วชา หนสวน

การบรรยายภาคคา ครงท ๓ และ ๔

วนท ๕ กรกฎาคม ๒๕๖๒

ดร.พรภทร ตนตกลานนท

ผพพากษาศาลชนตนประจาสานกประธานศาลฎกา

ผอานวยการบรหารสถาบนอนญาโตตลาการ (TAI) ศาลยตธรรม 1

วน เวลาบรรยาย ๘ ชวโมง ๔ ครง

๑. ศกร ๓๑ พฤษภาคม ๒๕๖๒ – ๒ ชวโมง ๑๘.๐๐ – ๑๙.๕๐ น.

๒. ศกร ๕ กรกฎาคม ๒๕๖๒ – ๒ ชวโมง ๑๘.๐๐ – ๑๙.๕๐ น.

๓. ศกร ๑๒ กรกฎาคม ๒๕๖๒ – ๒ ชวโมง ๑๘.๐๐ – ๑๙.๕๐ น.

๔. ศกร ๒๖ กรกฎาคม ๒๕๖๒ – ๒ ชวโมง ๑๗.๐๐ – ๑๘.๕๐ น.

2

หางหนสวนสามญ (ไมจดทะเบยน)

3

หางหนสวนสามญ (ไมจดทะเบยน)หวขอท ๑ ลกษณะทวไปและการจดตงหางหนสวนสามญหวขอท ๒ ลกษณะพเศษของหางหนสวนสามญหวขอท ๓ การลงหนหวขอท ๔ การเปลยนแปลงขอสญญาเดมหรอประเภทของ

กจการหวขอท ๕ การจดการงานของหนสวนหวขอท ๖ หลกการส าคญของหางหนสวนสามญหวขอท ๗ การเลกหางหนสวนสามญและช าระบญช

4

หวขอท ๕ การจดการงานของหนสวนแยกพจารณา ๒ ประเดน

๕.๑ ความเกยวพนระหวางผเปนหนสวนกบบคคลภายนอก๕.๑.๑ รบผดตอบคคลภายนอกในการกระท าทเปนธรรมดา

การคาขายของหาง มาตรา ๑๐๕๐

๕.๑.๒ ขอจ ากดอ านาจของผเปนหนสวนไมมผลตอบคคลภายนอก มาตรา ๑๐๕๓

๕.๑.๓ ผเปนหนสวนถอเอาสทธตอบคคลภายนอกในกจการซงไมปรากฏชอตนไมได มาตรา ๑๐๔๙

5

หวขอท ๕ การจดการงานของหนสวน

๕.๒ ความเกยวพนระหวางผเปนหนสวนกนเอง

๕.๒.๑ อ านาจในการจดการงานหาง มาตรา ๑๐๓๓– ๑๐๓๖

๕.๒.๒ ผลของการเขาจดการงานหาง มาตรา ๑๐๔๒ ๑๐๔๓ ๘๒๐ ๓๙๖

6

๕.๑ ความเกยวพนระหวางผเปนหนสวนกบบคคลภายนอก

7

“มาตรา ๑๐๕๐ การใด ๆ อนผเปนหนสวนคนใดคนหนงไดจดท าไปในทางทเปนธรรมดาการคาขายของหางหนสวนนน ทานวาผเปนหนสวนหมดทกคนยอมมความผกพนในการนน ๆ ดวย และจะตองรบผดรวมกนโดยไมจ ากดจ านวนในการช าระหน อนไดกอใหเกดขนเพราะจดการไปเชนนน”

๕.๑.๑ รบผดตอบคคลภายนอกในการกระท าทเปนธรรมดาการคาขายของหาง

8

- ค าวา การใดๆ รวมไปถงละเมดดวย

- เชอมโยงกบมาตรา ๑๐๒๕ หางหนสวนสามญ ผเปนหนสวนหมดทกคนตองรบผดรวมกนเพอหนทงปวงของหนสวนโดยไมมจ ากด

๕.๑.๑ รบผดตอบคคลภายนอกในการกระท าทเปนธรรมดาการคาขายของหาง

9

ธรรมดาการคาขายของหางดจากอะไร

๑. ดจากปกตจารตประเพณ

ของธรกจประเภทนนๆ หากโดยจารตประเพณกจการประเภทเดยวกนท าได กจการดงกลาวยอมเปนธรรมดาการคาขายของหาง

10

๒. ดจากวตถประสงคของกจการ

วตถประสงคโดยตรง เชน เพอขายเสอผา ตองมการซอเสอผาหรอซอผามาผลตขาย ทงน ขอบวตถประสงคอาจตกลงกนไวเปนพเศษใหกวางหรอแคบกวาปกตจารตประเพณทางการคาของหาง

- ถากวางกวา ธรรมดาการคาขายของหางส าหรบบคคลภายนอกเปนไปตามวตถประสงค

- ถาแคบกวา ธรรมดาการคาขายของหางส าหรบบคคลภายนอกเปนไปตามปกตจารตประเพณ

วตถประสงคโดยปรยาย คอ เรองทไดกระท าหรอตองกระท าเพอใหสามารถบรรลขอบวตถประสงคโดยตรง เชน เชาพนท เชาตกแถว กยมเงน

11

ค าพพากษาฎกาท ๔๒๙๓/๒๕๔๐

จ าเลยทงสามเปนหนสวนกน มวตถประสงคเพอรวมกนประกอบกจการรบจางถมดน ทราย และลกรง โดยมอบหมายใหจ าเลยท ๑ เปนผรบผดชอบสงมอบงานและรบคาจางถมดนดวยและหนสวนทกคนจะรบผดชอบในกจการดงกลาวจนแลวเสรจการทจ าเลยท ๑ วาจางชวงใหโจทกถมดนในทดนบางสวนซงจ าเลยท ๑ ท าสญญารบจางกบผวาจาง แมจ าเลยท ๑ จะมไดรบมอบหมายจากผเปนหนสวนอนโดยตรง แตกจการทจ าเลยท ๑ ท าไปนนกเพอใหสามารถสงมอบงานใหผวาจางทนตามสญญา

66

ค าพพากษาฎกาท ๔๒๙๓/๒๕๔๐ (ตอ)

จงอยภายในกรอบแหงวตถประสงคและความมงหมายโดยตรงของการจดตงหางหนสวนอนถอไดวาเปนการจดท าไปในทางทเปนธรรมดาการคาขายของหางหนสวนดวย ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๐๕๐ ซงผเปนหนสวนหมดทกคนยอมมความผกพนในกจการทวาจางนน และตองรบผดรวมกนโดยไมจ ากดจ านวนในการช าระหนอนไดกอใหเกดขนเพราะจดการไปเชนนน

67

ค าพพากษาศาลฎกาท ๗๓๕/๒๕๖๑

จ าเลยท ๑ และจ าเลยท ๒ ใชชอตนเองประกอบกจการสถานพยาบาลวา นทพนธ-ธนกานต คลนก อนมลกษณะเปนการตกลงกนเพอกระท ากจการรวมกนในการใหบรการ อนมลกษณะเปนหางหนสวนทตองถอวาหนสวนทกคนเปนหนสวนผจดการตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๐๓๓ วรรคสอง จงตองบงคบตาม มาตรา ๑๐๔๒ ในเรองความเกยวพนระหวางหนสวนผจดการกบผเปนหนสวนทงหลายอนนน ใหบงคบดวยบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนวาดวยตวแทน เมอจ าเลยท ๑ เปนตวแทนของจ าเลยท ๒ ในการรวมกนใหบรการทกอใหเกดความเสยหายแกโจทกตามค าฟองของโจทกและการน าพยานหลกฐานเขาสบฟงวาการกระท าละเมด

68

ค าพพากษาศาลฎกาท ๗๓๕/๒๕๖๑ (ตอ)

เปนการกระท าของจ าเลยท ๑ ผเปนหนสวนของหางหนสวนโดยมจ าเลยท ๑ และท ๒ กระท ากจการรวมกนอนมลกษณะเปนหางหนสวนทเปนตวแทนซงกนและกน การกระท าละเมดของหนสวนคนหนงถอเปนการกระท าแทน ผเปนหนสวนอนทเปนตวการดวย จ าเลยท ๒ จงตองรวมรบผดกบจ าเลยท ๑ ในผลของการกระท าละเมดนนดวย ตาม ป.พ.พ. มาตรา ๔๒๗

69

๕.๑.๒ ขอจ ากดอ านาจของผเปนหนสวนไมมผลตอบคคลภายนอก

“มาตรา ๑๐๕๓ หางหนสวนซงมไดจดทะเบยนนน ถงแมจะมขอจ ากดอ านาจของหนสวนคนหนงในการทจะผกพนผเปนหนสวนคนอน ๆ ทานวาขอจ ากดเชนนนกหามผลถงบคคลภายนอกไม”

- เหตผล มาตรา ๑๐๓๓ ผเปนหนสวนเปนหนสวนผจดการทกคน ขอมลของหางหนสวนสามญซงมไดจดทะเบยน เปนเพยงขอมลสวนบคคลซงไมเปดเผย ขอจ ากดอ านาจระหวางผเปนหนสวนจงไมมผลผกพนถงบคคลภายนอก เวนแตไดรถงขอจ ากดอ านาจนน

16

ค าพพากษาฎกาท ๑๔๔๒๙/๒๕๕๕

จ าเลยทงสองตกลงแบงผลประโยชนรวมกนจากสวนแบงรายไดคาบรการ เชน คาตดตงโทรศพท คาเชาเลขหมายโทรศพท คาใชบรการโทรศพททางไกลทงในประเทศและตางประเทศ เปนการตกลงเขากนเพอกระท ากจการรวมกน แบงปนก าไรอนจะพงได เปนสญญาจดตงหางหนสวนสามญโดยไมจดทะเบยน หนสวนหมดทกคน ตองรบผดรวมกนเพอหนทงปวงของหางโดยไมมจ ากด ตามมาตรา ๑๐๒๕

แมสญญาจะระบวา บรรดาความรบผดชอบทจ าเลยท ๒ มตอบคคลภายนอก จ าเลยท ๑ จะไมรบผดชอบใดๆ ทงสน ขอสญญาดงกลาวกเปนเพยงขอตกลงภายในระหวางจ าเลยทงสองซงเปนหนสวนกน ไมมผลผกพนกบโจทก 17

ขอสอบเนตฯ สมย ๖๙

หนง สอง สาม ส และหา ตกลงตงหางหนสวนสามญประกอบกจการคาอาหารทะเล มขอจ ากดอ านาจวาให หนง สอง และสาม เทานนมอ านาจจดการ ตอมา หนงเรยกประชมหนสวนทกคนเพอขายอาหารอสานดวย มตทประชม คอ ทกคนตกลง ยกเวนหา

ตอมา หา ท าสญญาซอวตถดบส าหรบปรงอาหารทะเลจากสมชายเปนเงน ๑๐๐,๐๐๐ บาท โดยสมชายไมทราบวาหางหนสวนมหนง สอง และสามเทานนทมอ านาจจดการ สมชายสงมอบวตถดบตามสญญา แต หนง สอง และสามไมยอมรบมอบ

(๑) มตทประชมชอบดวยกฎหมายหรอไม (๒) สมชายฟองใครใหรบผดไดบาง

18

เฉลย (มาตรา ๑๐๓๒ ๑๐๕๐ ๑๐๕๓)

(๑) มตทประชมชอบดวยกฎหมายหรอไม

มาตรา ๑๐๓๒ หามเปลยนขอสญญาเดมหรอประเภทกจการ นอกจากดวยความยนยอมของผเปนหนสวนหมดทกคน

(๒) สมชายฟองใครใหรบผดไดบาง

มาตรา ๑๐๕๐ การใด ๆ อนหนสวนคนใดท าไปในทางทเปนธรรมดาการคาขายของหางหนสวน หนสวนทกคนยอมผกพนในการนน และรบผดโดยไมจ ากดจ านวนในการช าระหน

มาตรา ๑๐๕๓ ขอจ ากดอ านาจไมมผลถงบคคลภายนอก19

๕.๑.๓ ผเปนหนสวนถอเอาสทธตอบคคลภายนอกในกจการซงไมปรากฏชอตนไมได

“มาตรา ๑๐๔๙ ผเปนหนสวนจะถอเอาสทธใด ๆ แกบคคลภายนอกในกจการคาขายซงไมปรากฏชอของตนนนหาไดไม” (ขอสอบเนต’๕๐ และ ๕๙)

ไมไดเขามาเปนคสญญาในกจการคาขาย หลก Privity of Contract

- มาตรา ๑๐๔๙ เปนบทคมครองบคคลภายนอก เนองจากไมสามารถแสวงหาหลกฐานเพอตรวจสอบไดวาบคคลผกลาวอางถอเอาประโยชนเปนหนสวนในหางหนสวนนนจรงหรอไม

20

ค าพพากษาฎกาท ๗๗๒๑/๒๕๔๓

จ าเลยรวมกบ ส . และ ม. เปนหนสวนกนในหางหนสวนสามญรบถมดนใหแกจ าเลย แตจ าเลยรวมเพยงผเดยวท าสญญาเปนผรบจางถมดนใหแกจ าเลย ส. และ ม. มไดเปนคสญญากบจ าเลยจงไมมนตสมพนธตอกน แมบคคลทงสองจะเปนหนสวนกบจ าเลยรวมกตาม แตตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๐๔๙ ผเปนหนสวนจะถอเอาสทธใด ๆ แกบคคลภายนอกในกจการคาขายซงไมปรากฏชอของตนนนหาไดไม ส. และ ม. จงไมมสทธทจะเรยกรองใหจ าเลยช าระคาวาจางถมดน

21

ค าพพากษาฎกาท ๗๗๒๑/๒๕๔๓ (ตอ)

สทธเรยกรองคาจางถมดนจากจ าเลยตามสญญานจงเปนของจ าเลยรวมแตเพยงผเดยว ดงนน จ าเลยรวมแตเพยงผเดยวยอมมอ านาจโอนสทธเรยกรองทมอยตอจ าเลยตามสญญาวาจางถมดนใหแกโจทกได

22

ขอสงเกต

- หางหนสวนสามญไมจดทะเบยนไมมสภาพนตบคคล ดงนน หนสวนผจดการจะใชชอตนเองเปนคสญญาเสมอ

- ระหวางหนสวนดวยกนเอง เรยกเอาสวนของตนไดแมจะไมปรากฏชอตนในกจการคานน ตามมาตรา ๑๐๔๘

- กรณบคคลภายนอกท าละเมดตอหางหนสวน หนสวนซงมอ านาจจดการทกคนฟองคดได เพราะไมใชกจการคา

23

๕.๒ ความเกยวพนระหวางผเปนหนสวนกนเอง

24

๕.๒.๑ อ านาจในการจดการงาน มาตรา ๑๐๓๓ – ๑๐๓๗

ตองเรมพจารณาจากวามขอตกลงในการจดการงานหางหนสวนหรอไม

๑. ถาไมมขอตกลง มาตรา ๑๐๓๓ หนสวนทกคนเปนหนสวนผจดการ

“มาตรา ๑๐๓๓ ถาผเปนหนสวนมไดตกลงกนไวในกระบวนจดการหางหนสวนไซร ทานวาผเปนหนสวนยอมจดการหางหนสวนนนไดทกคน แตผเปนหนสวนคนหนงคนใดจะเขาท าสญญาอนใดซงผเปนหนสวนอกคนหนงทกทวงนนไมได

25

ในกรณเชนน ทานใหถอวาผเปนหนสวนยอมเปนหนสวนผจดการทกคน”

หนสวนทกคนเปนหนสวนผจดการ มอ านาจจดการงานไดโดยล าพง

26

ค าพพากษาฎกาท ๙๙๔๘/๒๕๕๕

โจทกรวมและผเสยหายท ๒ เขารวมเปนหนสวนสามญไมจดทะเบยนกบบรษท อ. เพอด าเนนกจการของโรงเรยน อนมโจทกรวมและผเสยหายท ๒ เปนหนสวน เมอไมปรากฏวาผเปนหนสวนตกลงกนไวในกระบวนการหางหนสวน ผเปนหนสวนยอมจดการหางหนสวนนนไดทกคนตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๐๓๓ วรรคหนง โจทกรวมในฐานะหนสวนของหางหนสวนสามญยงมไดจดทะเบยน ยอมเปนผเสยหายมอ านาจรองทกขเปนโจทกฟองคดอาญา หรอเขารวมเปนโจทกกบพนกงานอยการได

27

แมหนสวนทกคนมอ านาจจดการงานไดโดยล าพง แตจะเขาจดการงานซงหนสวนอกคนหนงทกทวงไมได หากหนสวนคนหนงไดจดการงานซงหนสวนคนอนไดทกทวงโดยพลการ ผเปนหนสวนแตละคนจะตองรบผดในหนดงกลาวอยางไร

๑. ความรบผดของหนสวนตอบคคลภายนอก ยอนกลบไปพจารณาตามมาตรา ๑๐๕๐

28

- หากการทท าลงเปนธรรมดาการคาขายของหาง บคคลภายนอกยอมมสทธเรยกใหหนสวนทกคนรบผดในหนดงกลาวได หนสวนอนจะยกมาตรา ๑๐๓๓ ขนตอสกบบคคลภายนอกไมได เปนเรองระหวางผเปนหนสวนดวยกนเทานน

๒. ความรบผดระหวางหนสวนดวยกน พจารณาตามมาตรา ๑๐๔๒ ๑๐๔๓ และ ๓๙๖

29

“มาตรา ๑๐๔๒ ความเกยวพนระหวางหนสวนผจดการกบผเปนหนสวน ทงหลายอนนน ทานใหบงคบดวยบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนวาดวยตวแทน”

“มาตรา ๑๐๔๓ ถาผเปนหนสวนอนมไดเปนผจดการเออมเขามาจดการงานของหางหนสวนกด หรอผเปนหนสวนซงเปนผจดการกระท าลวงขอบอ านาจของตนกด ทานใหบงคบดวยบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน วาดวยจดการงานนอกสง”

30

“มาตรา ๓๙๖ ถาการทเขาจดการงานนนเปนการขดกบความประสงคอนแทจรงของตวการกด หรอขดกบความประสงคตามทจะพงสนนษฐานไดกด และผจดการกควรจะไดรสกเชนนนแลวดวยไซร ทานวาผจดการจ าตองใชคาสนไหมทดแทนใหแกตวการเพอความเสยหายอยางใด ๆ อนเกดแตท ได เขาจดการนน แมทงผจดการจะมไดมความผดประการอน”

31

สรป เมอผเปนหนสวนคนหนงไดเขาจดการงานซงหนสวนอนไดทกทวง = กระท าลวงขอบอ านาจ หนสวนผนนยอมตองรบผดใชคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายตอหนสวนคนอนจากการเขาจดการงานนน

32

ก ข ค เปนหนสวน ในหางหนสวนสามญมวตถประสงคขายเสอผา โดยจะซอเสอผามาขายตอ ทงสามคนยอมมสทธจดการงาน เปนหนสวนผจดการตามมาตรา ๑๐๓๓ วรรคสอง ตอมา ข ซอเสอผาจาก ง เพอน ามาขาย โดย ค คดคาน

- ระหวาง ก ข ค ใชมาตรา ๓๙๖ ประกอบมาตรา ๑๐๔๓ การซอเสอผาของ ข จาก ง ถอวาเปนกจการทหนสวนผจดการไมมอ านาจจดการและ ข ทราบแลวยงฝนกระท าไป หากมความเสยหายหรอไมสมประโยชนเกดขนกบผ เปนหนสวน ข ตองรบผดตอผเปนหนสวน

33

- ระหวาง ก ข ค กบ ง เปนไปตามมาตรา ๑๐๕๐ การซอเสอผาเปนเรองธรรมดาการคาขายของหางฯ ง จงเรยกให ก ข หรอ ค รบผดช าระหนโดยสนเชงได โดย ก กบ ค มสทธไลเบยเอาจาก ข ได หากการซอเสอผานนไมสมปรโยชน ตามมาตรา ๒๒๙ (๓) (เรองรบชวงสทธ) การรบชวงสทธยอมมขนดวยอ านาจกฎหมาย และยอมส าเรจเปนประโยชนแกบคคลดงจะกลาวตอไปน คอ (3) บคคลผมความผกพนรวมกบผอน หรอเพอผอนในอนจะตองใชหน มสวนไดเสยดวยในการใชหนนน และเขาใชหนนน

34

๒. ถามขอตกลง จะม ๒ แบบ

แบบท ๑ ตกลงวาการจดการงานของหางของหนสวน ใหเปนไปตามมตเสยงขางมากของหนสวน มาตรา ๑๐๓๔

“ถาไดตกลงกนไววาการงานของหางหนสวนนนจกใหเปนไปตามเสยงขางมากแหงผเปนหนสวนไซร ทานใหผเปนหนสวนคนหนงมเสยงเปนคะแนนหนง โดยไมตองค านงถงจ านวนทลงหนดวยมากหรอนอย”

- หรออาจก าหนดสดสวนเสยงของหนสวนแตละคนไวไมเทากนกได

35

แบบท ๒ ตกลงใหหนสวนคนหนงหรอหลายคนเปนหนสวนผจดการ

มาตรา ๑๐๓๕

“ถาไดตกลงกนไววาจะใหผเปนหนสวนหลายคนจดการหางหนสวนไซร หนสวนผจดการแตละคนจะจดการหางหนสวนนนกได แตหนสวนผจดการคนหนงคนใด จะท าการอนใดซงหนสวนผจดการคนหนงทกทวงนนไมได”

36

ขอสงเกต

- การถอดหนสวนผจดการตองท าโดยมตเอกฉนท มาตรา ๑๐๓๖

- ถาหนสวนตกลงตงหนสวนผจดการคนเดยว หนสวนผจดการนนมอ านาจจดการงานไดตามล าพง ถาตงหลายคนแตละคนกจดการไดโดยล าพงเชนกน เพยงแตจะท าการอนใดทหนสวนผจดการอกคนทกทวงไมได (ลกษณะเดยวกบมาตรา ๑๐๓๓)

- ขอตกลงทใหหนสวนบางคนเปนหนสวนผจดการใชยนบคคลภายนอกไมได ตามมาตรา ๑๐๕๓ หวขอยอย ๕.๑.๒

37

- หากหนสวนผจดการคนหนงจดการงานซงหนสวนผจดการอกคนท กท ว ง โ ดยพลกา ร ค ว ามร บผ ด ขอ งบร รดาห น ส วนต อบคคลภายนอก พจารณาตามมาตรา ๑๐๕๐ คอ ถาเปนเรองธรรมดาการคาขายของหาง เจาหนยอมมสทธเรยกใหหนสวนทกคนรบผดในหนดงกลาวได

- ความรบผดระหวางหนสวนดวยกน พจารณาตามมาตรา ๑๐๔๒ ๑๐๔๓ และ ๓๙๖ = กระท าลวงขอบอ านาจ หนสวนผจดการรายนนยอมตองรบผดใชคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายตอหนสวนคนอนจากการเขาจดการงานนน หากหนสวนคนอนรบผดชดใชหนตอบคคลภายนอกไป กรบชวงสทธมาใชสทธไลเบย ตามมาตรา ๒๒๙ (๓)

38

๕.๒.๒ ผลของการเขาจดการงาน (ในระหวางผเปนหนสวนดวยกน) มาตรา ๑๐๔๒ ๑๐๔๓ ๘๒๐ ๓๙๖

39

๑. กรณทผจดการงานกระท าไปโดยมสทธจดการ

- ผจดการงานเปนหนสวนผจดการ ไมวาตามมาตรา ๑๐๓๓ (หนสวนทกคนเปนหนสวนผจดการ) และกระท าไปโดยไมถกคดคานจากหนสวนอน หรอตามมาตรา ๑๐๓๕ (ตกลงกนใหบางคนเปนหนสวนผจดการ) และกระท าไปโดยไมถกคดคานจากหนสวนผจดการอน

- เวลาวนจฉยใหน ามาตรา ๑๐๔๒ ซงก าหนดใหน าเรองตวแทนมาใช คอ การกระท าของผเปนหนสวนผจดการรายนนผกพนหนสวนอน

40

มาตรา ๑๐๔๒ ความเกยวพนระหวางหนสวนผจดการกบผเปนหนสวน ทงหลายอนนน ทานใหบงคบดวยบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนวาดวยตวแทน

มาครา ๘๒๐ ตวการยอมมความผกพนตอบคคลภายนอกในกจการทงหลายอนตวแทนหรอตวแทนชวงไดท าไปภายในขอบอ านาจแหงฐานตวแทน

41

๒. กรณทผจดการงานกระท าไปโดยไมมสทธจดการ

- ผจดการงานไมไดเปนหนสวนผจดการ เพราะมการก าหนดไวเฉพาะบางคน ตามมาตรา ๑๐๓๕

- ผจดการงานเปนหนสวนผจดการ ไมวาตามมาตรา ๑๐๓๓ (หนสวนทกคนเปนหนสวนผจดการ) หรอตามมาตรา ๑๐๓๕ (ตกลงกนใหบางคนเปนหนสวนผจดการ) แตกระท าไปโดยถกคดคาน หรอกระท าไปโดยนอกเหนอขอจ ากดอ านาจทบรรดาหนสวนตกลงกน

42

มาตรา ๑๐๔๓ ถาผเปนหนสวนอนมไดเปนผจดการเออมเขามาจดการงานของหางหนสวนกด หรอผเปนหนสวนซงเปนผจดการกระท าลวงขอบอ านาจของตนกด ทานใหบงคบดวยบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน วาดวยจดการงานนอกสง

มาตรา ๓๙๖ ถาการทเขาจดการงานนนเปนการขดกบความประสงคอนแทจรงของตวการกด หรอขดกบความประสงคตามทจะพงสนนษฐานไดกด และผจดการกควรจะไดรสกเชนนนแลวดวยไซร ทานวาผจดการจ าตองใชคาสนไหมทดแทนใหแกตวการเพอความเสยหายอยางใด ๆ อนเกดแตทไดเขาจดการนน แมทงผจดการจะมไดมความผดประการอน

43

- น ามาตรา ๑๐๔๓ ซงก าหนดใหน าเรองจดการงานนอกสงมาใชวนจฉย คอ มาตรา ๓๙๖ ถาสมประโยชนไมตองรบผดตอหนสวนอน ถาเสยหายถงตองรบผด

- ตองเปนเฉพาะกรณทผจดการงาน ๑. ไมไดเปนหนสวนผจดการ แตเออมเขามาจดการงาน ๒. เปนหนสวนผจดการแตกระท าไปนอกขอจ ากดอ านาจ

หากตองวนจฉยถงความรบผดของหนสวนคนอนตอบคคลภายนอก นอกจากตองอางมาตรา ๑๐๕๐ คอ ถาเปนเรองธรรมดาการคาขายของหาง บคคลภายนอกซงเปนเจาหนยอมมสทธเรยกใหหนสวนทกคนรบผดในหนดงกลาวได ตองอางมาตรา ๑๐๕๓ เรองขอจ ากดอ านาจไมมผลผกพนตอบคคลภายนอกไวดวย

44

หวขอท ๖ หลกการส าคญของหางหนสวนสามญ๖.๑ คณสมบตของหนสวนเปนสาระส าคญ สงผลไปยง มาตรา ๑๐๔๐ ๑๐๔๑ และ ๑๐๕๕ (๕)

๖.๒ ความรบผดของหนสวนทออกจากหนสวน และผทเขาเปนหนสวนใหม ตามมาตรา ๑๐๕๑ และ ๑๐๕๒

๖.๓ หามหนสวนคาขายแขงกบหาง ตามมาตรา ๑๐๓๘

๖.๔ สทธของดใชชอของหนสวนซงออกจากหนสวนแลวเปนชอหาง ตามมาตรา ๑๐๔๗

๖.๕ ผแสดงตนวาเปนหนสวนตองรบผด ตามมาตรา ๑๐๕๔

๖.๖ หนสวนเรยกเอาสวนของตนในกจการซงไมปรากฏชอ ตามมาตรา ๑๐๔๘ 45

๖.๑ คณสมบตของหนสวนเปนสาระส าคญ ตองใชความเชอใจ จงสงผล ๓ ประการ

ประการแรก หามชกน าบคคลอนเขามาเปนหนสวนโดยไมไดความยนยอมจากผเปนหนสวนทกคน

“มาตรา ๑๐๔๐ หามมใหชกน าเอาบคคลผอนเขามาเปนหนสวนในหางหนสวนโดยมไดรบความยนยอมของผเปนหนสวนหมดดวยกนทกคน เวนแตจะไดตกลงกนไวเปนอยางอน”

การชกน าบคคลผอนเขามาเปนหนสวนจงตองอาศยความยนยอมจากผเปนหนสวนทกคน จะอาศยเพยงเสยงขางมากไมได

46

- ถาขายสวนลงหนใหกบหนสวนคนอนดวยกนเอง มใชการชกน าบคคลอนเขามาเปนหนสวน

- หนสวนใหหางใชทรพยเปนสวนลงหน แลวตอมาไดขายทรพยนนใหแกบคคลภายนอก เจาของกรรมสทธคนใหมจะไมไดเขามาเปนหนสวนแตอยางใด จงไมตองหามตามมาตรา ๑๐๔๐ ดฎกาท ๓๗๔๐/๒๕๔๒

- แตถาบคคลภายนอกจะขอใสชอรวมในโฉนดทดนซงผเปนหนสวนคนหนงถอกรรมสทธแทนหางฯ เทากบเปนการเขามาเปนหนสวนในหางฯ โดยไมไดรบความยนยอมจากหนสวนทกคน ตองหามตามมาตรา ๑๐๔๐ ดฎกาท ๑๔๐๐๕/๒๕๕๘

47

ฎ.๑๔๐๐๕/๒๕๕๘การทจ าเลยและครอบครวของจ าเลยรวมด าเนนกจการของราน ม . เพอกระท ากจการคาขายวสดกอสรางรวมกนกอนทจะมการจดทะเบยนเปนบรษทจ ากด ซงมความประสงคจะแบงปนก าไรทจะพงไดจากกจการทท านน เขาลกษณะเปนหางหนสวนสามญทไมไดจดทะเบยน โดยมสมาชกในครอบครวของจ าเลยทกคนเปนหนสวน ตาม ป .พ.พ. มาตรา 1012 ประกอบมาตรา 1025 การทโจทกผเปนบคคลภายนอกหางหนสวนสามญดงกลาวจะขอใสชอรวมในโฉนดทดน 87 แปลง ซงมชอจ าเลยเปนเจาของกรรมสทธแทนหางหนสวนสามญนน เทากบเปนการเขามาเปนหนสวนในหางหนสวนโดยไมไดรบความยนยอมจากผเปนหนสวนหมดทกคนซงไมอาจกระท าได ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1040 เมอกรณฟงไดวาทดนพพาทดงกลาวเปนทรพยสนของหางหนสวนสามญมใชของจ าเลย โจทกจงไมอาจฟองขอใสชอรวมได

48

ประการทสอง การโอนผลก าไรใหแกบคคลภายนอกไมท าใหบคคลภายนอกเขามาเปนหนสวน

“มาตรา ๑๐๔๑ ถาผเปนหนสวนคนใดคนหนงโอนสวนก าไรของตนในหางหนสวนทงหมดกด หรอแตบางสวนกด ใหแกบคคลภายนอกโดยมไดรบความยนยอมของผเปนหนสวนทงหลายอนไซร ทานวาบคคลภายนอกนนจะกลายเปนเขาหนสวนดวยกหามได”

- เปนสทธสวนตว

- ผรบโอนไมใชคสญญาในสญญาจดตงหางหนสวน

49

ประการทสาม หากหนสวนคนใดคนหนงตาย ลมละลายหรอตกเปนคนไรความสามารถ หางหนสวนเลกกน มาตรา ๑๐๕๕ (๕)

- หากหนสวนทเหลอไมประสงคใหหางหนสวนเปนอนเลกไปมทางแก คอ

๑ . หนสวนคนอนรบซอสวนลงหนของหนสวนคนท ตาย ลมละลาย หรอตกเปนคนไรความสามารถ สญญาหนสวนนนยงคงใชไดตอไประหวางหนสวนทยงอยดวยกน มาตรา ๑๐๖๐ (เนต’๕๙)

ค าพพากษาศาลฎกาท ๔๐๗/๒๕๐๑ เมอหนสวนบางคนตายผเปนหนสวนทยงอยไดรบโอนหนและยนยอมใหผถอหนใหมรบโอนหนสบตอๆ กนมาโดยความยนยอมจนถงโจทกจ าเลยดงน หนสวนนนยงคงมอยตอไปมไดเลกจากกน

50

๒. กรณหนสวนตาย ถาหนสวนทเหลอทกคนยนยอมใหทายาทหรอบคคลอนเขามาเปนหนสวนใหมโดยความยนยอมของหนสวนทกคน ฎ.๓๑๙๖/๒๕๓๒

- ค าวา “ลมละลาย” หมายถงศาลมค าพพากษาใหหนสวนลมละลายไมใชเพยงถกพทกษทรพยเดดขาด ฎ.๑๔๔๘๘/๒๕๕๕

51

๖.๒ ความรบผดของหนสวนทออกจากหนสวน และผทเขาเปนหนสวนใหม ตามมาตรา ๑๐๕๑ และ ๑๐๕๒

“มาตรา ๑๐๕๑ ผเปนหนสวนซงออกจากหนสวนไปแลวยงคงตองรบผดในหนซงหางหนสวนไดกอใหเกดขนกอนทตนไดออกจากหนสวนไป”

- เหตผล เจาหนเขาท าสญญาใดๆกบหางฯ เพราะเชอในคณสมบตของผเปนหนสวนแตละคนวาจะช าระหนได

- หนสวนคนหนงจะออกจากการเปนหนสวน ตองอาศยความยนยอมของหนสวนคนอนทกคน ถอวาเปนการเปลยนแปลงขอสญญาเดม ตามมาตรา ๑๐๓๒ (หวขอท ๔)

52

- หนตองเกดขนกอนออกจากหาง ไมวาหนตามสญญาหรอละเมด และไมวาจะถงก าหนดช าระเมอใด ตองรบผดจนกวาหนระงบไป หรอจนกวาหนนนจะขาดอายความแลวมการยกอายความนนขนตอส

“มาตรา ๑๐๕๒ บคคลผเขาเปนหนสวนในหางหนสวนยอมตองรบผดในหนใดๆ ซงหางหนสวนไดกอใหเกดขนกอนทตนเขามาเปนหนสวนดวย”

- การเขาเปนหนสวนตองไดรบความยนยอมจากผเปนหนสวนทกคนดวย ตามมาตรา ๑๐๔๐

53

๖.๓ หามหนสวนคาขายแขงกบหาง ตามมาตรา ๑๐๓๘

มาตรา ๑๐๓๘ วรรคหนง หามมใหผเปนหนสวนประกอบกจการอยางหนงอยางใดซงมสภาพดจเดยวกน และเปนการแขงขนกบกจการของหางหนสวนนน ไมวาท าเพอประโยชนตนหรอประโยชนผอน โดยมไดรบความยนยอมของผเปนหนสวนคนอนๆ

- กจการตองมสภาพดจเดยวกนและเปนการแขงขนกบหาง ใหดสภาพ คอ ประเภทกจการมสาระส าคญเดยวกนหรอไม ขายสนคาเหมอนกน เวลา คอ ตองชวงเวลาเดยวกน สถานทตองทเดยวกน

- ไมวาจะท าเพอประโยชนตนเองหรอผอน เชน เปนลกจาง

54

มาตรา ๑๐๓๘ วรรคสอง ถาผเปนหนสวนคนใดท าการฝาฝนตอบทบญญตมาตรานไซร ผเปนหนสวนคนอน ๆ ชอบทจะเรยกเอาผลก าไรซงผนนหาไดทงหมด หรอเรยกเอาคาสนไหมทดแทนเพอการทหางหนสวนไดรบความเสยหายเพราะเหตนน แตทานหามมใหฟองเรยกเมอพนเวลาปหนงนบแตวนท าการฝาฝน

- เงนทเรยกมาไดตกเปนของหนสวนซงมไดท าผดหนาท- นอกจากใชสทธตามมาตรา ๑๐๓๘ วรรคสองแลว หนสวน

อนสามารถรองขอใหศาลสงเลกหางได ถอวาเปนการลวงละเมดบทบงคบอนเปนสาระส าคญ ตามมาตรา ๑๐๕๗ (๑)

- จะบงคบใหหนสวนทฝาฝนหยดประกอบกจการไมได ฎ.๘๕๓๒/๒๕๕๙

55

๖.๔ สทธของดใชชอของหนสวนซงออกจากหนสวนแลวเปนชอหาง ตามมาตรา ๑๐๔๗

“ถาชอของผเปนหนสวนซงออกจากหนสวนไปแลวยงคงใชเรยกขานตดเปนชอหางหนสวนอย ทานวาผเปนหนสวนนนชอบทจะเรยกใหงดใชชอของตนเสยได”

- เพอคมครองบคคลภายนอกและหนสวนซงออกจากหนสวนไปแลวมใหตองรบผดตามมาตรา มาตรา ๑๐๕๔ วรรคหนง

56

๖.๕ ผแสดงตนวาเปนหนสวนตองรบผด ตามมาตรา ๑๐๕๔ “วรรคหนง บคคลใดแสดงตนวาเปนหนสวนดวยวาจากด ดวยลาย

ลกษณอกษรกด ดวยกรยากด ดวยยนยอมใหเขาใชชอตนเปนชอหางหนสวนกด หรอรแลวไมคดคานปลอยใหเขาแสดงวาตนเปนหนสวนกด ทานวาบคคลนนยอมตองรบผดตอบคคลภายนอกในบรรดาหนของหางหนสวนเสมอนเปนหนสวน”

๑. แสดงดวยวาจา ลายลกษณอกษร หรอกรยาวาตนเปนหนสวน๒. ยนยอมใหใชชอตนเปนชอหางหนสวน๓. รแลวไมคดคานปลอยใหเขาแสดงวาตนเปนหนสวน- เหตผล เพอคมครองบคคลภายนอกทเขาท านตกรรมกบหางฯ

เพราะค านงถงตวหนสวนเปนส าคญ

57

- กรณการใชชอ จะตองรบผดตอเมอใหความยนยอม ไมใชหางฯน าชอไปใชโดยพลการ การใชชอพองรป ไมอาจถอวาผทมชอดงกลาวรแลวไมคดคานปลอยใหหางใชชอตน ตองแสดงเจตนายนยอมเทานน

- ผแสดงตนตองรบผด เฉพาะหนทบคคลภายนอกหลงเชอวาเปนหนสวน ไมใชรบผดในหนทงปวงของหางฯ

- หากผแสดงตนรบผดช าระหนแลว ใชสทธไลเบยแกหนสวนทแทจรงไดตามมาตรา ๒๒๙ (๓)

58

ตวอยางหางหนสวนสามญ ม ก ข ค เปนหนสวน เพอขายเสอผา

ก ท าสญญาซอผาจากบรษท จ ๕๐,๐๐๐ บาทข ท าละเมดอนเนองมาจากกจการการของหางตอ ช

๖๐,๐๐๐ บาทง ไมใชหนสวนแตแสดงตนดวยวาจาตอ ฉ วาเปนหนสวน จน

ฉ ใหหางฯยมเงน ๑๐๐,๐๐๐ บาทง ตองรบผดตอ ฉ เทานน ตามหนเงนก ๑๐๐,๐๐๐ บาท

และใชสทธไลเบยเอาแก ก ข ค ได

59

๖.๖ หนสวนเรยกเอาสวนของตนในกจการซงไมปรากฏชอ ตามมาตรา ๑๐๔๘

“ผเปนหนสวนคนหนงจะเรยกเอาสวนของตนจากหนสวนอน ๆ แมในกจการคาขายอนใดซงไมปรากฏชอของตนกได”

- ใหเปรยบเทยบ มาตรา ๑๐๔๙ ผเปนหนสวนจะถอเอาสทธใด ๆ แกบคคลภายนอกในกจการคาขายซงไมปรากฏชอของตนนนหาไดไม หวขอ ๕.๑.๓

60

หวขอท ๗ การเลกหางหนสวนสามญและช าระบญช

๗.๑ ความส าคญและเหตในการเลกหางหนสวนสามญ

๗.๒ เหตแหงการช าระบญชและขอยกเวนทไมตองช าระบญช

๗.๓ ผช าระบญช

๗.๔ ล าดบแหงการช าระบญช

61

๗.๑ ความส าคญและเหตในการเลกหางหนสวนสามญ- เพอ (๑) ใหบรรดาหนสวนพนสทธหนาทและความรบผด

เพราะตราบใดหางยงไมเลกกน หนสวนไมวาจะเกยวของกบการจดการงานของหางหรอไม กยงคงมสทธในก าไร และรบผดในการช าระหนของหางเสมอ

- เพอ (๒) เรยกคนสวนลงหน ถาหางยงไมเลกเรยกคนไมไดถา ไม ได รบความยนยอม ฎ .๕๔๑๗/๒๕๔๓ (จะโอนหน ใหบคคลภายนอกกตองไดรบความยนยอม มาตรา ๑๐๓๒ ๑๐๔๐)

- เมอหางเลกกน ความเปนหนสวนสนสดลงทนท ตางจากกรณนตบคคลตาม มาตรา ๑๒๔๙ ซงถอวายงตงอยตราบทจ าเปนเพอช าระบญช

62

- เหตในการเลกหาง

๗.๑.๑ หนสวนทกคนตกลงกนเลก

๗.๑.๒ ตามมาตรา ๑๐๕๕ โดยผลของกฎหมาย

๗.๑.๓ ตามมาตรา ๑๐๕๗ โดยค าสงศาล

63

๗.๑.๑ หนสวนทกคนตกลงกนเลก

- เหมอนเลกสญญาทวไป ไมตองมแบบ ท าดวยวาจา แมจะมก าหนดเวลากตกลงเลกกอนได

- ค าพพากษาฎกาท ๔๒๗๔/๒๕๔๕ โจทกและจ าเลยทงสองเปนหนสวนรวมด าเนนกจการหางฯ วนท ๒๒ เม.ย. ๒๕๓๘ ทงสองโตเถยงกนเพราะไมตองการใหโจทกมายงเกยวกจการ ทนายโจทกเสนอใหเลกหนสวน มการตรวจสอบทรพยสนหนสนรานทนท จ าเลยทงสองแยกไปเปดบญชแทนบญชหาง มการรองทกขฟองคดอาญา = ทงสองฝายแสดงเจตนาเลกหางแลวในวนดงกลาว แมยงช าระบญชไมเสรจกไมอาจฟงวายงด าเนนกจการ เพราะคนละขนตอนกน

64

๗.๑.๒ ตามมาตรา ๑๐๕๕ โดยผลของกฎหมาย

- เมอเกดเหต มผลเลกทนท ไมตองฟองศาล ม ๕ กรณ

(๑) เหตใดๆ ตามทตกลงในสญญา เชน ถารฐบาลขนภาษ เกดไขหวดนก

(๒) สนก าหนดเวลาตามสญญา คอ เมอถงเวลาใดทก าหนดไว เชน ตงหางฯ ขนมาเพอท าการ ๒ ป แตใหดมาตรา ๑๐๕๙ ดวย

(๓) ตงหางฯ เพอท าการอยางใดและการนนเสรจลง เชน จะน าเอาทดนทซอมาขายเอาก าไร หรอกจการแบงขายทดนด าเนนการเสรจสน ฎ.๕๔๗๑/๒๕๖๐ (ไมตองใหศาลสงเลกอก)

65

(๔) ถาหางฯ ตงขนโดยไมมก าหนดเวลา เมอหนสวนคนหนงสงค าบอกกลาวเลกหางลวงหนากอนสนรอบปทางบญชไมนอยกวา ๖ เดอน ใหมผลเลกหางฯ เมอสนรอบปทางบญช (มาตรา ๑๐๕๖)

(๕) หนสวนคนใดตาย ลมละลาย ไรความสามารถ

- ทงกรณ (๔) และ (๕) หากหนสวนอนยอมรบซอหน สญญาหนสวนยงใชไดระหวางหนสวนทเหลออย ตามมาตรา ๑๐๖๐ การรบซอหนน ไมจ าเปนตองเสนอใหแกหรอไดรบความยนยอมจากหนสวนทกคน (ไมใชกรณบคคลภายนอกเขาเปนหนสวน ตามมาตรา ๑๐๔๐)

66

๗.๑.๓ ตามมาตรา ๑๐๕๗ โดยค าสงศาล- หากหนสวนคนใดคนหนงรองขอ (ฟองอยางคดมขอพพาทก

ได) ศาลอาจสงเลกหางฯได ๓ กรณดงน(๑) มหนสวน (นอกจากผรอง) ละเมดบทบงคบอนเปน

สาระส าคญซงสญญาหนสวนก าหนดไว โดยจงใจหรอประมาทเลนเลออยางรายแรง

- บทบงคบอาจก าหนดไวในสญญาหรอกฎหมายก าหนดไวกได เชน มาตรา ๑๐๓๙ ผเปนหนสวนจ าตองจดการงานของหางหนสวนดวยความระมดระวงใหมากเสมอนกบจดการงานของตนเองฉะนน หรอมาตรา ๑๐๓๘ ประกอบกจการคาขายแขงกบหางฯ

67

ฎ.๓๔๓๑/๒๕๔๖ โจทกจ าเลยเปนหนสวนประกอบกจการบงกะโลใหเชา จ าเลยไมจดท าบญชรายรบ รายจาย งบก าไรขาดทน ไมแบงปนผลก าไรใหแกโจทก ถอวาเปนการประพฤตผดสญญาหนสวนในสาระส าคญเปนเหตทจะเลกหางหนสวนและช าระบญชไดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๐๕๗ (๑) มาตรา ๑๐๖๑ และมาตรา ๑๐๖๒

68

(๒) กจการของหางท าไปกมแตขาดทนและไมมหวงฟนตวได

(๓) เหตอนใดท าใหหางนนเหลอวสยจะด ารงตอไปได ด ฎ.๑๗๑๑/๒๕๓๒ และ ฎ.๘๔๕๔/๒๕๕๙

69

ฎ.๑๗๑๑/๒๕๓๒ การทโจทกผเปนหนสวนในหางหนสวนสามญฟองผเปนหนสวนดวยกนเปนจ าเลยใหรบผดในสวนทขาดทน โดยทยงไมมการเลกหางและช าระบญชนน แมในค าฟองของโจทกจะมไดมค าขอใหศาลสงเลกหางหนสวนสามญ แตเมอตาม ค าฟองมค าขอใหบงคบจ าเลยรบผดในสวนทขาดทนครงหนงพรอมดวยดอกเบย แสดงใหเหนความประสงคของโจทกวาตองการใหศาลสงเลกหางหนสวนสามญดวย ดงนน เมอขอเทจจรงไดความวาไมมตวบคคลทจะชวยใหการประกอบกจการของหางหนสวนด าเนนตอไปได อกแลว ถอวามเหตท าใหหางหนสวนเหลอวสยทจะด ารงคงอยตอไปได ตาม ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๐๕๗(๓) ศาลยอมสงใหหางหนสวนสามญนนเลกกนได

70

ฎ.๘๔๕๔/๒๕๕๙ ผรองบรรยายค ารองขอขอใหศาลมค าสงเลกหางหนสวนจ ากด ส. โดยเหตกจการของหางทจะท าไปกมแตขาดทนอยางเดยวและไมมหวงวาจะกลบฟนตวไดอก และผเปนหนสวนด าเนนคดฟองรองกนหลายเรองจนไมสามารถจะรวมท ากจการตอไปได ทงผรองยกเลกสมปทานคาขายน ามน รอถอนถงบรรจน ามนและตจายน ามนคนแกบรษท อ. ไปแลว อนเปนเหตท าใหหางหนสวนเหลอวสยทจะด ารงอยตอไปได ซงเปนเหตตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๐๕๗ (๒) และ (๓) หาไดอางเหตผเปนหนสวนคนใดคนหนงลวงละเมดบทบงคบใด ๆ อนเปนขอสาระส าคญซงสญญาหนสวนก าหนดไวแกตนโดยจงใจหรอเลนเลออยางรายแรงตามมาตรา ๑๐๕๗ (๑) ไม เชนน ไมวาผรองจะเปนผลวงละเมดบทบงคบใด ๆ อนเปนขอสาระส าคญซงสญญาหนสวนก าหนดไวแกตนโดยจงใจหรอเลนเลออยางรายแรงตามมาตรา ๑๐๕๗ (๑) ดงทผคดคานฎกาหรอไม ผรองกมอ านาจยนค ารองขอในคดน

71

- เมอมเหตตามมาตรา ๑๐๕๗ ผเปนหนสวนอนอาจรวมกนรองใหศาลสงก าจดหนสวนผเปนตนเหตแทนสงเลกหางฯ กได ตามมาตรา ๑๐๕๘ แตเมอก าจดแลวตองเหลอหนสวนอยางนอย ๒ คน

"เมอเหตอนใดอนหนงเกดขนเกยวดวยผเปนหนสวนคนหนงซงตามความในมาตรา ๑๐๕๗ ....เปนเหตใหผเปนหนสวนทงหลายนอกนนมสทธจะเรยกใหเลกหางหนสวนไดไซร ในเมอผเปนหนสวนเหลานนยนค ารอง ทานวาศาลจะสงใหก าจดหนสวนผตนเหตคนนนออกเสยจากหางหนสวนแทนสงใหเลกหางหนสวนกได"

72

๗.๒ เหตแหงการช าระบญชและขอยกเวนทไมตองช าระบญช- การช าระบญช คอ กระบวนการทผ ช าระบญช

รวบรวมทรพยสนของหางไปช าระหน และมาแบงหรอคนแกหนสวน

- จะมไดตอเมอหางฯ เลกกนเทานน มาตรา ๑๐๖๑ วรรคหนง “เมอหางหนสวนเลกกนแลว กใหจดการช าระบญช เวนแตจะไดตกลงกนใหจดการทรพยสนโดยวธอนในระหวางผเปนหนสวนดวยกน หรอวาหางหนสวนนน ศาลไดพพากษาใหลมละลาย”

73

ฎ.๖๔๒/๒๔๗๒ การช าระบญชจะมขนเฉพาะเมอมการเลกหางหนสวนเทานน ถาหางหนสวนยงไมเลกกจการผเปนหนสวนจะฟองขอแบงทนก าไร โดยไมขอใหเลกหางหนสวนและไมช าระบญชดวยไมได

74

ขอยกเวนทเมอหางฯ เลกกนแตไมตองช าระบญช ม ๓ กรณ

(๑) หนสวนตกลงกนจดการทรพยสนโดยวธอน เชน ตกลงใหหนสวนแตละคนรบผดตอเจาหนแตละราย (๑๐๖๑ วรรคหนงตอนตน) การตกลงกนอาจเปนพฤตการณ

ฎ.๑๒๓๘/๒๕๒๒ หางฯ ท าการคาไม เมอเสรจแลวยอมเลกกนตามมาตรา ๑๐๕๕ (๓) โจทกจ าเลยตกลงรบไมไปคนละครงจงไมตองสงเลกหนสวนและช าระบญชอก

75

ฎ.๑๕๑๓๐/๒๕๕๑ การเขาหนซอทดนของโจทกและจ าเลยมาเพอขายนน เปนการเขาหนกนเฉพาะเพอท ากจการอยางหนงอยางใดเพยงอยางเดยว เมอขายทดน การเปนหนสวนระหวางโจทกและจ าเลยจงเลกกนตามมาตรา ๑๐๕๕ (๓) และหลงจากขายทดนแลวจ าเลยไดแบงก าไรจากการขายทดนใหแกโจทก มการท าบญชไว แสดงวาโจทกและจ าเลยไดมการคดบญชกนเรยบรอยแลว ไมมทรพยสนในระหวางหนสวนหรอหนสนใดทจะตองจดการกนอก ถอไดวามการตกลงกนใหจดการทรพยสนโดยวธอน ตามมาตรา ๑๐๖๑ หาใชตองจดใหมการช าระบญชเสมอไปไม โจทกจงมสทธฟองเรยกเงนก าไรและเงนทดรองจายแทนหางหนสวนสามญจากจ าเลยได

76

(๒) หางหนสวนนนลมละลาย ไมมผลจรง (๑๐๖๑ วรรคหนงตอนทาย)

(๓) การช าระบญชไมเปนประโยชนแกหนสวนทงหลายฎ.๑๙๔๕/๒๕๔๒กจการของหนสวนในคดนมเพยงอยางเดยวคอ ใหผเปนหนสวนลงทนเพอซอทดนแปลงหนงมาคาหาก าไร ไมปรากฎวามทรพยสนอนนอกจากเงนลงหนและไมปรากฏหนสนแตอยางใด การทจะใหไปด าเนนการฟองขอให เลกหางหนสวนและช าระบญชของหางหนสวนเสยกอน ยอมไมเปนประโยชนแกผเปนหนสวนทกฝาย ศาลยอมพพากษาใหคนเงนลงหนไปไดเลย

77

ฎ.๔๒๔๕/๒๕๕๑โจทกจ าเลยตางมปญหาดานการเงน ประสงคจะเลกกจการหางหนสวนกน จ าเลยกลบทาใหโจทกฟองคดและใหการตอสคดปฏเสธการเปนหนสวนกบโจทก ถอวามเหตท าใหหางหนสวนเหลอวสยทจะด ารงคงอยตอไปไดตามมาตรา ๑๐๕๗ (๓) ดงนน โจทกมสทธรองขอใหศาลสงเลกหางหนสวนไดแมโจทกจะไมไดมค าขอทายฟองใหศาลสงใหเลกหางหนสวน แตกเหนความประสงคของโจทกไดวาตองการใหสงเลกหางหนสวนจงไดขอแบงทนเมอไมปรากฏวาหางหนสวนนมลกหน เจาหนหรอผเปนหนสวนไดออกเงนทดรองและคาใชจายของตนไปเพอจดการคาของหาง สนทรพยของหางหนสวนมเพยงอาคารและเครองท าน าดมเทานน กจการท าน าดมกเพงจะเรมตนยงไมปรากฏก าไรหรอขาดทนในการด าเนนกจการ หากจะใหมการช าระบญชของหางหนสวนกคงจะไมไดขอเทจจรงเพมขนแตประการใด จงสมควรพพากษาแบงทนใหโจทกไดโดยไมตองช าระบญช

78

๗.๓ ผช าระบญช- มาตรา ๑๐๖๑ วรรคสามและวรรคส“การช าระบญชนน ใหผเปนหนสวนทงหมดดวยกน

จดท าหรอใหบคคลอนซงผเปนหนสวนไดตงขนนนเปนผจดท าการแตงตงผช าระบญช ใหวนจฉยชขาดโดยคะแนน

เสยงขางมากของผเปนหนสวน”(๑) สญญาตงหางฯ ก าหนดตวผช าระบญช (๒) สญญาตงหางฯ ไมก าหนด หนสวนตองรวมกนท า

หรอโดยเสยงขางมากตงบคคลภายนอกเปนผช าระบญช(๓) ถาตกลงตงผช าระบญชไมได ขอใหศาลแตงตง

79

ฎ.๘๖๘๐/๒๕๕๑

หางหนสวนจ ากดมผ เปนหนสวนสองคน คอโจทกซงเปนหนสวนจ าพวกจ ากดความรบผด และจ าเลยเปนหนสวนจ าพวกไมจ ากดความรบผดและเปนหนสวนผจดการ โจทกจ าเลยไมไววางใจกน มขอพพาทขดแยงกนอย หากตงฝายใด หรอใหรวมกนเปนผช าระบญชคงไมรวมมอกน เปนอปสรรค จงสมควรตงเจาพนกงานบงคบคดซงเปนคนกลางเปนผช าระบญช

80

(๔) กรณหนสวนตาย แมทายาทของของหนสวนทตายไมจ าเปนเขาเปนหนสวนแทนท ซงมผลใหหางเลกกน แตทายาทตองเขามารวมการช าระบญช ฎ.๑๙๑/๒๕๐๑

81

๗.๔ ล าดบแหงการช าระบญชมาตรา ๑๐๖๒ การช าระบญช ใหท าโดยล าดบดงน คอ

(๑) ใหช าระหนทงหลายซงคางช าระแกบคคลภายนอก(๒) ใหชดใชเงนทดรองและคาใชจายซงผเปนหนสวนไดออกของตน

ไปเพอจดการคาของหาง(๓) ใหคนทนทรพยซงผเปนหนสวนแตละคนไดลงเปนหนถายงมทรพยเหลออยอกเทาไร กใหเฉลยแจกเปนก าไรในระหวางผ

เปนหนสวนมาตรา ๑๐๖๓ ถ า เม อ ได ช า ระหน ซ ง ค า งช า ระแก

บคคลภายนอกและชดใชเงนทดรองและคาใชจายแลว สนทรพยทยงอยไมพอจะคนแกผเปนหนสวนใหครบจ านวนทลงหนไซร สวนทขาดนคอขาดทน ซงตองคดเฉลยชวยกนขาด

82

มาตรา ๑๐๔๔ อนสวนก าไรกด สวนขาดทนกด ของผเปนหนสวน ทก ๆ คนนนยอมเปนไปตามสวนทลงหน

- ล าดบการช าระบญช เรมจากรวบรวมเงน และทรพยสนของหางออกขายทอดตลาดแลวจง (๑) ช าระหนแกบคคลภายนอก (๒) ใชเงนทดรอง คาใชจายของผเปนหนสวน (ถอวาอยในฐานะเจาหนของหางฯ เชนกน ) (๓) คนทนแกหนสวน (๔) เฉลยก าไรตามสดสวนลงหน ตามมาตรา ๑๐๖๒ วรรคทาย และมาตรา ๑๐๔๔

83

- หากเงนและทรพยสนทรวบรวม ยงไมพอช าระหนแกเจาหนตาม (๑) (๒) = ขาดทน หนสวนแตละคนตองรบผดตอเจาหนโดยไมจ ากดจ านวน แตระหวางหนสวนดวยกน รบผดตามสดสวนลงหน ตามมาตรา ๑๐๔๔

- หากพอช าระหนแกเจาหน แตไมพอคนทนจนครบตาม (๓) = ขาดทนเชนกน หนสวนตองชวยกนเฉลยขาดทน โดยไดรบทนคนไมครบจ านวนทลง แตยงคงเปนไปตามสดสวนหนทลงทน ตามมาตรา ๑๐๖๒ (๓), ๑๐๖๓ และ ๑๐๔๔

84

ตวอยางหางฯ ม ก ข ค เปนหนสวน ก ลงหนเปนเงน ๑๐๐,๐๐๐ บาท ข ลงห น เปน เ งน ๒๐๐ ,๐๐๐ บาท ค ลงห น เปนท ด น ๓๐๐,๐๐๐ บาท รวมทน ๖๐๐,๐๐๐ บาท สดสวนคอ ๑ ตอ ๒ ตอ ๓ หางเลกกน การช าระบญชรวมทรพยแลวเหลอเงน ๑๐๐,๐๐๐ บาท สวนทดนขายทอดตลาดได ๔๐๐,๐๐๐ บาท รวมเปน ๕๐๐,๐๐๐ บาท (๑) ช าระหนแกเจาหนบคคลภายนอก ๓๐๐,๐๐๐ บาท (๒)ช าระหนแก ข ๘๐,๐๐๐ บาท (๓) เหลอ ๑๒๐,๐๐๐ บาท ไมพอคนทนจนครบ =ขาดทน แตเฉลยคนทนตามสดสวนหน ก ได ๒๐,๐๐๐ บาท ข ได ๔๐,๐๐๐ บาท ค ได ๖๐,๐๐๐ บาท

85