หนา 1 จาก 1

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 2 จาก 2

ชาดก

จาก พระไตรปฎกเลมท ๒๗ และ ๒๘

พระสตตนตปฎกเลมท ๑๙ และ ๒๐ ขททกนกาย ชาดก ภาค

๑ และ ๒.

ชากด 500 ชาต อรรถกถาชาดกทงหมด ๕๔๗ เรอง ผเรยบเรยงจะพยายาม

นามาจดทารปเลมใหครบ ซงเนอหาในชาดก ทงหมดนนามา

จาก

http://www.84000.org/tipitaka/atita/

ซงทานสามารถเขาไปอานกนได

แตผเรยบเรยงหวงทจะชวยใหทานผใฝธรรม สะดวกในการ

อานจงไดรวบรวมมาเรยงรอยเปนเลม ซงมหลายเลมดวยกน

ซงผเรยบเรยวจะทาเปนรายละเอยดแตละเลมอยางเรยบรอย

เพอความปลอดโปรงและงายในการอานนะคะ

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 3 จาก 3

ชาดก เลม 1 สารบญ 1.อปณณกชาดก วาดวยการรฐานะและมใชฐานะ หนา 4

2. วณณปถชาดกวาดวย ผไมเกยจคราน หนา 38

3. เสรววาณชชาดกวาดวย เสรววาณช หนา 49

4. จลลกเศรษฐชาดก วาดวย คนฉลาดตงตนได หนา 57

5. ตณฑลนาฬ ชาดกวาดวย ราคาขาวสาร หนา 79

6.เทวธรรม ชาดกวาดวย ธรรมของเทวดา หนา 87

7. กฏฐหารชาดก หนา 108

8. คามนชาดก วาดวย ไมใจเรวดวนได หนา 116

9. มฆเทวชาดก วาดวย เทวทต หนา 119

10. สขวหารชาดก วาดวย การอยเปนสข หนา 126

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 4 จาก 4

1. อรรถกถา เอกกนบาตชาดก อปณณกวรรค

นทานกถา วาดวยทเรนทาน อวทเรนทาน สนตเกนทาน

อปณณกชาดก วาดวยการรฐานะและมใชฐานะ

ชาตกฏฐกถา

อรรถกถาชาดก เอกนบาต

ขอนอบนอมแดพระผมพระภาคเจาอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองค

นน

ประณามคาถา

ขาพเจาขอกราบไหวพระพทธเจา ผประเสรฐสด หา

บคคลผเปรยบปานมได ผเสดจขนจากสาครแหงไญยธรรม ผ

ทรงขามสงสารสาครเสยได ดวยเศยรเกลา พรอมทงพระธรรม

อนลกซง สงบย ง ละเอยดยากทคนจะมองเหนได ททาลายเสย

ไดซงภพนอยและภพใหญ สะอาดอนเขาบชาแลว เพราะพระ

สทธรรม อกทงพระสงฆผไมมกเลสเครองของ ผสงสดแหง

หม ผสงสดแหงทกขไณยบคคล ผมอนทรยอนสงบแลว หาอา

สวะมได.

ดวยการประณาม ทขาพเจาไดกระทาแลวตอพระ

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 5 จาก 5

รตนตรย ดวยความนบถอเปนพเศษนนน ขาพเจาอนผทเปน

นกปราชญย งกวานกปราชญ ผรอาคม [ปรยต] เปนวญ ชน ม

ยศใหญไดขอรองดวยการเอาใจแลวๆ เลาๆ เปนพเศษวา ทาน

ขอรบ ทานควรจะแตงอรรถกถาอปทาน [ชวประวต]

เพราะฉะนน ขาพเจาจกแสดงการพรรณนาเนอความ อนงาม

แหงพระบาลในพระไตรปฎกทเดยว พรอมทงชวประวตทยง

เหลออย เรองราวอนดเยยมนใครกลาวไว กลาวไวทไหน

กลาวไวเมอไร และกลาวไวเพออะไร ขาพเจาจกกลาวเรอง

นนๆ แลว กมาถงวธเพอทจะใหฉลาดในเรองนทาน เพราะจะ

ทาใหเลาเรยน และทรงจาไดงายขน เพราะฉะนน เรองราวท

ทานจดใหแปลกออกไป ตามทเกดกอนและหลง รจนาไวใน

ภาษาสงหลของเกากด ในอรรถกถาของเกากด เมอมาถงวธ

นนๆ แลว ยอมไมใหสาเรจประโยชนตามทสาธชนตองการ

เหตนน ขาพเจากจกอาศยนยตามอรรถกถาของเกานน เวนไม

เอาเนอความทผดเสย แสดงแตเนอความทแปลกออกไป

กระทาการพรรณนาเฉพาะแตทแปลก ซงดทสดเทานน ดวย

ประการฉะน.

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 6 จาก 6

เพราะเหตทไดปฏญาณไวแลววา เรองราวอนดเยยม

ใครกลาวไว กลาวไวในทไหน และกลาวไวเมอไร และวา

ขาพเจาจกทาการพรรณนาเนอความดงน กการพรรณนา

เนอความแหงชวประวตนน เมอขาพเจาแสดงนทานสามอยาง

เหลาน คอ ทเรนทาน [นทานในทไกล] อวทเรนทาน [นทาน

ในทไมไกลนก] สนตเกนทาน [นทานในทใกล] พรรณนาอย

กจกเปนทเขาใจไดแจมแจง เพราะคนทไดฟง ไดเขาใจมา

ตงแตไดอานแลว. เพราะฉะนน ขาพเจาจงจกแสดงนทาน

เหลานน พรรณนาชวประวตนน. บรรดานทานเหลานน กอน

อนควรทราบปรเฉท [ขอความทกาหนดไวเปนตอนๆ]

เสยกอน.

กถามรรคทเลาเรองตงแต พระมหาสตวไดตง

ปรารถนาอยางจรงจง ณ เบองบาทมลของพระพทธเจาทรง

พระนามวา ทปงกร จนถงจตจากอตภาพเปนพระเวสสนดร

แลวไปเกดในสวรรคชนดสต จดเปน ทเรนทาน.

กถามรรคทเลาเรอง ตงแตจตจากภพสวรรคชนดสต

จนถงบรรลพระสพพญ ตญาณ ทควงไมโพธ จดเปน อวทเร

นทาน.

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 7 จาก 7

สวน สนตเกนทาน มปรากฏอยในทตางๆ ของ

พระองค ทเสดจประทบอยในทนนๆ ดวยประการฉะน.

ทเรนทาน

ในนทานเหลานน ทชอทเรนทานมดงตอไปน.

เลากนมาวา ในทสด สอสงไขยย งดวยแสนกปนบแต

น ไดมนครหนงนามวา อมรวด. ในนครนนมพราหมณ

ชอ สเมธ อาศยอย เขามกาเนดด มครรภอนบรสทธ ทงทาง

ฝายมารดาและฝายบดานบไดเจดชวตระกล ใครจะดถกมได

หาผตาหนมไดเกยวกบเรองเชอชาต มรปสวย นาด นา

เลอมใส ประกอบดวยผวพรรณอนงามย ง เขาไมการทาการ

งานอยางอนเลย ศกษาแตศลปะของพราหมณ. บดาและมารดา

ของเขาไดถงแกกรรมเสยตงแตเขารนหนม. ตอมาอามาตย

ผจดการผลประโยชน นาเอาบญชทรพยสนมา เปดหองคลงท

เตมไปดวย ทอง เงน แกวมณและแกวมกดาเปนตน บอกให

ทราบถงทรพยตลอดเจดชวตระกลวา ขาแตกมาร ทรพยสน

เทานเปนของมารดา เทานเปนของบดา เทานเปนของป ตาและ

ทวด แลวเรยนวา ขอทานจงจดการเถด. สเมธบณฑตคดวา ป

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 8 จาก 8

เปนตนของเราสะสมทรพยนไวแลว เมอจะไปสปรโลกทชอ

วาจะถอเอาทรพย แมกหาปณะหนงตดตวไปดวย หามไม. แต

เราควรการทาเหตทจะใหถอเอาทรพยไปดวยได. ดงนแลวได

กราบทลแดพระราชา ใหตกลองปาวรองไปในพระนคร ให

ทานแกมหาชน แลวออกบวชเปนดาบส กเพอทจะให

เนอความนแจมแจง ควรจะกลาวสเมธกถาไวในทนดวย.

สเมธกถา

แตสเมธกถาน มมาแลวในพทธวงศตดตอกน แต

เพราะเลาเรองประพนธเปนคาถา จงไมใครจะแจมชดดนก.

เพราะฉะนน ขาพเจาจกกลาวพรอมกบแสดง คาทประพนธ

เปนคาถา แทรกไวในระหวางๆ. ในทสดแหง สอสงไขยย ง

ดวยแสนกป ไดมพระนครมนามวา อมรวด และอกนามหนง

วา อมร อกทกไปดวยเสยง ๑๐ เสยง ททานหมายถงเสยงท

กลาวไวในพทธวงศ วา

ในสอสงไขยยงดวยแสนกป มพระนครหนงนามวา

อมร เปนเมองสวยงามนาด นารนรมย สมบรณดวยขาวและ

นา อกทกไปดวยเสยง ๑๐ เสยง.

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 9 จาก 9

บรรดาบทเหลานน บทวา ทสห สทเทห อววตต ความ

วา อกทกไปดวยเสยงเหลาน คอ เสยงชาง เสยงมา เสยงรถ

เสยงกลอง เสยงตะโพน เสยงพณ เสยงขบรอง เสยงสงข เสยง

กงสดาล เสยงท ๑๐ วา เชญกน เชญขบเคยว เชญดม ซงทาน

ถอเอาเพยงเอกเทศหนงแหงเสยงเหลานน จงกลาวคาถานไว

ในพทธวงศวา

กกกองดวยเสยงชาง เสยงมา เสยงกลอง เสยงสงขและ

เสยงรถ เสยงปาวรองดวยขาวและนา วา เชญขบเคยว เชญ

ดม.

แลวกลาววา

พระนครอนสมบรณดวยคณลกษณะทกประการ

เขาถงความเปนพระนคร ทมสงตองการทกชนด สมบรณดวย

แกวเจดประการ ขวกไขวไปดวยเหลาชนตางๆ มงคงเปนดจ

เทพนาร เปนทอาศยอยของเหลาผมบญ. พราหมณชอสเมธ ม

สมบตสะสมไวนนไดหลายโกฏ มทรพยและขาวเปลอก

มากมาย เปนผคงแกเรยน ทรงมนตไดมาก เรยนจบไตรเพท

ถงความสาเรจบรบรณในลกขณศาสตร อตหาสศาสตร และ

ในสทธรรม.

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 10 จาก 10

ตอมาวนหนง สเมธบณฑตนนไปในทเรน ณ พน

ปราสาทชนบน นงขดสมาธคดวา นแนะบณฑต การเกดอก

ชอวาการถอปฏสนธเปนทกข การแตกดบแหงสรระในทท

เกดแลว กเปนทกขเชนกน และเรากมการเกดเปนธรรมดา ม

ความแกเปนธรรมดา มความเจบปวยเปนธรรมดา มความตาย

เปนธรรมดา ควรทเราผเปนเชนน จะแสวงหาพระมหา

นพพานทไมมเกด ไมมแก ไมมทกข มแตสข เยอกเยน ไมรจก

ตาย. ทางสายเดยวทพนจากภพมปรกต นาไปสพระนพพาน

จะพงมแนนอน ดงน.

เพราะเหตนน ทานจงกลาววา

เราเขาไปสทเรน นงแลวในตอนนน ไดคดวา ขนชอ

วา การเกดใหมเปนทกข การแตกดบแหงสรระกเปนทกข เรา

มความเกดเปนธรรมดา มความแกเปนธรรมดา มความ

เจบปวยเปนธรรมดาเชนกน. เราจกแสวงหาพระนพพานทไม

แก ไมตาย เปนแดนเกษม. ไฉนหนอ เราไมพงมเยอใย ไร

ความตองการท งรางกายเนา ซงเตมไปดายซากศพนานาชนดน

เสยได แลวไปทางนนมอย จกมแน. ทางนนอนใครๆ ไมอาจท

จะไมใหมได. เราจกแสวงหาทางนน เพอพนจากภพให

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 11 จาก 11

ได ดงน.

ตอจากนน กคดย งขนไปอกอยางนวา เหมอนอยางวา

ชอวา สขทเปนปฏปกษตอทกขมอยในโลก ฉนใด เมอภพม

อย แมสงทปราศจากภพ อนเปนปฏปกษตอภพนนกพงม ฉน

นน. และเหมอนเมอความรอนมอย แมความเยนทจะระงบ

ความรอนนนกตองม ฉนใด แมพระนพพานทระงบไฟมราคะ

เปนตนกพงม ฉนนน. ธรรมทไมมโทษ อนงามทเปนปฏปกษ

ตอธรรมอนเปนบาปอนลามก ยอมมอย ฉนใด. เมอชาตอน

ลามกมอย แมพระนพพาน กลาวคอความไมเกด เพราะให

ความเกดทกอยางสนไปกพงม ฉนนน ดงน.

เพราะเหตนน ทานจงกลาววา

เมอทกขมอย ขนชอวาสขกตองมฉนใด เมอภพมอย

แมสภาพทปราศจากภพ กควรปรารถนาฉนนน. เมอความ

รอนมอย ความเยนอกอยางกตองมฉนใด ไฟสามอยางมอย

พระนพพานกควรปรารถนาฉนนน. เมอสงชวมอย แมความด

งามกตองมฉนใด ความเกดมอย แมความไมเกดกควร

ปรารถนาฉนนน ดงน.

ทานยงคดขออนๆ อกวา บรษผจมอยในกองคถเหน

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 12 จาก 12

สระใหญดาดาษไปดวยดอกปทมหาสแตไกล ควรทจะ

แสวงหาสระนน ดวยคดวา เราควรจะไปทสระนนโดยทาง

ไหนหนอ. การไมแสวงหาสระนน หาเปนความผดของสระ

นนไม แตเปนความผดของบรษนนเทานน ฉนใด เมอสระ

ใหญ คออมตนพพานเปนทชาระลางมลทน คอกเลสมอย การ

ไมแสวงหาสระนน ไมเปนความผดของสระใหญ คออมต

นพพาน แตเปนความผดของบรษนนเทานน ฉนนน

เหมอนกน. อนงบรษผถกพวกโจรหอมลอม เมอทางหนมอย

ถาเขาไมหนไป ขอนนหาเปนความผดของทางไม แตเปน

ความผดของบรษนนเทานนฉนใด บรษผถก กเลสหอมลอม

จบไวไดแลว เมอทางอนเยอกเยนเปนทไปสพระนพพานมอย

แตไมแสวงหาทางนน หาเปนความผดของทางไม แตเปน

ความผดของบคคลนนเทานน ฉนนนเหมอนกน. และบรษผ

ถกพยาธเบยดเบยน เมอหมอผรกษาความเจบปวยมอย หาก

เขาไมแสวงหาหมอนน ใหรกษาความเจบปวย ขอนนหาเปน

ความผดของหมอไม แตเปนความผดของบรษนนฉนใด ผใด

ถกพยาธ คอกเลสเบยดเบยน ไมแสวงหาอาจารยผฉลาดใน

การระงบกเลสซงมอย ขอนนเปนความผดของผนนเทานน

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 13 จาก 13

หาเปนความผดของอาจารยผทากเลสใหพนาศไม ฉนนน

เหมอนกน ดงน.

เพราะฉะนน ทานจงกลาววา

บรษผตกอยในคถ เหนสระมนาเตมเปยม ไมไปหา

สระนน ขอนนหาเปนความผดของสระไม ฉนใด เมอสระ คอ

อมตะในการทจะชาระลางมลทน คอกเลสมอย เขาไมไปหา

สระนน ขอนนหาเปนความผดของสระ คออมตะไม ฉนนน

เหมอนกน.

คนผถกศตรกลมรม เมอทางหนไปมอยไมหนไป ขอ

นนหาเปนความผดของทางไม ฉนใด คนทถกกเลสกลมรม

เมอทางปลอดภยมอยไมไปหาทางนน ขอนนหาเปนความผด

ของทางทปลอดภยนนไม ฉนนนเหมอนกน.

คนผเจบปวยเมอหมอรกษาโรคมอย ไมยอมใหรกษา

ความเจบปวยนน ขอนนหาเปนความผดของหมอนนไม ฉน

ใด คนผไดรบทกขถกความเจบปวย คอกเลสเบยดเบยนแลว

ไมไปหาอาจารยนน ขอนน หาเปนความผดของอาจารยผ

แนะนาไม ฉนนนเหมอนกน.

ทานยงนกถงแมขออนๆ อกวา คนผชอบแตงตวพงท ง

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 14 จาก 14

ซากศพทคลองไวทคอ ไปไดอยางมความสข ฉนใด แมเราก

ควรท งกายอนเนาน ไมมอาลยเขาไปสนพพานนคร ฉนนน.

ชายหญงทงหลายถายอจจาระและปสสาวะรด บนพนทอน

สกปรกแลว ยอมไมเกบใสพกหรอเอาชายผาหอไป ตาง

รงเกยจไมมอาลยเลย กลบท งไปเสย ฉนใด แมเรากควรจะไม

มอาลยท งกายเนานเสย เขาไปสนพพานนครอนเปนอมตะ ฉน

นน. และนายเรอไมมอาลย ท งเรอลาเกาคราคราไป ฉนใด แม

เรากจะละกาย อนเปนทหลงไหลออกจากปากแผลทงเกาน ไม

มอาลยเขาไปสนพพานบร ฉนนน.

อนง บรษพาเอาแกวนานาชนดเดนทางไปพรอมกบ

โจร จงละทงพวกโจรเหลานนเสย เพราะกลวจะเสยแกวของ

ตน ถอเอาทางทปลอดภย ฉนใด กรชกาย (กายทเกดจากธล)

แมน กฉนนน. เปนเชนกบโจรปลนแกว ถาเราจกกอตณหาขน

ในกายน แกวคอพระธรรมอนเปนกศล คออรยมรรคจะ

สญเสยไป. เพราะฉะนน ควรทเราจะละท งกาย อนเชนกบโจร

นเสย แลวเขาไปสนพพานนคร ดงน. เพราะเหตนนทาน จง

กลาววา

บรษปลดเปลองซากศพทนาเกลยด ซงผกไวทคอแลว

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 15 จาก 15

ไป อยอยางสขเสร อยลาพงตนได ฉนใด คนกควรละท ง

รางกายเนา ทมากมลดวยซากศพนานาชนดไปอยางไมมอาลย

ไมมความตองการอะไร ฉนนน.

ชายหญงทงหลายถายกรสลงในทถายอจจาระท งไป

อยางไมมอาลย ไมมความตองการอะไร ฉนใด เราจะละท ง

กายทเตมไปดวยซากศพนานาชนดนไป เหมอนคนถาย

อจจาระ แลวละท งสวมไป ฉะนน.

เจาของละท งเรอทเกาคราคราผพง นารวเขาไปได ไม

มความอาลย ไมมความตองการอะไร ฉนใด เราจกละท งกายน

ทมชองเกาชอง หลงไหลออกเปนนตย เหมอนเจาของท งเรอ

เกาไป ฉะนน.

บรษไปพรอมกบโจรถอหอของไป เหนภยทจะเกด

จากการตดหอของ จงท งแลวไปเสย ฉนใด กายน เปรยบ

เหมอนมหาโจร เราจกละท งกายนไป เพราะกลวจะถกตดกศล

ฉนนนเหมอนกน.

สเมธบณฑตคดเนอความประกอบดวยเนกขมมะน

ดวยอปมาตางๆ อยางแลว สละกองแหงโภคสมบตนบไมถวน

ในเรอนของตน แกเหลาชนมคนกาพรา และคนเดนทางไกล

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 16 จาก 16

เปนตน ตามนยทกลาวมาแลวแตหนหลง ถวายมหาทาน ละ

วตถกามและกเลสกามแลว ออกจากอมรนครคนเดยวเทานน

อาศยภเขาชอธรรมกะในปาหมพานต สรางอาศรม เนรมต

บรรณศาลาและทจงกรม เนรมตขนดวยกาลงแหงบญของตน

เพอจะละเวนเสยจากโทษแหงนวรณทงหา นามาซงกาลง

กลาวคออภญญาทประกอบดวยเหต อนเปนคณ ๘ อยาง

ตามททานกลาวไวโดยนยเปนตนวา เมอจตมนคงแลวอยางน

ดงน แลวละท งผาสาฎกทประกอบดวยโทษ ๙ ประการ ไวใน

อาศรมบทนน แลวนงหมผาเปลอกไมทประกอบดวยคณ ๑๒

ประการ บวชเปนฤาษ.

ทานเมอบวชแลวอยางน กละบรรณศาลานน ซง

เกลอนกลนไปดวยโทษ ๘ ประการ เขาไปหาโคนตนไมซง

ประกอบดวยคณ ๑๐ ประการ เลกละขาวตางๆ อยางทงปวง

หนมาบรโภคผลไมทหลนจากตนเอง เรมตงความเพยรดวย

อานาจการนง การยน และการจงกรม ในภายในเจดวนนนเอง

กไดอภญญา ๕ สมาบต ๘. ทานไดบรรลกาลงแหงอภญญา

ตามทปรารถนาไวนน ดวยประการฉะน.

เพราะเหตนน ทานจงกลาววา

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 17 จาก 17

เราคดอยางนแลวไดใหทรพยนนไดหลายรอยโกฏ แก

คนยากจนอนาถา แลวเขาไปสปาหมพานต ในทไมไกลแหง

ปาหมพานตมภเขาชอธรรมกะ เราสรางอาศรมอยางดไว

เนรมตบรรณศาลาไวอยางด ทงยงเนรมตทจงกรมเวนจากโทษ

๕ ประการไวในอาศรมนน เราไดกาลงอภญญาประกอบดวย

องคแปดประการ.

เราเลกใชผาสาฎกอนประกอบดวยโทษ ๙ ประการ

หนมานงผาเปลอกไมอนประกอบดวยคณ ๑๒ ประการ. เรา

เลกละบรรณศาลาทเกลอนกลนไปดวยโทษ ๘ ประการ เขา

ไปสโคนไมอนประกอบดวยคณ ๑๐ ประการ. เราเลกละขาวท

หวานทปลก โดยไมมสวนเหลอเลย หนมาบรโภคผลไมหลน

เอง ทสมบรณดวยคณเปนอเนกประการ. เราเรมตงความเพยร

ในทนง ทยนและทจงกรมในอาศรมบทนน ภายในเจดวนกได

บรรล กาลงแหงอภญญา ดงน.

ในคาถานนดวยบาลนวา อสสโม สกโต มยห ปณณ

สาล สมาปต ทานกลาวถงบรรณศาลา และทจงกรมไวราวกะ

วา สเมธบณฑตสรางขนดวยมอของตนเอง แตในคาถานม

ใจความดงตอไปน ทาวสกกะทรงเหนวา พระมหาสตวจกเขา

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 18 จาก 18

ไปสปาหมพานตแลววนน จกถงภเขาชอธรรมกะ จงรบสง

เรยกวสสกรรมเทพบตรวา นพอ สเมธบณฑตออกมาดวยคด

วา เราจกบวช ทานจงเนรมตทอยใหแกพระมหาสตวนน.

วสสกรรมเทพบตรนนรบพระดารสของพระองคแลว จง

เนรมตอาศรมนารนรมย บรรณศาลาสรางอยางด ทจงกรมนา

เบกบานใจ. แตพระผมพระภาคเจาทรงอาศยอาศรมบทนน ท

สาเรจดวยอานภาพแหงบญของพระองค จงตรสวา ดกอนสาร

บตร ทธรรมกบรรพตนน อาศรมเราไดสรางขนอยางดแลว

เนรมตบรรณศาลาไวอยางด ทงยงเนรมตทจงกรม เวนจาก

โทษ ๕ ประการ ไวใกลอาศรมนนดวย ดงน.

บรรดาบทเหลานน บทวา สกโต มยห แปลวา เรา

สรางอาศรมไวอยางดแลว.

บทวา ปณณสาล สมาปต ความวา แมบรรณศาลาทมง

ดวยใบไม เรากสรางไวดแลว.

บทวา ป จโทสววชชต ความวา ชอวาโทษของท

จงกรมม ๕ อยางเหลาน คอ แขงกระดางและขรขระ มตนไม

ภายใน มงไวรกรงรง คบแคบมากนก กวางขวางเกนไป.

จรงอย เมอบคคลเดนจงกรมบนทจงกรมมพนดนแขง

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 19 จาก 19

กระดางและขรขระ เทาทงสองจะเจบปวด เกดการพองขน จต

จงไมไดความแนวแน และกรรมฐานกจะวบต แตกรรมฐาน

จะถงพรอม เพราะอาศยการอยสบายในพนทออนนมและ

ราบเรยบ. เพราะฉะนน พงทราบวา พนทแขงกระดางและ

ขรขระเปนโทษอนหนง.

เมอตนไมมอยภายในหรอทามกลาง หรอทสดแหงท

จงกรม เมออาศยความประมาท เดนจงกรม หนาผากหรอ

ศรษะกจะกระทบ. เพราะฉะนน มตนไมภายใน จงเปนโทษ

ขอท ๒.

เมอเดนจงกรมบนทจงกรมมงไว รกรงรงดวยหญา

และเถาวลยเปนตน ในเวลากลางคนกจะเหยยบสตวมงเปนตน

ทาใหมนตาย หรอจะถกพวกมนกดไดรบความเดอดรอน.

เพราะฉะนน การทมงบงรกรงรง จงจดเปนโทษขอท ๓.

เมอเดนจงกรมบนทจงกรมแคบเกนไป จงมกาหนด

โดยกวางเพยงศอกเดยวหรอครงศอก เลบบาง นวมอบาง จะ

ไปสะดดเขาแลวแตก. เพราะฉะนน ความคบแคบเกนไปจง

เปนโทษขอท ๔.

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 20 จาก 20

เมอเดนจงกรมบนทจงกรมกวางขวางเกนไป จตยอม

วงพลานจะไมไดความมอารมณแนวแน. เพราะฉะนน การทท

กวางขวางเกนไป จงเปนโทษขอท ๕.

ทเดนจงกรมโดยสวนกวางไดศอกครง ในสองขางม

ประมาณศอกหนง ทเดนจงกรมโดยสวนยาวมประมาณ ๖๐

ศอก มพนออนนม มทรายโรยไวเรยบเสมอ กใชได เหมอนท

เดนจงกรมของพระมหนทเถระ. ผปลกฝงความเลอมใสให

ชาวเกาะทเจตยครวหาร กไดเปนเชนน. เพราะเหตนน ทานจง

กลาววา เราไดสรางทเดนจงกรมไวในอาศรมนน อนเวนจาก

โทษ ๕ ประการ.

บทวา อฏ ฐคณสมเปต คอประกอบดวยสขของสมณะ

๘ ประการ ชอวาสขของสมณะ ๘ ประการนนมดงนคอ ไมม

การหวงแหนทรพยสนและขาว แสวงหาแตบณฑบาตทไมม

โทษ บรโภคแตบณฑบาตทเยน ไมมการบบบงคบราษฎร ใน

เมอพวกลกหลวงทงหลายเทยวบบบงคบ ราษฎรถอเอาทรพย

มคาและเหรยญกษาปณตะกวเปนตน ปราศจากความกาหนด

ดวยอานาจความพอใจในเครองอปกรณทงหลาย ไมมความ

กลวภยในเรองถกโจรปลน ไมตองไปคลกคลกบพระราชา

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 21 จาก 21

และราชอามาตย ไมถกกระทบกระทงในทศทง ๔. ทานกลาว

อธบายไววา ผอยในอาศรมนน สามารถทจะประสบสขของ

สมณะ ๘ อยางเหลานได ฉนใด เราสรางอาศรมนน

ประกอบดวยคณ ๘ อยาง ฉนนน.

บทวา อภ ญาพลมาหร ความวา ภายหลงเมอเราอย

ในอาศรมนน กระทาบรกรรมในกสณแลว เรมวปสสนาโดย

ความเปนของไมเทยงและโดยความเปนทกข เพอตองการ

ความเกดขนแหงอภญญาและสมาบต แลวกไดกาลงแหง

วปสสนาอนทรงเรยวแรง.

อธบายวา เมอเราอยในอาศรมนน สามารถนากาลง

นนมาได ฉนใด เราไดสรางอาศรมนน กระทาใหเหมาะสมแก

กาลงแหงวปสสนานน เพอประโยชนแกอภญญา.

ในคาถานวา สาฏก ปชห ตตถ นวโทสมปาคต มคาท

จะกลาวไปตามลาดบ ดงตอไปน

ไดยนวา ในกาลนน เมอวสสกรรมเทพบตรเนรมต

อาศรม ทประกอบดวยกระทอม ทเรนและทเดนจงกรมโดย

ทางโคง ดาดาษไปดวยตนไมผลดอกออกผล มนามรสอรอย

นารนรมย ปราศจากสตวรายและนกมเสยงรองนาสะพรงกลว

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 22 จาก 22

ตางๆ ควรแกการสงบสงด จดหาพะนกสาหรบพง ไวททสด

สองขางแหงทเดนจงกรม อนตกแตงแลว ตงแผนหนมสดงถว

เขยวมหนาเสมอ ไวทตรงทามกลางทเดนจงกรม ในภายใน

บรรณศาลา เนรมตสงของทกอยางทจะเปนไป เพออปการะ

แกบรรพชตอยางนคอ ชฎามณฑล (ชฎาทรงกลม) ผาเปลอก

ไม บรขารของดาบส มไมสามงามเปนตน ทซมนามหมอนา

ดม สงขตกนาดม ขนตกนาดม ทโรงไฟมกะทะรองถาน และ

ไมฟนเปนตน ทฝาผนงแหงบรรณาศาลาเขยนอกษรไววา

ใครๆ มประสงคจะบวช จงถอเอาบรขารเหลานบวชเถด แลว

ไปสเทวโลก.

สเมธบณฑตไปสปาหมพานตตามทางแหงซอกเขา

มองหาทผาสกควรจะอาศยอยไดของตน มองเหนอาศรมนา

รนรมย ทวสสกรรมเทพบตรเนรมตไว อนทาวสกกะประทาน

ใหททางไหลกลบแหงแมนา จงไปททายทเดนจงกรม มได

เหนรอยเทา จงคดวา บรรพชตแสวงหาภกขาในบานใกล แลว

เหนดเหนอยจกมา เขาไปสบรรณศาลาแลวนงแนแท จงรออย

หนอยหนงคดวา บรรพชตชกชาเหลอเกน เราอยากจะรนก จง

เปดประกฏในบรรณศาลา เขาไปขางใน ตรวจดขางโนนและ

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 23 จาก 23

ขางน อานอกษรทฝาผนงแผนใหญแลวคดวา กปปยะบรขาร

เหลานนเปนของเรา เราจกถอเอาบรขารเหลานนบวช จง

เปลองท งผาสาฎกทงคทตนนงและหมแลวไว. เพราะเหตนน

ทานจงกลาววา เราเปลองท งผาสาฎกไวในบรรณศาลานน.

พระผมพระภาคเจาทรงแสดงวา ดกอนสารบตร เราเขาไป

อยางนแลว เปลองท งผาสาฎกอนประกอบดวยโทษ ๙

ประการ ไวในบรรณศาลานน. เพราะฉะนน เราเมอจะเปลอง

ท งผาสาฎก จงเปลองท งไปเพราะเหนโทษ ๙ ประการ.

จรงอย สาหรบผทบวชเปนดาบส โทษ ๙ ประการยอม

ปรากฏในผาสาฎก คอมคามาก เปนโทษอนหนง. เกดขน

เพราะเกยวเนองกบคนอน หนง. เศราหมองเรวเพราะการใช

สอย หนง. เศราหมองแลวจะตองชกและตองยอม การทเกาไป

เพราะการใชสอย เปนโทษอนหนง. กสาหรบผาทเกาแลว

จะตองทาการชนหรอใชผาดาม การทจะไดรบดวยการ

แสวงหาอกกยาก เปนโทษอนหนง. ไมเหมาะสมกบการบวช

เปนดาบส เปนโทษอนหนง. เปนของทวไปแกศตร เปนโทษ

อนหนง. เพราะจะตองคมครองไว โดยอาการทศตรจะถอเอา

ไมได เปนเครองประดบประดาของผใชสอย เปนโทษ

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 24 จาก 24

อนหนง. สาหรบผถอเทยวไปเปนคนมกมากในสงทเปนของ

ใชประจาตว เปนโทษอนหนง.

บทวา วากจร นวาเสส ความวา ดกอนสารบตร ครง

นนเราเหนโทษ ๙ ประการเหลานน จงเปลองท งผาสาฎกนง

ผาเปลอกไม คอใชผาเปลอกไม ทฉกหญามงกระตายใหเปน

ช นนอยใหญ ถกเขากนกระทาขน เพอประโยชนจะใชเปน

ผานงและผาหม.

บทวา ทวาทสคณมปาคต คอ ประกอบดวยอานสงส

๑๒ ประการ.

กในผาเปลอกไมมอานสงส ๑๒ ประการ คอราคาถก

ดสมควร นเปนอานสงสอนหนงกอน. สามารถทาดวยมอ

ตนเอง นเปนอานสงสท ๒. จะเศราหมองชาๆ ดวยการใชสอย

แมซกกไมชกชา นเปนอานสงสท ๓. แมจะเกาไปเพราะการ

ใชสอยกไมตองเยบ นเปนอานสงสท ๔. เมอแสวงหาใหมกทา

ไดงาย นเปนอานสงสท ๕. เหมาะกบการบวชเปนดาบส เปน

อานสงสท ๖. ผเปนศตรไมใชสอย เปนอานสงสท ๗. เมอใช

สอยอย กไมเปนทตงแหงการประดบประดา เปนอานสงสท

๘. จะนงหมกเบา นเปนอานสงสท ๙. แสดงวามกนอยใน

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 25 จาก 25

ปจจยคอจวร นเปนอานสงสท ๑๐. การเกดขนแหงเปลอกไม

เปนของชอบธรรมและไมมโทษ เปนอานสงสท ๑๑. เมอผา

เปลอกไมแมจะสญหายไป กไมมอาลย นเปนอานสงสท ๑๒.

บทวา อฏ ฐ โทสสมากณณ ปชห ปณณสาลก ความวา

เราละอยางไร.

ไดยนวา สเมธบณฑตนนเปลองผาสาฎกเนอดทงค

ออก แลวถอเอาผาเปลอกไมสแดง เชนกบพวงแหงดอก

องกาบ ซงคลองอยทราวจวร แลวนงหมผาเปลอกไมสดงทอง

อกผนหนงบนผาเปลอกไมนน กระทาหนงเสอพรอมทงเลบ

เชนกบสณฐานของดอกบนนาคพาดเฉวยงบา รวบชฎามณฑล

แลวสอดปนปกผมทาดวยไมแขงเขาไปตรงไวกบมวย เพอทา

ใหไมไหวตง ไดวางคนโทนามสดงแกวประพาฬในสาแหรก

เชนกบพวงแกวมกดา ถอเอาหาบโคงในทสามแหง คลอง

คนโทนาไวทปลายหาบ ขอและตะกรา ไมสามงามเปนตน ไว

ทปลายขางหนง เอาหาบดาบสบรขารวางบนบา เอามอขวาถอ

ไมเทา ออกไปจากบรรณศาลา เดนจงกรมอยไปมาบนทเดน

จงกรม มประมาณ ๖๐ ศอก มองดเพศของตน แลวคดวา

มโนรถของเราถงทสดแลว การบรรพชาของเรางาม จรงหนอ

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 26 จาก 26

ขนชอวาบรรพชาน อนทานผเปนธรบรษทงปวง ม

พระพทธเจาและพระปจเจกพทธเจาเปนตน สรรเสรญชมเชย

แลว. เครองผกมดของคฤหสถ เราละแลว. เรากาลงออกบวช

เราออกบวชแลวไดบรรพชาอนสงสด เราจกกระทาสมณ

ธรรม เราจกไดสขอนเกดแตมรรคผล ดงนแลว เกดความ

อตสาหะวางหาบดาบสบรขารลง นงลงบนแผนหนมสดงถว

เขยว เหมอนดงรปปนทอง ฉะนน. ใหเวลากลางวนสนไป เขา

ไปสบรรณศาลาในเวลาเยน นอนบนเสอทถกดวยแขนงไม

ขางเตยงหวาย ใหตวไดรบอากาศพอสบาย แลวตนขนตอน

ใกลรง คานงถงการมาของตนวา เราเหนโทษในฆราวาส แลว

สละโภคสมบตนบไมถวน ยศอนหาทสดมได เขาไปสปา

แสวงหาเนกขมมะบวช จาเดมแตนไป เราจะประพฤตตวดวย

ความประมาทหาควรไม เพราะแมลงวน คอมจฉาวตก ยอมจะ

กดกนผทละความสงบสงดเทยวไป. บดน ควรทเราจะพอก

พนความสงบสงด ดวยวาเรามองเหนการอยครองเรอนโดย

ความเปนของมแตกงวล จงออกมา บรรณศาลานาพอใจน

พนทซงลอมรวไวราบเรยบแลว มสดงมะตมสก ฝาผนงสขาว

มสราวกะเงน หลงคาใบไมมสดงเทานกพราบ เตยงหวายมส

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 27 จาก 27

แหงเครองปลาดอนงดงาม ทอยพออยอาศยไดอยางผาสก

ความพรอมมลแหงเรอนของเรา ปรากฏเหมอนจะมย งกวาน

ดงน. เลอกเฟนโทษของบรรณศาลาอย กไดเหนโทษ ๘

ประการ.

จรงอย ในการใชสอยบรรณศาลามโทษ ๘ ประการ

คอ จะตองแสวงหาดวยการรวบรวมขน ดวยทพสมภาระทม

นาหนกมากกระทา เปนโทษขอหนง. จะตองชอมแซมอยเปน

นตย เพราะเมอหญาใบไมและดนเหนยวรวงหลนลงมา

จะตองเอาของเหลานนวางไวทเดมแลวๆ เลาๆ เปนโทษขอท

๒. ธรรมดา เสนาสนะจะตองตกแกคนแกกอน เมอเขาเขามา

ใหเราลกขนในเวลาทไมเหมาะ ความแนวแนแหงจตกจะม

ไมได. เพราะฉะนน การทถกปลกใหลกขน จงเปนโทษขอท

๓. เพราะกาจดเสยไดซงหนาวและรอน กจะทาใหรางกาย

บอบบาง (ไมแขงแรง) เปนโทษขอท ๔. คนเขาไปสเรอน อาจ

ทาความชวอยางใดอยางหนงได. เพราะฉะนน การทปกปดสง

นาตเตยน เปนโทษขอท ๕. การหวงแหนดวยคดวาเปนของ

เรา เปนโทษขอท ๖. ธรรมดา การมเรอนแสดงวาตองมภรรยา

เปนโทษขอท ๗. เปนของทวไปแกตนหมมาก เพราะเปน

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 28 จาก 28

สาธารณะแกสตวมเลน เรอดและตกแกเปนตน เปนโทษขอท

๘.

บทวา อเม ความวา พระมหาสตวเหนโทษ ๘ ประการ

เหลาน แลวจงเลกละบรรณศาลา. เพราะเหตนน ทานจงกลาว

วา เราเลกละบรรณศาลาทเกลอนกลนดวยโทษ ๘ ประการ.

บทวา อปาคม รกขมล คเณ ทสหปาคต ความวา พระ

มหาสตวกลาววา เราหามทมงบง เขาหาโคนตนไมท

ประกอบดวยคณ ๑๐ ประการ ในขอนน คณ ๑๐ ประการม

ดงตอไปน มความยงยากนอยเปนคณขอท ๑. เพราะเพยงแต

เขาไปเทานน กอยทนนได. เพราะฉะนน จงไมตองดแลรกษา

เปนคณขอท ๒. กทนน จะปดกวาดกตาม ไมปดกวาดกตาม ก

ใชสอยไดอยางสบายเหมอนกน การทไมตองบากบนนก เปน

คณขอท ๓. ทนน ปกปดความนนทาไมได เพราะเมอคนทา

ความชวในทนนยอมละอาย. เพราะฉะนน การปกปดความ

นนทาไมได เปนคณขอท ๔. โคนไมเหมอนกบอยในท

กลางแจง ยอมไมยงรางกายใหอดอด. เพราะฉะนน การท

รางกายไมอดอด จงเปนคณขอ ๕. ไมมการตองทาการหวง

แหนไว เปนคณขอท ๖. หามเสยไดซงความอาลยใน

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 29 จาก 29

บานเรอน เปนคณขอท ๗. ไมมการทจะตองพดวา เราจกปด

กวาดเชดถ พวกทานจงออกไป แลวกไลไปเหมอนในเรอนท

ทวไปแกคนหมมาก เปนคณขอท ๘. ผอยกไดรบความเอบอม

ใจ เปนคณขอท ๙. ไมตองอาลยอาวรณ เพราะเสนาสนะ คอ

โคนตนไม หาไดงายไมวาจะไปทไหน เปนคณขอท ๑๐.

พระมหาสตวเหนคณ ๑๐ อยางเหลานน จงกลาววา

เราเขาอาศยโคนตนไมดงน. พระมหาสตวกาหนดเหตม

ประมาณเทานเหลานนแลว วนรงขนกเขาไปเพอภกษา. ครง

นน พวกมนษยในบานททานไปถง ไดถวายภกษาดวยความ

อตสาหะใหญ. ทานทาภตกจเสรจแลวมายงอาศรม นงลงแลว

คดวา เราบวชดวยคดวา เราจะไมไดอาหารกหาไม. ธรรมดาวา

อาหารทอรอยน ยอมยงความเมาดวยอานาจมานะ และความ

เมาในความเปนบรษใหเจรญ และทสดแหงทกข อนมอาหาร

เปนมลไมม. ถากระไร เราพงเลกละอาหารทเกดจากขาวทเขา

หวานและปลก บรโภคผลไมทหลนเอง ดงน. จาเดมแตนน

ทานกระทาอยางนน พากเพยรพยายามอยในภายในสปดาห

หนง ทาใหสมาบต ๘ และอภญญา ๕ เกดขนไดแลว.

เพราะเหตนน ทานจงกลาววา

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 30 จาก 30

เราเลกละขาวทหวานทปลกโดยเดดขาด มาบรโภค

ผลไมทหลนเอง ทสมบรณดวยคณเปนอนมาก เราเรมตงความ

เพยรในการนง การยน และการเดนจงกรมทโคนตนไมนน

ในภายในสปดาหหนง กไดบรรลอภญญาพละดงน.

เมอสเมธดาบสบรรลอภญญาพละอยางนแลว ใหเวลา

ลวงไปดวยสข อนเกดจากสมาบต. พระศาสดาทรงพระนาม

วา ทปงกร เสดจอบตขนในโลกแลว ในการถอปฏสนธ การ

อบตขน การตรสรและการประกาศพระธรรมจกร โลกธาต

หมนหนงแมทงสนหวนไหว สนสะเทอนรองลนไปหมด บ

รพนมต ๓๒ ประการ ปรากฏขนแลว. สเมธบณฑตใหเวลา

ลวงเลยไป ดวยสขอนเกดแตสมาบต ไมไดยนเสยงนนเลย ทง

ไมไดเหนนมตแมเหลานนดวย.

เพราะเหตนน ทานจงกลาววา

เมอเราบรรลความสาเรจในศาสนา เปนผมความชาน

ชานาญอยางน พระชนเจาผเปนโลกนายกทรงพระนามวาทปง

กร เสดจอบตขนแลว เมอพระองคทรงถอกาเนด เสดจอบตขน

ตรสร แสดงพระธรรมเทศนา เราเอบอมอยดวยความยนดใน

ฌาน มไดเหนนมตทง ๔ เลย.

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 31 จาก 31

ในกาลนน พระทศพลทรงพระนามวา ทปงกร มพระ

ขณาสพสแสนหอมลอมแลว เสดจจารกไปตามลาดบ เสดจถง

นคร ชอรมมกะบางแหงเปนรมมนคร เสดจประทบ ณ สทสนมหา

วหาร. พวกชาวรมมกนครไดกลาววา ไดยนวา พระพทธเจา

ทรงพระนามวา ทปงกร ผเปนใหญกวาสมณะ ทรงบรรล

อภสมโพธอยางย ง ทรงประกาศพระธรรมจกรอนบวร เสดจ

จารกไปโดยลาดบ เสดจถงรมมกนคร แลวเสดจประทบอยท

สทสนมหาวหาร. ตางพากนถอเภสช มเนยใสและเนยขนเปน

ตน และผาเครองนงหม มมอถอของหอมและดอกไมเปนตน.

พระพทธ พระธรรม พระสงฆอย ณ ทใด กหลงไหลพากน

ตดตามไป ณ ทนนๆ เขาไปเฝาพระศาสดา แลวถวายบงคม

บชาดวยของหอมและดอกไมเปนตน แลวนง ณ ทควรขาง

หนง ฟงพระธรรมเทศนา แลวทลนมนตเพอเสวยในวนรงขน

พากนลกจากทนง แลวหลกไป. ในวนรงขน ตางพากน

ตระเตรยมมหาทาน ประดบประดานคร ตกแตงหนทางทจะ

เสดจมาของพระทศพล. ในทมนาเซาะกเอาดนถมทาพนทดน

ใหราบเสมอ โรยทรายอนมสดงแผนเงน โปรยปรายขาวตอก

และดอกไม ปกธงชายและธงแผนผา พรอมดวยผายอมสตางๆ

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 32 จาก 32

ตงตนกลวยและหมอนาเตมดวยดอกไมเรยงรายเปนแถว.

ในกาลนน สเมธดาบสเหาะจากอาศรมบทของตน มา

โดยทางอากาศ เบองบนของพวกมนษยเหลานน เหนพวกเขา

ราเรงยนดกน คดวา มเหตอะไรกนหนอ. จงลงจากอากาศยน

ณ ทควรขางหนง ถามพวกเขาวา ทานผเจรญ พวกทานพากน

ประดบประดาทางน เพอใคร ดงน.

เพราะเหตนน ทานจงกลาววา

พวกมนษยมใจยนด นมนตพระตถาคต ในเขตแดน

แหงปจจนตประเทศแลว พากนชาระสะสางทางเสดจดาเนน

มาของพระองค. สมยนน เราออกไปจากอาศรมของตน สะบด

ผาเปลอกไมไปมาแลว ทนน กเหาะไปทางอากาศ.

เราเหนชนตางเกดความดใจ ตางยนดราเรง ตาง

ปราโมทย จงลงจากทองฟา ไตถามพวกมนษยทนทวา

มหาชนยนดราเรง ปราโมทย เกดความดใจ พวกเขาชาระ

สะสางถนนหนทาง เพอใคร.

พวกมนษยจงเรยนวา ขาแตทานสเมธผเจรญ ทานไม

ทราบอะไร พระทศพลทปงกรทรงบรรลสมโพธญาณแลว

ประกาศพระธรรมจกรอนประเสรฐ เสดจจารกมาถงนครของ

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 33 จาก 33

พวกเราแลว เสดจพานกทสทสนมหาวหาร. พวกเรานมนต

พระผมพระภาคเจาพระองคนนมา จงตกแตงทางนทจะเปนท

เสดจมาของพระผมพระภาคพทธเจาพระองคนน.

สเมธดาบสคดวา แมเพยงคาประกาศวา พระพทธเจา

กหาไดยากในโลก จะปวยกลาวไปไย ถงการอบตขนแหง

พระพทธเจา แมเรากควรจะรวมกบมนษยเหลานน ตกแตง

ทางเพอพระทศพลดวย. ทานจงกลาวกะพวกมนษยเหลานน

วา ทานผเจรญ ถาพวกทานตกแตงทางนเพอพระพทธเจา ขอ

จงใหโอกาสสวนหนงแกเราบาง แมเรากจกตกแตงทาง เพอ

พระทศพลพรอมกบพวกทาน. พวกเขากรบปากวา ดแลว. ตาง

รวา สเมธดาบสมฤทธ จงกาหนดทวางซงมนาเซาะใหกลาววา

ทานจงแตงทนเถด แลวมอบใหไป.

สเมธดาบสยดเอาปต ซงมพระพทธเจาเปนอารมณ คด

วา เราสามารถจะตกแตง ทวางนดวยฤทธได. แตเมอเรา

ตกแตงเชนน ใจกจะไมยนดนก. วนน เราควรจะกระทาการรบ

ใชดวยกาย ดงนแลว ขนดนมาเทลงในทวางนน. เมอทวาง

แหงนน ยงตกแตงไมเสรจเลย พระทศพลทปงกร มพระ

ขณาสพผไดอภญญา ๖ มอานภาพมาก สแสนรปหอมลอม.

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 34 จาก 34

เมอเหลาเทวดาบชาอย ดวยของหอมและดอกไมทพย เมอ

สงคตบรรเลงอย เมอเหลามนษยบชาอย ดวยของหอมและ

ดอกไม เสดจเยองกรายบนพนมโนสลา ดวยพระพทธลลาอน

หาทสดมได ประดจราชสห เสดจดาเนนมาสทาง ทตกแตง

ประดบประดาแลวนน.

สเมธดาบสลมตาทงสองขน มองดพระวรกายของ

พระทศพล ผเสดจดาเนนมาตามทางทตกแตงแลว ซงถงความ

เลศดวยพระรปโฉม ประดบดวยพระมหาปรสลกษณะ ๓๒

ประการ สวยงามดวยพระอนพยญชนะ (ลกษณะ

สวนประกอบ) ๘๐ ประการ แวดวงดวยแสงสวางมประมาณ

วาหนง เปลงพระพทธรศมหนาทบมส ๖ ประการออกมาด

ประหนงสายฟาหลายหลาก ในพนทองฟามสดจแกวมณ ฉาย

แสงแปลบปลาบอยไปมาและเปนคๆ กน จงคดวา วนนเรา

ควรกระทาการบรจาคชวตแดพระทศพล. เพราะฉะนน ขอ

พระผมพระภาคเจาอยาไดทรงเหยยบเปอกตม แตจงทรงยา

หลงของเรา เสดจพรอมกบพระขณาสพสแสน เหมอนทรง

เหยยบสะพานแกวมณเถด ขอนนจกเปนไปเพอประโยชน

เพอความสขแกเราตลอดกาลนาน ดงนแลวแกผมออก ลาด

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 35 จาก 35

หนงเสอ ชฎาและผาเปลอกไมวางลงบนเปอกตม ซงมสดา

นอนบนหลงเปอกตมเหมอนสะพานแผนแกวมณ.

เพราะเหตนน ทานจงกลาววา

พวกมนษยเหลานนถกเราถาม แลวยนยนวา

พระพทธเจาผยอดเยยม เปนพระชนะ เปนพระโลกนายก ทรง

พระนามวา ทปงกร เสดจอบตขนแลวในโลก. พวกเขาแผว

ถาง ถนนหนทางเพอพระองค ปตเกดขนแลวแกเราทนใด

เพราะไดฟงคาวา พทโธ. เราเมอกลาวอยวา พทโธ พทโธ กได

เสวยโสมนสแลว เรายนอยในทนนยนด มใจเกดความสงเวช

จงคดวา เราจกปลกพชไวในทนน ขณะอยาไดลวงเลยเราไป

เสยเปลา. ถาพวกทานจะแผวถาง หนทางเพอพระพทธเจา ก

จงใหทวางแหงหนงแกเรา. แมเรากจกแผวถาง ถนนหนทางท

นน. พวกเขาไดใหทวางแกเรา เพอจะแผวถางทาง.

เวลานน เรากาลงคดอยวา พทโธ พทโธ แผวถางทาง

เมอทวางของเราทาไมเสรจ พระมหามนทปงกรผเปนพระชน

เจา พรอมกบพระขณาสพสแสน ไดอภญญา ๖ ผคงท

ปราศจากมลทน เสดจดาเนนมาทางนน การตอนรบตางๆ กม

ขน กลองมากมายบรรเลงขน เหลาคนและเทวดาลวนราเรง

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 36 จาก 36

ตางทาเสยงสาธการลนไปทว เหลาเทวดาเหนพวกมนษย และ

แมเหลามนษยกเหนเทวดา. แมทงสองพวกนนตางประคอง

อญชล เดนตามพระตถาคตไป. เหลาเทวดาทเหาะมาทาง

อากาศ กโปรยปรายดอกมณฑารพ ดอกบวหลวง ดอก

ปารฉตรอนเปนทพยไปทวทกทศ. เหลาคนทอยบนพนดนตาง

กชดอกจาปา ดอก (สลลชะ) ดอกกระทม ดอกกากะทง ดอก

บนนาค ดอกการะเกดไปทวทกทศ. เราแกผมออก เปลองผา

เปลอกไมและหนงเสอในทนน ลาดลงบนเปอกตม นอนควา

หนา พระพทธเจาพรอมดวยศษยจงทรงเหยยบเรา เสดจไป

อยาไดเหยยบบนเปอกตมเลย. ขอนนจกเปนไปเพอประโยชน

แกเรา ดงน.

สเมธดาบสนนนอนบนหลงเปอกตมนนแล ลมตาทง

สองเหนพระพทธสรของพระทศพลทปงกร จงคดวา ถาเราพง

ตองการ กพงเผากเลสทงปวงหมด แลวเปนพระสงฆนวกะเขา

ไปสรมมกนครได แตเราไมมกจดวยการเผากเลส ดวยเพศท

ใครไมรจก แลวบรรลนพพาน. ถากระไร เราพงเปนดงพระ

ทศพลทปงกร บรรลพระอภสมโพธญาณอยางสงย ง แลวขนส

ธรรมนาวา ใหมหาชนขามสงสารสาครได แลวปรนพพาน

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 37 จาก 37

ภายหลง ขอนสมควรแกเรา. ดงนแลว ตอจากนน ประมวล

ธรรม ๘ ประการ กระทาความปรารถนาอยางย งใหญ เพอ

ความเปนพระพทธเจาแลวนอนลง.

เพราะเหตนน ทานจงกลาววา

เมอเรานอนบนแผนดนไดมความคดอยางนวา วนน

เราเมอปรารถนาอยกพงเผากเลสของเราได. จะมประโยชน

อะไรแกเราเลา ดวยการทาใหแจงธรรมในทน ดวยเพศทใครๆ

ไมรจก. เราบรรลพระสพพญ ตญาณ จกเปนพระพทธเจาใน

โลก พรอมทงเทวโลก. จะมประโยชนอะไรแกเรา ดวย

ลกผชายผมรปรางแขงแรงน ขามฝงไปคนเดยว. เราบรรลพระ

สพพญ ตญาณ แลวจกใหมนษยพรอมทงเทวดาขามฝง. ดวย

การกระทาอนยงใหญของเรา ดวยลกผชายผมรปรางแขงแรง

น เราบรรลพระสพพญ ตญาณแลว จะใหเหลาชนมากมาย

ขามฝง. เราตดกระแสนา คอสงสาร ทาลายภพทงสามแลว ขน

สธรรมนาวา จกใหมนษยพรอมทงเทวดาขามฝง ดงน.

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 38 จาก 38

2. วณณปถชาดก วาดวย ผไมเกยจคราน

พระผมพระภาคเจา เมอประทบอยในพระนครสาวตถ

ตรสพระธรรมเทศนาน

มคาเรมตนวา อกลาสโน ดงน.

ถามวา ทรงปรารภใคร?

ตอบวา ทรงปรารภภกษผสละความเพยรรปหนง.

ดงไดสดบมา เมอพระตถาคตประทบอยในนครสาวต

ถ มกลบตรชาวเมองสาวตถคนหนง ไปพระเชตวนวหาร สดบ

พระธรรมเทศนาในสานกของพระศาสดา มจตเลอมใส เหน

โทษในกามและอานสงสในการออกจากกาม จงบวช

อปสมบทได ๕ พรรษา เรยนไดมาตกา ๒ บท ศกษาการ

ประพฤตวปสสนา รบพระกรรมฐานทจตของตนชอบ ใน

สานกของพระศาสดา เขาไปยงปาแหงหนง จาพรรษา

พยายามอยตลอดไตรมาส ไมอาจทาสกวา โอภาสหรอนมต

ใหเกดขน.

ลาดบนน ภกษนนไดมความคดดงนวา พระศาสดา

ตรสบคคล ๔ จาพวก ในบคคล ๔ จาพวกนน เราคงจะ

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 39 จาก 39

เปนปทปรมะ เราเหนจะไมมมรรคหรอผลในอตภาพน เราจก

กระทาอะไรดวยการอยปา เราจกไปยงสานกของพระศาสดา

แลดพระรปของพระพทธเจาอนถงความงามแหงพระรปอยาง

ย ง ฟงพระธรรมเทศนาอนไพเราะอย (จะดกวา). ครนคดแลว

กกลบมายงพระเชตวนวหาร นนแลอก.

ลาดบนน ภกษทงหลายผเปนเพอนเหนและคบกน

กลาวกะภกษนน วา ดกอนอาวโส ทานเรยนกรรมฐานใน

สานกของพระศาสดา แลวไปดวยหวงใจวา จกกระทาสมณ

ธรรม แตบดน มาเทยวรนรมยดวยการคลกคลอย กจแหง

บรรพชตของทานถงทสดแลว หรอหนอ. ทานจะเปนผไมม

ปฏสนธ แลหรอ.

ภกษนนกลาววา ดกอนอาวโสทงหลาย เราไมได

มรรคหรอผล จงคดวา เรานาจะเปนอภพพบคคล จงไดสละ

ความเพยรแลวมาเสย.

ภกษเหลานนกลาววา ดกอนอาวโส ทานบวชในพระ

ศาสนาของพระพทธเจา ผมความเพยรมนแลว ละความเพยร

เสย กระทาสงอนมใชเหตแลว มาเถดทาน พวกเราจกแสดง

ทานแดพระตถาคต. ครนกลาวแลว ภกษเหลานนจงไดพา

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 40 จาก 40

ภกษนน ไปยงสานกของพระศาสดา.

พระศาสดาพอทรงเหนภกษนน จงตรสอยางนวา

ดกอนภกษทงหลาย พวกเธอเปนผพาภกษผไมปรารถนารปน

มาแลว ภกษนทาอะไร. ภกษทงหลายกราบทลวา ขาแต

พระองคผเจรญ กภกษนบวชในพระศาสนาอนเปนเครองนา

ออกจากทกข เหนปานน ไมอาจกระทาสมณธรรม ละความ

เพยรเสยมาแลว.

ลาดบนน พระศาสดาตรสกะภกษนนวา ดกอนภกษ

ไดยนวา เธอละความเพยร จรงหรอ.

ภกษนนกราบทลวา จรง พระเจาขา.

พระศาสดาตรสวา ดกอนภกษ เธอบวชในศาสนาอน

เปนเครองนาออกจากทกข เหนปานน ทาไมจงไมใหเขารจก

ตนอยางนวา เปนผมกนอย หรอวาเปนผสนโดษ หรอวาเปนผ

สงด หรอวาเปนผไมเกยวของ หรอวาเปนผปรารภความเพยร

ใหเขารจกวา เปนภกษผละความเพยร.

เมอครงกอน เธอไดเปนผมความเพยรมใชหรอ เมอ

เกวยน ๕๐๐ เลม ไปในทางกนดาร เพราะทราย พวกมนษย

และโคทงหลายไดนาดมมความสข เพราะอาศยความเพยร ซง

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 41 จาก 41

เธอผเดยวกระทาแลว เพราะเหตไร บดน เธอจงละความเพยร

เสย. ภกษนนไดกาลงใจ ดวยเหตมประมาณเทาน.

ฝายภกษทงหลายไดฟงพระดารสนน จงออนวอนพระ

ผมพระภาคเจา วา ขาแตพระองคผเจรญ ความทความเพยรอน

ภกษนสละแลว ปรากฏแกขาพระองคทงหลาย ในบดนแลว ก

ในกาลกอน ความทโคและมนษยทงหลายไดนาดม มความสข

ในทางกนดารเพราะทราย เหตอาศยความเพยรทภกษนกระทา

ยงลลบสาหรบขาพระองคทงหลาย ปรากฏแกพระองคผทรง

บรรลพระสพพญ ตญาณเทานน ขอพระองคจงตรสเหตน

แมแกขาพระองคทงหลายเถด.

พระผมพระภาคเจาทรงยงการเกดสตใหเกดแกภกษ

ทงหลายเหลานน ดวยพระดารสวา ดกอนภกษทงหลาย ถา

อยางนน เธอทงหลายจงฟง แลวไดทรงกระทาเหตการณ อน

ระหวางแหงภพปกปดไว ใหปรากฏ.

ในอดตกาล เมอพระเจาพรหมทตครองราชสมบตอย

ในพระนครพาราณส พระโพธสตวถอปฏสนธในตระกล

พอคาเกวยน. พระโพธสตวนนเจรญวยแลว เทยวกระทา

การคาดวยเกวยน ๕๐๐ เลม. พระโพธสตวนนเดนทางกนดาร

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 42 จาก 42

เพราะทรายแหงหนง มระยะประมาณ ๖๐ โยชน.

กในทางกนดารนน ทรายละเอยดกามอไว ยงตดอยใน

มอ ตงแตพระอาทตยขน มความรอนเหมอนกองถานเพลง ไม

อาจขามไปได เพราะฉะนน พระโพธสตวนน เมอดาเนนทาง

กนดารนน จงเอาเกวยนบรรทกฟน นา นามน และขาวสาร

เปนตน ไปเฉพาะกลางคน ในเวลาอรณขน กระทาเกวยนให

เปนวงแลว ใหทาปะราไวเบองบน ทากจในเรองอาหารให

เสรจแตเชาตร แลวนงในรมเงาจนหมดวน เมอพระอาทตย

อสดงแลว บรโภคอาหารเยน เมอพนดนเกดความเยน จงเทยม

เกวยนเดนทางไป การไปเหมอนกบการไปในทะเลนนแหละ

ยอมจะมในทางกนดารนน.

ธรรมดา ผกาหนดบท คนนาทาง เชนเดยวกบคนนารองในทาง

นา ควรจะม เพราะเหตนน พระโพธสตวนน จงใหกระทาการ

ประกอบการไปของหมเกวยน ตามสญญาของดวงดาว. ใน

กาลนน พอคาเกวยนแมนน เมอจะไปยงทางกนดารนน ตาม

ทานองนนนแล จงไปได ๕๙ โยชน คดวา บดน โดยราตร

เดยวเทานน จกออกจากทางกนดารเพราะทราย จงบรโภค

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 43 จาก 43

อาหารเยน ใชฟนและนาทงปวงใหหมดสนแลว จงเทยม

เกวยนไป คนนาทางใหลาดอาสนะในเกวยนเลมแรก นอนด

ดาวในทองฟาบอกวา จงขบไปขางน จงขบไปขางโนน คนนา

ทางนนเหนดเหนอยเพราะไมไดหลบเปนระยะกาลนาน จง

หลบไป เมอโคหวนกลบเขาเสนทางทมาเดม กไมรสก. โค

ทงหลายไดเดนทางไปตลอดคนยงรง.

คนนาทางตนขนในเวลาอรณขน มองดดาวนกษตร

แลว กลาววา จงกลบเกวยน จงกลบเกวยน และเมอคน

ทงหลายพากนกลบเกวยนทาไวตามลาดบๆ นนแล อรณขน

ไปแลว. มนษยทงหลายพากนกลาววา นเปนทตงคายทพวก

เราอยเมอวานน แมฟนและนาของพวกเรากหมดแลว บดน

พวกเราฉบหายแลว จงปลดเกวยนพกไวโดยเปนวงกลม แลว

ทาปะราไวเบองบน นอนเศราโศกอย ภายใตเกวยนของตนๆ.

พระโพธสตวคดวา เมอเราละความเพยรเสย คน

ทงหมดนนจกพากนฉบหาย พอเวลาเชา จงเทยวไปในเวลาท

ยงมความเยน เหนกอหญาแพรกกอหนง จงคดวา หญาเหลาน

จกเกดขน เพราะความเยนของนาขางลาง จงใหคนถอจอบมา

ใหขดลงยงทนน คนเหลานนขดท(ลกลงไป) ได ๖๐ ศอก. เมอ

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 44 จาก 44

คนทงหลายขดไปถงทมประมาณเทาน จอบไดกระทบหน

ขางลาง พอจอบกระทบหน คนทงปวงกพากนละความเพยร

เสย.

ฝายพระโพธสตวคดวา ภายใตหนนจะพงมนา จงลง

ไปยนทพนหน กมลงเงยหฟงเสยง ไดยนเสยงนาเบองลาง จง

ขนมาบอกกะคนรบใชวา ดกอนพอ เมอเธอละความเพยรเสย

พวกเราจกฉบหาย เธออยาละความเพยร จงถอเอาคอนเหลกน

ลงไปยงหลม ทบทหนน

คนรบใชนนรบคาของพระโพธสตวนนแลว ไมละ

ความเพยร ในเมอคนทงปวง ละความเพยร ยนอยจงลงไปทบ

หน หนแตก ๒ ซกตกลงไปขางลางไดตงขวางกระแสนาอย.

เกลยวนาประมาณเทาลาตาลพงขน. คนทงปวงพากนดมกน

แลวอาบ ผาเพลาและแอกเปนตน ทเหลอเพอหงขาวยาคและ

ภต บรโภคและใหโคกน และเมอพระอาทตยอสดง จงผกธง

ใกลบอนา แลวไดพากนไปยงททปรารถนาแลวๆ.

คนเหลานนขายสนคาในทนนแลวไดลาภ ๒ เทา ๓

เทา จงไดพากนไปเฉพาะทอยของตนๆ. คนเหลานนดารงอย

ในอตภาพนนจนชวอาย แลวไปตามยถากรรม.

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 45 จาก 45

ฝายพระโพธสตวกระทาบญมทานเปนตน ไดไปตาม

ยถากรรมเหมอนกน.

พระสมมาสมพทธเจา ครนตรสพระธรรมเทศนาน

แลว ทรงเปนผตรสรย งเองเทยว จงตรสพระคาถานวา

ชนทงหลายผไมเกยจคราน ขดภาคพนททางทราย ได

พบนาในทางทรายนน ณ ทลานกลางแจงฉนใด มนผ

ประกอบดวยความเพยรและกาลง เปนผไมเกยจคราน พงได

ความสงบใจฉนนน.

บรรดาบทเหลานน บทวา อกลาสโน ไดแก ไมเกยจ

คราน คอปรารถนาความเพยร. บทวา วณณปเถ ความวา ทราย

ทานเรยกวาวณณะ ในทางทราย. บทวา ขณนตา แปลวา ขด

ภาคพน. ศพทวา อท ในบทวา อทงคเณ น เปนนบาต อธบาย

วา ในทลานกลางแจง. อธบายวา ในทเปนทสญจรไปของพวก

มนษย คอ ในภมภาคอนไมปดกน. บทวา ตตถ ความวา

ในทางทรายนน. บทวา ปป อวนท แปลวา ไดนา. จรงอย นา

ทานเรยกวา ปปา เพราะเปนเครองดม อกอยางหนง นาทไหล

เขาไป ชอวา ปปา อธบายวา นามาก. บทวา เอว เปนบททา

ความอปมาใหสาเรจ.

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 46 จาก 46

บทวา มน ความวา ญาณ ทานเรยกวา โมนะ อกอยาง

หนง โมเนยยะอยางใดอยางหนงในกายโมเนยยะ เปนตน ทาน

เรยกวา โมนะ บคคลทเรยกวา มน เพราะประกอบดวยโมนะ

นน. กมนนนน มหลายอยางคอ อาคารยมน อนาคารยมน เส

ขมน อเสขมน ปจเจกมน และมนมน. บรรดามนเหลานน

คฤหสถผบรรลผลรแจงศาสนา ชอวา อาคารยมน. บรรพชต

เหนปานนนแล ชอวา อนาคารยมน. พระเสขะ ๗ จาพวก ชอ

วา เสขมน. พระขณาสพ ชอวา อเสขมน. พระปจเจกพทธเจา

ชอวา ปจเจกมน. พระสมมาสมพทธเจา ชอวา มนมน. กใน

อรรถน เมอวาโดยรวมยอด บคคลผประกอบดวยปญญา

กลาวคอ พงทราบวามน.

บทวา วรยพลปปนโน ไดแก ผประกอบดวยความ

เพยร และกาลงกายกบกาลงญาณ. บทวา อกลาส ความวา ผไม

เกยจคราน คอชอวา ผไมเกยจไมคราน เพราะประกอบดวย

ความเพยร อนประกอบดวยองค ๔ ซงทานกลาวไวอยางนวา

เนอและเลอดในรางกายของเรานทงหมด จงเหอดแหงไป

จะเหลอแตหนงเอน และกระดก กตามท.

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 47 จาก 47

บทวา วนเท หทยสส สนต ความวา ยอมประสพ คอ

ไดเฉพาะอรยธรรม กลาวคอฌาน วปสสนา อภญญา และ

อรหตมรรคญาณ อนถงการนบวา สนต เพราะกระทาความ

เยนทงจต และหทยรป. จรงอย พระผมพระภาคเจาสงวรรณ

นาการอยเปนทกขของคนผเกยจคราน และการอยเปนสขของ

คนผปรารภความเพยร ดวยพระสตรทงหลายมใชนอย อยางน

วา ดกอนภกษทงหลาย บคคลผเกยจคราน เกลอกกลวดวย

อกศลธรรมอนลามก ยอมอยเปนทกข และทาประโยชนตน

อนย งใหญใหเสอมไป. ดกอนภกษทงหลาย สวนบคคลผ

ปรารภความเพยรสงดจากอกศลธรรมอนลามก ยอมอยเปน

สข และทาประโยชนตนอนยงใหญใหบรบรณ. ดกอนภกษ

ทงหลาย การบรรลประโยชนยอมไมมดวยความเพยรอนเลว.

บดน เมอจะทรงแสดงการอยเปนสขนนนนแหละ ท

บคคลผปรารภความเพยร ผไมทาความยดมน ผเหนแจง จะพง

บรรลไดดวยกาลงและความเพยร จงตรสวา มนผ

ประกอบดวยความเพยรและกาลง เปนผไมเกยจคราน พงได

ความสงบใจ ฉนนน. ทานกลาวคาอธบายนไววา พอคา

เหลานนไมเกยจคราน ขดอยในทางทราย ยอมไดนา ฉนใด

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 48 จาก 48

ภกษในศาสนาน กฉนนน เปนผฉลาด ไมเกยจคราน พากเพยร

อย ยอมไดความสงบใจอนตางดวยปฐมฌานเปนตน.

ดกอนภกษ ในกาลกอน เธอนนกระทาความเพยรเพอ

ตองการทางนา บดน เพราะเหตไร เธอจงละความเพยรใน

ศาสนาอนเปนเครองนาออกจากทกข เพอประโยชนแกมรรค

ผล เหนปานน.

พระศาสดา ครนทรงแสดงพระธรรมเทศนานอยางน

แลว จงทรงประกาศสจจะ ๔ ในเวลาจบสจจะ ภกษผละความ

เพยรดารงอยในพระอรหต อนเปนผลอนเลศ.

แมพระศาสดากตรสเรอง ๒ เรองสบตอกน ทรง

ประชมชาดก แสดงวา

คนรบใชผไมละความเพยร ตอยหนใหนาแกมหาชน

ในสมยนน ไดเปนภกษผละความเพยรรปน ในบดน

บรษททเหลอในสมยนน เปน พทธบรษท ในบดน

สวนหวหนาพอคาเกวยนไดเปน เรา ดงน ไดใหพระ

ธรรมเทศนานจบลงแลว.

จบอรรถกถา วณณปถชาดกท ๒

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 49 จาก 49

3. อรรถกถา เสรววาณชชาดก

วาดวย เสรววาณช

พระผมพระภาคเจา เมอประทบอยในเมองสาวตถ

ทรงปรารภภกษรปหนงผละความเพยรเหมอนกน จงตรสพระ

ธรรมเทศนาน มคาเรมตนวา อธ เจ ห น วราเธส ดงน.

กพระศาสดาทรงเหนภกษนนถกภกษทงหลายนามา

โดยนยกอนนนแล จงตรสวา ดกอนภกษ เธอบวชในศาสนา

อนใหมรรคผลเหนปานน เมอละความเพยรเสย จกเศราโศก

ตลอดกาลนาน เหมอนเสรววาณชเสอมจากถาดทองอนมคา

แสนหนง ฉะนน.

ภกษทงหลายทลออนวอนพระผมพระภาคเจา เพอ

ทรงแสดงเรองนนใหเเจมแจง.

พระผมพระภาคเจาไดทรงการทาเหตอนระหวางภพ

ปกปดไว ใหปรากฏ.

ในอดตกาล ในกปท ๕ แตภทรกปน พระโพธสตวได

เปนพอคาเร ชอวาเสรวะ ในแควนเสรวรฐ. เสรววาณชนน

เมอไปเพอตองการคาขาย กบพอคาเรผโลเลคนหนง ชอวาเสร

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 50 จาก 50

วะ ขามแมนาชอวานลพาหะ แลวเขาไปยงพระนครชอวา

อรฏฐประ แบงถนนในนคร (ไปคนละทาง) กนแลว เทยวขาย

สนคาในถนนทประจวบกบตน.

ฝายวาณชนอกน ยดเอาถนนทประจวบเขากบตน

เทานน. กในนครนนไดมตระกลเศรษฐตระกลหนงเปน

ตระกลเกาแก. บตร พนองและทรพยสนทงปวงไดหมดสน

ไป. ไดมเดกหญงคนหนงเหลออยกบยาย. ยายหลานแมทง

สองนนกระทาการรบจางคนอน เลยงชวต.

กในเรอน ไดมถาดทองทมหาเศรษฐของยายกบหลาน

นนเคยใชสอย ถกเกบไวกบภาชนะอนๆ เมอไมไดใชสอยมา

นาน เขมากจบ. ยายและหลานเหลานนยอมไมร แมความท

ถาดนนเปนถาดทอง.

สมยนน วาณชโลเลคนนนเทยวรองขายของวา จง

ถอเอาเครองประดบ จงถอเอาเครองประดบ ไดไปถงประต

บานนน.

กมารกานนเหนวาณชนน จงกลาวกะยายวา ยาย ขอ

ยายจงซอเครองประดบอยางหนงใหหน.

ยายกลาววา หนเอย เราเปนคนจน จกเอาอะไรไปซอ.

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 51 จาก 51

กมารกากลาววา พวกเรามถาดใบนอย และถาดใบน

ไมเปนอปการะเกอกลแกพวกเรา จงใหถาดใบน แลวถอเอา

(เครองประดบ).

ยายจงใหเรยกนายวาณชมา แลวใหนงบนอาสนะ ให

ถาดใบนน แลวกลาววา เจานาย ทานจงถอเอาถาดน แลวให

เครองประดบอะไรๆ กไดแกหลานสาวของทาน.

นายวาณชเอามอจบถาดนนแล คดวาจกเปนถาดทอง

จงพลกเอาเขมขดทหลงถาด รวาเปนทอง จงคดวาเราจกไมให

อะไรๆ แกคนเหลาน จกนาเอาถาดนไป แลวกลาววา ถาดใบน

จะมราคาอะไร ราคาของถาดใบน แมกงมาสกกยงไมถง จง

โยนไปทภาคพน แลวลกจากอาสนะหลกไป.

พระโพธสตวคดวา คนอนยอมไดเพอจะเขาไปยง

ถนนทนายวาณชนนเขาไป แลวออกไป จงเขาไปยงถนนนน

รองขายของวา จงถอเอาเครองประดบ ดงน ไดไปถงประต

บานนนนนแหละ.

กมารกานนกลาวกะยายเหมอนอยางนนแหละอก.

ลาดบนน ยายไดกลาวกะกมารกานนวา หลานเอย

นายวาณชผมายงเรอนน โยนถาดนนลงบนภาคพนไปแลว

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 52 จาก 52

บดน เราจกใหอะไรแลว ถอเอาเครองประดบ.

กมารกากลาววา ยาย นายวาณชคนนนพดจาหยาบคาย

สวนนายวาณชคนน นารก พดจาออนโยน คงจะรบเอา.

ยายกลาววา ถาอยางนนจงเรยกเขามา กมารกานนจง

เรยกนายวาณชนนมา.

ลาดบนน ยายและหลานไดใหถาดใบนนแกพระ

โพธสตวนน ผเขาไปยงเรอน แลวนง.

พระโพธสตวนนรวา ถาดนนเปนถาดทอง จงกลาววา

แม ถาดใบนมคาตงแสน สนคาอนมคาเทาถาด ไมมในมอของ

เรา.

ยายและหลานจงกลาววา เจานาย นายวาณชผมากอน

พดวา ถาดใบนมคาไมถงแมกงมาสก แลวเหวยงถาดลงพนไป

แตถาดใบนจกเกดเปนถาดทอง เพราะบญของทาน พวกเราให

ถาดใบนแกทาน ทานใหอะไรๆ กไดแกพวกเรา แลวถอเอา

ถาดใบนไปเถด.

ขณะนน พระโพธสตวจงใหกหาปณะ ๕๐๐ ซงมอย

ในมอ และสนคาซงมราคา ๕๐๐ กหาปณะทงหมด แลวขอ

เอาไวเพยงเทานวา ทานทงหลายจงใหตาชงนกบถง และ

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 53 จาก 53

กหาปณะ ๘ กหาปณะแกขาพเจา แลวถอเอาถาดนนหลกไป.

พระโพธสตวนนรบไปยงฝงแมนา ใหนาย

เรอ ๘ กหาปณะ แลวขนเรอไป. ฝายนายวาณชพาลหวน

กลบไปเรอนนนอก แลวกลาววา ทานจงนาถาดใบนนมา เรา

จกใหอะไรๆ บางอยางแกทาน. หญงนนบรภาษนายวาณช

พาลคนนน แลวกลาววา ทานไดกระทาถาดทอง อนมคาตง

แสนของพวกเรา ใหมคาเพยงกงมาสก แตนายวาณชผมธรรม

คนหนง เหมอนกบนายทานนนแหละ ใหทรพยพนหนงแก

พวกเรา แลวถอเอาถาดทองนนไปแลว.

นายวาณชพาลไดฟงดงนนคดวา เราเปนผเสอมจาก

ถาดทองอนมคาตงแสน. วาณชคนนทาความเสอมอยางใหญ

หลวงแกเราหนอ เกดความโศกมกาลง ไมอาจดารงสตไวได

จงสลบไป (พอฟน) ไดโปรยกหาปณะทอยในมอ และสงของ

ไวทประตเรอนนนแหละ ท งผานงผาหม ถอคนชงทาเปนไม

คอน. หลกไปตามรอยเทาของพระโพธสตว ไปถงฝงแมนา

นน เหนพระโพธสตวกาลงไปอย จงกลาววา นายเรอผเจรญ

ทานจงกลบเรอ. พระโพธสตวหามวา อยากลบ.

เมอนายวาณชพาล แมนอกน เหนพระโพธสตวไปอย

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 54 จาก 54

นนแล เกดความโศกมกาลง หทยรอน เลอดพงออกจากปาก

หทยแตกเหมอนโคลนในบง ฉะนน. วาณชพาลนนผกอาฆาต

พระโพธสตว ถงความสนชวตลง ณ ทนนนนเอง.

นเปนการผกอาฆาตในพระโพธสตวของพระเทวทต

เปนครงแรก.

พระโพธสตวกระทาบญมทานเปนตน ไดไปตาม

ยถากรรม.

พระสมมาสมพทธเจา ครนตรสพระธรรมเทศนาแลว

ทรงเปนผตรสรพรอมเฉพาะแลวแล ไดตรสพระคาถานวา

ถาทานพลาดโสดาปตตมรรค คอความแนนอนแหง

พระสทธรรมในศาสนาน ทานจะตองเดอดรอนใจในภายหลง

สนกาลนาน เหมอนวาณชชอ เสรวะ ผน ฉะนน.

บรรดาบทเหลานน บทวา อธ เจ น วราเธส

สทธมมสส นยามก ความวา หากทานพลาด คอ ถาทานพลาด

โสดาปตตมรรค กลาวคอความแนนอนแหงพระสทธรรม

อยางน ในศาสนาน อธบายวา ทาน เมอละความเพยร จะไม

บรรลคอไมได.

บทวา จร ตว อนตปเปส ความวา เมอเปนอยางนน

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 55 จาก 55

ทานเมอเศราโศก คอราไรอยตลอดกาลนาน ชอวาจก

เดอดรอนใจภายหลง ในกาลทกเมอ. อกอยางหนง ในบทนม

อธบายดงนวา ทานเกดในนรกเปนตน เสวยทกขมประการ

ตางๆ ตลอดกาลนาน ชอวาจกเดอดรอนใจภายหลง คอชอวา

จกลาบาก เพราะความเปนผละความเพยร คอเพราะความเปน

ผพลาดอรยมรรค.

ถามวา จกเดอดรอนภายหลง อยางไร?

ตอบวา จกเดอดรอนภายหลง เหมอนนายวาณช ชอวา

เสรวะ ผน.

อธบายวา เหมอนนายวาณชผน อนมชออยางนวา เสร

วะ. ทานกลาวคาอธบายนไววา เมอกอน วาณชชอเสรวะได

ถาดทองมคาหนงแสน ไมทาความเพยรเพอจะถอเอาถาดทอง

นน จงเสอมจากถาดทองนน เดอดรอนใจในภายหลงฉนใด

แมเธอกฉนนนเหมอนกน. เมอไมบรรลอรยมรรคอนเชนกบ

ถาดทองทเขาจดเตรยมใหในศาสนาน เพราะละความเพยรเสย

เปนผเสอมรอบจากอรยมรรคนน จกเดอดรอนใจภายหลง

ตลอดกาลนาน กถาจกไมละความเพยรไซร จกได

โลกตรธรรม แมทง ๔ ในศาสนาของเรา เหมอนนายวาณชผ

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 56 จาก 56

เปนบณฑต ไดเฉพาะถาดทอง ฉะนน.

พระศาสดาทรงถอเอายอดดวยพระอรหตทรงแสดง

พระธรรมเทศนานแกภกษนอยางน แลวทรงประกาศสจจะ

๔ ในเวลาจบสจจะ ภกษผละความเพยร ดารงอยในพระอรหต

อนเปนผลเลศ.

แมพระศาสดากทรงตรสเรอง ๒ เรองสบตอกน แลว

ทรงประชมชาดกวา

วาณชพาลในกาลนน ไดเปน พระเทวทต ในบดน

นายวาณชผเปนบณฑตในกาลนน ไดเปน เราเอง ทรง

ใหเทศนาจบลงแลว.

จบอรรถกถาเสรวาณชชาดกท ๓

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 57 จาก 57

4. อรรถกถา จลลกเศรษฐชาดก

วาดวย คนฉลาดตงตนได

พระผมพระภาคเจาเสดจเขาไปอาศยกรงราชคฤห

ประทบอยในชวกมพวน ทรงปรารภพระจลลปนถกเถระ จง

ตรสพระธรรมเทศนาน มคาเรมตนวา อปปเกนป เมธาว ดงน.

เบองตนพงกลาวการเกดขนและการบรรพชาของพระ

จลลปนถกในอมพวนนน กอน.

มกถาตามลาดบ ดงตอไปน

ไดยนวา ในกรงราชคฤห มธดาของเศรษฐผมทรพย

มาก ไดทาความเชยชดกบทาสของตนเอง กลววา แมคนอนจะ

รกรรมนของเรา จงกลาวอยางน ถาบดามารดาของเราจกร

โทษน จกกระทาใหเปนทอนนอยทอนใหญ พวกเราจกไปอย

ตางประเทศ จงถอของสาคญทจะถอไปได ออกทางประตลบ.

แมทงสองคนไดพากนไปดวยคดวา จกไปยงททคน

อนไมรจก แลวอย ณ ทใดทหนง. เมอผวเมยทงสองนนอย ณ

ทแหงหนง เพราะอาศยการอยรวมกน ธดาเศรษฐกตงครรภ.

ธดาเศรษฐนนอาศยครรภแก จงปรกษากบสาม แลวกลาววา

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 58 จาก 58

ครรภของเราแกแลว ชอวาการคลอดบตร ในททหางเหนจาก

ญาตและพวกพอง ยอมเปนทกขแทสาหรบเราทงสอง พวกเรา

จกไปเฉพาะยงเรอนของตระกล.

สามนนคดวา ถาเราจกไปบดน ชวตของเราจะไมมจง

ผลดวนอยวา จะไปวนนจะไปวนพรงน.

ธดาเศรษฐนนคดวา สามนเปนคนโง ไมอตสาหะทจะ

ไปเพราะโทษของตนมมาก ธรรมดาวา บดามารดาม

ประโยชนเกอกล โดยสวนเดยวในบตรธดา สามนจะไป

หรอไมกตาม เราควรจะไป เมอสามนนออกจากเรอน นางจง

เกบงาบรขารในเรอน บอกถงความทตนไป เรอนของตระกล

แกชาวบานใกลเคยง แลวเดนทาง.

ลาดบนน บรษนนมาเรอนไมเหนนาง จงถามคนท

คนเคย ไดฟงวา ไปเรอนตระกล จงรบตามไปทนในระหวาง

ทาง. ฝายธดาเศรษฐนนกไดคลอดบตรในระหวางทางนน

นนเอง. สามนนถามวา นางผเจรญ นอะไร. ฝายธดาเศรษฐนน

กลาววา บตรคนหนงเกดแลว. สามกลาววา บดน พวกเราจก

ทาอยางไร. ธดาเศรษฐกลาววา พวกเราจะไปเรอนของตระกล

เพอประโยชนแกกรรมใด กรรมนนไดสาเรจแลว ในระหวาง

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 59 จาก 59

ทาง พวกเราจกไปทนนทาอะไร พวกเราจกกลบ. แมทงสอง

คนเปนผมความคดเปนอนเดยวกนกลบแลว.

กเพราะทารกนนเกดในระหวางทาง บดามารดาจงตง

ชอวา ปนถก ไมนานเทาไรนก นางกตงครรภอนอก เรองราว

ทงปวงพงใหพศดาร โดยนยกอนนนแหละ. กเพราะทารก แม

คนนนกเกดในหนทาง บดามารดาจงตงชอ บตรผเกดทแรก

วา มหาปนถก ตงชอบตรคนทสองวา จลลปนถก สามภรรยา

นนพาทารก แมทงสองคนมายงทอยของตน นนแล.

เมอสามภรรยาทงสองนนอยในทนน มหาปนถกทารก

ไดฟงคนอนๆ พดวาอา วาป วายา จงถามมารดาวา แมจา พวก

เดกอนๆ พดวาป พดวายา ญาตของเราไมมหรอ. มารดากลาว

วา จะพอ ในทน ญาตของพวกเราไมม แตในพระนครรา

ชคฤห พวกเรามตาชอวามหาธนเศรษฐ ญาตของพวกเรามอย

ในเมองราชคฤหนนมาก. มหาปนถกกลาววา เพราะเหตไร

พวกเราจงไมไปทเมองราชคฤหนน ละแม. นางไมบอกเหตท

ตนมาแกบตร เมอบตรทงสองรบเราถามอย จงกลาวกะสามวา

เดกเหลานทาเราใหลาบากเหลอเกน บดามารดาเหนพวกเรา

แลว จกกนเนอเทยวหรอ มาเถดพวกเราจกแสดงตระกลของ

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 60 จาก 60

ตาแกเดกทงหลาย. สามกลาววา เราจกไมอาจไปประจญหนา

แตเราจกนาไป. ภรรยากลาววา ดแลว พวกเดกๆ ควรจะเหน

ตระกลของตานนแล โดยวธอยางใดอยางหนง.

ชนแมทงสองนนพาทารกทงสองไปถงเมองราชคฤห

โดยลาดบ แลวพกอยในศาลาแหงหนงใกลประตเมอง แลวให

บอกบดามารดา ถงความทมารดาของทารก พาเอาทารก ๒

คนมา.

ตายายเหลานนไดฟงขาวนน แลวกลาววา คนชอวา

ไมใชบตร ไมใชธดา ยอมไมมแกเราทงหลายผเทยวอยใน

สงสารวฏ คนเหลานนมความผดมากแกพวกเรา คนเหลานน

ไมอาจเพอจะดารงอยในคลองจกษของพวกเรา ชนแมทงสอง

จงถอเอาทรพยชอมประมาณเทาน ไปยงททผาสกเลยงชวตอย

เถด แตจงสงทารกทงสองคนมาไวทน. ธดาเศรษฐถอเอา

ทรพยทบดามารดาสงมา แลวสงทารกทงสองใหไปในมอของ

พวกทตทมา นนแหละ. ทารกทงสองเจรญเตบโตอยใน

ตระกลของตา.

บรรดาทารกทงสองนน จลลปนถกยงเยาวเกนไป

สวนมหาปนถกไปฟงธรรมกถาของพระทศพลกบตา เมอมหา

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 61 จาก 61

ปนถกนนฟงธรรมในทพรอมพระพกตรของพระศาสดาเปน

นตย จตกนอมไปเพอบรรพชา. เขาจงกลาวกะตาวา ถาทาน

ยอมรบ กระผมจะบวช. ตากลาววา เจาพดอะไร พอ เจาเปนท

รกของตา การบรรพชาเฉพาะของเจาเทานน ดกวาการ

บรรพชา แมของชาวโลกทงสน ถาเจาอาจ จงบวชเถอะพอ.

ครนรบคาแลว จงไปยงสานกของพระศาสดา. พระ

ศาสดาตรสวา ทานมหาเศรษฐ ทานไดทารกนมาหรอ. มหา

เศรษฐกราบทลวา พระเจาขา ขาแตพระองคผเจรญ ทารกน

เปนหลานของขาพระองค เขาพดวา จะบวชในสานกของ

พระองค. พระศาสดาจงทรงสงภกษผบณฑบาตเปนวตรรป

หนงวา เธอจงใหทารกนบวช. พระเถระบอกตจปญจก

กรรมฐานแกมหาปนถกนน แลวใหบวช มหาปนถกนนเรยน

พทธวจนะเปนอนมาก มพรรษาครบบรบรณแลว ได

อปสมบทเปนอปสมบน กระทากรรมฐานโดยโยนโส

มนสการ ไดบรรลพระอรหตแลว.

พระมหาปนถกนนยบยงอยดวยความสขในฌานและ

ความสขในมรรค จงคดวา เราอาจไหมหนอเพอจะใหสขนแก

จลลปนถก. ลาดบนน ทานมหาปนถกจงไปยงสานกของ

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 62 จาก 62

เศรษฐผเปนตา กลาววา ทานมหาเศรษฐ ถาทานยนยอม อาตม

ภาพจกใหจลลปนถกบวช. มหาเศรษฐกลาววา จงใหบวชเถด

ทานผเจรญ. พระเถระใหจลลปนถกทารกบวชแลว ใหตงอย

ในศล ๑๐.

สามเณรจลลปนถกพอบวชแลวเทานน ไดเปนคน

เขลา สมดงททานกลาววา โดยเวลา ๔ เดอนไมอาจเรยนคาถา

เดยวนวา

ดอกบวโกกนทมกลนหอม ไมปราศจากกลนหอม พง

บานแตเชาฉนใด ทานจงดพระองครสผไพโรจน เหมอนพระ

อาทตยสองแสงจาในอากาศ ฉะนน.

ไดยนวา พระจลลปนถกนนบวชในกาลแหง

พระกสสปสมมาสมพทธเจา เปนผมปญญา ไดทาการหวเราะ

เยาะ ในเวลาทภกษผเขลารปหนงเรยนอเทศ. ภกษนนละอาย

เพราะการเยยหยนนน จงไมเรยนอเทศ ไมทาการสาธยาย.

เพราะกรรมนน พระจลลปนถกนพอบวชเทานนจงเกดเปนคน

เขลา เมอทานเรยนบทเหนอๆ ขนไป บททเรยนแลวๆ กเลอน

หายไป เมอทานจลลปนถกนนพยายามเรยนคาถานเทานน ๔

เดอนลวงไปแลว

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 63 จาก 63

ลาดบนน พระมหาปนถกจงคราพระจลลปนถกนน

ออกจากวหาร โดยกลาววา จลลปนถก เธอเปนผอาภพในพระ

ศาสนาน โดย ๔ เดอนไมอาจเรยนคาถาเดยวได กเธอจกทากจ

แหงบรรพชตใหถงทสดไดอยางไร จงออกไปจากวหาร. พระ

จลลปนถกไมปรารถนาความเปนคฤหสถ เพราะความรกใน

พระพทธศาสนา.

ในคราวนน พระมหาปนถกไดเปนพระภตตเทสกผ

แจกภต. หมอชวกโกมารภจถอของหอมและดอกไมเปนอน

มาก ไปยงอมพวนของตน บชาพระศาสดา ฟงธรรม แลวลก

ขนจากอาสนะ ถวายบงคมพระทศพล แลวเขาไปหาพระมหา

ปนถก ถามวา

ทานผเจรญในสานกของพระศาสดา มภกษเทาไร?

พระมหาปนถกกลาววา มภกษประมาณ ๕๐๐ รป.

หมอชวกกลาววา ทานผเจรญ พรงน ทานจงพาภกษ

๕๐๐ รปมพระพทธเจาเปนประธาน ไปรบภกษาในนเวศน

ของผม.

พระเถระกลาววา อบาสก ชอวาพระจลลปนถก เปนผ

เขลา มธรรมไมงอกงาม อาตมภาพจะนมนต เพอภกษทเหลอ

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 64 จาก 64

ยกเวนพระจลลปนถกนน.

พระจลลปนถกไดฟงดงนน จงคดวา พระเถระพชาย

ของเรา เมอรบนมนตเพอภกษทงหลาย มประมาณเทานกรบ

กนเราไวภายนอก พชายของเราจกผดใจในเรา โดยไมตอง

สงสย. บดน เราจะประโยชนอะไรดวยพระศาสนาน เราจก

เปนคฤหสถกระทาบญ มทานเปนตน เลยงชวต.

วนรงขน พระจลลปนถกนนไปแตเชาตร ดวยคดวาจก

เปนคฤหสถ. ในเวลาใกลรง พระศาสดาทรงตรวจโลก ไดทรง

เหนเหตนนนนแล จงเสดจไปกอนลวงหนา ไดประทบยน

จงกรม อยทซมประต ใกลทางทพระจลลปนถกจะไป. พระ

จลลปนถก เมอจะเดนไปสเรอน เหนพระศาสดา จงเขาไปเฝา

แลวถวายบงคม.

ลาดบนน พระศาสดาตรสกะพระจลลปนถกนนวา

จลลปนถก กเธอจะไปไหน ในเวลาน. พระจลลปนถกกราบ

ทลวา ขาแตพระองคผเจรญ พระพชายฉดคราขาพระองคออก

ดวยเหตนน ขาพระองคจะไปดวยคดวา จกเปนคฤหสถ. พระ

ศาสดาตรสวา จลลปนถก ชอวาการบรรพชาของเธอในสานก

ของเรา เธอถกพระพชายฉดคราออกไป เพราะเหตไร จงไม

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 65 จาก 65

มายงสานกของเรา มาเถด เธอจะประโยชนอะไรดวยความ

เปนคฤหสถ เธอจกอยในสานกของเรา แลวทรงพาพระจลล

ปนถกไป ใหพระจลลปนถกนนนงทหนามขพระคนธกฏ

ตรสวา จลลปนถก เธอจงผนหนาไปทางทศตะวนออก จงอย

ในทนแหละ ลบคลาผาทอนเกาไปวา รโชหรณ รโชหรณ ผา

เปนเครองนาธลไป ผาเปนเครองนาธลไป แลวทรงประทาน

ผาเกาอนบรสทธ ซงทรงปรงแตงดวยฤทธ. เมอเขากราบทล

เวลา (ภตตาหาร) ใหทรงทราบ จงแวดลอมดวยภกษสงฆ

เสดจไปยงนเวศนของหมอชวก ประทบนงบนอาสนะทเขาป

ลาดแลว

ฝายพระจลลปนถกมองดพระอาทตย นงลบทอนผา

เกานนวา รโชหรณ รโชหรณ เมอพระจลลปนถกนน ลบทอน

ผาเกานนอย ผาไดเศราหมองไป แตนน พระจลลปนถกจงคด

วา ทอนผาเกาผนนนบรสทธอยางย ง แตเพราะอาศยอตภาพน

จงละปรกต เกดเศราหมองอยางน สงขารทงหลายไมเทยง

หนอ จงเรมตงความสนและความเสอม เจรญวปสสนา.

พระศาสดาทรงทราบวา จตของจลลปนถกขนส

วปสสนาแลว จงตรสวา จลลปนถก เธออยากระทา

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 66 จาก 66

ความสาคญวา ทอนผาเกานนเทานน เปนของเศราหมองยอม

ดวยฝ นธล แตธลคอราคะเปนตนเหลานน มอยในภายใน เธอ

จงนาธลคอราคะเปนตนนนไปเสย แลวทรงเปลงโอภาสเปนผ

มพระรปโฉมปรากฏ เหมอนประทบนงอยเบองหนา ไดตรส

พระคาถาเหลานวา

ราคะเรยกวา ธล แตฝ นละอองไมเรยกวาธล คาวา ธล นเปน

ชอของราคะ ภกษทงหลายเหลานนละธลนนไดแลว ยอมอย

ในศาสนาของพระพทธเจาผปราศจากธล.

โทสะเรยกวาธล แตฝ นละอองไมเรยกวา ธล คาวา ธล นเปน

ชอของโทสะ ภกษทงหลายเหลานนละธลนนไดแลว ยอมอย

ในศาสนาของพระพทธเจาผปราศจากธล.

โมหะเรยกวา ธล แตฝ นละอองไมเรยกวา ธล คาวา ธล นเปน

ชอของโมหะ ภกษทงหลายเหลานนละธลนนไดแลว ยอมอย

ในศาสนาของพระพทธเจาผปราศจากธล.

ในเวลาจบคาถา พระจลลปนถกบรรลพระอรหต

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 67 จาก 67

พรอมดวยปฏสมภทาทงหลาย ปฎกทงสามมาถงแกพระจลล

ปนถกนน พรอมดวยปฏสมภทาทงหลายเทยว.

ไดยนวา ในกาลกอน พระจลลปนถกนนเปน

พระราชา กาลงทาประทกษณพระนคร เมอพระเสโทไหล

ออกจากพระนลาต จงเอาผาสาฎกบรสทธเชดพระนลาต ผา

สาฎกไดเศราหมองไป พระราชานนทรงไดอนจจสญญา

ความหมายวาไมเทยง วาผาสาฎกอนบรสทธเหนปานน ละ

ปรกตเดม เกดเศราหมอง เพราะอาศยรางกายน สงขาร

ทงหลายไมเทยงหนอ ดวยเหตนน ผาเปนเครองนาธลออกไป

เทานน เกดเปนปจจยแกพระจลลปนถกนน.

ฝายหมอชวกโกมารภจนอมนานาทกษโณทกเขาไป

ถวายพระทศพล พระศาสดาเอาพระหตถปดบาตร โดยตรสวา

ชวก ในวหารมภกษอยมใชหรอ. พระมหาปนถกกราบทลวา

ขาแตพระองคผเจรญ ในวหารไมมภกษมใชหรอ พระเจาขา.

พระศาสดาตรสวา ชวก มภกษ. หมอชวกจงสงบรษไป โดย

สงวา พนาย ถาอยางนนทานจงไป อนง จงรวา ในวหารมภกษ

หรอไมม.

ขณะนน พระจลลปนถกคดวา พชายของเราพดวา ใน

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 68 จาก 68

วหารไมมภกษ เราจกประกาศความทภกษทงหลายมอยใน

วหาร แกพชายของเรานน แลวบนดาลใหอมพวนทงสน เตม

ไปดวยภกษทงหลายเทานน ภกษพวกหนงทาการจวรกรรม

ภกษพวกหนงทากรรม คอยอมจวร ภกษพวกหนงทาการ

สาธยาย ทานนรมตภกษ ๑,๐๐๐ รป ซงเหมอนกนและกน

อยางน บรษนนเหนภกษมากมายในวหาร จงกลบไปบอก

หมอชวกวา ขาแตนาย อมพวนทงสนเตมดวยภกษทงหลาย ณ

ทนนแหละ แมพระเถระ

กนรมตอตภาพตงพน [ลวนเปน] พระปนถก

นง

อยในอมพวนอนรนรมยจนกระทงประกาศ

เวลา

[ภต] ใหทราบกาล.

ลาดบนน พระศาสดาตรสกะบรษนนวา ทานจงไป

วหาร กลาววา พระศาสดาตรสเรยกภกษชอวา จลลปนถก.

เมอบรษนนไป กลาวอยางนนแลว ปากตงพน กตงขนวา อาต

มะชอจลลปนถก อาตมะชอจลลปนถก. บรษไปกราบทลวา

ขาแตพระองคผเจรญ นยวา ภกษแมทงหมด ชอจลลปนถก

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 69 จาก 69

ทงนน.

พระศาสดาตรสวา ถาอยางนน ทานจงไปจบมอภกษผ

พดกอนวา อาตมะชอจลลปนถก ภกษทเหลอจะอนตรธานไป

บรษนนไดกระทาอยางนน ทนใดนนเอง ภกษประมาณพนรป

ไดอนตรธานหายไป พระเถระไดไปกบบรษนน.

ในเวลาเสรจภตกจ พระศาสดาตรสเรยกหมอชวก มา

วา ชวก ทานจงรบบาตรของพระจลลปนถก พระจลลปนถกน

จกกระทาอนโมทนาแกทาน. หมอชวกไดกระทาอยางนน

พระเถระบนลอสหนาท ดจราชสหหนมยงปฎกทง ๓ ให

กาเรบ กระทาอนโมทนา.

พระศาสดาเสดจลกขนจากอาสนะ มภกษสงฆเปน

บรวาร เสดจไปยงพระวหาร เมอภกษทงหลายแสดงวตรแลว

เสดจลกจากอาสนะ ประทบยนทหนามขพระคนธกฎ

ประทานโอวาทของพระสคตแกภกษสงฆ แลวตรสบอกพระ

กรรมฐาน ทรงสงภกษสงฆไป แลวเสดจเขาพระคนธกฎอน

อบดวยของหอมอนมกลนหอม ทรงเขาสหไสยา โดยพระ

ปรศวเบองขวา

ครนในเวลาเยน ภกษทงหลายประชมกนรอบดาน ใน

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 70 จาก 70

โรงธรรมสภา นงเหมอนวงมานผากมพลแดง ปรารภเรอง

พระคณของพระศาสดาวา อาวโสทงหลาย พระมหาปนถกไม

ร อธยาศยของพระจลลปนถก ไมอาจใหเรยนคาถาเดยวโดย

เวลา ๔ เดอน ฉดออกจากวหาร โดยกลาววา จลลปนถกน โง

เขลา. แตพระสมมาสมพทธเจาไดประทานพระอรหต พรอม

ดวยปฏสมภทาแกพระจลลปนถกนน ในระหวางภตคราว

เดยวเทานน เพราะพระองคเปนพระธรรมราชาผยอดเยยม

ปฎกทงสามมาพรอมดวยปฏสมภทา ทเดยว นาอศจรรย ชอวา

พทธพลงใหญหลวง.

ลาดบนน พระผมพระภาคเจาทรงทราบความเปนไป

ของเรองนในโรงธรรมสภา ทรงพระดารวา วนน เราควรไป

จงเสดจลกขนจากพทธไสยา ทรงนงผาสองชนอนแดงด ทรง

ผกรดประคดประดจสายฟาแลบ ทรงหมมหาจวรขนาดพระ

สคตเชนกบผากมพลแดง เสดจออกจากพระคนธกฎอนมกลน

หอม เสดจไปยงโรงธรรมสภา ดวยความงามอนเยองกราย ดจ

ชางตวประเสรฐอนซบมนและดจราชสห และดวยพทธลลา

อนหาทสดมได เสดจขนบวรพทธอาสนทลาดไว ทรงเปลง

พทธรศมมพรรณ ๖ ประการเสมอนทรงยงทองทะเลให

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 71 จาก 71

กระเพอม ประดจพระอาทตยทอแสงออนๆ เหนอยอดเขา

ยคนธร ฉะนน ประทบนงทามกลางอาสนะ.

กเมอพระสมมาสมพทธเจา พอสกวาเสดจมา. ภกษ

สงฆไดงดการพดจา นงอยแลว. พระศาสดาทรงแลดบรษท

ดวยพระเมตตาจต อนออนโยน ทรงพระดารวา บรษทนงาม

เหลอเกน การคะนองมอคะนองเทา หรอเสยงไอเสยงจาม แม

ของภกษรปเดยว กมไดม. ภกษแมทงปวงน มความเคารพดวย

ความเคารพในพระพทธเจา อนเดชของพระพทธเจาคกคาม

แลว เมอเรานง ไมกลาวแมตลอดกป.

ภกษทงหลายจกไมตงถอยคาขนกลาวกอน ชอวาวตร

ในการตงเรอง เราควรจะร เราแหละจกกลาวกอน จงตรสเรยก

ภกษทงหลาย ดวยพระสรเสยง ดจเสยงพรหมอนไพเราะ ตรส

วา ดกอนภกษทงหลาย บดน พวกเธอนงประชมกนดวยเรอง

อะไร เรองอะไรทพวกเธอพดคางไวในระหวาง.

ภกษทงหลายกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ ขา

พระองคทงหลายนงอยในทน ไมกลาว เดยรฉานกถาอยางอน

แตนงพรรณนาพระคณทงหลายของพระองคเทานน วา

อาวโสทงหลาย พระมหาปนถกไมรอธยาศยของพระจลลปน

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 72 จาก 72

ถก ไมอาจใหเรยนคาถาเดยวโดย ๔ เดอน ฉดออกจากวหาร

โดยกลาววา พระจลลปนถกนโงเขลา แตพระสมมาสมพทธ

เจาไดประทาน พระอรหตพรอมดวยปฏสมภทาแกพระจลล

ปนถกนน ในระหวางภตครงเดยวเทานน เพราะพระองคทรง

เปนพระธรรมราชาผยอดเยยม นาอศจรรย ชอวา พระกาลง

ของพระพทธเจาทงหลาย ใหญหลวงนก.

พระศาสดาไดทรงสดบถอยคาของภกษทงหลาย แลว

ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย พระจลลปนถกบรรลถงความเปน

ใหญในธรรม ในธรรมทงหลายในบดน เพราะอาศยเรากอน

แตในปางกอน จลลปนถกนถงความเปนใหญในโภคะ แมใน

โภคะทงหลาย กเพราะอาศยเรา. ภกษทงหลายจงทลออนวอน

พระผมพระภาคเจา เพอตรสเรองนนใหแจมแจง พระผมพระ

ภาคเจาไดทรงกระทา เหตอนระหวางภพปกปดไว ใหปรากฏ

ดงตอไปน.

ในอดตกาล เมอพระเจาพรหมทตครองราชสมบตใน

เมองพาราณส ในแควนกาส พระโพธสตวบงเกดในตระกล

เศรษฐ เจรญวยแลว ไดรบตาแหนงเศรษฐไดชอวา จลลก

เศรษฐ จลลกเศรษฐนนเปนบณฑต ฉลาดเฉยบแหลม รนมต

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 73 จาก 73

ทงปวง. วนหนง จลลกเศรษฐนนไปสทบารงพระราชา เหน

หนตายในระหวางถนน คานวนนกขตฤกษในขณะนนแลว

กลาวคานวา กลบตรผมดวงตา คอปญญา อาจเอาหนตวนไป

กระทาการเลยงดภรรยา และประกอบการงานได.

กลบตรผยากไรคนหนงชอวา จฬนเตวาสก ไดฟงคา

ของเศรษฐนน แลวคดวา ทานเศรษฐนไมร จกไมพด จงเอา

หนไปขายในตลาดแหงหนง เพอเปนอาหารแมว ไดทรพย

กากณกหนง จงซอนาออยดวยทรพยหนงกากณกนน แลวเอา

หมอใบหนงตกนาไป เขาเหนพวกชางดอกไมมาจากปา จงให

ช นนาออยคนละหนอยหนง แลวใหดมนากระบวยหนง พวก

ชางดอกไมเหลานนไดใหดอกไมคนละกามอแกเขา.

แมในวนรงขน เขากเอาคาดอกไมนน ซอนาออย

และนาดมหมอหนง ไปยงสวนดอกไมทเดยว พวกชางดอกไม

ไดให กอดอกไมทเกบไปแลว ครงกอแกเขาในวนนนแลวก

ไป ไมนานนก เขากไดเงน ๘ กหาปณะ โดยอบายน.

ในวนมฝนเจอลมวนหนง ไมแหงกงไม และใบไม

เปนอนมาก ในพระราชอทยาน ถกลมพดตกลงมาอก คนเฝา

อทยานไมเหนอบายทจะท ง เขาไปในพระราชอทยานนน แลว

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 74 จาก 74

กลาวกะคนเฝาอทยานวา ถาทานจกใหไมและใบไมเหลานน

แกขาพเจา ขาพเจาจกนาของทงหมด ออกไปจากสวนนของ

ทาน คนเฝาอทยานนนรบคาวา เอาไปเถอะ นาย. จฬนเตวาส

กจงไปยงสนามเลนของพวกเดกๆ ใหนาออย ใหตนไมและ

ใบไมทงหมด ออกไปโดยเวลาครเดยว ใหกองไวทประต

อทยาน. ในกาลนน ชางหมอหลวงเทยวหาฟนเพอเผาภาชนะ

ดนของหลวง เหนไมและใบไมเหลานนทประตอทยาน จงซอ

เอาจากมอของจฬนเตวาสกนน. วนนน จฬนเตวาสกไดทรพย

๑๖ กหาปณะ และภาชนะ ๕ อยางมตมเปนตน ดวยการขาย

ไม.

เมอมทรพย ๒๔ กหาปณะ จฬนเตวาสกนนจงคดวา

เรามอบายน แลวตงตมนาดมตมหนงไว ในทไมไกลประต

พระนคร บรการคนหาบหญา ๕๐๐ คนดวยนาดม. คนหาบ

หญา แมเหลานนกลาววา สหาย ทานมอปการะมากแกพวกเรา

พวกเราจะกระทาอะไรแกทาน (ไดบาง). จฬนเตวาสกนนก

ลาววา เมอกจเกดขนแกเรา ทานทงหลายจกกระทา แลวเทยว

ไปขางโนนขางน ไดกระทาความสนทสนม โดยความเปน

มตรกบคนผทางานทางบก และคนทางานทางนา.

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 75 จาก 75

คนทางานทางบกบอกแกจฬนเตวาสกนนวา พรงน

พอคามาจกพามา ๕๐๐ ตวมายงนครน. นายจฬนเตวาสกนน

ไดฟงคาของคนทางานทางบกนนแลว จงกลาวกะพวกคน

หาบหญาวา วนน ทานจงใหหญาแกเราคนละกา และเมอเรา

ยงไมไดขายหญา ทานทงหลายอยาขายหญาของตนๆ คนหาบ

หญาเหลานนรบคาแลว นาหญา ๕๐๐ กา มาลงทประตบาน

ของจฬนเตวาสกนน. พอคามาไมไดอาหารสาหรบมาในพระ

นครทงสน จงใหทรพยหนงพนแกจฬนเตวาสกนน แลว

ถอเอาหญานนไป.

แตนนลวงไป ๒-๓ วน สหายผทางานทางนาบอกแก

จฬนเตวาสกนนวา เรอใหญมาจอดททาแลว. จฬนเตวาสกนน

คดวา มอบายน. จงเอาเงน ๘ กหาปณะไปเชารถ ซง

เพยบพรอมดวยบรวารทงปวง แลวไปยงทาเรอดวยยศใหญ

ใหแหวนวงหนงเปนมดจาแกนายเรอ ใหวงมาน นงอยในทไม

ไกล สงคนไววา เมอพอคาภายนอกมา พวกทานจงบอก โดย

การบอกประวงไวสามครง. พอคาประมาณรอยคนจากเมอง

พาราณสไดฟงวา เรอมาแลว จงมาโดยกลาววา พวกเราจะซอ

เอาสนคา. นายเรอกลาววา พวกทานจกไมไดสนคา พอคา

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 76 จาก 76

ใหญในทชอโนน ใหมดจาไวแลว พอคาเหลานนไดฟงดงนน

จงมายงสานกของจฬนเตวาสกนน. คนผรบใชใกลชด จงบอก

ความทพวกพอคาเหลานนมา โดยการบอกประวงไวสามครง

ตามสญญาเดม. พอคาประมาณ ๑๐๐ คนนน ใหทรพยคนละ

พน เปนผมหนสวนเรอกบจฬนเตวาสกนน แลวใหอกคนละ

พนใหปลอยหน ไดกระทาสนคาใหเปนของตน จฬนเตวาส

กถอเอาทรพยสองแสน กลบมาเมองพาราณส คดวา เราควร

เปนคนกตญ จงใหถอเอาทรพยแสนหนงไปยงทใกลจลลก

เศรษฐ.

ลาดบนน จลลกเศรษฐจงถามจฬนเตวาสกนนวา

ดกอนพอ เธอทาอะไรจงไดทรพยน.

จฬนเตวาสกนนกลาววา ขาพเจาตงอยในอบายททาน

บอก จงไดทรพยภายใน ๔ เดอนเทานน แลวบอกเรองราว

ทงหมด ตงแตหนตายเปนตนไป.

ทานจลลกมหาเศรษฐไดฟงคาของจฬนเตวาสกนน

แลวคดวา บดน เรากระทาทารกเหนปานนใหเปนของเรา จง

จะควร จงใหธดาของตนผเจรญวยแลว กระทาใหเปนเจาของ

ทรพยทงสน.

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 77 จาก 77

เมอทานเศรษฐลวงลบไปแลว จฬนเตวาสกนนกได

ตาแหนงเศรษฐ ในนครนน. ฝายพระโพธสตวกไดไปตาม

ยถากรรม.

พระสมมาสมพทธเจา ครนตรสพระธรรมเทศนาน

ทรงเปนผตรสรพรอมยงทเดยว ไดตรสพระคาถานวา

บคคลผมปญญารจกใครครวญ ยอมตงตนไดดวย

ทรพยอนเปนตนทน แมมประมาณนอย เหมอนคนกอไฟกอง

นอย ใหเปนกองใหญ ฉะนน.

บรรดาบทเหลานน บทวา อปปเกนป แปลวา แมนอย

คอแมนดหนอย. บทวา เมธาว แปลวา ผมปญญา. บทวา ปาภ

เฏน ไดแก ดวยตนทนของสนคา. บทวา วจกขโณ ไดแก ผ

ฉลาดในโวหาร.

บทวา สมฏ ฐาเปต อตตาน ความวา ยงทรพยและยศ

ใหญใหเกดขน แลวตงตน คอยงตนใหตงอยในทรพยและยศ

นน.

ถามวา เหมอนอะไร?

ตอบวา เหมอนคนกอไฟกองนอยใหเปนกองใหญ

อธบายวา บรษผเปนบณฑต ใสโคมยและจรณเปนตน

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 78 จาก 78

แลวเปาดวยลมปาก กอไฟนดหนอยขน คอใหเพมขน ไดแก

ทาใหเปนกองไฟใหญโดยลาดบฉนใด บณฑตกฉนนน

เหมอนกน ไดทรพยอนเปนตนทนแมนอย แลวประกอบอบาย

ตางๆ ยอมทาทรพยและยศใหเกดขน คอใหเพมขน กแหละ

ครนใหเพมขนแลว กดารงตนไวในทรพยและยศนน กหรอวา

ยอมตงตนไวคอกระทาใหรกน คอใหปรากฏ เพราะความเปน

ใหญในทรพยและยศนนนนแหละ.

พระผมพระภาคเจาทรงแสดงพระธรรมเทศนานอยาง

นวา ดกอนภกษทงหลาย จลลปนถกอาศยเราแลว ถงความ

เปนใหญในธรรม ในเพราะธรรมทงหลาย ในบดนเทานนกหา

มได แมในกาลกอนกอาศยเรา จงถงความเปนใหญในโภคะ

แมเพราะโภคะทงหลาย แลวตรสเรอง ๒ เรอง สบอนสนธ

กน

แลวทรงประชมชาดกวา

จฬนเตวาสกในกาลนน ไดเปน พระจลลปนถก ในบดน

สวนจลลกมหาเศรษฐในกาลนน ไดเปน เราผตถาคต แล.

จบอรรถกถาจลลกเศรษฐชาดกท ๔

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 79 จาก 79

5. ตณฑลนาฬชาดก

วาดวย ราคาขาวสาร

พระศาสดา เมอประทบอยในพระเชตวนวหาร ทรง

ปรารภพระโลฬทายเถระ จงตรสพระธรรมเทศนาน มคา

เรมตนวา กมคฆต ตณฑลนาฬกา จ ดงน.

สมยนน ทานพระทพพมลลบตรไดเปนพระภตต

เทสกของสงฆ เมอพระทพพมลลบตรนนแสดงสลากภตเปน

ตนแตเชาตร บางคราวภตด กถงแกพระอทายเถระ บางคราว

ภตเลว. ในวนทไดภตเลว พระอทายเถระนนกกระทาโรง

สลากใหอากลวนวาย กลาววา พระทพพะเทานนรเพอให

สลากหรอ พวกเราไมรหรอ. เมอพระอทายนนทาโรงสลากให

วนวายอย ภกษทงหลายไดใหกระเชาสลากดวยคาวา เอาเถอะ

ทานนนแหละจงใหสลากเดยวน. จาเดมแตนน พระอทายนน

ไดใหสลากแกสงฆ. กแหละเมอจะให ยอมไมรวา น ภตดหรอ

ภตเลว หรอวา ยอมไมรวา ภตดตงไวทโรงโนน? ภตเลวตงไว

ทโรงโนน? ยอมไมกาหนดวา บญชแสดงยอดจานวนอยใน

โรงโนน? ในเวลาทภกษทงหลายยน กขดเสนทพน หรอทขาง

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 80 จาก 80

ฝา มอนใหรวา ในทน บญชทตงลาดบนยน ในทน บญชทตง

ลาดบนยน. วนรงขน ในโรงสลากมภกษนอยกวาบาง มากกวา

บาง เมอภกษทงหลายเหลานนนอยกวา รอยขดกอยตา เมอ

ภกษทงหลายมากกวา รอยขดกอยสง. พระอทายนน เมอไมร

บญชทตงลาดบ จงใหสลากไปตามหมายรอยขด.

ลาดบนน ภกษทงหลายจงกลาวกะพระอทายนนวา

ดกอนอาวโสอทาย ธรรมดา รอยขดจะอยตาหรออยสงกตาม

เถอะ แตภตดตงอยทโรงโนน ภตเลวตงอยทโรงโนน. พระอ

ทาย เมอจะโตตอบภกษทงหลาย จงกลาววา ถาเมอเปนอยาง

นน เพราะเหตไร รอยขดนจงตงอยอยางน เราจะเชอพวกทาน

ไดอยางไร เราเชอตามรอยขดน. ลาดบนน ภกษหนมและ

สามเณรทงหลายจงกลาวกะพระอทายนนวา ดกอนอาวโสอ

ทาย เมอทานใหสลากอย ภกษทงหลายพากนเสอมลาภ ทาน

ไมสมควรใหสลาก จงออกไปจากโรงสลาก แลวฉดคราออก

จากโรงสลาก. ขณะนน ในโรงสลากไดมความวนวายมาก.

พระศาสดาไดทรงสดบดงนน จงตรสถามพระอานนท

เถระวา อานนท ในโรงสลากมความวนวายมาก นนชอวาเสยง

อะไร. พระเถระไดกราบทลเรองนนแดพระตถาคต. พระ

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 81 จาก 81

ศาสดาตรสวา อานนท อทายกระทาความเสอมลาภแกคนอน

เพราะความทตนเปนคนโง มใชบดนเทานน แมในกาลกอน ก

ไดกระทาแลวเหมอนกน. พระเถระทลออนวอนพระผมพระ

ภาคเจา เพอตรสเรองนนใหแจมแจง.

พระผมพระภาคเจาไดทรงกระทาเหตอนระหวางภพ

ปกปดไว ใหปรากฏ ดงตอไปน

ในอดตกาล ไดมพระราชาพระนามวา พรหมทต อย

ในพระนครพาราณส แควนกาส. ในกาลนน พระโพธสตว

ของเราทงหลายไดเปนพนกงานตราคาของพระเจาพรหมทต

นน ไดตราคาชางและมาเปนตน และแกวมณกบทองเปนตน

ครนตราคา แลวใหมลคาอนสมควรแกภณฑะนนแหละแก

เจาของภณฑะทงหลาย แตพระราชาทรงเปนคนโลภ เพราะ

ความเปนผมกโลภ.

พระราชานนจงทรงดารอยางนวา พนกงานตราคาคน

น เมอตราคาอยอยางน ไมนานนก ทรพยในวงของเรา จกถง

ความหมดสนไป เราจกตงคนอน ใหเปนพนกงานตราคา.

พระราชานนทรงใหเปดสหบญชร ทอดพระเนตรดพระลาน

หลวง ทรงเหนบรษชาวบานคนหนงผทงเหลวไหลและโง

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 82 จาก 82

เขลา จงทรงพระดารวา ผนจกอาจกระทางานในตาแหนง

พนกงานตราคาของเราได จงรบสงใหเรยกเขามา แลวตรสวา

พนาย เธอจกอาจทางานใน ตาแหนงพนกงานตราคาของเรา

ไดไหม. บรษนนทลวา อาจ พะยะคะ.

พระราชาจงทรงตงบรษเขลาคนนน ไวในงานของผต

ราคา เพอตองการรกษาทรพยของพระองค.

ตงแตนน บรษผโงเขลานน เมอจะตราคาชางและมา

เปนตน กลาวตราคาเอาตามความชอบใจ ทาใหเสยราคา.

เพราะเขาดารงอยในตาแหนง เขากลาวคาใด คานนนนแลเปน

ราคา. ครงนน พอคามาคนหนงนามา ๕๐๐ ตวมาจากแควน

อตตราปถะ พระราชารบสงใหเรยกบรษนนมาใหตราคามา

บรษนนไดตงราคามา ๕๐๐ ตว ดวยขาวสารทะนานเดยว ก

แหละครนตราคาแลว จงกลาววา ทานทงหลายจงใหขาวสาร

หนงทะนานแกพอคามา แลวใหพกมาไวในโรงมา.

พอคามาจงไปยงสานกของพนกงานตราคาคนเกา

บอกเรองราวนน แลวถามวา บดน ควรจะทาอยางไร?

พนกงานตราคาคนเกานนกลาววา ทานทงหลายจงให

สนบนแกบรษนน แลวถามอยางนวา มาทงหลายของพวก

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 83 จาก 83

ขาพเจามราคาขาวสารทะนานเดยวกอน ขอนรกนแลว แต

ขาพเจาประสงคจะรราคาของขาวสารทะนานเดยว เพราะ

อาศยทาน ทานจกอาจเพอยนอยในสานกของพระราชา แลว

พดวา ขาวสารหนงทะนานนมราคาชอน ถาเขาพดวา จกอาจ

พวกทานจงพาเขาไปยงสานกของพระราชา แมเรากจกไปใน

ทนน.

พอคารบคาพระโพธสตว แลวใหสนบนแกนกตราคา

แลวบอกเนอความนน.

นกตราคานนพอไดสนบนเทานน กกลาววา เราจก

อาจตราคาขาวสารหนงทะนานได.

พอคามากลาววา ถาอยางนน พวกเราจงพากนไปยง

ราชสกล แลวไดพานกตราคานนไปยงสานกของพระราชา.

พระโพธสตวกด อามาตยเปนอนมากแมเหลาอนกด ไดพากน

ไปแลว พอคามาถวายบงคมพระราชา แลวทลถามวา ขาแต

สมมตเทพ ขาพระองคไดทราบวา มา ๕๐๐ ตว มราคาเทา

ขาวสารหนงทะนาน แตขาวสารหนงทะนานนมราคาเทาไร

ขาแตสมมตเทพ ขอพระองคไดโปรดถามพนกงานตราคา

พระเจาขา. พระราชาไมทราบความเปนไปนน จงตรสถามวา

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 84 จาก 84

ทานนกตราคาผเจรญ มา ๕๐๐ ตวมราคาเทาไร? พนกงานต

ราคากราบทลวา มราคาขาวสารหนงทะนาน พระเจาขา

พระราชาตรสถามวา ชางเถด พนาย มาทงหลายม

ราคาขาวสารหนงทะนานกอน แตขาวสารหนงทะนานนน ม

ราคาเทาไร?

บรษโงผนนกราบทลวา ขาวสารหนงทะนาน ยอมถง

คาเมองพาราณส ทงภายในและภายนอก พะยะคะ.

ไดยนวา ในกาลกอน บรษโงนน อนวรรตตาม

พระราชา จงไดตราคามาทงหลาย ดวยขาวสารทะนานหนง

ไดสนบนจากมอของพอคา กลบตราคาเมองพาราณส ทง

ภายในและภายนอก ดวยขาวสารหนงทะนานนน. กในกาล

นน เมองพาราณสไดลอมกาแพงประมาณ ๑๒ โยชน แควน

ทงภายในและภายนอก เมองพาราณสนประมาณ ๓๐๐ โยชน.

บรษโงนนไดตราคาเมองพาราณส ทงภายในและภายนอกอน

ใหญโตอยางน ดวยขาวสารหนงทะนาน ฉะน.

พระโพธสตวไดฟงดงนน เมอจะถามจงกลาวคาถาน

วา

ขาวสารหนงทะนานมราคาเทาไร พระนครพาราณส

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 85 จาก 85

ทงภายในภายนอกมราคาเทาไร ขาวสารทะนานเดยว มราคา

เทามา ๕๐๐ ตว เทยวหรอ.

อามาตยทงหลายไดฟงดงนน จงพากนตบมอ หวเราะ

ทาการเยาะเยยวา

เมอกอน พวกเราไดมความสาคญวา แผนดนและราช

สมบต หาคามได นยวา ราชสมบตในเมองพาราณส พรอมทง

พระราชาอนใหญโตอยางน มคาเพยงขาวสารทะนานเดยว

โอ! ความเพยบพรอมของพนกงานตราคา ทานเปนพนกงานต

ราคา ดารงอยตลอดกาลมประมาณเทาน ณ ทไหนกน ทาน

เหมาะสมแกพระราชาของพวกเราทเดยว.

ครงนน พระราชาทรงละอาย ใหฉดคราบรษโงนน

ออกไป แลวไดพระราชทานตาแหนงพนกงานตราคาแกพระ

โพธสตวตามเดม. พระโพธสตวไดไปตามยถากรรม.

พระศาสดา ครนทรงนาพระธรรมเทศนานมา แลว

ตรสเรอง ๒ เรองสบอนสนธตอกนไป แลวทรงประชมชาด

กวา

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 86 จาก 86

พนกงานตราคาผเปนชาวบานโงเขลาในกาลนน ได

เปนพระโลฬทาย ในบดน

พนกงานตราคาผเปนบณฑตในกาลนน ไดเปน เรา

เอง.

จบอรรถกถาตณฑลนาฬชาดกท ๕

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 87 จาก 87

6. เทวธรรมชาดก

วาดวย ธรรมของเทวดา

พระผมพระภาคเจา เมอประทบอยในพระวหารเช

ตวน ทรงปรารภภกษผมภณฑะมาก จงตรสพระธรรมเทศนา

น มคาเรมตนวา หรโอตตปปสมปนนา ดงน.

ไดยนวา กฎ มพชาวเมองสาวตถคนหนง เมอภรรยา

ตายกบวชกฎ มพนน เมอจะบวชไดใหทาบรเวณ โรงไฟและ

หองเกบสงของ ทาหองเกบสงของใหเตมดวยเนยใสและ

ขาวสารเปนตนสาหรบตน แลวจงบวช กแหละครนบวชแลว

ใหเรยกทาสของตนมา ใหหงตมอาหารตามชอบใจ แลวจง

บรโภค และไดเปนผมบรขารมาก.

ในเวลากลางคน มผานงและผาหมผนหนง เวลา

กลางวน มอกผนหนงอยทายวหาร. วนหนง เมอภกษนนนา

จวรและเครองปลาดเปนตน ออกมาคลตากไวในบรเวณ ภกษ

ชาวชนบทมากดวยกน เทยวจารกไปตามเสนาสนะ ไปถง

บรเวณ เหนจวรเปนตน จงถามวา จวรเปนตนเหลานของใคร?

ภกษนนกลาววา ของผมครบ ทานผมอาย. ภกษเหลานนถาม

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 88 จาก 88

วา จวรนกด ผานงนกด เครองลาดนกด ทงหมดเปนของทาน

เทานนหรอ? ภกษนนกลาววา ขอรบ เปนของผมเทานน. ภกษ

ทงหลายกลาววา ทานผมอาย พระผมพระภาคเจาทรงอนญาต

ไตรจวร มใชหรอ. ทานบวชในศาสนาของพระพทธเจา ผมก

นอยอยางน เกดเปนผมบรขารมากอยางน มาเถดทาน พวกเรา

จกนาไปยงสานกของพระทศพล

แลวไดพาภกษนนไปยงสานกของพระศาสดา

พอทรงเหนภกษนนเทานน จงตรสวา ภกษทงหลาย

เธอทงหลายเปนผพา ภกษผไมปรารถนานนแล มาแลวหรอ.

ภกษทงหลายกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ ภกษนม

ภณฑะมากมบรขารมาก พระเจาขา.

พระศาสดาตรสถามวา ดกอนภกษ ไดยนวา เธอม

ภณฑะมาก จรงหรอ?

ภกษนนกราบทลวา ขาแตพระผมพระภาคเจา จรง

พระเจาขา.

พระศาสดาตรสวา ดกอนภกษ กเพราะเหตไร เธอจง

เปนผมภณฑะมาก เรากลาวคณของความเปนผมกนอย ความ

เปนผสนโดษ ความสงด และการปรารภความเพยร มใชหรอ.

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 89 จาก 89

ภกษนนไดฟงพระดารสของพระศาสดา กโกรธคดวา

บดน เราจกเทยวไปโดยทานองน จงท งผาหม มจวรผนเดยว

ยนอยในทามกลางบรษท.

ลาดบนน พระศาสดา เมอจะทรงอปถมภภกษนน จง

ตรสวา ดกอนภกษ เมอกอน แมในกาล เมอเปนผเสอนา ผ

แสวงหาหรโอตตปปะ เธอแสวงหาหรโอตตปปะอยถง ๑๒ ป

เมอเปนเชนนน เพราะเหตไร ในบดน เธอบวชใน

พระพทธศาสนา อนเปนทเคารพอยางน จงท งผาหม ใน

ทามกลางบรษท ละหร โอตตปปะ ยนอยเลา. ภกษนนไดฟง

พระดารสของพระศาสดา ไดยงหรโอตตปปะใหกลบตงขน

จงหมจวรนน แลวถวายบงคมพระศาสดา นง ณ สวนขาง

หนง.

ภกษทงหลายทลออนวอนพระผมพระภาคเจา เพอ

ทรงยงเรองนนใหแจมแจง.

พระผมพระภาคเจาไดทรงกระทาเหตอนระหวางภพ

ปกปดไวใหปรากฏ ดงตอไปน

ในอดตกาล ไดมพระราชาพระนามวา พรหมทต ใน

นครพาราณส ในแควนกาส. ในกาลนน พระโพธสตวถอ

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 90 จาก 90

ปฏสนธในพระครรภของพระอครมเหสของพระเจาพรหมทต

นน เมอครบทศมาส พระนางประสตพระโอรส.

ในวนเฉลมพระนามของพระโอรสนน พระญาต

ทงหลายไดตงพระนามวา มหสสาสกมาร.

ในกาลทพระกมารนนทรงวงเลนได พระโอรสองค

อนกประสต พระญาตทงหลายตงพระนามของพระโอรสนน

วา จนทกมาร.

ในเวลาทพระจนทกมารนนทรงวงเลนได พระมารดา

ของพระโพธสตวกสวรรคต พระราชาทรงตงพระสนมอน ไว

ในตาแหนงพระอครมเหส. พระอครมเหสนนไดเปนทรกเปน

ทโปรดปรานของพระราชา. พระอครมเหส แมนนทรงอาศย

การอยรวมกน กประสตพระโอรสองคหนง. พระญาต

ทงหลายไดตงพระนามของพระโอรสนนวา สรยกมาร.

พระราชาทรงเหนพระโอรส แลวมพระหฤทยยนด ตรสวา

นางผเจรญ เราใหพรแกบตรของเธอ. พระเทวเกบไวจะรบเอา

ในเวลาตองการพรนน.

เมอพระโอรสเจรญวยแลว พระนางกราบทลพระราชา

วา ขาแตสมมตเทพ ในกาลทพระโอรสของหมอมฉนประสต

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 91 จาก 91

พระองคทรงประทานพรไวมใชหรอ ขอพระองคจงประทาน

ราชสมบตแกพระโอรสของหมอมฉน. พระราชาทรงหามวา

พระโอรสสองพระองคของเรา รงเรองอยเหมอนกองเพลง เรา

ไมอาจใหราชสมบตแกโอรสของเธอ ทรงเหนพระนางออน

วอนอยบอยๆ ทรงพระดารวา พระนางนจะพงคด แมกรรมอน

ลามกแกโอรสทงหลายของเรา จงรบสงใหเรยกพระโอรสทง

สองมา แลวตรสวา

พอทงสอง ในเวลาทสรยกมารประสต พอไดใหพรไว

บดน มารดาของสรยกมารนนทลขอราชสมบต พอไม

ประสงคจะใหแกสรยกมารนน ธรรมดา มาตคาม ผลามกจะ

พงคดแมสงอนลามกแกพวกเจา เจาทงสองตองเขาปา ตอเมอ

พอลวงไปแลว จงครองราชสมบตในนครอนเปนของมอยของ

ตระกล แลวทรงกนแสง คราคราญจมพตทศรษะ แลวทรง

สงไป.

สรยกมารทรงเลนอยทพระลานหลวง เหนพระโอรส

ทงสองนน ถวายบงคมพระราชบดา แลวลงจากปราสาท ทรง

เหนเหตนน จงคดวา แมเรากจกไปกบพระเจาพทงสอง จง

ออกไปพรอมกบพระโอรสทงสองนนเอง พระโอรสเหลานน

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 92 จาก 92

เสดจเขาไปยงปาหมพานต.

พระโพธสตวแวะลงขางทาง ประทบนงทโคนไม

เรยกสรยกมารมาวา พอสรยะ เจาจะไปยงสระนน อาบและดม

แลว จงเอาใบบวหอนาดมมา แมเพอเราทงสอง.

กสระนนเปนสระทผเสอนาตนหนง ไดพรจากสานก

ของทาวเวสวณ.

ทาวเวสวณตรสกะผเสอนานนวา เจาจะไดกนคนทลง

ยงสระน ยกเวน คนทรเทวธรรมเทานน เจาจะไมไดกน คนท

ไมไดลง. ตงแตนน รากษสนนจงถามเทวธรรมกะคนทลงสระ

นน แลวกนคนทไมรเทวธรรม.

ลาดบนนแล สรยกมารไปยงสระนน ไมไดพจารณา

เลยลงไปอย. ลาดบนน รากษสนนจบสรยกมารนน แลวถาม

วา ทานรเทวธรรมหรอ? สรยกมารนนกลาววา เออ ฉนร

พระจนทรและพระอาทตย ชอวา เทวธรรม. ลาดบนน รากษส

นนจงกลาวกะสรยกมารนนวา ทานไมรจกเทวธรรม แลวพา

ดาไปพกไวในทอยของตน.

ฝายพระโพธสตวเหนสรยกมารนนชกชาอย จงสง

จนทกมารไป แมรากษสกจบจนทกมารนน แลวถามวา ทานร

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 93 จาก 93

เทวธรรมไหม? จนทกมารกลาววา เออ ฉนร ทศทง ๔ ชอ

วาเทวธรรม. รากษสกลาววา ทานไมรเทวธรรม แลวพาจนท

กมารแมนน ไปไวในทอยของตนนนนนแหละ.

เมอจนทกมารลาชาอย พระโพธสตวคดวา อนตราย

อยางหนงจะพงม. จงเสดจไปทสระนนดวยพระองคเอง เหน

รอยเทาลงของพระอนชาแมทงสอง จงดารวา สระนคงเปน

สระทรากษสหวงแหน จงไดสอดพระขรรคถอธน ยนอย.

ผเสอนาเหนพระโพธสตวไมลงนา จงแปลงเปนเหมอนบรษผ

ทางานในปา กลาวกะพระโพธสตววา บรษผเจรญ ทานเหนด

เหนอยในหนทาง เพราะเหตไร จงไมลงสระน อาบดม กน

เหงาบว ประดบดอกไมไปตามสบาย. พระโพธสตวเหน

ดงนน รวา ผนจกเปนยกษ จงกลาววา ทานจบนองชายของเรา

มาหรอ. ผเสอนากลาววา เออ เราจบมา. พระโพธสตวถามวา

เพราะเหตไร. ผเสอนากลาววา เรายอมไดคนผลงยงสระน.

พระโพธสตวถามวา ทานยอมไดทงหมดทเดยวหรอ? ผเสอนา

กลาววา เราไดทงหมด ยกเวนคนทรเทวธรรม.

พระโพธสตวนนตรสถามวา ทานมความตองการ

เทวธรรมหรอ?

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 94 จาก 94

ผเสอนากลาววา เออมความตองการ.

พระโพธสตวตรสวา ถาเมอเปนอยางนน เราจกบอก

เทวธรรมแกทาน.

ผเสอนากลาววา ถาอยางนนทานจงบอก เราจกฟง

เทวธรรม.

พระโพธสตวตรสวา แตเรามตวสกปรก. ยกษจงให

พระโพธสตวอาบนา ใหดมนา ใหประดบดอกไมใหลบไล

ของหอม ไดลาดบลลงกให ในทามกลางปะรา ทประดบแลว.

พระโพธสตวประทบนงบนอาสนะ ใหยกษนงแทบเทา แลว

ตรสวา

ถาอยางนน ทานจงเงยโสตฟงพระธรรมโดยเคารพ

แลวตรสพระคาถานวา

สปบรษผสงบระงบ ประกอบดวยหรและ

โอตตปปะ ตงมนอยในธรรมอนขาว

ทานเรยกวา ผมเทวธรรมในโลก.

บรรดาบทเหลานน บทวา หรโอตตปปสมปนนา

แปลวา ผประกอบดวยหรและโอตตปปะ บรรดาหรและ

โอตตปปะเหลานน ทชอวาหร เพราะละอายแตกายทจรต เปน

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 95 จาก 95

ตน คาวา หร นเปนชอของความละอาย ทชอวาโอตตปปะ

เพราะกลวแตกายทจรตเปนตนนนนนแหละ คาวา โอตตปปะ

น เปนชอของความกลวแตบาป.

บรรดาหรและโอตตปปะนน

หรมสมฏฐานทตงขนภายใน โอตตปปะม

สมฏฐานทตงขนภายนอก.

หรมตนเปนใหญ โอตตปปะมโลกเปนใหญ

หรดารงอยในสภาวะอนนาละอาย โอตตปปะ

ดารงอยในสภาวะอนนากลว

หรมลกษณะยาเกรง โอตตปปะมลกษณะโทษ

และเหนภย

บรรดาหรและโอตตปปะนน

บคคลยอมยงหรอนมสมฏฐานเปนภายใน ใหตงขน

ดวยเหต ๔ ประการ

เพราะพจารณาถงชาตกาเนด ๑ พจารณาถงวย

๑

พจารณาถงความกลาหาญ ๑ พจารณาถงความ

เปนพหสต ๑.

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 96 จาก 96

อยางไร?

บคคลพจารณาถงชาตกาเนดกอน อยางนวา

ชอวาการกระทาบาปน ไมเปนกรรมของคนผสมบรณ

ดวยชาต เปนกรรมของตนผมชาตตา มพรานเบดเปนตน จะ

พงกระทา. บคคลผสมบรณดวยชาตเชนทาน ไมควรกระทา

กรรมน แลวไมทาบาปมปาณาตบาตเปนตน ชอวายงหรให

ตงขน.

อนง บคคลพจารณาถงวย อยางนวา

ชอวาการกระทาบาปน เปนกรรมทคนหนมๆ พง

กระทา กรรมนอนคนผตงอยในวย เชนทานไมควรกระทา

แลวไมกระทาบาป มปาณาตบาตเปนตน ชอวายงหรให

ตงขน.

แมอนง บคคลพจารณาถงความเปนผกลาหาญ อยางน

วา

ชอวาการกระทาบาปน เปนกรรมของคนผมชาต

ออนแอ กรรมนบคคลผสมบรณดวยความกลาหาญเชนทาน

ไมควรกระทา แลวไมกระทาบาป มปาณาตบาตเปนตน ชอวา

ยงหรใหตงขน.

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 97 จาก 97

อนง บคคลพจารณาความเปนพหสต อยางนวา

ชอวาการกระทาบาปนเปนกรรมของคนอนธพาล

กรรมนอนคนผเปนพหสต เปนบณฑตเชนทาน ไมควรกระทา

แลวไมกระทาบาปมปาณาตบาตเปนตน ชอวายงหรใหตงขน.

บคคลชอวายงหร อนมสมฏฐานภายในใหตงขน ดวย

เหต ๔ ประการอยางน. กแหละครนใหตงขนแลว ยงหรใหเขา

ไปในจต ไมกระทาบาปดวยตน หรยอมชอวามสมฏฐาน

ภายใน อยางน.

โอตตปปะชอวา มสมฏฐานภายนอกอยางไร?

บคคลพจารณาวา ถาทานจกทาบาปไซร ทานจกเปนผ

ถกตเตยนในบรษท ๔ และวา วญ ชนทงหลายจกตเตยนทาน

เหมอนชาวเมองตเตยนของไมสะอาด. ดกอนภกษ ทานอนผม

ศลทงหลายเวนหางแลว จกกระทาอยางไร ดงน. ยอมไม

กระทาบาปกรรม เพราะโอตตปปะอนตงขนภายนอก.

โอตตปปะยอมชอวามสมฏฐานภายนอกอยางน.

หรชอวามตนเปนใหญอยางไร

กลบตรบางคนในโลกน กระทาตนใหเปนใหญ ให

เปนหวหนา ไมกระทาบาปดวยคดวา บคคลผบวชดวยศรทธา

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 98 จาก 98

เปนพหสต มวาทะ [คอสอน] ในการกาจดกเลสเชนทาน ไม

ควรกระทาบาปกรรม หรยอมชอวามตนเปนใหญอยางน.

ดวยเหตนน พระผมพระภาคเจาจงตรสวา

บคคลนนกระทาตนนนแหละใหเปนใหญ ละอกศล

เจรญกศล ละธรรมทมโทษ เจรญธรรมทไมมโทษ บรหารตน

ใหหมดจดอย.

โอตตปปะชอวามโลกเปนใหญอยางไร?

กลบตรบางคนในโลกน กระทาโลกใหเปนใหญ ให

เปนหวหนา แลวไมกระทาบาปกรรม

สมดงทตรสไววา

กโลกสนนวาสนใหญแล อนง สมณพราหมณ

ทงหลายผมฤทธ มทพยจกษ รจตของผอน อยในโลก

สนนวาสอนใหญแล สมณพราหมณเหลานน ยอมเหนในท

ไกลบาง เหนในทใกลบาง รจตดวยจตบาง สมณพราหมณแม

เหลานน ยอมรเราอยางนวา ทานผเจรญ ทานทงหลายจงด

กลบตรน เขามศรทธาออกจากเรอนบวชเปนบรรพชต เกลอก

กลวดวยอกศลธรรมอนลามกอย.

เทวดาทงหลายผมฤทธ มทพยจกษ รจตของผอนมอย

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 99 จาก 99

แมเทวดาเหลานน ยอมเหนแตทไกลบาง ยอมเหนในทใกล

บาง ยอมรใจดวยใจบาง แมเทวดาเหลานนกจกรเราวา ทานผ

เจรญ ทานทงหลายจงดกลบตรน เขามศรทธา ออกจากเรอน

บวชเปนบรรพชตไมมเรอน เกลอกกลวดวยอกศลธรรมอน

ลามกอย

เขากระทาโลกนนแลใหเปนใหญ ละอกศล เจรญกศล

ละธรรมอนมโทษ เจรญธรรมอนไมมโทษ บรหารตนใหหมด

จดอย.

โอตตปปะยอมชอวามโลกเปนใหญอยางน.

กในคาวา หรตงอยในสภาวะนาละอาย โอตตปปะ

ตงอยในสภาวะนากลวน มวนจฉยดงตอไปน :-

อาการละอาย ชอวา ความละอาย หรตงอยโดยสภาวะ

อนนน.

ความกลวแตอบาย ชอวา ภย โอตตปปะตงอยโดย

สภาวะอนนน.

หรและโอตตปปะแมทงสองนน ยอมปรากฏในการ

งดเวนจากบาป.

จรงอย บคคลบางคนกาวลงสธรรม คอความละอาย

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 100 จาก 100

อนเปนภายใน ไมกระทาบาปกรรม เหมอนกลบตร เมอจะถาย

อจจาระปสสาวะเปนตน เหนคนหนงอนควรจะละอาย พง

เปนผถงอาการละอาย ถกอจจาระปสสาวะบบคนจนอาจมเลด

กถายอจจาระปสสาวะไมได ฉะนน

บคคลบางคนกลวภยในอบาย จงไมกระทาบาปกรรม

ในขอนนมความอปมาดงตอไปน :-

เหมอนอยางวา ในกอนเหลก ๒ กอน กอนหนงเยนแต

เปอนคถ กอนหนงรอนไฟตดโพลง. ในกอนเหลก ๒ กอนนน

บณฑตเกลยดไมจบกอนเยนเพราะกอนเยนเปอนคถ ไมจบ

กอนรอนเพราะกลวไฟไหม ฉนใด. ในขอทวาดวยหรและ

โอตตปปะนน กฉนนน.

พงทราบการหยงลงสลชชธรรม อนเปนภายใน แลว

ไมทาบาปกรรม เหมอนบณฑตเกลยดกอนเหลกเยนทเปอน

คถ จงไมจบ และพงทราบการไมทาบาป เพราะกลวภยใน

อบาย เหมอนการทบณฑตไมจบกอนเหลกรอน เพราะกลว

ไหม ฉะนน.

แมบททงสองนทวา หรมลกษณะยาเกรง โอตตปปะม

ลกษณะกลว โทษและเหนภย ดงน ยอมปรากฏเฉพาะในการ

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 101 จาก 101

งดเวนจากบาปเทานน.

จรงอย คนบางคนยงหรอนมลกษณะยาเกรง ให

เกดขนดวยเหต ๔ ประการ คอ

พจารณาถงความเปนใหญโดยชาต ๑

พจารณาถงความเปนใหญแหงพระศาสดา ๑

พจารณาถงความเปนใหญโดยทรพยมรดก ๑

และ

พจารณาถงความเปนใหญแหงเพอน

พรหมจาร ๑

แลวไมทาบาป.

คนบางคนยงโอตตปปะอนมลกษณะกลวโทษ และ

มกเหนภย ใหตงขนดวยเหต ๔ ประการ คอ ภยในการตเตยน

ตน ๑ ภยในการทคนอนตเตยน ๑ ภยคออาชญา ๑ และภยใน

ทคต ๑ แลวไมทาบาป.

ในขอทวาดวย หรโอตตปปะนน พงกลาวการ

พจารณาความเปนใหญโดยชาตเปนตน และภยในการตเตยน

ตนเปนตน ใหพศดาร ความพศดารของการพจารณาความเปน

ใหญโดยชาต เปนตนเหลานน ไดกลาวไวแลว ในอรรถกถา

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 102 จาก 102

องคตตรนกาย.

บทวา สกกธมมสมาหตา ความวา กศลธรรมทควร

กระทามหรโอตตปปะ นแหละเปนตนไป ชอวา สกกธรรม

ธรรมขาว. เมอวาโดยนย ทรวมถอเอาทงหมด สกกธรรมนน ก

คอธรรมอนเปนโลกยะและโลกตระ อนเปนไปในภม ๔ ท

ประกอบแลว ประกอบพรอมแลวดวย หรและโอตตปปะทง

สองนน.

บทวา สนโต สปปรสา โลเก ความวา ชอวาผสงบ

ระงบ เพราะกายกรรมเปนตน สงบระงบแลว ชอวา เปนสป

บรษ เพราะเปนบรษผงดงาม ดวยความกตญ กตเวท. กใน

บทวา โลเก น โลกมหลายโลก คอ สงขารโลก สตวโลก

โอกาสโลก ขนธโลก อายตนโลก และธาตโลก. ในโลก

เหลานน สงขารโลกทานกลาวไวในประโยคนวา โลกหนง

คอสตวทงปวงดารงอยไดดวยอาหาร ฯลฯ โลก ๑๘ คอธาต

๑๘.

โลกมขนธโลก เปนตนรวมอยใน สงขารโลก นน

แหละ.

สวนสตวโลกทานกลาวไวในประโยค มอาทวา โลกน

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 103 จาก 103

โลกหนา เทวโลก มนษยโลก.

โอกาสโลก ทานกลาวไวในประโยคนวา

พนโลกธาตมประมาณเพยงทพระจนทร

และพระอาทตยเวยน สองสวางไปทวทศ

อานาจของพระองค ยอมแผไปในพนโลกธาต

นน.

บรรดาโลกเหลานน ในทนประสงคเอาสตวโลก จรง

อย ในสตวโลกเทานน มสปบรษเหนปานน สปบรษเหลานน

ทานกลาววา มเทวธรรม.

บทวา เทว ในบทวา เทวธมมา นน

เทพม ๓ ประเภท คอ สมมตเทพ ๑ อปบตเทพ ๑ และ

วสทธเทพ ๑.

บรรดาเทพเหลานน พระราชาและพระราชกมารเปน

ตน ชอวาสมมตเทพ เพราะชาวโลกสมมตวาเปน เทพ จาเดม

แตครง พระมหาสมมตราช. เทวดาผอปบตในเทวโลก ชอวา

อปบตเทพ. พระขณาสพ ชอวา วสทธเทพ.

สมจรงดงทตรสไววา พระราชา พระราชเทว พระราช

กมาร ชอวาสมมตเทพ. เทพสงๆ ขนไปตงแตภมมเทวดาไป

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 104 จาก 104

ชอวา อปบตเทพ, พระพทธเจา พระปจเจกพทธเจา และพระ

ขณาสพ ชอวา วสทธเทพ.

ธรรมของเทพเหลาน ชอวา เทวธรรม.

บทวา วจจเร แปลวา ยอมกลาว. จรงอย กศลธรรม

ทงหลายมหรโอตตปปะเปนมล ชอวา เปนธรรมของเทพทง ๓

ประเภทเหลาน เพราะอรรถวา เปนเหตแหงกศลสมปทา แหง

การเกดในเทวโลก และแหงความหมดจด เพราะเหตนน จง

ชอวาเทวธรรม แมบคคลผประกอบดวยเทวธรรมเหลานน ก

เปนผมเทวธรรม เพราะฉะนน พระผมพระภาคเจา เมอจะทรง

แสดงธรรมเหลานน ดวยเทศนาอนเปนบคคลาธษฐาน จงตรส

วา สปบรษผสงบระงบ เรยกวา ผมเทวธรรมในโลก.

ยกษ ครนไดฟงธรรมเทศนาน มความเลอมใส จง

กลาวกะพระโพธสตว วา ดกอนบณฑต เราเลอมใสทาน จะ

ใหนองชายคนหนง จะใหนาคนไหนมา.

พระโพธสตวตรสวา ทานจงนานองชายคนเลกมา.

ยกษกลาววา ดกอนบณฑต ทานรแตเทวธรรมอยาง

เดยวเทานน แตไมประพฤตในเทวธรรมเหลานน.

พระโพธสตวตรสถามวา เพราะเหตไร?

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 105 จาก 105

ยกษกลาววา เพราะเหตททานเวนพชายเสย ใหนา

นองชายมา ชอวาไมกระทากรรมของผออนนอมตอผเจรญ

ทสด.

พระโพธสตวตรสวา ดกอนยกษ เรารเทวธรรมทเดยว

และประพฤตในเทวธรรมเหลานน เพราะวา เราทงหลายเขา

ปาน เพราะอาศยนองชายน ดวยวา พระมารดาของนองชายน

ทลขอราชสมบตกะพระบดาของพวกเรา เพอประโยชนแก

นองชายน แตพระบดาของพวกเราไมใหพรนน เพอจะทรง

อนรกษพวกเรา จงทรงอนญาตการอยปา. พระกมารนน

ตดตามมากบพวกเรา. แมเมอพวกเรากลาววา ยกษในปากน

พระกมารนนเสยแลว ใครๆ จกไมเชอ ดวยเหตนน เรากลวแต

ภย คอการครหา จงใหนานองชายคนเลกนน นนแหละมา.

ยกษมจตเลอมใสใหสาธการแกพระโพธสตววา สาธ

สาธ ทานบณฑต ทานรเทวธรรม ทงปฏบตในเทวธรรม

เหลานน ดงนแลว จงไดนานองชาย แมทงสองคนมาให.

ลาดบนน พระโพธสตวตรสกะยกษนนวา สหาย ทานบงเกด

เปนยกษมเนอและเลอดของคนอนเปนภกษา เพราะบาปกรรม

ทตนทาไวในชาตกอน บดน ทานยงกระทาบาปนนแลซาอก

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 106 จาก 106

ดวยวา บาปกรรมจกไมไหพนจากนรก เปนตน เพราะฉะนน

ตงแตนไป ทานจงละบาปแลวกระทาแตกศล. กแหละได

สามารถทรมานยกษนน.

พระโพธสตวนน ครนทรมานยกษนนแลว เปนผอน

ยกษนนจดแจงการอารกขาอยในทนน นนแล. วนหนง แลด

นกขตฤกษ รวาพระชนกสวรรคต จงพายกษไปเมองพาราณส

ยดราชสมบต ประทานตาแหนงอปราชแกพระจนทกมาร

ประทานตาแหนงเสนาบดแกสรยกมาร ใหสรางทอยในทอน

นารนรมยใหแกยกษ ไดทรงกระทาโดยประการทยกษนนได

บชาอนเลศ ดอกไมอนเลศ ของหอมอนเลศ ผลไมอนเลศ และ

ภตอนเลศ. พระโพธสตวครองราชสมบตโดยธรรม ไดเสดจ

ไปตามยถากรรมแลว.

พระศาสดา ครนทรงนาพระธรรมเทศนาน

มาแลว ทรงประกาศสจจะทงหลาย ในเวลาจบสจจะ ภกษนน

ดารงอยในโสดาปตตผล. แมพระสมมาสมพทธเจากตรสเรอง

๒ เรองสบอนสนธตอกนไป แลวทรงประชมชาดก วา

ผเสอนาในครงนน ไดเปนภกษผมภณฑะมาก ใน

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 107 จาก 107

บดน

สรยกมารไดเปน พระอานนท

จนทกมารไดเปน พระสารบตร

สวนมหสสาสกมารผเปนเชฏฐา ไดเปน เราผ

ตถาคต แล.

จบอรรถกถาเทวธรรมชาดกท ๖

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 108 จาก 108

7. กฏฐหารชาดก

พระศาสดา เมอประทบอยในพระเชตวนวหาร ทรง

ปรารภพระนางวาสภขตตยา จงตรสพระธรรมเทศนาน มคา

เรมตนวา ปตโต ตยาห มหาราช ดงน.

เรองพระนางวาสภขตตยา จกมแจงในภททสาล

ชาดก ทวาทสนบาต.

ไดยนวา พระนางวาสภขตตยานนเปนพระธดาของเจา

ศากยะมหานาม ประสตในครรภของทาสชอวา นาค

มณฑา. (ตอมา) ไดเปนพระอครมเหสของพระเจาโกศล พระ

นางประสตพระราชโอรส. กภายหลง พระราชาทรงทราบวา

พระนางเปนทาส จงทรงปลดจากตาแหนง แมวฑฑภะผเปน

พระโอรส กถกปลดจากตาแหนงเหมอนกน. แมลกแมทงสอง

กคงอยในพระราชนเวศนของพระองคนนแล.

พระศาสดาทรงทราบเหตนน ครนในเวลาเยน ทรง

หอมลอมดวยภกษ ๕๐๐ เสดจไปยงพระราชนเวศนของ

พระราชา ประทบนงบนอาสนะทปลาดไว แลวตรสวา พระ

นางวาสภขตตยาประทบอยทไหน.

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 109 จาก 109

พระราชาจงกราบทลเหตนนใหทรงทราบ.

พระศาสดาตรสถามวา มหาบพตร พระนางวาสภขตต

ยาเปนธดาของใคร?

พระราชาทลวา เปนธดาของเจามหานาม พระเจาขา.

พระศาสดาตรสถามวา เมอพระนางวาสภขตตยาเสดจ

มา เสดจมาแลวเพอใคร?

พระราชาทลวา เพอหมอมฉน พระเจาขา.

พระศาสดาตรสวา มหาบพตร พระนางวาสภขตตยาน

เปนธดาของพระราชาและมาเพอพระราชา เพราะอาศย

พระราชานนแหละ จงไดพระโอรส เพราะเหตไร พระโอรส

นนจงไมไดเปนเจาของราชสมบต อนเปนของมอยของพระ

ราชบดา พระราชาทงหลายในกาลกอน ไดพระโอรสในครรภ

ของหญงหาฟน ผเปนภรรยาชวคราว กยงไดพระราชทานราช

สมบตแกพระโอรส.

พระราชาทรงขอพระผมพระภาคเจา เพอตรสเรองนน

ใหแจมแจง.

พระผมพระภาคเจาไดทรงกระทาเหตอนระหวางภพ

ปกปดไว ใหปรากฏแลว.

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 110 จาก 110

ในอดตกาล พระราชาพระนามวา พรหมทต ในกรง

พาราณส เสดจไปพระราชอทยานดวยพระยศใหญ เสดจเทยว

ไปในพระราชอทยานนน เพราะทรงยนดดอกไมและผลไม

ทรงเหนหญงผหนงผขบเพลงไปพลาง ตดฟนไปพลาง ในปา

ชฏในพระราชอทยาน ทรงมจตปฏพทธ จงทรงสาเรจการอย

รวมกน.

ในขณะนนเอง พระโพธสตวทรงถอปฏสนธในครรภ

ของหญงนน. ทนใดนน ครรภนางไดหนกองเหมอนเตมดวย

เพชร. นางรวาตงครรภ จงกราบทลวา ขาแตสมมตเทพ หมอม

ฉนตงครรภแลว เพคะ. พระราชาไดประทานพระธามรงค

แลวตรสวา ถาเปนธดาเจาจงจาหนายแหวนเลยงด ถาเปนบตร

เจาจงนามายงสานกของเราพรอมกบแหวน. ครนตรสแลว จง

เสดจหลกไป.

ฝายหญงนนมครรภแกแลวกคลอดพระโพธสตว. ใน

เวลาทพระโพธสตวนนเลนอยในสนามเลน มคนกลาวอยางน

วา พวกเราถกคนไมมพอ ทบตแลว. พระโพธสตวไดฟงดงนน

จงไปหามารดาถามวา แมจา ใครเปนพอของหน?

มารดากลาววา ลกเอย เจาเปนโอรสของพระเจา

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 111 จาก 111

พาราณส.

พระโพธสตวกลาววา กพยานอะไรๆ มอยหรอ จะ

แม.

มารดากลาววา ลกเอย พระราชาประทานแหวนนไว

แลวตรสวา ถาเปนธดา พงจาหนายเลยงดกน ถาเปนบตร พง

พามาพรอมกบแหวนน ดงนแลว กเสดจไป.

พระโพธสตวกลาววา แมจา เมอเปนเชนนน เพราะ

เหตไร แมจงไมนาฉนไปยงสานกของพระบดา. นางรอธยาศย

ของบตร จงไปยงประตพระราชวง ใหคนกราบทลแก

พระราชาใหทรงทราบ และเปนผอนพระราชารบสงใหเขาเฝา

จงเขาไปถวายบงคมพระราชา แลวกราบทลวา ขาแตสมมต

เทพ ผนเปนโอรสของพระองค.

พระราชา แมทรงทราบอย กเพราะทรงละอายใน

ทามกลางบรษท จงตรสวาไมใชบตรของเรา.

หญงนนกราบทลวา ขาแตสมมตเทพ นพระธามรงค

ของพระองค พระองคคงจะทรงจาพระธามรงคนได.

พระราชาตรสวา แมพระธามรงคนกไมใชธามรงคของเรา.

หญงนนกราบทลวา ขาแตสมมตเทพ บดน เวนสจ

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 112 จาก 112

กรยาเสย คนอนผจะเปนสกขพยานของกระหมอมฉน ยอมไม

ม ถาทารกนเกดเพราะอาศยพระองคอนกระหมอมฉนเหวยง

ขนไปแลว จงอยในอากาศ ถาไมไดอาศยพระองคเกด จงตก

ลงมาตายบนภาคพนดน แลวจบเทาทงสองของพระโพธสตว

เหวยงไปในอากาศ.

พระโพธสตวนงคบลลงกในอากาศ เมอจะกลาว

ธรรมะแกพระบดา ดวยเสยงอนไพเราะ จงตรสพระคาถานวา

ขาแตพระราชาผเปนใหญ ขาพระบาทเปนโอรสของ

พระองค ขาแตพระองคผเปนจอมแหงหมชน ขอพระองคได

ทรงโปรดชบเลยงขาพระบาทไว แมคนเหลาอน พระองคยง

ทรงชบเลยงได ไฉน จะไมทรงชบเลยงโอรสของพระองคเอง

เลา.

บรรดาบทเหลานน บทวา ปตโต ตยาห ตดบทเปน ปต

โต เต อห แปลวา ขาพระบาทเปนโอรสของพระองค.

กชอวาบตรนม ๔ ประเภท คอ บตรผเกดในตน ๑

บตรผเกดในเขต ๑ อนเตวาสก ลกศษย ๑ และบตรเขาให ๑.

บรรดาบตร ๔ ประเภทนนบตรผอาศยตนเกด ชอวา

บตรผเกดในตน. บตรผเกดในททงหลายมอาทอยางน คอ บน

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 113 จาก 113

หลงทนอน บนบลลงกและทอก ชอวาบตรผเกดในเขต.

บคคลผเรยนศลปศาสตรในสานก ชอวาลกศษย. บตรทเขาให

มาเลยง ชอวาบตรทเขาให คอบตรบญธรรม. แตในทน ทาน

หมายเอาบตรทเกดในตน จงกลาววาบตร.

ทชอวา พระราชา เพราะทาชนใหยนดดวยสงคหวตถ

๔. พระราชาผใหญชอวา มหาราชา พระโพธสตว เมอจะตรส

เรยกพระราชานน จงตรสวา มหาราช ขาแตพระราชาผใหญ.

บทวา ตว ม โปส ชนาธป ความวา ขาแตพระองคผ

เปนใหญในหมมหาชน พระองคจงชบเลยง คอ จงเลยงดขา

พระบาทอยเถด. อ เญป เทโว โปเสต ความวา ชนเปนอน

มากเหลาอน ไดแก พวกมนษยผเลยงชางเปนตน และสตว

เดยรจฉานมชางและมาเปนตน พระองคยงทรงชบเลยงได.

กศพทวา ก จ ในบทวา ก จ เทโว สก ปช น เปน

ศพทนบาต ใชในความหมายวาตเตยน และความหมายวา

อนเคราะห. พระโพธสตวทรงโอวาทวา ประชาชนของ

พระองค คอ ขาพระบาทผเปนโอรสของพระองค พระองคไม

ทรงชบเลยง ดงน ชอวายอมตเตยน เมอตรสวา คนอนเปนอน

มาก พระองคทรงชบเลยงไดดงน ชอวายอมอนเคราะห

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 114 จาก 114

ชวยเหลอ. ดงนน พระโพธสตวแมเมอจะทรงตเตยน จงตรส

วา ไฉนจะไมทรงชบเลยงโอรสของพระองคเลา.

เมอพระโพธสตวประทบนงในอากาศ ทรงแสดง

ธรรมอยอยางน พระราชาไดทรงสดบแลว จงทรงเหยยดพระ

หตถ ตรสวา จงมาเถดพอ เราแหละจกชบเลยงเจา. มมอตงพน

เหยยดมาแลว พระโพธสตวไมลงในมอคนอน ลงในพระหตถ

ของพระราชาเทานน แลวประทบนงบนพระเพลา พระราชา

ทรงประทานความเปนอปราชแกพระโพธสตวนน แลวได

ทรงตงมารดาใหเปนอครมเหส. เมอพระบดาสวรรคตแลว

พระโพธสตวนนไดเปนพระราชาพระนามวา กฏฐ

วาหนะ ครองราชสมบตโดยธรรม ไดเสดจไปตามยถากรรม.

พระศาสดา ครนทรงนาพระธรรมเทศนานมาทรง

แสดงแกพระเจาโกศลแลว ทรงแสดงเรอง ๒ เรองสบตอ

อนสนธ แลวทรงประชมชาดกวา

พระมารดาในครงนน ไดมาเปน พระมหามายาเทว

พระบดาในครงนน ไดมาเปน พระเจาสทโธทนมหา

ราช

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 115 จาก 115

สวนพระเจากฏฐวาหนราชในครงนน ไดเปน เรา

เอง แล.

จบอรรถกถากฏฐหารชาดกท ๗

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 116 จาก 116

8. คามนชาดก

วาดวย ไมใจเรวดวนได

พระศาสดา เมอประทบอยในพระวหารเชตวน ทรง

ปรารภภกษละความเพยร จงตรสพระธรรมเทศนาน มคา

เรมตนวา อป อตรมานาน ดงน.

กเรองปจจบนและเรองอดตในชาดกน จกมแจง

ใน สงวรชาดก เอกาทสนบาต

กในสงวรชาดกนนและชาดกน เรองเปนเชนเดยวกน

เทยว แตคาถาตางกนมความยอวา

คามนกมารตงอยในโอวาทของพระโพธสตว. แมจะ

เปนพระกนษฐาของพระภาดา ทงรอยพระองค กเปนผอน

พระภาดาทงรอยพระองคหอมลอม ประทบนงบนบลลงกอน

ประเสรฐภายใตเศวตฉตร ทอดพระเนตรดยศสมบตของ

พระองค ทรงดพระทยวา ยศสมบตของเรานเปนของอาจารย

เรา จงทรงเปลงอทานนวา

เออ กความหวงในผล ยอมสาเรจแกผไมใจเรวดวนได

เรามพรหมจรรยแกกลาแลว ทานจงเขาใจ ดงนเถด พอคามน.

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 117 จาก 117

บรรดาบทเหลานน ศพทวา อป เปนเพยงนบาต. บท

วา อตรมานาน ไดแก ผตงอยในโอวาทของบณฑตทงหลาย

ไมรบดวน กระทาการโดยอบาย.

บทวา ผลาสาว สมชฌต ความวา ความหวงในผลท

ปรารถนาไว ชอวา ยอมสาเรจแน เพราะความสาเรจผลนน อก

อยางหนง. บทวา ผลาสา ไดแก ผลแหงความหวง คอผลตามท

ปรารถนาไว ยอมสาเรจทเดยว.

ในบทวา วปกกพรหมจรโยสม น สงคหวตถ ๔ ชอวา

พรหมจรรย เพราะเปนความประพฤตอนประเสรฐ ก

พรหมจรรยนนชอวาแกกลาแลวทเดยว เพราะไดเฉพาะยศ

สมบต อนมสงคหวตถนนเปนมล ยศทสาเรจแกคามนกมาร

แมนน กชอวาพรหมจรรย เพราะอรรถวาประเสรฐ. ดวยเหต

นน ทานจงกลาววา ขาพเจาเปนผมพรหมจรรยแกกลาแลว.

บทวา เอว ชานาห คามน ความวา ในทบางแหงบรษ

ชาวบานกด หวหนาชาวบานกด ชอวาคามน ผใหญบาน แต

ในทน หมายเอา ตนเองซงเปนหวหนาคนทงปวง จงกลาววา

ดกอนนายบานผเจรญ ทานจงรเหตนอยางนวา เรากาวลวง

พชายรอยคน ไดรบราชสมบตใหญนเพราะอาศยอาจารยดงน

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 118 จาก 118

เปลงอทานแลว.

กเมอคามนกมารนนไดราชสมบตแลว

เมอเวลาลวงไป ๒-๓ วน พชายทกคนไดไปยง

สถานทอยของตนๆ พระเจาคามนครองราชสมบตโดยธรรม

แลวเสดจไปตามยถากรรม. ฝายพระโพธสตวทาบญแลว ได

ไปตามกรรม.

พระศาสดา ครนทรงนาพระธรรมเทศนานมาแสดง

แลว ทรงประกาศอรยสจทงหลาย

ในเวลาจบสจจะ ภกษผละความเพยรไดดารงอยใน

พระอรหตแล.

พระศาสดาตรส ๒ เรองสบอนสนธตอกน แลวทรง

ประชมชาดก วา

พระเจาคามนในครงนน ไดเปน พระอานนท

สวนอาจารย คอ เราผตถาคต แล.

จบอรรถกถาคามนชาดกท ๘

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 119 จาก 119

9. มฆเทวชาดก

วาดวย เทวทต

พระศาสดา เมอประทบอยในพระเชตวนวหาร ทรง

ปรารภการเสดจออกมหาภเนษกรมณ จงตรสพระธรรม

เทศนาน มคาเรมตนวา อตตมงครหา มยห ดงน.

การเสดจออกมหาภเนษกรมณนนไดกลาวไวแลว

ใน นทานกถา ในหนหลงนนแล.

กในกาลนน ภกษทงหลายนงพรรณนาการเสดจออก

บรรพชาของพระทศพล.

ลาดบนน พระศาสดาเสดจมายงโรงธรรมสภา

ประทบนงบนพทธอาสน ตรสเรยกภกษทงหลายมาถามวา

ดกอนภกษทงหลาย บดน พวกเธอนงสนทนากนดวยเรอง

อะไรหนอ? ภกษทงหลายกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ

ขาพระองคทงหลายมไดนงสนทนากนดวยเรองอยางอน แต

นงพรรณนา การเสดจออกบรรพชาของพระองคเทานน.

พระศาสดาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย ตถาคตออก

เนกขมมะ ในบดนเทานน กหามได แมในกาลกอน กไดออก

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 120 จาก 120

เนกขมมะแลว เหมอนกน.

ภกษทงหลายจงอาราธนาพระผมพระภาคเจา เพอตรส

เรองนนใหแจมแจง.

พระผมพระภาคเจาไดทรงกระทาเหต อนระหวางภพ

ปกปด ใหปรากฏ ดงตอไปน

ในอดตกาล ในกรงมถลา วเทหรฐ ไดมพระราชาพระ

นามวามฆเทวะ เปนพระมหาธรรมราชาผดารงอยในธรรม.

พระเจามฆเทวะนนทรงใหกาลเวลาอนยาวนานหมดสนไป.

วนหนง ตรสเรยกชางกลบกมาวา ดกอนชางกลบกผสหาย

ทานเหนผมหงอกบนศรษะของเราในกาลใด ทานจงบอกแก

เราในกาลนน.

ฝายชางกลบกกไดทาใหเวลาอนยาวนาน หมดสนไป.

วนหนง เหนพระเกศาหงอกเสนหนง ในระหวางพระเกศา

ทงหลาย อนมสดงดอกอญชนของพระราชา จงกราบทลวา ขา

แตสมมตเทพ พระเกศาหงอกเสนหนงปรากฏแกพระองค.

พระราชาตรสวา สหาย ถาอยางนน ทานจงถอนผมหงอกนน

ของเรา เอามาวางในฝามอ. เมอพระราชาตรสอยางนน ชาง

กลบกจงเอาแหนบทองถอน แลวใหพระเกศาหงอก

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 121 จาก 121

ประดษฐาน อยในฝาพระหตถของพระราชา. ในกาลนน

พระราชายงมพระชนมายเหลออย ๘๔,๐๐๐ ป.

แมเมอเปนอยางนน พระราชาไดทรงเหนผมหงอก

แลว กทรงสาคญประหนงวา พระยามจจราชมายนอยใกลๆ

และประหนงวา ตนเองเขามาอยในบรรณศาลาอนไฟตดโพลง

อย ฉะนน ไดทรงถงความสงเวช จงทรงพระดารวา ดกอนมฆ

เทวะผเขลา เจาไมอาจละกเลสเหลาน จนตราบเทาผมหงอก

เกดขน. เมอพระเจามฆเทวะนนทรงราพงถง ผมหงอกท

ปรากฏแลว ความเรารอนภายในกเกดขน พระเสโทในพระ

สรระไหลออก ผาสาฎกไดถงอาการทจะตองบด (เอาพระ

เสโท) ออก.

พระเจามฆเทวะนนทรงพระดารวา เราควรออกบวช

ในวนนแหละ จงทรงประทานบานชนด อนเปนทตงขนแหง

ทรพยเจดพน แกชางกลบก แลวรบสงใหเรยกพระโอรส

พระองคใหญ มาตรสวา ดกอนพอ ผมหงอกปรากฏบนศรษะ

ของพอแลว พอเปนคนแกแลว กกามของมนษยพอไดบรโภค

แลว บดน พอจกแสวงหากามอนเปนทพย นเปนกาลออกบวช

ของพอ เจาจงครอบครองราชสมบตน. สวนพอบวชแลว จก

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 122 จาก 122

อยกระทาสมณธรรม ในอมพวนอทยาน ชอมฆเทวะ. อามาตย

ทงหลายเขาไปเฝาพระราชานน ผมพระประสงคจะบวช อยาง

นน แลวทลถามวา ขาแตสมมตเทพ อะไรเปนเหตแหงการ

ทรงผนวชของพระองค?

พระราชาทรงถอผมหงอก ตรสพระคาถานแกอามาตย

ทงหลายวา

ผมทหงอกบนศรษะของเรานเกดแลว เปนเหตนาวย

ไป เทวทตปรากฏแลว นเปนสมยแหงการบรรพชาของเรา.

บรรดาบทเหลานน บทวา อตตมงครหา ไดแก ผม.

จรงอย ผมทงหลายเรยกวา อตตมงครหา เพราะงอกขนบน

เบองสงแหงอวยวะ มมอและเทาเปนตน คอวา บนศรษะ. บท

วา อเม ชาตา วโยหรา ความวา พอทงหลาย จงดผมหงอก

เหลานเกดแลว ชอวาเปนเหตนาเอาวยไป เพราะนาเอาวยทง

๓ ไป โดยภาวะปรากฏผมหงอก. บทวา ปาตภตา ไดแก

บงเกดแลว.

มจจ ชอวา เทวะ ทชอวา เทวทต เพราะเปนทตแหงเท

วะนน. จรงอย เมอผมหงอกทงหลายปรากฏบนศรษะ บคคล

ยอมเปนเหมอนยนอยในสานกของพญามจจราช เพราะฉะนน

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 123 จาก 123

ผมหงอกทงหลายทานจงเรยกวา ทตของเทวะ คอมจจ ทชอวา

เทวทต เพราะเปนทตเหมอนเทวะ ดงนกม เหมอนอยางวา

บคคลยอมเปนเหมอน ผอนเทวดาผมทงประดบและตกแตง

แลวยนในอากาศกลาววา ทานจกตายในวนชอโนน ฉนใด

เมอผมหงอกทงหลายปรากฏแลวบนศรษะ ยอมเปนเชนกบ

เทวดาพยากรณ ฉนนนเหมอนกน เพราะฉะนน ผมหงอก

ทงหลาย ทานจงกลาววา เปนทตเหมอนเทพ ทชอวาเทวทต

เพราะเปนทตของวสทธเทพทงหลาย ดงนกม.

จรงอย พระโพธสตวทกพระองค ทอดพระเนตรเหน

คนแก คนเจบ คนตาย และบรรพชต เทานน กถงความสงเวช

เสดจออกบวช. สมดงทตรสไววา

ดกอนมหาบพตร เพราะอาตมภาพเหนคนแก คนปวย

ไขไดความทกข คนตายอนถงความสนอาย และบรรพชตผ

ครองผากาสาวะ จงไดบวช ดงน.

โดยปรยายน ผมหงอกทงหลาย ทานจงเรยกวาเทวทต

เพราะเปนทตแหงวสทธเทพทงหลาย. ดวยบทวา ปพพชชาสม

โย มม น ทานแสดงวา นเปนกาลแหงการถอสมณเพศ อนได

ชอวาบรรพชา เพราะอรรถวา ออกจากความเปนคฤหสถของ

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 124 จาก 124

เรา.

พระเจามฆเทวะนน ครนตรสอยางนแลว จงสละราช

สมบต บวชเปนฤาษ ในวนนนเอง ประทบอยในมฆอมพวน

นน นนแหละ. เจรญพรหมวหาร ๔ อย ๘๔,๐๐๐ ป ดารงอย

ในฌานอนไมเสอม สวรรคตแลวบงเกดในพรหมโลก. จตจาก

พรหมโลกนน ไดเปนพระราชาพระนามวา เนม ในกรงมถลา

นนแหละอก สบตอวงศของพระองคทเสอมลง จงทรงผนวช

ในอมพวนนน นนแหละ เจรญพรหมวหาร กลบไปเกดใน

พรหมโลกตามเดมอก.

แมพระศาสดากไดตรสวา ดกอนภกษทงหลาย

ตถาคตออกมหาภเนษกรมณ ในบดนเทานน กหามได แมใน

กาลกอน กไดออกแลว เหมอนกน.

ครนทรงนาพระธรรมเทศนานมาแสดงแลว จงทรง

ประกาศอรยสจจะ ๔ ในเวลาจบอรยสจ ภกษบางพวกไดเปน

พระโสดาบน บางพวกไดเปนพระสกทาคาม บางพวกไดเปน

พระอนาคาม.

พระผมพระภาคเจาตรส ๒ เรองน สบตออนสนธกน

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 125 จาก 125

ดวยประการดงนแลว

ทรงประชมชาดก วา

ชางกลบกในครงนน ไดเปน พระอานนท ใน

บดน

บตรในครงนน ไดเปน พระราหล ในบดน

สวนพระเจามฆเทวะไดเปน เราตถาคต แล.

จบอรรถกถามฆเทวชาดกท ๙

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 126 จาก 126

10. สขวหารชาดก

วาดวย การอยเปนสข

พระศาสดา เมอทรงอาศยอนปยนคร ประทบอยในอน

ปยอมพวน ทรงปรารภพระภททยเถระ ผมปกตอยเปนสข จง

ตรสพระธรรมเทศนาน มคาเรมตนวา ย จ อ เญ น รกขนต

ดงน.

พระภททยเถระผมปกตอยเปนสข มพระอบาลเปนท

๗ บวชในสมาคมกษตรย ๖ พระองค

บรรดาพระเถระเหลานน พระภททยเถระ พระกมพล

เถระ พระภคเถระ พระอบาลเถระ บรรลพระอรหต. พระ

อานนทเถระเปนพระโสดาบน พระอนรทธเถระเปนผม

ทพยจกษ พระเทวทตเปนผไดฌาน.

กเรองของกษตรยทง ๖ พระองค จกมแจงใน กณฑ

หาลชาดก เพยงแคอนปยนคร.

กทานพระภททยเถระรกษาคมครองพระองค ในคราว

เปนพระราชา กยงทรงเหนภยทจะเกดขนแกพระองค ผอนเขา

รกษาอย ดวยการรกษามากมาย ดจเทวดาจดการรกษา และภย

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 127 จาก 127

ทจะเกดแกพระองค ผทรงพลกกลบไปมา อยบนพระท

บรรทมใหญในปราสาทชนบน บดน บรรลพระอรหตแลว แม

จะอยในทใดทหนงมปาเปนตน กพจารณาเหนความท

พระองคเปนผปราศจากภย จงเปลงอทานวา สขหนอ สข

หนอ

ภกษทงหลายไดฟงดงนน จงกราบทลแดพระผมพระ

ภาคเจาวา ทานพระภททยเถระพยากรณพระอรหตผล.

พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย ภทท

ยะมปกตอยเปนสข ในบดนเทานน หามได แมในกาลกอน ก

มปกตอยเปนสขเหมอนกน.

ภกษทงหลายจงทลออนวอนพระผมพระภาคเจา เพอ

ตองการใหทรงประกาศเรองนน.

พระผมพระภาคเจาจงไดทรงกระทาเหตอนระหวาง

ภพปกปดไว ใหปรากฏ ดงตอไปน.

ในอดตกาล เมอพระเจาพรหมทตครองราชสมบต อย

ในพระนครพาราณส พระโพธสตวเปนพราหมณมหาศาล ผ

เกดในตระกลสง เหนโทษในกามทงหลาย และอานสงสใน

การออกบวช จงละท งกามทงหลาย เขาปาหมพานต บวชเปน

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 128 จาก 128

ฤาษ ทาสมาบต ๘ ใหบงเกดขน แมบรวารของพระโพธสตว

นนไดเปนบรวารใหญ มดาบสอย ๕๐๐ รป. ในฤดฝน พระ

โพธสตวนนออกจากปาหมพานต แวดลอมดวยหมดาบส

เทยวจารกไปในคามและนคม เปนตน บรรลถงเมองพาราณส

ทรงอาศยพระราชา สาเรจการอยในพระราชอทยาน ทรงอย

ในพระราชอทยานนนตลอด ๔ เดอนฤดฝน แลวทลลา

พระราชา.

ลาดบนน พระราชาทรงออนวอนพระโพธสตวนนวา

ทานผเจรญ ทานกแกแลว ทานจะประโยชนอะไรดวยปาหม

พานต ทานจงสงอนเตวาสกทงหลายไปปาหมพานต แลวอย

เสยในทนเถด. พระโพธสตวทรงมอบดาบส ๕๐๐ รปกบอนเต

วาสกผใหญ แลวสงดาบสเหลานนไป ดวยคาวา ทานจงไปอย

ในปาหมพานตกบดาบสเหลาน สวนเราจกอยในทนแหละ

แลวตนเองกสาเรจการอยในพระราชอทยานนน นนเอง.

กหวหนาอนเตวาสกนนของพระโพธสตวนน เปน

ราชบรรพชต ละราชสมบตใหญออกบวช กระทากสณ

บรกรรมไดสมาบต ๘. หวหนาอนเตวาสกนนอยในปาหม

พานตกบดาบสทงหลาย มความประสงคจะเหนอาจารย จง

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 129 จาก 129

เรยกดาบสเหลานนมา แลวกลาววา ทานทงหลายอยาได

ราคาญ จงอยในทนแหละ เราเหนอาจารยแลวจกกลบมา แลว

ไปยงสานกของอาจารย ไหวแลวกระทาปฏสนถาร ปลาดเสอ

ลาแพนผนหนง นอนอยในสานกของอาจารยนนเอง.

กสมยนน พระราชาทรงพระดารวา จกเยยมพระดาบส

จงเสดจไปยงพระราชอทยาน ไหวแลวนง ณ สวนขางหนง

ดาบสผเปนอนเตวาสก แมเหนพระราชากไมลกขน แตนอน

อยอยางนน แลเปลงอทานวา สขหนอ สขหนอ.

กพระราชาทรงนอยพระทยวา ดาบสน แมเหนเรากไม

ลกขน จงตรสกะพระโพธสตววา ทานผเจรญ ดาบสนคงจก

ฉนตามตองการ จงสาเรจการนอนอยางสบายทเดยว เปลง

อทานอย.

กพระโพธสตวตรสวา มหาบพตร ดาบสน เมอกอน

ไดเปนพระราชาองคหนง เชนกบพระองค ดาบสนนนคดวา

เมอกอนในคราวเปนคฤหสถ เราเสวยสรราชสมบต แมอนคน

เปนอนมาก มมอถออาวธคมครองอย กยงไมไดชอวา

ความสขเหนปานน จงปรารภสขในการบวช และสขในฌาน

ของตน แลวเปลงอทานน กแหละครนตรสอยางนแลว เพอจะ

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 130 จาก 130

ตรสธรรมกถาแกพระราชา จงตรสคาถานวา

ชนเหลาอนไมตองรกษาผใดดวย และผใดกไมตอง

รกษาชนเหลาอนดวย ดกอนมหาบพตร ผนนแลไมเยอใยใน

กามทงหลาย ยอมอยเปนสข.

บรรดาบทเหลานน บทวา ย จ อ เญ น รกขนต

ความวา บคคลเหลาอนเปนอนมาก ยอมไมรกษาบคคลใด.

บทวา โย จ อ ญ น รกขต ความวา แมบคคลใด กไมรกษาคน

อนเปนอนมาก ดวยคดวา เราผเดยวครองราชสมบต. บทวา ส

เว ราชสข เสต ความวา ดกอนมหาบพตร บคคลนนผเดยวไม

มเพอน สงดเงยบแลว เปนผพรงพรอมดวย ความสขทางกาย

และทางจต ยอมนอนเปนสข.

กคาวา นอนเปนสขน เปนหวขอเทศนาเทานน ยอม

นอนเปนสขอยางเดยวเทานน กหามได กบคคลเหนปานน

ยอมเดน ยน นง นอน เปนสข คอไดรบความสขในทก

อรยาบถ ทเดยว. บทวา กาเมส อนเปกขวา ความวา ดกอน

มหาบพตร บคคลเหนปานน เวนจากความเพงเลงใน วตถกาม

และกเลสกาม คอปราศจากฉนทราคะ ไมมตณหา ยอมอยเปน

สข ทกอรยาบถ.

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 131 จาก 131

พระราชาไดทรงสดบพระธรรมเทศนาแลว มพระทย

ยนด บงคมแลว เสดจไปยงพระราชนเวศน นนเอง. ฝายอนเต

วาสกกไหวพระอาจารย แลวไปยงปาหมพานตเหมอนกน

ฝายพระโพธสตวอยในทนนนนแหละ มฌานไมเสอม

กระทากาละแลวบงเกดในพรหมโลก.

พระศาสดา ครนทรงนาพระธรรมเทศนานมาแสดง

แลวตรส ๒ เรองสบตออนสนธกน แลวทรงประชมชาดกวา

อนเตวาสกในครงนน ไดเปน พระภททย

เถระ

สวนครของคณะคอ เราเอง แล.

จบอรรถกถาสขวหารชาดกท ๑๐

จบ อปณณกวรรคท ๑.

-----------------------------------------------------

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 132 จาก 132

รวมชาดกทมในวรรคน คอ

๑. อปณณกชาดก วาดวย การรฐานะและมใชฐานะ

๒. วณณปถชาดก วาดวย ผไมเกยจคราน

๓. เสรววาณชชาดก วาดวย เสรววาณช

๔. จลลกเศรษฐชาดก วาดวย คนฉลาดตงตนได

๕. ตณฑลนาฬชาดก วาดวย ราคาขาวสาร

๖. เทวธรรมชาดก วาดวย ธรรมของเทวดา

๗. กฏฐหารชาดก

๘. คามนชาดก วาดวย ไมใจเรวดวนได

๙. มฆเทวชาดก วาดวย เทวทต

๑๐. สขวหารชาดก วาดวย การอยเปนสข

.. อรรถกถา สขวหารชาดก จบ

อาน เนอความในพระไตรปฎก

http://www.84000.org/tipitaka/atita100/v.php?B=27&A=56&Z=70

- -- ---- ----------------------------------------------------------------------------

ดาวนโหลด พระไตรปฎกฉบบธรรมทาน

บนทก ๑๘ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๔๖

หากพบขอผดพลาด กรณาแจงไดท DhammaPerfect@yahoo.com

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 133 จาก 133

ขอบคณจากใจ

ขอบคณพนองนกอานทกทานทไดอดหนนผลงานของพ กพยายาม

อยางเตมทเพอจะทาใหทกทานพงพอใจและรสกวาไมเสยดายเงนท

ซอผลงานของพไปอาน หวงไววาผลงานเลมตอไป จะไดรบการ

สนบสนนในมตรภาพทแสนดเหมอนเลมนนะคะ

สาหรบเลมน แจกฟรนะคะ

ตดตามเลมตอไป

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา / ฉตรราชา

หนา 134 จาก 134

ขอขอบคณทกทานทตดตามผลงานของพเจยบ ไมวาก

เลมทวางขายในรปแบบ ebook และในรปเลมของหนงสอ

ขอขอบคณจากใจ ไมมสงใดจะมอบใหนอกจากจะ

พยายามนาเสนอแตสงทดเพอเปนเพอนคลายเหงาใหกบทก

ทานคะ

ขอขอบคณทกการดาวโหลดนะคะ สามารถตดตอ

พดคยกบพได เพยงแคเขาไปใน google แลวคยคาวา “คตะ

ธารา” กจะสามารถตดตามผลงานและเขาไปพดคยกนใน เฟส

บคไดแลวคะ

https://www.facebook.com/keetatara

https://www.facebook.com/fukukorean

https://www.facebook.com/khainiyai

ชาดก เลม 1

เรยบเรยงโดย คตะธารา /ฉตรราชา

หนา 135 จาก 135