) ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… 2. ทรพยากรธรรมชาตอะไรบางทนกเรยนพบในทองถนของนกเรยน (หมวกสขาว) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3. ทรพยากรธรรมชาตทพบในทองถนของ นกเรยนสามารถนามาใชประโยชนอะไร ไดบาง (หมวกสเหลอง) ………………………………………………………......…………………………. ………………………………………………………………….………………….. ………………………………………………………….……….………………….

4. นกเรยนมวธอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถนของนกเรยนไดอยางไร (หมวกสเขยว) ……………………………………………………………………...……………………………………………………………….……………..…………………………………………………………………………………………..…

5. ถาปาไมถกทาลาย จะเกดปญหาขนมากมาย มปญหาใดบาง (หมวกสดา) ……………………………………………………….……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………

เดกๆ จะเมออานจบแลวเรามาตอบคาถามกนดกวา

คดไมออกลองทบทวนดใหมไดนะ

213

6. นกเรยนรสกอยางไรถาแมนาในทองถนของนกเรยนมกลนเหมน (หมวกสแดง) ……………………………………………………….……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………….………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

เกง ๆ กนทกคนเลย

214

แบบประเมนทกษะการคดแกปญหา เรอง สภาพแวดลอมทางธรรมชาต

คาสง ใหนกเรยนอานขอความตอไปนแลวตอบคาถามใหถกตอง

1. นกเรยนคดวาขอความนกลาวถงขอใด เปนสาคญ?

ก. มนษยทาใหดนเสอมโทรม ข. ความอดมสมบรณของดน ค. สงคมไทยเปนสงคมเกษตรกรรม ง . ผนดนมความสาคญกบ ประชากรไทย

2. นกเรยนคดวาปญหาของขอความน คอขอใด? ก. ทดนเสอมโทรม ข. การใชสารเคมปราบศตรพช ค. ผก ผลไมมสารเคมตกคาง ง. การปลอยทดนใหวางเปลา

3. นกเรยนคดวาสาเหตของปญหาเกดจากสงใด? ก. ใชปยคอกบารงพช ข. ปลอยทดนวางเปลา ค. ใชสารเคมปราบศตรพช ง. การปลอยใหหนาดนเปดโลง 4. นกเรยนมวธแกปญหานไดดทสดคอ? ก. ปลกพชคลมดน ข. ใชปยคอกบารงพช ค. การปลกพชหมนเวยน ง. เลกใชสารเคมปราบศตรพช 5. วธการแกปญหาทนกเรยนเลอกในขอ 4 จะสงผลใหเกดสงใดขน? ก. ผก ผลปลอดสารเคม ข. ดนมความอดมสมบรณ ค. เกษตรกรมรายไดเพมขน ง. ผลผลตทางการเกษตรเพมขน

พนดนทอดมสมบรณ จะใหผลผลตทอดมสมบรณตอทกชวต สงคมไทยเปนสงคมเกษตรกรรม ผนดนจงมความสาคญยงตอเรา แตในปจจบนมการใชสารเคมปราบศตรพช การปลอยใหหนาดนเปดโลง ซงเปนการทาลายสงมชวตเลก ๆ ทมประโยชนตามธรรมชาตใหหมดไป ในทสดเรากตองเพมความอดมสมบรณใหกบพชพนธธญญาหารดวยปยเคมเพมมากขน และมากขนซงยงกลบทาใหดนมสภาพเสอมโทรมลงอยางรวดเรว และกอใหเกดปญหาตามมาอกมากมาย เชน ผก ผลไมมสารเคมตกคาง ทาใหสะสมอยในรางกายของผบรโภค และถาสะสมมาก ๆ อาจเปนอนตรายถงชวต ดงนนเราควรเลกใชสารเคมปราบศตรพช หนมาใชปยคอกและ ปลกพชหมนเวยนแทนเพราะจะทาใหดนมความอดมสมบรณ

215

เฉลย

1. ก 2. ก 3. ค 4. ง 5. ค

เรามาดเฉลยพรอมๆ กนเลย

216

แบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง สภาพแวดลอมทางธรรมชาต คาสง ใหนกเรยนทาเครองหมายกากบาท (X) ทบตวอกษรทถกตองทสดเพยงขอเดยว

1. ทรพยากรในขอใดทใชแลวไมหมดไป แตเสอมคณภาพ?

ก. หน ข. ดน ค. ปาไม ง. แรนามน

2. อทธพลใดมผลตอการประกอบอาชพ ของคนไทยมากทสด?

ก. นโยบายของรฐบาล ข. วฒนธรรมประเพณ ค. ลกษณะทางภมศาสตร ง. องคการบรหารสวนทองถน

3. เพราะเหตใดภาคตะวนออกจงสามารถปลกพช ชนดเดยวกบภาคใตได?

ก. มการนาพนธพชไปเผยแพร ข. มความชนชอบพชชนดเดยวกน ค. มลกษณะภมประเทศใกลเคยงกน ง. มประชาชนทางภาคใตอพยพไปอยทาง ภาคตะวนออก

4. ถาปาไมถกทาลายจะเกดปญหาตามมามากมาย ยกเวน ขอใด? ก. ตนไมลดจานวนลง

ข. สภาพอากาศแหงแลง ค. ฝนไมตกตามฤดกาล ง. ตนไมเพมจานวนมากขน

5. ปาไมประเภทใดทมอยในทกภาค ยกเวน ภาคใต? ก. ปาสนเขา

ข. ปาดบชน ค. ปาดบเขา ง. ปาเบญจพรรณ

หยดนะ ! อยาดเฉลยกอนทาเสรจ

217

เฉลย

1. ข 2. ค 3. ก 4. ง 5. ง

เปนไงจะ ทากนถกทกขอเลยละซ เกงกนจงเลย

218

ชดฝกทกษะการคดแกปญหา ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4

ชดท 3 เรอง มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตในทองถน

โดย นางสาวนฤมล มโสภา

219

คาชแจงสาหรบนกเรยน ชดฝกทกษะการคดแกปญหา ชดท 3 เรอง มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตใน

ทองถน ชดนประกอบดวย วตถประสงค ใบความร ใบกจกรรม แบบประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนร เวลาในการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา 2 ชวโมง ขนตอนในการปฏบต 1. นกเรยนศกษาวตถประสงคของการใชชดฝก 2. นกเรยนศกษาใบความรเรอง มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตในทองถน และปฏบตกจกรรมตามใบกจกรรมทกาหนดให 3. หลงจากศกษาแลวใหนกเรยนทาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา จานวน 5 ขอ และแบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตในทองถน จานวน 5 ขอ 4. นกเรยนตรวจแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผล การเรยนรทายแบบทดสอบดวยตนเอง

วตถประสงค 1. เพอใหนกเรยนบอกสาเหตททาใหเกดการเปลยนแปลงสงแวดลอมในทองถน

ได 2. เพอใหนกเรยนบอกถงผลกระทบทเกดขนจากการกระทาของมนษยและ

สงแวดลอมธรรมชาตในอาเภอได

220

ใบความร เรอง มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตในทองถน

สาเหตททาใหเกดปญหามลพษตอทรพยากรธรรมชาตในทองถนนนมสาเหตทสาคญ 2 ประการ คอ

1. เกดจากธรรมชาต 2. เกดจากคน - แผนดนไหว - การสรางทอยอาศย - การทรดตวของแผนดน - การสรางเขอน - นากดเซาะตลง - การนาเทคโนโลยทนสมยมา - อนๆ ใชในการผลต - อนๆ

มนษยไดมบทบาทในการทาใหสภาพแวดลอมเสยไป ทงโดยความจงใจและความรเทาไมถงการณจากกจกรรมของมนษย และจากการนาเทคโนโลยททนสมยมาใชอยางไมคานงถงผลเสยทมตอสงแวดลอมตาง ๆ ตามมามากมายดงน

ผลจากการกระทาของมนษยทมตอสงแวดลอมในทองถน

1. มลพษทางอากาศ หรออากาศเปนพษ ซงเกดจากการทในอากาศมปรมาณออกซเจนนอย แตมสวนผสมของฝนละอองและสารอน ๆ ปะปนอยมากมาย ทาใหเกดอนตรายตอรางกายคนเรา ซงสาเหตหลกมาจากการใชยานพาหนะทใชนามนเปนเชอเพลง ไดแก รถจกรยานยนต รถยนตสวนบคคล รถโดยสารประจาทาง ซงมการเผาไหมเชอเพลงอยางไมสมบรณ จงทาใหเกดเปนปญหามลพษทางอากาศขนหรอทเรยกวา “ภาวะเรอนกระจก” ทาใหโลกรอนขนอยางภาวะในปจจบนน

221

อานจบแลว อยาลมทากจกรรมตอจนเสรจนะจะคนเกง

2. มลพษทางนา หรอนาเสยสวนใหญเกดจากการทงสารพษลงในแหลงนา เชน ขยะ นาเสยจากโรงงานอตสาหกรรม สารเคมทใชในการเกษตรทาใหนาเนาเสยนาไปใชประโยชนไมได นอกจากนยงเปนแหลงเพาะเชอโรค สตวนาไมมทอยอาศย อยางทเราเหนคราบนามนในทะเลนนทาใหพชนาถกทาลาย

3. ปญหาเกยวกบดน การเสอมโทรมของดน ซงสาเหตสวนใหญมาจากการตดไมทาลายปา และนอกจากนเกดจากการกดเซาะพงทลายโดยนาไหล ลม การลดนอยลงของธาตอาหาร ทาใหดนขาดความอดมสมบรณ ทาใหเกดปญหาดนเคม ดนมสารปนเปอน ดนเปนกรด และปญหาดนยบตวเปนตน เนองจากการใชดนทผดประเภท ดนเนาเสยเพราะการทงขยะและสารเคม ดนจดเพราะขาดปย เนองจากการปลกพชชนดเดยวกนซา ๆ ในทเดม

การแกปญหาและสงเสรมสภาพแวดลอมในทองถน แนวทางการแกปญหาและสงเสรมสภาพแวดลอมในทองถน สามารถปฏบตได ดงน 1. สรางความตระหนก ความร และความเขาใจทถกตองเกยวกบการรกษาสภาพแวดลอมแกประชาชน และบคลากรของหนวยงานตาง ๆ ในทองถน

2. ใหคนในทองถนหรอชมชนรวมกนกาหนดมาตรการ แนวทางการดาเนนงานเกยวกบสภาพแวดลอมตาง ๆ รวมทงการลงโทษผกระทาความผดอยางจรงจง

3. ปลกจตสานกของคนในทองถนใหมความรสกรก และภมใจในทองถนของตน เพอจะไดชวยกนรกษาสภาพแวดลอมในทองถน

4. รวมกนฟนฟสภาพแวดลอมในทองถนทเสอมโทรมใหดขน เชน โครงการปลกปาทดแทน โครงการปลกปาชายเลน เปนตน

222

กจกรรมท 1 เรอง มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตในทองถน

คาชแจง : ใหนกเรยนจบคขอความตอไปนใหถกตอง โดยตอบซาขอกนได ______1. สาเหตททาใหเกดปญหามลพษคอ คน และธรรมชาต ก. หมวกสขาว ______2. การนาเครองมอททนสมยเขามาใชในการทาการเกษตร ข. หมวกสแดง นนทาใหเกดปญหาทางสงแวดลอมอยางมาก ค. หมวกสดา ______3. การสรางเขอนทาใหสตวปาไมมทอยอาศย ง. หมวกสเหลอง ______4. การปลอยนาเสยจากโรงงานอตสาหกรรมทาใหนาเนาเสย จ. หมวกสเขยว ______5. ควรมการบาบดนาเสยกอนปลอยลงสแมนา ฉ. หมวกสฟา ______6. นานาทเหลอจากการซกผา และลางจานไปรดนาตนไม ______7. ควรปลกจตสานกใหคนในทองถนรก และหวงแหนใน ทรพยากรธรรมชาต ______8. สาเหตททาใหดนจด เพราะการปลกพชชนดเดยวกนซา ๆ ______9. การแกปญหานาเนาเสยไดดทสด คอ การไมทงขยะ และนาเสยลงสแมนาลาคลอง ______10. ปญหาภาวะโลกรอน เรยกอกอยางหนงวา “ภาวะเรอนกระจก”

ไมมอะไรทเดกเกงทาไมได สๆๆ นะจะ

223

เฉลย

1. ก 2. ก 3. ค 4.ค 5. จ 6. จ 7. ง 8. ก 9. ฉ 10. ก

ถกหมดทกขอใชไหม ยมใหญเลย

224

แบบประเมนทกษะการคดแกปญหา เรอง มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาตในทองถน

คาสง ใหนกเรยนอานสถานการณทกาหนดใหแลวตอบคาถามใหถกตอง

1. ประเดนสาคญของเรองคอ? ก. ดนไมด

ข. การปลกผกกางมง ค. แมลงชอบกดกนตนออน ง. แตงกวาและมะเขอตดผลนอย

2. ปญหาทเกดขนคอ? ก. ผกไมเจรญเตบโต ข. การไมใชยากาจดแมลง ค. อณหภมไมเหมาะสมกบผก ง. แตงกวาและมะเขอตดผลนอย

3. สาเหตททาใหเกดปญหาคอ? ก. ผกถกแมลงกดกน ข. การไมใชยากาจดแมลง ค. ขาดแมลงชวยสะสมเกสร ง. เอกไมไดใสปยบารงพชผก 4. จากปญหาทเกดขนควรใชวธแกไขอยางไร? ก. ใชยากาจดแมลง ข. ไมกางมงในชวงทตดดอก ค. เอกตองใสปยบารงพชผก ง. กางมงเปนครงคราวเพอใหอากาศถายเท 5. จากวธการแกปญหาดงกลาว ผลทจะไดรบคอ? ก. แมลงมากนผกนอยลง ข. ดนมความอดมสมบรณ ค. ผกสวนครวเจรญงอกงามด ง. แตงกวาและมะเขอเทศจะตดผลมากขน

เอกสงเกตการเปลยนแปลงของตนออนของผกสวนครวทมกถกแมลงมากดกนเนองจากเอกไมตองการใชยาฆาแมลง เอกจงใชวธการกางมงใหผกสวนครวทปลกไว ซงผกเหลานนกเจรญเตบโตงอกงามด แตกแปลกใจทแตงกวาและมะเขอตดผลนอยมากทง ๆ ทผกทงสองชนดกตดดอกเตมตน

เดกดตองไมดเฉลยกอนทาเสรจนะ

225

เฉลย 1. ง 2. ง 3. ค 4. ข 5. ง

เฮ ! ถกเกอบหมดทกขอเลย

226

แบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง มลพษทมผลตอทรพยากรธรรมชาต

คาสง ใหนกเรยนทาเครองหมาย X ทบตวอกษรทถกตองทสดเพยงขอเดยว 1. เหตการณในขอใดเปนปญหาทาง สงแวดลอม?

ก. การบกรกปาสงวน ข. นาในคลองหลอดมกลนเนาเหมน ค. ชมชนแออดในกรงเทพมหานคร ง. ประชาชนปลกบานเรอนอยรมฝง แมนา

2. ขณะนงรถโดยสารประจาทางและ มจราจรตดขด นกเรยนรสกหายใจ ไมออกเพราะควนจากทอไอเสย รถยนต วธการแกปญหาดงกลาว ในขอใดเหมาะสมทสด?

ก. จากดจานวนรถทผาน ข. จากดผโดยสารทขนบนรถ ค. ระบายรถใหวงชาลงกวาเดม ง. ชวยกนปลกตนไมตามรมถนน

3. สภาวะเรอนกระจกเกดจากปญหามลพษใน ขอใด?

ก. นา ข. อากาศ ค. ปาไม ง. แรธาต

4. สารพษในดนเกดจากการกระทาในขอใด มากทสด?

ก. การทาเหมองแร ข. การทงสงปฏกลจากครวเรอน ค. การใชสารเคมกาจดแมลงและศตรพช ง. การปลอยนาเสยจากโรงงานอตสาหกรรม

5. บรเวณใดมปรมาณกาซคารบอนไดออกไซด มากทสด?

ก. สวนสาธารณะ ข. ถนนในเมอง ค. โรงภาพยนตร ง. หอประชมโรงเรยน

ทาเสรจแลวเราไปดเฉลยพรอมๆ กนเลย

227

เฉลย

1. ข 2. ง 3. ข 4. ค 5. ข

เฮ ! ถกทกขอเลย

228

ชดฝกทกษะการคดแกปญหา ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4

ชดท 4 เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถน

โดย นางสาวนฤมล มโสภา

229

วตถประสงค

1. เพอใหนกเรยนบอกวธการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในทองถนได

2. เพอใหนกเรยนบอกวธการสงเสรมคณภาพทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในทองถนได

คาชแจงสาหรบนกเรยน ชดฝกทกษะการคดแกปญหา ชดท 4 เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาตใน

ทองถน ชดนประกอบดวย วตถประสงค ใบความร ใบกจกรรม แบบประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนร เวลาในการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา 2 ชวโมง ขนตอนในการปฏบต 1. นกเรยนศกษาวตถประสงคของการใชชดฝก 2. นกเรยนศกษาใบความร เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถน และปฏบตกจกรรมตามใบกจกรรมทกาหนดให 3. หลงจากศกษาแลวใหนกเรยนทาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถน จานวน 5 ขอ และแบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถน จานวน 5 ขอ 4. นกเรยนตรวจแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผล การเรยนรทายแบบทดสอบดวยตนเอง

230

ใบความร เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาต

การอนรกษทรพยากรธรรมชาต หมายถง การใชทรพยากรอยางชาญฉลาดใหเกดประโยชนมากทสดและประหยดเพอใหมใชตลอดไป

1. วตถประสงคของการอนรกษทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอม 1.1 เพอพฒนาคณภาพชวตทดของมนษย โดยการใชประโยชนสงสดจาก

ทรพยากรธรรมชาตและการรกษาสมดลธรรมชาตในเวลาเดยวกน โดยเลอกใชเทคโนโลยหรอวธการททาใหเกดผลเสยตอสงแวดลอมนอยทสด

1.2 เพอรกษาทรพยากรสงแวดลอมใหอยในสภาพสมดลโดยการใชทรพยากรธรรมชาตในปรมาณและเวลาทพอเหมาะคอ ไมมากและเรวจนเกนกวาทรพยากรธรรมชาตจะฟนสภาพไดทน

2. แนวทางการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เมอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมลดปรมาณและคณภาพลงจะสงผลกระทบโดยตรงตอคณภาพชวตของมนษย ดงนนจงตองหาวธการทาใหทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทสาคญใหมใชตลอดไป ดงน

(1) ใชทรพยากรธรรมชาตอยางฉลาด คอ ตองมการปลกตนไมทดแทนกอนตดไม (2) ตองใชทรพยากรธรรมชาตอยางประหยด นนคอ การนาทรพยากรมาใชเทาทจาเปนเพอใหม

ทรพยากรใชนานทสดและเกดประโยชนมากทสด เชน แรธาต (3) ตองมการจดทรพยากรธรรมชาตเพอใหเกดการสญเสยกระบวนการผลตนอยทสด (4) ตองมการบาบดและฟนฟ ซงเปนวธทชวยลดความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาต เชน

โรงงานอตสาหกรรม ตองมการบาบดนาเสยกอนปลอยลงสแหลงนา การปลกปาทดแทนปาไม ทสญเสยไป (5) การใชสงอนทดแทน เพอใชทรพยากรธรรมชาตใหลดนอยลงและไมเปนการทาลาย

สงแวดลอม เชน การใชใบตองซงเปนวสดธรรมชาตทยอยสลายไดแทนการใชโฟม การใชพลงงานแสงอาทตยทดแทนการใชเชอเพลง

(6) การซอมแซมสงของเครองใชใหกลบสสภาพการใชงานไดอกครง จะชวยยดอายการใชงาน เชน การนากระดาษทไมใชนามาเขากระบวนการผลตใหม

(7) การลดอนตรายจากสารพษ เชน จากโรงพยาบาล เมอนาไปทงจะกอใหเกดอนตรายตอมนษย ดงนนกอนทจะทง ควรทาใหสารพษอยในสภาพทกอใหเกดอนตรายนอยทสด

(8) การดแลปองกนมใหมการทาลายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (9) การแยกขยะเพอสะดวกในการนามาผลตเพอนามาใชใหม

231

ทรพยากรทางธรรมชาตทควรแกการอนรกษ มดงน 1. ดน เปนทรพยากรทมคณคาทางการเกษตรอยางมาก เพราะมนษยใชทดนเปนแหลงทา

การเกษตรทกชนด 2. นา เปนทรพยากรธรรมชาตทปกคลมผวโลกถง 3 สวนใน 4 สวน แหลงนามอยทวไปบน

ผวโลก

ความสาคญของดน การบารงรกษาดน 1. เปนแหลงทอยอาศยของคน สตว และพช 1. ใสปยคอกเพอเพมอาหารใหพชตาม 2. เปนแหลงอาหารของคน สตว และพช ชนดของพช 3. เปนสถานทพกผอนหยอนใจ 2. ปลกพชหมนเวยนเพอปองกนดนจด 4. เปนแหลงดดซมสงสกปรกตาง ๆ จากคน 3. ปลกพชคลมดนเพอปองกนไมให และสตว หนาดนสกกรอนและแหงแลง 5. เปนแหลงทรพยากรธรรมชาตอน เชน 4. ไมเผาหญาหรอดนในไรนาเพราะจะ แรธาต ปาไม สตวปา ทาใหดนจด

ความสาคญของนา การบารงรกษาแหลงนา 1. ใชบรโภค ดม ชาระลาง ประกอบอาหาร 1. ไมทาลายปาไมซงเปนแหลงตนนาลา ธาร 2. ไมทงขยะและสงปฏกลในแหลงนา 2. เปนทอยอาศย ธรรมชาต 3. ใชในทางเกษตรกรรม อตสาหกรรม 3. ทานาเสยใหสะอาดกอนปลอยลงส และดบเพลง แหลงนา 4. ใชเปนเสนทางคมนาคม เชน แมนา 4. ใชนาอยางประหยด ชวยกนขดลอก มหาสมทรทะเล เปนตน แหลงนาทตนเขน 5. เปนแหลงพลงงาน เชน เพอผลตกระแส ไฟฟา 6. เปนทพกผอนหยอนใจ เชน นาตก ทะเลสาบ เปนตน

232

3. ปาไม ปาไมมความสมพนธกบนา และสภาพอากาศ ถาบรเวณใดมปาไมมากบรเวณนนกควรจะชมชน เพราะตนไมจะคายความชนออกมา ทาใหสภาพอากาศเยนและเกดฝนตก ซงจะทาใหเกดเปนแหลงตนนาลาธาร แตถาปาไมถกทาลายกจะทาใหสภาพอากาศแหงแลง ฝนไมตกตามฤด

ความสาคญของปาไม 1. เปนแหลงวตถดบทนามาใชทาเครองนงหม อาหาร ทอยอาศย ยารกษาโรค และเครองใช ตาง ๆ 2. เปนแหลงทารายไดใหแกประเทศชาต จานวนมาก เชน การสงไมเปนสนคาออก 3. ปาไมทาใหภมประเทศชมชน ทาใหมฝนตก สมาเสมอ เปนแหลงตนนาลาธาร 4. เปนทอยอาศยของสตวปาทงหลาย 5. ปาทอดมสมบรณจะชวยดดซมนา และกน นาใหไหลชาลง ซงเปนการปองกนนาทวม ได 6. เปนแหลงททาใหอากาศบรสทธ เพราะเมอ ตนไมปรงอาหารตนไมกจะคายออกซเจน ออกมา 7. เปนแหลงพกผอนหยอนใจ และเปนแหลงท ใชในการศกษา 8. ชวยอนรกษทรพยากรอนๆ ใหอดมสมบรณ เชน ดน นา แรธาต สตวปาเปนตน

การบารงรกษาปา 1. ปองกนและปราบปรามการตดไม ทาลายปา 2. หาแหลงทามาหากนใหชาวเขาอย อยางเปนหลกเปนแหลง เพอปองกน การทาไรเลอนลอย 3. สงเสรมการปลกปาทดแทน 4. ปดปาไมอนญาตใหมการทาปา 5. ใชวตถอนทดแทนผลตภณฑททา จากไม 6. ตงหนวยปองกนไฟปา 7. สงเสรมใหมการเผยแพรความรและ ความเขาใจแกประชาชน

อานจบแลวกไปทากจกรรมกนตอเลย ตงใจ ทานะจะเดก ๆ

ส ๆๆ

233

กจกรรมท 1 เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาต

คาสง ใหนกเรยนจบคขอความตอไปนนใหถกตอง โดยตอบซาขอกนได ____ 1. การอนรกษทรพยากรธรรมชาต หมายถงการใช ก. หมวกสขาว ใหเกดประโยชนมากทสด ข. หมวกสแดง ______ 2. การทาไรเลอนลอยเปนอปสรรคในการอนรกษ ค. หมวกสดา ปาไม ง. หมวกสเหลอง ______ 3. การปลกพชคลมดนเปนการรกษาหนาดน จ. หมวกสเขยว ______ 4. ดนเปนแหลงทอยอาศยของคน สตว และพช ฉ. หมวกสฟา ______ 5. ตองมการบาบดนาเสยกอนปลอยลงสแหลงนา ______ 6. ปาไมชวยปองกนการเกดนาทวมได ______ 7. ปองกนและปราบปรามการตดไมทาลายปา ______ 8. นา เปนแหลงพลงงานทใชผลตกระแสไฟฟา ______ 9. การใชทรพยากรอยางชาญฉลาด ใชอยางรคณคา เพอใหมใชตลอดไป ______ 10. ดน นา และปาไมสามารถใชเปนสถานททองเทยว ใชในการผกผอนหยอนใจ

เดกดตองไมเปดดเฉลยกอนนะจะ

234

เฉลย

1. ก 2. ค 3. จ 4. ง 5. จ 6. ง 7. จ 8. ง 9. ฉ 10. ข

เหนไหมไมเหนจะยาก ทาไดกนไดทกขอเลย

235

แบบประเมนทกษะการคดแกปญหา เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมชาต

คาสง ใหนกเรยนอานสถานการณทกาหนดใหแลวตอบคาถามใหถกตอง

1. ประเดนสาคญของเรองคอ? ก. การฉดยาฆาแมลง ข. ผกไมเจรญงอกงาม ค. การตายของปลาในบอ

ง. ธนเทพมอาชพเลยงปลาและ ปลกผกขาย

2. ปญหาทสาคญคอ? ก. ผกไมเจรญงอกงาม ข. การตายของปลาในบอ ค. การกาจดแมลงทรบกวนผก ง. รายไดจากการขายปลาและ ผกลดลง

3. สาเหตททาใหเกดปญหาคอ? ก. ไมใชปยบารงผก ข. มแมลงหลายชนดมาทาลายผก ค. ยาฆาแมลงไหลลงบอเลยงปลา ง. ยาฆาแมลงตกคางในบอเลยงปลา

4. จากปญหาทเกดขนควรแกปญหาอยางไร? ก. งดฉดยาฆาแมลง ข. เปลยนนาในบอเลยงปลาใหม ค. ไมลางผกทมยาฆาแมลงในบอปลา ง. ใชยาฆาแมลงทผลตจากธรรมชาตแทน

5. จากวธการแกปญหาดงกลาว ผลทไดรบคอ? ก. ปลาตายนอยลง ข. ผกเจรญงอกงามด ค. แมลงมารบกวนนอยลง ง. รายไดจากการขายผกเพมขน

ธนเทพมอาชพเลยงปลาและปลกผกขายโดยใชนาในบอรดผกและลางผกกอนนาไปขาย ซงปทผานมาธนเทพมรายไดจากการขายปลาและผกสงมาก แตปนรายไดลดลงเนองจากมแมลงหลายชนดมาทาลายใหเกดความเสยหาย ธนเทพจงใชยาฆาแมลงฉดพนเปนประจา แตอก 5 เดอนตอมามปลาตวเลก ๆ ตายลอยมาตดรมบอบอย ๆ

ตาวเศษเหนนะ ! ทาใหเสรจกอนแลวคอยเปดดเฉลยนะจะ

236

เฉลย

1. ค 2. ข 3. ค 4. ค 5. ก

ถกกนคนละกขอครบ คนเกงของจก

237

แบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง การอนรกษทรพยากรธรรมในทองถน

คาสง ใหนกเรยนทาเครองหมาย X ทบตวอกษรทถกตองทสดเพยงขอเดยว 1. นามความสาคญมากมาย ยกเวน ขอใด?

ก.ใชลางรถ ข.ใชในการบรโภค ค.ใชในการคมนาคม ง. ใชผลตกระแสไฟฟา

2. วธการในขอใดใดสามารถปองกน ดนเสอมสภาพได? ก. ปลอยทดนวางเปลา ข. พรวนดนสมาเสมอ ค. ปลกพชหมนเวยน ง. เพมปยเคมบารงดน 3.โครงการปารกษนาเปนโครงการ ชวยแกปญหาดานใด? ก. ประหยดนา ข. ปลกปาในนา ค. การอนรกษปา ง. การบาบดนาเสย

4. การแกไขปญหาการตดไมทาลายปาทดทสด คอ? ก. ชวยกนปลกปา ข. จดนทรรศการการอนรกษปาไม ค. ใชวตถอนแทนผลตภณฑททาจากไม ง. สรางจตสานกทดในการใชทรพยากรปาไม 5. วธการในขอใดชวยปองกนการเกดนาทวม ไดดทสด? ก. ปลกปา ข. สรางเขอน ค. ขดคลองเพมขน ง. สรางคนดนรมแมนา

รนะคดอะไรอย แตเดกดตองมความซอสตยนะจะ

เฉลย

1. ก 2. ค 3. ค 4. ง 5. ข

ถกกนทกขอเลยละซ เกงจง

238

239

ชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4

ชดท 5 เรอง สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม

โดย นางสาวนฤมล มโสภา

240

คาชแจงสาหรบนกเรยน ชดฝกทกษะการคดแกปญหา ชดท 5 เ รอง สงแวดลอมทางสงคมและ

วฒนธรรมชดนประกอบดวย วตถประสงค ใบความร ใบกจกรรม แบบประเมนทกษะ การคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนร เวลาในการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา 2 ชวโมง ขนตอนในการปฏบต 1. นกเรยนศกษาวตถประสงคของการใชชดฝก 2. นกเรยนศกษาใบความร เรอง สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม และปฏบตกจกรรมตามใบกจกรรมทกาหนดให 3. หลงจากศกษาแลวใหนกเรยนทาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา เรอง สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรมจานวน 5 ขอ และแบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม จานวน 5 ขอ 4. นกเรยนตรวจแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนรทายแบบทดสอบ

วตถประสงค

1. เพอใหนกเรยนบอกความแตกตางของสงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรมได

2. เพอใหนกเรยนบอกถงความสมพนธและวธการรกษาสงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรมได

241

ใบความร เรอง สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม

สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม หมายถง สงแวดลอมทมนษยสรางขนไดแกวฒนธรรม ขนบธรรมเนยม ประเพณ ภมปญญา ศลปกรรม ซงสงเหลานเปนสงทมคณคาตอชมชน

1. ความแตกตางของสงแวดลอมทางสงคมในภาคตาง ๆ 1) สงแวดลอมทางสงคมภาคเหนอ

การประกอบอาชพ ภมประเทศในภาคเหนอเปนภเขาทราบสงระหวางภเขา ทาใหมอากาศหนาว อาชพทสาคญ คอ การเพาะปลก การทาสวนผลไม การทาอตสาหกรรมในครวเรอน เชน การปนถวยชาม การแกะสลก เปนตน

ทอยอาศย คนภาคเหนอนยมปลกเรอนไมสง เพราะสรางเรอนอยตามดอย ชองหนาตาง ไมกวางเพอไมใหลมเขามาก ตวเรอนมลกษณะเดนทยอดหลงคาทาเปนไมไขวกน 2 แฉกเรยกวา “กาแล”

อาหารการกน นยมรบประทานขาวเหนยวกบนาพรกตางๆ เชน นาพรกออง นาพรกหนม นอกจากนยงมแกงฮงเล แกงโฮะ ขาวซอย แคบหม เปนตน

ภาษาและการแตงกาย ภาษาเหนอมลกษณะทออนหวาน นมนวล การแตงกายทวไป หญงสวมเสอแขนกระบอกนงผาซน ชายนยมสวมเสอมอฮอม แตถาชาวเขาจะแตงตวแตกตางกนตามเผา

ประเพณ ภาคเหนอมประเพณทสาคญ ๆ เชน งานนมสการพระธาตดอยตงทเชยงราย งานนมสการพระบรมธาตหรภญชยทลาพน เปนตน

ภมปญญาทองถน ภาคเหนอมการทาเครองเงน งานหตถกรรมประเภทเครองจกสาน เครองปนดนเผา แกะสลกไม และการทารม ซงผลงานเหลานถอเปนทภาคภมใจของชาวเหนอ

242

2) สงแวดลอมทางสงคมในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

การประกอบอาชพ เนองจากเปนพนทราบสงเหมาะแกการเลยงสตว มการทานา การเพาะปลก นอกจากนยงมการปลกหมอนเลยงไหม และการทาอตสาหกรรมในครวเรอน เชน การทอผาไหม

ทอยอาศย การสรางบานเรอนสวนใหญมลกษณะเปดโลง มฝากนในสวนทเปนพนทนอน และใตถนยกสง เพอใหลมพดผานสะดวก บรเวณใตถนใชทากจกรรมในการเลยงสตว

อาหารการกน ชาวอสานนยมบรโภคขาวเหนยวเปนหลกโดยรบประทานกบแจว อาหารอนๆ เชน สมตา ลาบ นาตก

ภาษาและการแตงกาย ภาษาทใชคอ ภาษาถนอสาน ซงมจงหวะการพดเรวกวาภาคเหนอ การแตงกายนยมใชผาททาจากเสนใยธรรมชาต เชน ผาฝาย ผาไหม

ประเพณ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอมประเพณทสาคญ เชน งานสมโภชพระธาตเชงชมและงานแหปราสาทผงทสกลนคร และงานไหลเรอไฟทนครพนม เปนตน

ภมปญญาทองถน มการทอผาตางๆ เชนผาแพรวาของจงหวดกาฬสนธ การทาหตถกรรมเครองจกสาน การทาเครองดนตรพนบาน

เปนไงครบ เขาใจกนหรอเปลาถาไมเขาใจลองอานใหมอกรอบ

ไดนะคนเกง

243

3) สงแวดลอมทางสงคมภาคกลาง

การประกอบอาชพ ภาคกลางเปนทราบลมขนาดใหญ มนาทวมถง ประชาชนจงมอาชพทางเกษตรกรรม เชน การทานา ทาไร ทาสวน เลยงสตว ทาประมงโดยเฉพาะประมงนาจด

ทอยอาศย ชาวภาคกลางนยมสรางเรอนทมใตถนสงมากเพอไมใหนาทวมถงตวเรอน ลกษณะหลงคาเปนจวแหลมเพอใหนาฝนไหลลงไดเรว

อาหารการกน ภาคกลางนยมบรโภคขาวเจา เนองจากภาคกลางเปนแหลงปลกขาว สวนอาหารมมากมายหลายชนด เพราะเปนแหลงทมความอดมสมบรณ อาหารทนยมรบประทานเชน นาพรกปลาท แกงจด แกงสม แกงเผด อาหารประเภทผดและทอด

ภาษาและการแตงกาย ชาวภาคกลางมสาเนยงใกลเคยงกบภาษาราชการ การแตงกายนยม ผาฝายสเขม ซงระบายความรอนไดด

ประเพณ ภาคกลางมชวตทเกยวพนกบนา ประเพณจงเกยวของกบนา เชน ประเพณแขงเรอท จ. พษณโลก ประเพณลอยกระทงเผาเทยนเลนไฟท จ. สโขทย เปนตน

ภมปญญาทองถน มการทาโองทราชบร การทามดอรญญกทอยธยา เครองจกสานพนบาน การทากลองยาว และการทอผา

อานแลวรหรอยงวาราชบรของเรากมอะไรดๆ เหมอนกน

244

4) สงแวดลอมทางสงคมภาคใต

การประกอบอาชพ ในภาคนมฝนตกชกจงมทรพยากรธรรมชาตคอนขางสมบรณ ประชาชนประกอบอาชพการทาสวนยาง สวนมะพราว ทาสวนผลไม ทาเหมองแร ทาประมง ประชาชนในภาคนจงมเศรษฐกจด

ทอยอาศย ในภาคใตมฝนตกชกและประสบปญหาภยธรรมชาต บานเรอนในภาคนจงมหลงคาเตยและลาดชน เพอไมใหตานลมมากไป เสาเรอนจะไมนยมฝงเสาลงดน แตจะวางบนไมเนอแขงหรอซเมนตหลอ เพอไมใหเสาผ

อาหารการกน ภาคใตบรโภคขาวเจา กบอาหารตางๆ เชน แกงไตปลา แกงเหลอง และยงมอาหารพนเมอง เชน ขาวยา บดหลน ผดสะตอ ลกเนยง อาหารทะเลชนดตาง ๆ

ภาษาและการแตงกาย ภาษาทใชคอ “ภาษาปกษใต” มสาเนยงสน ๆ เรว ๆ กระชบ การแตงกายแตกตางกนไปตามกลม เชน ชาวไทยมสลม หญงนงผาปาเตะ ชายนงโสรงหรอกางเกง

ประเพณ มงานสมโภชหลกเมองทยะลา งานสมโภชเจาแม ลมกอเหนยวทปตตาน งานประเพณบญสารทเดอนสบ และงานแหผาขนพระธาตทนครศรธรรมราช เปนตน

ภมปญญาทองถน ภาคใตมงานหตถกรรมทมชอเสยง เชน เครองจกสานยานลเภา ซงเปนพชทมมากทางภาคใต เสอกระจด การแกะสลกตวหนงตลง

ภาคใตกมอะไรนาสนใจใชไหมเดก ๆ

245

2. ความสมพนธระหวางสงแวดลอมทางธรรมชาตกบสงแวดลอมทางสงคม

3. การอนรกษและรกษาสงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม

1) สงแวดลอมทางธรรมชาตมอทธพลตอการดารงชวตของคนในหลาย ๆ ดาน เชน คนทอยภาคเหนออากาศหนาวเยน การแตงกายกแตกตางจากภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ซงมอากาศรอนและแหงแลง หรอคนทอยในเขตรอนทมฝนตกชกสามารถเพาะปลกไดในบางฤดกาลเทานน เวลาทเหลอกมกจะประกอบกจกรรมอน ๆ ขณะทคนอยในเขตอบอนหรอบรเวณทมแหลงนาอดมสมบรณกสามารถเพาะปลกไดตลอดป ตางจากคนทอยในบรเวณแหงแลง ฃการทาเกษตรกรรมตองขนอยกบฤดกาล เปนตน

2) สงแวดลอมทางสงคมทมอทธพลตอการเปลยนแปลงสงแวดลอมทางธรรมชาต เพราะคนเราเปนผดดแปลง ปรงแตง และใชประโยชนจากสงแวดลอมทางธรรมชาต รวมทงทาลายและสรางสรรคสงแวดลอมทงโดยตรงและออม ดงนนกจกรรมตาง ๆ ของคนจงมผลกระทบตอการเปลยนแปลงของสงแวดลอมทางธรรมชาต เชน การนาเทคโนโลยมาใชในการผลต ทาใหมการนาทรพยากรมาใชอยางรวดเรว การเพมของประชากรทาใหเกดปญหาสงแวดลอม เปนตน

สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม เชน วฒนธรรม ประเพณ ขนบธรรมเนยม ศลปกรรม ภมปญญาตาง ๆ ของคนในทองถน ลวนมความสาคญ และควรแกการอนรกษไว ซงควรปฏบตดงน

1) ถายทอดเพอใหมการสบตอคนรนหลงเพอไมใหสญหาย 2) สรางความตระหนกใหคนในทองถนใหเกดความรกและความหวงแหน ในทองถน 3) ชวยกนรกษาดแลสงเหลานนใหคงอย 4) สงเสรมนามาจดแสดงในงานตาง ๆ เปนการเผยแพรแกคนทวไป

5) จดใหมการเรยนรเกยวกบสงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรมในทองถน

เมออานจบแลวอยาลมทากจกรรมตอจนเสรจนะครบ

246

กจกรรมท 1 เรอง สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม

คาสง ใหนกเรยนตอบคาถามตอไปนใหถกตอง

1. สงแวดลอมทางธรรมชาตกบสงแวดลอมทางสงคมมความสมพนธกนอยางไร (หมวกสขาว) …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…..................................................................................................................................................... 2. ชาวจงหวดราชบรมภมปญญาทองถนอะไรทขนชอ เปนอนดบหนง (หมวกสขาว)……………………………………………… …………………………………………………………………………….. 3. ประโยชนทชาวสวน ชาวไรไดรบจากการนาเครองมอททนสมยมาใชมอะไรบาง ตอบใหไดมากทสด (หมวกสเหลอง) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… 4. ผลกระทบทชาวสวน ชาวไรไดรบจากการนาเครองมอททนสมยมาใชมอะไรบาง ตอบใหไดมากทสด (หมวกสดา) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………

นกไมออกกกลบไปอานใหมไดนะครบ

ใชใสนาไวกน

เดกกชวยอนรกษวฒนธรรมไทยไดนะครบ

247

5. นกเรยนชวยอนรกษและรกษาสงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรมไดอยางไรบาง ตอบใหไดมากทสด (หมวกสเขยว) ………………………………………………………...……………………………………………………………..……………………….……………………………………………………..……

6. วธการอนรกษสงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรมวธใดเหมาะสมกบทองถนของนกเรยนมากทสด (หมวกสฟา) …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………....… 7. นกเรยนไดเปนตวแทนของโรงเรยนไปแสดงราไทยใหนกทองเทยวชาวตางชาตด นกเรยนจะรสกอยางไร (หมวกสแดง) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

เสรจแลวใชไหม ! เหนไหมไมมอะไรยากเลย

เดกเกงทาไดอยแลว สๆๆ

248

แบบประเมนทกษะการคดแกปญหา เรอง สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม

คาสง ใหนกเรยนอานสถานการณทกาหนดใหแลวตอบคาถามใหถกตอง

1. ประเดนสาคญของเรองคอ? ก. ทดนมราคาถก

ข. ขาวและผก ผลไมมราคาแพง ค. มานพตองการซอทดนเพอสราง สนามกอลฟ ง. ชาวบานเปลยนอาชพการทาไร ทานามาเปนลกจาง

2. ปญหาทสาคญทเกดขนคอ? ก. ทดนถกซอจนหมด

ข. ขาว และผก ผลไมมราคาแพง ค. มานพตองการซอทดนเพอสราง สนามกอลฟ ง. ชาวบานเปลยนอาชพการทาไร ทานามาเปนลกจาง

3. สาเหตสาคญททาใหเกดปญหาคอ? ก. ชาวบานขายททาไร ทานากนหมด ข. ชาวบานตองเขาไปหางานทาในเมอง ค. ไมมประชากรปลกขาวและผก ผลไม ง. ประชากรหนไปทางานเปนลกจางกนหมด

4. จากปญหาทเกดขนควรแกไขปญหาอยางไร? ก. ไมขายทไร ทนา ข. ปลกพชหลาย ๆ ชนด ค. ปลกพชผกเพมมากขน ง. ประชากรหนมาปลกขาวและผลไม ตามเดม

5. จากวธการแกปญหาดงกลาว ผลทไดรบจาก การแกปญหาคอ?

ก. มสถานทใชทาไร ทานาอย ข. ชาวบานไมตองยายททางาน ค. ขาวและผก ผลไมมราคาถกลง ง. มขาวและผก ผลไมนานาชนดเพมขน

มานพใหลกนองจดซอทดนบรเวณดงมะตองทงหมดเพอจะนามาสรางสนามกอลฟ และใหชาวบานในทองถนมาเปนลกจางในสนามกอลฟแทนการทาสวน ทานา ตอมาชาวบานตองซอขาวและผก ผลไมมาทานเองในราคาทแพง และไมมรายไดเพยงพอทจะใชจายเหมอนตอนททานาขาวเอง

ทาเสรจแลวไปดเฉลยพรอม ๆ กนเลย

249

เฉลย

1. ข 2. ข 3. ก 4. ง 5. ค

ทาไดกนหรอเปลาจะคนเกง

250

แบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง สงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม

คาสง ใหนกเรยนทาเครองหมาย X ทบตวอกษรทถกตองทสดเพยงขอเดยว 1. “กาแล” เปนลกษณะเฉพาะของเรอน ทางภาคใด?

ก. ภาคใต ข. ภาคเหนอ ค. ภาคกลาง ง. ภาคตะวนออกเฉยงเหนอภาคใต

2. สงแวดลอมทางสงคมในขอใดทสงผล ใหคนในแตละภาคมการดารงชวต ทด?

ก. เปนทราบสง ข. อากาศหนาว ค. อากาศแหงแลง ง. มทรพยากรธรรมชาตทสมบรณ

3. อาหารในขอใดเปนอาหารพนเมองของภาคใต? ก. สมตา ข. แกงฮงเล ค. ผดสะตอ ง. นาพรกปลาท

4. งานหตถกรรมทมชอเสยงของ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอคอ?

ก. การทาเหมองแร ข. การทาสวนยางพารา ค. การทารมกระดาษสา ง. การทาเครองจกสาน

5. ใครมสวนรวมในการอนรกษสงแวดลอมทาง สงคม และวฒนธรรมในทองถน?

ก. เกงชอบเลนเปยโน ข. แกวสะสมตกตาบารบ ค. ฝายชอบฟงเพลงสากล ง. นกสมครเขาชมรมดนตรไทย

มนใจแลวไปดเฉลยพรอมๆ กนเลย

251

เฉลย

1. ข 2. ง 3. ค 4. ง 5. ง

ตอบถกกนทกขอเลยละซ เกงกนจงเลย

252

ชดฝกทกษะการคดแกปญหา ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ชดท 6 เรอง ประชากรกบสงแวดลอม

โดย นางสาวนฤมล มโสภา

253

คาชแจงสาหรบนกเรยน ชดฝกทกษะการคดแกปญหา ชดท 6 เรอง ประชากรกบสงแวดลอม ชดน

ประกอบดวย วตถประสงค ใบความร ใบกจกรรม แบบประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนร เวลาในการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา 2 ชวโมง ขนตอนในการปฏบต 1. นกเรยนศกษาวตถประสงคของการใชชดฝก 2. นกเรยนศกษาใบความร เรอง ประชากรกบสงแวดลอม และปฏบตกจกรรมตามใบกจหรรมทกาหนดให 3. หลงจากศกษาแลวใหนกเรยนทาแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา เรอง ประชากรกบสงแวดลอม จานวน 5 ขอ และแบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง ประชากรกบสงแวดลอม จานวน 5 ขอ 4. นกเรยนตรวจแบบประเมนทกษะการคดแกปญหา และแบบทดสอบวดผลการเรยนรทายแบบทดสอบ

วตถประสงค

1. เพอใหนกเรยนบอกลกษณะการตงถนฐานและการเปลยนแปลงของประชากรได

2. เพอใหนกเรยนบอกลกษณะการอพยพยายถนของคนในทองถนได 3. เพอใหนกเรยนบอกถงผลกระทบทเกดขนจากการยายถนของ

ประชากรได

254

ใบความร เรอง ประชากรกบสงแวดลอม

ประชากร หมายถง ประชาชนหรอสงมชวตชนดเดยวกน ทอาศยอยในบรเวณเดยวกน บรเวณใดมประชากรนอย กเปนชมชนขนาดเลก เชน หมบาน ตาบลแตถาบรเวณใดมประชากรมาก กเปนชมชนขนาดใหญ เชน จงหวด ประเทศ

การเปลยนแปลงของประชากร หมายถง การเปลยนแปลงขนาดหรอจานวนประชากรในบรเวณใดบรเวณหนงในระยะเวลาทกาหนด การเปลยนแปลงดงกลาว ไดแก

1. การเกด เปนผลใหประชากรเพมขน ปจจยทมผลตอการเกดไดแก 1) อายแรกสมรส และการอยรวมกนของคสมรส ทมโอกาสมลกหลายคน 2) ความสมบรณของรางกายและจตใจของคสมรส 3) คานยมเกยวกบจานวนบตรและเพศของบตร 4) ขนบธรรมเนยมประเพณและความเชอทางศาสนา 5) ภาวะเศรษฐกจและสงคม ในประเทศทพฒนาแลวจะมภาวการณเกดตา

ประเทศทกาลงพฒนาจะมภาวการณเกดสง

2. การตาย เปนผลใหประชากรลดลง ปจจยทมอทธพลตอการตาย ไดแก 1) รายไดและอาชพ ผทมรายไดดมโอกาสดแลรกษาสขภาพไดดกวา

บคคลทมรายไดนอย 2) สถานภาพการสมรส คนทสมรสมอตราการตายนอยกวาบคคลเปนโสด 3) สภาพของสงแวดลอม ชมชนทอยอาศย ผทอยในสภาพแวดลอมทม

มลพษเปนพษจะมอตราการตายสงกวาผทอยในสภาพแวดลอมทด 4) การแพทยและสาธารณสขอยหางไกลหรอไมเพยงพอตอจานวน

ประชากร 5) อาย เพศ เชอชาต จะสงผลตออตราการตาย เชน ทารกวยแรกเกดจะม

อตราการตายสงเชนเดยวกบผทมอายมาก 3. การยายถน คอ การยายทอยจากแหงหนงไปยงอกแหงหนง โดยยายออกนอก

เขตการปกครอง เชน ตาบล อาเภอ จงหวด หรอ ออกนอกพรมแดนไปสตางประเทศ

255

ปจจยทสงผลตอการยายถนเขาและออก

ปจจยทผลกดนใหเกดการยายถนออก ไดแก 1. การลดลงของทรพยากรธรรมชาตทา ใหตองหาแหลงทรพยากรทมมากกวา 2. ปญหาดานรายไดและอาชพ ทาใหตอง ยายถนไปหาถนททารายไดเพมมากขน 3. เกดภยธรรมชาตททาใหบานเรอน เรอกสวนไรนาเสยหายจงทาใหตอง ยายทอยใหม 4. ปญหาการขาดความปลอดภยและ ความเปนธรรม 5. ปญหาการขาดแคลนสถานศกษา ทาใหตองยายไปหาแหลงทม สถานศกษาทดกวา

ปจจยในการดงดดใหคนยายถนเขา ไดแก 1.โอกาสของการมงานทาสงกวา และ มอาชพใหเลอกมากกวา 2.โอกาสทจะยกฐานะทางเศรษฐกจและ สงคมใหกบตวเอง 3.โอกาสในดานการศกษาและการฝกฝน อาชพ 4. ความดงดดในสภาพแวดลอมและ ความปลอดภย 5. การยายตามคสมรส บตร บดามารดา

ปจจยสาคญททาใหเกดการยายถน ปจจยสาคญททาใหเกดการยายถนของประชากร มหลายสาเหตดวยกน แตในทนจะยกตวอยางปจจยหลกทสาคญ ดงน

1. ทรพยากรและสงแวดลอม เปนปจจยสาคญททาใหเกดการเปลยนแปลงจานวนประชากร โดยเฉพาะการยายถนกลาวคอ ทองถนใดมทรพยากรสมบรณ มชองทางทามาหากนทดกวาทเดม กเปนเหตจงใจใหคนในทองถนอนเขามาอยอาศย

2. ความหนาแนนของประชากร ทองถนใดมประชากรอยอยางหนาแนน ยอมเกดปญหาการแยงงาน แยงททากน ขาดแคลนทอยอาศย กเปนสาเหตของการอพยพยายถนของประชากร

3. คณภาพของคน บคคลทมความร ความชานาญ และประสบการณ ยอมไดเปรยบในการเลอกอาชพทดกวา มคณภาพชวตและความเปนอยทดกวา

256

ผลกระทบจากการยายถนของประชากร

1. พนททมประชากรยายออก 1) ทาใหขาดแคลนแรงงาน ในวย

หนมสาว ซงเปนอปสรรคในการพฒนาทองถน 2) วฒนธรรมและประเพณทองถนบางอยางเปลยนแปลงไป เพราะไมมผสบทอด

2. พนททประชากรยายเขามาก 1) เกดปญหาดานเศรษฐกจ เชน ขาดแคลนพนทเพาะปลก 2) เกดปญหาดานสงคม เชน ปญหาความยากจน ปญหาการวางงาน 3) เกดปญหาดานสงแวดลอม เชน ปญหาขยะมลฝอย นาเสย อากาศ เปนพษ

ถายากกลองอานทวนอกครงกอนทานะจะคนด อยาทอนะจะ

257

กจกรรมท 1 เรอง ประชากรกบสงแวดลอม

คาสง ใหนกเรยนจบคขอความตอไปนใหถกตอง โดยตอบซาขอกนได ______ 1. การเกด การตาย และการยายถนมผลตอการ ก. หมวกสขาว เปลยนแปลงของประชากร ข. หมวกสแดง ______ 2. การสาธารณสขทมไมเพยงพอมผลตอการตายของประชากร ค. หมวกสดา ______ 3. ความแหงแลง และความยากจน เปนเหตใหประชากร ง. หมวกสเหลอง เกดการยายถน จ. หมวกสเขยว ______ 4. การตาย ทาใหจานวนประชากรลดลง ฉ. หมวกสฟา ______ 5. มลกมาก จะยากจน ______ 6. กรงเทพฯ มมหาวทยาลยดงๆ หลายแหง ______ 7. กรงเทพฯ มแหลงงานใหเลอกทาจานวนมาก ______ 8. ปญหาชมชนแออด ______ 9. ปญหามลพษทางอากาศ ______ 10. พอกบแมของแมวตองไปทางานตางจงหวด แมวตองอย กบตากบยาย ทาใหแมวไมมความสข

ถาไมเขาใจลองทบทวนความหมายของสหมวกดนะครบ สๆๆ

258

เฉลย

1. ก 2. ก 3. ค 4. ก 5. ค 6. ง 7. ง 8. ค 9. ค 10. ข

เกงกนทดคนแบบน คงถกหมดทกขอละซ

259

แบบประเมนทกษะการคดแกปญหา เรอง ประชากรกบสงแวดลอม

คาสง ใหนกเรยนอานสถานการณทกาหนดใหแลวตอบคาถามใหถกตอง

1. ประเดนสาคญของเรองคอ? ก. เขามาเทยวในกรงเทพฯ ข. การหางานทาทกรงเทพฯ ค. การศกษาตอทกรงเทพฯ ง. การยายเขามาในกรงเทพฯ 2. ปญหาทสาคญทเกดขนคอ? ก. ความยากจน ข. การวางงานในตางจงหวด ค. การดอยโอกาสทางการศกษา ง. การยายเขามาหางานในกรงเทพฯ

3. สาเหตสาคญททาใหเกดปญหาคอ? ก. ความยากจน ข. ความแหงแลง ค. การวางงานในตางจงหวด ง. คนตางจงหวดมการศกษาตา 4. จากปญหาทเกดขนควรแกไขปญหาอยางไร? ก. จดตงโรงงานในตางจงหวด ข. สรางสถานศกษาในตางจงหวด ค. สงเสรมคนตางจงหวดมการศกษาสงขน ง. จดตงสานกงานจดหางานในตางจงหวด 5. จากวธการแกปญหาดงกลาว ผลทไดรบ จากการแกปญหาคอ? ก. สงคมมความเทาเทยมกน ข. ทาใหไดงานทาทมรายไดสง ค. การยายเขากรงเทพฯจะลดนอยลง ง.ทาใหการวางงานในตางจงหวดลดลง

คนในตางจงหวดทยายเขามาอยในกรงเทพฯ ไมวาจะยากดมจน ไรการศกษา หรอมความรสง ลวนมเหตผลเดยวกนคอ โอกาสในการแสวงหาสงตางๆ ลวนรวมอยกรงเทพฯ ไมวาจะเปนโอกาสทางการศกษา การหางานทา การมโอกาสประสบผลสาเรจทางธรกจ หรอชวตทางราชการ ซงทงหมดนถกปกครองแบบผกขาดไวในเมองหลวง

เสรจแลวเราไปดเฉลยพรอมกนเลย

260

เฉลย

1. ง 2. ง 3. ค 4. ก 5. ค

ชยโย! แกปญหาเกงกนทกคนเลย

261

แบบทดสอบวดผลการเรยนร เรอง ประชากรกบสงแวดลอม

คาสง ใหนกเรยนทาเครองหมาย X ทบตวอกษรทถกตองทสดเพยงขอเดยว 1. สาเหตในขอใดททาใหประชากร มจานวนเพมมากขน?

ก. เกดมาก ยายออกมาก ข. เกดมาก ยายเขามาก ค. ตายมาก เกดนอย ง. ตายมาก เกดมาก

2. สาเหตในขอใดททาใหจานวน ประชากรลดลงได?

ก. ความทนสมย ข. ความแหงแลง ค. ความอดมสมบรณ ง. ความเจรญทางเทคโนโลย

3. ประชากรในภาคใดของประเทศไทยทมอตรา การอพยพเขามาในกรงเทพฯ มากทสด?

ก. ภาคใต ข. ภาคกลาง ค. ภาคเหนอ ง. ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

4. ขอใด ไมใช ปจจยททาใหเกดการยายถนของ ประชากร? ก. การศกษา ข. สภาพอากาศ ค. ความยากจน ง. การจราจรคบคง 5. สถานทใดทมกมประชากรอาศยอยอยาง หนาแนน? ก. ในเมอง ข. นอกเมอง ค. ชายแมนา ง. บนภเขา

ใครแอบดเฉลยขอใหสอบ

262

เฉลย

1. ข 2. ข 3. ง 4. ง 5. ก

เกงกนแบบน สงสยตอบกนถกทกขอแนเลย

263

แบบประเมนทกษะการคดแกปญหาหลงเรยน

คาสง: ใหนกเรยนอานสถานการณทกาหนดใหแลว นกเรยนตอบตามความคดเหนของนกเรยนทคด

วาดทสดแลวทาเครองหมาย ( X ) ลงในกระดาษคาตอบ

1. วนนครใหทาแบบฝกหดในชวโมง แตนกเรยนลมนาสมดมาจากบาน นกเรยนจะทาอยางไร?

ก. ขอยมสมดเพอนกลบบาน ข. ทาใสสมดเลมอนไปกอน ค. ไมทางาน แตชวนเพอนคย ง. บอกครวาลมนาสมดมาจากบาน

2. นกเรยนเหนเพอนทงเศษกระดาษ ลงบนพน นกเรยนจะทาอยางไร?

ก. วาเพอน ข. ไมสนใจ ค. เกบไปทงเอง ง. บอกเพอนใหเกบไปทงทถงขยะ

3. ครใหนกเรยนนาผาขนาด 5 x 5 ซ.ม. มาคนละ 3 ผน แตนกเรยนไมมผาผนใหม นกเรยนจะทาอยางไร?

ก. ขอแบงจากเพอน ข. ไมนาไป บอกวาไมม ค. ใหแมซอผาผนใหมให ง. ตดเศษผาจากเสอตวทไมไดใช

4. ในวชาพลศกษา ทกคนตองวงรอบสนาม แตเพอนของนกเรยนวงหกลม นกเรยน จะทาอยางไร?

ก. ยนดเฉย ๆ ข. วงไปบอกคณคร ค. พาเพอนไปทาแผล ง. วงเขาไปมงดวาเปนอะไรบาง

5. นกเรยนกาลงเดนทางไกลอยในปา มสมาชกในกลมเกดลมเทาแผลง นกเรยน จะทาอยางไร?

ก. ชวยพยงเพอนเดนตอไป ข. หาไมใหเพอนใชคาเดน ค. ทงเพอนไวเพอใหครมารบ ง. ตอวาเพอนวาเดนไมระวง

6. นกเรยนเหนคนจดไฟเผาหญาขางถนน จนควนโขมง นกเรยนจะทาอยางไร?

ก. ไมสนใจๆ ข. ไปบอกใหหยดเผา ค. เดนผานไปใหเรวทสด ง. แจงใหผใหญบานทราบ

264

7. นกเรยนไดหนงสอเรยนเกาของพสาว มาใชตอ แตหนาปกหนงสอขาด นกเรยน จะทาอยางไร?

ก. ไมใช ข. ซอใหม ค. ใชตอได ง. หอปกหนงสอใหม

8. นกเรยนไปเลนนาคลองชลประทานกบ เพอน แตเพอนของนกเรยนจมนา และ นกเรยนกวายนาไมเปน นกเรยนจะทา อยางไร?

ก. รองใหคนชวย ข. กระโดดลงไปชวย ค. หาไมยาว ๆ ใหเพอนเกาะ ง. ยนดเฉย ๆ ไมรจะทาอยางไร

9. นกเรยนกาลงเดนซอของอย นกเรยนเหน โจรกระชากกระเปาของคนขาง ๆ นกเรยนจะทาอยางไร?

ก. วงตามโจรไป ข. รองใหคนชวย ค. ตกใจ ทาอะไรไมถก ง. แจงตารวจทอยบรเวณนน

10. นกเรยนปนจกรยานไปโรงเรยนใน ตอนเชา แตรถจกรยานกลบยางรว นกเรยนจะทาอยางไร?

ก. จงกลบบาน ข. จงไปโรงเรยน ค. จงไปรานซอมจกรยาน ง. จงไปฝากไวบานของคนทรจกแถวนน

11.นกเรยนไปเทยวทะเลกบครอบครว นกเรยนเหนนกทองเทยวทงขยะลงบน ชายหาด นกเรยนจะทาอยางไร?

ก. นงมองเฉย ๆ ข. ตะโกนบอกไมใหทง ค. เดนไปเกบทงถงขยะเอง ง. เดนไปบอกใหเขาเกบไปทงถงขยะ

12. ขางบานของนกเรยนเปดเพลงเสยงดง มากจนเปนการรบกวนชาวบานแถวนน นกเรยนจะทาอยางไร?

ก. โทรแจงตารวจ ข. ตะโกนวาแรงๆ ค. ทาเปนไมสนใจ ง. ไปบอกใหเปดเบา ๆ

13. คลองขางบานนกเรยนเกดนาเนาเสย ซงเกดจากการปลอยนาเสยจากครวเรอน ตาง ๆ นกเรยนจะทาอยางไร?

ก. แจงใหผใหญบานทราบ ข. เลกทงนาเสยลงคลอง ค. ไมใสใจไมใชเรองของเรา ง. บอกใหชาวบานหยดทงนาเสย ลงคลอง

14. บรเวณบานของนกเรยนมบอขยะ ทาให เกดเปนมลภาวะ “อากาศเปนพษ” นกเรยนจะทาอยางไร?

ก. ยายบานหน ข. ปลกตนไมเยอะ ค. ตดเครองกรองอากาศ ง. แจงเจาหนาทใหรบทราบ

265

15. นกเรยนกาลงนอนดทวอยแลวเกด ไฟไหมในครวบานของนกเรยน นกเรยน จะทาอยางไร?

ก. หานาไปดบ ข. รองใหคนชวย ค. วงออกจากบาน ง. สบสะพานไฟลง

16. มขาวเตอนใหจงหวดของนกเรยนระวง การเกดนาทวม นกเรยนจะทาอยางไร?

ก. อยเฉย ๆ ไมทาอะไร ข. เกบขาวของเตรยมพรอม ค. หากระสอบทรายกนนา ง. ยายไปอยบานญาตจงหวดอน

17. นกเรยนไปเทยวนาตกกบครอบครว ปรากฏวาเกดนาปาไหลหลาก นกเรยน จะทาอยางไร?

ก. วงหนใหไกลทสด ข. ยนด ถายรปเกบไว ค. หาทหลบทคดวาปลอดภย ง. ตะโกนดง ๆ ใหทกคนหน

ขอใหทกคนโชคด นะจะ

18. ขณะนราคานามนเพมสงขนมาก นกเรยน จะปฏบตตนอยางไรในการใชรถ?

ก. ไปกบเพอน ข. ใชรถเฉพาะทจาเปน ค. ขบรถไปเองตามปกต ง. นงรถเมลไปโรงเรยน

19. ขณะทนกเรยนนงรถไปโรงเรยน ไดพบ เหนเพลงไหมขางทาง นกเรยนจะทา อยางไร?

ก. จอดรถด ข. โทรแจง 199 ค. รองใหคนอนรวาไฟไหม ง. หยบโทรศพทขนมาถายรป

20. ในฤดฝนของทกปบานของนกเรยนจะ เกดนาทวม นกเรยนจะทาอยางไร?

ก. ถมดนใหสงขน ข. ขดบอกกเกบนา ค. ยายไปอยทอน ง. อยเฉย ๆ เพราะนายงไมทวม

ขอใหทกคนโชคด นะจะ

266

แบบประเมนทกษะการคดแกปญหาน มลกษณะเปนสถานการณทกาหนดขนมาเพอใหนกเรยนเลอกตอบในสงทนกเรยนคดวาจะกระทาเมอประสบกบปญหาเหลานน โดยในแตละตวเลอกจะมคะแนนทกขอแตขนอยวานกเรยนจะมทกษะในการคดแกปญหามากหรอนอย โดยมเกณฑในการใหคะแนนในแตละขอคอ 0 1 2 3 ดงน เกณฑในการใหคะแนน 3 = นกเรยนมทกษะในการคดแกปญหามาก 2 = นกเรยนมทกษะในการคดแกปญหาปานกลาง 1 = นกเรยนมทกษะในการคดแกปญหานอย 0 = นกเรยนไมมทกษะในการคดแกปญหาเลย

อยากรกนแลวละซ วาตวเองมทกษะในการคดแกปญหามากนอยแคไหน เรวๆ ไปดพรอมๆ กนเลย

267

1. ก. 2 ข. 3 ค. 0 ง. 1 2. ก. 1 ข. 0 ค. 2 ง. 3 3. ก. 2 ข. 0 ค. 1 ง. 3 4. ก. 0 ข. 2 ค. 3 ง. 1 5. ก. 3 ข. 2 ค. 1 ง. 0 6. ก. 0 ข. 3 ค. 1 ง. 2 7. ก. 0 ข. 1 ค. 2 ง. 3 8. ก. 2 ข. 1 ค. 3 ง. 0 9. ก. 1 ข. 3 ค. 0 ง. 2 10. ก. 1 ข. 0 ค. 3 ง. 2 11. ก. 0 ข. 1 ค. 2 ง. 3 12. ก. 1 ข. 0 ค. 2 ง. 3 13. ก. 1 ข. 3 ค. 0 ง. 2 14. ก. 0 ข. 3 ค. 1 ง. 2 15. ก. 2 ข. 1 ค. 0 ง. 3 16. ก. 0 ข. 2 ค. 3 ง. 1 17. ก. 3 ข. 0 ค. 1 ง. 2 18. ก. 2 ข. 1 ค. 0 ง. 3 19. ก. 0 ข. 2 ค. 3 ง. 1 20. ก. 3 ข. 2 ค. 1 ง. 0

ระดบคะแนน

268

แปลผลจากคะแนน

คะแนนระหวาง 21-40 แสดงวาคณเปนบคคลทม ความสามารถในการนาความร ความคด และประสบการณเดมมาใชในการแกปญหาเฉพาะหนาได และเปนบคคลทสามารถแกปญหาในชวตประจาวนไดในระดบปานกลาง

คะแนนระหวาง 41-60 แสดงวาคณเปนบคคลทม ความสามารถในการนาความร ความคด และประสบการณเดมมาใชในการแกปญหาเฉพาะหนาไดด และเปนบคคลทกลาคด กลาตดสนใจในปญหาทเกดขนจรงในชวตประจาวนไดในระดบมาก

เปนอยางไรกนบาง มทกษะการคดแกปญหาอยในระดบใดกน

บางจะ

คะแนนระหวาง 1-20 แสดงวาคณเปนบคคลทมความสามารถในการนาความร ความคด และประสบการณเดมมาใชในการแกปญหาเฉพาะหนาได และเปนบคคลทสามารถแกปญหาในชวตประจาวนไดในระดบนอย

269

แบบทดสอบวดผลการเรยนรกอนเรยน และหลงเรยน เรอง สรรพสงในธรรมชาต กลมสาระการเรยนร สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ชนประถมศกษาปท 4 จานวน 25 ขอ เวลา 30 นาท คะแนน 25 คะแนน

คาสง : ใหนกเรยนเลอกคาตอบทถกตองทสดเพยงขอเดยวแลวทาเครองหมาย (X) ลงใน กระดาษคาตอบ 1. ทรพยากรธรรมชาตสามารถแบงออก ไดเปนกประเภท?

ก. 2 ประเภท ข. 3 ประเภท ค. 4 ประเภท ง. 5 ประเภท

2. ปจจยในขอใดมผลตอการประกอบ อาชพของคนไทยมากทสด?

ก. นโยบายของรฐบาล ข. วฒนธรรมประเพณ ค. ลกษณะทางภมศาสตร ง. องคการบรหารสวนทองถน

3. สงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต ในแตละทองถนมความแตกตางกน หรอไม เพราะอะไร?

ก. แตกตาง เพราะ มการใชชวตท แตกตางกน ข. แตกตาง เพราะ มลกษณะทตง ทางภมศาสตรแตกตางกน ค. ไมแตกตาง เพราะ มการใชชวต ทคลายคลงกน ง. ไมแตกตาง เพราะ มทรพยากรธรรมชาตทเหมอนกน

4. “ดน” สามารถแบงออกไดเปนกประเภท? ก. 2 ประเภท ข. 3 ประเภท ค. 4 ประเภท ง. 5 ประเภท

5. ทรพยากรธรรมชาตในขอใดทใชแลวหมดไป? ก. ดน ข. นา ค. แรธาต ง. อากาศ

6. ความหมายของทรพยากรธรรมชาตในขอใด ถกตอง?

ก. สงทเกดขนเองตามธรรมชาต ข. ทกสงทกอยางทอยรอบตวเรา ค. สงทมนษยสรางขนเพอประโยชนใน การดารงชวต ง. สงทเกดขนเองตามธรรมชาต หรอสงท มนษยสรางขนเพอประโยชนใน การดารงชวต

270

7. สาเหตทางธรรมชาตในขอใดเปน ตนเหตทาใหเกดปญหาสภาพดน เสอมโทรม?

ก. ความแหงแลง ข. การใชยาฆาแมลง ค. การตดไมทาลายปา ง. การเผาหลงการเพาะปลก

8. สาเหตในขอใดททาใหเกดปญหา มลพษทางอากาศ?

ก. การฉดยาฆาแมลง ข. การตดไมทาลานปา ค. การทงขยะในแมนาลาคลอง ง. การปลอยควนเสยจากโรงงาน อตสาหกรรม

9. สาเหตสาคญในขอใดทเปนตนเหต ทาใหเกดปญหามลพษทางนา?

ก. ผกตบชวา ข. การทงขยะลงแมนา ค. สารเคมทใชในการเกษตร ง. นาเสยจากโรงงานอตสาหกรรม

10. ขอใด ไมใช สาเหตของการ เปลยนแปลงสงแวดลอมทเกดขน จากธรรมชาต?

ก. แผนดนไหว ข. นากดเซาะตลง ค. การทรดตวของแผนดน ง. การสรางเขอนกกเกบนา

11. การปฏบตตนในขอใดเรยกไดวาเปนการ “อนรกษดน”?

ก. สมพรใชปยเคมบารงดน ข. วภาปลกพชหมนเวยน ค. ราตรปลอยดนใหวางเปลา ง. นารรตนปลกพชชนดเดยวกนซาๆ

12. การอนรกษทรพยากรธรรมชาต หมายถง ขอใด?

ก. ใชเฉพาะทจาเปน ข. ใชอยางประหยด ค. ใชทรพยากรทสามารถใชทดแทนกนได ง. ใชอยางรคณคา โดยไมสงผลกระทบตอ สงแวดลอม

13. ปญหาสภาวะเรอนกระจกเปนปญหาทเกดขน จากมลพษทางดานใด ?

ก. นา ข. อากาศ ค. ปาไม ง. แรธาต

14. นกเรยนเหนดวยกบการออกกฎหมายบงคบ ไมใหมการลกลอบตดไมทาลายปา หรอไม เพราะเหตใด?

ก. เหนดวย เพราะคนกระทาผดจะถกลงโทษ ข. เหนดวย เพราะตนไมจะไดเพมจานวนขน ค. ไมเหนดวย เพราะตนไมมจานวนมาก อยแลว ง. ไมเหนดวย เพราะตนไมตองใชใน ชวตประจาวน

271

15. วธการในขอใดชวยปองกนปญหาดน เสอมสภาพไดดทสด?

ก. ใชปยเคมบารงดน ข. พรวนดนสมาเสมอ ค. ปลกพชหมนเวยน ง. ปลอยทดนวางเปลา

16. ถาคนในทองถนไมชวยกนดแลรกษา ปาไมกจะเกดปญหาตามมามากมาย แต ยกเวน ขอใด?

ก. ทาใหเกดนาทวม ข. เกดความแหงแลง ค. ปาไมมจานวนมากขน ง. กาซคารบอนไดออกไซดเพมขน

17. “กาแล” เปนลกษณะเฉพาะของเรอน ทางภาคใด?

ก. ภาคใต ข. ภาคเหนอ ค. ภาคตะวนออก ง. ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

18. เพราะเหตใดชาวภาคกลางจงนยม สรางเรอนทมใตถนสง?

ก. ใชในการเลยงสตว ข. ใชเปนสถานทพกผอน ค. ใชในการปองกนปญหานาทวม ง. ใชเปนสถานทเกบผลผลตทาง การเกษตร

19. เพราะเหตใดเรอนทางภาคใตจงไมนยมฝง เสาเรอนลงดน?

ก. ทาใหเรอนดเตย ข. ปองกนนาทวม ค. เคลอนยายลาบาก ง. ปองกนนาทะเลกดเซาะ

20. ในภาคใดของประเทศไทยทสามารถ เพาะปลกพชไดตลอดทงป?

ก. ภาคใต ข. ภาคกลาง ค. ภาคเหนอ ง. ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

21. งานหตถกรรมทมชอเสยงของ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอคอ?

ก. การทาเหมองแร ข. การทาสวนยางพารา ค. การทารมกระดาษสา ง. การทาเครองจกสาร

22. ใครมสวนรวมในการอนรกษสงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม?

ก.เกงชอบเลนเปยโน ข.แกวสะสมตกตาบารบ ค.ฝายชอบฟงเพลงสากล ง.นกสมครเขาชมรมดนตรไทย

23. ปจจยในขอใดทไมสงใหเกดการยายถนของประชากร

ก.การศกษาตอ ข.สภาพอากาศ ค.หนาทการงาน ง.ความเจรญทางการแพทย

272

24. ประชากรในภาคใดของประเทศไทย ทมอตราการอพยพเขามาในกรงเทพฯ มากทสด?

ก. ภาคใต ข. ภาคกลาง ค. ภาคเหนอ ง. ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

25. การอพยพยายถนแรงงานในชนบท มกเกดขนในชวงใดมากทสด?

ก. ฤดแลง ข. ฤดการปลกขาว ค. หลงฤดการเกบเกยว ง. ระหวางรอการเกบเกยว

ขอใหนกเรยนทกคนโชคด

273

เฉลยแบบทดสอบวดผลการเรยนรกอนเรยนและหลงเรยน เรอง สรรพสงในธรรมชาต

1. ข 2. ค 3. ข 4. ข 5. ค 6. ง 7. ก 8. ง 9. ง 10. ง

11. ข 12. ง 13. ข 14. ข 15. ค 16. ค 17. ข 18. ค 19. ง 20. ข 21. ง 22. ง 23. ค 24. ง 25. ก

274

แบบสอบถามความคดเหนของนกเรยนตอชดฝกทกษะการคดแกปญหา สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 4

............................ คาชแจง แบบสอบถามฉบบน เปนแบบสอบถามเกยวกบความคดเหนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 ในการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา เรอง สรรพสงในธรรมชาต ดวยเทคนคหมวก 6 ใบ ดงนนผวจยจงใหนกเรยนตอบแบบสอบถามตามความเปนจรง แบบสอบถามฉบบนแบงออกเปน 2 ตอน จานวน 10 ขอ ตอนท 1 ขอมลทวไปของนกเรยน จานวน 1 ขอ ตอนท 2 ความคดเหนของนกเรยนในการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหาจานวน 10 ขอ ใหนกเรยนทาเครองหมาย ลงในชองวางทแทจรงของนกเรยนเพยงชองเดยว คาตอบทนกเรยนตอบนนไมมถกไมมผด โดยในแตละชองทนกเรยนแสดงความคดเหนมความหมายดงน 3 หมายถง นกเรยนเหนดวยตอการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหาในระดบมาก 2 หมายถง นกเรยนเหนดวยตอการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหาในระดบ ปานกลาง 1 หมายถง นกเรยนเหนดวยตอการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหาในระดบนอย ผวจย นางสาวนฤมล มโสภา นกศกษาปรญญาโท สาขาการสอนสงคมศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

275

ตอนท 1 ขอมลทวไปของนกเรยนจานวน 1 ขอ 1. เพศ ( ) ชาย ( ) หญง ตอนท 2 ความคดเหนของนกเรยนทมตอการใชชดฝกทกษะการคดแกปญหา จานวน 10 ขอ

ระดบความคดเหน ขอความ 3

2

1

สาหรบผวจย

ดานเนอหา 1. เนอหามการแบงหวขออยางชดเจน 2. เนอหามความนาสนใจ 3. เนอหามความเหมาะสมกบวยของผเรยน

ดานกจกรรมการเรยนร 4. กจกรรมการเรยนรมความนาสนใจ 5. กจกรรมเปนไปตามลาดบขนตอน 6. นกเรยนสามารถเรยนรไดดวยตนเอง

ดานประโยชน 7. ชดฝกชวยพฒนาทกษะการคดแกปญหาของนกเรยนใหเพม มากขน

8. การเรยนดวยชดฝกทาใหสนกสนาน 9. ชดฝกสามารถนาไปทบทวนไดหลายๆ ครง 10. นกเรยนมความพอใจในกจกรรมทจดขนในกจกรรม การเรยนร

ขอเสนอแนะ…………………………………………………………………………………………………………………………….

ขอบคณนกเรยนทกคน ขอใหสมหวงในการเรยน

276

ประวตผวจย

ชอ นางสาวนฤมล มโสภา ทอย บานเลขท 4 หม 6 ต.บานเลอก อ.โพธาราม จ.ราชบร 70120 ประวตการศกษา พ.ศ. 2544 สาเรจการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย จากโรงเรยนโพธาวฒนาเสน อ.โพธาราม จ.ราชบร พ.ศ. 2548 สาเรจการศกษาปรญญาศกษาศาสตรบณฑต สาขาวชาการสอนสงคมศกษา จากมหาวทยาลยราชภฎนครปฐม พ.ศ. 2548 ศกษาตอระดบปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการสอนสงคมศกษา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร พ.ศ. 2550 สาเรจการศกษาในระดบปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการสอนสงคมศกษา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

276

ประวตผวจย

ชอ นางสาวนฤมล มโสภา ทอย บานเลขท 4 หม 6 ต.บานเลอก อ.โพธาราม จ.ราชบร 70120 ประวตการศกษา พ.ศ. 2544 สาเรจการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย จากโรงเรยนโพธาวฒนาเสน อ.โพธาราม จ.ราชบร พ.ศ. 2548 สาเรจการศกษาปรญญาศกษาศาสตรบณฑต สาขาวชาการสอนสงคมศกษา จากมหาวทยาลยราชภฎนครปฐม พ.ศ. 2548 ศกษาตอระดบปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการสอนสงคมศกษา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร พ.ศ. 2550 สาเรจการศกษาในระดบปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการสอนสงคมศกษา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร