หลกัสูตร: ความรู้ด้านเทคนิคในการนําปฏิบตัิของมาตรฐานการจดัการพลงังาน ISO 50001

Part I : พื+นฐานพลงังานและPart I : พื+นฐานพลงังานและ

การทบทวนด้านพลงังาน

ความจําเป็นในการอนุรกัษพ์ลงังาน

พลงังานพลงังานสิ+นเปลอืง สิ+นเปลอืง ((Fossil Energy)Fossil Energy)

พลงังานหมุนเวยีน พลงังานทดแทน (Renewable Energy)

พลงังานส่วนใหญ่ของโลก (90%) เป็นพลงังาน fossil เช่น ถ่านหิน, ก๊าซธรรมชาติ, นํ: ามนั กาํลงัจะหมดไป

การใช้พลงังานการใช้พลงังาน และผลกระทบต่อสิ=งแวดล้อมและผลกระทบต่อสิ=งแวดล้อม

อะไรคือ ตัวการ !ที่ทําให้โลกร้อนตัวการสําคัญ

ก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2)จากเชื้อเพลิงฟอสซิล

ตัวการสําคญัตัวการสําคญั

ก๊าซเรือนกระจกก๊าซเรือนกระจกคาร์บอนไดออกไซด์ คาร์บอนไดออกไซด์ 5353%%คาร์บอนไดออกไซด์ คาร์บอนไดออกไซด์ 5353%%

มีเทน มีเทน 1717%%โอโซน โอโซน 1313%%

ไนตรัสออกไซด์ ไนตรัสออกไซด์ 1212%%ซีเอฟซี ซีเอฟซี 55%%

แผน่นํ �าแข็งบรเิวณข ั�วโลกเหนอืแผน่นํ �าแข็งบรเิวณข ั�วโลกเหนอื

ละลายแลว้กวา่ ละลายแลว้กวา่ 20 20 % % นบัแต ่พนบัแต ่พ..ศศ. . 25222522

ปี2554 น้ําท่วมใหญ่ในประเทศไทย

ภาพจาํลองของแผ่นดนิอนิโดจนี ภาพจาํลองของแผ่นดนิอนิโดจนี ((SouthSouth--East AsiaEast Asia))

หากระดบันํ+าทะเลสูงขึ+น หากระดบันํ+าทะเลสูงขึ+น 1717 ฟุตฟุต

ภาพจาํลองของแผ่นดนิอนิโดจนี ภาพจาํลองของแผ่นดนิอนิโดจนี ((SouthSouth--East AsiaEast Asia))

หากระดบันํ+าทะเลสูงขึ+น หากระดบันํ+าทะเลสูงขึ+น 171700 ฟุตฟุต

การใช้พลังงานขั้นสุดท้ายจําแนก

ตามชนิดพลังงาน 255346.4%

17.9%

9.9%

7.0%

18.9%นํ�ามันสําเร็จรูป

ถา่นหนิ/ลกิไนต์

ก๊าซธรรมชาติ

พลังงานหมุนเวียน

เกษตรกรรม

สถานการณ์พลังงานของไทยในปี 2553

การใช้พลังงานจําแนกตามสาขาเศรษฐกิจ 2553

ไฟฟ้า 5.2%

36.4%

15.5%

7.8%

35.2%

เกษตรกรรม

อุตสาหกรรม

บา้นอยู่อาศัย

ธรุกจิการคา้

ขนส่ง

มูลค่าการใช้พลังงานขั)นสุดท้าย ป/2553

400,000

600,000

800,000

1,000,000

1,200,000

ล้านบาท

มูลค่าการใช้พลังงานขั)นสุดท้าย

รวม 1,796,199 ล้านบาท*

สถานการณ์พลังงานของไทยในปี 2553

0

200,000

400,000

น�ํามันสําเร็จรูป ไฟฟ0า ก๊าซธรรมชาติ ลิกไนต์/ถ่านหิน พลังงานทดแทน

น)ํามันสําเร็จรูป

ไฟฟ:าก๊าซ

ธรรมชาติลิกไนต์

/ถ่านหินพลังงานทดแทน

รวม

อัตราการเปลีBยนแปลง (%)*

15.6 11.2 39.2 2.7 0.8 13.8

*เบื�องต้น

มูลค่าพลงังาน การใชพ้ลงังานมีมูลค่า 1,796,199 ลา้นบาท เพิEมขึ:นจากปีก่อน 218,006 ลา้นบาท หรือคิดเป็นเพิEมขึ:นร้อยละ 13.8

มูลค่าการนําเข้าพลังงาน

0100200300400500600700800พันล้านบาท

มูลค่าการนําเข้าพลังงาน

รวม 895 พันล้านบาท*

400

600

800

1000

1200

1400

มูลค่าการนําเข้าพลังงาน

พันล้านบาท

ป/2553

สถานการณ์พลังงานของไทยในปี 2553

น)ํามันดิบน)ํามัน

สําเร็จรูปก๊าซ

ธรรมชาติ ถ่านหิน ไฟฟ:า รวม

อัตราการเปลีBยนแปลง (%)*

18.5 126.0 -2.2 2.0 86.0 17.6

*เบื�องต้น

0

200

400

การนําเข้าพลงังาน ในปี 2553 มีมูลค่ารวม 894,871 ลา้นบาท เพิEมขึ:นจากปีก่อน 134,002 ลา้นบาท หรือคิดเป็นร้อยละ 17.6

นโยบายพลังงานของประเทศ

นโยบาย

2. พัฒนาพลังงาน

ทดแทนเปนวาระแหงชาติ1. เสริมสราง

ความมั่นคงดานพลังงาน

3. สงเสริมการอนุรักษและ

ประหยัดพลังงานอยางนโยบาย

พลงังานของประเทศ

พลังงานอยางตอเนื่อง

4. กํากับดูแลราคาพลังงาน

ใหเหมาะสมเปนธรรม และมีเสถียรภาพ

5. ใส่ใจดูแลรักษาสิ่งแวดลอมควบคูกับการพัฒนาและการใชพลังงาน

สะอาด

ไม่มีนโยบายอนุรักษพ์ลงังาน

การใชพ้ลงังาน (ktoe/ปี)

ลดปริมาณการใช้พลงังานลง 15% = 7,630

ktoe/ปี

ลดปริมาณการใช้พลงังานลง 25% =

17,530 ktoe/ปี

เป้าหมายการอนุรักษ์พลังงาน (ภาคอุตสาหกรรมและธุรกิจต่างๆ)

18

ลดปริมาณการใช้พลงังานลง 8% = 4,188

ktoe/ปี

ktoe/ปี

จนถึงปี 52 ค่า EI ลดลงไปแลว้2.78% คิดเป็น 1,698 ktoe

มีนโยบายอนุรักษพ์ลงังาน

ความหมายของระบบการจัดการพลงังาน

Energy Management System (EnMS) : set of interrelated or interacting element to establish an energy policy and energy objectives and processes and procedures to achieve those objectives.

ระบบการจัดการพลงังานระบบการจัดการพลงังาน หมายถึง กลุ่มของความสมัพนัธ์ภายในหรือปฏิสัมพนัธ์ของส่วนต่างๆขององคก์ร ในการทีEจะกาํหนดนโยบายดา้นพลงังาน, วตัถุประสงคด์า้นพลงังาน และมีการกาํหนดกระบวนการและระเบียบปฏิบตัิเพืEอใหบ้รรลุวตัถุประสงคน์ั:นๆ

ความสําคญัของระบบการจัดการพลงังาน

1. ทาํใหเ้กิดการอนุรักษพ์ลงังานภายในองคก์รอยา่งเป็นระบบและมีการปรับปรุงสมรรถนะดา้นพลงังานอยา่งต่อเนืEอง

2. มีนโยบายพลงังาน มีดชันีชี:วดั มีวตัถุประสงค ์เป้าหมาย และแผนปฏิบตัิในการอนุรักษพ์ลงังานทีEชดัเจน

3. มีวิธีการควบคุมการปฏิบตัิงานทีEเป็นมาตรฐานเพืEอใหเ้กิดการใชพ้ลงังานในการอนุรักษพ์ลงังานทีEชดัเจน

3. มีวิธีการควบคุมการปฏิบตัิงานทีEเป็นมาตรฐานเพืEอใหเ้กิดการใชพ้ลงังานอยา่งมีประสิทธิภาพ

4. มีการตรวจวดัสมรรถนะดา้นพลงังานของเครืEองจกัรอุปกรณ์ทีEสาํคญัอยา่งสมํEาเสมอ

5. พนกังานทุกระดบัมีความตระหนกัและมีส่วนร่วมในการอนุรักษพ์ลงังาน6. องคก์รเป็นทีEยอมรับในระดบัสากล

หลงัจากทีE ISO ประกาศขอ้กาํหนดระบบการจดัการพลงังาน ISO 50001 เมืEอวนัทีE 15 มิถุนายน 2011 ทีEผา่นมา

15 15 JUNE JUNE 2011 2011

เมืEอวนัทีE 15 มิถุนายน 2011 ทีEผา่นมา องคก์รสามารถประยกุตใ์ชข้อ้กาํหนดมาตรฐานสากลของระบบการจดัการพลงังาน ISO 50001:2011 เพืEอนาํไปปรับปรุงประสิทธิผลของการจดัการพลงังานขององคก์รอยา่งมีมาตรฐานและสามารถขอการรับรองระบบอยา่งเป็นทางการไดห้ากมีความตอ้งการ

รูปแบบของระบบการจัดการพลงังานตามมาตรฐาน ISO 50001:2011

นโยบายดา้นพลงังาน

การวางแผนดา้นพลงังาน

การนาํไปปฏิบตัิ

การทบทวนของฝ่ายบริหาร

การนาํไปปฏิบตัิและการดาํเนินงาน

การตรวจสอบ

การเฝ้าติดตามตรวจวดัและวเิคราะห์

การตรวจประเมินภายใน

ความไม่สอดคลอ้ง, การแก้ไข,การปฏิบตัิการแกไ้ขและป้องกนั

Energy (พลงังาน) :ไฟฟ้า, เชื:อเพลิง, ไอนํ:า, ความร้อน, อากาศอดั, พลงังานทดแทนต่างๆ

Energy Baseline (เส้นฐานพลงังาน) :ปริมาณอา้งอิงทีEใชเ้ป็นพื:นฐานสาํหรับการเปรียบเทียบกบัสมรรถนะดา้นพลงังาน

คาํศัพท์และคาํนิยามที=สําคญั (Terms and Definitions)

ปริมาณอา้งอิงทีEใชเ้ป็นพื:นฐานสาํหรับการเปรียบเทียบกบัสมรรถนะดา้นพลงังาน

Energy Performance Indicator “EnPI” (ดชันีวดัสมรรถนะด้านพลงังาน) :ค่าเชิงปริมาณหรือการวดัสมรรถนะดา้นพลงังานทีEกาํหนดโดยองคก์ร

Energy Use (ลกัษณะการใช้พลงังาน) :ลกัษณะ, ประเภท ของการประยกุตใ์ชพ้ลงังานในองคก์ร เช่น ระบบปรับอากาศ,ระบบแสงสวา่ง, ความร้อน, การขนส่ง, กระบวนการ, สายการผลิต(เป็นการแยกประเภทเท่านั+น ไม่ใช่ปริมาณตวัเลข)

Energy Consumption (ปริมาณการใช้พลงังาน) :ปริมาณของการประยกุตใ์ชพ้ลงังาน

Energy Efficiency (ประสิทธิภาพการใช้พลงังาน, SEC) :อตัราส่วนหรือค่าเชิงปริมาณทีEสัมพนัธ์กนัระหวา่ง และพลงังานทีE Input เขา้ไป และ Output ทีEไดอ้อกมา ไดแ้ก่ ปริมาณพลงังานทีEใชต้่อหน่วยผลิตภณัฑท์ีEผลิตออกมา เช่น- kWh/ชิ:น - MJ/ชิ:น- kWh/ชิ:น - MJ/ชิ:น- kWh/กิโลกรัม - MJ/กิโลกรัม- kWh/ตร.ฟุต ของชิ:นงาน - MJ/ตร.ฟุต ของชิ:นงาน- kWh/ลิตร - MJ/ลิตร

หรือ เรียกว่าค่า SEC (Specific Energy Consumption) สามารถใช้เป็น EnPI ได้

Energy Intensity (ความเข้มข้นของการใช้พลงังาน) : จากนิยามของกรมพฒันาพลงังานทดแทนและอนุรักษพ์ลงังาน คาํวา่ Energy Intensity กบั Energy Efficiency มีความหมายจะคลา้ยคลึงกนั แต่ Energy Intensity จะเนน้ไปทีEการวดัประสิทธิภาพ แยกตามกลุ่ม เช่น

- ถา้โรงงานผลิตแผน่สินคา้ 2 ชนิด เช่น สินคา้ A และสินคา้ B อาจแยกวดั Energy Efficiency เป็น� ค่า SEC (MJ/ชิ:น) ของสินคา้ A

Efficiency เป็น� ค่า SEC (MJ/ชิ:น) ของสินคา้ A� ค่า SEC (MJ/ชิ:น) ของสินคา้ B

- โรงงานมีหน่วยผลิตหลายหน่วยงาน อาจแยกเป็นค่า� Energy Efficiency ของหน่วยผลิต 1� Energy Efficiency ของหน่วยผลิต 2� Energy Efficiency ของหน่วยผลิต 3

แนวคิดของสมรรถนะดา้นพลงังาน

Energy Use

Energy Consumption

Energy Intensity

Energy Performance

Consumption

Energy Efficiency

Intensity

Other

(SEC)

ข้อกาํหนดมาตรฐาน ISO 50001:2011

4.1 ขอ้กาํหนดทัEวไป (General Requirements)4.2 ความรับผดิชอบของฝ่ายบริหาร (Management Responsibility)4.3 นโยบายดา้นพลงังาน (Energy Policy)4.4 การวางแผนด้านพลงังาน (Energy Planning)4.4 การวางแผนด้านพลงังาน (Energy Planning)4.5 การนาํไปปฏิบตัิและการดาํเนินงาน (Implementation and Operation)4.6 การตรวจสอบ (Checking)4.7 การทบทวนของฝ่ายบริหาร (Management Review)

การทบทวนด้านพลงังานInputs ในการวางแผน Outputs ของการวางแผน

A.วเิคราะห์ลกัษณะการใช้และปริมาณการใชพ้ลงังาน

B.ชี: บ่งพื:นทีEของลกัษณะการใช้

กระบวนการวางแผนด้านพลงังาน (Energy Planning Process)

ลกัษณะการใช้พลงังานในอดีตและปัจจุบนั

• ตวัแปรทีEมีผล กระทบต่อการ

• เส้นฐานพลงังาน• EnPIs

B.ชี: บ่งพื:นทีEของลกัษณะการใช้และปริมาณการใชพ้ลงังานทีEมีนยัสาํคญั (Significant

Energy Use & Consumption)

C.ชี: บ่งโอกาสในการปรับปรุงสมรรถนะดา้นพลงังาน

ตวัแปรทีEมีผล กระทบต่อการ ใชพ้ลงังานทีEมี นยัสาํคญั• สมรรถนะดา้น พลงังาน

• EnPIs• วตัถุประสงค์• เป้าหมาย• แผนปฏิบตัิ

การบ่งชี+ลกัษณะการใช้พลงังานที=มีนัยสําคญั (Significant Energy Use)

1.การหาสัดส่วนปริมาณการใช้พลงังาน เป็นการประเมินในระดบัองคก์รเพืEอใหเ้ห็นวา่ Energy Use แต่ละประเภทมีปริมาณการใชพ้ลงังาน (Energy Consumption) ในสดัส่วนเท่าไรเท่าไร

� Pie Chart แสดงสดัส่วนปริมาณการใชพ้ลงังานรวม� Pie Chart แสดงสดัส่วนปริมาณการใชพ้ลงังานไฟฟ้า� Pie Chart แสดงสดัส่วนปริมาณการใชพ้ลงังานความร้อน

2. การจัดลาํดบัลกัษณะการใช้พลงังานที=มีนัยสําคญั (Sig.Energy Use) เป็นการพิจารณาตดัสินใจว่าลกัษณะการใชพ้ลงังานประเภทใดในองคก์รเป็นลกัษณะการใชพ้ลงังานทีEมีนยัสาํคญั (Sig.Energy Use) และทาํใหท้ราบถึงลาํดบัของนยัสาํคญัดว้ย

หวัขอ้พิจารณาใหค้ะแนนเพืEอหาลกัษณะการใชพ้ลงังานทีEมีนยัสาํคญัหวัขอ้พิจารณาใหค้ะแนนเพืEอหาลกัษณะการใชพ้ลงังานทีEมีนยัสาํคญั

1) ปริมาณการใชพ้ลงังาน2) ชัEวโมงการใชง้าน3) ศกัยภาพในการปรับปรุง

3. การกาํหนดตัวแปรที=มีผลต่อลกัษณะการใช้พลงังานที=มีนัยสําคญั เป็นการร่วมกนัพิจารณาวา่ลกัษณะการใชพ้ลงังานทีEมีนยัสาํคญั (Sig.Energy Use) แต่ละอยา่ง มีตวัแปรอะไรบา้งทีEส่งผลต่อปริมาณการใชพ้ลงังาน เพืEอนาํไปสู่การควบคุมหรือกาํหนดมาตรการปรับปรุงตวัแปรนั:นๆต่อไป

QuestionQuestion