สัตวแพทย เชียงใหม เพื่อชุมชน · Equine Dental Floating (การตะไบฟันม า) พฤติกรรมการใช

5โดย... สพ.ญ.ณฐวณณ ศรฟาวฒนา

โดย... อ.น.สพ.ดร.สหสชย ตงตรงทรพย

โรคผวหนงทเกดจากการตดเชอในสนข

น.สพ.กตตกร บญศรบรรณาธการ

วารสาร

Chiang Mai Veterinary Journal for Community (CVJC)ปท 5 ฉบบท 1 เดอนมกราคม-มถนายน 2561 ISSN 2408-1949

สตวแพทยเชยงใหมเพอชมชน

บอกอ...บอกเลาสารบญ

คณะผจดทา

CONTENT

สวสดทานผอานวารสารสตวแพทยเชยงใหมเพอชมชน มาพบกนในฉบบแรกของป พ.ศ. 2561 ซงเปนปทหวงวาอะไรๆ จะดขนตามลาดบทงเรองราวการเมองและเศรษฐกจ ในชวงครงปหลงปทผานมา คณะสตว-แพทยศาสตร กไดจดกจกรรมใหญคอ งานประชมวชาการสขภาพสตวภาคเหนอประจาป พ.ศ. 2560 ซงในปนไดใหความสาคญกบ “การใชยาปฏชวนะอยางสมเหตผล” เนองจากปจจบนพบอบตการณการตดเชอดอยาเพมสงขน ทาใหเปนสาเหตใหผปวยเสยชวตมากขนในโรงพยาบาล โดยสตวแพทยกเปนหนงวชาชพดานสขภาพ รวมกบแพทย ทนตแพทย เภสชกร และพยาบาล ทมความเกยวของกบการใชยา จงตองมการใหความรกบสตวแพทยทเกยวของกบการผลตภาคปศสตว เพอชวยกนควบคมการใชยาในฟารมใหมความเหมาะสม นอกจากน ยงตองมการจดกระบวนการการเรยนการสอนใหตระหนกถงภาวะปญหาทเกดขน เพอการผลตและพฒนาสตวแพทยทมแนวคดเรองการใชยาอยางสมเหตผล อนจะเปนผลดตอสขภาพของผคนในสงคม สาหรบผสนใจเกยวกบเรองการใชยาอยางสมเหตผล สามารถเขาเวปไซดคณะสตวแพทยศาสตร เพอไปอานยอนหลงบทความโดยละเอยดไดในวารสารสตวแพทยเพอชมชน ปท 5 ฉบบท 1 ไดครบ ในสวนเนอหาในฉบบนพบกบเรองราวเนอหาเกยวกบโรคทมกพบในสตวชนดตางๆ แถมทายดวยเทคนคการสตฟฟสตวทสามารถนาไปลองทาดไดครบ ทายนหากมคาแนะนาในการทาวารสารฯ สามารถใหขอเสนอแนะมาไดท [email protected] ขอบคณครบ

ทปรกษา

คณบดหวหนาศนยบรการสขภาพสตวรองคณบดฝายวจยผอ.โรงพยาบาลสตวเลกผอ.โรงพยาบาลสตวใหญผอ.หนวยชนสตรโรคสตวผจก.หองปฏบตการกลางผอ. โรงพยาบาลสตวทองถน

2

7

9

10

12

14

16

18

20

24

22

26

บรรณาธการ

น.สพ.กตตกร บญศร

กองบรรณาธการ

รศ.น.สพ.ดร.กฤษฎากรณ พรงเพราะผศ.น.สพ.ดร.วระศกด ปญญาพรวทยาผศ.น.สพ.ดร.ฉตรโชต ทตารามผศ.น.สพ.ดร.ฎลก วงศเสถยรผศ.น.สพ.ภานวฒน แยมสกลผศ.สพ.ญ.ดร.วาสนา ไชยศรอ.สพ.ญ.ดร.นยดา ทตาราม

ผชวยบรรณาธการจดการ

นายธระพงศ โปธานางสาวไพรนทร คณเศษนายธนะพนธ การคนซอ

ผศ.น.สพ.ดร.วรพงศ ตงจตเจรญอ.สพ.ญ.ดร.สรรตน หนมอ.สพ.ญ.ดร.จารวรรณ คนมอ.สพ.ญ.ดร.วรางคณา ไชยซาววงศ

รองบรรณาธการ

รศ.น.สพ.ดร.กรกฎ งานวงศพาณชยอ.น.สพ.ดร.สหสชย ตงตรงทรพยผศ.น.สพ.ดร.อนชา สธนวงศ

ออกแบบปกและออกแบบเวบไซต

นายธรนนทร เจรญสขนางสาวเดอนนภา ตาอนท

โดย... ผศ.สพ.ญ.ดร.วนา จเปย

โดย... น.สพ.ชชวาล ศรวชย

โดย... น.สพ.ภมกตต ไชยนนตา

โดย... น.สพ.ศรณยสร นวลมณ

โดย... น.สพ.ภาคภม อสระพงศพนธ

โดย... น.สพ.ขจรพฒน บญประเสรฐ

โดย... สพ.ญ.ชมพนช อดอน

โดย... น.สพ.กตตกร บญศร

โดย... ผศ.สพญ.ดร. ปรกต รงศร

โดย... อ.สพ.ญ.ดร.รชยา วชราชวน

โดย... ธระพงศ โปธา

พานองหมานองแมวไปฉดวคซนกนเถอะ

โรคกลากในสตวเลยง

รหรอไม สนขของทานเปนตอกระจกได และรกษาได

เมอสนขไอ… เรองธรรมดาทอาจไมธรรมดา

มารจก ระยะการเปนสดของนองหมากน

เมอตองพาปลาปวยไปหาหมอ

ทาไม… ชางถงทารายคน?

Equine Dental Floating (การตะไบฟนมา)

พฤตกรรมการใชยาตานจลชพในฟารมโคนม

ไอจง… ไอแอลท (โรคกลองเสยงอกเสบตดตอในไก)

ทาไมโรคปาก และเทาเปอยยงคงระบาดในประเทศไทย

สตฟฟ (คราบ) กง วธงายๆ ทาไดทบาน

* * หมายเหต สาหรบภาพสของแตละบทความสามารถตดตามไดในเวปไซด http://www.vet.cmu.ac.th/web/CVJC.php

2 วารสารสตวแพทยเชยงใหมเพอชมชน ปท 5 ฉบบท 1

การใหการปองกนโรคแกสตวเล ยง เปนหน งในความรบผดชอบของเจาของสตวเลยง ทจะตองดแลสตวเลยงของตนเองใหมความเปนอยมสขภาพทด ซง “อสระจากความเจบปวดและโรคภย” เปนหนงใน อสรภาพ 5 ประการ1 ในการจดการสวสดภาพของสตวเลยง และการทสตวเลยงของเราจะมอสระภาพตอโรคภยได เรากตองใหการเลยงด และใหการปองกนโรคแกสตวเลยงของเราอยางถกตองและเหมาะสม จงจะทาใหสตวเลยงนนหางไกลจากโรคได การใหการปองกนโรคทถกตองและเหมาะสมนนคงยากทจะกาหนดขอบเขตใหชดเจนในสตวเลยงแตละตวไดเนองจากมการเลยงดในพนททแตกตางกนไป สงแวดลอมตางกน และสภาพเศรษฐกจของแตละครอบครวกแตกตางกน ดงนนการใหการดแลปองกนโรคของแตละครอบครวอาจแตกตางกนไปบาง เนองจากความเสยงตอการตดโรคตางกน บางบานอาจจะเลยงปลอยอสระ บางบานอาจจะเปนการเลยงอยในบรเวณบานทมรวรอบขอบชด อยางไรกตามโรคตดเชอบางชนดไมไดจากดอยแคการตดตอทางอากาศ ทางนา หรออาหาร แตตดจากพาหะนาโรค เชน หนทอ กระรอก คางคาว ดงนนการปองกนโรคโดยการใหสตวเลยงของเราใหมภมคมกนโรคถอวาเปนการเตรยมพรอมทด เมอสตวเลยงของเราสมผสเชอโรค กจะไมปวย หรอสามารถสกบโรคได โดยเกดความเจบปวยแตไมรนแรง ไมทาใหเสยชวต ซงการปองกนโรควธทวานนคอการฉดวคซน ทานผอานบางทานอาจจะสงสยวาวคซนคออะไร วคซน คอ ผลตผลทประกอบดวยเชอไวรสหรอแบคทเรยทถกฆาหรอทาใหมฤทธออนแรงจนไมเปนอนตราย สาหรบฉดเขาสรางกายเพอกระตนใหเกดภมคมกนโรคซงเกดจากเชอนน2 และปจจบนวคซนไดมการพฒนาใหสามารถฉดเขาใตผวหนงไดซงทาใหการใหวคซนสะดวกขนมาก (รปท 1) วคซนสาหรบปองกนโรคตดตอในสนขและแมวปจจบน ไดถกจาแนกไวเปน 3 กลมดงน กลมท 1 วคซนหลก (Core vaccine) เปนวคซนทสนขทกตวควรไดรบ กลมท 2 วคซนทางเลอก (Non-core vaccine) เปนวคซนทพจารณาใหเฉพาะในกลมเสยง และเปนกลมวคซนทไมมขอมลทางวทยาศาสตรทยนยนวากระตนภมไดด หรอ

1 อสรภาพ 5 ประการคอ 1.อสระจากความหวกระหาย 2.อสระจากความไมสบายกาย 3.อสระจากความเจบปวดและโรคภย 4.อสระจากความกลวและไมพงพอใจ 5.อสระในการแสดงพฤตกรรมตามธรรมชาต (ปานเทพ รตนากร, 2560)2 พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔

พานองหมานองแมวไปฉดวคซนกนเถอะอ.น.สพ.ดร.สหสชย ตงตรงทรพยภาควชาคลนกสตวเลยงและสตวปา

คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหมไปรษณยอเลคทรอนค: [email protected]

สามารถปองกนโรคได (สมาคมผ ประกอบการบาบดโรคสตวแหงประเทศไทย, 2559; Day et al., 2016) วคซนหลกในสนข ประกอบดวยวคซนปองกนโรคพษสนขบา (Rabies) ซงเรารจกกนดกนอยแลววาเปนโรคตดตอรายแรงทสาคญ สามารถตดคนไดและเมอตดเชอแลวตายทกราย โรคลาไสอกเสบตดตอไวรสพารโว (Canine Parvoviral Enteritis) โรคไขหดสนข (Canine Distemper) และโรคตบอกเสบ (Canine Hepatitis) วคซนทางเลอกในสนขนนประกอบดวย วคซนปองกนโรคฉหน หรอโรค

(A)

(B)

3วารสารสตวแพทยเชยงใหมเพอชมชน ปท 5 ฉบบท 1

3 โรคฉหน หรอโรคเลปโตสไปโรซส (Leptospirosis) จดเปนโรคตดตอจากสตวสคนเชนเดยวกบโรคพษสนขบาแตมรายงานวาความคมโรคจากการฉดวคซนคอนขางตาจงจดเปนวคซนทางเลอก

เลปโตสไปโรซส (Leptospirosis) ทเปนโรคตดตอจากสตวสคนทสาคญ3 วคซนปองกนโรคหวดตดตอ จากเชอไวรสพาราอนฟลเอนซา (Parainfl uenza virus) และ เชอแบคทเรยบอเดทเทลลา บรองไคเซปตกา (Bordetella bronchiseptica) และ วคซนทถกจดอยในกลมไมแนะนาโดยสมาคมสตวแพทยสตวเลกโลก เนองจากการตดเชอมกไมแสดงอาการหรอมอาการไมรนแรง คอวคซนปองกนโรคลาไสอกเสบตดตอไวรสโคโรนา (Canine Coronaviral Enteritis) อยางไรกตาม จากท ประชมของสมาคมผ ประกอบการบาบดโรคสตวแหงประเทศไทยไดใหคาแนะนาไววาใหขนอยกบดลยพนจของสตวแพทยเนองจากในประเทศไทยยงไมมรายงานอบตการณ และจานวนสตวปวยทยนยนการตดเชอทชดเจน

วคซนหลกในแมว ประกอบดวย วคซนปองกนโรคพษสนขบา วคซนปองกนไขหดแมว (Feline Panleukopenia จากเชอ Feline parvovirus) วคซนปองกนเชอเฮอรปส (Feline Herpesvirus 1) วคซนปองกนเชอไวรสแคลซแมว (Feline Calicivirus) วคซนทางเลอกประกอบดวยวคซนปองกนโรคมะเรงเมดเลอดขาว (Feline leukemia, FeLV) วคซนปองกนโรคภมคมกนบกพรองหรอเอดสในแมว (Feline immunodefi ciency virus, FIV) วคซนปองกนโรคหวดตดตอจากเช อคลามยเดย (Chlamydia felis) และบอเดทเทลลา บรองไคเซปตกา (Bordetella bronchiseptica) สวนวคซนปองกนโรคชองทองอกเสบในแมว (Feline Infectious Peritonitis) ถกจดอยในกลมไมแนะนา เนองจากไมมขอมลเพยงพอยนยนวาปองกนโรคได

4

4

8

8

16

12

26

52

52

12

10

26

16

DHP

CHP

DHP(*R)

CPHR

CHPR

DHPR หากไมไดฉดเมออาย 6 เดอน และฉดกระตนซาทกป

CHPR หากไดฉดเมออาย 6 เดอน และฉดกระตนซาทกป

DHPR

DHPR

CHP(*R)

CPi/Bb I/N

Bb I/N

Leptospira

C. felis, FeLV, FIV

Leptospira

C. felis, FeLV, FIV

Leptospira

Leptospira, CPi/Bb I/N

C. felis, FeLV, FIV, Bb I/N และฉดกระตนซาทกปขนกบความเสยงตอการตดเชอของแมว

Leptospira

FIV

ตารางท 1 ตารางแนะนาการฉดวคซนในลกสนขอายนอยกวา 4 เดอน

ตารางท 2 ตารางแนะนาการฉดวคซนในลกสนขอายนอยกวา 4 เดอน

คาอธบายอกษรยอ; D, Canine distemper (เชอไวรสไขหดสนข); H, Canine adenovirus (เชอไวรสตบอกเสบ); P, Canine parvovirus (ไวรสลาไสอกเสบพารโว); R, Rabies (ไวรสโรคพษสนขบา); CPi, Canine parainfluenza virus (ไวรสพาราอนฟลเอนซา); Bb, Borde-tella bronchiseptica (บอรเดทเทลลา บรองไคเซปตกา); I/N, Intranasal (วคซนชนดหยอดจมก) (สมาคมผประกอบการบาบดโรคสตวแหงประเทศไทย, 2559)

คาอธบายอกษรยอ; C, Feline calicivirus (ไวรสแคลซในแมว; H, Feline Herpesvirus (ไวรสเฮอรปสในแมว); P, Feline parvovirus (เชอไวรสพารโวในแมว); R, Rabies (ไวรสโรคพษสนขบา); C. felis, Chlamydia felis (เชอคลามยเดย); FeLV, Feline leukemia virus (ไวรสมะเรงเมดเลอดขาวในแมว); FIV, Feline immunodeficiency virus (ไวรสเอดสแมว); Bb, Bordetella bronchiseptica (บอรเดทเทลลา บรองไคเซปตกา); I/N, Intranasal (วคซนชนดหยอดจมก) (สมาคมผประกอบการบาบดโรคสตวแหงประเทศไทย, 2559)

อาย (สปดาห)

อาย (สปดาห)

วคซนหลก (core vaccine)

วคซนหลก (core vaccine)

วคซนทางเลอก (non-core vaccine)

วคซนทางเลอก (non-core vaccine)


สมาคมผประกอบการบาบดโรคสตวแหงประเทศไทย (2559) ไดใหแนวทางปฏบตเกยวกบการใหวคซนในสนขและแมว ไวดงน การใหวคซนแกสนขและแมวนน โดยปกตจะเรมใหไดตงแตอาย 6-8 สปดาห ยกเวนในกรณทจะใหวคซนเพอปองกนโรคหวดตดตอซงเปนวคซนทางเลอกนนสามารถใหไดตงแตอาย 4 สปดาห (ดงตารางท 1 และ 2) โดยวคซนทเปนวคซนหลกจะแนะนาใหเรมทอาย 8 สปดาห เชนในสนขจะเปนวคซนรวมปองกนโรคไขหดสนข ตบอกเสบ และ ลาไสอกเสบไวรสพารโว และทาการใหวคซนกระตนซาทก 2-4 สปดาหจนกวาอาย 16 สปดาหหรอ 4 เดอน จงจะเวนไปใหอกครงท อาย 6 เดอนหรอ 1 ป จากนนทาการกระตนซาทกป สาหรบวคซนปองกนโรคพษสนขบา จะเรมทอาย 3 เดอน หากสนขอยในพนทความเสยงสงแนะนาใหฉดกระตนหางจากครงแรก 2-4 สปดาห จากนนทาการกระตนซาทอาย 6 เดอน หรอ 1 ป จากนนทาการกระตนซาทกป การฉดวคซนในลกแมวกเชนกนกบในลกสนขทสามารถใหวคซนทางเลอกสาหรบปองกนโรคหวดตดตอไดตงแตอาย 4 สปดาห สวนวคซนหลกปองกนไวรสแคลซ ไวรสเฮอรปส และ ไขหดแมว จะแนะนาใหเรมทอาย 8 สปดาหจากนนกระตนทก 2-4 สปดาห จนกระทงอาย 16 สปดาหจงเวนไปใหอกครงท อาย 6 เดอนหรอ 1 ป จากนนทาการกระตนซาทกป วคซนปองกนโรคพษสนขบา จะเรมทอาย 3 เดอน หากแมวอยในพนทความเสยงสงแนะนาใหฉดกระตนหางจากครงแรก 2-4 สปดาห จากนนทาการกระตนซาทอาย 6 เดอน หรอ 1 ป และกระตนซาทกปเชนเดยวกนกบการใหวคซนในสนข สาหรบการฉดวคซนในสนขหรอแมวโตทไมเคยไดรบวคซนเลย ใหฉดวคซนรวมปองกนโรคไขหดสนข ตบอกเสบ ลาไสอกเสบไวรสพารโว และ โรคพษสนขบา สาหรบสนข และ วคซนปองกนโรคไวรสแคลซ ไวรสเฮอรปส ไขหดแมว และโรคพษสนขบา สาหรบแมว 2 ครงหางกน 2-4 สปดาห จากนนกระตนซาทกป อยางไรกตาม การทสตวไดรบวคซนแลวนนจะไมไดเปนการรบประกนวาจะสามารถปองกนโรคไดทนท แตจะตองใหเวลารางกายเรยนรและตอบสนองตอวคซนซงโดยปกตจะใชเวลา 7-14 วนหรอนานกวานน ทงนภมค มกนของสตวเลยงของเราจะตอบสนองเรวหรอชา ขนอยกบปจจยหลายอยาง เชน ชนดหรอคณภาพของวคซน ชนดเชอเปน ซงหมายถงเชอททาใหออนแรงจะใหการตอบสนองสรางภมคมกนทดกวาวคซนเชอตาย สขภาพของสตวเลยงทไดรบวคซนขณะนน หากมภาวะเจบปวย การตอบสนองยอมไมดเทาสนขทมสขภาพแขงแรง รวมถงวคซนบางชนดเองมความคมโรคตา ถงแมวาสตวปวยไดรบวคซนไปแลวสตวเลยงกยงแสดงอาการของโรคไดอยแตโดยมากจะแสดงอาการไมรนแรง หรอวคซนบางชนดเชอทนามาผลตวคซนอาจจะเปนชนดทไมไดระบาดในไทยเปนหลกทาใหปองกนโรคไดไมดเชนกน เพอความปลอดภยและปองกนการสบสนในการใหวคซนในลกสนขหรอลกแมวทเพงยายบาน หรอ ซอมาจากรานคาสตวเลยง สตวแพทยมกแนะนาใหทาวคซนในลกสตวหลงจากคนเคยกบสงแวดลอมใหมแลวรวมถงทาการใหยาถายพยาธแลว ซงมกจะเปนเวลา 1-2 สปดาห เพอใหรางกายไดทาการสรางภมคมกนอยางม

ประสทธภาพ รวมถงเปนการตรวจสอบใหแนใจวาลกสตวไมไดตดเชอมากอนทจะไดรบวคซน อกปจจยหนงทมผลตอการตอบสนองตอวคซนคอระดบภมคมกนทไดมาจากแม ในชวงทไดรบนมนาเหลอง ซงถาลกสตวไดรบวคซนในชวงทไมเหมาะสม เชน อายนอยเกนไป ระดบภมคมกนแมจะยบยงการแพรกระจายของเชอในวคซน ทาใหลกสตวไมมการสรางภมดวยตวเองอกทงระดบภมคมกนทไดจากแมกจะลดลงทาใหมโอกาสตดเชอทมอยในธรรมชาตไดเชนกน จงเปนเหตผลทการฉดวคซนในลกสตวตองมการฉดกระตนซา ๆ ทก 2-4 สปดาหจนกวาจะอาย 16 สปดาห รวมถงในชวงทลกสตวไดรบวคซนและยงอายไมถง 16 สปดาห ควรระวงเรองความสะอาดเพอลดโอกาสทลกสนขจะไดรบเชอในขณะทระบบภมคมกนยงพฒนาไดไมเตมท โดยสรปในปจจบนการฉดวคซนใหกบสนขและแมวเปนวธการปองกนโรคตดตอทมประสทธภาพและคอนขางปลอดภยกบตวสตว ซงหากสตวเลยงของเราไดรบวคซนปองกนโรคอยางสมาเสมอกจะมโอกาสเจบปวยจากโรคตดตอนอยลง อยางทไดกลาวไวตงแตตอนตนวาความรบผดชอบของเจาของสตวเลยงประการหนงกคอการใหการดแลสตวเลยงเพอใหเขาเหลานนมความอสระจากความเจบปวดและโรคภยนนเอง

บรรณานกรมปานเทพ รตนากร. (2560). “สวสดภาพสตว ตอนท 1 - 9. สบคนจาก http://www.vs.mahidol.ac.th/lovedog/images/PDF News/Animal welfare vol1-9.pdfสมาคมผประกอบการบาบดโรคสตว. (2559). ผลสรปการสมมนา เชงปฏบตการ การจดทาแนวทางปฏบตเกยวกบการใหวคซน ในสนขและแมว. หอง Sapphire 106 อาคารอมแพค ฟอรม ศนยการแสดงสนคาและการประชมอมแพค เมองทองธาน อ.ปากเกรด จ.นนทบร. วนท 24 กรกฎาคม 2559.Day, M. J., Horzinek, M. C., Schultz, R. D., Squires, R. A., & Vaccination Guidelines Group of the World Small Animal Veterinary, A. (2016). WSAVA Guidelines for the vaccination of dogs and cats. J Small Anim Pract, 57(1), E1-E45. doi:10.1111/jsap.2_12431


โรคผวหนงทเกดจากการตดเชอในสนขสพ.ญ.ณฐวณณ ศรฟาวฒนา

คลนกเฉพาะทางโรคผวหนง โรงพยาบาลสตวเลก มหาวทยาลยเชยงใหม ไปรษณยอเลคทรอนค : [email protected]

การเลยงสนขสงทเจาของจะดแลเอาใจใสนอกเหนอจากเรองอาหารการกน ทนอน การขบถาย เรองทวไปแลวสขภาพผวหนงรวมถงเสนขนกเปนสงสาคญสนขกเหมอนกบคน ผวหนงและเสนขนเปนทนาดงดดใจ การดแลผวหนงและเสนขนเบองตน ไมวาจะเปนการอาบนา แปรงขน การเลอกใชผลตภณฑตางๆทเหมาะสม รวมถงการเสรมสรางวตามนและแรธาตทจะบารงผวหนงและเสนขนแลวหากพบวาสนขมปญหาโรคผวหนงกไมสามารถนงนอนใจได ปญหาโรคผวหนงทจะพบไดเบองตนแลว ขอแยกยอยใหเหนภาพชดเจนจากสาเหตการเกดโรคผวหนงทเกดจากการตดเชอ ในทนหมายรวมถงทงการตดเชอเปนสาเหตหลกและการตดเชอเปนสาเหตแทรกซอน

1.การตดเชอปรสตภายนอก แบงออกเปนการตดเชอไรขเรอนเปยก และการตดเชอไรขเรอนแหง ขเรอนเปยก หรอไรขเรอนขมขน เกดจากการตดเชอ Demodex spp. ลกษณะของรอยโรคมกจะเกดเปนการอกเสบบรเวณรขมขน ผวหนงอกเสบแดง มกพบบรเวณใบหนา หว รอบตา ลาตว ขา ฝาเทา องเทาของสนขและในกรณรนแรงอาจพบไดทงตวสตว (รปท 1) พบการอกเสบ บวมแดง โดยปกตมกไมพบอาการคน แตหากมการตดเชอแทรกซอนของแบคทเรยหรอยสต ทาใหมอาการคนได บางครงมสะเกดรงแค คราบนาเหลอง (crust) สตวแพทยจะทาการวนจฉยโดยการขดตรวจบรเวณผวหนง (skin scraping) หรอทาการตรวจบรเวณขนทหงามเทาหรอขอบตา (Trichogram) เพอตรวจหาตวเชอจากกลองจลทรรศน การรกษาโดยการใหยาฆาไรขเรอนควบคกบการรกษาการตดเชอแทรกซอนตามอาการ เชน ยาปฏชวนะในรายทมการตดเชอแบคทเรยแทรกซอน หรอยาตานเชอราในรายทมการตดเชอยสตแทรกซอน เปนตน รวมถงการใชแชมพเฉพาะททชวยลดการอกเสบและทาความสะอาดรขมขน

ขเรอนแหง เกดจากการตดเชอ Sarcoptes scabiei ลกษณะรอยโรคมกจะเกดบรเวณหนา ใบหขอศอก สนขจะมอาการคนคอนขางมาก ทาใหเกดรอยโรคจากการเกา ผวหนงหนาตว มสะเกดรงแค บางครงกสามารถมการตดเชอแบคทเรยแทรกซอนได สตวแพทยทาการขดตรวจ (skin scraping) หรอทาการทดสอบ penna pedal reflex การรกษาใชการฉดยาหรอหยอดยาตดตอกน รวมทงใหการรกษาตามอาการ เชน ยาลดอาการคน ยาปฏชวนะหากมการตดเชอแทรกซอนของแบคทเรย

2. การตดเชอแบคทเรย การตดเชอแบคทเรยทผวหนง (pyoderma) ยงมแยกตามความรนแรงของการตดเชอ จากพนผวไปถงชนของผวหนง (surface superficial and deep pyoderma) สาเหตของการตดเชอจากแบคทเรยเปนไดทงจากความไมเหมาะสมของผวหนง ทาใหเกดการเจรญของแบคทเรยจนกอโรค ทงปฐมภมและทตยภม ซงความรนแรงของการตดเชอกจะแตกตางกนระยะเวลาการรกษากจะแตกตางกนดวย ตงแต 1 - 3 เดอน ตามความลกของชนผวหนง อาการทพบการตดเชอแบคทเรย คอ ผวหนงอกเสบ แดง ถลอก สะเกด ขนรวง เยม แฉะ เกดต มแดงและต มหนอง เป นตน หากทาการรกษาไดทนทวงทกชวยใหการตดเชอไมแพรกระจายหรอรนแรงขน การวนจฉยเบองตนจากการตรวจทางกลองจลทรรศน และทาการเพาะเชอพรอมทดสอบความไวของยาตอตวเชอในรายทมการตดเชอระดบลก สตวแพทยจะแนะนาเรองการเลอกใชแชมพในการอาบนา ใหยาปฏชวนะในการฆาเชอแบคทเรย เปนตน

3. การตดเชอรา เชอราทมกก อโรคเช น Microsporum spp. และ Trichophyton spp. ซงพบไดในสงแวดลอมและผวหนง สนขเกดการตดเชอโดยมากมกเปนการตดเชอแทรกซอนจากภมคมกนลดลง สภาพผวหนงไมเหมาะสม ผวแพงาย ลกษณะรอยโรควงแดง ขนรวง ขนแตกหกงาย บางชนดเปนวงขอบนนแดง สะเกดรงแค มอาการคน สตวแพทยจะทาการตรวจโดยการการตรวจเสนขนทา Trichogram การใช Wood’s lamp ตรวจหาสารเรองแสงจากเชอราบางชนด การตรวจชนเนอ การเพาะเชอรา ในรายทเปนเฉพาะท ใหการรกษาโดยยาทาเฉพาะทหรออาบนาดวยแชมพยากาจดเชอรา ถาในกรณทรอยโรคแพรกระจายมากกวา 5-8 ตาแหนง อาจพจารณาใหยาทานรวมดวยนอกจากนนเชอราบางชนดสามารถตดตอสคนได หากเจาของเปนแลวตองรกษาควบคกนมเชนนนจะเกดการตดกลบไปมาระหวางสตวเลยงกบเจาของได

รปท 1 โรคผวหนงทเกดจากการตดเชอไรขเรอนเปยก


4. การตดเชอยสต มกเกดจากเชอ Malassesia ซงเชอยสตนพบไดทผวหนงสนขปกตทวไป มกเปนปญหาแทรกซอนจากปญหาปฐมภมอนๆ มกเปนเชอฉวยโอกาสทเปนปญหากวนใจเรอรง รอยโรคทมกพบคอ ผวหนงเปนผนแดงขนรวงมสะเกดรงแค ผวหนงเยมแฉะ หนาตว มกพบทบรเวณ รอบรมฝปาก ลาคอ องเทา (รปท 3) ขาหนบ ใบห รห มกลนเหมนเปรยว เจาของมกมาดวยอาการอาบนาแลว 2-3 วน กกลบมามกลนอก บางครงเวลาเราลบผวหนงและขนของสนขทตดเชอยสตจะมกลนตดมอมาดวย การวนจฉยทาไดโดยการสองหาเซลลภายใตกลองจลทรรศน (รปท 4) การรกษาโดยใชยาทานรวมกบแชมพเฉพาะท โดยการตดเชอยสตนมกเปนการตดเชอเรอรง หากตนตอของสาเหตไมถกรกษารวมไปดวย ทงนทงนนโรคผวหนงในสนขไมไดมสาเหตมาจากการตดเชอเพยงอยางเดยว โรคผวหนงทไมไดเกดจากการตดเชออนๆ เชน โรคผวหนงทเกดจากฮอรโมนไมสมดล ไมวาจะเปนฮอรโมนไทรอยด

ฮอรโมนจากตอมหมวกไต หรอฮอรโมนเพศ เปนตน รวมถงโรคภมแพอนๆ อกซงบางครงโรคผวหนงปฐมภมกเหนยวนาใหเกดการตดเชอแทรกซอนตามมาได อยางไรกตามเมอพบวาสนขมปญหาเกยวกบโรคผวหนง ควรไดรบการตรวจวนจฉยจากสตวแพทยเพอทาการรกษาและใหคาแนะนาเรองการดแลสขภาพผวหนงตอไป

บรรณานกรมFarver, K., Morris, D. O., Shofer, F., & Esch, B. (2005). Humoral measurement of type-1 hypersensitivity reactions to a commercial Malassezia allergen. Veterinary Dermatology, 16(4), 261-268. Muller, G. H., Kirk, R. W., Scott, D. W., Miller, W. H., & Griffin, C. E. (2001). Muller and Kirk’s small animal dermatology (6th ed). Philadelphia: W. B. Saunder.

รปท 3 โรคผวหนงทเกดจากการตดเชอยสต

รปท 2 โรคผวหนงจากการตดเชอแบคทเรยระดบตน

รปท 4 การตรวจเชอยสตจากกลองจลทรรศน


โรคกลากในสตวเลยงผศ.สพ.ญ.ดร.วนา จเปย

ภาควชาชวศาสตรทางสตวแพทยและสตวแพทยสาธารณสข คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

ไปรษณยอเลคทรอนค : [email protected]

สวสดคะทานผอานทกทาน นเปนการเขยนบทความครงแรกในวารสารสตวแพทยเชยงใหมเพอชมชนของดนฉนเลยนะคะ คดอยนานเหมอนกนคะวาจะเขยนเรองอะไรดทตวเองพอจะถนดและจะเปนประโยชนตอทานผอาน.... ดฉนคดวาทานผอานหลายทานคงจะมสตวเลยงแสนรก ในฉบบนดฉนจงขอเขยนบทความเกยวกบโรคผวหนงชนดหนง ซงสามารถเกดขนไดกบสตวเลยง นนกคอ “โรคกลาก” นนเองคะ โรคกลากในสตวเลยง หรอชอภาษาองกฤษคอ ring worm นน เกดจากเชอราในกลม Dermatophytes ซงคาๆ นมาจากรากศพทสองคาคอคาวา derma ซงแปลวาผวหนง และคาวา phyte ซงแปลวาลกษณะคลายพช หรอ ตนไมซงเปนลกษณะของเชอราสายโดยทวไปคอมสวนของสายราทเจรญยงลงไปในชนผวหนง (ชนนอก) เปรยบเสมอนราก และสวนของสายราทยนเขาไปในอากาศเปรยบเสมอนสวนของลาตน ใบ ดอก และผล รวมสองคาเขาดวยกนแลวจงหมายความวาสงทมลกษณะคลายตนไมและอยบนผวหนง นนกเปนลกษณะของเชอรากลมนนเองเชอราจะมการเจรญไปโดยรอบทวทกทศทางจงทาใหเหนเปนรอยโรคลกษณะเหมอนมการแผขยายของรอยโรคออกจากจดศนยกลาง เชอราจะเจรญอยเฉพาะบรเวณผวหนงชนนอก ขน และเลบ ทาใหสตวมอาการคน ขนรวง และเชอราในกลมนบางชนดสามารถตดตอและกอโรคในมนษยไดอกดวย โดยเฉพาะในคนทมภาวะภมคมกนตา ภมคมกนบกพรอง ไดแก เดก คนแก ผทมสขภาพออนแอ และผปวยทไดรบยาหรอสารทมผลขางเคยงไปกดการสรางภมค มกนของรางกายเปนตน

เชอสาเหตคอะไร และมาจากไหน???

เชอสาเหตของโรคกลากในสตวนน อยางทกลาวไปแลวขางตนวาเปนเชอราในกลม Dermatophytes โดยเชอรากลมนทมกกอโรคในสตวมอย 2 ชนดดวยกน ไดแกเชอ Trichophyton spp. และ Microsporum spp. (ภาพท 1) เชอเหลานพบไดทวไปทวโลก โดยเฉพาะในประเทศทกาลงพฒนานนจะพบวาเชอรากลมนสรางปญหาสขภาพผวหนงในคนและสตวไดอยบอยๆ นนมกจะเปนเชอราทมาจากแมว และโค กระบอ เชอบางชนดพบไดในดน และมกกอใหเกดปญหาในสนข โดยเฉพาะในสนขทชอบขดคยดนเชอราสามารถตดตอไปยงคนและสตวอนๆ ไดโดยการสมผสกบสตวทมเชอ อปกรณการตดแตงขน (เชน หว แบตตาเลยน) สงปรอง เปนตน แตไมจาเปนทสตวสมผสกบเชอเหลานแลวจะเปนโรคผวหนงเสมอไป การเกดโรคนนขนอยกบหลายๆปจจย ไดแก ชนดของ

เชอราทไดรบ อายของคนและสตวทสมผสกบเชอ ระดบภมคมกน ภาวะการขาดอาหาร และพฤตกรรมการทาความสะอาดรางกายของสตวเปนตน

อาการ/รอยโรคทพบในสตวเลยง

สวนใหญรอยโรค หรอวการทเกดขนจะมลกษณะเปนวงและขยายใหญ เชอจะรกรานสวนของผวหนงชนนอกสด ซงไดแก ผม (ในคน) ขน เลบ และผวหนงชนนอกสดเปนเซลลผวหนงทไมมชวตแลวเทานน การแผขยายของรอยโรคจะคอยๆ แผขยายจากจดศนยกลางทมการตดเชอและคอยๆ ขยายเปนวงทกวางขนในทกทศทาง (ภาพท 2) การเจรญของเชอจะถกยบยงโดยกระบวนการอกเสบ ซงเปนกระบวนการทาลายเชอโดยระบบภมค มกนของรางกาย อยางไรกตามการเกดกระบวนการยบยงของเชอนนจะตองใชเวลานานหลายสปดาห ดงนนในสตวทโตเตมวย และแขงแรงด มการพฒนาของระบบภมคมกนทดเชอจะถกทาลาย และจะมการหายไดเองของโรค สวนในสตวทอายนอย สตวทออนแอ หรอสตวปวย การตดเชอจะยงคงดาเนนและยงคงอยตอไปได

การวนจฉยเบองตน

การวนจฉยโรคกลากเบองตนนนสามารถทาไดหลายวธ เชน การเพาะเชอรา การตรวจโดยใชลาแสงอลตราไวโอเลต (หรอการใช Wood’s lamp) และการสองตรวจตวอยางผวหนงหรอขนภายใตกลองจลทรรศน การเพาะเชอราเปนวธทมความแมนยามากทสด ซงใชอาหารพเศษในการเลยงเพาะเลยงเชอรากลมน (Dermatophyte test medium = DTM) สตวแพทยจะทาการขดขยผวหนงบรเวณขอบของรอยโรค หรออาจดงขนจากบรเวณรอยโรค และนามาเพาะในอาหารชนดพเศษน การเจรญของเชอจะมลกษณะทแตกตางจากเชอราปนเปอนทวไป วธการวฉยตอไปคอการใช Wood’s lamp ซงเปนวธการทงายและรวดเรว โดยเชอกอโรคกลากบางชนดนนสรางสารทสามารถเรองแสงสเขยวภายใตแสงอลตราไวโอเลตภายใต Wood’s lamp แตอยางไรกตามในกรณทเชอไมไดเรองแสงสเขยวภายใต Wood’s lamp นนไมไดหมายถงสตวเลยงของทานปลอดจากเชอโรคกลากเนองจากยงมเชอโรคกลากอกหลายชนดทไมเรองแสงสเขยวภายใต Wood’s lamp สวนวธการวนจฉยวธสดทาย คอการสองตรวจโดยตรงจากกลองจลทรรศนเปนวธการทงาย และรวดเรว ซงสตวแพทยจะทาการขดขยผวหนงหรอดงเสนขนบรเวณ


ภาพท 1 ภาพถายจากกลองจลทรรศน เชอราสาเหตของโรคกลากในสตวเลยง ภาพท 2 ลกษณะรอยโรค (ลกศรช) ของโรคกลาก ซงเกดจากเชอราในกลม Dermatophytes

ทมา : https://www.how-work.com/animals/pets/cats/cats-and-ring-worm

ขอบของรอยโรค และนามายอยดวยสารทสามารถยอยขยผวหนง เนองจากขยผวหนง สะเกดรงแคจากผวหนงเหลานอาจทาใหไปบดบงสวนของเชอราและทาใหการตรวจวนจฉยผดพลาดได การใชสารทใชยอยขยผวหนงนจะทาใหเศษขยผวหนง สะเกด และรงแคใสขน สงผลใหเหนเชอรากอโรคไดชดเจนยงขนนนเองคะ

การปองกนและรกษา

การปองกนสามารถทาไดโดยการดแลรกษาความสะอาด โดยเฉพาะอปกรณทใชกบสตวเลยงควรมการทาความสะอาดทกครงทใชงาน ซกและทาความสะอาดสงปรอง หรอสงรองนอนของสตวเลยงอยางสมาเสมอ ลางทาความสะอาดมอทกครงทสมผสกบสตว โดยเฉพาะในเดกทอายนอย คนปวย หรอคนทภมคมกนตา เปนตนในดานการรกษาเจาของสตวควรนาสตวไปพบสตวแพทยเพอทาการรกษา สตวแพทยจะทาการรกษาโดยใหยาตานเชอรา โดยอาจอยในรปแบบการกน หรออาจเปนยาใชภายนอก ซงการรกษาอาจตองใชระยะเวลานาน และการใชยาควรอย ภายใตคาแนะนาของสตวแพทยคะ

อยางไรกตามโรคนเปนโรคทอาจตองใชระยะเวลานานในการรกษา สตวทปวยและรกษาหายแลวอาจกลบมาเปนใหม และอาจมเชออยไดบรเวณผวหนง ดงนนเจาของสตวควรรกษาสขอนามยของตนเองเพอปองกนการตดโรคเหลานจากสตวเลยงแสนรกของทานนะคะ

บรรณานกรม

ชเนตต จนทก. (2550). ตรวจโรคผวหนงสนขและแมว แนว Step by step. กรงเทพฯ. อภวตน มเดย. Songer,J.G. and Post, K.W. (2005). Veterinary microbiology : bacterial and fungal agents of animal disease. St. Louis, Mo. Elsevier Saunders.Quinn, P. J., Markey, B. K., Leonard, F. C., Hartigan, P., Fanning, S. and Fitzpatrick,E. S. (2011). Veterinary microbiology and microbial disease. Chichester, West Sussex, UK. Wiley-Blackwell.


รปท 1 ภาพการมองเหนของมนษย(A) เปรยบเทยบกบการมองเหนของสนข(B)

รปท 3 การรกษาตาสนขโดยวธการทาศลยกรรม

รปท 2 ภาพตวอยางสนขทเปนโรคตอกระจก

รหรอไม สนขของทานเปนตอกระจกได และรกษาได

น.สพ.ชชวาล ศรวชยคลนกเฉพาะโรคตา โรงพยาบาลสตวเลก

คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหมไปรษณยอเลคทรอนค: [email protected]

เจาของสนขอาจจะสงสยวา การมองเหนของสนขเหมอนคนเรามย หรอสามารถเหนภาพแตกตางจากเราอยางไร หมอจะมาตอบขอสงสยใหทราบนะครบ สนขมองเหนภาพไมชดเจนเหมอนคน จะเหนภาพแบบเบลอๆ ไมคอยชดคลายการมองเหนในคนทสายตาสน เนองจากตาของสนขมเซลลรปกรวย (Cones) ซงเปนเซลลรบแสงททาหนาทในการมองเหนสและเงาในทสวางนอยกวาคน (รปท 1) ทาใหภาพทเหนไมคมชด โดยสนขจะเหนวตถในระยะ 20 ฟต แตคนเหนในระยะ 75 ฟต นอยกวาคนประมาณ 4 เทา แตพบวาในสนขบางพนธมการมองเหนใกลเคยงกบคน เชน เยอรมน เชฟเพรด ลาบราดอร รทรฟเวอร จงถกนามาใชเปนสนขทางการทหารหรอตารวจ เปนตน (Miller & Lights, 2001)

แตพบวาสนขสามารถเปนโรคตอกระจกได คลายกบคนทเปนตอกระจก ภาวะตอกระจก คอ การเกดเลนสหรอแกวตาขน ทาใหแสงผานเขาจอประสาทตาไดนอยลง ทาใหการมองเหนไมชดเจน ซงสาเหตของตอกระจก สามารถเกดจากหลายสาเหต เชน กรรมพนธ (พบมากในพนธพดเดล มเนเจอร ไซบเรยน) ภาวะโรคเบาหวาน (ทเคยไดยนบอยในคนคอเบาหวานขนตา) การตดเชอแลวโนมนาใหมการอกเสบในลกตา เชน การตดเชอพยาธในกระแสเลอด การไดรบสารพษ การเสอมของเลนสตามอายขย และชวงอายของสนขทเปนตอกระจกตามอายขย

จะรไดอยางไรวาสนขเปนตอกระจกหรอไม เจาของอาจจะลองสงเกตในตาวามสขาวขนหรอไม ดงแสดงตวอยางในรปท 2 สงเกตพฤตกรรมของสนข วาเปลยนแปลงหรอไม เชน เหามากขน ระแวงมากขน ไมมนใจในการเดน หรอการขนลงบนได พฤตกรรมเกบตว และเดนชนสงของในบานมากขน เปนตน ทงนหากไมแนใจ ควรรบนาสนขไปพบสตวแพทยเพอตรวจวนจฉยภาวะตอกระจกเบองตน หากสนขของทานเปนตอกระจก สามารถรกษาได โดยการรกษาทางยา อาทเชน ยาหยอดตา หรอยากน เพอชะลอการขนของเลนส แตหากภาวะตอกระจกพฒนาจนทาใหการมองเหนแยลงมาก หรอเรยกวาตอสก อาจตองรกษาโดยการทาศลยกรรม หรอเรยกวา การผาตดลอกตอและใสเลนสเทยม (รปท 3) เพอทาใหสนขสามารถกลบมามองเหนไดอกครง การดแลสขภาพของสนขอนเปนทรกของพวกเราถอวาเปนเรองสาคญโดยเฉพาะโรคตอกระจกซงมนอาจจะสงผลทาใหสนขของทานสญเสยการมองเหนในอนาคตได หมอขอฝากผเลยงสนขทกทานมนสงเกตสงผดปกตเบองตนทกลาวไวขางตนดวยนะครบ

จากคากลาวของ จอช บลลง “สนขเปนสงเดยวบนโลกนทมนรกคณมากกวาทมนรกตวมนเอง” ดงนนผทรกสนขควรหนมาดแลใสใจเพอนสขาของพวกเราบางนะครบบรรณานกรมMiller, P.E., & Lights, F. (2001) Vision in animals - What do dogs and cats see? In: The 25th Annual Waltham/ OSU Symposium. Small Animal Ophthalmology. 27–28.

A B


เมอสนขไอ...เรองธรรมดาทอาจไมธรรมดาน.สพ.ภาคภม อสระพงศพนธ

คลนกโรคหวใจ โรงพยาบาลสตวเลกคณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

ไปรษณยอเลกทรอนค : [email protected]

อาการไอในสนขบางครงกเปนปญหากวนใจใหกบเจาของสตวเลยงอยไมนอย ทงตองทนฟงเสยงดงในยามคาคน เกรงใจเพอนบานกเกรงใจ แตอกใจหนงกสงสารลกรกทถาไดเรมไอแลวกไอไมยอมหยด ทาเอาทงคนทงสนขไมไดหลบไมไดนอนกนเลยทเดยว หากทานกาลงพบปญหาเหลาน หรอกงวลวาสกวนลกรกของเราเกดอาการไอไมหยด มาลองดกนนะครบวาอาการไอในสนขนนเปนอยางไรบาง

อาการไอในสนขเปนกระบวนการตอบสนองของรางกายในการกาจดสงแปลกปลอม ของเหลว หรอถกกระตนจากการอกเสบในทางเดนหายใจ มปจจยหลากหลายทโนมนาทาใหเกดอาการไอในสนขได อาทเชน สายพนธ อาย นาหนก ประวตการทาวคซน สภาพแวดลอมทอยอาศย หรอโรคประจาตว เปนตน อาการไอในสนขสามารถเกดขนไดจากสาเหตทวไปอยาง โรคหวดในสนข (Canine influenza) จนไปถงโรคทอนตรายถงชวตอยาง ภาวะหวใจลมเหลว (Congestive heart failure) หรอโรคเนองอกในชองอก

ลกษณะและสาเหตของอาการไอในสนข • ไอลก แหง มเสยงดงคอก ๆ แคก ๆ ลกษณะการไอดงกลาวมกพบในสนขทเกดจากโรคหลอดลมอกเสบตดตอ (Kennel cough) หรอมการตดเชอไวรสหรอแบคทเรยในทางเดนหายใจ หากการตดเชอรนแรงมากขน สนขกจะตองใชแรงในการไอมากขนตามไปดวย สาเหตดงกลาวมกพบในสนขทเดนทางไกล หรออาศยอยกบสนขจานวนมากซงมโอกาสตดเชอไวรสหรอแบคทเรยไดคอนขางงาย

ทมา : http://www.dogster.com/lifestyle/dog-health-ken-nel-cough-fi ve-home-remedies

รปท 1 สนขสายพนธปอมเมอเรเนยน สนขสายพนธเลก (Toy breeds) ทพบอาการไอบอยๆ

• ไอเสยงแหลม ๆ ขาก ๆ เหมอนพยายามขยอนบางอยางออกมา พรอมกบแสดงอาการพยายามจะกลนอะไรบางอยางและแลบลนเลยปาก ลกษณะการไอดงกลาวอาจเกดจากสนขมสงแปลกปลอมตดบรเวณลาคอ มอาการเจบคอ หรอเปนตอมทอนซลอกเสบ เปนตน • ไอแบบมเสมหะ จะไดยนเสยงเหมอนมของเหลวขณะทมอาการไอ ลกษณะอาการไอดงกลาวอาจเกดขนจากการมเสมหะในลาคอหรอนาในปอด โดยปกตแลวในสนขทมอาการไอดงกลาวมกจะเปนโรคปอดบวมหรอปอดอกเสบ (Pneumonia) ซงสามารถเกดไดจากการตดเชอไวรส แบคทเรย เชอรา หรอปรสต สวนใหญสนขทอายนอย สงอาย หรอสตวทภมค มกนออนแอ มกจะเสยงตอการตดเชอดงกลาวไดคอนขางงาย ซงการทสนขหายใจเอาสงแปลกปลอมเขาหรอในสนขทมอาการอาเจยนแลวสาลกอาเจยนเขาหลอดลมกสามารถทาใหเกดอาการปอดบวมไดเชนเดยวกน • ไอเสยงดงและมลกษณะคลายเสยงรองของหาน (Goose-honk) ลกษณะอาการไอดงกลาวมแนวโนมทสนขอาจจะมปญหาหลอดลมตบแคบกวาปกต (Tracheal collapse) มกพบในสนขสายพนธ เลก (Toy breeds) (รปท 1) หรอสนขพนธ หนาสน (Brachycephalic dogs) (รปท 2) มกพบในสนขทอายและนาหนกตวเยอะ มอาการตนเตน หรอตกใจไดงาย เจาของมกจะไดยนเสยงไอดงกลาวบอย ๆ เมอสายจงสนขดงรงปลอกคอมากจนเกนไป หรอเวลาทตนเตนเมอเจาของกลบมาทบาน


รปท 2 สนขพนธหนาสน (Brachycephalic dog) มแนวโนมทจะมปญหาระบบทางเดนหายใจ

• ไอหนกในชวงกลางคน หรอตอนทนอนลงกบพน บางครงมอาการหายใจหอบเรวกวาปกต อาการไอดงกลาวมโอกาสสงทสนขจะมปญหาเกยวกบโรคหวใจ เชน ภาวะหวใจลมเหลว (Congestive heart failure) โรคพยาธหนอนหวใจ (Heartworm disease) หรอมเนองอกในชองอก ความแรงและความถของอาการไออาจจะเปนตวบงบอกถงความรนแรงของโรคทสนขเปนอย อยางไรกตาม การแบงประเภทของอาการไอดงกลาวเปนเพยงขอมลสวนหนงทจะชวยใหเจาของสตวเลยงประเมนสาเหตและความรนแรงของอาการไอเบองตน เจาของสตวเลยงจงควรนาสนขไปพบสตวแพทยเพอทาการตรวจวนจฉยเพมเตม เชน การตรวจรางกายอยางละเอยด การตรวจทางโลหตวทยา และการถายภาพรงสชองอกและหลอดลม เปนตน

ในกรณฉกเฉน หากพบวาอาการไอของสนขมาพรอมกบอาการหายใจเรวและแรง มเลอดออกมาจากปากหรอจมก มอาการเปนลมหมดสต ใหรบพาสนขไปพบสตวแพทยโดยดวน เหนไหมครบอาการไอทดเหมอนจะเปนเรองธรรมดาแตในบางครงกอาจจะไมธรรมดาสามารถสงผลตอชวตสตวเลยงของเราได หากตองการคาปรกษาและตรวจเชครางกายสตวเลยงของทานสามารถตดตอคลนกเฉพาะทางโรคหวใจและระบบทางเดนหายใจ โรงพยาบาลสตวเลก มหาวทยาลยเชยงใหม เปดบรการทกวนจนทรถงศกร เวลา 09.00-16.00 น. สอบถามรายละเอยดเพมเตมทเบอร 053-948031

บรรณานกรมWendy, W. (2007). Cardiovascular disease in small animal medicine. London : Manson publishing.Larry, T., Francis, S., Mark, O., Meg, S. (2008), Manual of canine and feline cardiology (4 ed.). St. Louis : Saunders Elsevier.


มารจก ระยะการเปนสดของนองหมากนน.สพ.ภมกตต ไชยนนตา

โรงพยาบาลสตวเลก มหาวทยาลยเชยงใหม ไปรษณยอเลกทรอนค : [email protected]

เราควรรกอนวาวยเจรญพนธในสนขเพศเมยโดยปกตจะอยในชวงทสนขมอายประมาณ 7- 12 เดอน โดยระยะหางของวงรอบการเปนสดในตวสนขแตละตวจะคอนขางคงทจนถงอายประมาณ 5-7 ป หลงจากนนเมอสนขอายมากขนระยะหางของวงรอบอาจยาวนานขน โดยทวไปสนขจะแสดงการเปนสดโดยเฉลยประมาณปละ 2 ครง โดยอยในชวงระหวาง 1-4 ครงตอป ขนอยกบสายพนธ และขนอยกบเฉพาะตวสนขนนๆ เอง การไดรบการผสมพนธ หรอการตงทองจะไมมผลตอชวงหางของวงรอบการเปนสดแตมบางรายงานวาการตงทองอาจจะทาใหชวงหางของวงรอบการเปนสดเพมขนเลกนอย ระยะเวลาในแตละวงรอบการเปนสดของนองหมาโดยทวไปจะอยท 5-8 เดอน (เฉลย 6 เดอน) โดยมากเราแบงวงรอบการเปนสดของนองหมาไว 4 ระยะดงน ระยะโปรเอสตรส (Proestrous) เปนระยะกอนผสมจรง โดยจะกนเวลาประมาณ 3-17 วน (โดยเฉลยอยท 9 วน) เจาของจะสงเกตเหนวา อวยวะเพศของนองหมาเพศเมยจะบวมเตงแดง มกจะมเลอดไหลออกมาจากอวยวะเพศ หรอทเจาของบางทานเรยกวาเปนเมนสนนเอง แตการเปนเมนสของนองหมาตางจากในคน ในนองหมาจะเปนผลจากทมเมดเลอดแดงเขามาสะสมทเสนเลอดฝอยทมดลกในชวงน เพอเตรยมพรอมมดลกใหพรอมตอการผสมพนธ แตในคนจะเปนผลจากการลอกหลดของผนงมดลกเพราะหมดวงรอบวงจรการตกไขในรอบนนๆ ระยะนนองหมาเพศผจะแสดงทาทสนใจนองหมาเพศเมย แตนองหมาเพศเมยจะยงไมยอมใหตวผขนขเพอผสมพนธ

ระยะเอสตรส (Estrous) เปนระยะผสมจรง ซงจะกนเวลา 3-21 วน (โดยเฉลย คอ 9 วน) เปนระยะทตวเมยจะยอมใหตวผขนขเพอผสมพนธ จะเกดการตกไขและปฏสนธกบอสจเปนตวออน (ถามการผสมพนธ) ในชวงน อวยวะเพศของนองหมาเพศเมยจะยงบวมอยแตจะเรมเหยวลงเมอเทยบกบระยะ Proestrus ระยะไดเอสตรส (Diestrous) เปนระยะหลงผสมพนธ เมอเขาสระยะนนองหมาจะไมยอมใหตวผขนขเพอผสมพนธแลว ชวงนจะเปนระยะทมฮอรโมนโปรเจสเตอโรนสง ฮอรโมนนจะชวยทาใหมดลกของนองหมาเหมาะสมสาหรบการตงทอง ถานองหมาผสมพนธมากจะตงทอง โดยใชเวลาตงทองประมาณ 60 วน สวนในนองหมาทไมไดผสมพนธระยะนจะกนเวลาไมแนนอน โดยมากจะอยทประมาณ 60-80 วน ระยะแอนเอสตรส (Anestrous) เปนระยะพกของวงจรการเปนสด โดยจะเปนชวงทสบเนองตอมาจากระยะไดเอสตรส โดยมากจะกนเวลานานประมาณ 90-150 วน โดยจะเปนระยะทไมมการเปลยนแปลงของระบบสบพนธในนองหมาเพศเมย จะพบวาอวยวะเพศจะมขนาดปกต ไมมอาการบวมแดง

แลวจะผสมพนธนองหมาวนไหนดทสด จากทกลาวมาแลววาระยะผสมจรงคอ ระยะเอสตรส แตเจาของนองหมาหลายทานกไมแนใจวาแลวจะผสมพนธนองหมาตอนไหนดทสด เพราะนองหมาบางตวกมระยะเวลาวงรอบไมเปนไปตามคาเฉลย หรอถาสงเกตลกษณะอวยวะเพศนองหมา เจาของบางทานกทาไมเปน โดยมากจงนยมเลอกวนผสมดงตอไปน

การนบวน หลายๆ คนใชวธการนบวน โดยเรมจากนบวนทพบเหนวานองหมามเมนสในวนแรก แลวนานองหมามาผสมพนธวนเวนวน โดยมกผสมในวนท 9, 11, 13 หรอ 8, 10, 12 หลงจากเรมมเมนส วธนความแมนยาไมสงนกเพราะอาจมขอคลาดเคลอนจากการสงเกตได เนองจากนองหมาหลายตวในชวงวนแรกๆของระยะกอนผสม (Proestrous) อาจจะไมมเมนสไหลใหเหน บางตวอาจเหนแควาอวยวะเพศเรมบวมแดงเทานน ทาใหเจาของนบวนคลาดเคลอนไปได การตรวจเซลลเยอบชองคลอด โดยนานองหมามาใหสตวแพทยตรวจดเซลลทเยอบชองคลอด ซงในแตละระยะจะมลกษณะเซลลทแตกตางกนไป ทาใหสามารถประเมน


คาแนะนาสาหรบผเลยงสนขเพศเมย วาในการเปนสดครงแรกหรอนองหมาอายยงไมถง 1 ป ไมควรนาไปผสมทนท เนองจากแมจะถงวยเจรญพนธแลว แตรางกายอาจจะยงโตไมเตมทด กระดกเชงกรานยงขยายไมเตมท ถานองหมาทองกอาจจะมปญหาคลอดยากได และลกสนขอาจจะไมแขงแรง ดงนนถาจะนานองหมาไปผสมพนธ ควรรอใหเปนสดครงทสองหรออายเกน 1 ปกอนจะดกวา

บรรณานกรมเกษกนก ศรนฤมตร. (2548). วทยาระบบสบพนธสนขเพศเมย = Female dog theriogenology. กรงเทพฯ: ภาควชา เวชศาสตรคลนกสตว เลยง คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.ขวญเกศ กนษฐานนท. (ม.ป.ป) การจดการดแลสนข. ขอนแกน : คณะสตวแพทยศาสตรมหาวทยาลยขอนแกน

ไดวานองหมาอยในชวงใดของวงจรการเปนสด วธนมความแมนยาพอควร แตกมขอจากด คอ ถานองหมาตวใหญหรอเทคนคการเกบเซลลไมด อาจทาใหไปไดเซลลจากเนอเยอสวนอน ทาใหเอามาแปรผลไดคลาดเคลอน

การตรวจระดบฮอรโมนโปรเจสเตอโรน เปนการตรวจเลอดเพอหาระดบของฮอรโมนโปรเจสเตอโรนซงจะเปลยนแปลงตามระยะการเปนสด และการตกไข จดวาแมนยาทสดใน 3 วธน โดยมากจะแนะนาใหพามาตรวจเลอดครงแรกหลงจากสงเกตเหนวาอวยวะเพศบวมหรอมเมนสไปประมาณ 5-7 วน ถาระดบฮอรโมนยงไมบงชวาพรอมตอการผสมพนธ อาจมาตรวจซาทกวนเวนวน จนกวาผลระดบฮอรโมนจะอยในชวงทเหมาะตอการผสมพนธ ทงนโดยมากแลวสตวแพทยมกใชวธการตรวจเซลลจากเยอบชองคลอดรวมกบการตรวจวดระดบฮอรโมน เพอใหคานวณวนทเหมาะตอการผสมพนธแมนยายงขน

ทมาของรป “http://animalsciences.missouri.edu/reprod/Notes/comp-dog/Image77.jpg”


เมอตองพาปลาปวยไปหาหมอน.สพ.ศรณยสร นวลมณ

คลนกสตวนา หนวยชนสตรโรคสตว คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม


ปลาสวยงามเปนสตวเลยงประเภทหนงทสรางความเพลดเพลนใหแกเจาของเมอไดมอง แตอยางไรกตามสตวโลกลวนตองม เกด แก เจบและตายดงนนเมอเกดความผดปกตขนกบสตวเลยง เจาของผทดแลอยางใกลชดยอมสงเกตไดกอน หากเปนความผดปกตหรอการเจบปวยเลกนอยเจาของบางรายทมประสบการณกสามารถดแลและปฐมพยาบาลไดดวยตวเอง อยางไรกตามการเจบปวยบางประเภทตองการการตรวจวนจฉยและรกษาโดยสตวแพทย(ภาพท1) ซงกล มโรคเหลานโดยสวนมากจะตองใชเครองมอทางการแพทยและอปกรณวทยาศาสตรเพอตรวจวนจฉยและรกษา เชน กระดกหก ถงลมขยายเกนปกต เนองอก ไขคาง ตบและไตวาย เปนตน ดงนนการนาปลาปวยไปพบสตวแพทยจงมความจาเปนไมตางจากสตวเลยงประเภทอนๆ

กอนทาการเคลอนยายปลา ผเลยงควรศกษารายละเอยดตางๆ กอน เนองจากการเคลอนยายปลาอยางผดวธมกทาใหปลาเกดความเครยดไมสบายตวหรอเกดการบาดเจบมากกวาเดมได ซงการเคลอนยายปลามสงทควรคานงถงดงน

ผเลยงหรอผทาการเคลอนยาย

การจบปลา

ตวปลา ผเลยงควรประเมนสขภาพปลาเบองตนวามความแขงแรงสมบรณมากนองเพยงไรเพอทจะใชในการกาหนดวธในการเคลอนยายปลา เชน ปลาปวยอยในสภาพทมความเสยงตอการตายสงอาจตองเลยงการใชยาสลบในการเคลอนยายปลา หากเปนปลาขนาดใหญ และตนตวงายอาจพจารณาใชยาสลบ หรอยาซมเพอลดความสญเสยจากการบาดเจบขณะเคลอนยาย ระหวางการเคลอนยายปลาจะอยในพนททจากดและนาเดมตลอดการเคลอนยายดงนนการงดอาหารกอนการเคลอนยายเพอไมใหปลาขบถายขณะเคลอนยาย จงเปนวธหนงทชวยรกษาคณภาพนาระหวางเคลอนยายไมใหเนาเสยได

ตวผปฏบตงานเองตองไมประพฤตตนใหเปนอนตรายตอตวปลาเมอทาการขนยาย เชน ควรถอดเครองประดบเชนแหวน กาไลหรอนาฬกาออกกอน เพราะเครองประดบดงกลาวอาจกอใหเกดการไปขดขดทาใหปลาเกดบาดแผลได การทาครมหรอโลชนทาผวสารเคมเหลานจะถกชะลางโดยปนเปอนไปกบนาทใชขนสง ซงอาจกอใหเกดอนตรายตอปลาได ระมดระวงอนตรายหรออบตเหตทอาจเกดขนกบผปฏบตงาน ปลาบางประเภทมอนตราย เชน เงยงพษของกระเบน ควรระมดระวงและปองกนการสมผสโดยการนาปลอกพลาสตกมาหมหรอตดเงยงออก ควรสารวจสงของมคาของตน หรอสงททสมผสนาแลวเกดการเสยหายได เชน โทรศพทมอถอ ทาการเกบใหมดชดและปลอดภยจากการเปยกนา

การจบปลาเปนขนตอนทละเอยดออนทสดเนองจากการจบบงคบทผดวธอาจกอใหเกดการสญเสยได (ภาพท 2)ก. การใชมอเปลา: เหมาะสาหรบปลาทมขนาดเลกกวาฝามอหรอปลาทไมตนตวขณะจบ เชน ปลาหางนกยง ปลากด ปลาสอด วธนเปนวธทไมแนะนาเนองจากโรคบางชนดสามารถตดตอจากปลาสคนได หรอเชอโรคในนาอาจผานเขาสบาดแผลของผจบบงคบได

ภาพท 1 กลมโรคทควรไดรบการตรวจรกษาโดยสตวแพทย; A) การชนสตรปลาคารพทมอาการไขคางในชองทอง B) ภาพถายรงส

ของปลาหมอสทมความผดปกตของกระดกสนหลง และ C) การผาตดเนองอกบรเวณปากของปลาหมอนกแกว

A

B

C


นาและภาชนะบรรจปลา ปรมาตรนาทใชเคลอนยายควรอยในปรมาณทพอด โดยททกสวนของปลาจะตองอยใตนาและภาชนะควรมรปรางสอดคลองกบตวปลา เชน มการวางตวตามแนวยาวของตวปลา เปนตน ปรมาตรนาไมมากจนเกนไปจนทาใหนาหนกมากและเคลอนยายลาบาก นาทใชขนยายปลาควรเปนนาทปลาอาศยอยเดมเนองจากการเปลยนนาอยางรวดเรวทาใหปลาเกดความเครยดหรออาจเกดการชอคนาไดแตหากคาดวานาทใชเลยงปลาเปนปญหา เชน มสารพษปนเปอนหรอนาเนาแนะนาใหใชนาสะอาดปราศจากคลอรนหรอนากรองในการเคลอนยาย คณภาพนาและสงแวดลอมโดยทวไปทควรคานงถงไดแก

การเคลอนยายปลาเปนกจกรรมหนงซงตองใชความเอาใจใสมากเนองจากทกขนตอนลวนสงผลกระทบตอตวปลาทงสน ทงอบตเหต การบาดเจบโดยไมตงใจ จนกระทงเสยชวตได ดงนนกอนการปฏบตงานผเลยงหรอผปฏบตงานควรมการวางแผนงานแบงหนาทและเตรยมอปกรณใหพรอมกอนการทางาน เพอทจะชวยลดระยะเวลาการเคลอนยายซงเปนชวงทมความเสยงมากลงไปได

บรรณานกรมWalster C. 2001. Ornamental fish farming. In: BSAVA Manual of Ornamental Fish. 2nd. WH Wildgoose (editor). Barcelona: Grafos. 13-18.

ก. ปรมาณออกซเจนในนา: สามารถเพมไดโดยการใชหวทรายตอกบปมลมพนอากาศลงไปในนาหรอใชการอดออกซเจนบรสทธลงในถงทบรรจนาและปลา ข. อณหภมนา: ควรมการควบคมใหอณหภมนาตากวานาทใชเลยงเลกนอยหรอใหอยในชวง 20-25 องศาเซลเซยสหรอหากเดนทางไกลอาจลดลงไปไดถง 10 องศาเซลเซยส เพอลดการเผาผลาญการใชพลงงาน ลดการใชออกซเจน ลดการสรางแอมโมเนยค. แสงสวาง: ในปลาบางประเภททตนตกใจงายควรมการปองกนไมใหมแสงผานเขาหาตวปลาทาไดโดย การบรรจปลาลงในถงพลาสตกตามปกตจากนนนาถงทบรรจปลาใสลงในภาชนะทมฝาปดหรอใชถงดาคลมซอนอกหนงชน

ข. ใชอปกรณ: เปนวธททาใหผปฏบตงานทางานไดสะดวกมากขน อปกรณทนยมใชไดแกกระชอนตกปลาหรอตาขายตกปลา โดยการใชตองพจารณาถงขนาดของกระชอนจะตองไมเลกกวาความยาวตลอดลาตวปลา ความถของตาตาขายจะตองเลกกวาสวนครบหรอหางและจะตองไมมสวนใดของปลาโผลออกนอกรตาขายได เนอสมผสของตาขายควรมเนอนม ในปลาบางชนดอาจจะตองพจารณาลกษณะของอปกรณเปนพเศษ เชน ปลาคารพ เปนปลาทมขนาดลาตวยาวเมอโตขนอาจตองใชถงผาทมลกษณะเรยวยาวตามลาตวมาใชในการเคลอนยายปลาออกจากนา ปลากระเบนเปนสตวทมเงยงพษทยาวและแหลมคมซงลกษณะตาขายจะตองเปนตาขายทมตาถมากเพอปองกนการลอดของเงยงออกนอกตาขายและมความแขงแรงทนทานการแทงของเงยงไดค. ใชสารเคม ยาซม ยาสลบ: เปนวธทจาเปนสาหรบการเคลอนยายสตวทมขนาดใหญ แรงเยอะ ปราดเปรยวหรอสตวทมความบอบบางมาก โดยสารดงกลาวหากใชในปรมาณนอยจะทาใหปลาซมแตหากใชในปรมาณมากปลาอาจเขาสภาวะสลบหรอตายได ดงนนการใชสารเคมในการเคลอนยายจงตองใชอยางระมดระวงหรอใชโดยผทมความชานาญเทานน เมอปลาอยในภาวะซมจงสามารถใชอปกรณชวยจบบงคบปลาออกจากนาทเลยงมาสนาทใชขนสงได การใชยาซมหรอยาสลบผสมลงไปในนาทใชในการเคลอนยายสามารถใสหรอไมใสกได หากใสควรใสในปรมาณตาเนองจากปลาจะไดรบยาดงกลาวตลอดเวลาการขนสงซงหากใสมากปลาอาจอยในภาวะสลบหรอเสยชวตได แตหากไมมการใชสารเคมหรอยาสลบ ควรหากลองทบแสงหรอถงดาคลมเพอไมใหปลาตนตกใจ

ภาพท 2 การจบปลาดวยวธตางๆ; A) การจบปลาเทวดาดวยมอเปลา B) การจบปลาคารพขนาดเลกดวยกระชอน

และ C) การจบปลาคารพขนาดใหญดวยสวงตกปลา

C

A Bสรปขนตอนการนาปลาไปหาสตวแพทย1. คนหาโรงพยาบาลสตวหรอคลนกทสามารถตรวจและรกษา สตวนาได2. สอบถามและนดวนเวลาเพอรกษา หากเปนไปไดควรเลอก ชวงเวลาทรถไมตด เพอจะไดลดระยะเวลาในการเดนทาง3. เตรยมอปกรณทใชในการเคลอนยาย ไดแก อปกรณจบปลา และภาชนะบรรจปลา4. พจารณาใชยาสลบในกรณทปลามความตนตวเกนไป5. ควรนาปลามาพรอมกบนาทเลยง 6. เคลอนยายปลาโดยหลกเลยงอากาศรอนและการสนสะเทอน รนแรง7. สงมอบปลาใหสตวแพทย


น.สพ.ขจรพฒน บญประเสรฐศนยความเปนเลศดานการวจยชางและสตวปา

มหาวทยาลยเชยงใหมไปรษณยอเลคทรอนค: [email protected]

เมอพดถง “ชาง” โดยเฉพาะชางไทย เรากนกถงสตวทแสนฉลาดสามารถนามาเลยงนามาฝกเพอการใชเพอประโยชนในหลายๆ ดาน ในบางพนทชางกเหมอนเปนหนงในสมาชกของครอบครว อยางไรกตามถงแมวามนษยจะสามารถฝกฝนใหชางทาตามคาสงได แตสตวทมขนาดใหญอยาง “ชาง” กสามารถทจะพรากชวตมนษยไปในเวลาชวพรบตาเชนกน ในทกๆ ปจะมคนเสยชวตทเกดจากการถกชางทารายไมนอยกวา 4-6 คนตอป ยงในระยะหลงๆ มกจะมขาวการเสยชวตของควาญชางและนกทองเทยวมากมาย ซงสวนใหญหวขอขาวกมกจะใชคาพดวาเกดจาก “ชางตกมน” ซงในความเปนจรงแลวการทชางทารายมนษยจนไดรบบาดเจบหรอเสยชวตนน ยงเกดมาจากอกหลายสาเหตนอกเหนอจากการตกมนของชาง บทความนจะอธบายถงปจจยทเปนสาเหตใหชางทารายคน ใหความรความเขาใจทถกตองแกประชาชนทวไปในเรองเกยวกบชางทารายคนและเรองของการปฏบตตวอยางถกตองหากไดมโอกาสไดเขาไปใกลชางตามปางชางตางๆ เพอไมใหเกดอนตรายทสามารถเกดขนจากการมกจกรรมตางรวมกบชางได

“ชางตกมน” คออะไร ทาไมทกกรณทมชางทารายคนถงบอกวาสาเหตมาจากชางตกมน จากการศกษาของนกวจยเพอจะหาคาตอบของ “การตกมน” พอสรปไดดงน เมอชางเขาสในวยเจรญพนธและมรางกายสมบรณแขงแรงจะเกดการเปลยนแปลงทางกายวภาค สรรวทยาและพฤตกรรม โดยเฉพาะชางเพศผจะพบการเปลยนแปลงทสามารถสงเกตไดอยางชดเจน คอ มรางกายทอวนทวนสมบรณ มการแขงตวของลงคตลอดเวลา ตอมบรเวณขมบทงสองขางขยายใหญและมการหลงนามนออกมา ในระยะนจะมการเปลยนแปลงภายในรางกาย โดยเฉพาะฮอรโมนเทสโทสเทอโรนทสงขน ซงอทธพลของฮอรโมนนจะทาใหชางเกดการเปลยนแปลงทางพฤตกรรมคอ ชางจะมนสยดราย กราวราว และไมสามารถจดจาควาญชางหรอคาสงของควาญได สวนในชางเพศเมยทมความสมบรณมากจะมการเปลยนแปลงไมมากโดยอาจจะสงเกตเหนของเหลวสขาวขนไหลออกไหลออกมาจากตอมขางขมบทงสองขาง (รปท 1) แตจะไมมการเปลยนแปลงทางพฤตกรรม สาหรบการตกมนน มกจะเกดขนในชวงเวลาเดมในทกๆ ป และชางสวนใหญจะอยในภาวะตกมนประมาณ 2-3 เดอนเมอเราทาความร

ทาไม...ชางถงทารายคน?

รปท 1 แสดงถงชางมอยในชวงตกมน มนามนไหลออกมากจากขมบ

ความเขาใจและรถงสาเหตทแทจรงของการตกมนในชางแลว กพอจะสรปไดวาการตกมนถอเปนเรองทเกดขนไดเปนปรกตในชาง

แลวทาไมจงเกดเหตการทชางตกมนทารายควาญ จนไดรบบาดเจบและเสยชวตได ? กอนทจะสรปถงวาทาไมชางตกมนจงสามารถทารายควาญชางจนไดรบบาดเจบหรอเสยชวตนน จะขออธบายถงการดแลและจดการชางในชวงทอยในภาวะตกมนกอนเพอความเขาใจทถกตอง สาหรบในชวงกอนการตกมนเจาของชางหรอควาญชางจะสงเกตถงการเปลยนแปลงทางรางกายและพฤตกรรมของชางทเรมเปลยนไป ชางจะถกนาไปมดเลยงไวในททเหมาะสมมความปลอดภยไมมคนไปรบกวน มนา มรมเงา และมอาหารทเพยงพอตอความตองการ จนกวาชางจะหายจากอาการตกมน ชางทอยในระยะตกมนจะไมถกนามาใชงานอยางเดดขาด ดงนนกรณทชางตกมนทารายควาญไดนาจะมาจากสาเหตดงน • ควาญชางไมทนสงเกตการเปลยนแปลงของชางในชวงกาลงเขาสการตกมน ทาใหการเขาหาชางขาดการระมดระวง หรอขาดการปองกนทด • อปกรณควบคมชางในระหวางการตกมนชารดเสยหาย ทาใหชางสามารถหลดจากการควบคมแลวทารายควาญ หรอเจาของชาง ในชวงเวลาทนาอาหารหรอนาไปให • เกดจากการความประมาท เชน ควาญยงนาชางทตกมนมาใชงาน หรอเขาหาชางตกมนโดยไมจาเปน จากสาเหตเบองตนกอาจจะพอจะสรปไดวาชางตกมนทารายเจาของชางหรอควาญ มกจะเกดจากความผดพลาดในการจดการชางในชวงเขาสการตกมน

แลวยงมสาเหตอนไหมททาใหชางทารายคนได ? นอกจากการตกมนของชางแลวยงมปจจยอนๆ ททาใหชางทารายคน โดยอาจจะพอรวบรวมปจจยหลกไดดงน 1) ปจจยจากความเครยด เชนความเครยดจากการนาชางมาใชงานเกนกวาเวลาการทางานปรกต ความเครยดจากการ



ไดรบอาหารและนาไมเพยงพอ หรอความเครยดจากการทางานในวนทมอณหภมสง เปนตน ซงความเครยดเหลานจะเปนสาเหตใหชางเกดความหงดหงด โมโห สงผลใหชางทารายคนได 2) ปจจยจากความตนกลวหรอตกใจ โดยเมอชางมความตนกลวหรอตกใจอะไรมากๆ เชน จากเสยงทดงมาก รถยนตทวงผาน หรอมชางตวทใหญกวาเดนเขาหา ทาใหชางมความตนกลวหรอตกใจเกดขน ซงมกจะแสดงพฤตกรรมอยสองแบบคอวงหนหรอตอส ซงในกรณชางเมอเกดอาการตกใจตนกลวกอาจจะทารายควาญหรอนกทองเทยวโดยไมไดตงใจ 3) ปจจยจากพฤตกรรมสวนตวของชางเอง เชน ชางบางเชอกมนสยทคอนขางรายอยแลว มกจะทารายควาญเสมอหากควาญเผลอหรอไมระวงตว หรอการนาชางทมนสยดร ายมาใหบรการแกนกทองเทยวแลวทาใหเกดการทารายนกทองเทยวขนมาได

แลวหากมความจาเปนตองเขาหาชาง จะทาอยางไรถงจะไมถกชางทาราย? เมอมความจาเปนตองเขาไปหาชาง หรอใกลตวชางนนจะปฏบตตวอยางไร ซงในทนจะขอแบงเปน 2 กรณ คอ

1. การปฏบตตวสาหรบผททางานกบชางโดยตรง เชน ควาญชาง เจาของชาง สตวแพทย สาหรบกรณแรกคอผ ทตองทางานกบชางโดยตรงนน การเขาหาชาง จะตองมความระวงรอบคอบในทกครงกอนการ

เขาหาชาง เชน มการสงเสยงเรยกใหชางรตวทกครงกอนการเขาไปถงตวชาง ไมนาชางตกมนมาใชงาน ตรวจสอบอปกรณควบคมบงคบชางใหอย ในสภาพทพรอมใชงานทกครง และสมาเสมอ สวนสตวแพทยทจาเปนตองเขาหาชางเพอทาการตรวจรกษานน ทกครงกอนเขาหาชางตองมควาญชางอยกบชางทกครง หากตองมการใหยาหรอมการรกษาอาจจะตองผกมดชาง เขาซองรกษา หรอใหชางหมอบกอนทกครงเมอตองเขาหาเพอทาการรกษา

2. การปฏบตตวนกทองเทยวทเขาไปเยยมชมชางตามปางชางตางๆ สาหรบนกทองเทยวนน การปฏบตตวเมอเขาไปเยยมชมหรอเขาไปสมผสชางนน กอนเขาหาชางตองมควาญชางอยกบชาง ไมเขาไปหาชางทไมมควาญอยดวยเพยงลาพง ในชวงใหอาหารอยาแกลง หรอหยอกลอโดยการดงอาหารเขาออก โดยสรปแลวชางเปนสตวทฉลาดนารก และสามารถอยรวมกบคนได แตการอยกบชางนนตองอยดวยความระมดระวงรอบคอบ ไมประมาท และมการจดการดแลอยางถกวธตามอายและพฤตกรรมของชาง เพยงเทานกจะเปนการปองกน และลดความสญเสยจากเหตการณชางทารายคนได



Equine Dental Floating (การตะไบฟนมา)ผศ.สพญ.ดร.ปรกต รงศร

โครงการคลนกเทคโนโลยคลนกมา ภาควชาคลนกสตวเลยงและสตวปา

คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหมไปรษณยอเลคทรอนค:[email protected]

ความสาคญของการลบคมของฟนกรามในมา เนองจากลกษณะโครงสรางกระดกขากรรไกรบน (Maxilla) จะกวางกวาขากรรไกรลาง (Mandible) และลกษณะของขากรรไกรลางมการสอบแคบในสวนใกลรมฝปากแตกวางออกทางดานแกมจงทาใหฟนกรามบนและฟนกรามลางมขอบฟนบางสวนทไมสบกนไดพอดเกดจดแหลมคมและขอบฟนทคมขน สาหรบฟนกรามบนมกพบขอบแหลมดานชดกระพงแกมแต ฟนกรามลางมกพบขอบฟนแหลมดานในทชดลน

วตถประสงคของการตะไบฟนมา คอ เพอลบความแหลมคมและเพอปรบลดขอบฟนทขรขระเปนคลนของฟนกรามในมา

ประโยชนของการตะไบฟนมา 1. ลดความแหลมคมของขอบฟน 2. ลดการบาดเจบ และ การเกดบาดแผลในชองปาก 3. ลดการเกดปญหาจากภาวะอาการเสยดทอง (Colic) หรอการอดตนทหลอดอาหาร (Chock) จากกอนอาหารทเคยวไมละเอยด 4. ชวยขบวนการยอยอาหารแบบเชงกลดวยวธการบดเคยวดวยฟนเปนไปอยางมประสทธภาพ อกทงทาใหลดการสญเสยอาหารทตกหลน

อาการของมาทมปญหาเรองฟนมกมการแสดงทางคลนกดงตอไปน (Easley & Tremaine 2011) 1. การกนอาหารลดลงหรอการเคยวอาหารคลายกบไมแหลก 2. มเศษอาหารตกหลนหรอการคายกากอาหารจาพวกหญาเปนคาๆ ดงรปท1 3. มกมปญหาเสยดทอง (Colic) หรออาหารอดตนในหลอดอาหาร (Chock ) บอยครง 4. มแผลในชองปาก มกมอาการกลนปากเหมนรวมดวย 5. มนาลายยดและมกลนเหมนออกมาพรอมลมหายใจ หรอจากชองปาก

รปท 1 การคายกากอาหารจาพวกหญาเปนคาๆ

รปท 2 ลกษณะอจจาระทมเมลดขาวปนออกมาดวยแสดงถงการไมไดยอยจากการเคยวทไมประสทธภาพ

6. มฝเปดออกบรเวณขากรรไกรลาง หรอ พบหนองขนออกมาทางรจมก 7. อจจาระหยาบ ขนาดของกากใยเหลอยาวและหยาบ มกพบเมลดขาวเปลอก หรอ ธญพชทไมไดเคยวปนตดออกมาดวยดงรปท 2


ขนตอนการทา 1. ทาการควบคมมาในซองบงคบ หรอจดทาใหมาชดมมคอกอาจพจารณาใชยาซมเพอความปลอดภยและการทางานไดสะดวก 2. ทาการลางปากมา 3. ตรวจดความคมและความผดปกต 4. ทาการถตะไบฟนดวยวธใชมอ หรอเครองกรอไฟฟา ประมาณ 20 นาท

ขอควรร • ตรวจและตะไบฟนลบคมทกๆ 6 เดอน โดยสตวแพทยผมประสบการณ • หลงทาการตะไบฟน มาสามารถกนอาหารในมอตอไปไดตามปกต • อาจพบการเกดเลอดออกบางเลกนอยจากการทาฟน • สงเกตการกน, การเคยวและการขบถายหลงทาฟน

บรรณานกรม

อตชาต พรหมาสา. (2544). ศลยศาสตรสตวใหญ.ธนาเพรส แอนด กราฟฟค จากด,2544: 71-83P.Allen, T. (2003). Manual of equine dentistry. St. Louis, Mo: Mosby.Baker, G. J., & Easley, J. (editor). (2011). Equine dentistry (3rd ed). Edinburgh ; New York: Elsevier Saunders.Pence, P. (2002). Equine dentistry: a practical guide. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.

A กอนตะไบฟน B หลงตะไบฟน

รปท 3 แสดงการเปรยบเทยบลกษณะของขอบฟนทงดานบนและดานลางกอน (A) และหลง (B) การตะไบฟน


สพ.ญ.ชมพนช อดอน โรงพยาบาลสตวทองถน ศนยบรการสขภาพสตว

คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหมไปรษณยอเลกทรอนค : [email protected]

ยาตานจลชพมความสาคญในดานการรกษาและปองกนโรคสาหรบโคนม ทาใหโคนมมสขภาพทดชวยเพมประสทธภาพการผลตอกทางหนง ในเขตพนทอาเภอแมออน จงหวดเชยงใหมมการสารวจพฤตกรรมการใชยาตานจลชพของเกษตรกรผเลยงโคนมพบวา เกษตรกรในแตละฟารมจะมพฤตกรรมการใชยาตานจลชพทแตกตางกนไป เกษตรกรสวนใหญจะรกษาโรคใหกบโคนมทกตวทแสดงอาการปวย แตเกษตรกรบางสวนจะรกษาโรคใหกบโคนมบางตวโดยเลอกรกษาเฉพาะโคนมทมไขสง ซงการรกษาโรคในฟารมโคนมจะมผรกษาโรคเพยงคนเดยวหรอมากกวา 1 คน โดยผททาการรกษาโรคใหกบโคปวยสวนใหญคอเกษตรกรเจาของฟารม รองลงมาคอชาวบานทเปนหมออาสาปศสตว ซงไมมใบอนญาตในการรกษาโรคในสตว ไมมความรในการรกษาโรคทถกตองตามหลกวชาการโดยทเกษตรกรนยมใชยาตานจลชพเพอรกษาโรคเตานมอกเสบมากทสด เนองจากโรคดงกลาวเปนปญหาสาคญในฟารมโคนม (ตารางท 1)

เกษตรกรผเลยงโคนมจะซอยาตานจลชพมาจากแหลงจาหนายยาตานจลชพของสหกรณโคนมเนองจากเปนขอกาหนดของสหกรณโคนมใหสมาชกทกฟารมซอยาสตว วสดอปกรณในการเลยงโคนม อปกรณการรดนม อาหารขน และนามนเชอเพลง จากแหลงจาหนายสนคาของสหกรณ และเกษตรกรจะไดรบเงนปนผลตามจานวนเงนทซอสนคา แตมบางฟารมทซอยาตานจลชพเพมเตมมาจากรานขายยาสตว โดยผทใหคาแนะนาในการเลอกใชยาตานจลชพเพอรกษาโรคแกเกษตรกรอาจมคนเดยวหรอมากกวา 1 คน โดยสวนใหญเกษตรกรจะขอคาแนะนาในการใชยาตานจลชพจากคนทขายยาตานจลชพใหกบเกษตรกร ซงเปนเจาหนาทสงเสรมการขายของสหกรณโคนม ไมใชสตวแพทยหรอผทมความรเกยวกบการใชยาตานจลชพทถกตองตามหลกวชาการ นอกจากนเกษตรกรยงเลอกใชยาตานจลชพตามคาแนะนาของเกษตรกรผเลยงโคนมรายอน หรอชาวบานทเปนหมออาสาปศสตว มเกษตรกรสวนนอยเลอกใชยาตานจลชพตามคาแนะนาของสตวแพทย หากยาตานจลชพชนดเดมทใชรกษาโรคไมใหผลตอบสนองตอการรกษาโรค เกษตรกรสวนใหญจะเปลยนชนดของยาตานจลชพทนท (ตารางท 2)

ตารางท 2 พฤตกรรมการเลอกใชยาตานจลชพในฟารมโคนม (N=130)

แหลงทซอยาตานจลชพ 1. สหกรณโคนม 130 100.002. รานขายยาสตว 6 4.623. เจาของไมซอยาเองขนกบผรกษา 2 1.54

พฤตกรรมการใชยาตานจลชพในฟารมโคนม

พฤตกรรมการใชยาตานจลชพ จานวนฟารม

ตารางท 1 โรคทพบบอยในฟารมโคนม (N=130)

เตานมอกเสบ 123 94.62 89-98ปญหาขาและกบ 27 20.77 14-29พยาธในเมดเลอด 4 3.08 1-8ทองเสย 2 1.54 0-6มดลกอกเสบ 2 1.54 0-6กระเพาะอดแนน 1 0.77 0-5

โรค จานวนฟารม รอยละ ชวงความเชอมน 95%

รอยละ


สวนปรมาณยาตานจลชพทเกษตรกรฉดใหกบโคนมแตละครง พบวามเกษตรกรเพยงบางสวนทฉดยาตานจลชพตามขอบงใชของเอกสารกากบยา โดยทเกษตรกรสวนใหญฉดยาตานจลชพตามปรมาณทเคยใชหรอตามคาแนะนาของบคคลทเกษตรกรเชอถอเชน ฉดยาตานจลชพในแตละครงในปรมาณ 20-25 มลลลตร หรอฉดในปรมาณ 40 มลลลตร โดยไมมการใชตามขอบงใชของเอกสารกากบยา ยาตานจลชพทเกษตรกรผ เลยงโคนมนยมใช ไดแก Sulphamethoxydiazine, Penicillin G, Cephapirin, Ampicillin และ Cloxacillin ตามลาดบ แตเกษตรกรสวนใหญใชยาตานจลชพไมถกตองตามขนาดของยาตานจลชพ ไมมการคานวณปรมาณยาตานจลชพตามนาหนกตวของโคนม นยมใชยาฉดในปรมาณ 20-25 มลลลตรตอตวตอครง ซงเปนการฉดยาตานจลชพในระดบทตากวาขนาดการรกษา รวมทงมการใชยาตานจลชพผดวธโดยนายาตานจลชพแบบฉดมาสอดเขาเตานม ซงยาฉดทนามาใชเปนยาสอดเตานมคอ penicillin G ทผสม streptomycin และ gentamicin เปนตน เกษตรกรสวนใหญรกษาโรคโดยเฉพาะโรคเตานมอกเสบดวยตนเองตามความเคยชนและตามประสบการณของตน มการรกษาแบบลองผดลองถก หากการรกษาไมประสบผลสาเรจจงจะใหอาสาปศสตวหรอสตวแพทยทาการรกษาตอไป จากพฤตกรรมการใชยาตานจลชพของเกษตรกรผเลยงโคนมทไมถกตองตามหลกวชาการ มการใชยาตานจลชพในระดบทตากวาขนาดของการรกษา ใชยาตานจลชพเกนความจาเปนและใชตดตอกนเปนเวลานาน สงเหลานจะเปนปจจยโนมนาในการเกดเชอดอยาตานจลชพ เพอเปนการควบคมการเกดเชอดอยาตานจลชพ ปองกนการแพรกระจายของเชอดอยาตานจลชพระหวางสตวกบคน ควรมความรวมมอระหวางภาครฐกบหนวยงานวชาการในการควบคมการใชยาตานจลชพอยางเหมาะสมและใหความรเกยวการเกดเชอดอยาตานจลชพแกเกษตรกรเพอใหเกษตรกรตระหนกถงการใชยาตานจลชพอยางถกตองตามหลกวชาการ

หลกการเลอกใชยาตานจลชพในฟารมโคนม 1. เลอกตามคาแนะนาของคนขายยา 61 46.922. เลอกตามเกษตรกรผเลยงรายอนๆ 58 44.623. เลอกตามคาแนะนาของหมออาสา 12 9.234. ศกษาคนควาดวยตนเอง 10 7.695. เลอกตามคาแนะนาของสตวแพทย 9 6.926. เลอกตามคาแนะนาของเจาหนาทผสมเทยม 7 5.38

การเปลยนยหอหรอชนดยาตานจลชพ 1. ไมเปลยนยหอหรอชนดยาตานจลชพ 47 36.152. เมอรกษาดวยยาตานจลชพชนดเดมไมไดผล 83 63.85

พฤตกรรมการใชยาตานจลชพ จานวนฟารม รอยละ

บรรณานกรมBoonyasiri, A., Tangkoskul, T., Seenama, C., Saiyarin, J., Tiengrim, S., &Thamlikitkul, V. (2014). Prevalence of antibiotic resistant bacteria in healthy adults, foods, food animals, and the environment in selected areas in Thailand. Pathogens and Global Health, 108(5), 235–245. Hao, H., Cheng, G., Iqbal, Z., Ai, X., Hussain, H. I., Huang, L., … Yuan, Z. (2014). Benefits and risks of antimicrobial use in food-producing animals. Antimicrobials, Resistance and Chemotherapy, 5, 288. Pol, M., & Ruegg, P. L. (2007). Treatment practices and quantification of antimicrobial drug usage in conventional and organic dairy farms in Wisconsin. Journal of Dairy Science, 90(1), 249–261. Raymond, M. J., Wohrle, R. D., & Call, D. R. (2006). Assessment and promotion of judicious antibiotic use on dairy farms in Washington State. Journal of Dairy Science, 89(8), 3228–3240. Redding, L. E., Cubas-Delgado, F., Sammel, M. D., Smith, G., Galligan, D. T., Levy, M. Z., & Hennessy, S. (2014b). The use of antibiotics on small dairy farms in rural Peru. Preventive Veterinary Medicine, 113(1), 88–95.


ทาไมโรคปาก และเทาเปอยยงคงระบาดในประเทศไทย

โรคปากเทาเปอยเปนโรคทเกษตรกรผเลยงสกรและโคในประเทศไทยหลายทานรจกด เนองจากโรคนสงผลตอเกษตรกรผเลยงสตวกอใหเกดความเสยหายทางเศรษฐกจจากสขภาพสตวแยลงสงผลโดยตรงกบผลผลต ไมวาจะเปนการเจรญเตบโตของสกรทลดลง หรอปรมาณนมทลดลง และอาจสงผลรายแรงถงใหสตวตายได นอกจากนโรคปากและเทาเปอยยงเปนโรคทถกใชเปนเครองมอกดกนทางการคา โดยนามาใชเปนมาตราการปองกนความเสยหายทจะนาไวรสโรคปากและเทาเปอย เขาสประเทศทปราศจากโรคปากและเทาเปอย ทาใหประเทศทยงมโรคปากและเทาเปอยอยางประเทศไทยไดรบผลกระทบ เกดความสญเสยทางเศรษฐกจ สวนในประเทศไทย กรมปศสตว กระทรวงเกษตรและสหกรณไดกาหนดใหโรคปากและเทาเปอยเปนโรคระบาดตามพระราชบญญตโรคระบาดสตว พ.ศ. 2558 เชนเดยวกบองคการโรคระบาดสตวระหวางประเทศ (Office International des Epizooties; OIE) จดใหโรคปากและเทาเปอยอยในกลมโรคระบาดสตวประเภท A บางทานอาจไมทราบวาสาเหตของโรคปากและเทาเปอยคออะไร เรามาทาความรจกกนกอนดกวา โรคปากเทาเปอย (Foot-and-mouth disease; FMD) นเกดจากเชอไวรสปากและเทาเปอย (Foot-and-mouth disease virus; FMDV) ปจจบนมการศกษาแลววา ไวรสชนดนมชนดทแยกยอย (serotype) แบงไดอก 7 ชนด คอ O, A, C, Asia1, South African Territories 1 2 และ 3 สาหรบประเทศไทยทพบการระบาดคอ กลม O A และ Asia1 กลไกการกอโรคนน พบวาไวรสปากและเทาเปอยสามารถเขาไปกอโรคไดเฉพาะสตวกบคเทานน เชน โค กระบอ สกร แพะ แกะ กวาง นอกจากนยงพบรายงานการกอโรคในชางดวย โดยไวรสจะตดตอผานทางการกน การหายใจ แลวไปเพมจานวนไวรสในเซลลระบบทอนาเหลองของสตว เมอปรมาณไวรสเพมขน ไวรสจะเขาสกระแสเลอดแลวไปยงกลมเซลลเปาหมายคอ เซลลเยอบผว ในสวนทไมมขนขน ไดแก ชองปาก เตานม ไรกบ เปนตน ซงสกรเปนสตวทไวตอเชอมาก แมไดรบปรมาณเชอเพยงเลกนอยกกอโรคได ตางกบโคทตองไดรบปรมาณเชอมากกวา จากการศกษาระบาดวทยาของโรคปากเทาเปอยในประเทศไทย พบครงแรกเมอป พ.ศ. 2496 โดยเปนการระบาดของเชอไวรสโรคปากและเทาเป อยซโรไทป A หลงจากนน ในป พ.ศ. 2497 กมรายงานการระบาดของซโรไทป Asia 1 และในป พ.ศ. 2500 มรายงานการเกดโรคปากและเทาเปอยซโรไทป O ขนในประเทศไทยอกหนงซโรไทป (Chaisrisongkram, 1993) ดงนนจงเปนเวลาเกอบ 60 ปแลวทมการระบาดของโรคปากและเทาเปอยทง 3 ซโรไทป

ภาพท 1 แสดงสถานการณการเกดโรคปากเทาเปอยในประเทศไทยในป พ.ศ. 2556-2560

ทมา : สานกควบคม ปองกน และบาบดโรคสตว

ภาพท 2 แสดงอบตการณการระบาดของโรคปากและเทาเปอยตงแตปพ.ศ. 2556 - 2560 ตามแตละเดอน

ทมา : สานกควบคมปองกนและบาบดโรคสตว

อ.สพ.ญ.ดร.รชยา วชราชวนคลนกสกร ภาควชาคลนกสตวบรโภค


ในประเทศไทย จนถงปจจบนกยงมการระบาดของเชอไวรสโรคปากและเทาเปอยอยตลอดเวลา โดยพบวาชวงป พ.ศ. 2556-2559 มแนวโนมการระบาดของโรคปากและเทาเปอยมากขนทกป และลดลงในป พ.ศ. 2560 ดงแสดงในภาพท 1 โดยพบวา อบตการณการระบาดทเกดขนนนพบในโค กระบอ แพะ และแกะเปนสวนใหญ แตพบการระบาดนอยในสกร ซงคาดวานาจะมสาเหตมาจากระบบปองกนทางชวภาพ (Biosecurity) ในฟารมสกรทคอนขางด และมการจดการทเปนระบบ เชน การทาวคซนเปนประจา การปองกนสตวพาหะไมใหสมผสกบสกร นอกจากนยงพบการระบาดจะพบมากขนในชวงเดอนกรกฏาคม เปนตนไปและพบสงสดทเดอนพฤศจกายน หลงจากนนจะลดลงในชวงเดอนกมภาพนธของทกป ซงตรงกบชวงหนาฝนและหนาหนาวของประเทศไทย (รปท 2) จงคาดวาชวงทพบการระบาดมากนาจะเปนชวงทมอณหภม และความชนเหมาะสมสาหรบเชอไวรสปากและเทาเปอย


ปจจบนกรมปศสตวมมาตรการปองกน และควบคมโรคปากและเทาเปอยทสาคญคอ การฉดวคซนโรคปากและเทาเปอยทง 3 ซโรไทป (O, A และ Asia1) เกษตรกรผเลยงสกรควรฉดวคซนใหกบสกรทกตวในฟารม โดยกรมปศสตวแนะนาใหฉดในสกรขนตงแตอาย 8 สปดาห และฉดกระตนซาเมออาย 12 สปดาห สกรพนธ ฉดเชนเดยวกบสกรขน และซาทก 4-6 เดอน ควรฉดกอนการผสมพนธ อยางไรกตามสามารถปรบโปรแกรมวคซนใหเหมาะสมไดตามสถานการณของแตละฟารม สวนมาตรการเมอมการระบาดของโรคในพนท กรมปศสตวจะเขาไปตรวจสอบโรค แลวควบคมดวยการฉดวคซนใหกบโคทกตวทอย ในเขตพนทการระบาดรศม 5 กโลเมตรจากจดแรกทพบวามการระบาดของเชอ ถอวามาตรการการปองกนและควบคมโรคของกรมปศสตวนนเปนมาตรการทมประสทธภาพ และเปนไปตามแบบแผนขององคกรระดบโลกอยางองคการโรคระบาดสตวระหวางประเทศ (Office International des Epizooties; OIE) ทไดกาหนดมาตรการไวแบบนเชนกน ในประเทศทไมมโรคนเขามมาตรการกนอยางไร จงขอยกตวอยางในประเทศทปลอดโรคปากและเทาเปอย เชน เนเธอแลนด จะไมใชวคซนโรคปากและเทาเปอย โดยหากมการเกดโรคระบาดขนในพนทจะเลอกใชวคซนแบบฉกเฉน (Emergency Vaccine) ซงเปนวคซนทมการเพมจานวนเชอไวรสมากกวาปกต เพอเหนยวนาใหเกดการตอบสนองตอภมค มกนในระยะเรมแรก และวธการควบคมโรคจะคลายกบประเทศไทยคอ จะฉดเปนวงกวางรศมจากจดแรกทมการระบาด โดยฉดในสตวทปกตลอมรอบบรเวณทมการเกดโรค เพอลดจานวนสตวทไวตอโรค ทาใหการกระจายของเชอไวรสลดลง (Barnett et al.,2002) และหลงจากใหวคซนชนดนแลว พบวาสตวจะตอบสนองตอวคซนโดยเรมสรางภมคมกนตอเชอปากและเทาเปอยในวนท 4 หลงจากฉด และวคซนมประสทธภาพสงถง 98% (Ferguson et al., 2001; Visser and Thiel, 2001; Golde et al., 2005) แตหลายทานคงสงสยวาเมอมมาตรการปองกนและควบคมโรคแลวเหตใดประเทศไทยยงคงพบการระบาดของโรคปากและเทาเปอยอยตลอด อนดบแรกคอ สงแวดลอมภายในประเทศนนเออตอการคงอยของเชอไวรส โดยเฉพาะชวงฤดฝนและฤดหนาว จะเรมพบการระบาดของโรค ลาดบตอมา ตวเชอมการเปลยนแปลงทางพนธกรรมทาใหเกดสายพนธใหมๆ ทสตวนนไมเคยมภมคมกนมากอนสงผลใหไมสามารถปองกนโรคได อกทงมการเคลอนยายสตวเขาออกทงภายในประเทศ และระหวางประเทศ ทงถกกฏหมายและผดกฏหมาย ซงจะเปนการนาเชอไวรสจากพนทการระบาดของโรคเขาส บรเวณทปลอดโรค รวมถงการเลยงสตวอยางหนาแนนโดยเฉพาะสกร และโคนม ในบรเวณใกลเคยงกน ทาใหเชอยงคงอยในฝงสตว และกอใหเกดการระบาดของโรคซาๆ ในบรเวณนน จากเหตผลขางตนทไดกลาวมาวาทาไมเชอนยงคงระบาดในประเทศไทย การกาจดสาเหตของการระบาดของเชอเปนไปไดยากแตหากเกษตรกรผเลยงสกรและโคยดมนและปฎบตตามมาตราการทกรมปศสตวไดกาหนด และทกภาคสวนทงภาครฐและภาคเอกชนรวมมอกนในการเฝาระวงและแจงการระบาดของโรค เพอใหแผนงานมประสทธภาพสงสด ในอนาคตอกไมกปการระบาดของโรคปากเทาเปอยนอาจลดลง หรอไมพบการระบาดกอาจเกดขนได

รวบรวมเนอหาโดย กรฤทธ ชาญฤทธเสน, จตรงค แซจาง, จราภา วงษลาดวน,

ชตภา ทาสน, ณฐพร ไทยนอย, นตกาญจน แกวถาเจรญ และปาณศา พฤกษาพนธทว

บรรณานกรมสานกควบคม ปองกน และบาบดโรคสตว กรมปศสตว กระทรวงเกษตร และสหกรณAbdela, N. (2017). Sero-prevalence, risk factors and distribution of foot and mouth disease in Ethiopia. Acta Tropica, 169, 125–132.Amass, S. F., Mason, P. W., Pacheco, J. M., Miller, C. A., Ramirez, A., Clark, L. K., … Kenyon, S. J. (2004). Procedures for preventing transmission of foot- and-mouthdisease virus (O/TAW/97) by people. Veterinary Microbiology, 103(3), 143–149. Colenutt, C., Gonzales, J. L., Paton, D. J., Gloster, J., Nelson, N., & Sanders, C. (2016).Aerosol transmission of foot-and-mouth disease virus Asia-1 under experimentalconditions. Veterinary Microbiology, 189, 39–45. Diaz-San Segundo, F., Medina, G. N., Stenfeldt, C., Arzt, J., & de los Santos, T. (2017).Foot-and-mouth disease vaccines. Veterinary Microbiology, 206(Supplement C),102–112. Jamal, S. M., & Belsham, G. J. (2013).Foot-and-mouth disease: past, present and future. Veterinary Research, 44, 116.Muroga, N., Kobayashi, S., Nishida, T., Hayama, Y., Kawano, T., Yamamoto, T., & Tsutsui, T. (2013).Risk factors for the transmission of foot-andmouthdisease during the 2010 outbreak in Japan: a case–control study. BMC Veterinary Research, 9, 150.Traulsen, I., Rave, G., Teuffert, J., & Krieter, J. (2011). Consideration of different outbreak conditions in the evaluation of preventive culling andemergency vaccination to control foot and mouth disease epidemics. Research in Veterinary Science, 91(2), 219–224.


ไอจง...ไอแอลท(โรคกลองเสยงอกเสบตดตอในไก)โรคกลองเสยงอกเสบตดตอหรอโรคไอแอลทคออะไร? โรคกลองเสยงอกเสบตดตอในไก (Infectious larygotra-cheitis; ILT) เปนโรคตดเชอไวรสในระบบทางเดนหายใจในไก เกดจากเชอไวรส Alphaherpesvirus สวนใหญจะพบในไกอายมากกวา 3 สปดาหขนไป ไกจะรบเชอผานหายใจและเยอเมอกของตา จากไกทแสดงอาการปวยหรอไกทมการตดเชอแบบแอบแฝง ฝน วสดปรอง แมลงปกแขง หรอนาดมทมการปนเปอนเชอไวรส อาการของโรคจะแบงเปน 3 ประเภท คอ แบบเฉยบพลนรนแรง (peracute) อาการแบบกงเฉยบพลน (subacute) และแบบเรอรงหรอแบบออน (chronic or mild)

อาการแบบเฉยบพลนสดขดไกจะแสดงอาการปวยและมการแพรกระจายของโรคอยางรวดเรว ทาใหอตราการปวยสงและมอตราการตายสงถงรอยละ 70 อาการปวยทพบ คอ การยดคอพยายามหายใจ การหายใจเรว มเสยงครดคราดเวลาหายใจ การพยายามขบเสมหะออกจะหลอดลม และพบการอกเสบของเยอตา นอกจากนยงอาจพบลมเลอดตามพนหรอผนงโรงเรอน

อาการแบบกงเฉยบพลนไกจะแสดงอาการปวยอยางชาๆ โดยจะแสดงอาการทางระบบทางเดนหายใจแลวตาย รอยโรคจากการ

น.สพ.กตตกร บญศรหนวยชนสตรโรคสตว ศนยบรการสขภาพสตวคณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม


ตารางท 1 วธการตรวจวนจฉยโรคกลองเสยงอกเสบตดตอในสตวปกจาแนกตามวตถประสงค (ดดแปลงจาก OIE, 2012)

หมายเหต : +++ แนะนา ++ เหมาะสม + อาจใชไดแตอาจมขอจากดจากคาใชจาย ความเปนไปได หรอขอจากดอนๆ – ไมแนะนา ดงนน +++ และ++ สามารถใชตามวตถประสงคทตองการ ซงไดรบการยอมรบเพอใชเปนงานตรวจวนจฉยโรคกลองเสยง และหลอดลมอกเสบในสตวปก ELISA = Enzyme-linked immunoabsorbent assay; PCR = Polymerase chain reaction; VN = Virus neutralization

วธการ ฝงทไมตดเชอ

Virus isolation - - - ++ - -

Histopathology - - - ++ - -

VN + - + - - +

PCR ++ +++ ++ +++ ++ -

Immunofluorescence - + - ++ - - for antigenELISA – antigen + ++ + +++ + - detection

ELISA – antibodies ++ + +++ + +++ +++detection

สตวทไมตดเชอกอนเคลอนยาย

การยนยนโรคในสตวปวย

การชดใชจากการกาจดโรค

ตามกฏหมาย

การหาความชกของโรค

การตรวจระดบภมคมกนหลงทา

วคซน

วตถประสงค

การตรวจหาแอนตเจน

การตรวจหาระดบภมคมกน

ผาซากจะพบแผนหนองปกคลมในเยอบผนงกลองเสยงและหลอดลมสวนตน และจะพบของเหลวปนหนองอยในหลอดลมเชนกน สวนอาการแบบเรอรงหรออาการแบบออนจะพบอาการหายใจลาบาก การกระตกไอ มนามก นาลาย และพบปรมาณไขลดลง รอยโรคจากการผาซากพบแผนหนองและเนอตายบรเวณกลองเสยง หลอดลม (รปท 1) และในชองปาก

การวนจฉยโรค ปจจบนรอยโรคกลองเสยงอกเสบตดตอจากการผาซากทพบไมมความจาเพาะ เนองจากพบวาการตดเชอทางเดนหายใจเรอรงบางชนดกมรอยโรคทคลายคลงกนดงนนหากสงสยการตดเชอโรคดงกลาวในไก ควรสงตวอยางชนเนอ เพอตรวจทางหองปฏบตการ ซงวธการตรวจวนจฉยโรค ทาไดหลายวธขนอย กบวตถประสงคของสตวแพทยผควบคมฟารม ดงแสดงในตารางท 1 โดยวธการตรวจวนจฉยโรคทไดรบการแนะนา คอ วธการตรวจทางจลพยาธวทยาและการตรวจทางอณชววทยาดวยวธปฏกรยาลกโซพอลเมอเรส (polymerase chain reaction; PCR)


รปท 1 แสดงแผนหนองและเนอตายในหลอดลม

รปท 2 แสดงการอกเสบของเยอบหลอดลมรวมกบการพบ intranuclear inclusion bodies (ลกศรช) H&E; 40X

โรคกลองเสยงอกเสบตดตอ ไมมการรกษาทจาเพาะ โดยทวไปจะเนนการทาวคซนใหมความเหมาะสม จะเหนไดวาโรคไอแอลทเปนอกโรคสาคญในไกไขซงเปนอกหนงโรคทเปนสาเหตใหปรมาณไขลดลง ดงนนการวนจฉยโรคอยางรวดเรวจงมความสาคญ สาหรบเกษตรกรเจาของฟารมสงสยการตดเชอโรคดงกลาวสามารถนาตวอยางไกปวยจานวน 3-5 ตวอยาง ในการผาชนสตรซากและการตรวจทางจลพยาธวทยาเพอดลกษณะ intranuclear inclusion bodies (รปท 2) รวมถงการยนยนผลการตรวจดวยวธการ PCR ทมความแมนยาสง สนใจสอบถามและสงตวอยางไดทหนวย

ชนสตรโรคสตว ศนยบรการสขภาพสตว คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม โทร. 053-948041 หรอ ID Line: vet_diag ครบ...

บรรณานกรม OIE. (2014). Avian infectious larygotracheitis. Manual of diagnostic tests and vaccines for terrestrial animals, 7th ed., 1–11.


สวสดครบเจอกนอกครงหลงจากทเคยทกทายกนในฉบบท 3 ทผานมาซงผมไดนาเสนอความรเกยวกบการสตฟฟสตวมาแนะนาใหทานผอานไดรจก งานสตฟฟเปนงานทผสมผสานระหวางงานวทยาศาสตร ศลปะ และงานชางเขาดวยกน ซงอาจจะคดวาเปนงานทคอนขางซบซอนและใชความรความสามารถเฉพาะทาง ในฉบบนผมจะทาใหมมมองในงานสตฟฟสตวทคดวายากเปลยนไป ขนตอนการสตฟฟสตวตงแตเรมจนไดเปนผลงานตวอยางสตวสตฟฟนนกหมายความวาสตวตวนนไดเสยชวตลงแลวนนกแปลวาเราไดสญเสยสตวไป 1 ชวต แตถาหากเราไดผลงานสตวสตฟฟขนมา 1 ชน

ธระพงศ โปธานกวทยาศาสตร หองปฏบตการกลาง


สตฟฟ (คราบ) กง วธงายๆ ทาไดทบาน

แตสตวนนยงมชวตอยฟงดกเปนเรองเหลอเชอหรอเรองตลกนะครบสาหรบฉบบนผมจะมาแนะนาวธการทาสตฟฟสตวแตรางของสตวตวนนกยงคงมชวตอยนะครบ ลองตดตามกนตอไปนะครบวาจะเปนไปไดหรอไมและเปนสตวชนดใด ฉบบนขอเอาใจผทรกในการเลยงกงทกาลงเปนทนยมกนอยในตอนนนนคอ กงเครยฟชเปนกงนาจดจาพวกหนง มรปรางลาตวใหญ เปลอกหนา มมากกวา 500 ชนด ซงเปนทงสตวเลยงสวยงามและเลยงเพอบรโภคแลวแตชนดและสายพนธ เชน กงกามแดง หรอกงเรนโบว (redclaw crayfish) หรอกงเครยฟชสาย C ซงจะเลยงเพอบรโภค สวนกงเครยฟชสาย P เปนทนยมเลยงเพอความสวยงามมอยหลากหลายสายพนธมชอตามสสนทปรากฏ เชน Blue Spot, Snow White, Red Japan, Bright Orange เปนตน กอนอนขอกลาวถงชววทยาของกงคราวๆ กอนนะครบ สตวในตระกลกง กงจะมเปลอกแขงเปนโครงรางซงเปนสารพวกไคตน หอหมสวนกลามเนอทออนนมอยขางใน ระหวางการเจรญเตบโตจะมการลอกคราบ (Moult) ซงถอเปนกระบวนการหนงของวงจรชวตและมความสาคญตอการเจรญเตบโตของกง ลกกงจะมการลอกคราบทถกวากงทโตเตมวย คราบกงทลอกออกมานนเอาไปทาอะไรไดบาง หลายๆ ทานทเลยงกงอาจจะปลอยใหกงกนคราบของตวเองเพอเปนการเพมแคลเซยมใหกบตวก งเอง หรอกาจดทงหากคราบนนมาจากกงทปวยเปนโรค กเปนทนาเสยดายถาหากคราบกงทลอกออกมานนมความสมบรณ และสวยงามเหมอนตวเดมของกงทยงมชวตอย ฉะนนจงเปนทมาของเรองราวทผมจะนามาเสนอในฉบบน การสตฟฟคราบกงซงถอวาเปนงานททาไดงาย และไมยงยากสามารถทาไดทงเดก ผใหญ ผสนใจในงานศลปะ หรอจะเปนกจกรรมทารวมกนของครอบครว

ขนตอนการสตฟฟคราบกง

1. เกบคราบกงทผานการลอกคราบเสรจสมบรณแลวนามาลางทาความสะอาดดวยนาสะอาดเพอขจดสงสกปรกทตดตามคราบกงออกใหหมด โดยใชแปรงขนนมปดเบาๆ ไมใชสารเคมใดๆ ตองทาดวยความระมดระวงเพราะอาจเกดการฉกขาด หรอคราบกงเสยหายได (รปท 2)

วสดอปกรณ1. คราบกงเครยฟช (หรอชนดอน) 6. คมคบ2. ลกปด 7. สอะครลค3. โฟม 8. พกน4. เขมหมด 9. แลคเกอร 5. สาล 10. กาว

รปท 1 วสดอปกรณในการทาสตฟฟคราบกง

A

B


2. หากยงไมสามารถทาการสตฟฟไดทนทสามารถเกบคราบกงแชไวในนาสะอาดและเกบไวในตเยน

3. กาจดนาทคางอยภายในคราบกงออกใหหมด และเชดคราบกงภายนอกใหแหง ดวยกระดาษทชชหรอผา (รปท 3)

4. ยดสาลเขาไปในบรเวณสวนหว และลาตวของคราบกง เพอใหโครงรางไมยบตวหรอเหยวลงเมอเวลาผานไป (รปท 4)

5. จดทาทางบนแผนโฟมโดยเลยนแบบทาทางธรรมชาตหรอตามความตองการ ใชเขมหมดประคองในการจดทาทาง (รปท 5)

รปท 2 การลางทาความสะอาด กาจดสงสกปรกทตดคราบกงดวยนาสะอาด

รปท 4 ยดสาลเขาไปในสวนหว (A), และสวนลาตวของคราบกง (B)

รปท 3 เชดคราบกงใหแหงหมาดๆ ดวยกระดาษทชช

รปท 5 จดทาทางใหเหมอนธรรมชาตบนแผนโฟมโดยใชเขมหมดประคอง

A B


6. ผงลมใหแหงอาจใชเวลา 1-2 วน หรอจนกวานาทตดคางบนคราบกงจะแหง ขอควรระวงคอหามใหสมผสกบอากาศรอนหรอตากแดดโดยเดดขาด เพราะความรอนจากแสงแดดจะทาใหสของคราบกงเปลยนสได

7. ดงเขมหมดทประคองคราบกงออก กจะไดกงสตฟฟทเสรจสมบรณ

8. ใชลกปดสดา ตดแทนลกตาของกงสตฟฟทงสองขางเพราะตาเปนอวยวะเดยวทไมตดมากบคราบกง

9. หากตองการเพมสสนลงบนกงสตฟฟใหดเหมอนธรรมชาตมากยงขน ทาไดโดยการใชสอะครลคระบาย และพนทบดวยแลคเกอรเพอเพมความมนวาว (รปท 6)

10. จดหากลองบรรจเพอปองกนผนละออง แมลง

รปท 6 ระบายสดวยสอะครลค (A), คราบกงทผานการเคลอบเงาดวยแลกเกอร (B)

รปท 10 การเกบรกษากงสตฟฟไวในกลอง เพอปองกนความเสยหายทจะเกดขน

A

B

บรรณานกรมวกพเดย สาราณกรมเสร (2560). เครยฟช. [ระบบออนไลน]. สบคนจาก https://th.wikipedia.org/wiki/เครยฟช (10 พฤศจกายน 2560).นฤมล อศวเกศมณ (2550). การเกบรกษาตวอยางพชและสตว. โครงการตาราวชาการราชภฏลมพระเกยรต เนองใน วโรกาสพระบาทสมเดจพระเจาอยหวครองสรราชสมบต ครบ 60 ป. คณะเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลย ราชภฏสงขลา. กรงเทพฯ : โรงพมพภาพพมพ. 348 หนาDavid M. Holdich. (2002). Biology of freshwater Crayfish. Great Britain : MPG Books Ltd 702P.

จากขนตอนการทาสตฟฟคราบกงทไดอธบายมาพอสงเขปแลวจะเหนวาเปนวธการทงาย ไมยงยากเลย ไมตองอาศยความชานาญ จดหาวสดอปกรณไดงายๆ ไมมสารเคมทเปนอนตราย และตวอยางกงสตฟฟทไดกมความเหมอนจรงมากทสด อกทงสามารถประยกตใชไดกบสตวตระกลกง กงไดทกชนด อาจจะมคาถามวาถาใชกงทตายแลวมาทาสตฟฟจะไดไหม คาตอบกคอ ไดเชนกน แตกงนนตองมความสด ไมเนา และมขนตอนเพมขนมาคอการกาจดเอาเนอกงออกใหหมด ใหเหลอแตโครงรางกงเทานน และมการใชสารเคมเพมเขามาคอแอลกอฮอล 95% เพอรกษาสภาพเนอทยงคงเหลออยในตวกง และกามกงในขนตอนหลงจากจดทาทางซงถอวาไมเปนอนตรายตอผใชงาน สงทตองใหความสาคญคอขนตอนการเกบรกษา เพราะกงสตฟฟจะมความเปราะ ฉะนนการเกบรกษาจงตองมกรอบหรอกลองเพอปองกนความเสยหายทจะเกดขนจากการแตกหก และปองกนฝน และแมลงกดแทะไดอกดวย (รปท 10)” ทายนผมกขอใหทานผอานทสนใจในการสตฟฟกงสนกกบการฝกสตฟฟคราบกงนะครบ และตดตามกนวาฉบบตอไปผมจะนาเสนอวธการสตฟฟสตวชนดใดอกททาไดงายๆ และนาสนใจ ดวยวธการ และวสดอปกรณทหาไดงาย ทงนหากสนใจสตวสตฟฟชนดอนๆ เขาเยยมชมผลงานสตวสตฟฟของทางคณะสตวแพทยศาสตรของเราไดทาง facebook : FVM CMU STUFF TEAM ครบ.....ขอบคณครบ

Documents

สัตวแพทย เชียงใหม เพื่อชุมชน · Equine Dental Floating (การตะไบฟันม า) พฤติกรรมการใช