บททีÉ 1 บทนํา (Introduction) 1...บทท 1 บทน า (Introduction) ภาคว ชาวศวกรรมโยธา คณะว ศวกรรมศาสตร

บทท 1 บทนา (Introduction)

ภาควชาวศวกรรมโยธา คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยบรพา 1 ดร. สรเมศวร พรยะวฒน


เนอหาในบทนจะกลาวถง ความหมายและความสาคญของการขนสง ความหมายและบทบาทของวศวกรรมขนสง สาขาทเกยวของกบวศวกรรมขนสง หนวยงานทเกยวของกบวศวกรรมขนสง องคประกอบของระบบขนสงและการขนสงรปแบบตางๆ และเนอหาโดยยอของเอกสารประกอบการสอนน

“การใหธรรม ชนะการใหทงปวง”

พทธภาษต

1.1. ความหมายและความสาคญของการขนสง

การเดนทางและขนสงเปนกจกรรมหลกทมความสาคญตอการดาเนนชวตของมนษย อาจ กลาวไดวาแทบจะไมมมนษยคนใดเลยทการดาเนนกจวตรประจาวนไมเกยว ของกบการเดนทางและขนสง ในชวตประจาวนของมนษยนนตองเกยวของกบการขนสงไมมากกนอยแตกตางกนไป ทงนขนกบรปแบบการดาเนนชวตและวตถประสงคการเดนทางของแตละบคคล

โดยทวไป การขนสง (Transportation or Transport) กคอการเคลอนยายคน สตว ห รอสงของจากสถานทหนงไปยงอกสถานทหนงโดยการใชเครองมอหรอพาหนะอยางใดอยางหนง ประชดไกรเนตร (2541) ไดรวบรวมความหมายของการขนสงจากแหลงขอมลตางๆ ไว โดย การ ขนสง ตามความหมายทนยามไวโดยสารานกรมไทยฉบบราชบณฑตยสถาน กลาววา “ขน” หมายถง การนาเอาของมากๆ จากทหนงไปไวอกทหนง และ “สง ” หมายถง การยนใหถงมอ หรอพาไปใหถงท ดงนนเมอรวมทงสองคาเขาดวยกน “ขนสง ” จงหมายถงการนาไปและนามาซงของมากๆ จากทหนงไปไวอกทหนงนนเอง อกความหมายหนงของการขนสงท ประชด ไกรเนตร (2541) ไดนามาสรปไวคอ ความหมายของการขนสงตามพระราชบญญตการขนสง พ .ศ. 2497 มาตรา 4 โดยใหนยามไววา การขนสง คอ การลาเลยงหรอเคลอนยายบคคลหรอสงของดวย เครองมอ อปกรณการขนสง ซงอปกรณการขนสงในทน หมายถง ยานพาหนะทใชในการขนสง รวมถงเครองทนแรงดวย และจากมมมองตามหลกเศรษฐศาสตร การขนสง หมายถง กจกรรมทาง เศรษฐกจอยางหนงทจดใหมการเคลอนยายคน สตว และสงของจากทหนงไปยงอกทหนง ณ เวลา ใดเวลาหนง

จากความหมายของการขนสงตามทมผใหคานยามไวตาม ทกลาวไปขางตน อาจสรปไดวา การขนสง หมายถง การจดใหมการเคลอนยายบคคล สตว หรอสงของ จากทหนงไปยงอกทหนง ตามความประสงคของมนษย ถาเปนการขนสงบคคล เรยกวา การขนสงผโดยสาร และถาเปนการ ขนสงสตวหรอสงของ จะเรยกวา การขนสงสนคา (ประชด ไกรเนตร, 2541) การเดนทางหรอการ



ขนสงทเกดขนแตละครง จะตองอางองกบกจกรรมของผทกอใหเกดการเดนทางหรอขนสงนน ดวย เหตน การเดนทางหรอขนสงจงเปนสงทสบเนองมาจากกจกรรมทผกอใหเกดการเดนทางมความ ประสงคทจะกระทา (วโรจน รโจปการ, 2544) ทง น โดยทวไปแลว เราสามารถจาแนกการเดนทางออกตามวตถประสงคได 7 ประเภท ไดแก การเดนทางเพอประกอบอาชพ การเดนทางเพอกลบบาน การเดนทางเพอไปศกษาหาความร การเดนทางเพอซอสนคา การเดนทางเพอธรกจสวนตว การเดนทางเพอตดตอสงสรรกบผ อน และการเดนทางเพอทองเทยว (ประชด ไกรเนตร, 2541)

ดวยเหตน จงอาจกลาวไดวา การขนสงเปนองคประกอบหลกของชมชนทมความสาคญอยางยงตอการพฒนาทางสงคมและเศรษฐกจ บทบาทสาคญของการขนสงคอ การใหบรการหรออานวยความสะดวกในการเคลอนยายคนหรอสนคาจากสถานทหนงไปยงอกสถานทหนงทตองการ เนองจากระบบขนสงทาหนาทเชอมโยงกจกรรมตางๆ ของชมชนเขาดวยกน ดงนนระบบขนสงทม ประสทธภาพ จะสงผลใหการดาเนนงาน หรอการพฒนาดานตางๆ ในชมชนเปนไปอยางมประสทธภาพตามไปดวย ประชด ไกรเนตร (2541) ไดสรปความสาคญของการขนสง ไวดงน

ความสาคญของการขนสงตอเศรษฐกจของประเทศ

1. การขนสงสนคาทมประสทธภาพชวยลดตนทนในการผลต สงผลใหราคาสนคาตาลง 2. การขนสงทครอบคลมไปถงพนทชนบท ชวยใหเกษตรกรสามารถเขาถงระบบขนสงได

สะดวก ทาใหสามารถขายผลผลตทางการเกษตรไดงายขน เปนการกระจายรายไดสชนบท 3. การขนสงชวยขยายโอกาสการจางงาน การทางาน และการคาใหกระจายไปสชมชนอยาง

ทวถง ชวยใหคนในชมชนมรายได มการจางงาน เพมรายไดใหกบคนในชมชน และลดปญหาการวางงาน

4. การขนสงระหวางประเทศทมประสทธภาพไ มวาจะเปนการขนสงคน หรอสนคา ลวน สรางรายไดใหกบประเทศเปนเงนจานวนมหาศาลในแตละป ไมวาจะเปนรายไดจากการ ทองเทยว การซอขายแลกเปลยนสนคา และ ภาษ

ความสาคญของการขนสงตอชมชนและสงคม

1. การขนสงชวยขยายโอกาสทางการศกษาและการจางงานใหกบคนในชมช น ชวยใหผคนทอยหางไกลความเจรญไดมโอกาสศกษาหาความรและประกอบอาชพการงานไดทดเทยม กบคนในเมอง

2. การขนสงเปนสวนหนงทชวยลดชองวางของสถานะทางสงคม ของคนในชมชน ระบบขนสงสาธารณะทมประสทธภาพ และคนในชมชนทกระดบชนสามารถใชประโยชนได อยางท วถง จะทาใหคนทกกลมไมวาจะร ารวยหรอยากจน มการศกษาหรอไมมการศกษา สามารถใหประโยชนจากระบบขนสงนนไดอยางเทาเทยมกน



3. การขนสงทมประสทธภาพ ชวยใหผคนสามารถไปมาหาสกนไดอยางสะดวกและรวดเรว เปนการเชอมโยงความสมพนธระหวางคนในชมชนใหเ ปนปกแผน และกอใหเกดความ สมครสมานสามคคกนของคนในชมชน

4. การขนสงชวยใหเกดการสอสารแลกเปลยนวฒนธรรมระหวางชมชน ไมวาจะเปนภายใน ภมภาค ระหวางภมภาค หรอระหวางประเทศ การแลกเปลยนดงกลาวเปนการลดชองวาง และความแตกตางทางวฒนธรรม ชวยใหคนในพ นทตางกนเกดความเขาใจกนมากขน

ความสาคญของการขนสงตอความมนคงของประเทศ

1. ระบบขนสงและถนนทครอบคลมพนทหางไกลความเจรญและ พนทท เสยงตอการถกคกคามจากผรกรานนอกประเทศ ชวยใหประเทศเกดความมนคงและเสถยรภาพมากยงขน

2. ถนนทเขาสหมบ านทหางไกลบรวเณแนวชายแดนชวยใหหนวยงานรฐ และทหารสามารถ เขาถงพนทเหลานไดสะดวกขน สงผลใหผคนในชมชนดงกลาวเกดความอนใจ อกทงยงทา ใหสามารถดาเนนการปกปองพนทไดอยางทนทวงทเมอมเหตการณไมสงบเกดขน

3. การขนสงททวถงเปนปจจ ยหนงทชวยใหการปกครองบานเมองเปนไปอยางราบรน เนองจากรฐสามารถเขาถงทกพนทของประเทศไดอยางทวถง ทาใหทราบความเปนไปของ คนในพนทและสามารถวางแนวทางในการพฒนาชมชนและกลยทธในการปองกน ประเทศไดอยางเหมาะสม

ในชวงเรมตนของการศกษาศาสตรด านการขนสง นยมแบงการขนสงออกเปน 2 ประเภทกวางๆ ไดแก การขนสงผโดยสาร (Passengers) และการขนสงสนคา (Freight) ในเวลาตอมา เมอระบบขนสงมความซบซอนมากขนจงแบงระบบขนสง แยกยอยมากขน ตามลกษณะของเสนทางทยานพาหนะวงผานไป โดย สามารถแบงรปแบบการเดนทาง (Mode) ออกไดเปน 4 ประเภท ไดแก

• การขนสงทางบก (Land transportation) แบงออกเปนประเภทยอยเปน ก. การขนสงทางถนน (Highway) ข. การขนสงทางราง (Rail)

• การขนสงทางอากาศ (Air transportation) แบงออกเปนประเภทยอยเปน ก. การขนสงในประเทศ (Domestic) ข. การขนสงระหวางประเทศ (International)

• การขนสงทางนา (Water transportation) แบงออกเปนประเภทยอยเปน ก. การขนสงภายในฝง (Inland) ข. การขนสงชายฝง (Coastal) ค. การขนสงในมหาสมทร (Ocean)



• การขนสงทางทอ (Pipelines) แบงออกเปนประเภทยอยเปน ก. การขนสงนามน (Oil) ข. การขนสงกาซ (Gas) ค. การขนสงของไหลอนๆ (Other)

1.2. ความหมายและบทบาทของวศวกรรมขนสง

จากบทบาทของการขนสงทเกยวเนองกบชวตประจาวนของมนษยตามทกลาวในหวขอ 1.1 อาจกลาวไดวา การขนสงนนมความสมพนธกบวถชวตของม นษยและสงผลกระทบตอการดาเนน ชวตและคณภาพชวตของมนษยอยางกวางขวางโดยเฉพาะอยางยงในปจจบนในภาวะทมจานวน ประชากรเพมขนอยางมาก สงผลใหเกดความตองการเดนทางตามมาเปนจานวนมาก ในขณะท ความสามารถในการรองรบความตองการเดนทางของระบบขนสง ไมวาจะ เปนโครงขายถนน และระบบขนสงสาธารณะนน ไมสามารถทจะรองรบความตองการเดนทางทเพมมากขนดงกลาวได อยางเพยงพอ และไมสามารถทจะพฒนาใหทนกบความตองการเดนทางทเพมขนไดอยางทนทวงท สงผลใหเกดปญหาการขนสง และการจราจรตดขดเปนผลตามมา ดวยเ หตน จงจาเปนตองพฒนาหลกการและทฤษฎเฉพาะขนมาเพอแกไขปญหาดงกลาว และ เพอบรหารจดการการขนสงใหสามารถดาเนนการไดอยางมประสทธภาพ

จากทกลาวขางตน จงไดมผคดคนหลกการ ขนมาเพอ ตอบสนองวตถประสงคดงกลาวขางตน ซงไดแกหลกการของวศว กรรมขนสงนนเอง วศวกรรมขนสง (Transportation Engineering) คอ การประยกตหลกการหรอแนวคดทเปนวทยาศาสตรเพอการวางแผน ออกแบบ ควบคม และบรหารจดการระบบขนสง (Transportation Systems) โดยมจดหมายหลกเพอการศกษา และออกแบบระบบขนสงประเภทตางๆ ไมวาจ ะเปนทางบก ทางนา ทางอากาศ และทางทอ ใหสามารถขนยายคนหรอสนคาไปตามโครงขายของเสนทางทตองการไดอยางมประสทธภาพ ดวยทรพยากรทมอยอยางจากด โดยคานงถงความเหมาะสมในเรองของความรวดเรว ความสะดวกสบาย ความปลอดภย คาใชจาย และผลกระทบตอสงแวดลอม

โดยทวไปวศวกรรมขนสงจะถกจดอยในสาขาวศวกรรมโยธา เนองจากในเบองตนนนงาน ดานการขนสงจะมงไปทการสารวจและออกแบบถนน การออกแบบพนผวจราจร และวศวกรรมจราจร แตในปจจบนวศวกรรมขนสงไดรวมศาสตรหลายๆ ดานเขาไวดวยกนทงนเนองจากปญหา จราจรในปจจบนนนมความซบซอนมากขน การนาหลกการวศวกรรมโยธามาแกปญหาเพยงดาน เดยวจงอาจไมเพยงพอ ดวยเหตน ในปจจบนการแกปญหาดานวศวกรรมขนสงจงมลกษณะเปนสห สาขา (Multidisciplinary) ทรวมศาสตรหลายๆ ดานเขาดวยกน ไมวาจะเปน เศรษฐศาสตร (Economics) จตวทยา (Psychology) ภมศาสตร (Geography) การผงเมอง (Urban Planning) การบรหารจดการดานสาธารณะ (Public Administration) สงคมวทยา (Political Science) วศวกรรม



อตสาหการ (Industrial Engineering) วศวกรรมไฟฟา (Electrical Engineering) เทคโนโลยสารสนเทศ (Information Technology) และการสอสาร (Communication) ดวยเหตน วศวกรขนสง จะตองตดตอประสานงานกบบคคลในสาขาอาชพตางๆ เนองจาก ปญหาดานขนสงนน ลวนเกยวเนองและสงผลกระทบกบ สงคมในทกๆ ดาน ทาใหปจจบนขอบขายหนาทและความรบผดชอบของวศวกรขนสง แตกสาขาออกไปมากมาย โดยมากแลวขอบเขตความรบผดชอบของวศวกรขนสง จะเกยวของกบ ประเดนตางๆ ดงตอไปน 1. การวางแผนและกาหนดนโยบายขนสง (Transportation Planning and Policy) งานลกษณะหนงของวศวกรขนสงกคอการ ศกษา วเคราะหและวางแผนเพอกาห นดนโยบายขนสงทงในระดบชมชน ประเทศ และภมภาค โดยใชเทคนคและทฤษฎตางๆ เพอแกไขปญหาการขนสงในเรองตางๆ ไมวาจะเปนการขนสงคนหรอสนคา การวางแผนและกาหนด นโยบายเพอแกไขปญหาการขนสงระดบชมชน อาท ปญหาการจราจรตดขด การเกดอบตเหตบน ทองถนน การบรหารจดการพนทจอดรถ ฯลฯ ระดบประเทศ อาท การวางแผนการขนสงระดบภมภาคเพอยกระดบคณภาพชวตของคนในแตละภมภาคของประเทศ การกาหนดแผนหลกการ ขนสงทมเนอหาสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฯลฯ และระดบภมภาคของ โลก อาท การวางแผนเพอกาหนด นโยบายการขนสงสนคาแบบตอเนองดวยระบบขนสงหลาย รปแบบระหวางประเทศในภมภาคเดยวกน เปนตน 2. วศวกรรมจราจร (Traffic Engineering)

เปนการศกษาและวเคราะหเกยวกบระบบจราจรและเทคนคตางๆ ทเกยวของกบการ ออกแบบระบบจราจร ไมวาจะเปนการเกบ รวบรวมขอมล เทคนคการวเคราะหขอมล และเทคโนโลยตางๆ ทเกยวของ อาท แบบจาลองวเคราะหการจราจร (Traffic Simulation) เปนตน โดยมวตถประสงคเพอแกไขปญหาจราจร และอานวยความสะดวกในการใชรถใชถนนของผคน เพอใหเกดประสทธภาพสงสดในการ เดนทาง นอกจากนยงรว มถงการบรหารจดการการจราจร (Traffic Management) ซงเปนการนาหลกการของวศวกรรมจราจร การออกแบบทางกายภาพของถนน และเทคโนโลยตางๆ อาท การสอสารโทรคมนาคม ดาวเทยม และการประมวลผลดวยคอมพวเตอร มาประยกตเขาดวยกนเพอแกไขปญหาจราจรโดยใชโครงขายถนนท มอยอยางจากดใหเกด ประโยชนสงสด เราสามารถเรยกบคคลากรททาหนาทตามทกลาวมาขางตนวา วศวกรจราจร (Traffic Engineer) 3. การออกแบบเสนทางและลกษณะทางเรขาคณตของถนน (Geometric Design of Highway)

ขอบเขตความรบผดชอบจะเกยวของกบการออกแบบถนนประเภท ตางๆ การวางแนวเสนทางของถนน ไมวาจะเปนถนนในเมองหรอนอกเมอง การออกแบบทางแยก (Intersection) ทาง



แยกตางระดบ (Interchange) รวมถงองคประกอบอนๆ ทเกยวของกบถนนดวย อาท การระบาย น าของถนน การตดตงสญญาณ ปาย และเครองหมายจราจร เปนตน โดยใชหลกการและทฤษฎทเหมาะสมเพอใหเกดความปลอดภยในการสญจรและมความคมคาในการกอสรางสงสด วศวกรในขอบเขตความรบผดชอบนจะมชอเรยกเฉพาะวา วศวกรการทาง (Highway Engineer) 4. การขนสงในเชงพาณชย (Logistics)

เปนการศกษา ออกแบบ และวเคราะหเกยวก บองคประกอบและระบบของการขนสงในเชงพาณชยประเภทตางๆ ทงทางบก ทางนา ทางอากาศ และทางทอ ซงโดยมากจะเกยวของกบการ ขนสงสนคา วตถดบ และวสดตางๆ เพอใหเกดประสทธภาพในการขนสง ลดความลาชาและความ สญเปลาในระบบขนสง ทงนการขนสงสนคาทมประส ทธภาพจะชวยลดตนทนในการผลต ลดจานวนการวงรถเทยวเปลา และทาใหเกดความคมคาในการขนสง ชวยใหผบรโภคไมตองรบภาระ ราคาสนคาอนเกดจากกระบวนการขนสงมากจนเกนไป 5. การออกแบบและซอมบารง พนทาง (Pavement Design and Maintenance)

เปนการศกษาและออกแบบพนทางใหเหมาะสมกบประเภทของยวดยานทมาใชเสนทาง ปรมาณการจราจร และชมชน รวมถงการเลอกเทคนคทใชในการวเคราะหและวสดทใชเพอการกอสรางพนทางทเหมาะสม ดวย นอกจากการออกแบบแลว ขอบเขตของความรบผดชอบของวศวกรขนสงในกลมนยงรวมถง การซอมบาร งพนทางใหอยในสภาพทเหมาะสมกบการใชงานดวย 1.3. สาขาทเกยวของกบวศวกรรมขนสง เนองจากปจจบนปญหาการขนสงมความซบซอนมากขนและสงผลกระทบตอผคนใน ชมชนในทกๆ ดาน ไมวาจะเปน เศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม หรอสขภาพจต ฯลฯ ดวยเหตน จงไมสามารถใช หลกการวศวกรรมขนสง เพยงอยางเดยวในการแกไขปญหาดงกลาว ไดอกตอไป ดวยเหตนจงจาเปนตองเชอมโยงศาสตรหลายๆ ดานเขาดวยกนเพอประยกตใชในการแกไขปญหา ดงกลาว การผสมผสานดงกลาวสงผลใหสาขาวชาขนสงแตกแขนงเปนสาขายอย ดงสรปไดดงน 1. การวางแผนและนโยบายขนสง (Transportation Planning and Policy)

เปนการทางานทเกยวของกบการศกษาและวเคราะหเพอวางแผนในประเดนทเกยวของกบ การแกไขปญหาดานการขนสงโดยใชเทคนคและทฤษฎตางๆ ผลลพธทไดจากการศกษาอาจถกกาหนดเปนนโยบายหรอแนวท างปฏบต ดงรายละเอยดตามทกลาวแลวใน หวขอทผานมา 2. วศวกรรมจราจร (Traffic Engineering)

เปนการศกษาเกยวกบระบบการจราจรและเทคนคตางๆ ทเกยวของกบการออกแบบระบบ จราจร ไมวาจะเปนการเกบขอมล เทคนคการวเคราะห และเทคโนโลยตางๆ ทเกยวของ ดงรายละเอยดทกลาวแลวในหวขอกอนหนาน



3. การประยกตเทคโนโลยทกาวหนาและอปกรณทนสมยในการขนสง (Transportation Applications and Advanced Technologies) การแกไขปญหาดานการขนสงและจราจรโดยนาเทคโนโลยและอปกรณ ททนสมยมาประยกต ไมวาจะเปนเ ทคโนโลยดาวเทยม การสอสาร การประมวลผล สารสนเทศทางภมศาสตร (Geographic Information Systems, GIS) การระบตาแหนงบนพนโลกดวยดาวเทยม (Global Positioning System, GPS) และระบบขนสงอจฉรยะ (Intelligent Transportation Systems, ITS) 4. ระบบขนสงสาธารณะ (Public Transportation Systems) การวางแผนและวเคราะหระบบขนสงสาธารณะรปแบบตางๆ อาท รถโดยสารประจาทาง รถไฟ รถไฟฟาขนสงมวลชน ฯลฯ ใหสอดคลองกบชมชนและความตองการใชบรการของคนใน ชมชน รวมถงการบรหารจดการและแกไขปญหาทเกยวของกบระบบขนสงสาธารณะดวย อา ท การจดตารางการเดนรถ การจดระบบการชาระคาโดยสาร การจดรปแบบการใหบรการทสะดวกสบายและดงดดการใชบรการ เปนตน 5. การวเคราะหพฤตกรรมการเดนทาง (Travel Behavior Analysis) การศกษาพฤตกรรมการเดนทางและปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการเดนทาง ทง การเดนทางโดยรถยนตสวนบคคลและระบบขนสงสาธารณะ การวเคราะหพฤตกรรมการเดนทางของผ เดนทางดวยรถยนตสวนบคคล อาท การเลอกเสนทาง (Route Choice Behavior) การเลอกประเภทของเชอเพลง เปนตน และการวเคราะหพฤตกรรมการเดนทางของผใชบรการระบบขนสงสาธารณะ อาท การเลอกรปแบบการเดนทาง (Mode Choice Behavior) ปจจยทมอทธพลตอการเลอกรปแบบการเดนทาง และการตรวจสอบความพงพอใจในการเดนทาง เปนตน 6. พลงงานและสงแวดลอม (Energy and Environment) การศกษาและวเคราะหผลกระทบของการขนสง ประเภทตางๆ ทม ตอก ารใชพลงงานและสงแวดลอม เพอพยามยามลดผลกระทบดงกลาว รวมถงการชนาใหคนในชมชนปรบพฤตกรรมและ ทศนคตใหสอดคลองกบการอนรกษพลงงานและสงแวดลอมดวย 7. การผงเมอง (Urban Planning) นกวางแผนดานขนสงทดควรมความรเกยวกบการออกแบบเมองดวย การ ออกแบบระบบขนสงและการออกแบบเมองนนเปนสงทตองพจารณาควบคกนไป เนองจากระบบขนสงนนเปน องคประกอบทสาคญประการหนงของเมองทกเมอง รปแบบการจดองคประกอบของเมองทแตกตางกน อาท ผงเมองรปตาราง ผงเมองแบบเมองศนยกลางและเมองบรวาร หรอผงเมองทมลกษณะเปนแบบรศม เปนตน ลวนแลวแตมการจดระบบขนสงและการเดนรถทแตกตางกนไป ในทานองเดยวกน นกผงเมองทดกควรมความรเกยวกบการวางแผนระบบขนสงดวยเชนกน



8. การขนสงสนคา (Freight transport and Logistics) เปนการศกษาเกยวก บองคประกอบและระบบทงหมดของการขนสงในเชงพาณชยประเภท ตางๆ ทงทางบก ทางนา และทางอากาศ ซงโดยมากจะเกยวของกบการขนสงสนคา วตถดบ และวสดตางๆ 9. เศรษฐศาสตรขนสง (Transportation Economics) การวเคราะหทางเศรษฐศาสตรเปนศาสตรอกแขนงหนงทจาเปนและมความสาคญอยางมากตอการขนสง การขนสงทกประเภททพจารณาผลประกอบการหรอความคมคาการลงทนเปน ประเดนสาคญ จาเปนตองทาการวเคราะหความเปนไปไดทางเศรษฐศาสตรอยางละเอยดรอบคอบทกครงกอนทจะตดสนใจดาเนนนโยบายใดๆ หรอทาการกอสรางระบบขนสงท ตองใชงบประมาณเปนจานวนมากและสงผลกระทบอยางกวางขวางตอคนในชมชน 10. จตวทยาการขนสง (Transport Psychology) พฤตกรรมการเดนทางของผคนนน บางสวนอาจไดรบอทธพลจากปจจยทางกายภาพ อาท คาใชจายในการเดนทาง เวลาในการเดนทาง หรอรายได เปนตน อยางไ รกด ในบางกรณนกวางแผนกไมสามารถอธบายพฤตกรรมการเดนทางของบคคลไดจากปจจยทางกายภาพตามทกลาวเนองจาก เกดความไมสอดคลองกนระหวางพฤตกรรมและปจจยเหลานน อาท คนทมรายไดนอยนาจะ เดนทางดวยระบบขนสงสาธารณะเปนหลก แตกลบพบวาคนกลมนยงคงเด นทางดวยรถยนตสวนบคคล แมวาการเดนทางดวยรปแบบดงกลาวจะมคาใชจายสง ไมวาจะมาจากคาใชจายในการ บารงรกษา และราคานามนทเพมสงขนอยางตอเนอง เปนตน จากตวอยางทกลาวมานจงนาจะม ปจจยอนทมอทธพลตอการเลอกใชรถยนตสวนบคคลของ คนกลมนซงนกวางแผนไมสามารถ ตรวจสอบไดดวยการสารวจพฤตกรรมการเดนทางตามปกต การตรวจสอบอทธพลของปจจยจตวทยาทมตอทศนคตและพฤตกรรมการเดนทางของบคคลจงถกนามา ประยกตในกรณน รวมถงทฤษฎจตวทยาและสงคมศาสตรทเกยวของ จะถกนามาประยกตใชดว ยเชนกน 11. การขนสงทางอากาศ (Air Transportation) การขนสงทางอากาศเปนรปแบบการเดนทางทสาคญของประเทศ ไมวาจะเปนการเดนทาง ภายในประเทศหรอระหวางประเทศ ขอบเขตความรบผดชอบของบคคลากรทเกยวของกบการ ขนสงทางอากาศ อาท ผควบคมการจราจรทางอากาศ (Air Traffic Controller) เจาหนาทวางแผนและวเคราะหเพอจดตารางเทยวบน เปนตน 12. การออกแบบถนนและพนผวจราจร (Highway and Pavement Design)

วศวกรทเกยวของกบงานในกลมนจะมหนาทรบผดชอบในการออกแบบถนนประเภท ตางๆ การวางแนวเสนทางของถนน ไมวาจะ เปนถนนในเมองหรอนอกเมอง รวมถงองคประกอบอนๆ ทเกยวของกบถนนดวย อาท การระบายน าของถนน การตดตงสญญาณ ปาย และเครองหมาย



จราจร เปนตน รวมถงการศกษาและออกแบบทงในสวนของการเลอกเทคนคทใชในการวเคราะห และวสดทใชเพอการกอสรางพนทางท เหมาะสมกบประเภทของยวดยาน และปรมาณการจราจร 1.4. หนวยงานทเกยวของกบวศวกรรมขนสง หนวยงานทเกยวของกบวศวกรรมขนสงทงในและตางประเทศ ซงเปนหนวยงานทม ความสาคญและเปนทรจกกนอยางกวางขวาง มดงตอไปน 1.4.1. หนวยงานทเกยวของกบวศวกรรมขนสงในตางประเทศ จรพฒน โชตกไกร (2549) ไดยกตวอยางองคกรทเกยวของกบวศวกรรมขนสงทม ความสาคญระดบนานาชาตและเปนทรจกกนอยางแพรหลายไ วดงตอไปน 1. The American Association of State Highway and Transportation Officials (AASHTO) เปนหนวยงานทกอตงในป ค .ศ. 1914 มสานกงานตงอยทกรงวอชงตน ด ซ ประเทศ สหรฐอเมรกา ทาหนาทศกษา วจยและกาหนดมาตรฐาน เกยวกบระบบ ขนสง ทกรปแบบ ไมวาจะ เปน การขนสงทางอากาศ ทางหลวง ระบบขนสงสาธารณะ การขนสงระบบราง และการขนสงทาง นา โด ยมจดมงหมายหลกเพอพฒนา ดาเนนการ และบารงรกษาระบบขนสงของประเทศ 2. The Transportation Research Board (TRB)

กอตงในป ค .ศ. 1920 ในเบองตน ใชชอวา The Highway Research Board (HRB) ทาหนาทเปนกลมทปรกษาระดบชาตเกยวกบงานวจยดานงานทางเ พอนาเสนอและแลกเปลยนแนวทางในการดาเนนงาน ขอมลและผลการวจยทเกยวของกบเทคโนโลยการทาง และไดเปลยนชอเปน Transportation Research Board ในป ค.ศ. 1974 และมบทบาทเปลยนแปลงไปจากเดม โดยเปนหนวยงานททาหนาทหลกในการศกษานโยบายการขนสง และทาการศกษาวจยระบบขนสงทกรปแบบของประเทศ รวมถงการศกษาวจยในประเดนอนๆ ทเกยวของกบการขนสง กจกรรมของ TRB ทไดดาเนนการโดยสมาเสมอเพอเผยแพรความรทางวชาการดานขนสง ไดแก การจดสมมนาวชาการระดบนานาชาต (TRB Annual Meeting) การจดพมพวารสารวชาการ และการจดสมมนาเชงปฏบตการ 3. The Institute of Transportation Engineers (ITE)

กอตงในป ค .ศ. 1930 เปนองคกรวชาชพดานการศกษาและวทยาการขนสงระดบนานาชาต ทาหนาทหลกในการใหบรการทางวชาการทงในเรองของเทคโนโลยและหลกการทเปนระบบในการวจย วางแผน ออกแบบ การนาไปปฏบต การดาเนนงาน การพฒนานโยบาย และการบรหารจดการของระบบขนสงทกรปแบบ ITE จะทาการเผยแพรความรและความกาวหนาของวทยาการ



กระทรวงคมนาคม

ปลดกระทรวง

ดานอานวยการ รองปลดกระทรวง

สานกงานรฐมนตร

กลมภารกจการพฒนาโครงสรางพนฐานดานทางหลวง

รองปลดกระทรวง หวหนากลมภารกจ

กลมภารกจดานการขนสง รองปลดกระทรวง หวหนากลมภารกจ

หนวยงานราชการ สานกงานปลดกระทรวง สานกงานนโยบายและแผนการขนสงและการจราจร

รฐวสาหกจ บรษท การบนไทย จากด (มหาชน) บรษท ทาอากาศยานไทย จากด (มหาชน) บรษท วทยการบนแหงประเทศไทย จากด

หนวยงานราชการ กรมทางหลวง กรมทางหลวงชนบท

รฐวสาหกจ การทางพเศษแหงประเทศไทย การรถไฟฟาขนสงมวลชนแหงประเทศไทย การรถไฟแหงประเทศไทย

หนวยงานราชการ กรมการขนสงทางนาและพาณชยนาว กรมการขนสงทางบก กรมการขนสงทางอากาศ

รฐวสาหกจ การทาเรอแหงประเทศไทย องคการขนสงมวลชนกรงเทพ บรษท ขนสง จากด บรษท ไทยเดนเรอทะเล จากด สถาบนการบนพลเรอน

ขนสงผานทางการประชมสมมนาวชาการ การประชมประจาป และวารสารวชาการ เชนเดยวกบ TRB ตามทยกตวอยางไปขางตน เปนองคกรดานการขนสงของประเทศสหรฐอเมรกาและเปนทคนเคยกนเปนอยางดสาหรบนกวชาการหรอผทอยในแวดวงขนสงในประเ ทศไทย อนทจรง แตละประเทศจะมหนวยงานดานการขนสงทคลายคลงกน กบทยกตวอยางขางตน ทาหนาทสาหรบประเทศนนๆ อาท The Transport and Road Research Laboratory (TRRL) ของประเทศองกฤษ The Australian Transport Council (ATC) ของประเทศออสเตรเลย National Traffic Safety and Environment Laboratory (NTSEL) ของประเทศญปน หรอสานกงานนโยบายและแผนการขนสงและจราจร (สนข.) ของประเทศไทย เปนตน 1.4.2. หนวยงานทเกยวของกบวศวกรรมขนสงในประเทศไทย หนวยงานทเกยวของกบวศวกรรมขนสงหรอการขนสงในประเทศไทยมทงทเปน หนวยงานราชการ รฐวสาหกจ และเอกชน ในทนจะนาเสนอเฉพาะหนวยงานราชการและ รฐวสาหกจเพอใหผอานไดมองเห นภาพรวมของหนวยงานขนสงทดาเนนการโดยภาครฐใน ประเทศไทย

รปท 1.1 หนวยงานราชก ารและรฐวสาหกจทเกยวของกบการขนสงในกากบของกระทรว งคมนาคม

ทมา: http://portal.mot.go.th



* รายละเอยดของหนวยงานขนสงทงหมดทนาเสนอในหวขอ 1.4.2. น เปนคาบรรยายทถกจดทาและนาเสนอไวใน

http://portal.mot.go.th ซงผเขยนไดสบคนขอมลดงกลาว ในป พ.ศ. 2550

จากรปท 1.1 เปนโครงสรางของหนวยงานทเกยวของกบการขนสงในกากบของกระทรวง คมนาคมทงหนวยงานราชการและรฐวสาหกจ อนทจรงยงมหนวยงานทเกยวของกบการขนสงทอย นอกเหนอการกากบของกระทรวงคมนาคม ดงจะไดกลาวถงในลาดบตอไป สาหรบหนวยงานใน

กากบของกระทรวงคมนาคม ไดสรปภาระหน าทของแตละหนวยงาน * ดงตอไปน

1.4.2.1. หนวยงานราชการในกากบของกระทรวงคมนาคม 1. สานกงานรฐมนตร, สรต. (Office of Minister)

สานกงานรฐมนตรมภารกจเกยวกบราชการทางการเมอง เพอสนบสนนภารกจของรฐมนตร ประสานนโยบายระหวางกระทรวง โดยมอานาจหนาทหลกในการรวบรวมขอมลและวเคราะหกลนกรองเรอง เพอเสนอ ตอ รฐมนตร รวมทงเสนอความเหนประกอบการวนจฉยสงการ ของรฐมนตร สนบสนนการทางานของรฐมนตรในการดาเนนงานทางการเมองระหวางรฐมนตรคณะรฐมนตร รฐสภาและประชาชน ประสานงานการตอบกระท ชแจงญต ต รางพระราชบญญต และกจการอนทางการเมอง ดาเนนการพจารณาเรองรองทกข รองเรยน หรอรองขอความชวยเหลอตอ รฐมนตร และปฏบตการอนใดตามทกฎหมายกาหนดใหเปนอานาจหนาทของสานกงานรฐมนตร หรอตามทรฐมนตรหรอคณะรฐมนตรมอบหมาย 2. สานกงานปลดกระทรวงคมนาคม, สปค. (Office of the Permanent Secretary)

สานกงานปลดกระทรวงมภารกจเกยวกบการเปนศนยกลางการบรหารของกระทรวงใน การพฒนายทธศาสตร แปลงนโยบายของกระทรวงเปนแผนปฏบต จดสรรทรพยากรใหบรรลเปาหมายและเกดผลสมฤทธตามภารกจของกระทรวงเพอเป นศนยการบรหารราชการของกระทรวง โดยมอานาจหนาทหลกในการศกษา วเคราะห จดทาขอมล เพอเสนอแนะรฐมนตรในการกาหนดนโยบายเปาหมาย และผลสมฤทธของกระทรวง พฒนายทธศาสตรการบรหารของกระทรวง แปลงนโยบายเปนแนวทางและแผนปฏบตการ ตดตอและประสานงานกบองคการ หรอหนวยงานตางๆ ทเกยวกบการขนสงและจราจรทงในประเทศและตางประเทศ ดาเนนการเกยวกบการตรวจราชการ ของผตรวจราชการกระทรวงและเรองราวรองทกข ประชาสมพนธและเผยแพรกจกรรม ขอมลขาว การขนสงและจราจร ดาเนนการเกยวกบกฎหมายในความรบผดชอบของกระทรวงแ ละกฎหมายอนทเกยวของ รวมทงงานนตกรรมและสญญา งานเกยวกบความรบผดทางแพง อาญา งานคดปกครอง และงานคดอนทอยในอานาจหนาทของกระทรวง และปฏบตการอนใดตามทกฎหมายกาหนดใหเปนอานาจหนาทของสานกงานปลดกระทรวงหรอตามท รฐมนตร หรอคณะรฐมนตรมอบหมาย



3. กรมการขนสงทางนาและพานชยนาว,ขน. (Marine Department, MD: www.md.go.th)

กรมการขนสงทางนาและพาณชยนาว มภารกจเกยวกบการสงเสรมการพฒนาระบบ การขนสงทางนาและการพาณชยนาว ใหมการเชอมตอกบระบบการ ขนสงอน ๆ ทงการขนสง ผโดยสารและสนคา ทาเรอ อเรอ กองเรอไทย และกจการเกยวเนอง เพอใหประชาชนไดรบความ สะดวก รวดเรว ทวถง และ ปลอดภย ตลอดจนการสนบสนนภาคการสงออกใหมความเขมแขง โดยมอานาจหนาทหลกคอ ดาเนนการตามกฎหมายวาดวยการเดนเรอในนานนาไทย กฎหมายวาดวย เรอไทย กฎหมายวาดวยการปองกนเรอโดนกน กฎหมายวาดวยการสงเสรมการพาณชยนาว และ กฎหมายอนทเกยวของ ศกษา และ วเคราะหเพอพฒนาโครงสรางพนฐานการขนสงทางนา สงเสรมและพฒนาเครอขายระบบการขนสงทางนาและการพาณชยนาว ดาเนนการจดระเบยบการขนสง ทางนาและกจการพาณชยนาว รวมมอและประสานงานกบองคการและหนวยงานทเกยวของ ทงในประเทศและตางประเทศ ในดานการขนสงทางนา การพาณชยนาว และในสวนทเกยวกบ อนสญญาและความตกลงระหวางประเทศ และปฏบตการอนใดตามทกฎหมายกาหนดใหเปนอานาจหนาทของกรม หรอตามทกระทรวงหรอคณะรฐมนตรมอบหมาย 4. กรมการขนสงทางบก, ขบ. (Department of Land Transport, DLT: www.dlt.go.th)

กรมการขนสงทางบกมภารกจเกยวกบการจดระบบ การจดระเบยบการขนสงทางบก โดย การกากบ ดแล ตรวจสอบ ตรวจตรา ใหมการปฏบตตามกฎหมาย กฎ ระเบยบ ประสานและวางแผนใหมการเชอมตอกบระบบการขนสงอนๆ เพอใหระบบการขนสงทางบกเกดความคลองตว สะดวก รวดเรว ทวถงและปลอดภย โดยใหมอานาจหนาทหลกคอ ดาเนนการตามกฎหมายวาดวยการขนสงทางบก กฎหมายวาดวยรถยนต กฎหมายวาดวยลอเลอน และกฎหมายอนทเ กยวของ ดาเนนการแกไข ปองกน และสงเสรมสวสดภาพการขนสงทางบก สงเสรมและพฒนาเครอขาย ระบบการขนสงทางบก ดาเนนการจดระเบยบการขนสงทางบก รวมมอและประสานงานกบ องคการและหนวยงานอนทเกยวของทงในประเทศ และตางประเทศในดานการขนสงทางบก และ ในสวน ทเกยวกบอนสญญา และความตกลงระหวางประเทศ และปฏบตการอนใดตามทกฎหมายกาหนดใหเปนอานาจหนาทของกรมหรอตามทกระทรวงหรอคณะรฐมนตรมอบหมาย 5. กรมการขนสงทางอากาศ, ขอ. (Department of Aviation, DOA: www.aviation.go.th)

กรมการขนสงทางอากาศมภารกจเก ยวกบการสงเสรมพฒนา และกากบดแลการบน พลเรอนของประเทศใหไดตามมาตรฐานสากล เพอใหการพฒนาโครงขายและบรการการบนพลเรอนเพยงพอตอความตองการของผใชบรการ อนมผลตอการสงเสรมการทองเทยว และการ พฒนาเศรษฐกจของประเทศ ตลอดจนการผลกดนใหประเทศไทยเปนศนยกลางการบนพลเรอนในภมภาค โดยใหมอานาจหนาทหลกคอ ดาเนนการตามกฎหมายวาดวยการเดนอากาศ กฎหมายวาดวยความผดบางประการตอการเดนอากาศ และกฎหมายอนทเกยวของ ศกษา วเคราะห เพอพฒนา



โครงสรางพนฐานการบนพลเรอนของประเทศ สงเสรมและพฒนาเคร อขายระบบการขนสงทาง อากาศ อตสาหกรรมการบน และการบนพลเรอน ดาเนนการจดระเบยบการบนพลเรอน กาหนดมาตรฐาน กากบ ดแลและตรวจสอบการดาเนนการดานการบนพลเรอน จดใหมและดาเนนกจการทาอากาศยานในสงกดกรม รวมมอและประสานงานกบองคการหรอหนวยงานทเกยวของ ทงในประเทศและตางประเทศในดานการบนพลเรอน และในสวนทเกยวกบอนสญญาและความตกลง ระหวางประเทศ และปฏบตการอนใดตามทกฎหมายกาหนดใหเปนอานาจหนาทของกรมหรอตามทกระทรวงหรอคณะรฐมนตรมอบหมาย 6. กรมทางหลวง, ทล. (Department of Highways, DOH: www.doh.go.th)

กรมทางหลวงมภารกจเกยวกบการพฒนาโครงสรางพนฐานดานทางหลวง การกอสรางและบารงรกษาทางหลวงใหมโครงขายทางหลวงทสมบรณ ครอบคลมทวทงประเทศ และเชอมโยงกบประเทศเพอนบานเพอใหประชาชนไดรบความสะดวก รวดเรว และปลอดภยในการเดนทาง โดยมอานาจหนาทหลกคอ ดาเนนการตามกฎหมายวาดวยทางหลวงเฉพาะในสวนทเกยวกบทาง หลวงพเศษ ทางหลวงแผนดน และทางหลวงสมปทาน รวมทงกฎหมายอนทเกยวของ วจยและพฒนางานกอสราง บรณะ และบารงรกษาทางหลวงพเศษ ทางหลวงแผนดน และทางหลวงสมปทาน รวมมอและประส านงานดานงานทางกบองคกร และหนวยงานอนทเกยวของทงใน ประเทศและตางประเทศ และปฏบตการอนใดตามทกฎหมายกาหนดใหเปน อานาจ หนาทของกรม หรอตามทกระทรวงหรอคณะรฐมนตรมอบหมาย 7. กรมทางหลวงชนบท, ทช. (Department of Rural Road, DOR: www.dor.go.th)

กรมทางหลวงชนบทมภารกจเกยวกบการพฒนาโครงสรางพนฐานดานทางหลวง การกอสรางและบารงรกษาทางหลวงใหมโครงขายทางหลวงทสมบรณ ครอบคลมทวทงประเทศ เพอใหประชาชนไดรบความสะดวก รวดเรว และปลอดภยในการเดนทาง โดยใหมหนาทหลกคอ ดาเนนการตามกฎหมายวาดวยทางหลวง เฉพาะในสวนทเกยวกบทางหลวงชนบท รวมทงกฎหมาย อนทเกยวของ วจยและพฒนางานกอสราง บรณะ และบารงรกษาทางหลวงชนบท ดาเนนการจดทามาตรฐาน และขอกาหนดทางหลวงชนบท ตลอดจน กากบและ ตรวจสอบเพอใหมการดาเนนการ ตามเกณฑมาตรฐานและขอกาหนด ดาเนนการฝกอบรมและจดทาคมอตลอดจนใหคาปรกษาแนะนาเกยวกบวศวกรรมงานทางแกหนวยงานทเกยวของ รวมมอและประสานงานดานงานทางกบ องคการและหนวยงานอนทเกยวของ ทงในประเทศและตางประเทศ และปฏบตการอนใดตามทกฎหมายกาหนดใหเปนหนาทของกรม หรอตามทกระทรวงหรอคณะรฐมนตรมอบหมาย 8. สานกงานนโยบายและแผนการขนสงและจราจร, สนข. (Office of Transport and Traffic Policy and Planning, OTP: www.otp.go.th)

สานกงานนโยบายและแผนการขนสงและจราจรมภารกจเกยวกบการเสนอแนะนโยบ ายและจดทาแผนการขนสง การจราจร และความปลอดภยจากการขนสง ประสานแผน ดานการขนสง



ทางบก ทางนา ทางอากาศ การจราจร และความปลอดภยจาก การขนสงใหสอดคลองกบแผนหลก ดานการขนสง และการจราจร เพอใหนโยบายดานการขนสงและจราจรมความ เปนเอกภาพ โดยมหนาทหลกคอ ศกษา วเคราะห เสนอแนะนโยบาย วางแผนและประสานแผนการขนสงและจราจร รวมทงวเคราะหแผนงานโครงการและงบประมาณของกระทรวงคมนาคมใหสอดคลองกบ แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และนโยบายรฐบาล ศกษา วเคราะห จดทาแผนแมบทดานการขนสงและจราจร และประสานแผนปฏบตการรวมทงจดทานโยบายของกระทรวงเสนอตอ รฐมนตรกากบ เรงรด ตดตาม และประเมนผลการปฏบตงานตามแผนงาน โครงการและงบประมาณ พจารณาเสนอความเหนตอคณะกรรมการนโยบายการขนสงและคณะกรรมการ จดระบบการจราจรเพอใหมการปรบปรงแกไขหรอออกกฎหมายเกยวกบการขนสงและจราจรขอ งประเทศหรอกฎหมายอนทมผลกระทบตอการจดระบบการขนสงและจราจรใหเหมาะสม ศกษา วเคราะห และวจย เพอจดทารายงานและแนวโนมของการขนสงและจราจรทงในดานเศรษฐกจและ ความปลอดภย รวมทงจดทาระบบขอมลและสารสนเทศของการขนสงและจราจร รวมมอและ ประสานงานกบองคก าร หรอหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของในการกาหนดทาทและมาตรการใน องคการระหวางประเทศ และระหวางภมภาคทเกยวกบการขนสงระหวางประเทศ และปฏบตการอนใดตามทกฎหมายกาหนดใหเปนอานาจหนาทของสานกงานหรอตามทกระทรวงหรอคณะรฐมนตรมอบหมาย 1.4.2.2. หนวยงานรฐวสาหกจในกากบของกระทรวงคมนาคม 1. การรถไฟแหงประเทศไทย, รฟท. (State Railway of Thailand, SRT: www.railway.co.th)

การรถไฟแหงประเทศไทย มภารกจหลกในการบรการรถไฟ อานวยความสะดวกแกผใชบรการอยางมประสทธ ภาพ และมหนาทพฒนา และบารงสถานรถไฟ รวมถงการรกษาความปลอดภยของผโดยสาร 2. การทาเรอแหงประเทศไทย, กทท. (Port Authority of Thailand, PAT: www.port.co.th)

การทาเรอแหงประเทศไทยในการใหบรการ แกเรอ และสนคา โดยมงอานวยความสะดวก แกผใชบรการอย างมประสทธภาพทงททาเรอกรงเทพ และทาเรอพาณชยแหลมฉบง 3. การรถไฟฟาขนสงมวลชนแหงประเทศไทย, รฟม. (Mass Rapid Transit Authority of Thailand, MRTA: www.mrta.co.th)

การรถไฟฟาขนสงมวลชนแหงประเทศไทย ม หนาทจดใหมและใหบรการระบบรถไฟฟาขนสงมวลช นทมประสทธภาพ ทนสมย และไดมาตรฐานสากล ทง ในกรงเทพมหานครและ



ปรมณฑล เพอลดปญหาการเดนทาง และบรรเทาปญหาการจราจรตดขด และเพอคณภาพชวตและคณภาพสงแวดลอมทดกวา 4. การทางพเศษแหงประเทศไทย, ททพ. (Expressway and Rapid Transit Authority of Thailand, ETA: www.eta.co.th)

การทางพเศษแหงประเทศไทยเปนรฐวสาหกจทกอตงขนตามประกาศของคณะปฏวตฉบบ ท 290 ลงวนท 27 พฤศจกายน พทธศกราช 2515 ใหดาเนนการในรปของรฐวสาหกจ สงกด กระทรวงคมนาคม โดยมวตถประสงคทจะดาเนนการกอสรางหรอจดใหมทางพเศษ บารงรกษาทางพเศษ จดดาเนนการหรอควบคมธรกจเกยวกบระบบการขนสงมวลชน ตลอดจนดาเนนงานตาง ๆ ทเกยวกบทางพเศษ เพออานวยความสะดวกและความรวดเรวในการจราจรและการขนสงเปนพเศษ ชวยขจดปญหาและอปสรรคในสวน ท เกยวกบเสนทางคมนาคม โดยเฉพาะอยางยงใน กรงเทพมหานคร 5. องคการขนสงมวลชนกรงเทพ , ขสมก. (Bangkok Mass Transit Authority, BMTA: www.bmta.co.th)

มหนาทความรบผดชอบในการใหบรการดานขนสงมวลชนกรงเทพ โดยใหบรการรถ โดยสาร ทกประเภท และบรษทรถรวม แกประชาชน ทวไปในเขต กทม . และ จงหวดใกลเคยง คอ นครปฐม นนทบร ปทมธาน สมทรปราการ และสมทสาคร และรองรบความตองการของประชาชน ใหทวถง 6. สถาบนการบนพลเรอน, สบพ. (Civil Aviation Training Center, CATA:www.cata.or.th)

สถาบนการบนพลเรอนเปนรฐวสาหกจในสงกดกระทรวงคมนาคม ทจดตงขนใหมจาก หนวยงานเดมชอศนยฝกการบนพลเรอนในประเทศไทย มหนาทรบผดชอบในการจดดาเนนการ ผลต และใหการฝกอบรมบคลากรดานการบน และดาเนนกจการเกยวกบบรการ ชางอากาศยาน บรการอากาศยาน และกจกรรมอน ๆ เกยวกบการบน โดยมงเนนในการผลต และฝกอบรมเพอ พฒนาบคลากรทงดานการบนพลเรอนในประเทศ และระหวางประเทศ ตามมาตรฐานสากลท องคการการบนพลเรอนระหวางประเทศ (International Civil Aviation Organization, ICAO) ไดกาหนดไว ให เพยงพอ เพอสนบสนนหนวยงานการขนสงทางอากาศของภาครฐ และภาคเอกชนใหเปนไปตามแผนพฒนาบคลการดานการบนของประเทศ 7. บรษท การบนไทย จากด (มหาชน), บกท. (Thai Airway International Public Company Limited, THAI: www.thaiair.com)

บรษท การบนไทย จากด (มหาชน) เปนหนวยงานในสงกดกระทรวงคมนาคม ดาเนน กจการดานการบนพาณชยในประเทศและระหวางประเทศในฐานะสายการบนแหงชาต ดาเนนการ ขนสงผโดยสาร พสด และไปรษณยภณฑทางอากาศทงภายในและตางประเทศรวมถงกจการอนท



เกย วของและสนบสนนกน เชน การบรการภาคพน ศนยซอมบารง ทางอากาศยาน คลงสนคา กจการทศนาจร โรงแรม ภตตาคาร ครวการบน เปนตน 8. บรษท ขนสง จากด, บขส. (Transport Company Limited, TCL: www.transport.co.th)

บรษท ขนสง จากด มหนาทรบทาการขนสงโดย ทวไปเพอบรการการเดนรถ ขนสง ผโดยสาร และกจการทตอเนอง โดยมระบบการบรหารงาน และการเดนรถเพอความสะดวก รวดเรว ตรงเวลา ประหยด ปลอดภย เปนระเบยบเรยบรอย และเพยงพอกบความตองการ อกทงยงรวมมอกบภาคเอกชน สวนราชการ และรฐวสาหกจอน ๆ ในกา รเดนรถ ขนสงผโดยสาร และ กจการทตอเนอง ใหมการประสานงานและใชทรพยากรรวมกนอยางมประสทธภาพ 9. บรษท ทาอากาศยานไทย จากด (มหาชน), ทอท. (Airports of Thailand Public Company Limited, AOT: www.airportthai.co.th)

บรษท ทาอากาศยานไทย จากด (มหาชน) มภารกจหลกในการ ใหบรการแกเครองบน โดยมงอานวยความสะดวกแกผใชบรการอยางมประสทธภาพ และมหนาทพฒนาและบารงทาอากาศ ยาน รวมถงการรกษาความปลอดภยดวย 10. บรษท ไทยเดนเรอทะเล จากด, บทด. (Thai Maritime Navigation Company Limited, TMN: www.tmn.co.th)

เปนสายการเดนเรอแหงชาต มวตถประสงคในการดาเนนงานเพอบรการขนสงทางทะเล ระหวางประเทศ ใหบรการดานคลงสนคาและทาเรอใหเชา และเชาเรอเพอประกอบกจก ารขนสงทางทะเล และยงทาหนาท เปนตวแทนของบรษทเรอและนายหนาในกจการตาง ๆ ทเกยวของกบ การขนสงทางนา นอกจากนยงมหนาทสาค ญตอประเทศชาต คอ เพอหารายได และเงนตรา ตางประเทศใหแกรฐ สงวนเงนตราตางประเทศ และบรรเทาปญหาการขาดดลชาระเงน ปอ งกนมให การขนสงสนคาทางทะเลระหวางประเทศหยดชะงกเมอเกดความไมสงบ สนบสนนการขนสง ใหแกกองทพเพอความมนคงของชาต เปนแกนกลางของสายการเดนเรอไทยในการสนบสนน นโยบายสงเสรมพาณชยนาวของรฐเพอพฒนาการขนสงทางน าใหเปนตวเสรมวงจรพาณชย การสงออกและนาเขา ฝกอบรมคนไทยใหมความรความสามารถในการเดนเรอยงขน 11. บรษท วทยการบนแหงประเทศไทย จากด , บวท. (Aeronautical Radio of Thailand Limited, AERO: www.aerothai.co.th)

เปนหนวยงานท มอานาจในอนทจะปฎบตหนาทตามทไดรบมอบหมายจากรฐบาลตามขอตกลงในสญญาระหวางรฐบาล และรบผดชอบในการดาเนนการและบารงรกษาการวทยสอสาร ระหวางสถาน พนดน จดถงจด อากาศ-พนดน -อากาศ เกยวกบการบนระหวางประเทศ และ /หรอ ในประเทศ การสอสารทางวทยเกยวกบอตนยมวทยา เครองชวยกา รเดนอากาศ การจดจราจร สาหรบเครองบนทบนดวยเครองวดประกอบการบนและบรการอนใดทเกยวของตามความตองการ



ของผดาเนนการเดนอากาศ เพอใหการขนสงทางอากาศในและผานประเทศไดดาเนนไปดวยความ ปลอดภย สมาเสมอ และมสมรรถภาพ โดยไมคดกาไรและไมลาเอยง อ นเปนภารกจตามขอผกพน ทรฐบาลไทยมอยตอองคการการบนพลเรอนระหวางประเทศในฐานะภาคประเทศ ทกลาวไปทงหมดนนคอหนวยงานราชการและรฐวสาหกจทเกยวของกบการขนสงของ ประเทศไทยทอยในสงกดของกระทรวงคมนาคม อยางไรกด ยงมหนวยงานทเกยวของ กบการขนสงและจราจรทไมไดอยในสงกดของกระทรวงคมนาคม ดงตอไปน

• สานกงานคณะกรรมการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.)

• สานกงานตารวจแหงชาต ไดแก กองตารวจจราจร กองตารวจทางหลวง

• กรงเทพมหานคร (กทม.) ไดแก สานกการจราจรและขนสง สานกการโยธา

• กรมโยธาธการและผงเมอง

• องคการรถไฟฟามหานคร (รฟม.) 1.5. องคประกอบของระบบขนสงและประเภทของการขนสง โดยทวไปการทจะเกดกจกรรมการขนสงไดนน จะตองประกอบดวยสงตางๆ ตอไปน 1. สงทถกขนสง สามารถจาแนกออกไดเปน 2 ประเภท ไดแก คน และสตว หรอสงของ ในกรณ ทเปนคน จะเรยกวา การขนสงผโดยสาร (Passenger transport) ในกรณทเปนสตว หรอสงของ จะเรยกวา การ ขนสงสนคา (Freight transport)

รปท 1.2 การขนสง สนคา ทมา: www.auros.co.th/th/aboutus.html



รปท 1.3 การขนสงผโดยสาร 2. กาลงขบเคลอน กาลงขบเคลอน หรอ Motive power สามารถแบงออกไดเปน 2 ประเภท ไดแก

• กาลงขบเคลอนทเกดขนเองตามธรรมชาต (Natural motive power) อาท กาลงขบเคลอนทเกดจาก ลม มนษย หรอสตว เปนตน

• กาลงขบเคลอนทถกประดษฐขน (Artificial motive power) อาท เครองจกรไอนา เครองยนตดเซล เครองยนตเบนซน กระแสไฟฟา หรอแมเหลกไฟฟา เปนตน

รปท 1.4 กาลงขบเคลอนทเกดขนเองตามธรรมชาต

รปท 1.5 กาลงขบเคลอนทถกประดษฐขน

ขบเคลอนดวยไฟฟา ขบเคลอนดวยเครองยนตดเซล ขบเคลอนดวยเครองยนตเบนซน



3. ยานพาหนะและหนวยบรรทก ยานพาหนะ (Vehicles) สามารถจาแนกตามประเภทของการขนสงไดดงตอไปน

• การขนสง ทางบก (Land transportation) อาท รถยนต รถบรรทก รถโดยสาร รถรางไฟฟา หรอรถไฟ เปนตน

• การขนสง ทางนา (Water or maritime transportation) อาท เรอโดยสารแบบตางๆ เปนตน

• การขนสง ทางอากาศ (Air transportation) อาท เครองบน บอลลน อวกาศยาน เปนตน

• การขนสง ทางทอ (Pipeline) จะแตกตางกบการขนสงประเภทอนตรงท สงทใชเคลอนยาย สงทตองการขนสง ซงไดแกระบบความดนและทอ จ ะอยกบท ขณะทสงทตองการขนสง ซงสวนใหญไดแก ของไหล อาท นา นาม น หรอกาซ จะถกขบเคลอนใหไหลไปตามทอ

สาหรบหนวยบรรทก (Carrying unit) ทใชสาหรบบรรทก หรอบรรจสงทตองการขนสง รปแบบตางๆ ควรไดรบการออกแบบใหมความเหมาะสมกบสงท ตองการลาเลยงขนสง เชน ถาสงทตองการขนสงเปน ของเหลว กควรใชถง (Tank) ในการลาเลยง หรอถาเปนสนคาทบรรจในกลองรปทรงสเหลยม อาจลาเลยงโดยใชตบรรทกสนคา (Containers) เปนตน 4. เสนทาง เสนทาง (Route, Way or Path) ทใชสาหรบการขนสง สามารถแบงออกไดเปน 3 ประเภท ไดแก

• เสนทางทเกดขนเองตามธรรมชาต (Natural way) เชน ทองทะเล นานฟา เปนตน

• เสนทางทดดแปลงขนจากธรรมชาต (Artificial improved natural way) เชน ลา คลอง แมน าเปนตน

• เสนทางทสรางขน (Artificial way) เชน ถนน รางรถไฟ เปนตน

รปท 1.6 เสนทางทดดแปลงขนจากธรรมชาต ทมา: http://chachoengsaolearning.net



รปท 1.7 เสนทางทสรางขน ทมา: http://commons.wikimedia.org

5. สถานหรออาคารทพกผโดยสาร สถานหรออาคารทพกผโดยสาร (Station or Terminal) คอ บรเวณทใชสาหรบขนถายสงท ตองการขนสงขนหรอลงจากยานพาหนะ ในกรณทเปนการขนสงผโดยสาร สถานทดงกลาวยงเปน บรเวณทใชสาหรบรอใชบรการ เปลยนรปแบบการเดนทาง ตอรถ หรอซอตว ฯลฯ สถานห รออาคารทพกผโดยสารสามารถจาแนกตามประเภทการขนสงไดดงน

• การขนสง ทางบก อาท สถานขนสงผโดยสาร สถานขนถายสนคา สถานไฟฟา เปนตน

• การขนสง ทางนา อาท ทาเร อ ทาเรอนาลก เปนตน

• การขนสง ทางอากาศ อาท สนามบน เปนตน การขนสงสามารถจาแนกออกเปนประ เภทตางๆ ตามลกษณะของยานพาหนะและเสนทาง ไดดงตอไปน 1.5.1. การขนสงทางบก (Land transportation) โดยทวไประบบขนสงหลกของการขนสงทางบก ไดแก การขนสง ทางถนน และการขนสงระบบราง ดงมรายละเอยดตอไปน 1.5.1.1. การขนสงทางถนน (Road transportation) การขนสงทางถนนเปนระบบขนสงพนฐานทมขอไดเปรยบระบบขนสงประเภทอน คอ เปนระบบขนสงทสามารถใหบรการในลกษณะ “สงถงประต ” (Door-to-door) ได ระบบขนสงใน



กลมนแบงเปนประเภทยอยตามลกษณะของสงททาการขนสงออกเปน 2 ประเภท ไดแก การขนสง ผโดยสาร (Passenger transportation) และการขนสงสนคา (Freight transportation) การขนสงผโดยสาร หรอการขนสงคน สามารถแบงออกไดเปน 2 กลมยอย ไดแก การ ขนสงสวนบคคล (Private transportation) และการขนสงสาธารณะ (Public transportation) การขนสงสวนบคคลไดแก การเด นทางทผเดนทางไมตองจางวานหรอใชบรการยานพาหนะของบคคลอน การเดนทางทถอวาเปนการขนสงสวนบคคล ไดแก การเดนทางดวยการเดน จกรยาน จกรยานยนต รถยนต 4 ลอ เปนตน จานวนการเดนทางดวยการขนสงสวนบคคลจะเพมขนตาม ความตองการเดนทาง (Travel demand) ดวยเหตนการเดนทางดวยการขนสงสวนบคคลบางรปแบบ อาท รถยนตสวนบคคล (Private cars) และรถจกรยานยนต (Motorcycle) จงอาจกอใหเกดปญหา การจราจรตดขดขนได ถาความตองการเดนทางทวานมจานวนมากกวาความสามารถรองรบปรมาณ จราจรของโครงขายถนน (Capacity) จะรองรบได

รปท 1.8 การขนสงผโดยสารสวนบคคลทางถนน ทมา: www.oxford-chiltern-bus-page.co.uk

รปท 1.9 การขนสงสาธารณะ ทมา: www.fta.dot.gov

การขนสงคนในรปแบบของการขนสงสาธารณะทใชถนนเปนทางวงนน ไดแก บรการรถ โดยสารประจาทาง รถต รถแทกซ มอเตอรไซดรบจาง รถตกตก เปนตน ระบบขนสงสาธารณะทมเสนทางการใหบรการทแนนอน (Fixed route) อาท รถโดยสารประจาทาง รถโดยสารระหวาง



จงหวด หรอรถตมวลชน ฯลฯ จะตองมสถานหรอปาย (Terminal or Station) สาหรบเปนสถานทใหผโดยสารรอใชบรการ เปลยนสายการเดนทาง หรอเปลยนรปแบบการเดนทาง สาหรบระบบขนสงสาธารณะทมเสนทางใหบรการไมแนนอน หรอมลกษณะเปนรถรบจาง (Paratransit) อาท แทกซ มอเตอรไซดรบจาง ตกตก ฯลฯ อาจไมจาเปนตองมสถานหรอปายทกาหนดไวอยางเปนทางการก ได เชน บรการรถแทกซอาจมการจดบรเวณสาหรบจอดรอรบบรการทเรยกวา Taxi stand ไวสาหรบจอดรอรบผโดยสารบรเวณหางสรรพสนคา เปนตน

รปท 1.10 สถานรถโดยสาร ทมา: www.fta.dot.gov

รปท 1.11 ปายรถโดยสารประจาทาง



รปท 1.12 พนทจอดรอรบบรการของรถแทกซ (Taxi stand) สาหรบการขนสงสนคา รปแบบการเดนทางหลกทนยมใชไดแก รถบรรทก รถพวง และ รถบรรทกขนาดเลกหรอรถกระบะ สาหรบรถบรรทกและรถพวงนยมใชในการขนสงบนเสนทาง หลก (Trunk lines) และรถบรรทกขนาดเลกนยมใชสาหรบการกระจายสนคา (Distributors) ไปในชมชน โครงสรางของระบบการขนสงสนคารปแบบนมกเปนไปอยางซบซอน รปแบบการขนสงม ทงแบบรบจาง (For-hire) และดาเนนการดวยตวเอง ขอไดเปรยบทสาคญของการขนสงสนคาทางถนนไดแก ความรวดเรวในการขนสง และความสามารถในการเขาถงพนทอยางทวถง ถาพจารณาตลอดทงกระบวนการ ขนสง โด ยไมมงเนนเฉพาะเวลาทใชบนเสนทาง การขนสงจะพบวา การ ขนสง สนคาดวยรถบรรทกนน ใชเวลาในการขนสงตลอดทกขนตอนนอยกวาการขนสงสนคาทาง รางและทางอากาศ เนองจากการขนสงทางรางและทางอากาศนน จะตองเกยวของกบระบบ คลงสนคา การจดเทยวการขนสง และระบบศ ลกากรทใชเวลาในการดาเนนการพอสมควรทเดยว นอกจากนการขนสงสนคาทางถนนยงมความนมนวลเพยงพอสาหรบการขนสงสนคาท ตองการการเอาใจใสเปนพเศษ อาท อปกรณอเลคทรอนค เครองแกว ผกผลไม เปนตน ขอไดเปรยบทสาคญอกประการหนงของการขนสงสนคาทา งถนนกคอ เปนรปแบบการขนสงทมความ ยดหยนของการดาเนนการสง จงสามารถในการประยกตใชรวมกบการขนสงรปแบบอน อาท การขนสง ทางราง ทางนา ทางอากาศ และทางทอ ไดอยางกลมกลนและชวยใหการขนสงสนคาเปนไปอยางม ประสทธภาพยงขน ขอเสยเปรยบทสาคญข องการขนสงน ไดแก ขอกาหนดเกยวกบปรมาณการ บรรทก และนาหนกบรรทก โดยเมอเทยบกบระบบรางแลว การขนสงสนคาทางถนนบรรทก สนคาไดนอยกวา และมคาใชจายตอหนวยบรรทกสงกวา ดวย โดยทวไป การขนสงสนคา ทางถนนมตนทนคงท (Fixed cost) ทต า และมตนทนผน แปร (Variable cost) ทสง ตนทนคงท ไดแก คาใชจายเกยวกบ การดาเนนการ ตวรถ และคาโสหย ฯลฯ และตนทนผนแปร ไดแก คาใชจายเกยวกบ พนกงานขบรถ เชอเพลง การบารงรกษา ประกนภย อะไหล และคาจด ปายทะเบยน เปนตน อยาง ไรกด ตนทนทใชในการเขาสธรกจการ ขนสงสนคารปแบบนจะเปนคาใชจายทกอยางทเกยวกบตวรถ การดาเนนการ และคาจางแรงงาน



เทานน เนองจากคาใชจายเกยวกบการกอสรางถนน และโครงสรางพนฐานตางๆ ทเกยวของ รฐจะ เปนผลงทนกอสรางใหทงส น โครงสรางพนฐานทสาคญของการขนสงสนคา ทางถนน ไดแก สถานรถบรรทก (Truck terminal) และสถานขนถายสนคาหรอศนยกระจายสนคา (Depot) ดงแสดงในรปท 1.13

รปท 1.13 สถานขนถายสนคาหรอศนยกระจายสนคา ทมา: www.v-servegroup.com

1.5.1.2. การขนสงระบบราง (Rail transportation) การขนสงระบบรางเปนการขนสงทางบกอกรปแบบหนงทมความสาคญ โดยเฉพาะอยาง ยง ในประเทศทมระบบขนสงทได รบการพฒนาอยางตอเนองและเจรญกาวหนานน การขนสง ระบบรางถอไดวาเปนรปแบบการขนสงหลกของเมอง ไมวาจะเปนการขนสงคนหรอสนคา โดย การขนสงทางถนนจะถกปรบใหเปนตวปอน (Feeder) ผโดยสารหรอสนคาเขาสระบบขนสงหลก อกตอหนง เชนเดยวกบการขนส งทางถนน การขนสงระบบรางสามารถแบงออกเปนกลมใหญได 2 กลม ไดแก การขนสงคน และการขนสงสนคา โดยทงการขนสงคนและการขนสงสนคาสาหรบการ ขนสงทางรางแลว มกไมใชการ ขนสง สวนบคคล (Private transport) สวนใหญจะเปนบรการทจด ใหโดยหนวยงานของรฐหรอเอก ชนในลกษณะทเปนระบบขนสงสาธารณะ แทบทงสน สาหรบการขนสงผโดยสาร ระบบขนสงสาธารณะระบบราง ไดแก การขนสงเรงดวนแบบราง (Rail rapid transit, RRT) การขนสงแบบรางความจต า (Light rail transit, LRT) การขนสงเรงดวนแบบราง ความจตา (Light rail rapid transit, LRRT) และรถรางวงใหบรการระหวางเมอง (Regional rail) เปนตน เนอหาของระบบขนสงสาธารณะระบบราง จะไดกลาวถงอยางละเอยดในบทท 5 การขนสงสนคาดวยการขนสงรปแบบรางเปนทนยมเนองจากขอไดเปรยบสาคญ คอ การ ขนสงระบบรางสามารถตดเสนทางผาน เขาไปในภมประเทศทมความหลากหลาย ทาใหมเสนทางครอบคลมพนทในวงกวาง การกระจายสนคาเปนไปอยางทวถง ขอไดเปรยบอกประการหนง คอ



ความสามารถในการบรรทก (Carrying capacity) การขนสงระบบรางมความสามารถในการบรรทกสงเมอเทยบกบความสามารถในการบรรท กของการขนสงโดยรถบรรทกหรอรถพวง โดยเฉพาะ อยางยงเมอตองขนสงสนคาในระยะทางไกลคาใชจายในการขนสงดวยระบบรางจะตากว าการ ขนสงโดยรถบรรทกเปนอยางมาก การขนสงระบบรางเหมาะกบการขนสงวสดปรมาณมากๆหรอม นาหนกมาก อาท ถานหน นามน เคมภณฑ ผล ตภณฑจากกระดาษ ผลตภณฑจากไม และ ผลตภณฑจากโรงงาน เชน รถยนต เครองจกร อะไหลรถยนต และอปกรณตางๆ เปนตน นอกจากน การขนสงระบบรางยงเปนรปแบบการเดนทางทใชพลงงานอยางมประสทธภาพ และเปนมตรกบ สงแวดลอมมากกวาการขนสงดวยรถยนต ลกษณะของรถราง (Railcars) แบงออกเปน 4 ประเภท ตามลกษณะของสงของทบรรทก ไดแก

• ตวรถแบบกลอง (Boxcars) สาหรบบรรทกสนคาทวไป

• ตวรถแบบถง (Tankers) สาหรบบรรทกของเหลวและกาซ

• ตวรถแบบเปดดานบน (Hoppers) สาหรบบรรทกวสดกอสราง อาท ทราย หน ดน หรอวตถดบทางการเกษตร

• ตวรถแบบราบ (Flatcars) สาหรบขนสงตคอนเทนเนอร (Container on flatcar, COFC) และรถพวง (Trailer on flatcar, TOFC)

รปท 1.14 ตวรถแบบกลอง ทมา: www.tdc.ca/hay.htm



รปท 1.15 ตวรถแบบถง ทมา: www.answers.com

รปท 1.16 ตวรถแบบเปดดานบน ทมา: www.vectorsite.net

รปท 1.17 ตวรถแบบราบ ทมา: www.tcry.org/equipmnt.htm



การขนสงสนคาโดยใชตวรถแบบราบทง 2 แบบ (COFC และ TOFC) จาเปนตองผสมผสานการขนสงระบบรางและการขนสงโดยรถยนตเขาดวยกนในลกษณะทเปนการขนสง ตอเนองหลายรปแบบ (Intermodal transportation) โดยใชการขนสงระบบรา งบนเสนทางหลกและใชรถบรรทกรบสนคาจากระบบรางกระจายไปยงจดตางๆ ทงนเนองจากการขนสงระบบรางนนม ขอจากดในเรองของทางวง ซงไดแก ตวราง (Rail lines) โดยตวรถจะเคลอนทไดเฉพาะบนรางวงเทานน ดวยเหตน จงไมสา มารถทาการสงสนคาในลกษณะ ส งถงประต (Door-to-door) ได การขนสงสนคาระบบรางเปนการขนสงทมตนทนคงทสง เนองจากตองลงทนกอสรางโครงสราง พนฐานทมรปแบบเฉพาะสาหรบระบบรางเทานน ไมวาจะเปน ราง สะพาน อโมงค สถาน โรงซอมบารง และโรงเกบรถ เปนตน รวมถงคาใชจายเก ยวกบยานพาหนะดวย ไมวาจะเปนหวรถจกร ตวรถ และการซอมบารงตวรถ เปนตน สาหรบตนทนผนแปร ซงไดแก คาใชจายเกยวกบ คาแรง เชอเพลง คาไฟ ประกนภย ภาษ คาเสอมราคา คาบารงรกษาและ ปรบปรงตวรถ ฯลฯ มกมสดสวนทไมสงมากนกเมอเทย บกบตนทนคงท 1.5.2. การขนสงทางนา (Water transportation) การขนสงทางนาเปนรปแบบการเดนทางทเกาแกทสดทมนษยใชในการขนสงผ คน แลสนคาขามมหาสมทรเปนระยะทางไกล ศนยกลางอตสาหกรรมและเศรษฐกจ รวมถงการลงหลกปกฐานของมนษยในการสรางเมอง มกนยมพฒนาขนในบรเวณโดยรอบ เมองทา (Port) หรอทาเรอ (Harbors) อาท เมองอเลกซานเดรยในประเทศอยป ลอสแองเจลลส บอมเบ นวยอรค สงคโปร และโยโกฮามา ฯลฯ และโดยรอบลานาหรอแมนา อาท เมองชคาโก ดทรอย ลอนดอน ปารส และ มอสโคว เปนตน ปจจบนการขนสงทางนาเปนรปแบบการขนสงสาคญทใชสาหรบขนสงวตถ ดบ นามนดบ และผลตภณฑตางๆ ทผลตจากโรงงานอตสาหกรรม เชน รถยนต อะไหลรถยนต เฟอรนเจอร เปนตน โดยเปนการขนสงทงภายในประเทศ (Domestic) และระหวางประเทศ (International) การขนสงทา งนาภายในประเทศสามารถดาเนนการไดทงในลกษณะทเปนการขน สงแบบวาจาง (For-hire) และการขนสงสวนบคคล (Private) โดยดาเนนการขนสงเอง พนทหลกท ใชสาหรบการขนสงทางนาภายในประเทศ ไดแก (1) การขนสงใน ลาน าสาขาทอยภายในแผน ดนหรอประเทศ (Inland waterway) เชน แมนา คลอง เปนตน (2) การขนสงใน แมน าหรอลานา ขนาดใหญ (The Great Lakes) เชน แมน าโขง แมนาฮวงโห แมนาแยงซเกยง เปนตน และ (3) การขนสง บรเวณชายฝงของเมองทา (Coastal ports) แมวาการขนสงทางนาเสยคาใชจายตา แตกเ ปนการขนสงทชาเมอเทยบกบการขนสงรปแบบอน



รปท 1.18 เสนทางการขนสงทางน าทอยภายในแผนดน ทมา: www.wldelft.nl/cons/area/rem/index.html

สาหรบการขนสงระหวางประเทศ ไดแก การขนสงทางทะเลและมหาสมทร เปนการขนสง ระหวางประเทศจะเปนตองอาศยเมองทาเปนทรบสงสนคาผโดยสาร เตมเชอเพลง และสารอง อาหาร และซอมแซมเรอ เปนตน เนองจากความจาเปนในการขนถายสนคาททาให ทงผใหบรการขนสง และผรบสนคาตองเขาสบรเวณเมองทาและเสนทางการลาเลยง ดวยเหตน การเชอมตอ ระหวางรปแบบการเดนทาง (Intermodal transportation) ระหวางการขนสงทางนาและระบบราง และรถบรรทกเปนเรองสาคญทผวางแผนการขนสงจาเปนตองนามาพจารณาดวย ทสาคญ ความสามารถในการบรรทกสนคาของเรอนน มากกวาความสามารถในการบรรทกของระบบราง และรถบรรทกเปนอยางมาก ดวยเหตนการกระจายสนคาดวยระบบรางและรถ บรรทกอาจไมสามารถดาเนนการไดทนในเวลาจากด บรเวณทาเ รอขนาดใหญจงจาเปนตองมคลงสนคาไวสาหรบเกบสนคาเพอรอการขนสง และโครงสรางพนฐานอนๆ ทจาเปนสาหรบอาน วยความสะดวกในการขนถายสนคาดวย รปแบบของเรอทใชบรรทกสนคา ไดแก แบบ Liners (Containers and Break-bulk shipments) Non-liners (Bulk bottom หรอ Bulk carrier) Tankers และ Barge tow การขนสงทางนา เ ปนอ ตสาหกรรมท ม ต นท นคงท ต า และมตนท นผนแปรสง คารกษาพยาบาลและประกนชวตเปนคาใชจายหลกทจดอยในตนทนผนแปร เนองจากผใหบรการ ขนสงทางเรอจาเปนตองสรางห ลกประกนใหครอบคลมในทกประเดน เนองจากการขนสงทาง ทะเลตองเผชญกบความผนแปรของสภาพอากาศและทองทะเลทไมแนนอน มความผนแปรสง สาหรบตนทนคงทนน เนองจากการขนสงทางทะเลใชเสนทางทเกดขนตามธรรมชาต ผใหบรการ ขนสงจงไมจาเปนตองลงทนเพอกอ นสรางเสนทางสาหรบลาเลยงพาหนะ



รปท 1.19 Liners (Containers and Break-bulk shipments) ทมา: www.gisholt.com

รปท 1.20 Non-liners (Bulk bottom หรอ Bulk carrier) ทมา: www.british-shipping.org

รปท 1.21 Tanker ทมา: www.british-shipping.org



รปท 1.22 Barge tow ทมา: www.marad.dot.gov

1.5.3. การขนสงทางอากาศ (Air transportation) การขนสงทางอากาศถอไดวาเปนรปแบบการขนสงทมความเรวสงกวาการขนสงรปแบบ อน และมการพฒนาและเตบโตอยางรวดเรวนบตงแตเรมมการนา เครองบนมาใชในเชงพานชย การขนสงทางอากาศมทงบรการ ขนสงผโดยสาร และสนคา การเดนทางดวยบรการขนสงทางอากาศมทงการเดนทางแบบจาง (For-hire) และการเดนทางสวนบคคล (Private) การใหบรการแบบจางสามารถจาแนกออกตามประเภทของการใหบรการ ดงน

• บรการขนสงเฉพาะสนคา คอ บรการขนสงทางอากาศทใหบรการขนสงเฉพาะสนคา เทานน จะไมมการขนสงผโดยสาร

• บรการเทยวบนทจดตามความตองการของผโดยสาร

• บรการเทยวบนทจดตามตารางการเดนทางทกาหนดไวแลว

• บรการเทยวบนทจดเสนทางการบนและตารางการเดนทางตามขอสญญาทตกลงไวระหวางผใหและผรบบรการ

องคประกอบของการขนสงทางอากาศประกอบดวย ผประกอบการ (Operators) คอ ผใหบรการสายการบน ซงอาจดาเนนการโดยรฐหรอเอกชนกได สาหรบประเทศไทย ไดแก บรษท การบนไทย จากด (มหาชน) ซงเปนรฐวสาหกจขนาดใหญทใหบรการ ขนสงทางอากาศหลกของประเทศ นอกจากนยงมบรษทเอกชนอนๆ อาท สายการบนนกแอร (บรษท สายการบนนกแอร จากด) สายการบนบางกอกแอรเวย (บรษท การบนกรงเทพ จากด) เปนตน



รปท 1.23 สายการบนในประเทศไทย ทมา: http://commons.wikimedia.org

ยานพาหนะ (Airplane) ไดแก อากาศยานรปแบบตางๆ ไดแก เครองบน และเฮลคอปเตอร กรณทเปนเครองบน อาจใชเครองยนตแบบใบพด หรอไอพน ในกรณทเปนเครองบนแบบไอพน อาจจาแนกออกเปนเครองบนไอพนแบบธรรมดา และเครองบนเรวเหนอเสยง (Supersonic) ซงไดแก เครองบนคองคอรด (Concorde) ทใหบรการโดยโดยบรตชแอรเวย (British Airways) และแอรฟรานซ (Air France) ทงน ปจจบน (พ.ศ. 2551) เครองบนคองคอรดไดหยดใหบรการแลวเนองจากประสบกบภาวะการขาดทนอยางตอเนอง สาหรบเฮลคอปเตอรนน เหมาะสาหรบการขนสงผโดยสาร ภายในประเทศทมระยะทางไมไกลมากนก โดยเฉพาะอยางย งในบรเวณทมพนทจากด เชน บน ดาดฟาของอาคารสง แทนขดเจาะนามน เปนตน เนองจากเฮลคอปเตอรนนสามารถขนลงในแนวดง จงใชพนทในการขนบนและลงจอดนอยกวาเครองบนมาก เสนทาง (Airway) ไดแก นานฟาทเครองบน เดนทางผาน สาหรบการขนสงด วยเครองบนน เส นทางทใชในการขนสงถอไดวาเปนเสนทางทเกดขนตามธรรมชาต เสนทางบนอาจแบงออกตามขอบเขตพนท ใหบรการออกเปน 2 ประเภท ไดแก เสนทางบนภายในประเทศ (Domestic) และเสนทางบนระหวางประเทศ (international)

Air Andaman Bangkok Airways Nok Air

Orient Thai Airlines (One-Two-Go)

Thai Airways International

Thai Air Asia

Thai Sky Airlines



สนามบน (Airport) ถอไดวา คอ สถานสาหรบการขนสงทางอากาศนนเอง สนามบนเปนจดทผใชบรการและ ผประกอบการมาพบกน ดวยเหตนการจดใหบรการจงตองคานงถงผทเกยวของทง 2 กลมนดวย สาหรบประเทศไทย หนวยงานททาหนาทบรหารและดาเนนการภายในสนามบน ไดแก การทา อากาศยานแหงประเทศไทย นอกจากนภายในสนามบนยงมอปกรณตางๆ ทเปนเครองชวยสาหรบ การขนสงทางอากาศ อาท วทยสอสาร ระบบนารองสาหรบการรอนลงจอด การควบคมการจราจร ทางอากาศ (Air traffic control) เปนตน สนามบนมองคประกอบหลกหลายสวน ไมวาจะเปน ทางขบ (Taxiways) ทางวง (Runways) โรงเกบเครองบน ฯลฯ แตองคประกอบสาคญซงเปนบรเวณทเกดกจกรรมหลกภายใน สนามบน ไดแก อาคารผโดยสาร (Terminal) แนวคดในการวางผงอาคารผโดยสารภายในสนามบนมหลายรปแบบ ดงตอไป น

• อาคารผโดยสารแบบทาเรอหรอนวมอ (Pier or finger terminal) คอ อาคารผโดยสารทมสวนสาหรบใหเครองบนเขาเทยบ มลกษณะเปนแกนยาวยนออกไปจากอาคารผโดยสารหลก ดงแสดงในรปท 1.24 (ก)

• อาคารผโดยสารแบบดาวเทยม (Satellite terminal) คอ อาคารผโดยสารทมสวนสาหรบใหเครองบนเขาเทยบรายลอมดวยเครองบน และสวนทใหเครองบนเขาเทยบนจะเชอมตอกบอาคาร ผโดยสารหลกดวยทางเชอมใตดน (Underground connector) ทางเชอมเหนอพนดน (Aboveground connector) และทางเชอมบนผวดน (Surface connector) ดงแสดงในรปท 1.24 (ข)

• อาคารผโดยสารแบบเสนตรง (Linear, frontal, or gate arrival terminal) คอ อาคารผโดยสารทมรปแบบพนฐานทสด พนทขายตวและรอขนเครอง จะอยตดกบทางออกทนาไปส ตวเครองบนทจอดเทยบอยดานหนาอาคาร ดงแสดงในรปท 1.24 (ค)

• อาคารผโดยสารแบบเคลอนยายผโดยสาร (Transporter, open apron, or mobile conveyance) คอ รปแบบอาคารผโดยสารทมรถรบสงผโดยสารระหวางอาคารผโดยสารหลกกบ เครองบนทจอดอยหางออกไปจากตวอาคาร ดงแสดงในรปท 1.24 (ง)

• อาคารผโดยสารแบบผสมผสาน (Concept combinations and variations) คอ การผสมผสานอาคารผโดยสารแบบตางๆ เขาดวยกนตามความเหมาะสม สวนมากเกดจากการ เปลยนแปลงแนวคดหรอรปแบบอาคารทพกผโดยสารจากเดมทกาหนดไวเมอเวลาเปลยนไป ทงน อาจเนองมากจากการเปลยนแปลงของขอกาหนด สภาพแวดลอมและปจจยตางๆ ทเปลยนแปลงไป อาท จานวนผโดยสารทเพมขน ความตองการขยายพนทใหบรการ หรอนโยบายการดาเนนงานท เปลยนไป เปนตน



(ก) (ข)

(ค) (ง)

รปท 1.24 รปแบบของอาคารผโดยสาร ทมา: ดดแปลงจาก Horonjeff and McKelvey (1994)

1.5.4. การขนสงทางทอ (Pipelines) การขนสงทางทอ เปนรปแบบการขนสง สนคาและวตถดบทมลกษณะพเศษ โดยมากแลวการขนสงทางทอ มกใชสาหรบการขนสงนามนดบ ผลตภณฑปโตเลยม และกาซธรรมชาต ยกตวอยาง ประเทศสหรฐอเมรกา มปรมาณการขนสงทางทอคดเปนรอยละ 20 ของปรมาณการขนสงสนคาระหวางเ มอง และมการกอสรางระบบ ขนสง สนคาทางทอ สรปไดดงตารางตอไปน ตารางท 1.1 ระยะทางการขนสงสนคาทางทอของประเทศสหรฐอเมรกา

ประเภทสนคา ระยะทาง (กโลเมตร ) นามนดบ 185,000 ผลตภณฑปโตเลยม 140,000 กาซธรรมชาต 412,000 ทอกระจายกา ซธรรมชาต 1,600,000

ทมา: Banks (2002)



การขนสงทางทอมกถกจากดดวยลกษณะของภมประเทศ และเปนการขนสงแบบทางเดยว (One-way transportation) เสนทางการเดนทออาจมลกษณะเปนโครงขายทประกอบดวย ทอสาย หลก (Trunk lines) และทอกระจายสนคา (Distribution lines) โดยสาหรบทอสายหลก มกเปนการวางแนวทอใตพนดน ขณะททอกระจายสนคา มกเปนการวางแนวทอบนพนดน ลกษณะอกประการ หนงของการขนสงทางทอคอ เปนการขนสงทมความเรวตา แตสามารถขนสงไดในปรมาณ มาก นอกจากนยงตองการระบบจดเกบทสามารถบรรจสนค าไดปรมาณมากทจดปลายทาง คาใชจายหลกของการลงทนระบบขนสงทางทอ ไดแก การกอสรางโครงขายระบบทอ และ สถานดนของเหลวไปตามทอ (Pumping station) ซงคดเปนรอยละ 70 ถง 80 ของเงนลงทนทงหมด โดยทวไป เมอทาการกอสรางเรยบรอยแลว การขนสงทางทอเปน รปแบบการขนสงทไมสงผล กระทบตอสงแวดลอมมากนก ถามการวางแผนและเลอกเสนทางการวางแนวของทออยางเหมาะสม อยางไรกด ผลกระทบทเกดขนกบสภาพแวดลอมขณะทาการกอสราง มกเปนปญหาสาคญทตอง ควบคมสาหรบการขนสงประเภทน

รปท 1.25 การขนสงทางทอ ทมา: http://commons.wikimedia.org

1.6. เนอหาโดยยอของเอกสารประกอบการสอน เพอใหผ อานมองเหนภาพรวมของเนอหาภายในเอกสารฉบบน ผ เ ขยนจงไดสรปรายละเอยดโดยยอไวดงน

เอกสารฉบบนประกอบดวยเนอหาทงสน 9 บท เรมจาก บทท 1 บทนา เปนการแนะนาเบองตนใหผอานเกยวทราบเกยวกบความหมายของการขนสง ความสาคญและบทบาทของการ ขนสง หนวยงานหลกทเกยวของกบการขนสงทงในประเท ศและตางประเทศ องคประกอบของระบบขนสง และการขนสงทางถนน ทางราง ทางนา ทางอากาศ และทางทอ



บทท 2 การวางแผนการขนสง เนอหาในบทนจะกลาวถง ความหมายของการวางแผนการขนสง กระบวนการวางแผนการขนสง การกาหนดแนวทางการสารวจขอมลเพอการวางแผนการขนสง การตรวจสอบขอมลเพอการวางแผนการขนสง การสารวจจดตนทางปลายทาง การสารวจการเดนทางระหวางพนท การสารวจการเดนทางภายในพนท การนาเสนอขอมลจดตนทางปลายทาง และการตรวจสอบความถกตองของการสารวจขอมล

บทท 3 การวเคราะหความตองการเดนทาง จะมเนอหาทกลาวถง การวเคราะหความตองการเดนทาง ปจจยทมอทธพลตอความตองการเดนทาง หลกการจดตนทางปลายทาง แบบจาลองตอเนอง 4 ขนตอน แบบจาลองการเกดการเดนทาง แบบจาลองการกระจายการเดนทาง แบบจาลองการเลอกรปแบบการเดนทาง และแบบจาลองการแจกแจงการเดนทาง

บทท 4 วศวกรรมจราจร จะกลาวถง ความหมายของวศวกรรมจราจร ตวแปรทใชวเคราะหกระแสจราจร ความสมพนธพนฐานของตวแปรทอธบายกระแสจราจร ระดบการใหบรการ การสารวจขอมลจราจร การออกแบบสญญาณไฟจราจรบรเวณทางแยก

บทท 5 ระบบขนสงสาธารณะ ในบทนจะกลาวถง ความเปนมาของระบบขนสง สาธารณะ ความเปนมาของระบบขนสงสาธารณะแตละรปแบบ ลกษณะการใหบรการของระบบขนสง สาธารณะแบบตางๆ ไมวาจะเปนการขนสงแบบราง การขนสงบนถนน อาท รถโดยสารประจาทาง และรถรบจางแบบตางๆ อาท แทกซ Jitney Carpooling และ Vanpooling เปนตน

บทท 6 เศรษฐศาสตรวศวกรรม เนอหาในบทนจะทาใหผอานทราบเกยวกบ ความหมายของเศรษฐศาสตรและเศรษฐศาสตรวศวกรรม ความสมพนธระหวางอตราดอกเบยหรอ ผลตอบแทน เวลา และคาของเงน การเปรยบเทยบ ทางการเงนเพอคดเลอกโครงการ การวเคราะหมลคาเทยบเทาปจจบน การวเคราะหมลค าเทยบเทารายป การวเคราะหผลตอบแทนตอเงนลงทน และการวเคราะหอตราผลตอบแทน โดยหลกการดงกลาว สามารถนามาประยกตในการวเคราะหเพอศกษาความเหมาะสมดานการลงทนของโครงการดานการขนสงได

บทท 7 ผลกระทบการจราจรและการศกษาการจอดรถ เนอหาในบทนจะกลาวถง การศกษาผลกระทบการจราจร ลกษณะพนฐานของการศกษาผลกระทบการจราจรขนตอนและองคประกอบ หลกของการศกษาผลกระทบการจราจร การปรบปรงโครงขายถนนโดยรอบโครงการ การศกษาการจอดรถ ประเภทของทจอดรถ ประเภทของการศกษาการจอดรถ การวเคราะหการจอดรถ และการออกแบบทจอดรถ

บทท 8 การควบคมความตองการเดนทางและการจดการการจราจร เนอหาภายในบทนจะ ทาใหผอานทราบถง สาเหตของปญหาการจราจรตดขดและแนวทางแกไข ความหมายและหลกการของการควบคมความตองการเดนทาง วตถประสงคของการนาการควบคมความตองการเดนทางมากประยกตใช ประเภทของมาตรการควบคมความตองการเดนทาง มาตรการควบคมความตองการเดนทางกบการแกปญหาจราจรในตางประเทศ การประยกตมาตรการควบคมความตองการ



เดนทางในประเทศไทย การจดการการจราจร และอปสรรคในการประยกตการควบคมความตองการเดนทางและการจดการจราจรในประเทศไทย และสดทาย บทท 9 ลอจสตกสและหวงโซอปทาน เนอหาในบทน จะกลาวถง หลกการเบองต นของลจสตกสและหวงโซอปทาน ความหมายและความสาคญของลอจสตกส องคประกอบของระบบลอจสตกส การจดการหวงโซอปทาน และ บทบาทของการขนสง ทมตอ ลอจสตกสและหวงโซอปทาน คาถามทายบท 1. จงอธบายความหมายและความสาคญของการขนสง 2. จงอธบายความหมายและบทบาทของวศวกรรมขนสง 3. ระบบขนสงแบงออกเปนกประเภท อะไรบาง จงอธบาย 4. จงอธบายขอบเขตงานและความรบผดชอบของวศวกรขนสง 5. จงยกตวอยางหนวยงานทเกยวของกบการขนสงทงในและนอกประเท ศ พรอมระบหนาทหลกของหนวยงานนน

6. จงยกตวอยางหนวยงานขนสงของภาครฐในตางประเทศพรอมบรรยายหนาทและความ รบผดชอบของหนวยงานเหลานนมา 5 หนวยงาน

7. ถาทานตองการเปนวศวกรขนสง หรอตองการทางานในหนวยงานทเกยวของกบการขนสง ลกษณะงานหรอหนว ยงานททาน ตองการทางานมากทสด 5 อนดบแรกคอหนวยงานใด

8. ทานคดวานกผงเมอง นกเศรษฐศาสตร นกภมศาสตร และนกจตวทยา เกยวของกบการศกษาดาน การขนสงอยางไร จงอธบาย

Documents

บททีÉ 1 บทนํา (Introduction) 1...บทท 1 บทน า (Introduction) ภาคว ชาวศวกรรมโยธา คณะว ศวกรรมศาสตร