10 ปรากฏการณคณธรรม จรยธรรมในสงคมไทย

เดอนมกราคม – พฤษภาคม 2562

องคความร : โครงการสงเสรมการพฒนาองคความรและนวตกรรม

ดานคณธรรมความด ศนยคณธรรม (องคการมหาชน)

ค�ำน�ำศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ไดด�าเนนงานตามแผน

ยทธศาสตรชาต 20 ป ยทธศาสตรท 3 ดานการพฒนาและเสรมสรางศกยภาพทรพยากรมนษย ภายใตโครงการสงเสรมการพฒนาองคความรและนวตกรรมดานคณธรรมความด โดยมเปาหมายใหเปนองคความรกลางในการสนบสนนองคกรทางนโยบาย องคกรสงเสรมสนบสนนการพฒนาคณธรรม และเปนพนทกลางในการแลกเปลยนเรยนร พฒนาองคความรและนวตกรรมดานการสงเสรมคณธรรมทเหมาะสมกบสงคมไทย ซงศนยคณธรรมมบทบาทส�าคญในการสงเสรมคณธรรมบนฐานความร โดยมการจดท�ารายงานสถานการณคณธรรมจรยธรรมของสงคมไทยขน เพอประมวลสถานการณ และปรากฏการณการท�าความดของคน ในสงคม โดยมเปาหมายในการสรางความตระหนก และใหประชาชนเกดความเขาใจตอสถานการณทเกดขน และใหภาคสวนตาง ๆ ไดน�าขอมลไปใชก�าหนดนโยบายดานคณธรรมจรยธรรม โดยด�าเนนการมาตงแตป 2560 เปนตนมา

เพอใหการด�าเนนงานโครงการเปนไปอยางตอเนอง ในป 2562 ศนยคณธรรมจงไดด�าเนนการจดท�ารายงานสถานการณคณธรรมจรยธรรมในสงคมไทยขน เพอน�าเสนอภาพรวมสถานการณทางสงคม และปรากฏการณตาง ๆ ในมตดานคณธรรม เพอรณรงคปลกฝง ดานจตส�านกแกประชาชน โดยเฉพาะเยาวชนซงเปนอนาคตทส�าคญของประเทศชาต

องคความร “10 ปรากฏการณ คณธรรม จรยธรรมในสงคมไทย” เปนการศกษา รวบรวม สงเคราะหขอมลจากประเดนสถานการณส�าคญทเกดขนในชวงเดอนมกราคม – พฤษภาคม 2562 จากแหลงขาวทมความหลากหลาย ทงจากเวบไซตขาว และสอสงคมออนไลน ทสะทอนดานคณธรรมความดใน 4 มต (พอเพยง วนย สจรต จตอาสา) โดยปรากฏการณคณธรรมจรยธรรมทเกดขน ไดสะทอนภาพเชงบวกของสงคมในดานการสรางความรวมมอ เชน จตอาสากบการจดการภยพบตทเกดขน การรวมมอรวมใจจดการปญหาสงแวดลอม เปนตน และสะทอนสภาพปญหาสงคมทเกดขน รวมทงสถานการณทตองเฝาระวง และปองกนไมใหเกดความเสยหายตอสงคมโดยรวม เชน การทะเลาะววาท การสรางความขดแยงในสงคม ตลอดจนปญหาการคอรรปชน ซงมสาเหตมาจากความออนแอของสงคม ทขาดภมคมกนในการรบมอ ทงในระดบของบคคล ครอบครว ตลอดทงแนวทางการบรณาการระหวางภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชน เพอการปองกนและแกไขปญหาดงกลาว

หวงเปนอยางยงวาองคความรชดน จะเปนประโยชนเพอกระตนเตอนใหสงคมเกดความตระหนกในเรองคณธรรมจรยธรรม จดประกายใหสงคมรวมกนคด วเคราะห ตงค�าถาม และรวมสรางสรรคสงคมไทยใหเปนสงคมทนาอยตอไป

สำรบญ

มหนตภยพำยปำบกซดถลมภำคใต

เฝาระวงสถานการณ

กชพกภย

วดระดบนาซอมอพยพ

เตรยมชดยาและชดอปโภคบรโภค

ประชมหนวยงานทเกยวของ

อบรมการชวยเหลอขณะเกดภย

อพยพประชาชนออกนอกพนทเสยงภย

8บทน�ำ

4จตอำสำกวกฤตฝนพษ PM 2.5

11ขยะ

ลนเมอง

14

พลงจตอำสำ รวมใจท�ำควำมด

16ตดเกมออนไลน-

ฆำตวตำย-ทะเลำะววำท ปญหำใหญ เดกวยรน

18พระสงฆ อำพำธสง

จำกอำหำรทญำตโยมใสบำตร

22วนยจรำจร

สะทอนวนยชำต

24

CPI สถำนกำรณควำมโปรงใสไทย

ตกอนดบ

27ววำทเดอด

ในงำนบวช งำนบญ

29Hate Speech

เครองมอสรำงควำมเกลยดชงในสงคมไทย

คณะท�ำงำน

3532

จำกหลกคณธรรมสหลกชยของสงคมไทย

บทน�ำ

ในชวง 6 ทศวรรษทผานมา ประเทศทก�าลงพฒนา ไดรบแนวคดในการพฒนาประเทศตามแนวทางการน�าประเทศเขาสภาวะความทนสมย (Modernization) หลายประเทศจงเกดการปรบเปลยนแนวคดการพฒนามาส การม ง เน นการพฒนาด านเศรษฐกจเพยง อยางเดยว ทมการสงเสรมกจกรรมทางเศรษฐกจ ทงภาคอตสาหกรรมและเกษตรกรรม เพอสราง การเตบโตทางเศรษฐกจ และการบรโภค มการน�าทรพยากรธรรมชาตมาใชในกระบวนการผลต แมในภาคการเกษตรกเกดการขยายพนทการเกษตร จนน�ามาสการสญเสยทรพยากรธรรมชาต และเกดปญหาดานสงแวดลอมจากกจกรรมการผลตเปนอยางมาก นอกจากนนยงเกดผลกระทบดานสงคม ความเหลอมล�า และปญหาดานสขภาพ

ประเทศไทยมการพฒนาตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต นบตงแตฉบบแรก เมอป 2504 ซงในชวงแรกของการพฒนา กมงเนนทการเตบโตทางเศรษฐกจเปนหลก แตเมอเกดวกฤต ดานเศรษฐกจในป 2540 ประเทศไทยไดรบผลกระทบจากการผนผวนของคาเงนบาท จนสรางผลกระทบ ต อเศรษฐกจไปทวประเทศ ทงสถาบนการเงน

ผประกอบการ และประชาชน ในชวงเวลาดงกลาว ผคนในประเทศไดเรยนรปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ซงพระบาทสมเดจพระบรมชนกาธเบศร มหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร ไดพระราชทานเปนหลกปฏบตเพอสรางความเขมแขงทงในระดบบคคล ครอบครว และสงคมโดยรวม โดยใชหลกทางสายกลาง กอใหเกดการปรบแนวคดการพฒนามาสการพฒนาแบบองครวม และหนกลบมาใชปรชญาเศรษฐกจ พอเพยงเปนหลกการส�าคญของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต เพอสรางความยงยนทครอบคลมทกมต โดยใหความส�าคญไปทการพฒนาคณภาพของคน

ศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ไดด�าเนนงานตามแผนยทธศาสตรชาต ในดานการพฒนาและ เสรมสรางศกยภาพทรพยากรมนษย โดยมภารกจ ในการพฒนาองคความร และนวตกรรม เกยวกบ การสงเสรมและการปลกฝงคณธรรม เพอปลกจตส�านกใหแกเครอขายทางสงคม และประชาชนทวไป ใหมคณธรรมจรยธรรม อนจะเปนพนฐานในการน�าพาประเทศไปสความเขมแขง และพฒนาคณภาพของคนในชาต โดยไดมการศกษา รวบรวม วเคราะหปรากฏการณคณธรรมทางสงคมไทยทเกดขน จ�านวน

10 ปรากฏการณเดน ทเชอมโยงกบประเดนความด และประเดนปญหา ผลกระทบทงเชงบวกและเชงลบ ตลอดทงแนวทางในการแกไขปญหา เพอสรางความตระหนกและมมมองทางดานคณธรรมในสงคมไทย โดยมการสบค นข อมลจากแหล งข าวทมความ หลากหลาย และขอมลจากขาวเดนรายสปดาห ยอนหลง จากแหลงขาวออนไลน (ระหวางเดอนมกราคม – พฤษภาคม 2562) จ�านวน 50 แหลงขาว จากเนอหาขาวทงหมด จ�านวน 83 ขาว และมการน�าขอมลมาสงเคราะห และจ�าแนกออกเปนประเดนคณธรรมทสอดคลองกบแผนแมบทสงเสรมคณธรรมแหงชาต ฉบบท 1 (พ.ศ. 2559 – 2561) ไดแก พอเพยง วนย สจรต จตอาสา และประเดนอน ๆ ทนาสนใจ และสงผลตอความเคลอนไหวทางสงคม เชน ปรากฏการณ Hate Speech เครองมอสรางความเกลยดชงในสงคม เปนตน

4

การทะเลาะววาทในงานพธตาง ๆ กอใหเกดความเสยหายตอชวต

และทรพยสน

“ววาทเดอด ในงานบวช งานบญ” การเสรมสรางคานยมความพอเพยง และหลกทางสายกลางเพอเชอมโยงกบคานยมการเฉลมฉลองงานบวช เพอใหการบวชเปนไป

ตามหลกส�าคญของพระพทธศาสนาอยางแทจรง

พอเพยง

สถตการเกดอบตเหตบนทองถนนสงขน, ผขบขขาดวนยในการใชรถ

“วนยจราจร สะทอนวนยชาต” การสงเสรมใหเกดคานยมทดและเคารพกฎจราจรในการใชรถใชถนน

ในระดบบคคล และสงคมโดยรวม

วนย

สถตพระสงฆไทยอาพาธสง สาเหตจากอาหารใสบาตร

“พระสงฆ อาพาธสง จากอาหาร ทญาตโยมใสบาตร”

การสรางความตระหนกและใสใจตอการปฏบตตอพระสงฆ ซงมวตรปฏบตเฉพาะตามหลกศาสนา เพอลดผลกระทบดานสขภาพ

วนยและความรบผดชอบ

ปญหา / ทมา ปรากฏการณทเกดขน คณธรรมส�าคญ ลกษณะการสงเสรมคณธรรม

มขยะและพลาสตกจ�านวนมาก สงผลกระทบตอสงแวดลอม

“ขยะลนเมอง” การสงเสรมความมวนย และความรบผดชอบตอสงแวดลอมและสงคม

วนยและความรบผดชอบ

เยาวชนตดเกมออนไลน สถตการฆาตวตายสง

และการทะเลาะววาทในกลมวยรน

“ตดเกมออนไลน - ฆาตวตาย – ทะเลาะววาท” ปญหาใหญวยรน

การใหความส�าคญและสรางวนยตอการเลยงดบตรหลานใหเปนคนด และมคณภาพ

วนยและความรบผดชอบ

การสรางความเกลยดชงในโลกออนไลน ท�าใหเกดปญหา

ความรนแรงในสงคม เชน การแบงพรรคแบงพวก ฯลฯ

“Hate Speech เครองมอสรางความเกลยดชงในสงคมไทย”

การสงเสรมคานยมการรบ และสงตอ (แชร)ขอความตาง ๆ ทเปนขอเทจจรง และไมกอใหเกด

ความเกลยดชงในสอสงคมออนไลน

วนยและความรบผดชอบ

การตกอนดบของตวชวดภาพลกษณคอรรปชนในประเทศไทย

“CPI สถานการณความโปรงใสไทย ตกอนดบ”

การสงเสรมความสจรตใหเกดเปนคณธรรมท พงประสงค ทงในระดบบคคล องคกร และประเทศ

สจรต

วาตภยพายปาบกซดถลมภาคใต สรางความเสยหายแกบานเรอน

ทรพยสน และประชาชน

“มหนตภยพายปาบก ซดถลมภาคใต”

การสงเสรมใหเกดความรก / ความเมตตาตามหลกศาสนา ในการสรางจตอาสา และการหยบยนความชวยเหลอแกผประสบภย

จตอาสา

การรวมตวของเครอขายจตอาสาในการท�าความด เพอประโยชน

สาธารณะ

“พลงจตอาสา รวมใจท�าความด” การสงเสรมใหเกดเครอขายจตอาสาในดานตาง ๆ ตามความสนใจ เพอยดโยง

และยกระดบใหเกดการเชอมโยงและสอสารการท�าความดเพอสวนรวม

จตอาสา

มลพษจากฝนละออง PM 2.5 เกดขนในกรงเทพฯ และตางจงหวด สงผลเสยตอสขภาพของประชาชน

การสงเสรมความรวมมอรวมใจในการจดการปญหาสงแวดลอม และความมงมน

ในการแกไขปญหาของภาคสวนตาง ๆ ทงภาครฐ ภาคเอกชน และประชาชน

จตอาสา“จตอาสากวกฤตฝนพษ PM 2.5”

สรปภาพรวม 10 สถานการณ คณธรรม จรยธรรม ในชวงเดอนมกราคม – พฤษภาคม 2562

5

จากสถานการณทางสงคมทเกดขน สามารถสะทอนสถานการณคณธรรม ทสามารถน�าไปส การเปลยนแปลงเชงบวก และการเสรมแรงทางสงคม ตงแตระดบบคคล ครอบครว สงคม และประเทศชาตในลกษณะตาง ๆ โดยสามารถสรปพอสงเขป ไดดงน

1) สถานการณคณธรรมทเกดจากการม สวนรวมในการท�าสงด ๆ ของประชาชนเพอประโยชนสวนรวม และกระบวนการจตอาสาในการด�าเนนการชวยเหลอเกอกลกนของคนในชาต เชน การรบมอ ภยพบต การระดมทนรบบรจาคชวยเหลอโรงพยาบาล การชวยเหลอเกอกลคนท�าความด ซงหากมการ สงเสรมใหเกดการสอสารอยางตอเนอง และสงเสรมการเชอมโยงเปนเครอขายตาง ๆ กจะท�าใหเกดการสรางและสานพลงในลกษณะตาง ๆ ทงในเชงประเดนและพนท สงผลใหเกดเปนพลเมองตนร และเปนก�าลงส�าคญในการสรางสงคมคณธรรม ทผคนในสงคมใหความส�าคญตอสวนรวมมากกวาสวนตน

2) สถานการณทตองเฝาระวงดานคณธรรม ทเกดจากการกระท�าทกอใหเกดความเสยหายและความเดอดรอนตอผ อนและสงคมโดยรวม เช น การทะเลาะววาท ปญหาครอบครว การสรางความขดแยง ในสงคม ตลอดจนปญหาการคอรรปชน ซงสวนใหญ มสาเหตมาจากความออนแอของสงคม ทขาดภมคมกนในการรบมอทงในระดบของบคคล ครอบครว ตลอดจน การบรณาการการท�างานของภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชนเพอการปองกนและแกไขปญหา ซงการสงเสรมคณธรรมพนฐานอยางการมวนย และความรบผดชอบ จะท�าใหเกดเปนคานยมส�าคญของประเทศ

3) สถานการณคณธรรมในการสรางความ เขมแขงของประเทศ โดยเปนการสงเสรมคณธรรมดานความพอเพยง ทเปรยบไดกบฐานรากของบานเรอน เนองจากเปนการสงเสรมการด�ารงชวตตามหลก ทางสายกลางของประชาชนในทกกลมวยและอาชพ

ดวยการใชเหตผล ความพอประมาณ และมภมคมกน ภายใตเงอนไข คอ ความรและคณธรรม ทงน ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ยงเปนหลกการพฒนาประเทศทส�าคญในปจจบนของประเทศ

อยางไรกตาม การแกไขปญหาดงกลาว รวมถงการเสรมสรางใหประชาชนไดตระหนกถงความส�าคญในการด�ารงตน และการชวยเหลอเกอกลระหวางกน เพอสรางสงคมคณธรรมนน จ�าเปนตองมคณธรรมส�าคญ 4 ประการ ประกอบดวย พอเพยง วนย สจรต และจตอาสา อนจะน�าพาคณลกษณะอนพงประสงคของสงคมไทย ใหสามารถพฒนาคณภาพคนในระดบจตใจ ใหเหนประโยชนสวนรวมมากกวาประโยชน สวนตน ดงพระบรมราโชวาทในพระบาทสมเดจพระบรมชนกาธเบศร มหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร ในพธพระราชทานปรญญาบตรของมหาวทยาลยรามค�าแหง ณ อาคารใหม สวนอมพร เมอวนศกรท 8 กรกฎาคม 2520 ดงน

อางอง

คณะกรรมการสงเสรมคณธรรมแหงชาต. แผนแมบทสงเสรมคณธรรมแหงชาต ฉบบท 1 (พ.ศ. 2559 - 2564). (30 เมษายน 2562) สบคนจาก https://www.m-culture.go . th /ya la /download/a r t i c le /a r t i c l e_ 20180720153045.pdf

พายพ พยอมยนต และสรชย คมสน. 2543. ประมวลสาระชดวชาเศรษฐศาสตรสงแวดลอม (Environmental Economics). กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2546. การพฒนาทยงยนในบรบทไทย. กรงเทพฯ: ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

สรชย หวนแกว และคณะ. 2545. การพฒนาทยงยนในกระแสโลกาภวฒนกบทศทางประเทศไทย. กรงเทพฯ: ศนยศกษา การพฒนาสงคม คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ทมาแหลงขาวออนไลน

มตชน / มตชนออนไลน / มตชนรายสปดาห / ไทยรฐ / Workpoint / Prachuppostnews / Sanook / ชอง 7 / Siamrath / TMC แพทยอาสา / Greenpeace / BBC / The Bangkok Insight / PosttodayThe Standard / Dailynews / ขาวสด / Line Today / Siamland News / Marketeer Online / เพจลงซาเลงทหายไป / PCD กรมควบคมมลพษ / Thai Publica / Thai PBS / ชอง 3 / Chiangmai News / เพจอจน / ศนยคณธรรม / Manager Online / I-newsmedia / BLT Bangkok / ส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต

(สช.) / กรงเทพธรกจ / ชอง ONE / แนวหนา / คมชดลก / กรมสขภาพจต / CU Radio / วกพเดย / Voice TV / PPTVHD / กรมสรรพากร / ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) / กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม / Kapook / Thainetizen network / Salika / MCOT / Youtube / สสส.

“...การทจะท�างานใหสมฤทธผลทพงปรารถนา คอ ทเปนประโยชนและเปนธรรมดวยนน

จะอาศยความรแตเพยงอยางเดยวมได จ�าเปนตองอาศยความสจรต

ความบรสทธใจ และความถกตองเปนธรรมประกอบดวย

เพราะเหตวาความรนนเปนเหมอนเครองยนต ทท�าใหยวดยานเคลอนไปไดประการเดยว

สวนคณธรรมดงกลาวแลว เปนเหมอนหนงพวงมาลย หรอหางเสอ

ซงเปนปจจยทน�าพาใหยวดยานด�าเนนไปถกทางดวยความสวสด

คอ ปลอดภยจนบรรลถงจดหมายทพงประสงค

ดงนน ในการทจะประกอบการงานเพอตน เพอสวนรวมตอไป

ขอใหทกคนส�านกไวเปนนตย โดยตระหนกวา การงาน สงคม และบานเมองนน

ถาขาดผมความรเปนผบรหารด�าเนนการ ยอมเจรญกาวหนาไปไดโดยยาก

แตถางานใด สงคมใด และบานเมองใดกตาม

ขาดบคคลผมคณธรรมความสจรตแลว จะด�ารงอยมไดเลย...”

6

7

คณธรรม จรยธรรมในสงคมไทย

ปรำกฏกำรณ10

สถานการณความรนแรง

เมอวนท 11 มกราคม 2562 ศนยภมอากาศ กองพฒนาอตนยมวทยา กรมอตนยมวทยา ไดรายงานสถานการณวา พายโซนรอน “ปาบก” ซงมแหลงก�าเนดจากหยอมความกดอากาศต�า ก�าลงแรงบรเวณทะเลจนใตตอนลาง ไดทวก�าลงแรงขนเปนพายดเปรสชนเมอวนท 31 ธนวาคม 2561 จากนนไดทวก�าลงแรงขนเปนพายโซนรอน “ปาบก” ในชวงบายของวนท 1 มกราคม 2562 โดยพายนเคลอนตวทาง ทศตะวนตกเขาสบรเวณอาวไทยตอนลาง แลวเคลอนขนฝงบรเวณอ�าเภอปากพนง จงหวดนครศรธรรมราช เมอเวลา 12.45 น. เมอวนท 4 มกราคม 2562 มก�าลงแรงเปนพายโซนรอน จากนนพายนไดเคลอนผานอ�าเภอชางกลาง จงหวดนครศรธรรมราช และอ�าเภออาวลก จงหวดกระบ กอนออนก�าลงเปนพายดเปรสชนปกคลมบรเวณอ�าเภอทบปด จงหวดพงงา ในชวงเชาของวนท 5 มกราคม 2562 จากนนได เคลอนตวลงสทะเลอนดามน พรอมทงออนก�าลงลงเปนหยอมความกดอากาศต�าก�าลงแรงในชวงค�าของ วนเดยวกน แลวปกคลมอยบรเวณอนดามนตอนบน ในเวลาตอมา

กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย ไดรายงานสถานการณพายโซนรอนปาบก ตงแตวนท 3–7 มกราคม 2562 ซงไดสงผลกระทบในพนทจงหวดตาง ๆ รวม ทงสน 23 จงหวด จ�านวน 111 อ�าเภอ, 563 ต�าบล, 3,769 หมบาน ไดแก จงหวดนครศรธรรมราช, สราษฎรธาน, ปตตาน, นราธวาส, สงขลา, พทลง, ระนอง, ชมพร, กระบ, ยะลา, สตล, ภเกต, พงงา, ตรง, เพชรบร, ประจวบครขนธ, จนทบร, ชลบร, ตราด, ระยอง, สมทรสาคร, สมทรสงคราม และสมทรปราการ มผเสยชวตจ�านวน 5 ราย (จงหวดนครศรธรรมราช 3 ราย และจงหวดปตตาน 2 ราย) บาดเจบ 2 ราย (จงหวดประจวบครขนธ) ประชาชนไดรบความเดอดรอน จ�านวน 265,132 ครวเรอน 883,572 คน บานเรอนไดรบความเสยหายทงหลง 405 หลง และบางสวน 53,008 หลง

เฝาระวงสถานการณ

ผลกระทบและความเสยหายทเกดขน

• สายการบนยกเลกเทยวบน เพอความปลอดภย ส�านกงานการบนพลเรอนแหงประเทศไทย (กพท.) รายงานวา จากกรณพายโซนรอนปาบก เคลอนตวผานประเทศไทย ไดสงผลกระทบใหมการยกเลกเทยวบนทท�าการบน ณ สนามบน 3 แหง ไดแก สนามบนสมย สนามบนสราษฎรธาน และสนามบนนครศรธรรมราช เมอวนท 4 – 6 มกราคม 2562 จ�านวนทงสน 144 เทยวบน แบงออกเปนเทยวบนภายในประเทศ 123 เทยวบน และเทยวบนระหวางประเทศ 21 เทยวบน

• เรอน�าเทยวไมสามารถออกจากฝง ฝงอาวไทย ยตการเดนเรอ โดยบรษทเรอโดยสารตาง ๆ ประกาศงดเดนเรอเมอวนท 3 – 6 มกราคม 2562 เพราะหวนผลกระทบจากพายปาบก

• นกทองเทยวชาวตางชาตตดคางอยบนเกาะ จ�านวน 324 คน และตดคางอยบนเกาะ 2 แหง ไดแก เกาะราชาและเกาะพพ ตอมาไดรบความชวยเหลอจากเจาหนาทพาเดนทางออกจากเกาะ

• มการอพยพประชาชนในพนท 7 จงหวด จ�านวน 31 อ�าเภอ 240 จด รวมทงสน 34,089 คน โดยกองอ�านวยการปองกนและบรรเทาสาธารณภยกลาง รวมกบหนวยทหารชวยผ ประสบภย ระดมเครองจกรกลดานสาธารณภย หนนระบายน�า เพอคลคลายสถานการณ

• แนวปะการงน�าตนไดรบความเสยหาย พายโซนรอนปาบกสงผลกบทะเลไทย ระบบนเวศทไดรบผลมากทสดคอ แนวปะการงน�าตนแตกหก เกดอาว คลน ตะกอน และน�าจดไหลลงทะเล เกดแพขยะจ�านวนมาก โดยเฉพาะขยะจ�าพวกพลาสตก

• พนทในภาคใตไดรบความเสยหาย สงผลบรเวณกวาง เชน จงหวดนครศรธรรมราช เกดวาตภยในพนท 6 อ�าเภอ ไดแก อ�าเภอปากพนง, อ�าเภอเมองนครศรธรรมราช, อ�าเภอหวไทร, อ�าเภอขนอม, อ�าเภอสชล และอ�าเภอทาศาลา จงหวดปตตานเกดวาตภยในพนท 1 อ�าเภอ ไดแก อ�าเภอยะหรง รวม 2 ต�าบล ไดแก

ต�าบลแหลมโพธ ต�าบลตะโละกาโปร และพนทใน จงหวดอน ๆ ไดแก จงหวดสราษฎรธาน, สงขลา, ชมพร, ยะลา, พทลง และนราธวาส

ระยะท 1 กอนเกดภย

• ส�านกงานบรรเทาทกขและประชานามยพทกษ สภากาชาดไทย ไดประสานงานกบจงหวดตาง ๆ ทคาดวาจะไดรบผลกระทบ เพอเตรยมการชวยเหลอผประสบภยอยางทนทวงท โดยมการจดประชมหารอกบหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของ เพอเฝาระวงและตดตามสถานการณอยางใกลชด รวมทงประเมนสถานการณและส�ารองเครองอปโภคบรโภค ยา และเวชภณฑ เพอเตรยมพรอมในการแจกจายใหแก ผประสบภย

• ในภาคชมชน เครอขายเฝาระวงภยพบต และชวยเหลอผ ประสบภยต�าบลกรงชง จงหวดนครศรธรรมราช ไดมการเตรยมความพรอม เพอปองกน และชวยเหลอแบบจดการตนเอง เพราะเครอขาย เฝาระวงฯ ไดรบการอบรมการกชพ การกภยตาง ๆ รวมทงการปฐมพยาบาลเบองตน การใชวทยสอสารแจงเหต การอานเครองวดระดบน�า รวมถงการซอมแผนอพยพ มการเตรยมอาหารแหง น�าดม ยารกษาโรค สงของจ�าเปน และก�าหนดสถานทใหชาวบานใหเปน

เฝาระวงสถานการณ

กชพกภย

วดระดบนาซอมอพยพ

เตรยมชดยาและชดอปโภคบรโภค

ประชมหนวยงานทเกยวของ

อบรมการชวยเหลอขณะเกดภย

อพยพประชาชนออกนอกพนทเสยงภย

มหนตภยพำยปำบกซดถลมภำคใต

เมอตนปทผานมา พนทภาคใตไดรบความ เสยหายจาก “ปาบก (PABUK)” พายลกแรกทเขามาประเทศไทย เมอเดอนมกราคม 2562 โดยเกดจากพายดเปรสชนบรเวณทะเลจนใตตอนลาง ไดทวก�าลง

แรงขนเปนพายโซนรอน โดยความเรวลมสงสดใกลศนยกลางประมาณ 65 กโลเมตรตอชวโมง และ เคลอนตวลงส อาวไทย โดยมผลกระทบตอภาคใต เมอวนท 3 – 5 มกราคม 2562 ท�าใหบรเวณดงกลาว

มฝนตกเพมขน และมฝนตกหนกถงหนกมากบางแหง จนท�าใหทางภาคใตของไทย ไดมการเฝาระวงอนตรายจากฝนตกหนกในครงน

8

จตอาสากบการชวยเหลอผประสบภยโดยแบงออกเปน 3 ระยะ ไดแก

ระยะกอนเกดภย ขณะเกดภย และการฟนฟบรณะหลงเกดภย

สารวจและประเมนความตองการ

ลงพนททาความสะอาด

ซอมแซมความเสยหายโรงเรยน สถานทราชการ

มอบของอปโภคบรโภคเพมเตม

นาผประสบภยกลบเขาพนท

สรางบานหลงใหมใหกบผประสบภย

*สรปจากวาตภยพายปาบก

ลงขนสรางทางเขาออกหมบานกนเอง

$$$$$$

$$$$$$

$$$BBBB

$$$$$$

$$$$$$

$$$BBBB

เฝาระวงสถานการณ

กชพกภย

วดระดบนาซอมอพยพ

เตรยมชดยาและชดอปโภคบรโภค

ประชมหนวยงานทเกยวของ

อบรมการชวยเหลอขณะเกดภย

อพยพประชาชนออกนอกพนทเสยงภย

ศนยพกพงชวคราว ในต�าบลกรงชง จ�านวน 4 แหง ปจจบนเครอขายเฝาระวงฯ มอาสาสมครทงสน จ�านวน 178 คน

ระยะท 2 ขณะเกดภย

• ส�านกงานบรรเทาทกขและประชานามยพทกษ สภากาชาดไทย ไดลงพนทส�ารวจประเมนความตองการ เยยมใหก�าลงใจ และใหความชวยเหลอผประสบภยในดานตาง ๆ ไดมอบชดธารน�าใจในพนทจงหวดนครศรธรรมราช, ประจวบครขนธและพทลง และสงทมกองอ�านวยการสวนหนาไปปฏบตหนาทตงแตวนท 5 มกราคม 2562 อกทงยงมการเตรยมความพรอมทมปฏบตงาน ไดแก หนวยครวเคลอนท หนวยผลตน�าสะอาด หนวยเรอทองแบน และหนวยแพทยเคลอนท เพอชวยเหลอผประสบภยไดทนท นอกจากนยงมการจดสงชดเครองครว ชดเครองนอน และชดท�าความสะอาด พรอมเครองนงหม เพอชวยเหลอผประสบภย จ�านวน 10 ชมชน

• นายกแพทยสภาไดมอบใหเลขาธการแพทยสภา จดตง “โครงการแพทยอาสาแพทยสภา ชวยผประสบภยพายปาบก ภาคใต” ขนตงแตวนท 6 มกราคม 2562 เปนตนไป โดยประสานความรวมมอกบกระทรวงสาธารณสข และขอการสนบสนนจากมลนธ ธรรมาภบาลทางการแพทย

• แพทยอาสา แพทยสภา น�าทมแพทยอาสาลงพนทเพอชวยเหลอผประสบภยพบต โดยทางโรงพยาบาลในพนท ตางรวมประเมนสถานการณ เพอเตรยมการชวยเหลอไดอยางทนทวงท โดยใชรถ GMC ขนาดใหญ รวมกบก�าลงพลของทหารตดตนไมขวางเสนทาง น�าผปวยออกมาได และโรงพยาบาลตาง ๆ ในพนท ไดรวมกนปรบพนทเปนศนยอพยพชวคราว โดยรบผปวยตดเตยงเขามาพกในโรงพยาบาลเพอดแล

ระยะท 3 หลงเกดภย

• ส�านกงานบรรเทาทกขฯ สภากาชาดไทย ไดมอบหมายใหทมอ�านวยการ สวนหนา และสถานกาชาด ท 12 ด�าเนนการส�ารวจ และประเมนความตองการในพนท โดยแผนการด�าเนนงานระยะฟนฟในเบองตน ไดแก การซอม และสรางบานหลงใหม

• หจก. สงหอรฉตร และเครอขายนกศกษา มหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราช ลงพนทท�าความสะอาดบานเรอน และมอบสงของอปโภคบรโภคใหกบผประสบภย

• เจาหนาทต�ารวจและจตอาสา จงหวดภเกต ประจวบครขนธ นครศรธรรมราช นราธวาส และสราษฎรธาน รวมกนท�าความสะอาดหลงสถานการณพายปาบก

• เครอขายเฝาระวงภยพบต และชวยเหลอผประสบภยต�าบลกรงชง จงหวดนครศรธรรมราช รวมกนลงขนซอมถนนทางเขาออกหมบาน

จตอาสาทเกดขนกอนเกดภย

เฝาระวงสถานการณ

กชพกภยวดระดบนาซอมอพยพประชมหนวยงาน

ทเกยวของ

เตรยมชดยาและชดอปโภคบรโภค

อบรมการชวยเหลอขณะเกดภย

*สรปจากวาตภยพายปาบก

อพยพประชาชนออกนอกพนทเสยงภย

จตอาสาทเกดขนขณะเกดภย

สงรถบรรทก/รถโฟรวลอานวยการตอการปฏบตงานจตอาสา

อพยพประชาชนออกนอกพนทเสยงภย

การประสานงานระหวางอาสาในพนทและนอกพนท เพอชวยเหลอผประสบภย

นาผประสบภยทไดรบบาดเจบสง

โรงพยาบาลใกลเคยง

โรงพยาบาลในพนทเปลยนเปนศนยอพยพ

ชวคราวมอบชดยาและชดอปโภคบรโภค

ครวเคลอนทผลตนาสะอาดเรอทองแบน

แพทยเคลอนท

เตรยมความพรอมปฏบตงาน

ลงพนทสารวจความตองการ

จดรถเคลอนทรกษาสญญาณคลนโทรศพท*สรปจากวาตภยพายปาบก

จตอาสาทเกดขนหลงเกดภย

สารวจและประเมนความตองการ

ลงพนททาความสะอาด

ซอมแซมความเสยหายโรงเรยน สถานทราชการ

มอบของอปโภคบรโภคเพมเตม

นาผประสบภยกลบเขาพนท

สรางบานหลงใหมใหกบผประสบภย

*สรปจากวาตภยพายปาบก

ลงขนสรางทางเขาออกหมบานกนเอง

$$$$$$

$$$$$$

$$$BBBB

$$$$$$

$$$$$$

$$$BBBB

อางอง

ผบ.ตร.สงระดม “จตอาสาภยพบต” ก�าหนด 3 แผนรบมอ ตชด.ยกพลส “ปาบก” พรอมชวยปชช. (3 มกราคม 2562). มตชนออนไลน. สบคนจาก https://www.matichon.co.th/local/crime/news_1301272

จตอาสารวมพฒนาคนความสวยงาม “หาดหวหน” หลงพายปาบกสงบ. (7 มกราคม 2562). ประจวบโพสตนวส. สบคนจาก http://www.prachuppostnews.com/archives/6874

นทท.แหกลบเทยวภเกต หลงปาบกพดผาน ดานจตอาสาเรงท�าความสะอาด. (6 มกราคม 2562). ไทยรฐ. สบคนจาก https://www.thairath.co.th/content/1462986

มลนธอาสาเพอนพงภาฯ ยามยาก สภากาชาดไทย บรรจถงยงชพพระราชทาน เพอเตรยมน�าไปชวยเหลอผประสบภยพบตจากพายโซนรอนปาบก. (9 มกราคม 2562). ชอง 7 HD. สบคนจาก https://news.ch7.com/detail/320583

9

รฐ-เอกชน-ชมชน ผนกพลงสรางความรวมมอ

ภาครฐ ภาคเอกชน ชมชน

ส�านกงานบรรเทาทกขและประชานามยพทกษ สภากาชาดไทย ไดลงพนทส�ารวจ ประเมนความตองการ เยยมใหก�าลงใจ มอบชดธารน�าใจ ชดเครองครว ชดเครองนอน ชดท�าความสะอาด ชดเครองเขยน ชดสขอนามย ฯลฯ รวมทงจดกจกรรม Big Cleaning Day ในพนทประสบภย

ผใหบรการโทรศพทมอถอ AIS, True, Dtac ได จดเตรยมพร อมรถโมบายลเคลอนท เจ าหนาท ทมงานวศวกร ลงพนทดแลสญญาณและสถานฐานในเขตภาคใต ในสถานการณพายปาบกเพอช วยเหลอประชาชนอยางใกลชด

ชาวบานต�าบลกรงชง ระดมเงนกนเองซอมสะพานเขาหมบานหลงพายปาบกถลมพง โดยจางรถแบคโฮซอมแซมถนนเขาออกหมบานใหเสรจสนโดยเรว เพอจะไดรบสงสนคาดานการเกษตร โดยเฉพาะทเรยน ทก�าลงออกผลผลต

ธนาคารพฒนาวสาหกจขนาดกลางและ ขนาดยอมแหงประเทศไทย (ธพว.) ธนาคารออมสน ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธกส.) ธนาคารอาคารสงเคราะห ( ธ อส . ) แ ละบร รษ ทประ กนส น เ ช ออตสาหกรรมขนาดยอม (บสย.) ไดออกมาตรการเรงดวนชวยเหลอลกคาธนาคาร ทจะไดรบผลกระทบในพนทประสบภย

เครอขายทรพยากรชายแดนใตจากพนทจงหวดปตตาน มการจดกลมเฝาระวงภยพบตรวมวางแผนและแจงขาวสาร และชาวบานเตรยมพรอมสงตาง ๆ ในการดแลตนเอง อยางด โดยไมรอหรอรองขอจากหนวยงานราชการเพยงอยางเดยว

คณธรรมทเกดขน

• ความมน�าใจ ชวยเหลอดแลกน ลกษณะเดนทชดเจนของคนไทย ในสถานการณทตองเผชญกบภยพบต “พายปาบก” คอ ความมน�าใจ และชวยเหลอเกอกลกน ทงจากหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาสงคม รวมทงชมชนทเตรยมแผนการรบมอกบสถานการณทเกดขน ซงไดสะทอนถงการวางแผนเตรยมรบมอดวยกระบวนการพงพาตนเอง

• การมจตสาธารณะ ไมเพกเฉยตอปญหาทเกดขน โดยการระดมความชวยเหลอจากหนวยงานหลายภาคสวน มการลงพนทส�ารวจ ก�าหนดจดเสยงภย ประเมนความตองการ มการระดมอาสาสมครเขาไปชวยเหลอและด�าเนนกจกรรมตาง ๆ เชน การดแลดานความปลอดภย การจดการดานอาหาร การมอบสงของอปโภคบรโภคแกผประสบภย การดแลผประสบภย ในศนยพกพง การชวยเหลอผทไดรบผลกระทบ ซง จตอาสาทมาชวยเหลอผประสบภยในพนท ตองสละทงความคด ก�าลงกาย ก�าลงทนทรพย เพอใหความ ชวยเหลอผประสบภยโดยไมหวงผลตอบแทน และไม

เพกเฉยกบสถานการณทเกดขน ยกตวอยาง เหตการณโรงพยาบาลทหารทใชรถ GMC ขนาดใหญ รวมกบก�าลงพลทหารตดตนไมทกดขวางเสนทางถนน เพอน�าผปวยออกมาได

• การระดมความชวยเหลอจากสอสงคมออนไลน โดยการระดมทนจากหนวยงานหลายแหง ทงทรพยากรตาง ๆ และการระดมทนชวยเหลอ จากองคกรตาง ๆ นอกจากนยงมการเผยแพรประชาสมพนธผ านสอสงคมออนไลน ท�าใหเกด การชวยเหลอจากหลายภาคสวน เชน ผประกอบการรายหนงเมอไดทราบขาวแลว จงไดจดเตรยมเสบยงอาหารลงพนทไปแจกจายใหกบผประสบภย เปนตน

การรบมอภยพบตจากการเขามาเยอนของพายโซนรอนปาบกของประเทศไทย เปนทจบตามองไป ทวโลก เนองจากเปนพายทมความรนแรงในรอบหลายสบป แตภายใตความเสยหาย การขาดแคลนอาหารและสงของ รวมทงซากปรกหกพง แตทวโลกกลบไดพบกบ “การยดโยงของจตอาสา ในการท�าความด”

ชวยเหลอเกอกลในทกสวนของสงคม ทไมมกรอบ ทงดานสงคม ชนชน หรอศาสนา ทมตงแตพระสงฆ ผน�าศาสนา คร อาจารย นกเรยน นกศกษา หนวยงาน หางรานและประชาชนทวไป ทงทอาศยอยในพนท และนอกพนท ต างหลงไหลเขามาหยบยนความ ชวยเหลอ ฟ นฟชมชน ชายหาด ท�าความสะอาดโรงเรยน ซอมแซมบานเรอน และอปกรณท�ามาหากนใหสามารถกลบเขาสภาวะปกตโดยเรวทสด

อาจกลาวไดวา นอกจากประเทศไทยจะไดรบบทเรยนในการจดการกบภยพบตทเกดขนแลว ยงเกดปรากฏการณเครอขายจตอาสาทเขามาชวยเหลอเกอกลกน และไดแตกหนอคณธรรม ดวยการสงตอความดให กบคนในสงคม เป นส วนหนงในหนาประวตศาสตรของประเทศไทย ท�าใหเกดคณคาส�าคญในการสรางทนทางสงคมใหกบประเทศไทย และเปนฐานทมนส�าคญในการสรางสงคมคณธรรมอยางแทจรง

22

1 1 1

อางอง

น�าใจไทย จตอาสาเดนหนาชวยเหลอพนองผประสบวาตภยพายปาบกอยางตอเนอง. (6 มกราคม 2562). Sanook. สบคนจาก https://www.sanook.com/news/7634118/

“AIS-DTAC-TRUE” พรอมดแลเครอขายเตมทรบพายโซนรอน “ปาบก”. (4 มกราคม 2562). สยามรฐ. สบคนจาก https://siamrath.co.th/n/59632

โครงการแพทยอาสา แพทยสภา ชวยผประสบภย พายปาบก ภาคใต. (7 มกราคม 2562). แพทยอาสาแพทยสภา. สบคนจาก https://tmc.or.th/volunteer/

ปาบก (Pabuk) พายหมนเขตรอนขามป. (4 มกราคม 2562). Greenpeace. สบคนจาก https://www.greenpeace.org/archive-thailand/news/blog1/pabuk/blog/62085/

พายปาบก: รอะไรแลวบางเกยวกบพายนอกฤดมรสมรนแรงทสดพดถลมอาวไทย. (4 มกราคม 2562). BBC. สบคนจาก https://www.bbc.com/thai/thailand-46744042

สรป “ปาบก” ถลม ท�าสายการบนตองยกเลก 144 ไฟลท. (14 มกราคม 2562). The Bangkok Insight. สบคนจาก https://www.thebangkokinsight.com/88589/

ปภ.แถลงพายปาบกสรางความเสยหาย 8 จงหวด มผเสยชวต 3 ราย. (5 มกราคม 2562). โพสตทเดย. สบคนจาก https://www.posttoday.com/social/general/575987

10

จตอำสำกวกฤตPM 2.5ฝนพษ

เมอกรงเทพมหานครตองเผชญกบปญหา ฝ นละอองขนาดเลกกวา 2.5 ไมครอน ปกคลม ทวทองฟาเปนหมอกหนาทบ เมอชวงตนป 2562 ซงฝนละอองนนกลบมคาเกนมาตรฐาน กอใหเกดผลสะเทอนตอสงคมโดยรวม โดยเฉพาะการตระหนกถงผลกระทบดานสขภาพ ทเกดจากมลพษทางอากาศ ในวงกวาง แตหากยอนกลบไปในชวงสบปทผานมา ปญหามลพษทางอากาศไมใชเรองใหมในประเทศไทย หากแตคนชนในชอของปญหาหมอกควน ทเกดขน เปนปญหาส�าคญของภาคเหนอในชวงหนาแลง จากการเผาเศษวสดทางการเกษตร และปญหาไฟปา ทงทเกดจากประเทศไทยเอง และจากการพดพา มาจากประเทศเพอนบาน

แมมขนาดเลก แตสงผลรายตอสขภาพ

แมจะเปนฝ นละอองทมขนาดเลก แตกลบ สงผลกระทบดานสขภาพในระดบทเปนอนตราย ตอรางกาย โดยเมอเขาสรางกายทางโพรงจมกแลว จะเขาสระบบทางเดนหายใจและระบบเสนเลอด ท�าใหเกดปญหาสขภาพอน ๆ เชน โรคหลอดเลอดในสมอง โรคปอดอดกนเรอรง โรคหวใจขาดเลอด โรคมะเรงปอด โรคตดเชอเฉยบพลนในระบบหายใจสวนลาง ฯลฯ องคการอนามยโลก (WHO) ก�าหนดให PM 2.5 จดอยในกลมท 1 ของสารกอมะเรง ตงแตป 2556 อกทง ยงเปนสาเหตให 1 ใน 8 ของประชากรโลกเสยชวต กอนวยอนควร สอดคลองกบรายงานของธนาคารโลก (World Bank) ทระบจ�านวนผเสยชวตกอนวยอนควรในประเทศไทยจากมลพษในอากาศทมมากถง 50,000 ราย โดยสงผลกระทบในวงกวางทางเศรษฐกจ ทงในมตของคาใชจายในการรกษา และการสญเสยคน ในวยท�างาน

สาเหตและผลกระทบทเกดขน

สาเหตส�าคญของการเกดหมอกควนและ ฝนละอองขนาดเลก เกดจากการเผาไหมทงจากยานพาหนะ การเผาวสดการเกษตร ไฟปา และกระบวนการอตสาหกรรม ซ งในพนทกรงเทพมหานครและ เมองใหญทมการจราจรตดขด ยอมเปนไปไดยากทจะหลกเลยงผลกระทบ และยากตอการแกไขปญหา แมในปจจบน หนวยงานภาครฐทเกยวของจะมการด�าเนนงานตาง ๆ เพอแกไขปญหา ทงการฉดน�า การแจกหนากาก N95 การจดท�าสอรณรงคในการสอสารสงคม การท�าความเขาใจเรองฝนขนาดเลก การปฏบตตน เมอตองอยในพนทเสยง และใหขอมลขาวสารทส�าคญตาง ๆ ตอประชาชน แมเหตการณฝนละอองขนาดจวในเขตกรงเทพมหานครจะลดลง แตในชวงปลายเดอนมนาคม - ตนเมษายน 2562 ทผานมา พนททาง ภาคเหนอ ประกอบดวย จงหวดแมฮองสอน เชยงใหม เชยงราย พะเยา ล�าปาง พษณโลก เพชรบรณ ตาก แพร และนาน กลบประสบกบปญหาฝนละออง ขนาดจว เกนมาตรฐาน 50 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร ถง 400 – 600 ไมโครกรม ท�าใหตดอนดบมลพษทางอากาศในระดบโลก ยงประกอบกบภมประเทศของภาคเหนอ ทมเทอกเขาลอมรอบบรเวณ เชน เทอกเขาแดนลาว เทอกเขาถนนธงชย เทอกเขาผปนน�า ฯลฯ สงผลใหกลายเปนแองกระทะของฝ นละอองและ หมอกควน ท�าใหสงผลกระทบตอการทองเทยวของภาคเหนอ โดยสาเหตสวนหนงทส�าคญมาจาก การขาดวนยในการทองเทยวของนกทองเทยว และเกบของปา ท�าใหเกดไฟปา

จตอาสารวมใจ ปองกนฝน PM 2.5

จากสถานการณปญหาดงกลาว สงผลใหเกดกระแสความรวมมอรวมใจจากทกภาคสวน ในการลดผลกระทบจากฝนละอองขนาดเลกทเกดขน ดวยการจดกจกรรมรณรงคตาง ๆ ทลดการกอใหเกดมลพษทางอากาศ และหาวธชวยเหลอเกอกลกน ในการปองกนฝ นทจะสงผลกระทบดานสขภาพ จนกลายเปน “ปรากฏการณรวมพลงของจตอาสา” ทตองการเปนสวนหนงไม มากกน อย ตามก�าลงของตนในการ ชวยเหลอเกอกล รวมถงใหก�าลงใจผอน ดงน

• องคกรตาง ๆ รวมระดมแจกหนากากกนฝนละออง โดยหนากาก N95 ไดกลายเปนอปกรณส�าคญในการตอสกบฝนละอองขนาดจว การออกจากบานโดยปราศจากเครองปองกนยอมน�ามาส อนตราย ตอสขภาพในระยะยาวทอาจสงผลในอกหลายป หนวยงาน องคกร หรอแมกระทงผมจตอาสา ตางระดมก�าลงทรพย และก�าลงคน รวมกนแจกหนากาก N95 ตามสถานทตาง ๆ เพอลดผลกระทบดานสขภาพใหกบคนกรง และแกไขปญหาการขาดแคลนหนากากดวย อาท ธรกจคาปลกขนาดใหญ เทสโก โลตส ไดแจกหนากากจ�านวน 20,000 ชน รวมถงมผทโพสตขอความในโลกออนไลนรบบรจาคหนากากอนามย และได แจกจายไปแลวจ�านวนกวา 300 ชน

11

จตอาสาPM 2.5ร ว ม ล ด ฝ น

ศาลเจาทวประเทศตดปาย “งดจดธป”

กลมอาสาดบไฟปาจตอาสาสงอาหาร และอปกรณใหอาสาดบไฟปา

ผผลตและนาเขารถยนตจดทามาตรฐานเครองยนตลดปรมาณฝน

มการสอนทาเครองฟอกอากาศแบบ DIY ดวยตนเอง

รณรงคไมจดไฟเผาไรชวงเปลยนการปลกพช

สถานศกษา ภาคเอกชน จดอบรมทาหนากากกรองอากาศ

ธรกจอสงหาฯ รวมกนฉดนาจากอาคารสงเพอลดฝนละออง

12

• ศาลเจาทวประเทศ รวมใจตดปาย “งดจดธป และเผากระดาษ” ซงการจดธปนนถอเปนกจกรรมหนงทกอใหเกดควนและฝนละออง แมอาจจะไมไดมขนาดเลกเทา PM 2.5 แตพบวาศาลเจาตาง ๆ ไดรวมกน ตดปายรณรงค การไหวสงศกดสทธ โดยไมจดธป และเผากระดาษ เพอเปนการลดมลพษทางอากาศ อกทางหนง

• สถานศกษาจดอบรมท�าหนากากฟร โดยมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล (มทร.) ไดจดอบรมการผลตหนากากปองกนฝนละอองขนาดเลก โดยไมเสยคาใชจาย แตใหประสทธภาพด และใกลเคยงกบหนากากแบบ N95 ซงเปนกจกรรมทตอบโจทยในยคการขาดแคลนหนากาก N95 ทปกตรานคาโดยทวไป คงไมไดมการสงมาเกบไว ท�าใหเกดการขาดแคลน รวมถงอาจมราคาสงเกนปกต ในฐานะหนวยงาน ดานวชาการ ทมองคความร กไดมการน�าองคความรตาง ๆ มาประยกตใชสงทมอยใหเกดประโยชนไดเปนอยางด เพอทดแทนหนากาก N95 ทขาดแคลนและมราคาแพง

นอกจากน ยงมหนวยงาน องคกรภาคสวนตาง ๆ ไดรวมใจกนจดกจกรรมรณรงคลดปญหาหมอกควน และก�าหนดเปนนโยบายในการด�าเนนงาน ดงตวอยางตอไปน

• ภาคอสงหารมทรพยจดโครงการ “ฉดน�าจากอาคารสง” โดยจ�านวนกวา 150 โครงการ รวมใจกนฉดน�าเพอลดปรมาณฝ นละอองในอากาศ โดย

เปนการฉดละอองน�าจากบรเวณดาดฟาของอาคารสงตาง ๆ ทวกรง ในชวงเวลาทมสภาพอากาศปด และการจราจรหนาแนน นอกจากนนในกระบวนการกอสรางยงมการก�าหนด “แนวทางการกอสรางสเขยว” (Green Construction Process Standard) โดยเรมตงแต การลดปรมาณฝนละอองในการกอสราง การลดจ�านวนเทยวการขนสงวสดกอสราง และการตรวจสอบปรมาณฝนในบรเวณโครงการไมใหเกนคามาตรฐาน

• ผผลตและน�าเขารถยนต ลงนาม MOU “ยกระดบมาตรฐานลดมลพษจากเครองยนต” โดยบรษทจ�านวน 12 แบรนด ไดรวมกนลงนามประกาศเจตนารมณยกระดบมาตรฐานการระบายสารมลพษจากเครองยนต ใหเทยบเทามาตรฐานยโร 5 ภายในป 2564 และยโร 6 ในป 2565 เพอบรรเทาปญหาฝนละอองขนาดเลก และไดมการก�าหนดใหส�านกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (สมอ.) ส�านกงานเศรษฐกจอตสาหกรรม (สศอ.) ด�าเนนงานรวมกน เพอยกระดบการผลตรถยนตในประเทศและการน�าเขารถยนต ใหเปนมาตรฐานยโร 5 และยโร 6 ทชวยลดการปลอยฝนละอองทเปนพษลงถง 80% จากปจจบน

• โครงการศกษาทดลอง “มอส ดกจบฝน PM 2.5” เปนโครงการจากสถาบนไทยใสใจเพอสงคม รวมกบนกวชาการทางวทยาศาสตรทมความเชยวชาญ ด�าเนนงานโครงการ “สกาย การเดน” (Sky Garden) ซงเปนการน�าพช “มอส” มาศกษาทดลองเพอทดสอบว าสามารถดกจบฝ น PM2.5 ในอากาศได มประสทธภาพแคไหน โดยโครงการนตองการเหนประชาชนอยในพนทสาธารณะไดอยางปลอดภย โดยไมตองกงวลและไมตองสวมหนากากปองกนฝน เนองจากมตวกรองจากธรรมชาตคอยชวยดกจบฝนละอองในอากาศ เพอใหมคณภาพทดอยตลอดเวลา แมวาจะเปนชวงของการทดลอง แตหากประสบ ความส�าเรจกจะเปนสวนส�าคญในการแกไขปญหา ในระยะยาวตอไป

จากมมหนงของการเกดขนของปญหาฝ นละอองขนาดจว ท�าใหทกภาคสวนในสงคม ทงพนท ทเกดปญหา พนทเสยง และประชาชนในสถานทตาง ๆ

ในประเทศเกดความตระหนกตอปญหาสวนรวม ทใกลตว เกดความหวงใยเปนอนหนงอนเดยวกน และเกดความรสกรวมในการจดการปญหา จากปญหาท ไมคอยไดรบความใสใจของผ คนในสงคม หากแต เมอเกดปญหาทสงผลกระทบตอบคคลและสงคม โดยรวมขน การรวมตวกนเพอแกไขปญหาครงใหญกเกดขนและแปรเปลยนกลายเปนพลงจตอาสา ทกอใหเกดความรวมมอในการแกไขปญหาอยางยงยน ซงจ�าเปนตองเกดการด�าเนนการทงในระดบบคคล ครวเรอน และสงคมโดยรวม ในการลดกจกรรมท กอใหเกดฝนละออง และหมอกควนตาง ๆ ในระดบทเหมาะสม ในขณะทภาครฐจ�าเปนตองออกนโยบายสาธารณะ และมาตรการเพอแกไขปญหาในระยะยาว ทงการปองกน ควบคม และลดผลกระทบจากปญหาฝ นละอองขนาดเลก ร วมกบพลงจตอาสาจากประชาชน และภาคสวนตาง ๆ ในสงคม

แมปญหาฝนละอองขนาดจว จะเปนปญหาทมความรนแรงมากในชวงเวลาทสภาพอากาศปด หรอความกดอากาศสง เมอสภาพภมอากาศเปลยนไป ในทางทดขน ปญหาทเกดขนกเบาบางลง แนนอนวาผคนในสงคมไทยโดยเฉพาะในเมองใหญทมการจราจรหนาแนน จ�าตองประสบกบปญหาอกหลายครง ดงนนการเตรยมความพรอมในการรบมอจงเปนเรองส�าคญ อกทงตองสรางจตส�านกและความรบผดชอบของคน ในประเทศไทย อนเปนสงจ�าเปนในการตอสกบวกฤตตางๆ ทเกดขน

อางอง

PM2.5 ฝนละอองขนาดเลกในอากาศ กบวกฤตสขภาพทคนไทยจะตองแลก. (26 มกราคม 2562). The Standard. สบคนจาก https://thestandard.co/pm-2-5-environ-mental-nano-pollutants/

มทร.พระนคร ชวนท�าหนากากกนฝนพษฟร. (16 มกราคม 2562). เดลนวส. สบคนจาก https://www.dailynews.co.th/education/688158

ศาลเจาไตฮงกง ปอเตกตง ประกาศของดจดธป-เผากระดาษทอง ลดปญหาฝน PM2.5. (23 มกราคม 2562). ขาวสด. สบคนจาก https://www.khaosod.co.th/special-stories/news_2124405

รวมจดแจก “หนากาก N95” คนไทยชวยเหลอกน มแจกทไหนบาง?. (17 มกราคม 2562). ไทยรฐ. สบคนจาก https://www.thairath.co.th/content/1471341

12 คายรถยนตรวมหยดวกฤตมลพษ. (12 มนาคม 2562). ไทยรฐ. สบคนจาก https://www.thairath.co.th/ content/1517000

เรมแลว! ผประกอบการอสงหารมทรพย 150 โครงการ ฉดน�าจากอาคารสง ลดฝน PM2.5. (23 มกราคม 2562). Line Today. สบคนจาก https://today.line.me/th/pc/article/เรมแลว+ผประกอบการอสงหารมทรพย+150+โครงการ+ฉดน�าจากอาคารสง+ลดฝน+PM+2+5-ok5qO5

นวตกรรมธรรมชาต “มอส” ดกจบฝน หวงชวยแกปญหา PM2.5 ระยะยาว. (22 กมภาพนธ 2562). ไทยรฐ. สบคนจาก https://www.thairath.co.th/content/1502605

13

ขยะลนเมองป ญหาส�าคญทประเทศไทยต องแบกรบ

ไปพรอมกบการพฒนาประเทศในชวง 6 ทศวรรษ ทผานมา คอ “การเพมขนของปรมาณขยะ” ทงจากการเพมขนของประชากร การพฒนาเศรษฐกจ เทคโนโลย ทมงเนนใหเกดการบรโภคอยางมหาศาล รวมถงพฤตกรรมการบรโภคของคนในสงคม ท�าให ขยะมลฝอยมแนวโนมเพมสงขน น�ามาสปญหาดาน การจดการ และก�าจดอยางถกวธ

สถานการณขยะในประเทศไทย

จากการสรปสถานการณมลพษของประเทศ ไทยเมอป 2561 โดยกรมควบคมมลพษ พบวา มขยะมลฝอย เกดขนประมาณ 27.82 ลานตน เพมขนจาก ป 2560

- รอยละ 1.64 ถกคดแยก และน�ากลบไปใชประโยชน 9.58 ลานตน

- รอยละ 34 ถกน�าไปก�าจดอยางถกตอง 10.88 ลานตน

- รอยละ 39 ก�าจดไมถกตอง 7.36 ลานตนทงนขอมลทนาสนใจ คอ จ�านวนขยะมลฝอย

ทเกดขนจะเปนขยะพลาสตกประมาณ 2 ลานตน และมการน�ากลบมาใชใหมเพยง 0.5 ลานตน นอกจากนนยงพบวา ของเสยอนตรายจากชมชน เกดขน 638,000 ตน

- รอยละ 65 เปนซากผลตภณฑเครองใชไฟฟาและขยะอเลกทรอนกสจ�านวนถง 414,600 ตน

- รอยละ 35 เปนขยะอนตรายประเภทอน ๆ เชน แบตเตอร ถานไฟฉาย ภาชนะบรรจสารเคม กระปอง สเปรย 223,400 ตน ในจ�านวนนไดรบการจดการอยางถกตองเพยงรอยละ 13 หรอประมาณ 83,600 ตน

• ประเทศไทยยงไมมกฎระเบยบทจะคดแยก ของเสยอนตรายออกจากขยะทวไป และไมมกฎหมายในการก�ากบดแลใหผผลตหรอภาคเอกชนรบผดชอบในการจดการซากผลตภณฑเครองใชไฟฟาและอปกรณอเลกทรอนกส

• สตวทะเลพการและตายจากขยะพลาสตก เชน กรณทสตวแพทยประจ�าศนยวจยและพฒนาทรพยากรทางทะเลและชายฝงอาวไทยฝงตะวนออกผาชนสตรซากเตาตนพบวา มขยะในทองสะสมอยเปนจ�านวนมากท�าใหอดตนระบบทางเดนอาหาร จนตาย และกรณวาฬน�ารองครบสนทเกยตนบรเวณคลองนาทบ จงหวดสงขลา มขยะในทอง 85 ชน น�าหนก 8 กโลกรม

กระบวนการมสวนรวมตอการจดการขยะ

• ภาครฐ กบนโยบาย “จดการสงแวดลอม”ภาครฐไดมการก�าหนดภาระและหนาทในการ

จดการขยะมลฝอยในชมชน ซงสวนใหญเปนขององคกรปกครองสวนทองถน จะมการรวบรวมโดยรถขนขยะ เพอน�าไปคดแยกขยะประเภทตาง ๆ เชน ขยะทน�ากลบมาใชใหม ขยะอนทรย ขยะอนตราย ฯลฯ ตามวธการของแตละหนวยงานทองถนนน ๆ แตพบวา ยงคงประสบปญหาในกระบวนการจดการ ทงพนทรองรบ การก�าจดทเหมาะสม หรอแมกระทงขอจ�ากดดานงบประมาณ

นอกจากหนวยงานทองถนทมบทบาทส�าคญแลว ในระดบนโยบายมหนวยงานหลกในการด�าเนนงาน ดงน

1) กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ในการเสนอนโยบาย แผนงาน ในการจดการสงแวดลอมทไดรบผลกระทบจากปญหาขยะมลฝอย และด�าเนนโครงการ “ท�าความดดวยหวใจ ลดภยสงแวดลอม” เพอลดและคดแยกขยะในหนวยงานภาครฐ ตามมต ครม. ในป 2561

2) กระทรวงมหาดไทย โดยมอ�านาจหนาทตามพระราชบญญตรกษาความสะอาด และความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง พ.ศ. 2535 แกไขเพมเตม พ.ศ. 2560

3) กระทรวงสาธารณสข โดยการก�าหนดกฎระเบยบทเกยวของกบขยะมลฝอยและมลฝอยตดเชอตามพระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ. 2535

นอกจากหนวยงานทเกยวของดงกลาวขางตน ยงมกฎหมายและนโยบายภาครฐทเกยวของอก เชน พรบ.สงเสรมรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 แผนแมบทการบรหารจดการขยะมลฝอยของประเทศ และแผนปฏบตการประเทศไทยไรขยะ รวมถงการจดการขยะมลฝอยและของเสยอนตรายชมชนในอนาคต ทมการจดท�า Roadmap การจดการขยะพลาสตก (พ.ศ. 2562 – 2570) โดยใหลด เลกใชพลาสตก 7 ชนด ภายในป 2565 ไดแก พลาสตกหมฝาขวดน�าดม ผลตภณฑพลาสตกทมสวนผสมสาร ประเภทออกโซ ไมโครบดจากพลาสตก ถงพลาสตก หหวอยางหนา กลองโฟมบรรจอาหาร แกวน�าพลาสตก และหลอดพลาสตก (แบบใชครงเดยว) นอกจากนน ยงมมาตรการในการปรบปรงแกไขสถานทก�าจดขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถน ทประสบปญหาการจดการอยางไมถกตอง การเขมงวดในการตดตามตรวจสอบและบงคบใชกฎหมายในการจดการขยะอเลกทรอนกสและเศษพลาสตกทน�าเขาจากตางประเทศ

”“

14

ภาคเอกชน

บรษทตาง ๆ รานสะดวกซอ และหางสรรรพสนคา พรอมใจกน “งด” ใหบรการถงพลาสตก และพรอมรณรงคใหประชาชนพกถงผาหรอตะกราไปใสสนคาทดแทนการใชถงพลาสตก เพอรวมกนลดปรมาณขยะถงพลาสตก เชน แคมเปญ “ลดวนละถง คณท�าได” เปนโครงการทจะน�าเงนทไดจากการทลกคาปฏเสธรบถงพลาสตก เปลยนเปนเงนบรจาคน�าไปสมทบทน ซออปกรณการแพทยใหกบโรงพยาบาลทวประเทศ รวม 77 แหง อกทงในปจจบนยงมธรกจเพอสงคม ทชวยดแลสงแวดลอมอยางรานแบบ “บลคสโตร” (Bulkstore) หรอ ราน “เตมผลตภณฑ” หรอ รานทลกคาตองน�าบรรจภณฑมาเองเพอลดขยะบนโลก ตามแนวคด Zero Waste หรอ ไรขยะเกดขน อาท ราน Refill Station (ปมน�ายา) ราน Zero Moment : Refillery ราน Foolfill Zero Waste Refill Corner ราน Free Bird Café เปนตน

ภาคประชาสงคม และประชาชน

• กลมจดการขยะ Trash Hero Thailand เปนนกเคลอนไหวทางสงคมทสรางจตส�านก ความตระหนกร แรงบนดาลใจ และความรดานสงแวดลอมโดยเฉพาะเรองขยะ ใหสาธารณชนเกดจตส�านกในการรกษาความสะอาดใหกบพนทสาธารณะ ไดท�ากจกรรมเกบขยะอยางตอเนองตงแตป พ.ศ. 2556 จนถงปจจบน

• เวบไซต Change.org หรอเวบไซตรณรงคเพอสรางการเปลยนแปลงในสงคม ไดมผตงแคมเปญขอเรยกรองใหธรกจหางรานรายใหญเลกการแจกถงพลาสตกใชครงเดยว หากลกคาตองการถงกใหคดเงนคาถงในราคาทเหมาะสม

• กจกรรมทาเกบขยะในโซเชยลมเดย (Viral) โดยมการก�าหนดแฮชแทก #trashtag #Basura Challenge / #CleanupChallenge หรอ #Challenge forChange ท�าใหประชาชนชาวไทยทรบทราบถงกระแสแคมเปญน ไดลงมอเกบขยะพรอมถายภาพพนทกอนและหลงเกบขยะ โดยสงทท�าให Viral นประสบความส�าเรจคอการกระต นใหท�าความด มความสนกในการแขงขน ซงเปนการรวมสรางจตส�านกในการช วยกนเกบขยะ ใช ของจนเตมประสทธภาพหรอน�ากลบมาใชใหม จะเปนการแบงเบาภาระการยอยสลายตามธรรมชาตทโลกตองแบกรบ และลดเงนทใชก�าจดขยะในแตละป

โรงเรยนรงอรณ กบการจดการขยะใหเหลอศนย

โรงเรยนรงอรณ ด�าเนนการโครงการ “ของเสยเหลอศนย Zero Waste” โดยรวมกบคร บคลากร ในโรงเรยน กลมนกเรยน กลมผปกครอง และชมชนใกลเคยง ในการกาวไปสจดหมายในการท�าให “ของเสยเหลอศนย” ไดผลอยางเปนรปธรรม ทางโรงเรยนไดน�าหลกวถพทธ มาใชวเคราะหและวางแผนโครงการ ในการปรบเปลยนทศนคตของคนทคดวา “ขยะ” เปนสงสกปรก นารงเกยจ ปจจบนโครงการ “ของเสยเหลอศนย” ยงคงด�าเนนอยตอไป และกลายเปนสวนหนงของวถชวตคนในชมชน จงไมมถงรองรบส�าหรบทงขยะ มแตสถานคดแยกขยะเลก ๆ กระจายอย ตามจดตาง ๆ ในโรงเรยน

โรงเรยนรงอรณคดแยกขยะกอนทง ซงเปนเงอนไขจดการเรยนรเรองการดแลรกษาทรพยากรและสงแวดลอมใหแกทกคนภายในชมชนของโรงเรยน ทงเปนการรวมสรางสรรคแนวทาง ลดปญหาขยะลนเมองใหแกกรงเทพมหานคร โดยมความมงมนไปสเปาหมายททาทาย คอการเปนชมชนทสามารถจดการขยะและของเสยไดดวยตนเองดวยวธการทเหมาะสม เปนมตรกบสงแวดลอม และทส�าคญ คอ การมสวนรวมของสมาชกในชมชน ทงนกเรยน คร บคลากร ตลอดจน ผ ปกครอง ทมจตส�านกแหงการร วมดแลรกษา สงแวดลอม มลกษณะนสย “ไมสรางขยะ” อยในวถชวต มความพยายามทจะลดปรมาณการทงขยะออก สกรงเทพฯ ใหนอยลงเรอย ๆ

ปญหาขยะลนเมอง เกดจากปจจยตาง ๆ ทส�าคญ ทงดานการจดการ งบประมาณ การสงเสรมความรความเขาใจในการจดการขยะอยางถกตองใหกบประชาชน รวมถงประสทธภาพของทองถนในการจดการขยะประเภทตาง ๆ สงผลใหไมสามารถก�าจดขยะจ�านวนมหาศาล โดยเฉพาะในพนทเมองใหญ

แนวทางการแกไขปญหาขยะลนเมองทส�าคญ ทนบไดวามประสทธภาพสงสด คอ การลดการผลตขยะจากตนทางในระดบบคคล และครวเรอน รวมถงการแยกขยะเพอลดภาระการจดเ กบ ด งนน การน อมน�าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระบรมชนกาธเบศร มหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร มาปฏบตเพอความสมดลพอดในการบรโภคของทกคนทกครวเรอนในสงคมไทย ลดการผลตขยะทไมจ�าเปน และการสรางวนยในการจดการขยะจากครวเรอน เพอลดผลกระทบและภาระในการรวบรวมจดเกบขยะของทองถน และสามารถจดการขยะลนเมองทสะสมอยางยาวนานไดในทสด

อางอง

คนไทยเรมแลว “Challenge เกบขยะ” จดไปไมนอยหนาฝรง แขงกนแบบนสสรางสรรค. (18 มนาคม 2562). Siamland News. สบคนจาก http://www.siamlandnews.com/ขาวโซเชยล/คนไทยเรมแลว-challenge-เกบขยะ/

ท�าไม Viral ทาเกบขยะ #trashtag กลบมาฮตอกครง. (15 มนาคม 2562). Marketeer. สบคนจาก https://market-eeronline.co/archives/100051

ลงซาเลงกบขยะทหายไป. (11 มนาคม 2562). Facebook. สบคนจาก https://www.facebook.com/3WheelsUncle/posts/414751122606999

นโยบายและแนวทางการจดการขยะพลาสตกของประเทศไทย. (16 พฤศจกายน 2561). กรมควบคมมลพษ. สบคนจาก http://www.pcd.go.th/file/15-11-61-03.pdf

กรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. (2561). คมอแนวปฏบตการลดและคดแยกขยะมลฝอยในหนวยงานภาครฐ. กรงเทพฯ : บรษท ฮซ จ�ากด.

คพ.ออกประกาศแนวทางจดการขยะ 4 ฉบบ ชใหไดตามเปาหมายในป 2562. (15 ธนวาคม 2561). มตชนออนไลน. สบคนจาก https://www.matichon.co.th/local/quality-life/news_1273366

รฐเอกชนรวมใจวนสงแวดลอมไทย 4 ธนวาคม งดแจกงดใชถงพลาสตกทวประเทศ - เดนหนาปลอดถงพลาสตกทกวนท 4 ของเดอน. (4 ธนวาคม 2561). THAIPUBLICA. สบคนจาก https://thaipublica.org/2018/12/thailand-environ-ment-day-fourth-december-no-plastic-bag-campaign/

เหยอตวลาสด ! ผาตดส�าเรจ “เทรสซ” เตาทะเลเกยตนขยะเตมทอง. (28 กมภาพนธ 2562). Thai PBS. สบคนจาก https://news.thaipbs.or.th/content/278063

เปดใจ!!ไตเรอชวยชวตเตามะเฟองรอดตายจากอวน. (16 มกราคม 2562). ชอง 3 HD. สบคนจาก http://news.ch3thailand.com/local/85609

สถานการณมลพษของประเทศไทย ป 2561. (18 มกราคม 2562). เชยงใหมนวส. สบคนจาก https://www.chiangmai news.co.th/page/archives/890917

15

การรวมมอรวมใจ ชวยเหลอ เกอกล เกดขน ใหเหนไดในทกสงคมมาเปนเวลายาวนาน มนษย ในฐานะสตวสงคม จ�าเปนตองพงพาอาศยกนและกนในการเอาชวตรอด การตอส กบธรรมชาต แมแต หลกการส�าคญของทกศาสนาทเปนทพงทางจตใจของผคนในสงคม กลวนแลวแตสงเสรมใหมนษยรจกกบการแบงปน และการชวยเหลอซงกนและกน ทงหมดเปนไปเพอสงคมแหงความสนตสข

ปจจบน แมมนษยจะมเทคโนโลยททนสมย มากขนในการด�าเนนชวต เกดความสะดวกสบาย จนท�าใหสามารถด�ารงชวตดวยตนเองมากขน แตจะ พบวาวถชวตเตมไปดวยความเรงรบ สงคมเมองมการขยายตวเพมมากขน ในขณะทครอบครวมขนาดเลกลง สงคมในสภาพความเปนจรงมการพบปะกนนอยลง แตในสงคมเสมอนจรงหรอทเรยกวา “สอโซเชยล” กลบเปนพนทการสอสารของผคนทมากขน ท�าใหภาพของการรวมกลมทางสงคมเพอชวยเหลอเกอกลกน มใหพบเหนไดนอยลง

พลงจตอาสา ขบเคลอนสงคมดวยความด

การเกดขนของการรวมพลงจตอาสาใน หลากหลายประเดน กลายเปนปรากฏการณทางสงคมทเกดขน สงผลใหเกดภาพแหงความสข และชกน�าใหสงคมเกดการแบงปนและชวยเหลอเกอกลระหวางกน จนสามารถสรางความส�าเรจ และเปนผลผลตแหงความด ดงปรากฏการณตาง ๆ ดงน

• โครงการลานเกา เพอโรงพยาบาลทองผาภม ปรากฏการณทสรางกระแสตอเนอง จากการวงระดมทนของพตน บอดสแลม แตการวงครงนกนบเป นประวตศาสตรซ�ารอยครงส�าคญ ทม งหวงใหเกด

คณภาพของการบรการทางการแพทย ในพนททรกนดารของประเทศไทย อยางเชน โรงพยาบาลทองผาภม และโรงพยาบาลสงขละบร จงหวดกาญจนบร ทตองรองรบทงผเจบปวยในพนท และประเทศเพอนบาน เพอใหมอปกรณทางการแพทย ททนสมย และสามารถสรางเสรมประสทธภาพ ในการตรวจรกษาโรคไดเปนอยางด โดยครณฐ หรอนายณฐวฒน โรจนสธ ครสอนวชาศลปะ โรงเรยนโยธนบรณะ ไดจดตงโครงการลานเกา เพอโรงพยาบาลทองผาภม และโรงพยาบาลสงขละบร โดยไดตง เปาหมายในการจดซออปกรณทางการแพทยยอดรวมเปนเงน 13,118,000 บาท ครณฐยงคงวงเพอระดมเงนบรจาคอยางตอเนอง ในสวนทงสองโรงพยาบาลกไดรบเครองมอแพทยแลวบางสวน ซงสงผลตอการเพมศกยภาพการรกษาผปวยจากเดมทขาดอปกรณส�าคญ เชน เครองลางไต ปจจบนโรงพยาบาลทองผาภมสามารถรองรบผปวยเพอท�าการลางไตไดถง 16 ราย ผปวยจงไมตองล�าบากเดนทางไกลไปลางไตในเมอง

• มลนธ Let's be heroes จดตงโดย หมอเจยบ ลลนา กองธรนนทร มลนธแหงนไดชวยเหลอผคนดวยการรบรกษาผปวยฟร โดยทมาของการจดตงหนวยแพทยเคลอนท เรมตนจากความฝนทตองการชวยเหลอผอนในวยเดกของหมอเจยบ มาสการใชความพยายามในการศกษาดานการแพทย และสานฝนใหเปนจรงในการเปดฟรคลนคจากการใชทนของตนเอง จนกระทงจดตงเปนมลนธชวยเหลอผคน

• จากการใหอภย สการสรางพลงจตอาสา “เพอนชวยเพอน” จากเหตการณหนมเมาแลวขบจนสญเสยการควบคมรถ พงเขาชนรานเฟอรนเจอรใหญแหงหนง ทอ�าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา เมอเดอน

กมภาพนธ 2562 จนกอใหเกดเพลงไหมลกลาม รานเฟอรนเจอรทงหมด สญเสยกวา 80 ลานบาท เหตการณเชนนประสบกบใครยอมนบไดว าเปน ความสญเสยทรพยสนอยางใหญหลวง และยากทจะ ใหอภย แตบงอชอารย วนอบดลเลาะฮ เจาของรานเฟอรนเจอรสามารถควบคมสต และใหอภยตอการ กระท�าของผกระท�าผด โดยผกอเหตเปนชายหนมอายเพยง 26 ป ทไมสามารถหาเงนมาชดใชคาเสยหายจ�านวนมากไดทงหมด ประโยคส�าคญทบอกวา “เราอยในโลกใบนเสมอนเราอยในบานเดยวกน” ของเจาของรานเฟอรนเจอร กลายเปนแฮชแทกในโลกออนไลน จนเกดกระแสการชวยเหลอ และบรจาคเงนผานบญชธนาคารทหลงไหลมาจากทกสารทศ รวมถงการจดงาน “เพอนชวยเพอน & คนชวยคน” เพอชวยเยยวยา และใหก�าลงใจ โดยเปนการแสดงใหเหนถงการทลายความขดแยง ความเกลยดชง เชอชาต และศาสนา ดวยการชวยเหลอเกอกลกนดวยใจจรง

• เครอขายจตอาสา ท�าความดดวยหวใจ ชวยกนบ�าเพญประโยชน ดแลรกษาคลองลาดยาว โดยเมอ 12 กมภาพนธ 2562 เกดการรวมตวกนของ เครอขายจตอาสาตามแนวพระราชด�ารฯ จากหนวยงาน ภาคเครอขายจตอาสา เราท�าความดดวยหวใจ ทงจากกองทพเรอ กองทพอากาศ ธนาคารไทยพาณชย องคกรตาง ๆ ภาคเอกชน และประชาชนจตอาสา กวา 850 คน พรอมเพรยงกนรวมท�าความสะอาด และปรบภมทศนรมคลองลาดยาว ระยะทางกวา 500 เมตร โดยเปนการบ�าเพญประโยชน เพอรกษาความสะอาด รวมถงสรางทศนยภาพทสวยงาม และเปนการลดขยะทเปนอปสรรคในการระบายน�า

พลงจตอำสำรวมใจท�ำควำมด

16

อางอง

วรากรณ สามโกเศศ. (2558). วาดวย Active Citizen. (30 เมษายน 2562) สบค นจาก https://thaipublica.org/2015/08/varakorn-125/

ศนยคณธรรม (องคการมหาชน).(2561). การสงเสรมคณธรรม “พอเพยง สจรต มวนย จตอาสา” สรางคนดส สงคม. กรงเทพฯ: บรษท พมพด จ�ากด.

หมอเจยบปลม ท�าส�าเรจ ตงมลนธ เลทบฮโร ฟรคลนก มงชวยคนและสตว. (18 สงหาคม 2561). ขาวสด. สบคนจาก https://www.khaosod.co.th/entertainment/news_1459343

ครณฐ วงระดมทนซออปกรณการแพทยให รพ.ทองผาภม-รพ.สงขละบร. (30 มนาคม 2562). อจน. สบคนจาก https://ejan.co/news/5c9f0d70a9110

เกงเมาพงชนรานเฟอรนเจอรไฟลกวอด ทหารเขาชวยคนขบรอดชวต. (18 กมภาพนธ 2562). ไทยรฐ. สบคนจาก https://www.thairath.co.th/content/1498780

เพอนชวยเพอน & คนชวยคน “16-17 ม.ค. จดงานชวยเจาของรานเฟอรนเจอรไฟไหมสญ 80 ลานบาท. (25 กมภาพนธ 2562). ผจดการออนไลน. สบคนจาก https://mgronline.com/south/detail/9620000019667

บงอชอารย เจาของรานเฟอรนเจอรเหยอเมาแลวขบ ขอบคณพนองทโอนเงนชวย. (25 กมภาพนธ 2562). หนงสอพมพ I-news. สบคนจาก http://i-newsmedia.net/?p=38059& fbclid=IwAR1mGtP7Wd8lzMCa3qHWBY1xHk8O75x3Fa 09Q_vgvJ4PZtWbjPEekjTcX3Y

บทความพเศษ จตอาสา ท�าความดดวยหวใจ ในรชกาลท 10 ขยายตว-มนคง-สบเนอง. (28 กรกฎาคม 2561). มตชนสดสปดาห. สบคนจาก https://www.matichonweekly.com/column/article_121298

เทรนดจตอาสามาแรง 10 ลานคนไทยรวมพลง (10 สงหาคม 2561) สบคนจาก http://www.bltbangkok.com/News

จตอาสา คณธรรมสรางชาต

คงไมนาแปลกใจหากค�าวาจตอาสา จะไดรบการยอมรบใหเปนคณธรรมส�าคญในระดบอาเซยน เพราะค�าวาจตอาสา หรอ Volunteer Spirit คอ การทผคนในสงคมมจตสาธารณะ นนหมายถง การใหความส�าคญกบสวนรวมมากกวาสวนตน ทงยงเปน การท�าดเพอความด ความรสกรวมในการเปนคนของแผนดน และไมนงดดายตอการชวยเหลอ เกอกลผอน

พระบาทสมเดจพระปรเมนทรรามาธบดศรสนทรมหาวชราลงกรณ พระวชรเกลาเจาอยหว ทรงหวงใย และทรงค�านงถงความอยดมสขของประชาชนเปนส�าคญ และทรงมพระราชปณธานแนวแนทจะท�าใหประเทศชาตมนคง และประชาชนมความเปนอยทดขน รวมถงไดทรงมพระราชด�ารโครงการจตอาสา เราท�าความดดวยหวใจ นบแตป 2560 จนถงปจจบน ดวยทรงมงหวงใหพสกนกรทกหมเหลามความสมครสมานสามคค และประกอบกจกรรมอนเปนไปเพอประโยชนสขของสวนรวม โดยไมหวงสงตอบแทน และใหเกดความผกพนใน 4 สถาบนหลกของชาต ประกอบดวย ชาต ศาสนา พระมหากษตรย และประชาชน

ส�ารวจ “จตอาสา” ประเทศไทย

งานจตอาสาเปนงานทไดรบความสนใจสง มคนไทยจ�านวนมากท เข าร วมท�าประโยชนเพอสาธารณะ ขอมลจากกระทรวงพฒนาสงคมและ ความมนคงของมนษย ระบถงสถตอาสาสมครในประเทศไทย ทส�ารวจลาสดเมอป 2559 พบวา มจ�านวนอาสาสมครคนไทย จ�านวนมากถง 10,415,917 คน ขณะเดยวกนองคกร Charities Aid Foundation ไดจดใหไทยอยในอนดบ 16 ของโลก โดยแบงเปน การชวยเหลอคนอน 51% การบรจาค 68% และ

ทกษะเฉพาะดาน ซงไมไดมเพยงแคการใชแรงงานเพยงอยางเดยว แตสามารถทจะพฒนาไปสทกษะเฉพาะดาน และความเชยวชาญในดานตาง ๆ ไดอกดวย

จากสถานการณทประชาชนทกหมเหลาตางมจตอาสาเปนคณธรรมส�าคญ ในการรวมพลงสรางเสรมสงทด กจกรรมเพอสวนรวม การชวยเหลอเกอกล และรสกเปนอนหนงอนเดยวกน คลายคลงกบการเปนพลเมองตนร หรอทรจกกนวา Active Citizen ทมความรบผดชอบตอสงคม การมจตอาสา รวมถงการมจตสาธารณะทเหนแกประโยชนของสงคมเปนหลก โดยหากสามารถสรางคณธรรมจตอาสาไดในประชาชนทกกลมวยในสงคม ยอมกอใหเกดความเขมแขงของประเทศในทกระดบ และนบไดวาเปนคณธรรมสรางชาตไดอยางแทจรง

การเปนอาสาสมคร 19% เมอแบงจ�านวนอาสาสมครทมาจากภาคราชการ 3.01 % และจากภาคเอกชน 7.39%

ขอมลจากธนาคารจตอาสา ระบวา จ�านวนองคกรทรวมงานผานระบบธนาคารจตอาสา มจ�านวน 229 องคกร โดยเมอคดเปนกลมคนทสนใจงานจตอาสามากทสด อายระหวาง 17 – 25 ป มจ�านวน 63.5 % ของสมาชกธนาคารจตอาสา และหมวดงานจตอาสายอดนยม โดยจดเรยงตามล�าดบ ไดแก 1) เดก เยาวชน สตร 2) ผสงอาย ผพการ ผดอยโอกาส 3) ธรรมชาตและสงแวดลอม 4) การศกษา เรยนร และฝกอบรม และ 5) ศลปะ วฒนธรรม โดยขอมลเหลานสะทอน ใหเหนวา คนไทยมพนฐานของความโอบออมอาร ชอบชวยเหลอเกอกลกน แตงานจตอาสากตองอาศย

17

หากกลาววา “ครอบครว คอ ฐานทมนทส�าคญของมนษย” ยอมไมไดเปนการกลาวเกนจรง เนองจากสงคมมนษยเป นสงคมทต องพงพาอาศย และมกระบวนการขดเกลาทางสงคมใหคนเปนคนทด มคณภาพ แตจากการพฒนาของระบบเศรษฐกจ สงคม

และเทคโนโลย ไดสรางผลกระทบอยางใหญหลวง ใหกบครอบครว ซงนอกจากจะมขนาดเลกลงแลว คนในครอบครวยงมความสมพนธทน อยลง เชน ขาดการพดคยหรอปรกษาหารอ ใชเวลาสวนใหญไปกบการท�างาน เปนตน เมอสถาบนครอบครวเกดปญหา

1. เกมออนไลนในเดกไรการควบคม

การเกดขนของเกมออนไลนโดยเฉพาะบนมอถอ ดวยเทคโนโลยสมยใหม ท�าใหเดกสวนใหญหลงใหล ไปกบภาพและแสงสเสยง ประกอบกบสามารถเชอมตอ โลกทงใบไดดวยการเลนเกม จงเปนเหตผลส�าคญใหเดกสวนใหญหนมาใหความส�าคญกบการเลนเกมเปนอนดบแรก และจดจออยกบหนาจอเปนระยะเวลายาวนาน จนสงผลกระทบทงดานสขภาพและการเรยน

การแขงขนเกมออนไลน ปจจบนมการเรยกขานชอใหมวา “อสปอรต” (E-sport) ซงเปนการแขงขน ทแบงตามประเภทตาง ๆ เชน เกมวางแผนการรบ เกมตอส ฯลฯ แตจะพบวานอกจากการเลนเกมทตองอาศยไอเทม หรอคณสมบตพเศษ เพอทจะเอาชนะ ในเกมการแขงขนแลว เดกอาจเสยงตอการพนน โดยเฉพาะในเกมการแขงขนทมรางวลเปนเครองลอใจ และภาพโฆษณาสวนหนงของเกมเปนเวบไซตการพนนทแทรกอย และเปนการยากทจะควบคมการเขาถง

แมวากระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจะมการตงศนยประสานงานขบเคลอน การสงเสรมและปกปองคมครองเดกและเยาวชนในการใชสอออนไลน (ศนย COPAT – Child Online Protection Action Thailand) ภายใตกรมกจการเดกและเยาวชน เพอท�าหนาทขบเคลอนยทธศาสตรฯ 5 ดาน ไดแก 1) การพฒนากลไกและเครอขายทเปนเอกภาพและมประสทธภาพ 2) การจดระบบปกปองคมครองและเยยวยาเดกและเยาวชน 3) การสราง องคความรและการวจย 4) การเสรมสรางศกยภาพ เดก เยาวชน และบคคลแวดลอม และ 5) การสราง ความตระหนกสาธารณะ แตจะพบวาจ�านวนเดกและวยรน กวารอยละ 80 มการเลนเกมอเลกทรอนกสและเกมออนไลน จงนบไดวาเปนความทาทายของภาครฐในการแกไขปญหาเพอปกปองคมครองเดกจากปญหาเดกตดเกม

ปญหาเดก เยาวชน และครอบครว

อยางไรกตาม การสรางใหเดกมวนย สามารถรบผดชอบตอตนเองได รวมถงรจกการควบคมตนเองนน เปนสงทครอบครวมความจ�าเปนอยางยงในการ สงเสรมคณธรรมดงกลาว เพอใหเดกสามารถเปนทรพยากรบคคลทมคณภาพตอไป โดย กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข ใหความส�าคญกบสถาบนครอบครวทมสวนชวยสรางทกษะชวตทดใหกบเดกและเยาวชน โดยครอบครวจ�าเปนตองท�าความรจกชวงวย และการใชเทคโนโลยอยางเหมาะสม ทงดานเวลา การใชเทคโนโลย และบรบทของครอบครว

2. ภาวะซมเศราและคดสน ฆาตวตายของวยรน

เพยงไมกเดอนเมอกาวเขาส ป 2562 เกดปรากฏการณทแยงชงพนทขาวตามหนาหนงสอพมพอยางตอเนอง และเกดเปนค�าถามในสงคมออนไลนอยางกวางขวาง คอ ขาวการฆาตวตายของวยรนใน วยเรยน โดยเฉพาะระดบชนอดมศกษา ทอาจเรยกไดวาเปนระดบปญญาชน โดยจากการรวบรวมสถานการณขาวทผานมา ในชวงระหวางวนท 28 กมภาพนธ – 6 มนาคม 2562 มจ�านวนนกศกษาทฆาตวตาย ดวยวธการโดดตกอาคารเรยนและหอพก จ�านวน 5 ราย โดยสวนใหญมาจากมหาวทยาลยชอดง และในวนท 11 เมษายน 2562 มนสตนกศกษาทคดสนฆาตวตาย วนเดยว 3 รายซอน โดยบางกรณกมการรมควนปลดชพภายในบรเวณหอพก ทพกอาศย และกระโดดจากหนาตางทางหนไฟอาคารทพก สวนใหญปญหาการ ฆาตวตาย ไดมการสนนษฐานวา เกดจากความเครยดตาง ๆ และภาวะโรคซมเศรา

ปญหาทนบวารายแรงทสดคอ ปญหาการ ฆาตวตาย จากรายงานอตราการฆาตวตาย ระหวางป 2554 - 2560 ยงพบขอมลการฆาตวตายทยงคงเปนปญหาสงคมทส�าคญมาโดยตลอด ซงผลกระทบจากปญหาการฆาตวตาย นอกจากจะเปนการสญเสย ด านเศรษฐกจแล ว ยงสะท อนให เหนถงสภาพ ความออนแอทางจตใจ และการปวยจากอาการทางใจ (จตเวช) ทสงผลใหเกดปญหาโดยเฉพาะในกลมวยเรยนและวยร น ซงเป นทรพยากรทส�าคญ แตกลบม ความออนแอทางจตใจ และไมสามารถหาทางออก หรอมทางเลอกในการแกไขปญหาทถกตอง ซงหลายฝายไดใหความคดเหนในแนวทางการจดการกบปญหาไวอยางนาสนใจ ดงน

(วนท 7 มนาคม 2562) นพ.ธระเกยรต เจรญเศรษฐศลป รฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ (ศธ.) ใหขอมลวาในชวงทผานมา มเหตการณนกเรยน นกศกษา กระโดดตกและเสยชวต เรองนควรให ความส�าคญทเรองสขภาพจต ซงปญหาสขภาพจต เปนความเจบปวยทางจต ไมใชเรองวาเครยดหรอไมเครยดอยางเดยว และผทปวยเปนโรคซมเศรา เมอมอาการ จะไปบอกใหเขาคดด ๆ คดบวก ไมไดผล เนองจาก สารเคมในสมองหลงออกมาเขากจะคดแตเรองลบ จะตองไดรบการบ�าบดรกษาทถกตอง

(วนท 14 มนาคม 2562) มการจดเวทจฬาฯ เสวนา ครงท 18 เรอง “เขาใจปญหาเยาวชนกบภาวะซมเศรา” ทอาคารจามจร 4 จฬาฯ โดยม ผศ.ดร. ปยวรรณ วเศษสวรรณภม หวหนาภาควชาวจยและจตวทยาการศกษา คณะครศาสตร จฬาฯ กลาววา งานว จยท ได ท�าการศกษาภาวะซมเศร าในนสตนกศกษามหาวทยาลยทงในไทยและตางประเทศ ตลอด 3 - 4 ปทผานมา พบวานสตนกศกษาทเปนโรค

“ตดเกมออนไลน-ฆำตวตำย-ทะเลำะววำท” ปญหำใหญ เดกวยรน

ยอมสงผลกระทบตอสงคมโดยรวม ดงจะเหนไดจากสถานการณปญหาทางสงคมทสวนใหญจะยดโยงกบครอบครว โดยสะทอนออกมาเปนปญหาสงคมตาง ๆ ดงน

18

ภาวะซมเศรา สวนใหญจะศกษาอยในชนปทสงขน มนสตทพยายามฆาตวตาย 6.4 % ของนสตทงหมด สวนผทนสตขอความชวยเหลอเปนคนแรก เมอ พบวาตนเองมปญหา คอเพอน ขณะทสถานทใช ฆาตวตาย คอ หอพก บาน และสาเหตของการ ฆาตวตาย ไดแก ทะเลาะกบคนใกลชด การเรยน และความรก ทงน ในชวตของนสตนกศกษา 50% เปนเรองการเรยน

ด งนน บทบาทของอาจารย ผ สอนมผล ในการปองกนไมใหนสตนกศกษา เปนภาวะซมเศรา โดยบรบทในหองเรยน อยากใหตระหนกเรองความหลากหลายของนสตแตละคน อาจตองเขาใจในกลมนสตทท�าไมได หรอระวงพนฐานอารมณของนสตทแบกเขามาในชนเรยน และบรบทนอกหองเรยน ถาเดกหายไป อยาไปตดสนวาเขาเปนอะไรจนกวาจะไดสอบถามหาสาเหต และไดชวยเหลอเดก เมออาจารยร สาเหตควรสงตอใหระบบการดแลชวยเหลอของมหาวทยาลย อยาง จฬาฯ มหนวยสงเสรมสขภาวะนสต เปนตน ขณะทนสตนกศกษาทมมมมองการมองโลกในมมบวก จะมองวา “ความลมเหลวเกดขนกบทกคนได และไมไดเกดขนกบคน ๆ หนงตลอดไป เรยนรจากความลมเหลว มองประโยชนท อะไรเกดขนแลวกบเราดเสมอ และถาไมไหว หาตวชวย”

ผศ.ดร.ณฐสดา เตพนธ หวหนาศนยสขภาวะทางจต ประธานแขนงวชาจตวทยาการปรกษา คณะจตวทยา จฬาฯ กลาววา จากงานวจยทมการศกษาภาวะซมเศราในวยรน นสตนกศกษาจากมหาวทยาลยทงในและตางประเทศ พบวา ภาวะซมเศราเกดจากภาวะของการเสยศนย ซงภาวะเสยศนยของแตละคน ไมเทากน โดยตวกระตนทท�าใหวยรน นสตนกศกษาเกดภาวะเสยศนยมาจาก 5 ปจจย คอ

1) การถกประเมน เชน ผลการสอบ เมอใดทเกดการประเมน ผดจากทคาดหวง โอกาสทเสยศนยจะเกดขน

2) เรองเศรษฐกจ เรองเงนทอง 3) ความรก ทไมใชเพยงความรกหนมสาว แตเปน

ความสมพนธกบเพอน การยอมรบจากเพอน 4) ความรสกผดจากคนส�าคญกบวยรน นกเรยนนสต

นกศกษา โดยทาทของคนส�าคญสงผลกบความรสกผด5) ความสญเสยอยางฉบพลน ท�าใหเกดการเสยศนย

นอกจากนน สงทอย ภายในตวของเดกเอง กสงผลท�าใหสถานการณรนแรงมากขน คอ 1) สถานการณ และประสบการณของแตละคน ซง

แตละคนจะมการตความ และรบรแตกตางกน ท�าใหการจดการสงตาง ๆ ทเกดขนตางกน

2) รปแบบการคดทไมเหมาะสม คนทอยในภาวะ ซมเศราจะมองโลกแงราย ตความวาเกดผลลบตลอดเวลา

3) การโยนออก เชน เรยนแลวเกรดไมด โทษอาจารย หรอโทษคนอน ซงพฤตกรรมทเกดขนจากการเสยศนย หรอภาวะซมเศราในวยรน จะเรมจากแยกตวเองออกจากสงคม หมดความสนใจในเรองการเรยน และท�ารายตวเอง

ดงนน ส�าหรบการปองกน อยากใหทกคนรบมอและจดการอารมณอยางเหมาะสม ขณะทพอแมตองอบรมเลยงด อยาสรางภาพวาไมยอมรบสงทลกพลาดหวง

สถานการณการฆาตวตายของนกศกษา ไดรบการน�าเสนอโดยสอมวลชนไทยจ�านวนมากอยางตอเนอง ซงมการอธบายลงลกไปถงวธการและอปกรณในการฆาตวตาย จงปรากฏความกงวลจากองคกรทเกยวของและภาควชาการ ตอสถานการณของปญหาทจะกอ ใหเกด การลอกเลยนแบบพฤตกรรมการฆาตวตาย หรอ Copycat Suicide ซงเปนปรากฏการณทมคน

ฆาตวตายเพมมากขนหลงจากน�าเสนอขาวสารในเรองการฆาตวตาย ซงในอดตจะเกดขนเมอมผมชอเสยงหรอนกแสดงฆาตวตาย และกอใหเกดการเพมขนของอตราการฆาตวตาย แตสงทนากงวลเพมขนไปอก ในสถานการณป จจบนคอ เ มอเทคโนโลยและ การสอสารในโลกออนไลนมความทนสมยมากขน ทกคนสามารถเปนผสงสารในวงกวางไดทกคน

อยางไรกตาม เหตการณเหลานสงผลให ทกฝายหนกลบมาใหความส�าคญตอสถาบนครอบครวในการเลยงดใหเดกและเยาวชนสามารถมทศนคต เชงบวก มวนยในตนเอง และสามารถปรกษาหารอกนในครอบครวไดอยางเหมาะสม

3. วยรนตกน

สถานการณทางสงคมทสามารถพบเหนไดบอยตามหนาขาว กคอปญหาวยรนทะเลาะววาท ทมการทวความรนแรงขนเรอย ๆ รวมถงอายของผกระท�าผดกมจ�านวนลดลงเรอย ๆ อยางนาตนตระหนก ดงจะเหนไดจากเหตการณในชวงไมกเดอนทผานมา เชน วนท 14 กมภาพนธ 2562 เกดเหตการณวยรนยกพวกเขา ตกนในบรเวณหองฉกเฉนของโรงพยาบาลแหงหนง ในจงหวดปราจนบร ซงมผถกท�ารายกวา 20 คน สวน ผกอเหตหลบหนไปกอนเจาหนาทจะมาถง และอกกรณหนง เกดขนเมอวนท 10 เมษายน 2562 กลมวยรน นบสบคน ไดยกพวกรมตทะเลาะววาทกล มค อร ทไดรบบาดเจบ ซงมทมาจากการทะเลาะววาทกนภายในงานทจดบรเวณหนาทการอ�าเภอแหงหนง ในจงหวดนครราชสมา โดยกลมคอรไดเดนทางไปรบการรกษาพยาบาลกอนหนานนแลว เหตเกดบรเวณหนาหองฉกเฉนของโรงพยาบาลในจงหวดนครราชสมา จนแพทยและพยาบาลเกดความตนตระหนก

ทมา : กรมสขภาพจต

ประเภทปญหา

11,829 ครง 14,788 ครง 16,251 ครง1 1 11 1 2

12 12 11

13 16 14

14 13 15

15 14 16

16 15 13

17 110 17

18 18 110

19 17 19

110 19 18

14,935 ครง 17,422 ครง 17,999 ครง

4,233 ครง 6,085 ครง 2,589 ครง

3,316 ครง 2,919 ครง 1,681 ครง

2,150 ครง 1,897 ครง 1,036 ครง

2,027 ครง 1,890 ครง 3,783 ครง

814 ครง 618 ครง 705 ครง

791 ครง 782 ครง 443 ครง

398 ครง 885 ครง 463 ครง

352 ครง 751 ครง 536 ครง

40,845 ครง 40,037 ครง 45,486 ครง

ป 2557 ป 2558 ป 2559ล�าดบ ล�าดบ ล�าดบ

จ�านวนครงการใชบรการปรกษาปญหา

โรคทางจตเวช

ปญหาความเครยด / วตกกงวล

ปญหาเรองเพศ

ปญหาครอบครว

ปญหาพฤตกรรม

ปญหาความรก

ปญหาการตงครรภไมพรอม

ปญหาการพนน

ปญหาการฆาตวตาย / ท�ารายตนเอง

ปญหาสารเสพตด

รวม

“โรคทางจตเวช” สงเปนอนดบหนง รองลงมาคอ ความเครยดจากขอมลผใชบรการสายดวนกรมสขภาพจต 1323 ในชวงป 2557 - 2559 พบวา 10 อนดบแรกของประเภทปญหาทมการขอรบค�าปรกษา สวนใหญเปนปญหาทเกยวของกบปญหาครอบครว ซงหลายปญหามแนวโนมสงขนอยางชดเจน

19

การใชความรนแรงในการแกไขปญหาของ กลมวยรน นบไดวาเปนปญหาทมความซบซอน ทวความรนแรง และโหดเหยมเพมมากขนในชวงทผานมา การแกไขปญหาจงตองแกไขจากตนทางทครอบครว การขดเกลา เพอใหเดกและเยาวชนตระหนกถงคณคาของตนเองและผอน เคารพใหเกยรต และปฏบตตน ในระเบยบวนย และบรรทดฐานของสงคม

สรางวนย ใชความรก ความอบอนในครอบครว

จากสถานการณเดกตดเกม ปญหาการฆาตวตายของวยรน และปญหาวยรนตกน เกดขนภายใตความออนแอของครอบครวไทย ทไมสามารถท�าหนาท

ทงน รศ.นพ.สรยเดว ยงไดกลาวถง

รปแบบของครอบครวทหลากหลายในปจจบน

ทสงผลตอพฤตกรรมของลก แบงเปน 9 รปแบบ

9 รปแบบ ครอบครว เลยงลกผดวธ

อางอง

ส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต. (2561). เอกสารหลกสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 11 มตการสรางความรบผดชอบรวมทางสงคมเกยวกบอสปอรตตอสขภาวะเดก. ส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต

สปดาหเดยว นศ.ฆาตวตาย 6 คน ศธ.ก�าชบมหาวทยาลย จบสญญาณผดปกต. (7 มนาคม 2562) ขาวสด. สบคนจาก https://www.khaosod.co.th/special-stories/news_2285514

วนเดยว นกศกษาฆาตวตาย รวม 3 ศพ. (12 เมษายน 2562). ไทยรฐ. สบคนจาก https://www.thairath.co.th/content/1542918

เผยนสตนกศกษา 6.4% พยายามฆาตวตาย. (14 มนาคม 2562). กรงเทพธรกจ. สบคนจาก http://www.bangkokbiznews.com/news/detail /829634

วยรนยกพวกตกนในโรงพยาบาล เจบ 2. (14 กมภาพนธ 2562). ขาวชองวน. สบคนจาก https://www.one31.net/news/detail/8306

วยรนยกพวกตกนในรพ.เจบ 2 ปราจนบร. (14 กมภาพนธ 2562). Thaipbs. สบคนจาก https://news.thaipbs.or.th/content/277716

รวบแลว 4 โจ ยกพวกตกลางหองฉกเฉน หวกระเชารดขอขมาโรงพยาบาล. (12 เมษายน 2562). แนวหนา. สบคนจาก https://www.naewna.com/local/407633

ตแผ E-Sport สนกกฬาอาชพหรอตวซ�าปญหา เดกตดเกม. (9 กนยายน 2561). เดลนวส. สบคนจาก https://www.dailynews.co.th/article /665060

เผย 9 ครอบครว เลยงลกผดวธ แพทยชส งผลตอพฤตกรรมลก. (5 เมษายน 2562). คมชดลก. สบคนจาก http://www.komchadluek.net/news/edu-health/368003

กรมสขภาพจต. รายงานอตราการฆาตวตาย ปพ.ศ. 2540-2559. สบคนจาก https://dmh.go.th/report/suicide/stat_prov.asp (2 เมษายน 2562)

ฆาตวตาย: ผเชยวชาญหวงพฤตกรรมเลยนแบบหลงสอเสนอขาวนกศกษาฆาตวตายมากขน. (16 เมษายน 2562). BBC ไทย. สบคนจาก https://www.bbc.com/thai/thailand-47944055?fbclid=IwAR3Swdc EMMCYX0uhxtF_3Dl7AQFu6bW8rP1_sqhr0Nik97WV4sJ36ZgMRwU

โฆษกกรมสขภาพจต ระบวา ครอบครวมสวนชวยสรางทกษะชวตทด เพอใหเยาวชนหางไกลจากความรนแรง. (19 เมษายน 2562). CU Radio. สบคนจาก http://www.curadio.chula.ac.th/Breaking-News-Detail .php?id=100031&fbclid=IwAR08Y8o3hyOfuxz4cewh4KFOG8 VtONewF_SPh31OOPTcSX7t77uABO6ee1o

ขดเกลา อบรม และพฒนาเดก ซงเป นสมาชกครอบครว ใหสามารถควบคมตน และตดสนใจในการแกไขปญหาอยางสมเหตสมผล แนวโนมของปญหา โดยเฉพาะการพฒนาดานคณธรรมในการสรางวนย ความรก ความอบอนในครอบครว จงมความส�าคญ ในการท�าใหสถาบนครอบครวกลบมามบทบาทและ ท�าหนาทไดสมบรณอกครง รศ.นพ.สรยเดว ทรปาต กมารแพทยผ เชยวชาญดานเดกและวยร น และ ผอ�านวยการศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ไดใหแนวคดของรปแบบครอบครวสมยใหม ทส งผล ตอพฤตกรรมทเปนปญหาของสมาชกในครอบครว ในการประชมวชาการ คณธรรมในพนททางสงคม :

วนยกบครอบครวไทย ณ หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานครไวอยางนาสนใจเกยวกบสถานการณครอบครวไทยวา

“ปจจบนครอบครวไทยมกวา 20 ลานครอบครว แบงเปน ครอบครวขยายกวา 50% ครอบครวพอแมลก 20% เลยงเดยว 10% และทเหลอคอครอบครวขามรน เชน มปยา ตายาย หรออยกนในลกษณะชมชน หวใจส�าคญในครอบครว 3 ดาน คอ ดานกายภาพ ท�าใหสมาชกในครอบครวมทอยอาศย มอาหารบรโภค ดานสภาวะทางจตใจ ใหความรกและเขาใจในครอบครว และดานปฏสมพนธ ทงในบานและนอกบาน”

20

7 ใกลชดมากเกนไป ขาดพนทสวนตว

4 เลยงแบบประคบประหงม เกดในครอบครวย�าคดย�าท�า

ตองรกษาพอแมทวตกกงวลกบลกมากเกนไป

1 คมครองปกปองลกมากเกนไป

สงผลใหเดกขาดความมนใจ ตดสนใจไมเปน ขาดภาวะผน�า

หรอมความกราง

8 ครอบครวหวาดระแวง

ไมอยากใหลกออกสสงคมภายนอก บางครอบครวยอมใหลกตดเกมเพอใหลก

อยในบาน ท�าใหเดกขาดความมนใจ

5 เลยงแบบเรงรดบงคบ สนบสนนมากเกนไป

2 บรโภคนยม

เลยงใหอวน เดกเอาแตใจ เกดในครอบครวฟงเฟอ

9 ใหอสรเสรมากเกนไป

เดกไมรถกผดอยรวมกบสงคมไมได บางคนกลายเปนขโมยทง ๆ ทมฐานะ

6 เลยงแบบส�าลกความรก

ตามใจ เดกขาดความคดสรางสรรค

3 เลยงแบบอวดรวย

ขาดความผกพน พบในหลายครอบครว เดกไมรกถนฐานของตวเอง

เลยงปกปองเกนไปเดกขาดความมนใจ

เลยงอวนเดกเอาแตใจ

เลยงอวดรวยเดกขาดความผกพน

เลยงประคบประหงมเดกปวยไดงาย

เลยงแบบเรงรดเดกตอตาน

เลยงแบบสำลกความรกเดกเงอะงะไมมนใจ

เลยงขาดพนทสวนตวเดกเกดความเครยด

เลยงเขมงวดมากเกนไปเดกขกลวหวาดระแวง

เลยงอสระไรกฎเกณฑกตกา

เดกอาจสรางปญหาใหสงคม

เลยงปกปองเกนไปเดกขาดความมนใจ

เลยงอวนเดกเอาแตใจ

เลยงอวดรวยเดกขาดความผกพน

เลยงประคบประหงมเดกปวยไดงาย

เลยงแบบเรงรดเดกตอตาน

เลยงแบบสำลกความรกเดกเงอะงะไมมนใจ

เลยงขาดพนทสวนตวเดกเกดความเครยด

เลยงเขมงวดมากเกนไปเดกขกลวหวาดระแวง

เลยงอสระไรกฎเกณฑกตกา

เดกอาจสรางปญหาใหสงคม

เลยงปกปองเกนไปเดกขาดความมนใจ

เลยงอวนเดกเอาแตใจ

เลยงอวดรวยเดกขาดความผกพน

เลยงประคบประหงมเดกปวยไดงาย

เลยงแบบเรงรดเดกตอตาน

เลยงแบบสำลกความรกเดกเงอะงะไมมนใจ

เลยงขาดพนทสวนตวเดกเกดความเครยด

เลยงเขมงวดมากเกนไปเดกขกลวหวาดระแวง

เลยงอสระไรกฎเกณฑกตกา

เดกอาจสรางปญหาใหสงคม

เลยงปกปองเกนไปเดกขาดความมนใจ

เลยงอวนเดกเอาแตใจ

เลยงอวดรวยเดกขาดความผกพน

เลยงประคบประหงมเดกปวยไดงาย

เลยงแบบเรงรดเดกตอตาน

เลยงแบบสำลกความรกเดกเงอะงะไมมนใจ

เลยงขาดพนทสวนตวเดกเกดความเครยด

เลยงเขมงวดมากเกนไปเดกขกลวหวาดระแวง

เลยงอสระไรกฎเกณฑกตกา

เดกอาจสรางปญหาใหสงคม

เลยงปกปองเกนไปเดกขาดความมนใจ

เลยงอวนเดกเอาแตใจ

เลยงอวดรวยเดกขาดความผกพน

เลยงประคบประหงมเดกปวยไดงาย

เลยงแบบเรงรดเดกตอตาน

เลยงแบบสำลกความรกเดกเงอะงะไมมนใจ

เลยงขาดพนทสวนตวเดกเกดความเครยด

เลยงเขมงวดมากเกนไปเดกขกลวหวาดระแวง

เลยงอสระไรกฎเกณฑกตกา

เดกอาจสรางปญหาใหสงคม

เลยงปกปองเกนไปเดกขาดความมนใจ

เลยงอวนเดกเอาแตใจ

เลยงอวดรวยเดกขาดความผกพน

เลยงประคบประหงมเดกปวยไดงาย

เลยงแบบเรงรดเดกตอตาน

เลยงแบบสำลกความรกเดกเงอะงะไมมนใจ

เลยงขาดพนทสวนตวเดกเกดความเครยด

เลยงเขมงวดมากเกนไปเดกขกลวหวาดระแวง

เลยงอสระไรกฎเกณฑกตกา

เดกอาจสรางปญหาใหสงคม

เลยงปกปองเกนไปเดกขาดความมนใจ

เลยงอวนเดกเอาแตใจ

เลยงอวดรวยเดกขาดความผกพน

เลยงประคบประหงมเดกปวยไดงาย

เลยงแบบเรงรดเดกตอตาน

เลยงแบบสำลกความรกเดกเงอะงะไมมนใจ

เลยงขาดพนทสวนตวเดกเกดความเครยด

เลยงเขมงวดมากเกนไปเดกขกลวหวาดระแวง

เลยงอสระไรกฎเกณฑกตกา

เดกอาจสรางปญหาใหสงคม

เลยงปกปองเกนไปเดกขาดความมนใจ

เลยงอวนเดกเอาแตใจ

เลยงอวดรวยเดกขาดความผกพน

เลยงประคบประหงมเดกปวยไดงาย

เลยงแบบเรงรดเดกตอตาน

เลยงแบบสำลกความรกเดกเงอะงะไมมนใจ

เลยงขาดพนทสวนตวเดกเกดความเครยด

เลยงเขมงวดมากเกนไปเดกขกลวหวาดระแวง

เลยงอสระไรกฎเกณฑกตกา

เดกอาจสรางปญหาใหสงคม

เลยงปกปองเกนไปเดกขาดความมนใจ

เลยงอวนเดกเอาแตใจ

เลยงอวดรวยเดกขาดความผกพน

เลยงประคบประหงมเดกปวยไดงาย

เลยงแบบเรงรดเดกตอตาน

เลยงแบบสำลกความรกเดกเงอะงะไมมนใจ

เลยงขาดพนทสวนตวเดกเกดความเครยด

เลยงเขมงวดมากเกนไปเดกขกลวหวาดระแวง

เลยงอสระไรกฎเกณฑกตกา

เดกอาจสรางปญหาใหสงคม

21

“อ ทง ทานง สละวนตานง ภกขนง นยยาเทม สทนนง วะตะ เม ทานง นพพานะปจจะโย โหต อะนาคะเต กาเล ฯ” ขาพเจาขอนอมถวายทานนแดพระสงฆผมศล ขอทานทขาพเจาถวายดแลว จงเปนเหตใหถงพระนพพาน ในอนาคตกาล เบองหนาโนนเทอญ ฯ

ใสบาตร อยาลมนกถง สขภาพพระ

พระสงฆ เปนผ เลยงชพดวยการบณฑบาต อนเปนหนงในหนาทส�าคญทบญญตไวในพระธรรมวนย ทเปนไปเพอ “สงฆผาสตายะ” หรอเพอความผาสกของหมสงฆ ซงไมเพยงแตเปนการแสดงถงความเปนผ มกนอยแลว ยงเปนการฝกตนเองใหเปนผมความอดทน ส�ารวมในการออกบณฑบาต ยอมเปนการสรางก�าลงศรทธาตอพทธศาสนกชนทมตอพระพทธศาสนาสบไป

หากแตในปจจบนทสงคมเกดความเรงรบ วถชวตเปลยนเปนวถชวตเมองเพมมากขน ท�าใหการ

ค�ากลาวสน ๆ ในการถวายอาหารใสบาตร พระสงฆ ทมผรจนาไวอยางดแลว สะทอนใหเหนถงหลกการทางพระพทธศาสนาอยางชดเจน เนองจากการถวายอาหารโดยนยยะแหงพระธรรมค�าสงสอนของสมเดจพระสมมาสมพทธเจา คอ การลดความเหนแกตว

อนเป นพนฐานในการลดละกเลส นอกจากนนผลพลอยไดจากการไดเปนสวนหนงในการสบทอดพระพทธศาสนาดวยการบ�ารงพระสงฆ ซงเปนสาวกและผเผยแผพระพทธศาสนาใหมก�าลง กเปนการสรางก�าลงใจและความสขใหแกผถวายอาหารใสบาตร

เขาวดท�าบญกระท�าไดยากขน ภาพการใสบาตรทสมยรนพอแมปยาตายาย นยมหงหาจดเตรยมดวยความประณตเพอถวายตอพระสงฆนนพบเหนไดยากขน หากแตความศรทธาตอพระพทธศาสนาของผคนในปจจบนยงคงอยอยางเหนยวแนน ท�าใหรปแบบการ ใสบาตรปรบเปลยนมาเปนการซออาหารทปรงส�าเรจแลวใสบาตรแทน

อาหารส�าเรจรปหรอแกงถง ทขายตามทองตลาดสวนใหญมการปรงอาหารลวงหนา และมการบรรจถง

เพอเตรยมจ�าหนายในระยะเวลานาน ท�าใหคณภาพอาหารเสอมลง หรอเกดการบดเนาโดยทงผคา และ ผใสบาตรไมทราบ เมอพระภกษกลบถงวดท�าใหอาจ ไมไดฉน หรอกอใหเกดการอาพาธได นอกจากนน การปรงอาหารเพอจ�าหนายในปจจบนสวนใหญ จะเปนอาหารมรสชาตหวาน มน เคม ท�าใหเมอพระสงฆฉนอาหารเหลานเปนระยะเวลาตอเนองยาวนาน ยอมสงผลถงสขภาพของพระสงฆได

พระสงฆ อำพำธสงจำกอำหำรท ใสบำตร

22

ทางออกในเชงนโยบาย

• การพฒนาสอสงฆไทยไกลโรค เพอการสอสารปญหา และแนวทางการแกไขปญหาโภชนาการใน พระสงฆ ท งในส วนของพระสงฆ และฆราวาส โดยส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพรวมกบ “โครงการสอสงฆไทยไกลโรค” โดย ศ.จงจตร องคทะวานช

• การด�าเนนงานตกบาตรให ได บญ โดย กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข

• การจดท�าธรรมนญสขภาพพระสงฆ โดยฝายสาธารณสงเคราะหของมหาเถรสมาคม และหนวยงานภาค เพอก�าหนดภาพพงประสงคดานสขภาพของ พระสงฆ และแนวทางความรวมมอในการด�าเนนงาน โดยยดหลก “ใชทางธรรม น�าทางโลก”

ใสใจ รบผดชอบตอสขภาพพระสงฆไทย

นบตงแตอดตเปนตนมา ในสงคมไทย การจดเตรยมอาหารอยางประณต เพอถวายแดพระสงฆ เปนสงทมความส�าคญ มการสบทอดแนวคด และการปฏบตมาอยางตอเนองยาวนานจากรนสรน แตปจจบนสถานการณความเรงรบ และวถชวตทเปลยนแปลงไป ท�าให คนไทยขาดความตระหนก และใส ใจใน ความรบผดชอบตอการปฏบตตอพระสงฆ โดยเฉพาะการถวายอาหารทถกหลกโภชนาการ ดงนน วนยและ

ความรบผดชอบ จงเปนสงจ�าเปน โดยเฉพาะหนาทของการเปนพทธศาสนกชนทดนน นอกจากตองปฏบตตามหลกธรรมค�าสอนของพระพทธศาสนาแลว ยงตองมการรกษาขนบธรรมเนยมประเพณทดงาม โดยการตกบาตรตามก�าลงของตน ซงตองมความรบผดชอบตอพระสงฆในปจจยทน�ามาถวาย เชน ถวายอาหารทมคณภาพ ถกหลกอนามย ซงเปนการสนบสนนให พระสงฆมสขภาพทดได

แมเราจะปฏเสธไมไดวาภาวะความเปนเมองทแผขยายในหลายพนท จะสรางผลกระทบตอวถชวตของผคนในหลากหลายมต แตพระสงฆผเลยงชพดวยการบณฑบาต ซงไมสามารถเลอกไดวาในบาตรนนจะมอาหารประเภทใด กเปนสวนหนงของผลกระทบจากวถชวตทเรงรบของพทธศาสนกชนสมยใหม แมในกระบวนการตระหนกและแกไขปญหาจะเกดขนในหลายหนวยงานทเกยวของ ทงภาครฐ ภาควชาการ และภาคเอกชน หากแตเมอมองลกลงไปในรากของปญหา ยงคงกลบมาอย ทพทธศาสนกชนทงหลาย ทงทเปนผคาอาหารใสบาตร ทจะพงใสใจปรงและน�าอาหารสดใหม มคณคาทางโภชนาการมาเปนทางเลอกใหแกผใสบาตร ไมน�าอาหารบดเนาหรอเสอมคณภาพมาจ�าหนาย ในขณะทผ ใสบาตร พงใสใจและพนจอาหารอนประณต ในการใสบาตรพระสงฆครงตอไป

ผลกระทบตอพระสงฆและสงคม

ผลจากการตรวจคดกรองสขภาพพระสงฆ ทวประเทศจ�านวน 90,250 รป โดยกรมการแพทย ระหวางป 2549 - 2550 พบวา พระสงฆมอาการอาพาธดวยภาวะไขมนในเลอดสง ความดนโลหตสง โรคเบาหวาน โรคปอด และโรคหวใจและหลอดเลอด รอยละ 30.57 และมภาวะน�าหนกเกน รอยละ 4.5 สอดคลองกบข อมลจากหนวยงานตาง ๆ เช น โรงพยาบาลสงฆ มลนธโรงพยาบาล 50 พรรษา มหาวชราลงกรณ ทไดมการตรวจคดกรองสขภาพของ พระสงฆ ซงมผลออกมาตรงกนในภาวะวกฤตในสขภาพของพระสงฆในกลมโรคไมตดตอ หรอ NCDs

เมอพระสงฆเกดการอาพาธ ยอมตองเกด ความไมสบายใจตามมาดวย อนเนองมาจากการดแลอปฏฐากของญาตโยมสมยใหม ทอาจยงไมเขาใจ พระธรรมวนยบางประการทพระสงฆปฏบต ท�าใหเมอดแลอปฏฐากจงหลกเลยงการกระท�าผดวนยไดยาก ดงนนพระสงฆบางรปจงหลกเลยงการเขารกษาตวในโรงพยาบาล โดยอาจทานยาสามญประจ�าบาน หรอใชภมปญญาการแพทยพนบานแทน นอกจากนน เมอพระสงฆอาพาธมจ�านวนสงมากขน ยอมสงผลตอการปฏบตศาสนกจ และการเผยแผพระพทธศาสนา

รณรงคเพม 5 เมนสขภาพพระสงฆ

จากกระแสความหวงใยในสขภาพพระสงฆ สงผลใหหลายหนวยงานไดมการด�าเนนงานและรวมกนด�าเนนงานเพอแกไขปญหาสขภาพพระสงฆรวมกน เชน

การเสนอเมนทางเลอกดานสขภาพพระสงฆโดยกระทรวงสาธารณสข โดยม ตวอยางเมนอาหารเพอสขภาพ ส�านกสงเสรมและสนบสนนอาหารปลอดภย ไดแนะน�าไว 5 เมน คอ

เมนท 1 ขาวกลอง ชวยตานอนมลอสระ ลดไขมนและน�าตาลในเลอด

เมนท 2 น�าพรกออง มสวนประกอบของมะเขอเทศชวยเสรมภมคมกนและชวยบ�ารงสายตา

เมนท 3 แกงสมมะรม ฝกมะรมชวยลดความดนโลหต ลดไขมนในเสนเลอดและปองกนโรคมะเรง

เมนท 4 ถวเขยวตมน�าขง ชวยขบสารพษในตบ และขบลมในกระเพาะอาหาร

เมนท 5 ผลไมสด ชวยใหระบบขบถายท�างานเปนปกต และควรเลอกถวายน�าดมทไดมาตรฐานมเครองหมายการรบรองคณภาพจาก อย. และ มอก.

วตรในการบณฑบาต. (25 มนาคม 2555). โพสตทเดย. สบคนจาก https://www.posttoday.com/dhamma/144865

กระทรวงวฒนธรรม โดย ศนยคณธรรม (องคการมหาชน) และ กรมการศาสนา รวมกบ จงหวดสโขทย และสวนราชการ 17 จงหวดภาคเหนอ จดสมชชาคณธรรมภาคเหนอ ชวนทกภาคสวน ขบเคลอนสงคมคณธรรม พอเพยง วนย สจรต จตอาสา. (24 มกราคม 2562). ศนยคณธรรม สบคนจาก https://th.wikipedia.org/wiki/บณฑบาต

สธ.แนะ 5 เมนสขภาพถวายพระสงฆ. (28 กมภาพนธ 2562). Thaihealth. สบคนจาก https://www.thaihealth.or.th/Content/47727-สธ.แนะ%205%20เมนสขภาพถวายพระสงฆ.html

อางอง

จงจตร องคทะวานช และคณะ. (2559). สถานการณปญหาโภชนาการในพระสงฆจากโครงการสงฆไทยไกลโรค. โครงการสอสงฆไทยไกลโรค.

สมเดจพระพทธโฆษาจารย (ป.อ. ปยตโต) (2562) ตอบคณหมอ ใหพระอาพาธกสบาย แพทยพยาบาลกสขใจ

ใสบาตรอยางไร..ใหไดบญ แนะวธปฏบตในการท�าบญตกบาตร ใหไดบญถงพระพทธเจาและพระสปฏปนโน. (12 มนาคม 2561). ธรรมทาน. สบคนจาก http://chantingbook.com/ท�าบญตกบาตร/

บณฑบาต. (2 เมษายน 2562) .วกพเดย สารานกรมเสร. สบคนจาก https://th.wikipedia.org/wiki/บณฑบาต

23

วนยจรำจรสะทอนวนยชำตอบตเหต แมจะเปนเหตการณทเกดขนโดย

ไมสามารถคาดเดาได หลายเหตการณเปนเหตการณทเกดจากความประมาทและสามารถปองกนการเกดเหตได อยางในกรณของอบตเหตบนทองถนน ทสวนใหญมสาเหตส�าคญมาจาก “การขาดวนยจราจร” ทรวมถงปญหาเมาแลวขบ จากสถานการณตาง ๆ ทเกดขนสะทอนใหเหนถงสภาพปญหา ตนตอทเกดขนตงแต

การมปากเสยง ความขดแยง การทะเลาะววาท ไปจนถงการสญเสยชวตและทรพยสน

ประเทศไทยในชวงเทศกาลส�าคญ เชน เทศกาลปใหม และประเพณสงกรานต ทมวนหยดตดตอกนหลายวน มกเป นช วงทหน วยงานภาครฐได ม การประกาศสถตการเกดอบตเหตในชวงเทศกาล เชน “7 วนอนตราย” เพอเปนชวงของการเฝาระวงและ

ปฏบตการในการลดอบตเหต การบาดเจบ และ การสญเสยชวตของประชาชน โดยเฉพาะอบตเหตบนทองถนน โดยใชมาตรการตาง ๆ เปนตวชวยก�ากบ เชน การกวดขนวนยจราจร การตงจดพกรถ การรณรงค ลดอบตเหต การจบกมผกระท�าผด เปนตน

ผลกระทบและความสญเสยจากอบตเหต

ประเทศไทยกบการตดตามขาวสรปสถต ทงทเกดขนในชวงเทศกาลปใหม และเทศกาลสงกรานต ไดรบความสนใจทงจากภาครฐ ภาคเอกชน และประชาชนทวไป เมอตนป 2562 ไดมการรณรงคและสรปสถตอบตเหตระหวางวนท 27 ธนวาคม 2561 – 2 มกราคม 2562 พบวา เกดอบตเหตรวม 3,791 ครง ผเสยชวต 463 ราย ผบาดเจบ 3,892 คน ซงแมจะมจงหวดทไมมผเสยชวต ถง 4 จงหวดดวยกน คอ ตาก แพร สตล และสมทรสงคราม แตในจงหวดใหญ หรอจงหวดทเปนศนยกลางของภมภาค อยางเชนจงหวดนครศรธรรมราช ทมอบตเหตสะสมสงสดถง 118 ครง และมผบาดเจบสงสดถง 137 คน ในขณะท จงหวดนครราชสมา มผเสยชวตสงถง 25 ราย

ทงน สาเหตทท�าใหเกดอบตเหตจนน�ามาซงความสญเสยทงชวตและทรพยสน ไดแก การดมแลวขบ รอยละ 40.39, การขบรถเรวเกนก�าหนด รอยละ 28.30, ยานพาหนะทเกดอบตเหตสงสด ไดแก รถจกรยานยนต รอยละ 79.64 รถปกอพ 6.95 แตสถตทนาสนใจอกอยาง คอ สวนใหญเกดในเสนทางตรง รอยละ 64.89 บนถนนกรมทางหลวง รอยละ 39.30 ถนนใน อบต./หมบาน รอยละ 34.90 เมอเปรยบเทยบกบสถตชวงการเกดอบตเหตในชวงเทศกาลปใหมในป 2561 ทมอบตเหตสะสมจ�านวน 3,841 ครง มผไดรบบาดเจบ 4,005 คน และผเสยชวตจ�านวน 423 คน ซงแมวาจะมจ�านวนอบตเหตลดลง แตกลบมจ�านวนผเสยชวตเพมขนถง 40 คน

ถดมาในชวงเทศกาลสงกรานต ทมการสรปสถต 5 วนอนตราย ระหวางวนท 11 - 16 เมษายน 2562 ของ ศนยอ�านวยการปองกนและลดอบตเหตทางถนน (ศปถ.) โดยกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย พบวามจ�านวนอบตเหตสะสมสงถง 2,702 ครง ผเสยชวตรวม 297 ราย มผบาดเจบสะสม 2,807 คน ซงจงหวดทเกดอบตเหตสงสดและบาดเจบสงสด ยงคงเปนเมองใหญอยางจงหวดเชยงใหม โดยอดรธานเปนจงหวดทมผเสยชวตสงสด จ�านวน 14 ราย และพบวาอบตเหตทท�าใหมผเสยชวตสวนใหญเกดบนถนนกรมทางหลวง รอยละ 59.85 โดยสวนใหญเกดบนเสนทางตรง รอยละ 66.54 อยางไรกตาม สาเหตส�าคญของการเกดอบตเหตเกดจากการขบรถเรวรอยละ 43.4

“ทะเลาะววาท” ปญหาใหญผใชรถ

นอกจากสาเหตการเมาแลวขบ ขบรถผดกฎ การขาดวนยจราจร หรอสภาพถนนหนทางทไมไดมาตรฐานแลว ยงพบวา การเกดอบตเหตบนทองถนนนนมสาเหตมาจากอารมณรอนของผขบข หรอการขาดการควบคมอารมณโกรธ ท�าใหเกดอบตเหต และเกดเหตการณการทะเลาะววาทตาง ๆ ตามมา โดยสถานททมกเกดการทะเลาะววาท อาจจะเกดบรเวณทองถนนทสามารถใชความเรวสง เพราะความตองการทเรงรบ และ กล มเสยงหรอมกจะกอใหเกดเหตการณทะเลาะววาทบนทองถนนมากทสด คอ กลมวยรน

นายอภชา ฤธาทพย นกจตวทยาคลนกช�านาญการ ส�านกพฒนาสขภาพจต กลาวถงสาเหตทปญหาการทะเลาะววาทมกจะเปนเพศชาย เนองจากเพศชายมความรนแรงทางอารมณสงในตวอยแลว นอกจากนนย งมความหนหน ขบข ด วยความเร ว ย ง ไม มประสบการณในการขบขเทาทควร และไมเขาใจ กฎจราจรหรอปฏบตไดอยางเครงครดเทากบผใหญหรอผทใชรถมาเปนระยะเวลานาน

ดงนนทางออกทดคอ “การฝกสต” ซงเปน สงส�าคญในการขบขยานพาหนะ หากขาดสต กจะขาดการยบยงอารมณ น�ามาซงการเกดอบตเหต ซงการระบายอารมณดวยความรนแรง อาจท�าไดโดยการ ดาทอ แจกของลบ กดแตรเรงเครอง ใชก�าลง ชกตอย รวมไปถง ใชอาวธท�ารายรางกาย

24

อนดบ 4มอเตอรไซคไมปลอดภย

อนดบ 3ไมคาดเขมขดนรภย

อนดบ 5ขบรถเรวเกนกฎหมายกาหนด

อนดบ 6ฝาฝนสญญานไฟจราจร

อนดบ 7ขบรถยอนศร

อนดบ 8แซงในทคบขน

อนดบ 10ใชโทรศพทขณะขบรถ

อนดบ 2ไมมใบขบข

อนดบ 9เมาสรา

*สถตการจบกม ชวงสงกรานตป พ.ศ.2561ขอมลจาก กองสารนเทศ สานกงานตารวจแหงชาต

ไมสวมหมวกนรภยอนดบ 1

จดอนดบ 10 ขอหาบนทองถนน

อนดบ 4มอเตอรไซคไมปลอดภย

อนดบ 3ไมคาดเขมขดนรภย

อนดบ 5ขบรถเรวเกนกฎหมายกาหนด

อนดบ 6ฝาฝนสญญานไฟจราจร

อนดบ 7ขบรถยอนศร

อนดบ 8แซงในทคบขน

อนดบ 10ใชโทรศพทขณะขบรถ

อนดบ 2ไมมใบขบข

อนดบ 9เมาสรา

*สถตการจบกม ชวงสงกรานตป พ.ศ.2561ขอมลจาก กองสารนเทศ สานกงานตารวจแหงชาต

ไมสวมหมวกนรภยอนดบ 1

จดอนดบ 10 ขอหาบนทองถนน

ตวอยางการทะเลาะววาท ทเปนขาวดงบนโลก

ออนไลน

• “หนมใหญ นงชลบนหลงคาบเอม รอประกนฯ” คลปดงทเกดการตงขอสงสยของสงคมออนไลนวา ท�าไมหนมใหญถงนงอยบนหลงคารถของตนเพอรอประกนมาดแลคาใชจาย โดยสาเหตหลกเกดจากหนมใหญไมพอใจคกรณทมการขบขดวยโทสะ จนปาดหนากนและกอใหเกดอบตเหต สงผลใหผขบขบนทองถนนรายอนทไมเกยวของ ตองไดรบความเสยหายจากอบตเหตไปดวย

• “ฮนแน!! จากความไมพอใจบนทองถนนสการทะเลาะววาท” ทกลายเปนวลเดด ฮนแน ในโลก

ออนไลน เกดการน�ามาตดตอ ลอเลยนมากมาย แตเบองหลงของปญหา เกดจากการกระทบกระทงดาทอระหวางผใชรถใชถนนจนน�ามาสการทะเลาะววาทและท�ารายรางกายกน โดยเรมตนมาจากความเขาใจผดกนในเรองการเรงเครองรถจกรยานยนต

• เสยเมาแลวขบ สรางความยอยยบใหผอน จากกรณของนกธรกจรายหนง ไดขบรถดวยความมนเมาจากการดมสรา ท�าใหเกดอบตเหตชนต�ารวจนายหนงเสยชวต เหตการณนนไดสงผลใหครอบครวของต�ารวจนายนน ตองสญเสยบคคลอนเปนทรกและเสาหลกของ

ครอบครวไป แตดวยพระมหากรณาธคณของพระบาทสมเดจพระปรเมนทรรามาธบดศรสนทรมหาวชรา ลงกรณ พระวชรเกลาเจาอยหว ทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอม รบบตรสาวคนเลกพรอมภรรยา ไวเปนคนไขในพระราชานเคราะห

25

อางอง

ภาคตอคลป ฮนแน ลงสดจดชกวยรน ฉนเรองนดเดยว อกฝายหวแตก. (7 เมษายน 2562). ไทยรฐ. สบคนจาก https://www.thairath.co.th/content/1539483

เพจดงสดเฮฮา ตดวลฮต ฮนแน ใสเพลงผชายในฝน คนชมเปนแสน. (7 เมษายน 2562). ไทยรฐ. สบคนจาก https://www.thairath.co.th/content/1539531

สรป 7 วน อบตเหตปใหม 62 รวมกวา 3 พนครง ตาย 463 ราย ดมแลวขบ-ขบเรว สาเหตหลก. (3 มกราคม 2562). ไทยรฐ. สบคนจาก https://mgronline.com/qol/detail/9620000000661

ต�ารวจ ยนยนตรวจ หนมใหญนงหลงคาบเอมฯ ไมพบสารเสพตด-ไมเมา ระบแคหวรอน แจงขอหาคดอาญา คกรณทง 2 ฝาย. (6 มนาคม 2562). Line Today. สบคนจาก https://today.line.me/th/pc/article/ต�ารวจ+ยนยนตรวจ+‘หนมใหญนงหลงคาบเอมฯ’+ไมพบสารเสพตด+ไมเมา+ระบแคหวรอน+แจงขอหาคดอาญาคกรณทง+2+ฝาย-aWePXp

สถตสงกรานต 62 รวม 5 วน เกดอบตเหต 2,702 ครง เสยชวต 297 คน. (16 เมษายน 2562). Workpoint News. สบคนจาก https://workpointnews.com/2019/04/16/สถตสงกรานต62-รวม-5-วน-เก

คสช. ยดรถ เมาแลวขบ พงเกน 2 พนคน คนกระท�าผดรวม 1 แสน. (14 เมษายน 2562). Voice TV. สบคนจาก https://voicetv.co.th/read/1KzkmTmTU

ร.10 โปรดเกลาฯ รบบตรสาวคนเลก รองผกก.เหยอเมาแลวขบ เปนคนไขในพระราชานเคราะห. (20 เมษายน 2562). PPTV Online. สบคนจาก https://www.pptvhd36.com/news/ประเดนรอน/101767

นกธรกจขบรถชนต�ารวจกองปราบ-ภรรยาเสยชวต. (12 เมษายน 2562). Thai PBS. สบคนจาก http://news.thaipbs.or.th/content/279220 (เสยเมาแลวขบรถชนต�ารวจและภรรยาตาย)

บงอชอารย เจาของรานเฟอรนเจอรเหยอเมาแลวขบ ขอบคณพนองทโอนเงนชวย. (25 กมภาพนธ 2562). หนงสอพมพI-news. สบคนจาก http://i-newsmedia.net/?p=38059&fbclid=IwAR1mGtP7Wd8lzMCa3 qHWBY1xHk8O75x3Fa09Q_vgvJ4PZtWbjPEe kjTcX3Y

สตขาดผง ! ปญหาใหญสขภาพจต นกจตช สาเหตหลกของการทะเลาะววาทบนทองถนน (25 กมภาพนธ 2562). สบคนจาก https://www.thairath.co.th/content /509552

จากปใหม ถงมหาสงกรานต

มหกรรมการเสยชวต

แมรฐบาลและหนวยงานหลายภาคสวน จะมมาตรการในการควบคมการกระท�าความผดตาง ๆ เชน มาตรการ “ดมไมขบ จบยดรถ” ในชวงสงกรานต ระหวางวนท 11 - 13 เมษายน 2562 ทผานมา พบ ผกระท�าผดในลกษณะทสมเสยงตอการเกดอบตเหตโดยประมาท ดวยการดมแลวขบข ดงน รถจกรยานยนต พบการกระท�าความผด 98,808 ครง เจาหนาทจ�าเปนตองยดรถจกรยานยนตไว 1,685 คน รถยนต จ�านวน 609 คน และสงผกระท�าผดรถจกรยานยนต ด�าเนนคด 44,024 คน ส�าหรบรถโดยสารสาธารณะและรถยนตสวนบคคล จ�านวน 27,283 คน รวมถงการคม ความประพฤตผกระท�าผด แตยงคงเปนเรองททาทายของรฐบาลในชวงเทศกาลตอไป

จากสถานการณดงกลาวขางตน ทงการกระท�า ความผดกฎจราจร ความขดแยงในการใชรถใชถนน ตลอดจนปญหาเมาแลวขบ สะทอนใหเหนถงการ ขาดวนยและความรบผดชอบตอสงคมของผ ใชรถ ใชถนน อนสงผลกระทบตอผเสยหายและสงคมใน วงกวาง ตลอดจนเปนปจจยส�าคญทางสงคมในการก�าหนดสขภาพ เนองจากกอใหเกดการบาดเจบและเสยชวตเปนจ�านวนมากในแตละป ซงส วนใหญ เกดเหตการณในชวงเทศกาลส�าคญ ทควรจะเปนเทศกาลทน�าความสขมาสคนไทย อยางเทศกาลปใหมและสงกรานต

“วนย”

เครองมอสรางความปกตสขของคนในชาต

ค�าวา วนยจราจร สะทอนวนยชาต ยงเปน ขอเทจจรงในสงคมไทย เพราะการมวนย ซงหมายถงการใหความส�าคญกบกฎ ระเบยบ หรอกตกาของสงคม และประเทศทจะท�าใหประเทศเกดความสงบสข และอยรวมกนโดยปกตสข การมวนยของคนในสงคม แมวาจะเปนสงทตองเกดจากการปฏบตโดยตนเอง แตกเปนสงทสงผลกระทบตอผอนและสงคมโดยรวมได จากสถานการณคณธรรมดงกลาว แสดงใหเหนและย�าเตอนซ�า ๆ ในชวงเทศกาลตอเทศกาล หรอแมกระทงเหตการณกระทบกระทงบนทองถนนทมกพบเหนไดเปนประจ�า ทมความรนแรงตงแต การดาทอดวยค�าพด การทะเลาะววาท การเกดอบตเหต การสญเสยทรพยสน การบาดเจบ และทรายแรงทสด คอ การสญเสยชวต ซงยงคงเปนปญหาทคนทงประเทศ ทงรฐบาล หนวยงานภาครฐ และประชาชนตางใหความตระหนก รวมถง มการออกมาตรการตาง ๆ ดงกลาว เขาควบคมสถานการณ และการรณรงคในเรองตาง ๆ เชน เมาไมขบ งวงนอนพก การตงสถานทพกรถ ฯลฯ แตจะพบวา การเสรมพลงทางบวกในการสรางวนย ใหเกดเปนคณธรรมของคนในชาต นาจะเปนการแกไขปญหา ในระยะยาว และมความจ�าเปนอยางยงยวด

ดงพระบรมราโชวาทของพระบาทสมเดจพระบรมชนกาธเบศร มหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร ในพธพระราชทานกระบ โรงเรยน

นายรอยพระจลจอมเกลา โรงเรยนนายเรอ และโรงเรยนนายเรออากาศ ณ สวนอมพร เมอวนท 7 มถนายน 2443 ความวา

“วนยน เปนสงทจ�าเปนอยางยง ทงในสวนบคคลและสวนรวม กลาวคอ ในสวนบคคล วนยจะท�าใหบคคลสามารถใชความร ความสามารถและประพฤตปฏบตตน ปฏบตงานไดถกตองและเปนประโยชนในสวนรวม วนยนนน จะท�าใหหนวยงาน สงคม ตลอดจนชาต บานเมอง มความแขงแกรง สามารถปฏบตการตาง ๆ รวมกนไดอยางเปนเอกภาพ ว นยจงเป นป จจยหรอพลงอย างส�าคญ ในการสรางสรรคความเปนปกตเรยบรอย และความเจรญมนคงใหแกบคคลและสวนรวม”

ซงจะท�าใหคนไทยสามารถเรยนรเรองวนยจากพระองคทานเพอรวมสรางสรรคใหประเทศไทย เปนสงคมคณธรรมตอไป

26

CPIสถำนกำรณควำมโปรงใสไทยตกอนดบ

27

องคกรเพอความโปรงใสนานาชาต (Transparency International - TI) ไดเผยแพรดชนภาพลกษณ การคอรรปชนในภาครฐทวโลก (Corruption Perception Index - CPI) ประจ�าป 2018 ซงแมวา ประเทศโดยสวนใหญประมาณสองในสามจะท�าคะแนนไดไมถง 50 คะแนนกตาม แตในประเทศไทย กลบสงผลตอกระแสการวพากษวจารณถงคะแนนและผลการจดอนดบของประเทศไทย ซงไดเพยง 36 คะแนน จากคะแนนเตม 100 คะแนน และถกลดอนดบลง จากอนดบท 96 เมอป 2560 ซงไดคะแนน 37 คะแนน เปนอนดบท 99 จากทเคยท�าอนดบไดดขนจากเมอป 2559 ทเคยอยในอนดบท 101 ไดคะแนน 35 คะแนน

ประเดนส�าคญของการใหคะแนน และจดอนดบนน บงบอกถงการเปนประเทศทมสงคมแบบเปด หรอ มระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยทใหสทธเสรภาพในการมสวนรวมของภาคสวนตาง ๆ ในการแสดงความเหน ตรวจสอบการท�างานภาครฐ จะสงผลตอการเออใหประเทศสามารถจดการและลดผล กระทบจากปญหาการคอรรปชนไดด ดงจะเหนไดจากประเทศเดนมารก และนวซแลนด โดยท�าคะแนนได 88 และ 87 ตามล�าดบ ในขณะทประเทศโซมาเลย เซาทซดาน และซเรย ท�าคะแนนได 10, 13 และ 13 ตามล�าดบ

ผลกระทบจากปญหาคอรรปชน

ปญหาคอรรปชน หรอการทจรตนน เปนปญหาทเกดขนในเกอบทกประเทศทวโลก ซงนบวนจะทว

อางอง

คอรรปชน : อนดบความโปรงใสป 2018 ตกจาก 96 เปน 99. (29 มกราคม 2562). BBC ไทย. สบคนจาก https://www.bbc.com/thai/thailand-47028658

วเคราะห : 2 ป 9 เดอนผาน ท�าไมรฐบาลยงสอบไมผานปราบโกง. (31 มกราคม 2560). BBC ไทย. สบคนจาก https://www.bbc.com/thai/thailand-38809085

ความรนแรง ความซบซอนของรปแบบการคอรรปชน และไดรบการยอมรบแลววา หากประเทศใดมปญหาคอรรปชนสงยอมสงผลกระทบตอการพฒนาประเทศทงในระยะสนและระยะยาว ในสงคมไทยทมการยดถอคณธรรมเปนพนฐานของวถวฒนธรรมมาแตโบราณ การคอรรปชน ซงนอกจากจะเปนความผดทางกฎหมาย แลว ในทางสงคมคนทกระท�าการทจรตจงไมไดรบ การยอมรบในสงคมดวย แตจากปญหาความซบซอนในเชงรปแบบของการทจรต ไมไดเปนเพยงการ ใชอ�านาจในการแสวงหาผลประโยชนทางตรงเพยงอยางเดยว แตรวมถงการเออประโยชนใหแกพวกพอง การขดกนของผลประโยชน และการทจรตในเชงนโยบายลวนแลวแตท�าใหคนในสงคมเกดความสบสน และไมสามารถรเทาทนสถานการณการคอรรปชนทเกดขนได

กระบวนการแกไขปญหาในประเทศไทย

ประเทศไทยภายหลงการกระท�ารฐประหาร ใน ป พ.ศ. 2557 ทสวนหนงเปนผลมาจากปญหา การทจรตในภาครฐอนน�ามาสความวนวายของบานเมอง ซงรฐบาล และหนวยงานภาครฐกมทาท มาตรการ และกลไกตาง ๆ ทชดเจนในการแกไขปญหาการทจรตมาโดยตลอด เชน (1) พ.ร.บ.การอ�านวยความสะดวก ในการพจารณาอนญาตของทางราชการ พ.ศ.2558 (2) พ.ร.บ.การจดตงศาลอาญาคดทจรต พ.ศ.2559 (3) การแกไขและเพมเตมบทบญญตในกฎหมาย ป.ป.ช. ใหเจาหนาทรฐทรบสนบนมโทษสงสดคอประหารชวต

และใหเอาผดกบเอกชนทจายสนบนดวย (4) การยกระดบ มาตรฐานปองกนการทจรตในระดบนานาชาตมาใชกบโครงการของภาครฐ ทงข อตกลงดานคณธรรม ความโปรงใสในการกอสรางภาครฐ (CoST) และโครงการความ โปร ง ใส ในอ ตสาหกรรมส กดทรพยากรธรรมชาต (EITI) (5) การตงศนยอ�านวยการตอตานการทจรตแหงชาต (ศอ.ตช.) (6) การตง คณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจ (คนร.) ขนมาปฏรปการท�างานของรฐวสาหกจใหมประสทธภาพและ ความโปรงใสมากขน นอกจากนน ยงมการใชมาตรา 44 ของรฐธรรมนญฯ ฉบบชวคราว พ.ศ. 2557 ออกค�าสงหวหนา คสช. เพอพกงานขาราชการทอยระหวาง ถกสอบสวนวาเกยวของกบการทจรตมาโดยตลอด

คณธรรมส�าคญในการแกไขปญหา

แมวาประเทศไทยจะมการพฒนากฎหมาย ระเบยบ รวมถงกลไกการด�าเนนงานเพอตอสกบปญหาคอรรปชนมากมาย โดยเฉพาะในชวง 5 ปทผานมา แตจะพบวารากของปญหาทส�าคญ คอ จตส�านกของผคนในสงคม โดยเฉพาะผทมอ�านาจหนาททเกยวของกบงานดานตาง ๆ ทอาจสามารถเออประโยชน หรอ ใหโทษได ทงในหนวยงานภาครฐ และเอกชน อนจะน�ามาสการประพฤตปฏบตทน�าไปสการคอรรปชน ทงดานการเรยกรบผลประโยชน การเออประโยชน ใหแกพวกพอง และการคอรรปชนทางนโยบายทจะกอใหเกดความเสยหายอยางใหญหลวงตอระบบเศรษฐกจ ความเชอมน และทรพยสนของประเทศ

กรมสรรพากร. พระราชด�ารสในพธพระราชทานพระพทธ นวราชบพตรประจ�าจงหวดนาน. (1 เมษายน 2562) สบคนจาก http://www.rd.go.th/publish/kingsay/Royal_ Instruction10032512.pdf ศนยปฏบตการตอตานการทจรต.

CPI: Corruption Perception Index ดชนชวดภาพลกษณคอรรปชน. (1 เมษายน 2562) สบคนจาก https://www.nesdb.go.th/ewt_w3c/ewt_dl_link.php?nid=6427

CPI คอดชนชวดภาพลกษณคอรรปชนในภาครฐทวโลก

CPI สถานการณความโปรงใสไทย

ตกอนดบปพ.ศ.256037 คะแนน อนดบท 96

ปพ.ศ.256136 คะแนนอนดบท 99

คะแนนและอนดบ CPI ของประเทศไทย

TOP 5 จาก180ประเทศ ในป พ.ศ.2561

สงคโปร บรไน มาเลเซย อนโดนเซยไทย ฟลปปนส เวยดนาม ลาว พมา กมพชา

85 คะแนน 63 คะแนน 47 คะแนน 38 คะแนน 36 คะแนน 36 คะแนน 33 คะแนน 29 คะแนน 29 คะแนน 20 คะแนน

จดลาดบคะแนนในอาเซยน

เดนมารก นวซแลนด ฟนแลนด สงคโปร สวเดน

*ขอมลจากองคกรเพอความโปรงใสนานาชาต (Transparency International)

88 8785 85 85

28

การสรางเสรมคณธรรมส�าคญเพอการแกไขปญหาคอรรปชน คอ ความซอสตยสจรตของคนในชาตในทกกลมวย การด�าเนนการทส�าคญ เพอใหเกดเปนคานยมทส�าคญในการยดถอปฏบตในสงคมไทย

จากสถานการณองคกรเพอความโปรงใสนานาชาต (Transparency International - TI) เผยแพรดชนภาพลกษณการคอรรปชนในภาครฐทวโลก (Corruption Perception Index - CPI) ท�าใหประเทศไทยไดเรยนรวา การแกไขปญหาคอรรปชนนน ไมอาจกระท�าไดแตเพยงภาครฐเพยงฝายเดยว หากแตตองเกดความรวมมอ และเอาจรงเอาจงของทกภาคสวน ทงภาครฐ ภาควชาการ ภาคประชาสงคม รวมถง

ภาคเอกชน และชมชนตาง ๆ ในการสรางสงคมแบบเปด ในการสรางกระบวนการมสวนรวมในการก�าหนดนโยบาย รวมด�าเนนการ และตรวจสอบผลการด�าเนนงาน รวมถง การสงเสรมคณธรรม “ซอสตยสจรต” ทเปนคณธรรมพนฐานส�าคญของทกคนในส งคมให กลบมาม ความส�าคญ และตระหนกถง เพอลดการกระท�าผด ตงแตระดบบคคล พวกพอง และสงคมโดยรวม โดย ยดหลกการเหนประโยชนสวนรวมมากกวาสวนตน ดงพระราชด�ารสของพระบาทสมเดจพระบรมชนกาธเบศร มหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร พระราชทานในพธพระราชทานพระพทธนวราชบพตร ประจ�าจงหวดนาน เมอวนท 10 มนาคม 2512

“...ในการประกอบการงานทงปวงนน

ทกคนตองมความตงใจจรงและขยนหมนเพยร

ตองรจกคดพจารณาดวยปญญา

และความรอบคอบ ยดมนในความสามคค

และความซอสตยสจรต ถอเอา

ประโยชนสวนรวมเปนจดประสงคส�าคญ

จงจะสามารถปฏบตงานตาง ๆ

ใหส�าเรจผลโดยสมบรณได...”

ในงำนบวช งำนบญววำทเดอด

สงหนงทมการสบทอดกนมาจนเปนธรรมเนยมปฏบต คอ การอปสมบทหรอการบวช จากความเชอทปลกฝงในการบวชเรยน เปนสงสะทอนไดถงความกตญญของกลบตรตอบดามารดา และบพการทงหลาย รวมถงเปนหนงในหนาทของชายไทยทตองกระท�า

การเปลยนแปลงทางสงคมตลอดระยะเวลาทผานมา รวมถงเทคโนโลยทมความกาวหนาขน ท�าใหการจดงานบวชในปจจบนไมแตกตางจากการจดมหรสพของผคนในชมชน มการรองร�าท�าเพลง จดหาอาหารและเครองดม รวมถงการเฉลมฉลอง เมอมการ

เลยงฉลองท�าใหพบเหนภาพการดมสรา เกดความคกคะนองจนเกนเหตอนสมควร น�าไปสความขดแยง และหลายครงลกลามไปสการทะเลาะววาท ทงในหมผรวมงานกนเองและผ อน โดยสามารถพบเหนไดจากเหตการณตาง ๆ ตามหนาขาวและสอออนไลน

• อนธพาลงานบวชบกโรงเรยนวดสงห เมอวนท 24 กมภาพนธ 2562 ไดเกดเหตการณวยรนวดสงหบกเขาท�าลายสงของราชการภายในโรงเรยนมธยมวดสงห ทอยระหวางการสอบ GAT/PAT ของเดกนกเรยน พรอมทงยงไดกอเหตท�ารายรางกาย คร นกเรยน รปภ.ของโรงเรยน และมการลวนลามทางเพศนกเรยนหญง

• ดรามางานบวช เปดเพลงเสยงดง เมอวนท 1 มนาคม 2562 เกดเหตการณความไมพอใจการจดงานบวชทส งเสยงดง ในบรเวณใกลเคยงหอพกนกศกษา มหาวทยาลยแหงหนงยานปทมธาน ทลกลามไปสการโตเถยงกนในโลกออนไลน และน�ามาสการคกคามระหวางกนของชมชนและนกศกษา

• ทะเลาะววาทท�ารายกนในงานบวช เมอวนท 7 เมษายน 2562 มรายงานขาว การทะเลาะววาทในงานบวชในชวงเวลาประมาณ 23.30 น. ของบรเวณอาคารอเนกประสงคภายในเทศบาลแหงหนงใน อ�าเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน จนมผ ไดรบบาดเจบ ซงผกอเหตไดมปากเสยงกบผรวมงานทก�าลงกนเลยง จนน�ามาสการทะเลาะววาทกน

ทะเลาะววาท สะทอนระบบนเวศสงคมปวย

รศ.นพ.สรยเดว ทรปาต กมารแพทยผเชยวชาญดานเดกและวยรน และผอ�านวยการ ศนยคณธรรม (องคการมหาชน) ไดใหสมภาษณกบหนงสอพมพโพสตทเดย กลาวถงเหตการณการทะเลาะววาททวดสงห โดยระบวา เหตการณทเกดขนนนไดสะทอนถงรากเหงาของปญหา ระบบนเวศในสงคมทกลมคนดงกลาวอาศยอยก�าลงมภาวะลมเหลวในหลายดาน ซงผกอเหตควรตระหนกวา เขตวด เขตปฏบตธรรมของทกศาสนา ลวนเปนพนทททวโลกเขาใจในการเคารพศกดศรความเปนมนษย สงทเกดขนนบเปนการกระท�าการเกนเลย ขาดการพฒนาชวตและจตส�านก มองมลคาของวตถส�าคญกวาเรองอน ๆ และส�าคญกวาจตใจ โดยสงแวดลอมทพวกเขาอาศยอย อาจจะสงเสรมใหใชอารมณมากกวาสตปญญา ระบบนเวศของสงคมทสรางพวกเขามาก�าลงปวย และตองเรงหาทางแกไข เรมจากครอบครวตองเปนตวอยางทด ท�าดใหเดกซมซบ มชมชนทเขมแขงสรางกลไกใหกลายเปนสงคมคณธรรม

จดระเบยบใหม หามดมสราในบรเวณวด

อยางไรกตาม เมอวนท 28 กมภาพนธ 2562 ทผานมา ไดมการประชมมหาเถรสมาคม ซงเปนองคกรปกครองสงสดของคณะสงฆ และไดออกประกาศส�าคญ คอ ใหส�านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต แจงไปยงเจาคณะปกครอง ใหด�าเนนการตามมตมหาเถรสมาคม เรองการหามดมเครองดมแอลกอฮอลลในบรเวณวด การหามสบบหรในบรเวณวด และการแสดงไมเหมาะสมในวด แจงเจาอาวาสทกจงหวดทวประเทศทจดพธอปสมบท ใหก�าชบผทมารวมงาน ปฏบตตามระเบยบขนตอนทก�าหนดไว โดยเฉพาะการน�าเครองขยายเสยงทมระดบเสยงทเหมาะสม ไมรบกวนผอน ปฏบตตนใหเหมาะสมตามหลกพระพทธศาสนา ทงนหากมองยอนกลบไป เจาอาวาสวดมสทธในการอนญาตหรอก�าหนดใหมการจดกจกรรมวด ตามระเบยบมหาเถรสมาคม วาดวยการจดงานวด พ.ศ. 2537 ทระบถงการจดงานวดทกประเภท หามไมใหมการแสดงใด ๆ ทเปนการลบหลดหมนพระพทธ พระธรรม หรอพระสงฆ การพนน การเตนร�าวง ทงนรวมถงการจ�าหนาย หรอเลยงสรา การออกประกาศของมหาเถรสมาคมในครงน จงมความส�าคญ และนาจะเกดผลในเชงการปฏบต เนองจาก หากเจาอาวาสฝาฝนจะมความผดฐานละเมดจรยาพระสงฆาธการ ตองไดรบโทษ

29

การจดงานบวชในประเทศไทย นบเปนคานยมของชายไทยทมอาย 20 ปขนไป การจดงานมขนาดใหญเลกแตกตางกนไปตามฐานะทางเศรษฐกจ แตเมอหนกลบมาดคาใชจายในงานบวช ทอาจเรยกไดวาในประเทศไทย มตงแตการบวชฟรโดยไมเสยคาใชจาย ไปจนถงการบวชทตองใชเงนหลกแสนหลกลาน ซงสวนใหญเปนคาใชจายทเกดจากการจดจางวงดนตร การจดเตรยมโตะจนและคาสราในการจดเลยงผมารวมงาน รวมถงในหลายงานมการท�าสลากแลกของรางวลในสลากโปรยทานใหกบผเขารวมงาน มมหนงอาจเปนสสนทสรางความสนกสนานในการไดพบปะกนในงานบญ แตหลายครอบครวจ�าเปนทจะตองไปกหนยมสนมาเพอใชในการจดงานบวช

นายสงกรานต ภาคโชคด ผอ�านวยการส�านกงานเครอขายองคกรงดเหลา (สคล.) ไดมการใหขอมลตอหนงสอพมพโพสตทเดย วาจากขอมลทเครอขายเยาวชนปองกนนกดมหนาใหม ลงพนทส�ารวจความคดเหนตอการดมแอลกอฮอลในวด โดยส�ารวจประชาชนในพนทกรงเทพฯ จ�านวน 1,000 ตวอยาง พบวา 73% เหนดวยวาไมควรมเครองดมแอลกอฮอลในงานบญ เชน งานบวช งานศพ ฯลฯ เมอถามวาเคยดมเครองดมแอลกอฮอลในงานบญประเพณหรอไม 34.7% ระบวา

เคยดมในงานบวช 36% ระบวาเคยดมในงานทอดผาปา กฐน

ส�าหรบเหตผลทงานบญประเพณตองมเหลา 30.9% มองวาเพราะความสนกสนาน 27.2% เปนการพบปะสงสรรค ของคนในทองถน 19.1% เป นธรรมเนยมปฏบต และ 13% เปนการแสดงความมหนามตาในสงคม ทนาหวงคอ กลมตวอยางเกอบ 1 ใน 4 หรอ 20.4% ไมทราบวาดมเหลาในวดผดกฎหมาย

จะเหนไดวา ในการบวชตามหลกพระพทธศาสนาทแทจรง ใหความส�าคญกบความมงมนทจะน�าพาตนเองเขาสเสนทางแหงการเอาชนะกเลสของผขอบวช และมคาใชจายเพยงเลกนอยทเปนคาเครองอฐบรขาร รวมกบเงนท�าบญ บ�ารงสถานท และถวายวดเพยงเลกนอย รวมถงในปจจบน มทางเลอกในการบวชจากการสนบสนนและสงเสรมการบวชในวาระตาง ๆ ทจดโดยคณะสงฆ หนวยงานราชการ และภาคเอกชน ซงท�าใหไมตองใชเงนมากนกในการบวช

สรางคานยมใหม งานบวชตองไมสรางบาป

ในขณะท พระปญญานนทมน เจาอาวาสวดชลประทานรงสฤษด กลาววา “ชาวพทธมแบบอยางททกคนทราบคอ พระพทธเจา ตอนพระองคออกบวชใน

ชวงกลางคนมเพยงแค 3 ชวต คอ นายฉนทะ มา และพระองค ไมมสงอนใดมาแอบแฝงจากน เพราะการบวช คอ ลด ละ เลก ไปสทางทประเสรฐ พบธรรม ไมใชไปหาเวรกรรม ไมมแบบอน มเพยงแบบเดยวเทานนคอแนวของพระพทธเจา ทแสวงหาบญไมใชแสวงหาบาป และไดพระธรรมคมครอง เปนผฝกปฏบต ฝกนสยทไมดออกไป” โดยทานยงไดใหขอคดตอผทท�าการขอบวช วาการบวชไมใชการลางผลาญทรพย ทน�าทรพยสนสมบตทสะสมทงชวตมาละลายทงหมดในไมกนาท และไมใชการบวชสะสมทน หวงจะหาก�าไรจากคนทมารวมงาน ไดเงน ซงเปนการกระท�าทท�าใหตวเองเสยหายและยงหางจากศาสนา ขณะเดยวกนกไมควรเอาการบวชมาย�ายใหตระกลเสยหาย สงคมตกต�า ซงจะตองท�าแลวใหทกคนสบายใจ ไมใชสรางความเสยหาย สรางบาป และสงส�าคญกวานนคอ การไมใหมอบายมข เหลายาเขาไปในงานบวช จนเหมอนปจจบนทกลายเปนเรองสนกสนานในการแหนาค จนไมรวาไปสวรรคหรอนรก ผลส�ารวจสะทอนชดวา เราเนนความส�าราญกนจนเกนขอบเขตไปมาก ถงเวลาแลวทจะตองจดระเบยบ สรางคานยมงานบวชงานบญกนใหม กอนทวฒนธรรมประเพณจะเสอมถอยไปมากกวานดวยความเชอผด ๆ ทวางานบญงานบวชตองมเหลา

สงคมไทยกบประเพณ “งานบวช=งานรนเรง”

อางอง

#โหดสสวดสงห อนธพาลยค 4.0 ถงเวลา “วด” ตองจดจารต “งานบวช” ใหม. (2 มนาคม 2562). ผจดการ สดสปดาห. สบคนจาก https://mgronline.com/daily/detail/9620000021055

น.ศ.โวย งานบวชเสยงกระหมขางธรรมศาสตร เจอคนถลม-ขนงสอบเดยวหนาวบ. (6 มนาคม 2562). ขาวสด. สบคนจาก https://www.khaosod.co.th/special-stor ies/news_2279088

มส.ออกกฎเขม แจงเจาอาวาส งานบวชหามเสยงดง ใชเครองขยายเสยงทเหมาะสม. (1 มนาคม 2562). ขาวสด. สบคนจากhttps://www.khaosod.co.th/around-thailand/news_2264480

30

พอเพยง คณธรรมเพอแกไขปญหา

ภาพการบวชแบบเรยบงาย สอดคลองกบวถปฏบตตามแนวทางพระพทธศาสนา ทมงเนนไปททางสายกลางในการด�ารงชวต และการบวชยงเปนการแสดงเจตจ�านงอยางม งมนของชายไทย ในการท�าหน าทชาวพทธอย างแท จรง ดงจะเหนได จากสถานการณทปรากฏขน ดงจะยกตวอยางพอสงเขป ดงน

เมอวนท 26 กมภาพนธ 2562 ทอโบสถวดราชบรณะ อ�าเภอเมอง จงหวดพษณโลก กบการอปสมบทใหกบนาคสองคนทเปนหลานเจาอาวาส ซงบรรยากาศการจดงานมความเรยบงาย โดยมการเทศนาธรรม มการแหนาครอบโบสถสามรอบ การโปรยทาน และประกอบพธอปสมบท โดยปราศจาก เครองเสยง ดนตรน�าขบวน หรอแมกระทงการฉลองพระใหม

นอกจากนนยงมภาพประทบใจ เหตการณทเกดขนเมอเดอนกรกฎาคม 2561 ทมการบวชเพอทดแทนคณบดามารดาของนองทอม ทปรากฏในสอออนไลน พรอมแฮชแทก #บวชทดแทนคณพอแมคอสงทลกผชายท�าได โดยเปนภาพของคณแมรายหนงเดนถอไตรครองอยดานหนาของนาค โดยทดานหลงของนาคกเปนคณพอทก�าลงถอตาลปตรและบาตรใหกบลกทก�าลงจะเขาพธอปสมบท โดยทงสามคนเดนอยบนถนน

ทเปนดนโคลนเฉอะแฉะ ซงหลงจากภาพดงกลาวเผยแพรออกไป กกลายเปนกระแสแชรไปทวสงคมออนไลนกวา 1 แสนครง

การบวชโดยยดตามหลกพระพทธศาสนา จงเปนไปเพอการลด ละ อาสวะกเลสทงหลายใหหมดไป แมวาการบวชนนจะเปนเพยงชวงหนงของชวตกตาม การไดเขาไปใชชวตสนโดษตามแบบแผนของพระสงฆในพระพทธศาสนา จงเปนเปาหมายส�าคญ ดงนน การจดงานบวช จงควรยดมนทคณธรรม “ความพอเพยง” ทเปนไปเพอประโยชนทแทจรงของการบวช เพอเสรมสรางใหเกดการเรยนรพระพทธศาสนาและสบทอดพระพทธศาสนาสบตอไป

อาจกลาวไดวา หากเรามองยอนกลบไปสความพอเพยง อนเปนคณธรรมพนฐาน และของขวญอนมคาทพระบาทสมเดจพระบรมชนกาธเบศร มหาภมพลอดลยเดชมหาราช บรมนาถบพตร ไดพระราชทานใหกบปวงชนชาวไทย จะพบวา การจดงานบวชตามหลกพระพทธศาสนาไดระบถงสาระส�าคญทพธกรรมทจ�าเปนตามหลกพระพทธศาสนาเทานน กลาวคอ มการบญญตขนตอนการบวชไวเพยง (1) โกนผมนาค (2) แตงตวนาค (3) การเดนประทกษณเวยนขวารอบพทธสมา (4) การอปสมบท (5) การซกซอมอนตรยกธรรมหรอ

การสอบถามธรรมทเปนอนตรายตอการบวช ดงนน หากสามารถน�าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ซงเปนคณธรรมพนฐาน ในการสรางความเขมแขงทงในระดบครอบครวและสงคมมาใชได นอกจากจะเปนการลดคาใชจายในการบวชไดจ�านวนมากแลว ยงเปนการปรบเปลยนคานยมมาสคานยมทดงาม สมกบการเรยกไดวาเปนวฒนธรรมไทย

ยงมอย บวชพระ เรยบงาย ไมมดนตร ไมมงานเลยงฉลอง. (26 กมภาพนธ 2562). มตชนออนไลน. สบคนจาก https://www.matichon.co.th/region/news_1380902

บวชพระเณรไมงายแลวตอไปน. (3 มนาคม 2562). โพสตทเดย. สบคนจาก https://www.posttoday.com/dhamma /582120

รองส�านกพทธฯจดระเบยบงานบวชปลอดเหลา-งดอบายมข. (1 มนาคม 2562). กรมการศาสนา. สบคนจาก http://www.dra.go.th/th/cmsdetail-17-19-1-4591.html

บทสะทอน “อนธพาลวดสงห” นเวศทางสงคมก�าลงปวย สบคนจาก thttps://www.posttoday.com/politic/report /582088

งานเลยงบวชพระเปนสงคราม โจซงเกงววาทเดอด ฟนกนยบ แตกตนทงแขกทงนาค. (7 เมษายน 2562). Kapook Highlight. สบคนจาก https://hilight.kapook.com/view/186447

31

เครองมอสรำงควำมเกลยดชง

ในสงคมไทย

HATE SPEECH

กระแสความรอนแรงทางการเมองไทย ในชวงการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร นอกจากกลมของผสมครรบเลอกตงแลว การใหความเหนผานสอสงคมออนไลนกนบไดวามความรอนแรง และสรางความขดแยงของผคนในสงคมไมแพกน ปรากฏการณการใชถอยค�าเพอโจมตผอนดวยถอยค�ารนแรง ในเรองการเมอง เชอชาต ศาสนา คานยมทางเพศ ฯลฯ ทจะน�าไปส ความเกลยดชง หรอ ประทษวาจา (Hate Speech) ไดเกดขน เมอผนวกกบการสอสารในสงคมปจจบนทมความรวดเรว ท�าใหกลายเปนสอทมเนอหาในการสรางความเกลยดชงในหมคนไทยดวยกนเอง

ซง Hate Speech ไมจ�าเปนตองอยในรปของถ อยค�าหรอวาจาเท านน แต อาจเป นภาพวาด ภาพเคลอนไหว เพลง คลปวดโอ หรอการสอสารในรปแบบอน ๆ ทเปนการแสดงออกถงความเกลยดชงแบบแบงแยกพรรคพวกทคดตางจากตน

ประทษวาจา สรางความเกลยดชงในสงคม

ประทษวาจา เปนค�าทราชบณฑตยสภา ไดมการบญญตไวตงแต ป 2557 โดยการใชประทษวาจา กมแนวคดในหลายสวน ทงทเปนสวนของการสรางความเกลยดชงในสงคม และในสวนท เป นการแสดงออกซงความคดเหนอยางอสรเสร ทงน จากการศกษาวจย “การก�ากบดแลสอออนไลนทเผยแพรเนอหาทสร างความเกลยดชง” ผศ.ดร.พรงรอง รามสตรณะนนท หวหนาโครงการวจย น�าเสนอวา ในแตละสงคมจะม “พนทสงวนไว” ซงเปนเรองทยกเวนไมใหมเสรภาพในการแสดงออก เชน ความศกดสทธ ความเจบปวด เพราะถอวาเปนเนอหาทสรางความเกลยดชง เชน สถาบนกษตรยในสงคมไทยทเปนสถาบนทประชาชนคนไทยใหความเคารพเทดทน หรอสญลกษณทแสดงใหเหนถงความเปราะบางของความรนแรง อยางสญลกษณนาซของบางประเทศในแถบยโรป

Hate Speech เกดจากอะไร

• ในแงหนง ความเกลยดชงจดเปนผลผลตทางวฒนธรรม วฒนธรรมทงกระแสหลกและกระแสรองของสงคม ซงมสวนในการสงตอและปลกฝงการสอสารสรางความเกลยดชงใหกบเดกและเยาวชนทงทบานและชมชน ผานการสรางภาพหรอความคดเหมารวมเกยวกบคณลกษณะของกลมเชอชาต สผว ศาสนา เพศหรอรสนยมทางเพศทแตกตาง ซงอาจไมใชความจรงเสมอ

• ในอกแงหนง ความเกลยดชง กอาจจะสะทอนความขดแยงระหวางกลมในสงคม และหากกลมหนง มอ�านาจทางการเมองกสามารถจะใชการสอสาร ผานสอในการสรางโฆษณาชวนเชอเพอเผยแพร ความเกลยดชงตอกลมเปาหมายในวงกวางได

ผลกระทบ Hate Speech

ทามกลางสถานการณความขดแยงทตงเครยด สามารถน�าไปสการใชความรนแรงเขมขน กวางขวาง หากบานปลายอาจท�าใหเกดสงครามกลางเมองได การยวยดวยวธการตาง ๆ ท�าใหเกดผลรายตอผใด ผหนงไดทนท เชน ปลกระดมใหมการใชความรนแรงท�ารายกน ซงถอเปนอาชญากรรม สงเหลานเปนผลพวง ทสงสมในระยะยาวและถายทอดผานรนในสงคม เชนการโนมนาวใหเขาใจผดและดถกศกดศรความเปนมนษยของคนในกล มดงกลาวจนท�าใหคณธรรม

ในสงคมหยาบกระดาง อาจท�าใหวฒนธรรมแหง การเคารพซงกนและกนออนแอลง รวมถงท�าใหเกดการสรางก�าแพงแหงความไมไวเนอเชอใจระหวางปจเจกบคคลหรอกลมในสงคม น�าไปสการละเมดศกดศรความเปนมนษยของกลมเปาหมาย ความเกลยดชง โดยสรางอคตใหสงคมรงเกยจ และปฏเสธความสามารถ ของคนกลมนทจะเปนสมาชกทดของสงคม ยงในบรบทออนไลนทผใชเปนใครกไดเปนผสรางเนอหา โดยม การแบงปนเนอหา และการแพรกระจายความเกลยดชง เปนวงกวางไดอยางรวดเรว ผลกระทบทแทรกซมอยในเสนใยทยดโยงสงคมเขาดวยกน ท�าใหสงคมออนแอเพราะผคนขาดความอดทนอดกลนตอความแตกตาง มแนวโนมทจะตดสนกนบนฐานของความแตกตางมากขนเรอย ๆ

สถานการณประทษวาจาทางการเมอง

เปนทแนชดแลววา ในการเลอกตงทวไปในชวงทผานมา ภายหลงจากทไมไดมการเลอกตงมาเปนเวลาถงเกอบ 5 ป จะมการใชสอออนไลนเปนเครองมอในการอภปราย แสดงความคดเหน โดยเฉพาะความคดเหนทมเนอหาน�าไปสความเกลยดชงอยางมากมาย ซง “ความเกลยดชงออนไลน” ทเกดขนในยคปจจบน สามารถแสดงออกมาทงค�าพด ตวอกษร ภาพถาย กราฟก รวมทงการมาในรปแบบคลปวดโอ ผานพนทไซเบอรในสอสงคมออนไลนประเภทตาง ๆ ทสามารถเขาถงไดงายในปจจบน ดงจะเหนไดจากสถานการณตาง ๆ ทเกดขน ดงน

• Hate Speech กบความเกลยดชงระดบโลก นายอนโตนโอ กแตรเรส เลขาธการสหประชาชาต (ยเอน) กลาวในการเปดประชมคณะมนตรสทธมนษยชนยเอนครงท 40 ทนครเจนวาของสวตเซอรแลนดเมอ 25 กมภาพนธ 2562 ประเดนเกยวกบการเปดตวยทธศาสตรโลกเพอปราบปรามการแสดงความเหนเกลยดชงหรอ Hate Speech ทนบไดวาก�าลงจะเปน

32

คดกอนโพสตและไมสรางเนอหาความเกลยดชง

*ขอมลจากศนยศกษานโยบายสอ คณะนเทศศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

4 วธจดการกบ Hate Speech

ในโลกออนไลน

ไมกดไลค หรอคอมเมนตแบบเหนดวย1ไมควรแชร หรอสงตออเมล2

ใหขอมล ขอเทจจรงไรอคตและสรางสรรค3กดปมรายงานการละเมด หรอรายงานผดแลระบบ

4

Hate Speech เปนการสรางความเกลยดชงดวยคาพดรวมถงการใชสอประเภทตางๆ เชน ภาพวาด วดโอ และเพลง

ปจจยทกอหายนะ และเปนกระแสหลกทงในระบอบประชาธปไตยและระบอบเผดจการ โดยการใช Hate Speech ในการมงโจมตขอตกลงระหวางประเทศตาง ๆ เชน ขอตกลงวาดวยการโยกยายถนฐานของยเอนทก�าหนดวธการรบมอกบคลนผอพยพและคนเขาเมอง ทงการตความแบบผด ๆ และเชอมโยงผอพยพและ คนเขาเมองวาเปนผ กอการราย ซงจะท�าใหนานาประเทศเกดความสบสน และไมสามารถบรรลขอตกลงทจะเปนไปเพอสรางสนตสข

• ยงใกลการเลอกตง ยงตองมสต มองยอนกลบ ไปยงการเลอกตงของประเทศไทยทผ านมา ไดม ผลส�ารวจทางการแพทย พบวา แนวโนมทนาเปนหวง

ในกลมประชาชนชาวไทยทกเพศทกวยทกอ ‘Hate Speech’ หรอ ‘วาทะสรางความเกลยดชง’ ซงเกยวของกบสถานการณทางการเมอง ผานทางสอสงคมออนไลน เมอมการเสพสอทเตมไปดวยวาทะแหงความเกลยดชงมากเกนความจ�าเปน นอกจากจะกอ ใหเกดความเครยดและท�าใหเกดอาการเจบปวยทไมพงประสงคโดยไมรตวแลว ในทางวชาการ ยงเปนตวชวดการลดลงของ ‘วฒภาวะทางการเมอง’ ของคนไทยอยางนาเปนหวง ดงนน นพ.ยงยทธ วงศภรมยศานต ทปรกษากรมสขภาพจต ออกมาแถลงขาวเพอใหขอมลการดแลตวเองและคนรอบขางเกยวกบการตดตามสถานการณเลอกตง’62 อยางมสต

การจดการกบ Hate Speech ในความขดแยง

ของสงคมปจจบน

ในส อ ด ง เดมอย างวท ย โทรทศน หรอหนงสอพมพ นอกจากตองอาศยบทบาทขององคกรทมหนาทก�ากบดแลสอ ผบรโภคกตองรเทาทนสอ ซงจะถอวาเปนเครองมอส�าคญส�าหรบสงคมในการรบมอกบการสอสารความเกลยดชง เพอใหเปดรบขอมลขาวสารอยางมวจารณญาณ เหนความส�าคญของการรบขอมลขาวสารรอบดาน ควรศกษาวาสอใดมจดยนและ ความคดเหนทางการเมองอยางไร

33

อางอง

เปดงานวจย Hate Speech ค�าพดเกลยดชงออนไลนไทย นยามหลายระดบก�ากบ ตองดวตถประสงค. (31 กรกฎาคม 2557). Thainetizen network. สบคนจาก https://thainetizen.org/2013/07/online-hate-speech-in-thailand-research-chula/

Hate Speech-เสพตดขาวการเมอง วงวน ประชาธปไตย จะไมสมบรณ. (3 มนาคม 2562). Workpoint News. สบคนจาก https://workpointnews.com/2019/03/03/วงวน-ประชาธปไตย-จะไม/

ย�า คสช.ไมเกยวกกต. ด�าเนนคดใคร-ขอเลกดาทอ Hate Speech. (24 เมษายน 2562). Workpoint News. สบคนจาก https://workpointnews.com/2019/04/24/ย�า-คสช-ไมเกยว-กกต-ด�าเ/

รเทาทน สรางภมคมกนใจจาก Hate Speech ทางการเมองชวงเลอกตง 62. (27 กมภาพนธ 2562). Salika. สบคนจาก https://www.salika.co/2019/02/27/hate-speech-pro-tection-election-62/

เลขายเอนเปดตวยทธศาสตรปราบปราม Hate Speech. (25 กมภาพนธ 2562). ส�านกขาวไทย. สบคนจาก https://tna.mcot.net/view/5c73c77ce3f8e40a cc8ed7d2

Hate Speech เบองตนส�าหรบคนไทย (ฉบบเตม). (15 กมภาพนธ 2557). ศนย ศกษานโยบายสอ คณะนเทศศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. สบคนจาก https://www.youtube.com/watch?v=8AKcSTY0TEc

1ไมควรตอบสนองตอความเกลยดชง ดวยการกดไลค หรอการคอมเมนต แบบเหนดวย หรอชนชม

ควรตอบโตความเกลยดชงในบรบทออนไลนดวยขอมล ขอเทจจรง และเนอหาทสร างความเขาใจทถกตอง มความสรางสรรค และไมมอคต

ควรจะคดกอนโพสตหรอไมสรางเนอหาออนไลนทเปนการแสดงความเกลยดชง

ไมควรสงตอความเกลยดชงดวยการแชรหรอการฟอรเวรดเมล

2

4

ควรกดปมรายงานการละเมดในเวบทมฟเจอรน หรอรายงานโดยตรงไปทผดแลระบบถงการสร างความเกลยดชงออนไลน

3

5

ในบรบทออนไลนเพอไมใหสงคมไทย ตกอย ในสภาพท ผ คนไม สามารถ อดทนอดกลนกบความแตกตางได ในฐานะพลเมองคนหนงตองเรมตน ด วยตนเองในการทจะไม บ มเพาะ ความเกลยดชงใหงอกงามดวยวธการดงน

“ความมวนย” ผก�ากบประทษวาจา

ประเทศไทย มกฎหมายทเกยวของกบการคมครองสทธเสรภาพของประชาชนอยางชดเจน หากแตปจจบน ดวยความกาวหนาทางดานเทคโนโลย กลบท�าใหการแสดงขอความ หรอการแสดงความคดเหนในลกษณะสรางความเกลยดชง และความขดแยงในสงคมสามารถกระท�าไดผานชองทางสอโซเชยลมเดย และกระท�าไดในทกสถานท และเวลาบนสมารทโฟน ดงนน การสรางคานยมของคนในสงคม และการสรางความตระหนกถงความมวนยทครอบคลมความหมายไปถงความรบผดชอบตอสงคม โดยเรมตนจากตนเองจงเปนสงทตองรบด�าเนนการ และกอใหเกดเปนกระแส ในทกกลมวย

หลกคณธรรมของทกศาสนามข อบญญต ทเกยวของกบการกลาววาจา เนองจากประวตศาสตรทผานมาแสดงใหเหนถงการใชวาจาทสามารถสรางความสามคคของคนในชาต และสามารถกอใหเกดสงครามไดเชนกน แมในโลกปจจบน การกลาวค�าประทษวาจา เพอสรางความเกลยดชง แมจะมขอเทจจรง

อยบาง หากแตเปนสงทนอกจากไมเกดประโยชนในเชงความสรางสรรคแลว ยงกอใหเกดการกระจายขาวสารผานชองทางการสอสารในโลกออนไลนอยางกวางขวางและกอใหเกดผลกระทบตอบคคล และสงคมโดยรวม โดยอาจก อให เกดสถานการณความขดแย งทม ความรนแรงขนไดตอไป

กระบวนการแกไขปญหาจงเปนเรองส�าคญทตองเกดจากความรวมมออยางจรงจงของทกภาคสวน ทงมาตรการในดานการบงคบใชกฎหมายของภาครฐ การก�ากบดแลพนท สอสารออนไลนไมใหเกดการละเมดสทธและใหความเหนในเชงสรางความเกลยดชง ในขณะท สงคมออนไลนกจ�าเปนตองสรางเสรมใหเกดการฟนฟคณธรรม คอ การสรางวนย เพอเปนคานยมในการใชงาน การใหความคดเหน และการสงตอขอความผานสอสงคมอยางระมดระวงและมความ รบผดชอบตอสงคม เปนไปอยางสจรตใจ และเปนไปเพอประโยชนตอตนเอง สงคม และประเทศชาต

34

(เดอนมกรำคม – พฤษภำคม 2562)โครงกำรสงเสรมกำรพฒนำองคควำมร และนวตกรรมดำนคณธรรมควำมด

ทปรกษารศ.นพ.สรยเดว ทรปาต

ผอ�านวยการศนยคณธรรม

คณะท�างาน นางสาวธญลกษณ ศรสงา

หวหนากลมงานพฒนาองคความรนวตกรรม

นายตณณพชช พลพพฒน

นกวชาการสงเสรมคณธรรม

นางสาวเปรมกมล สมใจ

นกวชาการสงเสรมคณธรรม

นางสาวภรชยา ภวญาณ

เจาหนาทโครงการ

นางสาวเนตรนภา หนองแบก

เจาหนาทโครงการ

จดพมพโดยศนยคณธรรม (องคการมหาชน)

เลขท 69 อาคารวทยาลยการจดการ มหาวทยาลยมหดล (CMMU)

ชนท 16 -17 ถนนวภาวดรงสต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรงเทพมหานคร 10400

โทรศพท 0 2644 9900 โทรสาร 0 2644 4901 - 3

http://www.moralcenter.or.th

ออกแบบ / ด�าเนนการผลตบรษท 1924 สตดโอ จ�ากด

147 ซอยเทศา แขวงวดราชบพธ เขตพระนคร กรงเทพมหานคร 10200

โทรศพท 09 4935 9445, 06 2946 1951

1924inbox@gmail.com

พมพครงท 1 มถนายน 2562 จ�านวน 1,000 เลม

คณธรรม จรยธรรม ในสงคมไทย

ปรำกฏกำรณ10

ปกหลง

10 ปรากฏการณคณธรรม จรยธรรมในสงคมไทย

เดอนมกราคม – พฤษภาคม 2562

องคความร : โครงการสงเสรมการพฒนาองคความรและนวตกรรม

ดานคณธรรมความด ศนยคณธรรม (องคการมหาชน)

ศนยคณธรรม (องคการมหาชน)เลขท 69 อาคารวทยาลยการจดการ มหาวทยาลยมหดล (CMMU)ชนท 16 -17 ถนนวภาวดรงสต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรงเทพฯ 10400โทรศพท 0 2644 9900 โทรสาร 0 2644 4901- 3http://www.moralcenter.or.th