1

สาระท สารและสมบตของสาร

มาตรฐาน ว 3.1 เขาใจสมบตของสาร ความสมพนธระหวางสมบตของสารกบโครงสรางและแรงยดเหนยวระหวาง

อนภาค มกระบวนการสบเสาะ หาความรและจตวทยาศาสตรสอสารสงทเรยนร น าความรไปใชประโยชน

ตวชวด

ป.5

1. ทดลองและอธบายสมบตของวสดชนด ตาง ๆ เกยวกบความยดหยน ความแขง ความเหนยวการน า ความรอน การน าไฟฟา และ ความหนาแนน 2. สบคนขอมลและอภปรายการน าวสดไปใชในชวตประจ าวน

ป.6 1. ทดลองและอธบาย สมบตของของแขง ของเหลว และแกส 2. จ าแนกสารเปนกลม โดยใชสถานะหรอเกณฑทก าหนด 3. ทดลองและอธบายวธการแยกสารบางชนดทผสมกนโดยการรอน การตกตะกอน การกรอง การระเหด การระเหยแหง 4. ส ารวจและจ าแนกประเภทของสารตาง ๆ ทใชในชวตประจ าวน โดยใชสมบตและการใชประโยชน ของสารเปนเกณฑ 5. อภปรายการเลอกใช สารแตละประเภทไดอยางถกตองและปลอดภย

มาตรฐาน ว 3.2 เขาใจหลกการและธรรมชาตของการเปลยนแปลงสถานะของสาร การเกดสารละลาย การเกดปฏกรยา มกระบวนการสบเสาะ หาความรและจตวทยาศาสตร สอสารสงทเรยนร และน าความรไปใชประโยชน

ตวชวด

1. ทดลองและอธบายสมบตของสาร เมอสารเกดการละลายและเปลยนสถานะ 2. วเคราะหและอธบายการเปลยนแปลงทท าใหเกดสารใหมและมสมบตเปลยนแปลงไป 3. อภปรายการเปลยนแปลงของสารทกอใหเกดผลตอสงมชวตและสงแวดลอม

2

สาระท 3 สารและสมบตของสาร

1. สมบตของวสด

แนวความคดหลก

วสดมหลายชนด แตละชนดมสมบตทางกายภาพแตกตางกน ซงเปนสมบตเฉพาะตวของวสดทแสดงวาวสดชนดหนงเหมอนหรอแตกตางจากวสดอกชนดหนง ชนดนน ๆ เชน ความแขง ความเหนยว ความหนาแนน การน าความรอน และการน าไฟฟา เราจงน าวสดไปใชประโยชนไดแตกตางกน

สาระส าคญ 1.1 สมบตของวสดดานความแขง

วสดในสถานะของแขง มสมบตดานความแขงแตกตางกน เมอน าวสดหนงขดบนวสดอกชนดหนง แลวท าใหวสดนนเกดรอยแสดงวา วสดทถกขดมความแขงนอยกวาวสดทใชขด แตถาขดแลวไมเกดรอยแสดงวาวสดทถกขด มความแขงมากกวาวสดทใชขด เชน การใชเหรยญขดยางแลวเกดรอย แตเมอน าไปขดอะลมเนยมแลว ไมเกดรอยแสดงวาเหรยญมความแขงมากกวายาง แตมความแขงนอยกวาอะลมเนยม สมบตดานความแขงของวสด สามารถน าไปใชประโยชนในชวตประจ าวนไดมากมาย เชน เหลกใชท ามดหนผกหนเนอได เพราะเหลกมความแขงมากกวาผกและเนอ ใชเพชรท าเครองมอตดกระจกได เพราะเพชรมความแขงมากกวากระจก วสดแตละชนดมความแขงไมเทากน โดยวสดทมความแขงมากทสดคอเพชร

วสดทแขงทสด คอ เพชร นะคะเพอน ๆ

วสด 5 ชนดนถาอยากรเพอน ๆ ลองใชเงนเหรยญขดนะคะ

3

1.2 สมบตของวสดดานความเหนยว

สาระส าคญ วสดแตละชนดมความเหนยวไมเทากน โดยวสดทมความเหนยวมากคอ วสดทสามารถทนแรงดงหรอรบน าหนกไดมากแลวขาด วสดทมความเหนยวนอย คอ วสดทสามารถทนแรงดงหรอรบน าหนกไดนอยแลวขาด เชน เสนเอนเหนยวกวาเสนดาย เพราะเสนเอนทนตอแรงกระท ามากกวาเสนดาย สมบตดานความเหนยวของวสด สามารถน าไปใชประโยชนไดมากมาย เชน ใชเสนเอนท าเบดตกปลา เพราะเสนเอนมความเหนยวมาก สามารถทนแรงดงของปลาไดมาก นอกจากนเรายงใชเชอกลากสงของทมมวลมาก ๆ หรอ ในการยกของทมมวลมากเกนกวาคานจะยกได เรานยมใชโซลามสงของนน แลวใชเครองจกรยกของจากทหนงไปวางอกทหนง เพราะโซมความเหนยวมากกวาเชอก จงใชยกของทมมวลมากไดดกวาเชอก รปตนขาว รปไก รปง รปเหยยว

ผผลต ผบรโภคพช ผบรโภคสตวล าดบท 1 ผบรโภคสตวล าดบท 2

จากภาพเราจะพบวา ไกกนขาวเปนอาหาร งกนไกเปนอาหาร และเหยยวกนงเปนอาหารอกทอดหนง

การกนตอกนเปนทอดๆ เชนนเรยกวา โซอาหาร

เพอน ๆ คดวาเชอก หรอเสนเอน มความเหนยวมากกวา

กนเอย?

ถาเพอน ๆ อยากทราบวาอะไรเหนยวกวากน เราท าการทดลองดงภาพคะ

4

1.3 สมบตของวสดดานสภาพยดหยน

สาระส าคญ

สภาพยดหยนของวสด หมายถง การออกแรงกระท าตอวสด แลวท าใหวสดเปลยนรปรางหรอขนาด และเมอหยดออกแรงกระท าคนสสภาพเดม

วสดทถกกระท าแลวเปลยนรปรางหรอขนาด และเมอหยดออกแรงกระท ากคนสภาพเดม เรยกวา วสดนนมสภาพยดหยน ถาออกแรงกระท าแลววสดเปลยนรปรางหรอขนาด แตเมอหยดออกแรงกระท าวสดไมคนสภาพเดมเรยกวา วสดนนไมมสภาพยดหยน

วสดแตละชนดมสภาพยดหยนไมเทากน เชน เสนเอนมสภาพยดหยนมากกวาแถบยางยด สมบตดานความยดหยนของวสด สามารถน าไปใชประโยชนในชวตประจ าวน เชน * ใชแถบยางยดท าขอบกางเกง /ใชรดสงของ * ใชเสนเอนขงท าไมเทนนสหรอใชท าไมแบดมนตน * ใชสปรงเปนสวนประกอบของปากกา /ทนอนสปรง

วสด ของใชตาง ๆ เหลาน ลวนใชวสดทม สภาพยดหยน

ครบ

5

1.4 สมบตของวสดดานการน าความรอน

สาระส าคญ

สมบตของวสดดานการน าความรอน จ าแนกออกได 2 ประเภท 1. วสดทความรอนผานไดด เรยกวา ตวน าความรอน สวนใหญเปนโลหะ เชน ทองแดง อะลมเนยม

เหลก 2. วสดทความรอนผานไดไมดหรอไมสามารถผานได เรยกวา ฉนวนความรอน เชน ไม แกว พลาสตก ความรอนจะถายโอนผานวสดจากบรเวณทมอณหภมสงกวา ไปยงบรเวณทมอณหภมต ากวา เชน จาก

บรเวณทมอณหภม 40 องศาเซลเซยส ไปยงบรเวณทมอณหภม 30 องศาเซลเซยส ความรอนจะถายโอนผานวสดตาง ๆ ไดไมเทากน เชน ความรอนจะถายโอนผานเหลกไดดกวายาง

สมบตดานการน าความรอนของสาร สามารถน าไปใชประโยชนในชวตประจ าวนได ไดแก * การน าวสดทเปนตวน าความรอน มาท าภาชนะหงตม เชน หมออะลมเนยม กระทะอะลมเนยมหรอกระทะเหลก

* การน าวสดทเปนฉนวนความรอนมาท าเปนหภาชนะ เพอสะดวกในการจบถอ เชน ไม พลาสตก การถายโอนความรอน เมอวสด 2 ชนดหรอบรเวณ 2 บรเวณ ทมอณหภมตางกนสมผสกน จะมการถายโอนความรอนเกดขน โดยการถายโอนความรอนม 3 วธคอ 1. การน าความรอน คอการถายโอนความรอนผานตวกลางทเปนของแขง จากบรเวณทมอณหภมสงไปสบรเวณทมอณหภมต ากวา โดยตวกลางไมไดเคลอนท 2. การพาความรอน คอการถายโอนความรอนผานตวกลาง ทเปนของเหลวหรอแกส โดยตวกลางทไดรบความรอน จะเคลอนทพาความรอนไปดวย 3. การแผรงส คอการถายโอนความรอนโดยไมตองอาศยตวกลาง การดดกลนความรอนจากการแผรงสขนอยกบ

- สของวสด โดยวสดสเขมจะดดกลนความรอนไดดกวาวสดสออน เชน สด าจะดดกลนความรอนไดดกวาวสดสขาว

- ผววสด โดยวสดผวขรขระจะดดกลนความรอนไดดกวาวสดผวเรยบและขดมน วสดทน าความรอนไดดยอมจะน าไฟฟาไดดดวย

เพอน ๆ คดวา ดนสอ กบชอน ในภาพ น าความรอนหรอเปน

ฉนวนความรอนครบ

ถาวสดทน าความรอนไดด ดนน ามนกจะหลนกอนครบ

อยาลมวาตองใชน ารอนนะครบ

6

1.5 สมบตของวสดดานการน าไฟฟา

สาระส าคญ

สมบตของวสดดานการน าไฟฟา จ าแนกออกได 2 ประเภท 1. วสดทกระแสไฟฟาไหลผานไดด เรยกวา ตวน าไฟฟา ซงอาจเปนของแขงหรอของเหลว วสดตวน าทเปน

ของแขงไดแก โลหะตาง ๆ เชน เงน ทองแดง อะลมเนยม และอโลหะบางชนด เชน ไสดนสอ 2. วสดทกระแสไฟฟาผานไดไมดหรอผานไมได เรยกวา ฉนวนไฟฟา ซงไดแก วสดหรอสารทเปนอโลหะสวนใหญ เชน แกว พลาสตก ยาง ไม วสดแตละชนดน าไฟฟาไดไมเหมอนกน ทงนขนอยกบชนดของวสด ความยาวของวสดและพนทหนาตดของวสด

วสดทกระแสไฟฟา ไหลผานไดด ไดแกโลหะตาง ๆ

เชน เงน ทองแดง อะลมเนยมครบ

วสดทกระแสไฟฟาผานไดไมดหรอผานไมได เชน แกว

พลาสตก ยาง และกไมคะ

7

1.6 ความหนาแนนของวสด

สาระส าคญ

ความหนาแนน เปนสมบตเฉพาะตวของวตถแตละชนด โดยเปนคาทบอกมวลของวตถนน ๆ ในปรมาตร 1 หนวย วตถทมความหนาแนนมากจะมมวลมากกวาวตถทมความหนาแนนนอยในปรมาตรทเทากน ความหนาแนนค านวณหาไดจาก มวลของวตถหารดวยปรมาตรของวตถ มหนวยเปนกรม ตอลกบาศกเซนตเมตร เราสามารถน าความรเรอง ความหนาแนนไปใชประโยชนในชวตประจ าวนไดมากมาย

การหาความหนาแนนของสาร ความหนาแนนของสาร หมายถง อตราสวนระหวางมวลของสารตอปรมาตรของสาร ซงเปนสมบตเฉพาะตวของสาร ถาวตถมความหนาแนนมากกวาน า วตถนนจะจมน า แตถาวตถมความหนาแนนนอยกวาน าวตถนนจะลอยน า

น ามความหนาแนน 1.2 g/cm3 ทระดบน าทะเล เชน วตถมวล 30 กรม วดปรมาตรได 15 ลกบาศกเซนตเมตร วตถนจะมความหนาแนนเทาใด และจะลอยน าหรอจมน า วธท า ความหนาแนน = มวล / ปรมาตร แทนคาสตร ความหนาแนน = 30 / 15 ความหนาแนน = 2 g/cm3

ดงนน วตถนจะมความหนาแนนเทากบ 2 g/cm3 ซงจะจมน า

8

2. สมบตของสารในสถานะตาง ๆ

แนวคดหลก

สารตาง ๆ รอบตวเรามอย 3 สถานะ คอ ของแขง ของเหลว และแกส สารในแตละสถานะจะมการจดเรยงตวของอนภาคทเปนองคประกอบแตกตางกน ซงมผลท าใหสารในสถานะของแขง ของเหลว และแกสมสมบตตางกน สมบตของสารในสถานะของแขง ของเหลว และแกส

สาระส าคญ

สารรอบตวเราจ าแนกออกได 3 สถานะ คอ สถานะของแขง ของเหลวและสถานะแกส โดยสมบตของสารทง 3 สถานะมดงน 1. สถานะของแขง สารทมสถานะของแขง มมวล สมผสไดและตองการทอย สามารถรกษารปรางและปรมาตรใหคงทได ไมเปลยนแปลงไปตามภาชนะทบรรจ เชน น าแขง กอนหน แทงไม 2. สถานะของเหลว สารทมสถานะของเหลวมมวลสมผสไดและตองการทอย สามารถรกษาปรมาตรใหคงทได แตรปรางจะเปลยนไปตามภาชนะทบรรจ เชน น าดม น าหวาน น าปลา 3. สถานะแกส สารทมสถานะแกสมมวล ตองการทอย สมผสได มรปรางและปรมาตรไมคงท จะฟงกระจายเตมภาชนะทบรรจเสมอ ดงนนปรมาตรของแกสจงเทากบปรมาตรของภาชนะทบรรจ เชน แกสออกซเจน

เพอน ๆ ชวยบอกผมหนอยวา สงตาง ๆ เหลาน อยในสถานะใด

9

การหาปรมาตรของสารในแตละสถานะ

1. การหาปรมาตรของสารในสถานะของแขง โดยถาของแขงมรปทรงทางเรขาคณต สามารถหาปรมาตรไดโดยการค านวณ แตถาของแขงไมมรปทรงทางเรขาคณต สามารถหาไดโดยใชกฏการแทนทน าของอารคมดส พบวา ปรมาตรน าทลนออกมาเทากบปรมาตรของของแขงทใสลงไปในน า 2. การหาปรมาตรของสารในสถานะของเหลว หาไดโดยการใช บกเกอร กระบอกตวง หลอดฉดยา

10

3. การเปลยนแปลงของสาร

แนวความคดหลก

3.1 การเปลยนแปลงสถานะของสาร

สาระส าคญ

ธรรมชาตของสารแตละชนดจะปรากฏอยใน 3 สถานะ คอ ของแขง ของเหลวและแกส ซงการเพมหรอ

การลดอณหภมของสารจนถงระดบหนง จะท าใหสารเปลยนสถานะไป การเปลยนสถานะของสารไดแก

1. การหลอมเหลว เปนการเปลยนสถานะของสารจากของแขงเปนของเหลว เชน การหลอมเทยน 2. การแขงตวของของเหลว เปนการเปลยนสถานะของสารจากของเหลวไปเปนของแขง เชน

การหลอเทยน 3. การระเหย เปนการเปลยนสถานะของสารจากของเหลวเปนแกส (โดยเกดขนเฉพาะตรงผวหนาของ

ของเหลว) เชน การตากผาใหแหงดวยแดด 4. การเดอด เปนการเปลยนสถานะของสารจากของเหลวเปนแกส(โดยเกดขนจากทกสวนของของเหลว) 5. การระเหด เปนการเปลยนสถานะของสารจากของแขงเปนแกส เชน การระเหดของน าแขงแหง ,

การระเหดของลกเหมน 6. การควบแนน เปนการเปลยนสถานะของสารจากแกส(ไอ) เปนของเหลว เมอลดอณหภม

การหลอมเหลว

11

ขอเสนอแนะเพมเตม

การเปลยนสถานะของสารน าไปใชประโยชนได เชน การท าไอศกรม การท าน าแขงแหง

การเปลยนสถานะของสารมผลตอสงมชวตและสงแวดลอม เชน การเกดลกเหบ และการทไอน าในอากาศควบแนนเปนหยดน าแลวแขงตวปกคลมพชผกบนยอดเขาสง พลงงานความรอนกบการเปลยนสถานะของสาร พลงงานความรอนทใชในการเปลยนแปลงสถานะของสาร เรยกวา ความรอนแฝง แบงออกเปน 2 ประเภท

1. ความรอนแฝงของการกลายเปนไอ หมายถง พลงงานความรอนทใชในการเปลยนสถานะจากของเหลวเปนไอ

2. ความรอนแฝงของการหลอมเหลว หมายถง พลงงานความรอนทใชในการเปลยนสถานะจากของแขงเปนของเหลว

ความรอนแฝงของสารแตละชนดมคาเฉพาะตว

12

3.2 การละลายของสาร

สาระส าคญ

สารเนอเดยว หมายถง การละลายของสารทเกดจากการน าสารอยางนอย 2 ชนดมาผสมกน โดยสารทผสมกนรวมเขาดวยกนทกสวน ไมสามารถบอกไดวาสวนใดเปนสารอะไร และสารละลายนนยงคงแสดงสมบตของสารเดม เมอน าสารผสมนไปทดสอบสมบตตางๆ จะแสดงสมบตเหมอนกนทกสวน

สารละลาย หมายถง สารเนอเดยวอยางนอย 2 ชนด ผสมกน เชน น าเกลอ น าหวาน สารเนอผสม หมายถง สารทผสมกนแลวไมรวมเขาดวยกนทกสวน เนอสารมลกษณะไมเหมอนกนทกสวน

เชน น าแปง ทรายผสมในน า สารแขวนลอย หมายถง สารเนอผสมทประกอบดวยของแขง ซงมขนาดเลกกระจายอยในของเหลวหรอ

แกส สามารถแยกออกจากกนไดดวยการกรอง หรอการท าใหตกตะกอน

สารละลายอาจเกดจาก 1. ของแขงละลายในของเหลว เชน น าเกลอ หรอน าเชอม เกดจากเกลอหรอน าตาลละลายในน า 2. ของเหลวละลายในของเหลว เชน แอลกอฮอล 70 % (แอลกอฮอลเชดแผล) 3. ของแขงละลายในของแขง เชน นาก (ทองค า + ทองแดง) , ทองเหลอง (ทองแดง + สงกะส) 4. แกสละลายในของเหลว เชน น าอดลมเกดจาก แกสคารบอนไดออกไซดละลายในของเหลว น า

โซดา 5. แกสละลายในแกส เชน อากาศบรสทธ (อากาศทปราศจากฝนละออง)

น าเกลอเปนสารละลายครบ

13

สารละลายประกอบดวย

- ตวละลายหรอตวถกละลาย - ตวท าละลาย น าเกลอ ประกอบดวย เกลอ เปนตวละลาย น าเปนตวท าละลาย นาก ประกอบดวย ทองค าเปนตวละลาย ทองแดงเปนตวท าละลาย

อากาศ ประกอบดวย แกสออกซเจนและแกสอน ๆ เปนตวละลาย และแกสไนโตรเจนเปนตว ท าละลาย

การบงชวา สารใดเปนตวละลาย และสารใดเปนตวท าละลายมหลกในการพจารณาดงน 1. ถาตวละลายและตวท าละลายมสถานะตางกน สารทมสถานะเดยวกนกบสารละลายจดเปนตวท าละลาย

สารทมสถานะตางไปจากสารละลายจดเปนตวละลาย เชน น าเกลอ ประกอบดวย เกลอ และน า จดไดวาเกลอเปนตวละลายและน าเปนตวท าละลาย เนองจากน ามสถานะเดยวกนกบน าเกลอ

2. ถาตวละลายและตวท าละลายมสถานะเดยวกน สารทมปรมาณนอยกวาจดเปนตวละลาย สารทมปรมาณมากกวาจดเปนตวท าละลาย เชน แอลกอฮอล 70% ประกอบดวย แอลกอฮอล 70 สวน และ น า 30 สวน จดไดวา น าซงมปรมาณนอยกวาเปนตวละลาย สวนแอลกอฮอลซงมปรมาณมากกวาเปนตวท าละลาย

14

การละลายสามารถน าไปใชประโยชนในดานตาง ๆ ได ดงน 1. การแพทย ใชละลายตวยา เพอผลตยารกษาโรคตาง ๆ เชน ละลายสารอเลกโตรไลต เพอใชกบคนไขทออนเพลยและเสยน ามาก ละลายกลโคสเพอใชกบคนไขทออนเพลยและขาดอาหาร 2. การเกษตร ใชละลายปยและสารก าจดศตรพช เพอใหอาหารแกพชหรอใชฉดพนเพอก าจดศตรพช 3. การซกลาง ใชละลายสารซกลางเพอท าความสะอาดเสอผาและภาชนะตาง ๆ 4. การประกอบอาหาร ใชละลายสารทเปนเครองปรงเพอใชในหารประกอบอาหารตาง ๆ

การละลายมผลตอสงมชวตและสงแวดลอมดงตอไปน (อานเฉพาะหวขอคะ) 1. เกดฝนกรด เนองจากแกสจ าพวกออกไซดของก ามะถนและออกไซดของไนโตรเจนทปลอยออกมาจากโรงงานอตสาหกรรม โดยเฉพาะอยางยงโรงไฟฟาถานหน โรงแยกแกส เมอฝนตกลงมาละลายแกสเหลานเกดเปนฝนกรดตกลงสพนดน มผลท าใหดนเปนกรดทเรยกดนเปรยว ซงไมสามารถเพาะปลกได และอาจมผลตอการเปนโรคผวหนงของประชาชนทอาศยอยบรเวณนนดวย

2. เกดน าเสย เนองจากในดนมสารจ าพวกปยและสารก าจดศตรพชทเกษตรกรใชตกคางอย เมอฝนตกลงมาจะละลายสารเหลานและไหลลงสแหลงน า นอกจากนนยงมน าทงจากบานเรอนทใชในการซกลางตาง ๆ ไหลลงสแมน าล าคลองเปนจ านวนมาก ซงเปนสาเหตส าคญทท าใหน าเสยเนองจากน าขาดแกสออกซเจนทจะไปชวยในการยอยสลายของแบคทเรยในน า ท าใหสตวน าไมสามารถมชวตอยได

3. เกดน ากระดาง เนองจากสารบางชนดทเปนสาเหตของความกระดางทตกคางอยในดนละลายลงสแหลงน า ท าใหไมสามารถน ามาใชประโยชนได

4. เกดดนเคม บรเวณโดยรอบพนทท านาเกลอจะมเกลอละลายและแพรเขาไปยงบรเวณใกลเคยงได ท าใหดนบรเวณนนเคม เรยกวา ดนเคม ซงใชท าการเพาะปลกไมไดอกตอไป

15

3.3 การเกดสารใหม

สาระส าคญ

การเกดสารใหม เรยกอกอยางหนงวา การเกดปฏกรยาเคม แลวไดสารใหม ซงมสมบตตางไปจากสารเดม และไมสามารถท าใหกลบเปนสารเดมได อาจพจารณาไดจาก การเกดตะกอน เกดแกส สของสารเปลยนไป มกลนเกดขน มการเปลยนแปลงอณหภม มแสง มเสยงเกดขน เชน 1. การเผาน าตาล ในน าตาลมสารทมคารบอน ไฮโดรเจนและออกซเจน (C ,H ,O) เปนองคประกอบ เมอใหความรอน น าจะระเหยออกไป เหลอแตถานสด า คอคารบอน ไมสามารถท าคารบอนสด าใหกลบไปเปนน าตาลไดเหมอนเดมอก 2. การเกดสนมเหลกของแทงเหลก เหลกเปนของแขงสเทาด า น าไฟฟา น าความรอน แตเมอเกดสนม จะมสน าตาลแดง แขงแตเปราะ ไมน าไฟฟา ไมน าความรอน มสมบตแตกตางไปจากเดม และไมสามารถท าสนมเหลกใหเปนเหลกเหมอนเดมไดอก 3. การผสมผงฟกบน าสมสายช จะเกดแกส (เกดฟองฟ) ขนในขวด ลกโปงซงครอบอยทปากขวดจะพองขน ทงนเนองจากผงฟเมอท าปฏกรยากบน าสมสายชจะไดสารใหม คอ แกสคารบอนไดออกไซด (CO2) จงท าใหลกโปงพอง 4. การหยดแอมโมเนยหอมซงเปนสารไมมส ลงในสารละลายจนสซงมสฟา จะไดสารสน าเงนเกดขน แสดงวาสารสน าเงนนเปนสารทเกดขนใหม 5. การหยดน าปนใสลงในสารละลายโซดาซกผา จะเกดตะกอนสขาว แสดงวา มสารใหมเกดขน ซงมสมบตแตกตางจากสารเดม 6. การผสมปยแอมโมเนยกบปนขาว จะมกลนฉนเกดขนทกนบกเกอร เยนลง (อณหภมเปลยนแปลง) และมหยดน าเลก ๆ เกาะอย

16

การเปลยนแปลงของสารนน ถาสารมการเปลยนสถานะ และเกดสารละลาย แลวสมบตของสารไมเปลยนแปลง ลกษณะเชนนเรยกวา การเปลยนแปลงทางกายภาพ สวนการเกดสารใหม สมบตของสารจะแตกตางไปจากสารเดมโดยสนเชง การเปลยนแปลงลกษณะนเรยกวา การเปลยนแปลงทางเคม

ประโยชนจากการเกดสารใหม การเกดสารใหมหรอการเกดปฏกรยาเคมสามารถน าไปใชประโยชนไดมากมาย เชน การท ายารกษาโรค การท าสยอมผา การสงเคราะหเสนใยเพอใชท าเครองนงหมและเครองใช การสงเคราะหสารเคมเพอใหไดวสดประเภทพลาสตกแขงซงใชแทนไม ผลตภณฑเสรมอาหารเพอบ ารงรางกาย

ผลจากการเกดสารใหมทมตอสงมชวตและสงแวดลอม ถาเกบรกษาหรอใชสารไมถกตองกอาจเกดการระเบดได ซงท าใหเกดอนตรายตอสงมชวตและสงแวดลอมดงตวอยางทเคยเกดขน เชน การระเบดของคลงเกบอาวธ การระบดทเกดจากการท าดอกไมไฟ ถงแกสระเบด การระเบดของสารเรงดอกล าไยทภาคเหนอ

17

4. การแยกสารบางชนดทผสมกน

แนวความคดหลก

4.1 การแยกสารเนอผสม

สาระส าคญ

สารเนอผสม เปนสารผสมทเนอสารไมผสมกลมกลนเหมอนกนทกสวน ยงมองเหนสวนทแตกตางกนอย การแยกสารเนอผสม ท าไดโดยวธตาง ๆ ขนอยกบสมบตของสารทเปนสวนผสม กลาวคอ

- ถาสวนประกอบของสารเนอผสม เปนของแขงทมขนาดใหญ และมลกษณะแตกตางกนชดเจน ใชวธการเลอกออกหรอหยบออก เชน การเลอกเมลดขาวเปลอกออกจากขาวสาร

- ถาสวนประกอบของสารเนอผสม เปนของแขงทมขนาดแตกตางกน แยกโดยการรอน เชน การรอนเอากอนกรวดทปนมากบทรายในการกอสราง

- ถาสวนประกอบของสารเนอผสมชนดหนงเปนสารทระเหดได แยกโดยการระเหด เชน การผสมกนของพมเสนกบเกลอซงมสขาวเหมอนกน โดยการใหความรอน พมเสนจะระเหดออกไป เหลอแตเกลอ

- ถาสวนประกอบของสารเนอผสม เปนของแขงกบของเหลว แยกโดยการกรองดวยกระดาษกรอง ทงนของแขงตองมขนาดใหญจนไมสามารถลอดผานกระดาษกรองได เชน สารเนอผสมระหวางดนกบน า

- ถาสวนประกอบของสารเนอผสม เปนของแขงกบของเหลวในลกษณะทเปนสารแขวนลอย แยกโดยวธการท าใหตกตะกอน เชน น าคลองแกวงดวยสารสม - ถาสวนประกอบของสารเนอผสมเปนของเหลว แยกโดยวธตงไวใหแยกชน แลวรนหรอชอนออกจากกน เชน การผสมกนของน ามนกบน า

18

4.2 การแยกสารเนอเดยว หรอสารละลาย

สาระส าคญ

สารละลาย เปนสารเนอเดยวทเกดจากสารอยางนอย 2 ชนดผสมกน อาจเปน

- ของแขงกบของเหลว เชน น าเกลอ น าเชอม - ของเหลวกบของเหลว เชน แอลกอฮอล 70 % ใชเชดแผล เปนสารผสมระหวาง เอทลแอลกอฮอล 70 สวน กบน า 30 สวนโดยปรมาตร - แกสกบของเหลว เชน น าอดลม ซงอดแกสคารบอนไดออกไซดทมความดนสง ลงไปในน าหวาน - ของแขงกบของแขง เชน นาก ซงเปนการผสมกนระหวางทองค ากบทองแดง และทองเหลองเปนสวนผสมระหวางทองแดงกบสงกะส การแยกสารเนอเดยวทเปนสารละลาย ซงมสวนประกอบเปนของแขงละลายในของเหลว แยกโดย การระเหยแหง โดยการใชความรอนชวยใหของเหลวระเหยชา ๆ จนแหงเหลอแตของแขง วธการแยกสารละลายแตละชนด ขนอยกบสมบตของสารทเปนสวนประกอบ จงตองแยกดวยวธท แตกตาง กน

19

5. สารทใชในชวตประจ าวน

แนวความคดหลก

5.1 การจ าแนกประเภทของสารทใชในชวตประจ าวน

สาระส าคญ

สารทใชในชวตประจ าวนมมากมาย เปนทงเครองอปโภคและบรโภค สารตางๆ เหลานลวนมองคประกอบเปนสารเคม เมอพจารณาตามการน าไปใชประโยชนและสมบตความเปนกรดเบสของสาร สามารถจ าแนกเปนประเภทใหญ ๆ ไดแก สารปรงรสอาหารและสารแตงสอาหาร สารท าความสะอาด สารก าจดแมลงและศตรพช ความเปนกรดเบส จดเปนสมบตเฉพาะตวอยางหนงของสาร การทดสอบความเปนกรดเบส สามารถใชกระดาษลตมสหรอน าสทสกดจากพชธรรมชาต สารทมสมบตเปนกรด จะเปลยนสกระดาษลตมสสน าเงนเปนสแดง สารทใชในชวตประจ าวนทมสมบตเปนกรด เชน น ามะนาว น าสมสายช น ามะขาม น าผลไมตาง ๆ สารทมสมบตเปนเบส จะเปลยนสกระดาษลตมสสแดงเปนสน าเงน สารทใชในชวตประจ าวนทมสมบตเปนเบส เชน น าสบ น าผงซกฟอก น าขเถา น ายาลางจาน แตน ายาลางจานชนดทผสมมะนาวจะมสมบตเปนกรด สารทมสมบตเปนกลาง จะไมเปลยนสกระดาษลตมสทงสแดงและน าเงน เชน น า น าเกลอ น าเชอม

นอกจากจะใชกระดาษลตมสตรวจสอบความเปนกรดเบสของสารแลวยงมอปกรณอน ๆ ทใชตรวจสอบความเปนกรดเบสของสารอก เชน กระดาษ pH , pHมเตอร

- สารทมสมบตเปนกรดจะมคา pH อยระหวาง 0 - 6 - สารทมสมบตเปนเบสจะมคา pH อยระหวาง 8 - 14 - สารทมสมบตเปนกลางมคา pH อยระหวาง 7

20

5.2 สารปรงรสอาหาร

สาระส าคญ

สารปรงรสอาหาร เปนสารทใชเพมรสชาตอาหาร มหลายชนดมทงใหรสเคม หวาน เปรยว เผด ตามความตองการของผบรโภค การซอสารปรงรสอาหาร ควรเลอกซอชนดทมฉลากก ากบเพอจะไดทราบสวนประกอบขอมลโภชนาการ ปรมาณสทธ สถานทผลต บรษทผจ าหนาย วนทผลต วนหมดอาย รวมทงมเครองหมายรบรองคณภาพจาก อย. และ มอก. สารปรงรสใกลตวพบไดบอย ๆ ตามรานอาหารทตองระมดระวงในการใชเปนอยางยง คอ น าสมสายช พรกปน ถวลสงปน โดยสงเกตลกษณะของสารเหลาน เชน น าสมพรกดอง พรกตองไมเฉาและไมเปอยยย น าสมตองไมขน สวนพรกปนกบถวลสงปนตองใหมและไมจบกนเปนกอน น าสมสายชทรบประทานไดม 2 ชนด คอ น าสมสายชแท ซงไดแก น าสมสายชหมก กบน าสมสายชกลน และน าสมสายชเทยม สวนน าสมสายชปลอม ซงท าจากกรดก ามะถนผสมน ามฤทธกดอยางรนแรง หามรบประทานเดดขาด วธการทดสอบน าสมสายชแทหรอน าสมสายชปลอมท าไดโดยหยดสารละลายเจนเชยนไวโอเลตลงไป ถาไมเปลยนสแสดงวาเปนน าสมสายชแทหรอน าสมสายชเทยม ถาเปลยนสจากสมวงเปนสเขยวแสดงวาเปนน าสมสายชปลอม

สารปรงรสอาหาร เปนสารทใชเพมรสชาตอาหาร มหลายชนดมทงใหรสเคม หวาน เปรยว เผด ตามความตองการของผบรโภค เชน น าสมสายช น าปลา น าตาล ซอว เตาเจยว พรกปน ถวลสงปน

อยาลมสงเกตเครองหมายรบรองคณภาพจาก อย. และ มอก.

21

5.3 สารแตงสอาหาร

สาระส าคญ

สารทท าใหเกดส ม 2 ประเภท คอ สธรรมชาตซงไดจากพชและสตว กบสทไดจากการสงเคราะหสารเคม

ซงม 2 พวก คอ สผสมอาหารและสยอม สยอมคอสารทท าใหเกดสในวสดตาง ๆ เชน กระดาษ เสนใย ผม หนง สารแตงสอาหาร เปนสารทชวยเพมสสนท าใหอาหารมสสนสวยงามนารบประทาน สทใชผสมอาหารมทงสธรรมชาตจากพชบางชนด และสสงเคราะหส าหรบผสมอาหารเทานน หามใชสยอมผสมในอาหารโดยเดดขาด เพราะจะเปนอนตรายตอรางกายท าใหเกดโรคตาง ๆ เพอความปลอดภยตอรางกายไมควรผสมสในอาหารถาจ าเปนตองใชกควรเปนสจากธรรมชาตหรอสส าหรบผสมอาหารแตตองใชในปรมาณทนอยทสด

22

5.4 สารท าความสะอาด

สาระส าคญ

สารท าความสะอาดมหลายประเภท ถาพจารณาตามลกษณะการใชงานจะแบงไดเปนสารท าความสะอาดรางกาย สารซกลางภาชนะและเครองนงหม และสารท าความสะอาดหองน า และเครองสขภณฑ สารแตละประเภทจะผสมสารส าคญทมสมบตเหมาะส าหรบใชประโยชนเฉพาะอยางเทานน ถาน าไปใชผดวตถประสงคอาจจะเปนอนตรายตอรางกาย สารซกลางแบงไดเปน สารซกลางเครองนงหมและภาชนะ ซงจะมสมบตความเปนกรด เบส มากนอยแตกตางกนและผสมสารส าคญส าหรบใชงานตางกนจงใชประโยชนไดแตกตางกน สารท าความสะอาดหองน าและสขภณฑมทงชนดผงและชนดเหลวมสมบตความเปนกรดเบสแตกตางกนสารส าคญทเปนสวนประกอบส าหรบใชงานกตางกน สารในกลมนส านกงานอาหารและยา กระทรวงสาธารณสขจดให เปนสารอนตรายในบานเรอน การเลอกซอควรสงเกตทฉลากซงตองแสดงชอการคา ชอและอตราสวนของสารส าคญ ประโยชน วธใช ค าเตอน ชอและทต งของผผลต หรอผน าเขา และทส าคญคอเลขทะเบยนในกรอบเครองหมาย อย. การใชสารท าความสะอาดควรใชในปรมาณทพอเหมาะถาใชมากเกนไปจะเปนการสนเปลองและท าลายสงแวดลอมนอกจากนนยงมผลตอรางกายดวย กอนซอหรอใชสารท าความสะอาดควรอานพจารณาขอมล ตาง ๆ บนฉลากเสยกอนและปฏบตตามอยางเครงครด

23

5.5 สารก าจดแมลงและศตรพช

สาระส าคญ

สารก าจดแมลงใชในการก าจดแมลงทน าโรคภยมาสคน สารก าจดศตรพชใชในการก าจดวชพช แมลง และสตวอนทท าใหพชไมเจรญเตบโต ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสขจดใหสารก าจดแมลง และสารก าจดศตรพชเปนสารอนตรายในบานเรอน การเลอกซอควรเลอกใหตรงวตถประสงคของการใชงาน เชน ถาตองการก าจดแมลงคลาน กใหซอผลตภณฑก าจดแมลงคลาน ไมควรซอผลตภณฑก าจดยงมาใชและควรสงเกตทฉลากซงตองแสดงชอการคา ชอและอตราสวนของสารส าคญ ประโยชน วธใช ค าเตอน ชอและทต งของผผลตหรอผน าเขา และทส าคญคอ เลขทะเบยนในกรอบเครองหมาย อย. สารก าจดศตรพชถาเหลอตกคางในพชจะเปนอนตรายตอผบรโภค วธการลดปรมาณสารก าจดศตรพชมหลายวธ กอนบรโภคผกและผลไมตองลดปรมาณสารเหลานเสยกอน การใชและการเกบรกษาสารก าจดแมลงและสารก าจดศตรพชตองท าใหถกวธ ถาใชไมถกตองหรอขาดความระมดระวงกจะเกดอนตรายตอตวเอง ครอบครวและสงแวดลอม ประเทศไทยสงซอสารก าจดศตรพชเปนจ านวนมาก และเพมมากขนทกป ตองเสยเงนซอสารเหลานมากมาย จ านวนผทไดรบสารพษจากสารก าจดศตรพชสงขนทกป ในปจจบนจ านวนผปวยมแนวโนมสงขน จงควรชวยกนลดปรมาณการใชหรอเลกใชสารอนตรายเหลาน

24

บรรณานกรม กรมวชาการ. (2546). หนงสอเรยน กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ชนประถมศกษาปท 6. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว. กระทรวงศกษาธการ. (2552). ตวชวดและสาระการเรยนรแกนกลางกลมสาระวทยาศาสตร ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว. สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2547). คมอคร วทยาศาสตร ส าหรบ ชนประถมศกษาปท 6. กรงเทพฯ : สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (สสวท.)

25

คณะกรรมการด าเนนงาน คณะกรรมการทปรกษา นายสมศกด ชอบท าด ผอ านวยการส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาบรรมย เขต 2 นายนฐนนต ลไธสง รองผอ านวยการส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาบรรมย เขต 2 นายยทธนา ศรวงษชย ผอ านวยการกลมนเทศ ตดตามและประเมนผลการจดการศกษา คณะผจดท าเนอหา

นางสาวจตจ านงค สงเฉวก คร โรงเรยนวดบานโคกเหลก นายปณธาน ช านาญ คร โรงเรยนบานหนองไมงาม 2 นางสาวสรมณ ประเจรญ คร โรงเรยนบานสายโท 1 นางประนอม นกาศรมย คร โรงเรยนบานเกต นายสบน เอยมสร คร โรงเรยนบานหนองมวง นางวรรณ สรอยสวรรณ คร โรงเรยนวดพลบพลา นางจารณ เสาเกลยว คร โรงเรยนจระเขมาก นางฉววรรณ เพงด คร โรงเรยนบานโคกชม นางสภาพร เชาวมะเรง คร โรงเรยนชมชนบานโนนเจรญ นางสมจต ศรวงษชย คร โรงเรยนอนบาลประโคนชย นายสกศษฐ ศรสระวโรฒ รอง ผอ.โรงเรยนอนบาลหวยราช นางวาสนา ทรงประโคน คร โรงเรยนอนบาลประโคนชย

นางสธาดา สตตบษย คร โรงเรยนวดบานเมองโพธ นางพรรณ หวงสขกลาง คร โรงเรยนประโคนชยวทยา

นายชศกด ชนเยน ศกษานเทศก สพป.บร.2 นายเกยรต เขมบบผา ศกษานเทศก สพป.บร.2 นางสาวราตร สงวนรมย ศกษานเทศก สพป.บร.2

ออกแบบ/กราฟก

นายมนตชย เลยงรกษา ศกษานเทศก สพป.บร.2

นางสาวราตร สงวนรมย ศกษานเทศก สพป.บร.2 นางสาวรฐสร แสนดง คร โรงเรยนวดบานประทดบ นายนสต ประเสรฐศร คร โรงเรยนอนบาลหวยราช นางกรรณกา ปกเสต คร โรงเรยนนคมสรางตนเอง 5 นายวรพล ปกเสต คร โรงเรยนนคมสรางตนเอง 5

นายวฒกร อนกะสงข คร โรงเรยนบานไมแดง