คมอปฏบตงานสำาหรบ อสม. เพอผ

สงวยสายใยรกครอบครว ชมชน

สำานกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข

ทรงใหคณคาแกประชากรสงวย

2

“แกอยางน....ด ยงแกยงดเพราะวาลกหลานนนะ ถาพอ หรอ แมแก กเปน

กำาลงใจสำาหรบลกหลาน วาเรามแมทอายยน เรากคง

อายยนเหมอนกน

คำานำา

คณะรฐมนตรในการประชมเมอวนท 13 มกราคม 2552 ไดมมตเหนชอบในการสนบสนนการดำาเนนงานใหแก อาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน ( อสม.) ในการปฏบตงานเชงรกดานสงเสรมสขภาพในทองถนและชมชน เพอเปนการสรางแรงจงใจ หนนเสรมใหการปฏบตงานมความคลองตวและประสทธภาพยงขน

ดงนนเพอใหการดำาเนนงานตามมตดงกลาวประสบความสำาเรจตามวตถประสงคทกำาหนดไว กระทรวงสาธารณสข โดยกรมสนบสนนบรการสขภาพ ไดดำาเนนการและประสานหนวยงานทเกยวของเพอระดมความคดเหน หาขอสรป และจดทำาแนวทางการดำาเนนงานโครงการสงเสรมอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน ( อสม. ) เชงรก ป 2552 ขน เพอสรางความเขาใจในเรองแนวทางและหลกเกณฑการปฏบตใน

3

พระราชดำารสพระราชทานแกบคคลตางๆ ทเขาเฝาถวายชยมงคลในโอกาสวนเฉลม

พระชนมพรรษา ณ ศาลาดสดาลย สวนจตรลดาพระราชวงดสต

วนท 4 ธนวาคม 2538

การเบกจายเงนคาปวยการของอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน ( อสม. ) ใหแกผเกยวของทกระดบไดรบทราบและถอเปนแนวทางปฏบตไปในทศทางเดยวกนทวประเทศ

กรมสนบสนนบรการสขภาพเมษายน 2552

สารบญ

แนวทางการดำาเนนงานโครงการสงเสรม อสม. เชงรกป 2552 5

อสมช.สายใยรกครอบครว 11

อสมช.เพอผสงอาย

4

หน

สถานการณผสงอายไทย 23 สขภาพผสงอายไทย เปนอยางไร?

25องคความรเรองผสงอายท อสม, ควรร

ผสงอาย....กบการเปลยนแปลง 27

โรคเรอรง....กบผสงอาย 29

อสม.จะสงเสรมสขภาพผสงอายอยางไร ? 37

บทบาท อสม. กบการดแลผสงวยสายใยรกชมชน 42

อสมช.วณโรค 43

แนวทางการดำาเนนงาน

5

โครงการสงเสรมอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน (อสม.) เชงรกป 2552

1. ความเปนมา

จากการท กระทรวงสาธารณสขไดนำา การสาธารณสขมลฐาน มาเปนกลวธหลก ในการพฒนาสาธารณสขของประเทศ ภายใตหลกการสงเสรมใหประชาชนมสวนรวมในการดแลสขภาพของตนเองในรปแบบของอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน (อสม.) เปนแกนนำาในการพฒนาดานสขภาพอนามยของประชาชนในชมชน จนถงปจจบนม อาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน (อสม.) มากกวา 900,000 คน กระจายอยครอบคลมทกหมบานทวประเทศ มบทบาทในการดแลชวยเหลอประชาชนทางดานสขภาพ และเปนกำาลงสำาคญของกระทรวงสาธารณสขมานานกวา 30 ป

รฐบาลไดตระการนกถงความสำาคญของอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน (อสม.) เพอสงเสรมใหอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน (อสม.) เขามามสวนรวมในการดแลสขภาพของประชาชนเชงรกอยางเปนระบบ จงมนโยบายในการสนบสนนคาตอบแทนใหแกอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน (อสม.) นโยบาย

6

ขอท 1.2.10 สงเสรมบทบาทอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน (อสม.) ทวประเทศใหปฏบตงานเชงรกในการสงเสรมสขภาพในทองถนและชมชน การดแลเดก ผสงอาย คนพการ การดแลผปวยในโรงพยาบาลและการเฝาระวงโรคในชมชน โดยจดใหมสวสดการคาตอบแทนใหแก อสม. เพอสรางแรงจงใจ หนนเสรมใหปฏบตงานไดอยางคลองตวและมประสทธภาพ และเปนการชวยเหลอคาใชจายในการปฏบตงานของ อสม. ในพนท โดยคณะรฐมนตรมมตอนมตงบประมาณ กลางป กระตนเศรษฐกจในการสนบสนนการปฏบตงานของ อสม. จำานวน 3 พนลานบาท ใหแกกระทรวงมหาดไทย เพอเปนคาปวยการ อสม. ทวประเทศ ในการปฏบตหนาทเกยวกบสาธารณสขเชงรกในอตราคนละ 600 บาทตอเดอน เปนระยะเวลา 6 เดอน ตงแตเดอนเมษายน กนยายน – 2552 ภายใต ชอโครงการสงเสรมอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน (อสม.) เชงรก โดยเฉพาะอยางยงในเรอง การดแลสขภาพมารดาและทารก การดแลเดกไทยใหเจรญเตบโตอยางแขงแรงและสมบรณทงทางดานรางกายและจตใจ มสตปญญาทด การดแลสขภาพผสงอาย ซงมแนวโนมมากขนในอนาคต การดแลสขภาพผพการ ตลอดจนการแกไขปญหา และพฒนาดานสาธารณสขอน ๆ ในชมชน

7

เพอใหการดำาเนนงานเปนไปดวยความ

เรยบรอย มประสทธภาพ บรรลตามเจตนารมณของรฐบาล และเกดประโยชนสงสดกบประชาชน กระทรวงสาธารณสข โดยกรมสนบสนนบรการสขภาพ จงไดจดทำาแนวทางการดำาเนนงานโครงการสงเสรมอาสาสมครสาธารณสข (อสม.) เชงรก เพอใหผเกยวของในทกระดบรบทราบ และยดถอปฏบตใหเปนไปในแนวทางเดยวกน

2. วตถประสงคของโครงการ

1. เพอสงเสรม สนบสนนใหอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน (อสม.) ทวประเทศ สามารถปฏบตงานในเชงรกในการสงเสรมสขภาพในทองถนและชมชน การดแลเดก ผสงอาย และ ผพการ ตลอดจนการจดกจกรรมการแกไขปญหาและพฒนาสาธารณสขของชมชนไดอยางมประสทธภาพ

2. เพอสรางกระแสการเคลอนไหวของประชาชนใหมสวนรวมพฒนาสขภาพดานสาธารณสขของชมชน

3. เพอเสรมสรางขวญ กำาลงใจ และแรงจงในในการปฏบตงานใหแก อสม. โดยจดใหมสวสดการคา

8

ตอบแทนใหแก อสม. เพอสรางแรงจงใจหนนเสรมใหปฏบตงานไดอยางคลองตวและมประสทธภาพ

3. เปาหมาย

การเบกจายเงนคาปวยการใหกบอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน (อสม.) เปนระยะเวลา 6 เดอน ตงแตเดอนเมษายน กนยายน – 2552 กลมเปาหมายคอ อาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน (อสม.) ทวประเทศ ทมาลงทะเบยนแสดงตนยนยนกบหนวยงานในสงกดกระทรวงสาธารณสข ตามระยะเวลาทกำาหนดคอ ระหวางวนท 11 - 17 กมภาพนธ 2552 จำานวนรวมทงสน 987,019 คน

4.ขนตอนการดำาเนนงาน

คณะรฐมนตรในการประชมเมอวนท 13 มกราคม 2552 ไดมมตเหนชอบในการสนบสนนการดำาเนนงานใหแก อาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน ( อสม.) ในการปฏบตงานเชงรกดานสงเสรมสขภาพในทองถนและชมชน เพอเปนการสรางแรงจงใจ หนนเสรมใหการปฏบตงานมความคลองตวและประสทธภาพยงขน โดยมขนตอนการดำาเนนงานดงน

9

ขนตอนท 1 สำานกงบประมาณดำาเนนการจดสรรงบประมาณ จำานวน 3,000 พนลานบาทตามมต ครม. เมอวนท 13 มกราคม 2552 งบหมวดอดหนน สนบสนนการดำาเนนงานของอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน (อสม.) พ.ศ. 2552 ใหแก กรมสงเสรมการปกครองทองถน เพอ โอนไปยง อบจ. ทวประเทศ

ขนตอนท 2 อบจ. พจารณาอนมตโครงการสงเสรมอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน (อสม.) เชงรก และสนบสนน (โอน) งบประมาณใหแก สำานกงานสาธารณสขจงหวด ผานเขาบญชของสำานกงานสาธารณสขจงหวดชอบญชโครงการสงเสรมอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน (อสม.) เชงรก ป 2552 จงหวดอำานาจเจรญ

ขนตอนท 3 สสจ. เสนอโครงการสงเสรมอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน (อสม.) เชงรก ไปยงองคการบรหารสวนจงหวด พรอม ดำาเนนการเปดบญชเงนฝากประเภทกระแสรายวนและออมทรพย จดทำาคำาสงให อสม. ไดรบเงนคาปวยการ รายเดอนในอตรา 600 บาท ตอคน ตามระเบยบกระทรวงสาธารณสข วาดวยการเบกจายเงนคาปวยการของอาสาสมคร

10

สาธารณสขประจำาหมบาน (อสม.) พ.ศ. 2552 ดำาเนนการโอนงบประมาณใหแก หนวยงานสาธารณสขระดบอำาเภอ / ตำาบล เพอเบกจายเงนคาปวยการใหแก อสม. ตอไป ดแล ควบคม กำากบ การปฏบตงานและการใชจายงบประมาณ

ขนตอนท 4 หนวยงานสาธารณสขระดบอำาเภอ ดำาเนนการรวบรวมและตรวจสอบผลการปฏบตงานประจำาเดอนของ อสม. รายอำาเภอ สงเสรมพฒนาศกยภาพ อสม. นเทศ ตดตาม ดำาเนนการเบกจาย / ดแลการเบกจาย ใหเปนไปตามระเบยบ ครบถวนและทนเวลาและจดทำาหลกฐาน ใบสำาคญรบเงน เกบไว และจดทำาสำาเนาสงขนไปตามระบบทจงหวดกำาหนด

ขนตอนท 5 หนวยงานสาธารณสขระดบตำาบล ดำาเนนการสงเสรมพฒนาศกยภาพ อสม. ตามแผน ฯ รวบรวมและตรวจสอบผลการปฏบตงานประจำาเดอน ของ อสม. ในความรบผดชอบ รายตำาบล และดำาเนนการเบกจายเงนคาปวยการใหแก อสม. ภายในวนสนเดอนโดยจดทำาหลกฐาน ใบสำาคญรบเงน เกบไว และจดทำาสำาเนาสงขนไปตามระบบทจงหวดกำาหนด

ขนตอนท 6 ประธาน อสม. ตำาบล ดำาเนนการรวบรวมผลการปฏบตงาน อสม. เปนรายหมบาน สงเจา

11

หนาท ระดบตำาบล พรอมรบรองผลงาน อสม. ดแลการเบกจายเงนคาปวยการ ฯ รวมกบเจาหนาท ฯ ระดบตำาบล และตรวจสอบเงนคงเหลอรวมกบเจาหนาท ฯ ระดบตำาบล

ขนตอนท 7 อสม. ปฏบตงานในระแวก / คม ทรบผดชอบ ในเรองทไดรบการสงเสรมพฒนา ฯ โดยเนนการดแลหญงตงครรภ, หญงหลงคลอด, เดกแรกเกด 0-5 ป ผสงอาย และผพการ บนทกการปฏบตงานและลงชอกำากบ ทกครง พรอมสรปผลงานประจำาเดอนของตนเองลงในแบบรายงาน อสม. 1 สงใหประธาน อสม. หมบานหรอตำาบลหรอเจาหนาทระดบตำาบล

5.แบบรายงานตาง ๆ1. แบบรายงานผลการปฏบตงานของ อสม. รายเดอน (อสม. 1 )2. แบบรายงานแผน /ผลการปฏบตงานของ อสม. รายหมบาน(มบ. 1 )3. แบบรายงานผลการปฏบตงานของ อสม. รายตำาบล (ตบ. 1) 4. แบบรายงานผลการปฏบตงานของ อสม. รายอำาเภอ (อ. 1: สสอ.1)

12

5. แบบรายงานผลการปฏบตงานของ อสม. รายอำาเภอ (อ.1 : รพ.1)6. แบบรายงานผลการปฏบตงานของ อสม. รายจงหวด (สสจ.1) 7. แบบใบสำาคญรบเงนของ อสม.

แผนภมขนตอนการดำาเนนงานโครงการสงเสรมอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน (อสม.)

13

กระทรวงสาธารณสข + หนวย

- จดทำาระเบยบการเบกจาย- จดท ำาประกาศกระทรวงสา

ธารณสขฯ- จดทำาแนวทางการดำาเนนงาน

ฯสสจ.

- จดทำาแผน เสนอโครงการฯ- เปดบญช กระแสรายวนและออมทรพย- จดทำาคำาสงให อสม. ไดรบเงนคาปวยการ- งานพฒนฯขออนมตโอนเงน เขาบญชตำาบล/แจงพนท- งานการเงนฯโอนเงน เขาบญชตำาบล วนท 25 ทกเดอน

สำานกงบ

กรมสงเสรมการปกครอง

อบจ.- พจารณาอนมตโครงการฯ

หนวยงานสาธารณสขระดบอำาเภอ - จดทำาแผนการพฒนาศกยภาพ- สงเสรมการปฏบตงานในแตละเดอน - รวบรวมและตรวจสอบผลงาน อสม.ตามแบบ ตบ.1 ทตำาบลสงมา - รายงานตามแบบ อ.1:สสอ.และ รพ.

อสม. - จดทำาแผนปฏบตงาน ฯ รายเดอน แบบ อสม.1 สงประธานตำาบล ทกวนท 25 - ปฏบตงานตามระแวก / คมทรบผดชอบ

โอนงบ

โอนงบประมาณ

อสมช.สายใยรกครอบครว

14

ประธาน อสม. ตำาบล

- สอสาร สรางความเขาใจ- รวบรวมผลการปฏบตงานของ อสม. ตามแบบ มบ.1

- รบรองผลงานของ อสม. รวมกบเจาหนาท ระดบตำาบล- สรปผลการจายคาปวยการ ฯ รวมกบเจาหนาท

หนวยงานสาธารณสขระดบตำาบล- เปดบญชฯกอนถอนเงน ขออนมต สสอ./ ผอ.รพ.- สงเสรมการปฏบตงานในแตละเดอน - รวบรวมและตรวจสอบผลงาน อสม. ตามแบบ มบ.1 สง สสอ. ทกวนท 26-29 ทกเดอน

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

อสมช.เพอผสงอาย

ประชากรจากเดก...ส ผสงอาย

ในชวงทผานมาประชากรไทยเพมขนอยางตอเนอง สงผลตอการเปลยนแปลงทงดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม จากอดตมสดสวนเดกมาก ในปจจบน จำานวนเดกลดลง วยแรงงานเพมขนนอย แตผสงอายเพมขน และมแนวโนมวาจะสงขนอก ทำาใหประเทศไทยเขาส สงคมผสงอาย“ ” คอมจำานวนผสงอายมากกวา 10 คนใน คนไทย 100 คน ดงนนทกภาคสวน จงตองตระหนกถงผลกระทบตองบประมาณรายจายดานสวสดการสงคมและสขภาพเพอผสงอาย

อายยงสง หญงยงกวาชายกลมผสงอายยงมอายสงขน จะมผหญงมากกวา

ผชาย ปจจบน ผสงอาย หญง มอายเฉลย 82 ป ผสงอาย ชาย มอายเฉลย 79 ป ปจจบนมผสงอายหญง

27

สถานการณผสงอายไทย

มากกวาคอ ผสงอายหญง 4 ลานคน ,ผสงอายชาย 3 ลานคน

อายยงสง ยงโดดเดยว เดยวดายผสงอายทอาศยอยตามลำาพงรอยละ 8 สวนมากเปน

ผสงอายหญง และอายมากกวา 70 ป สาเหตทอยลำาพงคนเดยวคอโสด ไมมลกหลาน คสมรสเสยชวตกอนหรอลกหลานมภารกจในตางถน ผสงอายทอยลำาพงจะขาดการดแลยามเจบปวย ความรสกเหงา และปญหาดานการเงน

อายยงสงมาก ยงมหลายโรคผสงอายทอายยนยาวขน จะเสยงตอปญหาทาง

สขภาพ โดยเฉพาะการเจบปวยดวยโรคเรอรง สะทอนความจำาเปนทผสงอายจะตองเตรยมความพรอมใหมคณภาพชวตทด ครงหนงของผสงอายไทย มโรคเรอรงและโรคประจำาตว ไดแก ความดนเลอดสง เบาหวาน โรคตา โรคหลอดเลอดสมอง โรคหลอดเลอดหวใจ โรคหวใจอนๆและภาวะสมองเสอม มแนวโนมสงขน การรกษาเบองตนใหผสงอายและการปองกนโรคเรอรง ดวยการคดกรองโรคเพอเฝาระวง และคนหาโรคเรอรง กอนทจะเกดภาวะแทรกซอนจงสำาคญยงตอคณภาพชวตผสงอาย

อายยงสง ยงพการทพพลภาพ

28

ผสงอายทพการหรอทพพลภาพเพมมากขน จากรอยละ 6 ในป 2544 เปนรอยละ 9 ในป 2545 และรอยละ 15 ในป 2550 ผสงอายทพการหรอทพพลภาพเปนหญงมากกวาชาย ความบกพรองของรางกายททำาใหพการ ทพพลภาพ ทพบมากในผสงอาย ไดแก สายตาเลอนรางทงสองขาง หตงทงสองขาง และการเคลอนไหวของแขนขา ลำาตว ออนแรงใชงานไดนอยละ (อมพฤกษ)อายยงสง ยงตองพงพาผอน

สขภาพทเสอมทรดของผสงอาย ทำาใหบทบาทผสงอายเปลยนไป จากดแลตนเองได ดำารงชวตอยอยางอสระ ไมตองพงพาผอน ทำางานและเกอกลบตรหลานในครอบครว นำาไปสการพงพาและรบการดแลจากบตรหลานหรอสมาชกในครอบครว พบวาผสงอาย รอยละ 88 ดแลตนเองได รอยละ 12 ตองการผดแลหรอตองพงพาผอน

อสม. สายใยรกแหงความอบอนและผกพนภาระการดแลผสงอายททพพลภาพและชวยเหลอตว

เองไมได จะเพมความสำาคญยง ในอนาคตอนใกล ความเกอกลกนของสงคมไทยตอผสงอาย โดยเฉพาะ อสม. ทอยในชมชนซงผกพน อบอน เสมอนญาต

29

สขภาพผสงอายไทย เปน

อยางไร?

ผสงอายยอมมความเสอมโทรมทงรางกาย และจตใจ ปฏบตหนาทดงเดมไดไมด ทำาใหไมสามารถหารายได ผสงอายทสขภาพไมด ชวยเหลอตวเองไมไดอยางปกต ตองใหผอนชวยเหลอดแล เมอจะเดนทางกตองใหบตรหลานไปรบไปสง บทบาทเปลยนจาก ผรบผด“ชอบ” เปน ผพงพง “ ”

สขภาพทด เปนยอดปรารถนาของผสงอาย สขภาพเปนปจจยททำาใหมความสข ถาสขภาพรางกายไมสมบรณ มโรคประจำาตวไปไหนมาไหนไมได ความสขจะลดลง สขภาพดจะทำาใหจตใจดดวย ดงนนถาแบงกลมผสงอายโดยใชสขภาพเปนหลก ได 3 กลม ดงน

1. ตดสงคม (พงตนเองได) คอ ผสงอายทชวยเหลอตนเองได ชวยเหลอผอน และสงคม ชมชนได จะเปนผสงอายทมสขภาพด ถงแมจะมโรคประจำาตวกสามารถควบคมได มศกยภาพ เขาสงคม ชมรม สมาคม ใหความรวมมอรวมใจกบสงคม และชมชนไดด

2. ตดบาน (พงตนเองไดบาง) คอ ผสงอายทปวย ชวยเหลอตวเองไดบาง มโรคเรอรง อาจจะ

30

พการ/ทพพลภาพบางสวน ตองการความชวยเหลอในกจวตรประจำาวน

3. ตดเตยง (พงตนเองไมได) คอ ผสงอายทปวย ชวยเหลอตนเองไมได พการ/ทพพลภาพตองการความชวยเหลอในกจวตรประจำาวน และดแลสขภาพตอเนอง

31

สขภาพผสงอาย การประเมนความสามารถของผสงอายกลมท 1 ผสงอายกลมทชวยเหลอตนเองได ชวยเหลอผอนและสงคม ชมชนได

การเคลอนไหว : เดนขนบนไดไดเองโดยไมตองชวยเหลอ เดนออกนอกบานได เดนตามลำาพงบนทางเรยบไดการรบประทานอาหาร : รบประทานอาหารดวยตนเองไดดการขบถาย : ใชหองสขาดวยตนเองไดอยางเรยบรอย

กลมท 2 ผสงอายกลมทชวยเหลอตนเองได บาง

การเคลอนไหว : เดนตามลำาพงบนทางเรยบไมได ตองใชอปกรณชวยเหลอ การรบประทานอาหาร : ตองการความชวยเหลอขณะรบประทานอาหาร อาจทำาโตะเป อนการขบถาย : ตองการความชวยเหลอพาไปหองสขา

กลมท 3 ผสงอายทปวยและชวยเหลอตนเอง

การเคลอนไหว : ยายตำาแหนงตวเองขณะนงไมได ในทานอนขยบตวไมได

ตดสงคม

ตดบาน

อสม.จะสำารวจผสงอายไดอยางไร ?

32

ไมได พการ/ทพพลภาพ

การรบประทานอาหาร : กลนลำาบากแมวาผดแลจะปอนอาหารให ผสงอายรบสารอาหารผานชองทางอน (จมก กระเพาะอาหาร หรอลำาไส)การขบถาย : ตองขบถายในทานอน หรออยบนเตยง สวมใสผาออมตลอดเวลา ตองเปลยนผาออมเปนประจำา

ตดเตยง

33

เมออายเพมขนอวยวะของรางกายเปลยนแปลงไป การทำาหนาทของอวยวะตางๆ เสอมลงทกระบบ ดงน 1. ผวหนง เหยวยน เสนเลอดฝอยแตกงายทำาใหเกดแผลและหายชา ไขมนใตผวหนงลดลง หนาวงายขณะอากาศเยน ผวแหง คน การรบรความรสกเจบปวดลดลง2. กระดก เสอม พรน มวลกระดกลดลง แตกหกงายเมอหกลม ขออกเสบ ขอบวม ปวดตามขอ3. กลามเนอ ความวองไว ความแขงแรงลดลง เคลอนไหวไดชาลง หกลมงาย มอสน จบของไมแนน ของหลดมองาย4. หวใจ เหนอยงายเพราะหวใจบบตวนอยลง เปนลม หนามดงาย ถาตนเตนมากเกนไปอาจทำาใหหวใจวายได5. เสนเลอดตบแขง ทำาใหความดนโลหตสง เปนลม หนามดงาย ขณะเปลยนทาทาง เชน จากทานอนเปนทานง6. ระบบหายใจ เหนอยงาย สำาลกอาหารเขาหลอดลมงาย

ผสงอาย.... กบการ

เปลยนแปลงการเปลยนแปลงทางรางกายและจตใจ

34

7. ระบบทางเดนอาหาร เบออาหาร (นำาลายลดลง การรบรสและกลนไมด) อาหารลงกระเพาะไดชา ทองผก กลนอจจาระไมได8. ระบบขบถายปสสาวะ ขนาดกระเพาะปสสาวะลดลง ถายปสสาวะบอย ในผสงอายชายปสสาวะไมสะดวก ปสสาวะใชเวลานาน (เนองจากลกหมากโต) ในเพศหญงกระบงลมหยอน ปสสาวะเลด9. ชองคลอด อกเสบและตดเชองาย10.สมอง ความจำาเสอม (ขลม) พดเรองซำาเดม นอนหลบยาก หลบไมสนท หลบชวงกลางวน ไมนอนชวงกลางคน11. ตา พรามว มองไมชดเจน สายตาฝาฟาง นำาตาไหลจากการระคายตา สายตายาว12. ห ไดยนเสยงไมชดเจน (หตง)13. การดมกลน การรบกลนไมดทำาใหเบออาหาร ไมไดกลนบดเนาของอาหารเสย14. การรบรส ไมดทำาใหเบออาหาร เตมเครองปรงมากขน ทำาใหอาหารรสจด เชน เคมจด หวานจด เปนตน15. ดานจตใจ ยดมนในความคดของตนเอง เอาแตใจตวเอง อารมณแปรปรวน เหงา เครยด ใจนอย จจ ขบน พดซำาๆ ซากๆ ขาดความอดทนอดกลน หงดหงด โกรธงาย

35

โรคทพบในผสงอาย สวนหนง การเจบปวยจะสะสมตงแตในวยหนมสาวหรอวยทำางาน แตไมไดดแลอยางตอเนอง จงทำาใหอาการโรครนแรงขน ในวยสงอาย หลายโรคเกดจากการประพฤตปฏบตทไมเหมาะสม ทงการบรโภคอาหาร เครองดมแอลกอฮอร สบบหร ขาดการออกกำาลงกายและขาดการควบคมอารมณทด.

ความดนโลหตสงพบบอยในผสงอาย สวนหนงเปนผลจากหลอดเลอดแดงแขงตว ผดปกต บางสวนเปนผลจากไตขาด

ความดนโลหตสง

กบผสงอาย

โรคเรอรง …

36

เลอดไปเลยง ความดนโลหตในผใหญ ไมวาจะอายเทาไรกตาม ควรจะนอยกวา 140/90 มม.ปรอท การรกษาความดนโลหตสงในผสงอาย เปนเรองทจำาเปน และควรระมดระวงอยางมาก เพราะวาถาลดความดนโลหตมากเกนไป หรอ ลดลงเรวเกนไป เลอดจะเลยงสมองไมเพยงพอ ทำาใหสมองขาดเลอด เกดอมพาตได ดงนนผปวยสงอายทความดนโลหตสง ควรไดรบการดแลใกลชด ควรวดความดนโลหตสมำาเสมอ และ ควรวดความดนโลหต ในขณะทผปวยนง และยนดวย

เลอดกำาเดาออก ปวดศรษะโดยเฉพาะในตอนเชาหลงตนนอน มนงง ตาพรามว

ผปวยทความดนโลหตสง ตองควบคมอาหารรสเคม ควบคมนำาหนกใหอยในเกณฑ และระวงการหกลม ศรษะกระแทก ซงอาจจะทำาใหหลอดเลอดในสมองแตกเปนอมพาตได ควรพกผอนทงรางกายและจตใจ ควบคมอารมณและจตใจไมใหตงเครยด ขนมว และววาม ควรไดรบการดแลจากแพทย รกษาใหความดนโลหตลดลงเปนปกต เพอปองกนโรคแทรกซอน

1. พกผอนทงรางกายและจตใจ ไมควรนอนดก ไมทำางานหนก ทำาจตใจใหผองใส

ขอแนะนำา

อาการความดนโลหตสง

การปฏบตตวของผปวยความดนโลหตสง

37

ฝกสมาธ ซงลดความเครยดไดด2. ปรบการกนอาหาร งดอาหารรสเคมทกชนด และลด

อาหารโปรตนจากเนอสตว3. งดบหรเดดขาด4. ออกกำาลงกายในความควบคมและคำาแนะนำาแพทย5. ปรกษาแพทยผชำานาญโดยเฉพาะเมอใชยาลดความดน

การรกษาควรตอเนอง ใชเวลานานพอสมควร

เบาหวานเกดจากรางกายขาดฮอรโมนอนซลน ทำาใหเผาผลาญนำาตาลในเลอดไมได ระดบนำาตาลในเลอดสงขนและขบออกทางปสสาวะ เมอระดบนำาตาลในเลอดสงนานๆ จะทำาใหหลอดเลอดเสอมและเสยหาย

อาการเบาหวาน

เบาหวานคออะไร?

38

ปสสาวะบอย ดมนำามาก กนเกง หวบอย นำาหนกลด รวมทงมอาการจากรางกายขาดนำา เชน ออนเพลย วงเวยน มนงง ตามว คอแหง และสมรรถภาพทางเพศเสอม

ตองรกษาตอเนองยาวนาน หรอตลอดชวต หากรกษาอยางจรงจง จะม ชวตปกตได ถารกษาไมจรงจง จะอนตรายจากภาวะแทรกซอนไดมาก

ผปวยทกนยาหรอฉดยารกษาเบาหวานอย อาจเกดภาวะนำาตาลในเลอด ตำา มอาการใจหวว ใจสน หนามด ตาลาย เหงอออก ตวเยนเหมอนขณะ หวขาว ถานำาตาลในเลอดตำามากๆ อาจเปนลมหมดสต หรอชกได ผปวย ควรระวงดอาการดงกลาว และพกนำาตาลหรอของหวานตดตวประจำา ถา เรมมอาการดงกลาว ใหผปวยรบกนนำาตาล หรอของหวาน

อยาซอยาชดกนเอง แนะนำาใหผทมอายมากกวา 40 ป และมญาตพ

นองเปนเบาหวาน หรอๆ คนอวน ควรตรวจหานำาตาลในปสสาวะหรอเลอดเปนระยะ หากพบเปน เบาหวาน ในระยะเรมแรก จะไดรกษาแตเนนๆ

การปฏบตตวของผปวยเบาหวาน

ขอแนะนำา

39

พบแพทยและตรวจปสสาวะ และตรวจเลอดตามทแพทยนด

กนยาลดนำาตาล หรอฉดอนซลน และปฏบตตวตามคำาแนะนำาแพทย

ควรควบคมอาหารการกนอยางเครงครด เชน กรอาหารใหพอด

ไมกนจบจบ งดเวนอาหารหวานๆ อาหารประเภทแปงและไขมน โดยเฉพาะไขมนจากกะท

ออกกำาลงกายสมำาเสมอ อยางนอยสปดาหละ 3 ครง

พกผอนใหเพยงพอ ทำาจตใจใหราเรง ไมเครยด ไมวตกกงวล

งดสบบหรและเครองดมแอลกฮอลหมนดแลรกษาความสะอาดเทา ไมสวมรองเทาทคบ

เกนไป ถามแผล ทเทาตองรบรกษาทนทมลกอมหรอนำาตาลตดตวไวเสมอควรมบตรหรอสญลกษณทแสดงวาเปนผปวยเบา

หวานตดตวตลอด

40

ผสงอายจะเรมมอาการขอเสอมขนกบการใชงานขอ และสภาพรางกาย ถานำาหนกมาก นำาหนกจะกดกระแทกขอ ขอจะเสอมเรว ถาใชงานขอมากๆ เชน เดนมาก ยนมาก หรอเดนขนลงบนไดมากๆ นงยองๆ มาก ขอจะเสอมเรว

ปวดขอ ในระยะแรกจะปวดเมอเดนมาก ยนมาก หรอเดนขนลงบนไดมากๆ อาจมเสยงดงกรอบแกรบในขอ

ถาผปวยนำาหนกตวมากใหลดนำาหนก โดยการควบคมอาหารและ

ออกกำาลงกาย

ขอเขาเสอม

ทำาไมขอคนจงเสอม?

อาการ

ขอแนะนำา

41

ลดการใชงานขอเขา เชน หลกเลยงการนงยองๆ ควรใชสวมนงราบ หลกเลยงการเดนขนเดนลงบนไดมากๆ เพอปองกนขอเขาเสอม

บรหารกลามเนอบรเวณรอบๆ ขอใหแขงแรง เชน บรหารกลามเนอหนา ขา 2 ขาง โดยการยกขาขนและเกรงไวสกคร ควรทำาบอยๆ เพอปองกน หรอชะลอขอเขาเสอม

ภาวะทความสามารถทางสตปญญาลดลง คดและจำาไมได มกพบในผสงอาย ทำาใหมอาการหลงลม การใชภาษาผดปกต พฤตกรรมและอารมณเปลยนแปลงงาย

อาการเรมแรก จะลมเรองราวทเกดขนใหมๆ ไมนาน ในขณะทความจำาเรอง ในอดตจะยงดอย ผปวยอาจถามซำาเรองทเพงบอกไป หรอพดซำาเรองทเพงเลาใหฟง อาการอนๆ เชน วางของแลวลม ทำาสงทเคยทำาประจำาไมได สบสนเรองวน เวลา สถานท นกคำาพดไมคอยออก หรอใช

ภาวะสมองเสอม

เปนอยางไร?

อากา

42

คำาผดๆ อารมณ พฤตกรรม และบคลกภาพ เปลยนแปลงจากเดม, การตดสนใจแยลง ไมมความคดรเรมใหมๆ อาการตางๆ เหลานจะสะสมมากขน จนมผลตอการทำางาน และกจวตรประจำาวน ซงการทจะพบการเปลยนแปลงไดเรวหรอชา ขนกบระดบความสามารถเดม การศกษาและหนาทเดมของผสงอาย รวมถงความชางสงเกตและเอาใจใสของญาตดวย

ในปจจบนยงไมมวธปองกนโรคน อยางไรกตาม การปฏบตตวบางอยาง จะชวยใหสมองมความจำาทดได ไดแก

หลกเลยงยาหรอสาร ทจะทำาอนตรายสมอง เชน ดมเหลาจด กนยาโดย ไมจำาเปน

ฝกฝนสมอง ไดแก ฝกใหสมองไดคดบอยๆ เชน อานหนงสอ เขยนหนงสอ คดเลข ดเกมสตอบปญหา ฝกหดการใชอปกรณใหมๆ เปนตน

ออกกำาลงกายสมำาเสมอ สปดาหละ 3-5 ครง เชน เดนเลน รำามวยจน เปนตน

พดคยพบปะผอนบอยๆ เชน ไปวดหรอรวมกจกรรมชมรมผสงอาย เปนตน

ตรวจสขภาพประจำาป ระมดระวงอบตเหตตอสมอง ระวงหกลม เปนตน

ขอ

43

มสตในสงตางๆ ทกำาลงทำา และฝกสมาธตลอดเวลา

ไมคดมาก ไมเครยด ทำากจกรรมคลายเครยด

หลอดเลอดหวใจตบอาการทควรร

อาการเรมแรกเปน

44

เจบแนนหนาอก มลกษณะจำาเพาะ คอ เจบตอๆ แนนๆ หรอหนกๆ เจบทกลางอก ใตกระดกหนาอก หรอทางซายบรเวณหวใจ อาจราวไปทขอศอก หรอ แขน คอ กราม เจบนาน 3-5 นาท ถาเจบนานเกน 30 นาท อาจเกดกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนได ซงจะมอาการ

เหงอออก ใจสน หนามดคลายจะเปนลม เหนอย หายใจลำาบาก หวใจวาย หมดสตถงแกชวต

กนอาหารใหพอดกบความตองการของรางกายใหครบ 5 หม อาหารท ควรหลกเลยงไดแก อาหารไขมนสง เคมจด หวานจด

ออกกำาลงกายสมำาเสมอ จะชวยใหหวใจและหลอดเลอดทำางานไดด

ควบคมเบาหวาน ความดนโลหตสงใหนำาตาลในเลอด และความดน โลหตปกต

ทำาจตใจใหราเรง แจมใสเสมอ ไมเครยด ตรวจสขภาพรางกายประจำาป ควบคมไขมนในเลอดใหอยในเกณฑปกต งดบหร เหลา และสารเสพตดทกชนด ลดนำาหนก ถาอวนลงพง

ขอแนะนำา

45

การรกษาความสมบรณ แขงแรงของรางกายเปนปจจยของเศรษฐกจทด และสงคมทมนคง เพราะรางกายทแขงแรง กทำาใหสขภาพจตสมบรณดวย ดงนนผสงอาย จะตองระมดระวงเรองสขภาพ อาหารการกน ออกกำาลงกายพอสมควร ทำาจตใจใหเบกบาน มองโลกในแงด

1. อ.อาหาร “กนอาหารหลายประเภท ไดสดสวนเพยงพออม” 2. อ.ออกกำาลงกาย ออกกำาลงกายทกสดสวน “กระตนจงหวะเตนของหวใจ ” 3. อ.อารมณ “อารมณรนเรงยนด ชวสดใสดวยรอยยม ”

อาหารขอปฏบตการกนอาหารเพอสขภาพทดของผสงอาย เลอกกนอาหารใหครบ 5 หม ปรมาณเหมาะสม กนขาวกลอง หรอ ขาวซอมมอ เพราะมสารอาหาร โปรตน ไขมน ใย

อาหาร แรธาต และวตามนสงกวาขาวขดสจนขาว

อสม.จะสงเสรมสขภาพผสงอายอยางไร ?

หลกการ 3 อ. เพอสขภาพทดในผสงวย

46

กนพชผกใหหลากหลาย ควรตมผกใหสก หรอนงจนนม กนผลไมประจำา

แตควรจำากดปรมาณผลไมทรสหวานจด กนปลา เนอสตวไมตดมน ไข งา ถวเมลดแหงประจำา ปลา เปนแหลง

โปรตนทด ยอยงาย ไขมนตำา การปรงเนอสตว ควรสบใหละเอยด ตมให เป อย กนไขสปดาหละ 2-3 ฟอง และปรงใหสกดวยความรอน

ดมนมพรองมนเนย วนละ 1 แกว บางคนดมนมสดไมได อาจดมนำาเตาห

นมถวเหลอง หรอโยเกรตชนดครม

กนอาหารทมไขมนแตพอควร กนอาหารประเภท ทอด ผด และแกงกะท

แตพอควร เลอกกนอาหาร ประเภท ตม นง ยาง (ทไมไหมเกรยม) อบ ยำา แกงไมใสกะท เปนประจำา

หลกเลยงอาหารรสหวานจด และเคมจด หลกเลยงขนมหวาน เครองดม

นำาหวาน อาหารหมกดอง เชน ผกดอง ผลไมดอง ไขเคม ปลารา ปลาเคม เตาเจยว

47

กนอาหารสะอาด ปราศจากการปนเป อน ตองรจกวธการเลอกซอ ปรง

ประกอบอาหารใหสะอาด และปลอดภย งดหรอลด เครองดมแอลอกอฮอล

ออกกำาลงกาย เดนเพอสขภาพ เดนเรวกวาปกตกระตนการเตน

ของหวใจ กาวเทา สมำาเสมอ แกวงแขนสบายๆ การลงเทาใหสนเทาสมผสพนกอน แลวฝาเทาจะตามลงมา กายบรหาร เปนการเพมประสทธภาพของระบบ

การเคลอนไหว ไดแก กลามเนอ และขอตอ ใชเวลา 10 – 30 นาท เชน รำามวยจน ฝกโยคะ ยดเหยยดกลามเนอโดยรำาไมพลอง เลนกฬา ใชกลามเนอมดใหญ ตอเนองอยาง

นอย 20 – 30 นาท โดยออก กำาลงกายอยางนอย สปดาหละ 3 วน ออกกำาลงกายชาๆ ไมหกโหม เรมตนทละนอย แลวคอยๆเพมสขนาดทพอเหมาะ ออกกำาลงกายประจำา จนเปนชวตประจำาวน

48

ผสงอายจำานวนมากท ลกหลาน หามใชแรงกายในชวตประจำาวน และ

หามทำางานอดเรกทใชแรงกาย ตองการใหพกผอนมากๆ การใชแรงกาย ในชวตประจำาวน หรอการทำางานอดเรกใชแรงกาย หากจดใหพอเหมาะ จะฝกฝนรางกายผสงอายไดอยางด มประโยชนตอสขภาพกาย และจตใจ และการครองชพ เชน การทำาสวน หตถกรรม ซอมแซมเครองใชไมสอย เลยงเดก เปนตน

“ผสงอาย ตองเลอกการออกกำาลงกายใหเหมาะสมกบสภาพรางกาย และความสนใจ และอาจผสม

ผสานกบการทำากจวตรประจำาวน เชน ทำางานบาน ทำาสวน ลางรถยนต เปนตน”

อารมณ อยากมสขภาพดตองควบคมอารมณได หากเกดอารมณในทางลบ อารมณไมด หงดหงด โกรธ เศรา กลว รางกายจะทำางานผดปกตและหลงสารพษออกมา ผสงอายจะดแลและควบคมอารมณไดโดยดแลจตใจดงน

ยอมรบบทบาท และสถานภาพทเปลยนแปลง เมอมอายมากขน ตองพอใจ และยอมรบความเปน

49

จรงของชวตทเกด แก เจบ ตาย เปนธรรมชาต ภมใจในความดงาม เปนตวอยางเตอนใจลกหลาน สรางสมพนธทดกบลกหลาน ใหความชวยเหลอตามความเหมาะสม

เมอกงวลใจ ควรปรกษาคนใกลชด เพอนบาน สมาชกชมรมผสงอาย เจาหนาทของรฐ ปฏบตธรรม เปนตน

ทำางานอดเรกทเพลดเพลน และมคณคาทางจตใจ เชน ปลกตนไม เลยงสตว จะชวยใหไมเหงา และมความสข

พบปะสงสรรคกบบคคลอน พดคยหรอปรบทกขกน และรวมกจกรรมกบเพอนๆ ในชมรมผสงอาย

ยดศาสนาเปนทพงทางใจ สวดมนต ปฏบตธรรม ฝกสมาธ ทำาบญ ตามความสะดวกและเหมาะสมกบสภาพเศรษฐกจ เวลา และสภาพรางกายของผสงอาย

50

การสงเสรมสขภาพ

(3 อ.)

กลม 1พงตนเองได

กลม 2พงตนเองไดบาง

กลม 3พงตนเองไมได

อาหาร กนอาหารใหครบ 5 หมและหลากหลาย ลด หวาน มน เคม เนนปลาและผกผลไม ดมนำาวนละ 6-8 แกว

อาหารเฉพาะโรค เชน เบาหวาน ความดนโลหตสง และโรคหวใจหลอดเลอด อาหารทเคยวและยอยงายประเภท ตม นง ตน

อาหารตามคำาแนะนำาของเจาหนาทสาธารณสข เหมาะสมตามสภาพของผสงอายทเจบปวย เชน อาหารเหลว อาหารป น

อารมณ ใหผสงอายไดเขารวมกจกรรมกบชมรมผสงอาย ไดพบปะสงสรรค ทำาใหผสงอายไมเหงาและ

สวดมนต ปฏบตธรรม ฝกสมาธ ทำาบญตามความเหมาะสม หากจกรรม งาน

ยอมรบความเปนจรงตอสถานภาพทเปลยนแปลง ครอบครว เพอนบาน

อสม.จะสงเสรมสขภาพผสงอายตามกลมไดอยางไร

ไดอยางไร ?

51

มความสข จตอาสา ชวยเยยมเยยนผสงอายทเจบปวย ไมสามารถเขารวมกจกรรมกบชมรมผสงอายได

อดเรกทเพลดเพลน และมคณคาทางจตใจ

และสมาชกชมรมผสงอาย ใหกำาลงใจเยยมเยยนพดคย ใหคลายเครยด คลายเหงา และชวยเหลอตามความเหมาะสม

การสงเสรมสขภาพ

(3 อ.)

กลม 1พงตนเองได

กลม 2พงตนเองไดบาง

กลม 3พงตนเองไมได

ออกกำาลงกาย ออกกำาลงกายอยางนอยครงละ 20-30 นาท สปดาหละ 3-5 วน ออกกำาลงกายตามสภาพรางกายของผสงอาย เชน เดน วงชาๆ ฝก

ผสงอายทมโรคเรอรง ควรไดรบคำาแนะนำาจากแพทยหรอเจาหนาทสาธารณสข เพอความเหมาะสมกบสภาพรางกายและภาวะ

ฝกใหผสงอายออกกำาลงกายกลามเนอแขนขา ฝกหายใจและการทรงตวดวยตนเอง จะมผลตอรางกายและจตใจอยางมาก ปองกนกลาม

52

โยคะ รำามวยจน ขจกรยาน วายนำา กายบรหาร ฝกในสวนสขภาพ และเตนแอโรบค กอนและหลงการออกกำาลงกายทกครง ควรอบอนรางกายและผอนคลายรางกายดวยการเดนหรอทำาทากายบรหารอยางนอย 5-10 นาท เพอปองกนบาดเจบ

เจบปวย เนอหดสนและขอตอตดแขง กระตนการทำางานของกลามเนอ ในกรณทผสงอายทำาเองไมไดผดแลตองชวยทำาให เพอลดภาวะแทรกซอน

53

อสม. กวา 900,000 คน ไดสรางคณประโยชนอยางมากมายตอการพฒนาสาธารณสขระดบชมชน มายาวนานและตอเนองทงดานสขภาพ สภาพแวดลอมของชมชน และประชาสมพนธขาวสารสาธารณสขใหชมชน ในปจจบน คนไทยมอายยนยาวขน และผสงอายเพมมากขน ผสงอายทประสบ ภาวะโรคเรอรงโรคของผสงอาย หรอภาวะทพพลภาพในระยะยาว อสม.เปนบคคลทสำาคญยงทจะชวยดแลสขภาพผสงอายในชมชน ใหมคณภาพชวตทด และอยในครอบครวและชมชนอยางอบอน ดงน

บทบาท อสม. กบการดแลผสงวยสายใยรกชมชน

1. เสรมสรางจตสำานกใหครอบครว ชมชนตระหนกและให

ความสำาคญกบการดแลผสงอายในชมชน เผยแพรความร เรองการดแลสขภาพผสงอาย

2. สำารวจผสงอายในชมชน เพอคนหาผสงอายทมภาวะเสยงตอ

การปวยดวยโรคเรอรง หรอ เปนโรคเรอรงทไมไดรบการ รกษาใหการดแลทถกตอง

3. เฝาระวงสขภาพผสงอาย สงเสรมการดแลสขภาพทเหมาะสม

54

อสมช.วณโรคในสมยกอน วณโรคเปนโรคตดตอรายแรงทคราชวตมนษย

เนองจากไมมยารกษา เมอเปนแลวมกจะไอเปนเลอด ไอเร อรง เบออาหาร และผอมแหงตาย อกทงยงแพรเชอไปสผอนไดอยางงายดาย จงนบไดวาเปนโรคตดตอรายแรงทคราชวตมนษยไปเปนจำานวนมาก แตหลงจากทไดมการคนพบตวยาทใชรกษาไดผลดและมวคซนฉดปองกน ทำาใหผปวยวณโรคไดลดนอยลง แตจากการระบาดของโรคเอดสทำาใหวณโรคกลบมาอกคร งหนงและอนตรายขนกวาเดมเพราะเชอดอตอยารกษา เพราะวณโรคทเกดในผปวยโรคเอดส ซงมรางกายออนแอ มกจะมความรนแรงจนยากทจะเยยวยาได กอใหเกดปญหาดานสาธารณสขทวโลก ดวยสาเหตดงกลาว องคการอนามยโลกจงไดรณรงคใหประเทศตางๆ ควบคมการแพรระบาดของวณโรค ใหสำาเรจ และไดมการจดประชมผเชยวชาญดานวณโรคอยเสมอ 24 มนาคมของทกป เปนวนวณโรคโลก

ในป พ.ศ.2541 องคการอนามยโลกไดจดใหมการประชมเร องวณโรคทกรงลอนดอน ประเทศองกฤษ และกำาหนดให วนท 24 มนาคม ของทกป เปนวนวณโรคโลก เพอใหทกประเทศไดรวมกนรณรงคตอตานวณโรค จากการคาดคะเนขององคการอนามยโลก พบวาแนวโนมของวณโรคในอนาคต ในชวง 10 ป นบจาก ป พ.ศ.2533-2542 จะมทศทางเพมข น และวณโรคจะเปนโรคตดเช อทก อใหเก ดปญหากบประชากรโลกอกครง เพราะสถตผปวยวณโรคในหลายประเทศมจำานวนเพมมากขน ในแตละปจะมผเสยชวตจากวณโรค ประมาณ 2-3 ลานคน ในจำานวนนจะเปนเดกประมาณ 1 แสนคน ถาหากยงไมสามารถควบคมการ

55

แพรระบาดของวณโรคได อยางมประสทธภาพแลว คาดวาในป พ.ศ.2563 จะมผตดเชอวณโรคเพมขนเกอบ 1 พนลานคน และมผเสยชวตประมาณ 70 ลานคน สำาหรบประเทศไทย ในป พ.ศ.2529 มผปวยเปนวณโรค ประมาณ 8 หมนคน และในป พ.ศ.2534 ผปวยลดลงเหลอ 4 หมนคน ตอมาในป พ.ศ.2535-2536 ไดมการแพรระบาดของโรคเอดส ทำาใหจำานวนผปวยวณโรคเพมขนอยางรวดเรว ประมาณปละ 2% และขอมลจากกระทรวงสาธารณสขพบวา ขณะนมผปวยวณโรคเพมขน ปละ 5 หมนคน และในจำานวนนเปนผปวยทอยในระยะแพรเชอ ประมาณ 2 หมน 5 พนคน การแพรเชอระบาดอยางรวดเรวของวณโรคทำาใหโรคนกลายเปนโรคตดตอทสำาคญไมนอยไปกวาโรคเอดสและยงคงตดอยในสาเหตการตาย 10 อนด บแรก การตรวจหาผ ป วยและการรกษาครอบคลมผปวย ประมาณ 75,000-100,000 รายตอป และยงมปญหาวารกษาจนครบถวนและรกษาหายเพยง รอยละ 50-60 เทานน นคอปญหา และทำาใหเชอวณโรคเกดการดอยา

สาเหตของวณโรค เกดจากไดรบเชอจากละอองเสมหะของคนทปวยเปนวณโรค มสวน

นอยทมาจากปสสาวะของผปวยทเปนวณโรคทไต หรอจากหนองของผป วยท ม เช อวณ โรคอย เช อท ท ำา ให เก ด โรค ค อ เช อแบคท เ ร ย Mycobacterium tuberculosis ทำาใหเกดโรคในมนษย โดยสวนใหญเปนทปอด เชอแบคทเรย Mycobacterium bovis เปนเชอททำาใหเกดโรคในโค กระบอ และสามารถตดตอมายงมนษยได ซงทำาใหเกดเปนวณโรคในอวยวะอนๆ โดยการดมนมจากสตว ซงปวยเปนโรคโดยไมไดฆาเชอ

การตดตอของวณโรค

สามารถตดตอได 3 ทาง คอ ทางปาก ทางจมก และทางผวหนง เชอวณโรคในเสมหะอาจอยไดถง 6 เดอน ถาไมถกแดด และเกาะอยทพน เมอมการกวาดพน กอาจทำาใหเชอฟงกระจายไปในอากาศไดอก

56

แลว วณโรคมกประเภท…โดยปกตวณโรคเกดไดทกสวนของอวยวะภายในรางกาย แต 80 %

มกเกดขนทปอด ดงนน จงแบงออกเปน 2 ประเภทใหญๆ คอ วณโรคปอด และวณโรคนอกปอด

อาการของวณโรค เปนอยางไร…อาการทวไปเกดไดกบผปวยวณโรคทกอวยวะ จะมอาการคลายคลง

กน คอ ออนเพลย ซบผอม นำาหนกลดลง เบออาหาร มไขตำา ๆ ในเวลาบายหรอคำา ตกดกมอาการคลายสรางไข และมเหงอมากในเวลากลางคน ผวหนงซดเหลอง สวนอาการเฉพาะทเปนอาการทแสดงถงการอกเสบของอวยวะทเชอโรคลกลาม เขาไปทำาอนตราย มดงน

วณโรคปอด เร มเปนในระยะแรก มไขตำา ๆ ไอแหง ๆ ตอมาจะไอเรอรงมเสมหะหรอมเลอดสด ๆ ปนออกมา ผปวยจะรสกแนน เจบหนาอก เจบทชายโครงเพราะเยอหมปอดอกเสบ มอาการเหนอยหอบ ตอไปอาจมเลอด หรอหนองทวมปอดได

วณโรคตอมนำาเหลอง เร มแรกตอมนำาเหลองทคอบรเวณขากรรไกร จะบวมโตคลายฝ แลวลกลามกระจายลงมาตามขางคอถงตอมนำาเหลองบรเวณไหปลารา และรกแร ตอมาตอมนำาเหลองจะบวมใกล ๆ กนเปนกลม ออนนวมแลวฝแตกออกเปนแผลเร อรง รกษาหายยาก วณโรคชนดนคนทวไปเรยกวา ฝประคำารอย“ ” วณโรคตอมนำาเหลองทพบบอย คอ ทขวปอด

วณโรคลำาไส มอาการทองเดนสลบกบทองผก อาจคลำาพบกอนแขง ๆ บวมโตในชองทอง และอาจทองโตเพราะมนำาในชองทอง เชอจะผานกระแสเลอด แลวลกลามเขาไปทำาอนตรายบรเวณกระดกและขอตอ ทพบมากคอ ขอเขา กระดกสนหลง กระดกจะถกทำาลาย และเกดเปนฝ เมอฝแตกออกจะเปนแผลเร อรง เชนเดยวกบวณโรคตอมนำาเหลอง ม

57

ลกษณะเปนกอนเลก ๆ ออนนมทบรเวณผวหนง ตอมากอนนจะคอย ๆ โตจากนนแตกออกมหนอง และนำาเหลองไหลซม

วณโรคทไต ทำาใหปวดถายปสสาวะเปนเลอดและถายบอยครง

วณโรคทเยอหมสมอง จะมอาการปวดศรษะมาก มไข อาเจยน ซม อาจชกและหมดสต ถาได รบการรกษาชาผปวยอาจพการ หรอเสยชวตไดงาย หรอถารอดชวตมกจะมปญญาทบ ศรษะโต เนองจากมนำาคงในสมอง

แลวใคร เสยงตอการเปนวณโรคบางละ… … 1. ผสมผสใกลชดกบผปวยวณโรค (อาศยอยรวมบานเดยวกนกบผปวยวณโรค) 2. ผทมภมตานทานรางกายออนแอ เชน เบาหวาน, ตดเชอเอดส (HIV) หรอ ไดรบยากดภม

ตานทาน เชน ยารกษาโรคมะเรง หรอยาลกกลอนทมสวนผสมของ steroids

การวนจฉยวณโรคในอดตจะใชการเอกซเรยปอด ปจจบนจะใชทงการเอกซเรยปอด

และการตรวจเสมหะ การตรวจเสมหะหาเชอวณโรค โดยใหผปวยหายใจเขา-ออกแรงๆ 2-3 ครง แลวกลนลมหายใจไวสกคร แลวพยายามไอเอาเสมหะออกมาใหมากทสด แลวเกบเสมหะใสตลบไว (ตองระมดระวงเกบใหมดชด ใสถงพลาสตกใหเรยบรอย) โดยปกตจะเกบเสมหะตรวจ 3 วน (ตลบละวน รวม 3 ตลบ) แลวสงตรวจทโรงพยาบาลหรอสถานบรการสาธารณสขทใกลบาน ขอควรระวงในการเกบเสมหะ คอ ตองพยายามไปไอใหไกลจากคนอนในททมอากาศถายเท และมแสงแดดสองถง เพราะอาจมเชอวณโรคออกมาจากละอองการไอ สสงแวดลอม ถาไปไอเกบเสมหะในททอบชน อาจม

58

ละอองเสมหะตกอยในบรเวณนน เชอวณโรคในเสมหะ อาจอยไดนานถง 6 เดอน และมความเปนไปไดทจะทำาใหผอนตดวณโรคได

การรกษาวณโรคในอดตยงไมมยารกษาวณโรค จนกระทง พ.ศ.2487 ไดมการใชยาส

เตรพโตมยซน ในการรกษา วณโรค ซงไดผลด ตอมากพบยาทใชรกษาวณโรคมากขนเร อยๆ ในปจจบนมยาทมประสทธผลดทสดทจะรกษาผปวยวณโรคใหหายไดเกอบ 100% ถาผปวยไดรบยาสมำาเสมอครบถวน แตปรากฏวายงมปญหาใหญทเปนอปสรรคมใหการรกษาสมฤทธผลดงกลาว คอ มผปวยรกษาไมครบและขาดการรกษาจำานวนมาก ซงอาจมไดถงกวารอยละ 50 ของผปวยทรบบรการการรกษา การขาดยาดงกลาว นอกจาก จะทำาใหการรกษาลมเหลวแลว ยงกอใหเกดการดอตอยารกษาวณโรคมากขน จนไมอาจรกษาใหหายได และอาจแพรเชอไปยงผอนไดดวย

ดงนน หากมผปวยในบานเปนวณโรค สมาชกในครอบครวจะตองชวยกนดแลใหผปวย ไดรบการรกษาโดยครบถวนและปองกนการดอยาของเชอวณโรค ขอยำาวาปจจบนมยารกษาวณโรคทมประสทธภาพด สามารถรกษาโรคใหหายขาดได แตการรกษาจะไดผลดหรอไม ขนอยกบการใชยาอยาง ถกตองและการทผปวยไดกนยาโดยครบถวน ซงกนเวลาอยางนอย 6 เดอน การกนยาตองกนหลายๆขนานพรอมกน ตามทแพทยสง

ยารบประทานทกขนาน ควรทานวนละครงเดยวเวลาทองวาง เชน กอนนอน เพอใหไดผลการรกษาทดทสด ตองใหแนใจวาผปวยใชยาทกขนานครบ ในผปวยบางรายทไมรบประทานยาบางขนาน จะทำาใหเกดภาวะดอยา และการรกษาไมไดผลด การรกษาครงแรกใหถกตองเปนสงทสำาคญทสด ถาการรกษาครงแรกลมเหลว การรกษาตอไปจะยงยากขน ใชเวลาการรกษานานขน และอาจรกษาไมหายเพราะเชอดอยาแลว และจะไมมยาใดๆรกษาอกเลย

59

การปองกน 1. ควรอยในทโลง อากาศถายเทสะดวก 2. ไมคลกคล สมผสใกลชดกบผปวยวณโรคทอยในระยะแพรเชอ 3. ใหทารกแรกเกด ไดรบวคซน BCG รวมทงผทยงไมเคยไดรบการ

ฉดวคซน และผสมผสโรคเพอสรางภมคมกน และควรใหเดกไดรบวคซนปองกนโรคทกชนดตามกำาหนด

4. ในกรณทเปนวณโรค ตองระมดระวงไมแพรกระจายเชอไปสผอน เชน ไมไอ จาม รดผอน ไมใชของใชสวนตว ไดแก ผาเชดหนา ผาเชดตว รวมกบผอน ไมบวนเสมหะลงพนในทแสงแดดสองไมถง

5. ในกรณทมารดาปวยเปนวณโรค ควรแยกทารกไปเลยงดตางหาก

6. ประชาชนทวไป ควรเอกซเรยปอดปละคร ง เพอคนหาวณโรคปอดในระยะเรมแรก จะไดรบการรกษาไดทนทวงท

7. นอกจากกนอาหารทดมประโยชน และสก สะอาดแลว อาหารประเภทนมกเปนอกสาเหตหนง ททำาใหตดเชอวณโรคจากสตวได ดงนนควรดมนมทผานการพาสเจอรไรส หรอสเตอรไรส แลว

8. เคยมรายงานผปวยเปนวณโรคในระยะตดตอ สามารถแพรเชอวณโรคกบผรวมโดยสารเครองบน ลำาเดยวกนได จำานวนหลายคน ถามอาการนาสงสย หรอผดปกต หรอสมผสใกลชด ควรปรกษาแพทย เพอพจารณารบยาปองกนวณโรค

ผปวยมปจจยเสยงทจะมเชอวณโรคดอยา ในกรณตอไปน 1. ผปวยทมประวตการรกษาไมสมำาเสมอ 2. ผปวยทรกษาหายแลวกลบเปนซำา 3. ผปวยทมการรกษาลมเหลว 4. ผปวยทมประวตสมผสกบผปวยทดอยา หรอมประวตวณโรค

ดอยาในครอบครว 5. ผปวยทตดยาเสพตด

60

จากปญหาทพบ -วณโรคเปนโรคทสามารถตดตอไดงายทางระบบหายใจ เชนการไอ จาม รดกน -ผปวยขาดนด รบยาไมตอเนอง และการขาดยาจะกอใหเกดปญหาการดอยาของเชอวณโรคได - อตราการรกษาหายยงไมเปนไปตามเกณฑ - การเยยมบานผปวยวณโรคยงไมเปนไปตามเกณฑ - พเลยงทดแลผปวยขาดการเอาใจใส ขาดการเยยมบาน

กจกรรมทดำาเนนการ1. จดทำาทะเบยนวณโรคในสถานบรการ ใหขอมล

เปนปจจบน และบนทกขอมลครบถวน2. จดประชมชแจงการดำาเนนงานวณโรคเจาหนาท

สถานอนามย ทก 3 เดอน3. มแกนนำา อสม.ในการดแลผปวยวณโรคในชมชน

หมบานละ 2 คน4. จดอบรมแกนนำา อสม.ในการเปนพเลยงดแลผ

ปวยวณโรคในชมชน ในเรอง ความรเรองวณโรค แนวทางการตดตามเยยมบาน การลงบนทกการเยยมบาน การสงขอมลการตดตามเยยมบาน

61

5. มระบบการตดตอประสานงาน สงตอขอมลผปวยทรวดเรว ถกตอง โดยใชแบบฟอรมสงตอการตดตามเยยมบาน ใหกบแกนนำา อสม. และเจาหนาทสถานอนามย ใน 1 สปดาห

6. นเทศ ตดตาม การดำาเนนงานของแกนนำา อสม. วณโรค เจาหนาทสถานอนามย ปละ 4 ครง

7. มระบบการตรวจสอบวนนดผปวยวณโรค โดยใช Programe 3 in 1

8. มแนวทางการสงขอมลผปวยวณโรครายใหมทตองตดตามเยยม

9. มแนวทางคดกรองผสมผสรวมบาน และในชมชน-แจงทางโทรศพทใหแกนนำา อสม.ผดแลในชมชน

ทราบ- สงแบบฟอรมการตดตามเยยมบาน การลงบนทก

การเยยมบาน ไปกบผปวย 2 ชด โดยใหกบแกนนำา อสม.ผดแล 1 ชด และเจาหนาทสถานอนามย 1 ชด

- แจงประสานงานผดแลระดบอำาเภอ ( DTC) เพอใหสถานอนามยทราบ

10. มแนวทางการตดตามผปวยขาดนด- แจงทางโทรศพทใหแกนนำา อสม.ผดแลในชมชน

ทราบ เพอตดตาม

62

- แจงทางโทรศพทใหเจาหนาทสถานอนามยทราบเพอตดตาม และแจงขอมลกลบมา

- แจงทางไปรษณยบตร (ไมระบชอโรค ) - แจงประสานงานผประสานงานระดบอำาเภอ

( DTC ) ทราบเพอการตดตาม

ประกาศกระทรวงสาธารณสขเรอง แนวทางและหลกเกณฑการปฏบตงานของอาสาสมคร

สาธารณสขประจำาหมบาน ( อสม. ) โครงการสงเสรมอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน (อสม.) เชง

รกพ.ศ. 2552

อาศยอำานาจตาม ขอ 7 และ ขอ 8 แหงระเบยบกระทรวงสาธารณสขวาดวยการเบกจายเงนคาปวยการของอาสา

63

สมครสาธารณสขประจำาหมบาน (อสม.) พ.ศ. 2552 กระทรวงสาธารณสขจงออกประกาศกระทรวงสาธารณสข ไวดงตอไปน

ขอ 1 ประกาศนเรยกวา ประกาศกระทรวงสาธารณสข “เรอง แนวทางและหลกเกณฑการ“

ปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน ( อสม. ) โครงการสงเสรมอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน (อสม.) เชงรก พ.ศ. 2552” ขอ 2 ประกาศนใหใชบงคบตงแตบดนเปนตนไป

ขอ 3 ใหเจาหนาทสาธารณสขอบรมเพมพนความรอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน และใหมการปฏบตหนาทในหมบานหรอชมชนในภารกจซงเปนนโยบายสำาคญของกระทรวงสาธารณสขสาธารณสข ดงน (1) การดแลหญงตงครรภ และหญงหลงคลอด

ก.การสำารวจหญงตงครรภในพนทรบผดชอบข.การใหคำาแนะนำาการไปฝากครรภค.การดแลเฝาระวงภาวะเสยง ของหญงตงครรภ

(2) การสรางเดกไทยในอนาคต ก. นมแม สายใยรกแหงครอบครว การสง

เสรมการเลยงลกดวยนมแม ตงแตแรกเกดถงหกเดอน

ข. การสงเสรมการเลานทานใหกบเดก

64

ค.การประเมนสขภาพเดก และสงเสรมพฒนาเดก

(3) การดแลผสงอาย และผพการก.การสำารวจและประเมนสขภาพผสงอาย และผ

พการข.การจดทำาแผนหรอกจกรรมพฒนาสขภาพผ

สงอายและผพการรวมกบชมชนค.การเยยมบานผสงอาย และผพการง.การดำาเนนกจกรรมชมรมผสงอาย และผ

พการ

ขอ 4 ใหเจาหนาทสาธารณสขอบรมเพมพนความร อาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบานและปฏบตหนาท ในหมบานหรอชมชน ตามความจำาเปนหรอสภาพปญหาของชมชน ตามชวงปฏทนการรณรงคของกระทรวงสาธารณสข เชน

(1) อบตเหตในชมชน ชวงเดอนเมษายนก.การจดเวทในหมบานหรอชมชน เพอหา

มาตรการทางสงคมเพอปองกนและแกไขปญหาอบตเหตในชมชน

ข.การใหบรการประชาชนในจดตรวจบรเวณถนนสายตาง ๆ เชน การตรวจวดความดนโลหต ชพจร การนวดเพอสขภาพ

ค.การจดกจกรรมรณรงคในหมบาน

65

ง. การประชาสมพนธการหามจำาหนายสราใหแกเดกอายตำากวา 18 ป การโทรแจงเหตฉกเฉนหมายเลข 1669

(2) การเฝาระวงและควบคมวณโรคโดยชมชน ชวงเดอนพฤษภาคม

ก.การรณรงคคนหาผปวยรายใหมข.อสม. นำาขอมลจากการรณรงค ถายทอด

ความรใหกบชมชนผานเวทชาวบาน หอกระจายขาว วทยชมชน ฯลฯ

ค.การจดทำาแผนชมชนรวมกบเครอขาย(3) ภาวะโลกรอน ชวงเดอนมถนายน

ก.จดกจกรรมรณรงคลดภาวะโลกรอน เชน การปลกตนไม และอนๆ

ข.การจดทำาแผนชมชนหรอกจกรรมการเฝาระวง ปองกนและลดภาวะโลกรอน

(4) การเฝาระวงยาเสพตดในชมชน ชวงเดอนกรกฎาคม

ก.จดกจกรรมรณรงคเฝาระวงยาเสพตดในชมชน

ข.จดเวทแลกเปลยนเรยนร สอสารขอมลชมชนค.การใชมาตรการทางสงคมในการปองกนยา

เสพตดง. นวตกรรมการเฝาระวงปองกนยาเสพตดใน

ชมชน(5) โรคหวใจ ชวงเดอนกนยายน

66

ก.จดกจกรรมออกกำาลงกายตอตานโรคหวใจข.จดเวทแลกเปลยนเรยนร สอสารขอมลชมชนค.การกำาหนดจดหมายปลายทาง มาตรการทาง

สงคมตามความคดรเรม ของ อสม. และชมชนในการปองกนและควบคมโรคหวใจ

(6) อน ๆ ตามสภาพปญหาของชมชน ขอ 5 ใหอาสาสมครสาธารณสขประจำา

หมบานกบเจาหนาทรวมกนจดทำาแผน / ผลปฏบตการของ อสม. ในระดบหมบาน ชมชน ตามแบบ มบ.1 และดำาเนนการตามแผนปฏบตการในแตละเดอน ขอ 6 เมอ อาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน ไดดำาเนนการตามแผนปฏบตการ แลวใหบนทกขอมลในแบบบนทกขอมลและเกบไวเปนหลกฐานเพอการตรวจสอบ ดงตอไปน (1) บนทกขอมลหญงตงครรภและหญงหลงคลอด (2) บนทกขอมลการดแลเดกแรกเกดถงอายครบหาป (3) บนทกขอมลผ สงอาย (4) บนทกขอมลผพการ ตามแบบบนทกขอมล

ขอ 7 ใหอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบานทกคนจดทำารายงานผลการดำาเนนงานตามแบบ อสม. 1 สงใหประธานอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน หรอ อสม. ทไดรบมอบหมายภายในวนท 25 ของเดอน

67

ประธานอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน หรอ อสม. ทไดรบมอบหมาย รวบรวมผลการดำาเนนงานของ อสม. ตามแบบ อสม. 1 สงใหเจาหนาทสาธารณสขตามทกำาหนด ขอ 8 ใหประธานอาสาสมครสาธารณสขในระดบหมบานหรอระดบชมชนรวบรวมผลการดำาเนนงานจากแบบรายงาน อสม.1 และจดทำาแบบรายงาน มบ. 1 สงใหเจาหนาทจากหนวยงานสาธารณสขตามกำาหนดเปนประจำาภายในวนท 25 ของทกเดอน

ขอ 9 ใหเจาหนาทจากหนวยงานสาธารณสขรวมกบประธานอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน ระดบตำาบล รบรองผลการปฏบตงานของ อสม. แตละบคคลในแบบ อสม. 1

ขอ 10 ใหเจาหนาทจากหนวยงานสาธารณสขแตละระดบรายงานผลการปฏบตงานของ อสม. ตามแนวทางการดำาเนนงานโครงการสงเสรมอาสาสมครสาธารณสขประจ ำาหมบาน (อสม.) เชงรก ทจงหวดกำาหนดไว

ขอ 11 ใหอธบดกรมสนบสนนบรการสขภาพ เปนผรกษาการตามระเบยบน และใหมอ ำานาจตความวนจฉยปญหา

ประกาศ ณ วนท เมษายน พ.ศ. 2552

68

แบบ อสม. 1

(สงเจาหนาทหนวยงานสาธารณสข และประธาน อสม. ทกวนท 25 ของเดอน)

แบบรายงานผลการปฏบตงานของ อสม.

ประเดอน.................................................พ.ศ. ........................ชอ –สกล อสม. .....................................................หมท............... ตำาบล .................................... อำาเภอ ....................................... จงหวด ..........................................1. การดแลหญงตงครรภ

1.1 จำานวนหญงตงครรภในเขต (ระแวกหรอคม)ทรบผดชอบ .............. คน

1.2 ใหคำาแนะนำาหญงตงครรภใหไปฝากครรภ .................. คน1.3 สงตอหญงตงครรภ ทมอาการผดปกตไปยงสถานบรการสาธารณสข

.......... คน2. การดแลหญงหลงคลอด

2.1 จำานวนหญงหลงคลอดในเขต (ระแวกหรอคม)ทรบผดชอบ .............คน

2.2 เยยมและใหคำาแนะนำาหญงหลงคลอดในเขตรบผดชอบ ........... คน3. การดแลเดกแรกเกด – ตำากวา 6 ป ( เดกแรกเกด ตำากวา – 6 เดอน ........คน เดกแรกเกด – ตำากวา 6 ป .......คน )

3.1 เลยงลกดวยนมแมอยางเดยว ............... คน (เดกแรกเกด ตำากวา– 6 เดอน)

3.2 สงเสรมการเลานทานใหเดกแรกเกด – ตำากวา 6 ป ............ คน3.3 ทานปฏบตหนาทเปน อสม. แมคนท 2 ของเดกแรกเกด ............ คน3.4 จำานวนเดกแรกเกด – ตำากวา 6 ป ทมความสามารถ (พฒนาการไมสมวย) ........คน ใหคำาแนะนำาใน การเลยงดเดก ........... คน

4. การดแลผสงอาย4.1 จำานวนผสงอายในเขต (ระแวกหรอคม)ทรบผดชอบ ............. คน

69

4.2 จำานวนผสงอาย สขภาพกลมท 1 ............คน กลมท 2 .......... คน กลมท 3 ..........คน

4.3 เยยมบานและใหคำาแนะนำาเรองการดแลสขภาพผสงอาย ..............คน / ครง5. การดแลผพการ

5.1 จำานวนผพการในเขต (ระแวกหรอคม)ทรบผดชอบ .......... คน5.2 เยยมบานใหคำาแนะนำาเรองการดแลสขภาพผพการ ............ คน /

ครง5.3 ทำากจกรรมใหการสนบสนนคนพการ ................ คน / ครง

6. งานอน ๆ ตามสภาพปญหาชมชน ................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ลงชอ (อสม.) ............................................................ผรายงาน (..............................................................)หมายเหต : อสม. แมคนท 2 หมายถง อสม. ทปฏบตหนาท แนะนำาการกนนมแม และการเลยงดเดกแรกเกด – ตำากวา 6 ป

70