หมอไทยดเดนแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๘

หมอพนบานตนเปลาของมวลชนแหงบานหนองบว ต�าบลโคกส อ�าเภอวงยาง จงหวดนครพนม

พอหมอสอย เพชรฤทธ

แหงบานหนองบว ต�าบลโคกส อ�าเภอวงยาง จงหวดนครพนม

เพชรฤทธพอหมอสอย

พ.ศ. ๒๕๕๘หมอไทยดเดนแหงชาต

หมอพนบานตนเปลาของมวลชน

ประดษฐกรรมภมปญญา

สารบญ ค�าประกาศเกยรตคณหมอไทยดเดนแหงชาต พ.ศ.๒๕๕๘พอหมอสอย เพชรฤทธ

หมอไทยดเดนแหงชาต พ.ศ.๒๕๕๘

๖๑๐

๒๔๓๒

๔๖

๔๔

หมอพนบานตนเปลาของมวลชน แหงบานหนองบว ต�าบลโคกส อ�าเภอวงยาง จงหวดนครพนม

ค�าสงคณะท�างานพจารณาคดเลอกหมอไทยดเดนแหงชาต พ.ศ.๒๕๕๘

พอหมอสอย เพชรฤทธประวตหมอไทยดเดนแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๘

นวตกรรมภมปญญา

หลกเกณฑและแนวทางการคดเลอก

ชอเรอง พอหมอสอยเพชรฤทธ หมอไทยดเดนแหงชาตพ.ศ.๒๕๕๘ผเขยน นายแพทยวชยโชคววฒน นายสนตสขโสภณสรกองบรรณาธการนางผลดาสนธสวรรณนางเสาวณยกลสมบรณนางสาวปารณฐสขสทธผประสานงานวาทเรอตรชยวฒนจงรอดนวมนางสาวอรจราทองสกมากนางสาวสรรกษอารทรากรนางสาวภราดรสามสงเนนนายสมครสมแวงนางสาวสภาภรณบญปกด�าเนนการผลตคณะกรรมการพฒนาภมปญญาทองถนดานสขภาพแหงชาตกรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอกกระทรวงสาธารณสขสนบสนนโดยส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาตพมพท บรษทแปลนพรนทตงจ�ากดขอบคณส�านกงานสาธารณสขจงหวดกาฬสนธส�านกงานสาธารณสขจงหวดรอยเอดส�านกงานสาธารณสขจงหวดนครพนม

มหกรรมสมนไพรแหงชาต ครงท ๑๒

ค�าน�า

งานประกาศเกยรตคณ“หมอไทยดเดนแหงชาต”เปนสวนหนงของการสงเสรมและพฒนาภมปญญาการแพทยแผนไทย

การสงเสรมและพฒนาภมปญญาการแพทยแผนไทยเปนไปตามหลกการและแนวคดขององคการอนามยโลก ทมขอสรปตงแตการผลกดน“การบรรลสขภาพดถวนหนาเมอ ๒๕๔๓” ตงแตชวงปลายทศวรรษ๒๕๑๐ วาการจะบรรลเปาหมายดงกลาวได จะพงแตการแพทยแผนปจจบนเทานนไมไดจ�าเปนตองสงเสรมและพฒนาการแพทยแผนดงเดมของแตละประเทศแตละชมชนและน�ามาใชประโยชนรวมดวย

การคดเลอกหมอไทยดเดนแหงชาต เรมครงแรกเมอ พ.ศ. ๒๕๕๔ด�าเนนการโดยคณะกรรมการพฒนาภมปญญาทองถนดานสขภาพแหงชาตตงแตการก�าหนดหลกเกณฑการประกาศเชญชวนใหมผเสนอและการด�าเนนการคดเลอกจนเสรจสน นายนดทปนกรมพฒนาการแพทย แผนไทยและการแพทยทางเลอก ไดพฒนากระบวนการคดเลอก โดยมการคดเลอกหมอไทยดเดนระดบจงหวดและระดบเขตขน ในปนการ คดเลอกหมอไทยดเดนระดบชาตจงตอยอดจากการด�าเนนการของกรมโดยน�ารายชอหมอไทยดเดนระดบเขตมาพจารณาแลวลงพนทไป“ดตว”

และ “ดผลงาน” จนในทสด ไดหมอไทยดเดนระดบเขต ๒ ทาน ทมคะแนนก�ากงกนคณะกรรมการจงตดสนใจใหทง๒ทาน เปนหมอไทย ดเดนแหงชาตพ.ศ.๒๕๕๘คกนคอพอใหญหมอพรมมาแสงชมภและพอหมอสอยเพชรฤทธ

ขอใหทงสองทานมสขภาพพลานามยดมอายยนยาวสามารถเปนทพงของประชาชนในชมชนเปนแบบอยางอนดและเปนศรแกวงการแพทยแผนไทยสบไปนานเทานาน

นายแพทยวชยโชคววฒนประธานกรรมการพฒนาภมปญญาทองถนดานสขภาพแหงชาต

7หมอพนบานตนเปลาของมวลชน

ค�าประกาศเกยรตคณ

พอหมอสอยเพชรฤทธเกดเมอวนท๑๑กนยายนพ.ศ.๒๔๘๒ทบานสองคอนต�าบลพระซองอ�าเภอนาแกจงหวดนครพนมเปนบตรคนท ๒ ในจ�านวนพนอง ๗ คน ของคณพอค�าตน และคณแมบญตาเพชรฤทธมโอกาสเรยนหนงสอแคชนป.๒เทานน โดยทปและพอนอกจากมอาชพท�านาเปนหลก ยงท�าหนาทเปน หมอยารกษาเพอนบานในทองถน พอหมอสอยจงมโอกาสไดเรยนร และสบทอดภมปญญาหมอพนบานจากปและพอ มโอกาสไดเขาปา เสาะหายาสมนไพรและเรยนรวธการดแลรกษาคนไขจากปและพอมาตงแตยงเลก พอหมอสอยไดบวชเรยนครงแรกเมออาย๒๒ปไดบวชเตมพรรษากบพระครนานเจาคณะอ�าเภอนาแกซงเปนอปชฌายาจารยใหตอมา ยงบวชครงท๒อก๒พรรษาไดศกษาจนสามารถทองจ�าและสวดมนตสบสองต�านานไดจนจบและพบวาคาถาอาคมทปสอนนนลวนยนยอมาจากบทสวดตางๆในสบสองต�านานพธกรรมเพอไลภตผตางๆกสบทอดมาจากพธกรรมตงแตครงพทธกาล เชน บทสวดในพระอาฏานาฏยะปรตรสตร ทพระพทธองคทรงสวดในพธชวยใหผคนรอดพนจากภย ของยกษและอมนษยเปนตน แมความรหนงสอเพยงชนประถม๒จะนอยและสวนใหญกลมเลอนไปหมดแลวแตพอหมอสอยกใชความเพยรเรยนรบทสวดตางๆไดและ

ขอส�าคญคอแมสกขาลาเพศออกไปแลวกยงเปนอบาสกทรกษาศล๕โดยเครงครดตลอดชวต ดวยชะตาฟาลขตทพอหมอสอยไปเกดท อ�าเภอนาแก จงหวดนครพนม ศนยกลางความเคลอนไหวของพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทยพอหมอสอยวย๒๖ปจงตองตดสนใจหนเขาปาเขารวมการตอสกบพรรคฯ เพราะ “ถาไมพากนเขาปาเทอกเขานนกคงถกจบถกฆาตายกนหมด” พอหมอสอยออกท�าการในปาเขาเปนเวลายาวนานถง ๑๙ป ไดขามไปอยในสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว ไดรวมรบอย ในเวยดนาม และไดไปศกษาตอในสาธารณรฐประชาชนจน จนถงวน“ฟาเปด”เมอพลเอกเกรยงศกดชนะนนทนายกรฐมนตรเรมเปลยนนโยบายเปน“การเมองน�าการทหาร”และพล.อ.เปรมตณสลานนทเรมนโยบาย๖๖/๒๕๒๓พอหมอสอยรอดทาทอยระยะหนงกตดสนใจกลบมาเปนผรวมพฒนาชาตไทย และมโอกาสใชวชาความรทางการแพทยแผนไทยชวยเหลอดแลชาวบานทต�าบลโคกล อ�าเภอวงยางจงหวดนครพนมมาจวบจนปจจบน แมการแพทยและการสาธารณสขของประเทศไทยจะพฒนาไปมากระบบหลกประกนสขภาพถวนหนามอานสงสแผไปถงผยากไรในชนบทมากแลว แตเปนไปดงทองคการอนามยโลกไดคนพบและประกาศ

หมอไทยดเดนแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๘ พอหมอสอย เพชรฤทธหมอพนบานตนเปลาของมวลชน

8 9ประวตหมอไทยดเดนแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๘ พอหมอสอย เพชรฤทธ หมอพนบานตนเปลาของมวลชน

นโยบายไวตงแตตนทศวรรษ๒๕๒๐วา ล�าพงการแพทยแผนปจจบนยอมไมสามารถน�าพาใหประชาชนบรรลสขภาพดถวนหนาได จ�าเปนตองพงการแพทยดงเดมของแตละประเทศดวย เพราะการแพทยทกแขนงยอมมพรมแดนและขอจ�ากด พอหมอสอยจงยงคงเปนทพงของประชาชนในทองทหางไกลไดมาก

ดวยความรความสามารถ ดวยปฏปทาอนเปยมดวยคณธรรมและจรยธรรมวชาชพ บนสองเทาเปลา ทคนชนกบการเหยยบยางไปบน ผนแผนดน ดวยการรจกสมนไพรทกตนในสวนหลงบานและในปาเขาคณความดของพอหมอสอยจงเปลงประกายหอมทวนลม ลอยทวนน�าจนคณะกรรมการเหนพองกนทจะยกยองทานเปนหนงใน “หมอไทย ดเดนแหงชาตประจ�าปพ.ศ.๒๕๕๘”

10 11ประวตหมอไทยดเดนแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๘ พอหมอสอย เพชรฤทธ หมอพนบานตนเปลาของมวลชน

ประวตหมอไทยดเดนแหงชาต

พ.ศ. ๒๕๕๘

ประวตชวต พอหมอสอย เพชรฤทธทายาทหมอพนบานไทลาวนครพนม

วนเดอนปเกด ๑๑กนยายนพ.ศ.๒๔๘๒อาย๗๖ปชอ-สกลคสมรส นางบญเทยนไชยตนเชอกอาชพ เกษตรกรการศกษา จบชนประถมศกษาปท๒การอบรมความร หลกสตรสมนไพรและการรกษาทมณฑลยนนานประเทศ สาธารณรฐประชาชนจนทอยปจจบน๑๓หม๖ต�าบล โคกสอ�าเภอวงยางจงหวดนครพนมการประกอบโรคศลปะ เปนผประกอบโรคศลปะสาขาการแพทยแผนไทยประเภท เวชกรรมไทย โดยการประเมนความรและจรรยาบรรณ จากคณะกรรมการวชาชพสาขาการแพทยแผนไทย [ตามมาตรา๓๓(๑)(ค)แหงพ.ร.บ.การประกอบโรคศลปะ พ.ศ. ๒๕๔๒] เลขทใบอนญาต พท.ว. ๑๙๐๖๗ วนท ๗พฤศจกายนพ.ศ.๒๕๕๔รางวล/ผลงาน • กรรมการประเมนรบรองหมอพนบาน ระดบจงหวด นครพนมพ.ศ.๒๕๕๘) • วทยากรโครงการเยาวชนจตอาสาสบทอดภมปญญา แพทยแผนไทยสมนไพรนวดเพอสขภาพระหวางวนท ๒-๖เมษายนพ.ศ.๒๕๕๕ -ไดรบเกยรตบตรเชดชเกยรตหมอพนบานณวนท๒๓ มนาคม๒๕๕๕ - ไดรบเกยรตบตรการอบรมระยะสนหลกสตร หางไกล โรคเบาหวานและความดนโลหตสงดวยวถองครวมณวน ท๘เดอนกนยายนพ.ศ.๒๕๕๕ -ไดรบมอบเกยรตบตรเชดชเกยรตหมอไทยดเดนระดบ เขตบรการสขภาพท๘เมอวนท๒๕มนาคมพ.ศ.๒๕๕๘

ดวยเกยรตประวตดงกลาวและคณปการททานมตอการแพทยแผนไทยทานจงไดรบการพจารณาคดเลอกใหเปนหมอไทยดเดนแหงชาตพ.ศ.๒๕๕๘

12 13ประวตหมอไทยดเดนแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๘ พอหมอสอย เพชรฤทธ หมอพนบานตนเปลาของมวลชน

เสนทางชวตทไมธรรมดาของนกเดนทางตนเปลา มผญาภาษตอสานบาทหนงกลาววา”ไผสแหนมฮซาตาตงแตเกาไผสคกเขาเขาทองสองเหน” ซงหมายความวา “ใครเลาจะสามารถลวงรชะตาชวตของตวเองตงแตก�าเนดมาใครเลาจะเหนความเปนไปของชวตตงแตอยในทองแม”อนทจรงค�าผญานเปนสจพจนส�าหรบทกชวตโดยเฉพาะชวตของพอหมอสอย เพชรฤทธ ซงนาจะมชวตท�าไรไถนาหาอยหากนตามประสาชาวนาจนทวไปในแดนอสานหรอถาไมพอใจในความเปนอยอนแรนแคนกอาจจะเดนทางเขากรงหรอมงตะวนออกกลางเพอขายแรงงานแตแลวมใชเพราะพรหมลขตหากเปนเพราะวกฤตบานเมองและสถานการณโลกทลขตชวตอนผนผวนของชาวนาจนคนน จากเสยวหนมความรแคชนป.๒ ไดถาโถมตวเขารวมสงครามประชาชนในสมรภมอนโดจนอยางโชกโชนหลายป กอนทจะกลบมาใชชวตอทศตนเปนหมอพนบานรบใชมวลชนในถนก�าเนดจนกระทงทกวนน

ทายาทหมอพนบานไทลาวนครพนม พอหมอสอยเพชรฤทธเกดวนท๑๑กนยายน๒๔๘๒ทบานสองคอนต�าบลพระซองอ�าเภอนาแกจงหวดนครพนมเปนบตรคนท๒ในจ�านวนพนอง๗คนของคณพอค�าตนกบคณแมบญตาเพชรฤทธคณพอค�าตนนอกจากท�านาเปนอาชพหลกแลวยงท�าหนาทเปนหมอยาปวรกษาไทบานในทองถน ตามความรทไดรบมาจากบดาชอพอหมอปเคนทองเพชรฤทธ ซงไดถายทอดภมปญญาหมอพนบานของชาตพนธไทลาวใหแกลกชายแลวพลอยตกทอดมาสหลานชายดวยตอนเปนเดกพอหมอสอยไมเพยงไดทนเหนพอหมอปเทานนแตยงไดมโอกาสไดตดตามเขาปาเสาะหายาสมนไพรกบปและบดา จงกลาวไดวาตงแตเลกจนโตเปนหนมวยเบญจเพส ผ บาวสอยไดเปนหมอพนบานฝกหดอยางใกลชดกบบรรพบรษครหมอผเชยวชาญถงสองทานและเนองจากการแพทยพนบานเปนการแพทยเชงวฒนธรรมผบาวสอยจงไดรบการถายทอดกระบวนการบ�าบดรกษาตามองคความรแพทยในสายวฒนธรรมไทลาวจนมความเชยวชาญ

การบวชเรยนในวยหนมเพอศกษาธรรมะ พอหมอสอยในวยหนมกเหมอนกบกลบตรทงหลายทนยมบวชตามประเพณใหพอแมทานบวชครงแรกหนงพรรษาเตมเมออาย๒๒ปทวดบานตนแหนอ�าเภอนาแกจงหวดนครพนมโดยมยาค(พระคร)นานเจาคณะอ�าเภอนาแก เปนอปชฌายาจารย ตอมาไมนานทานกกลบมาบวชอก๒พรรษาเพอศกษาธรรมะแมพระหนมสอยจะอานหนงสอไมออกเลย แตกสามารถฝกหดเทศนทองจ�าและสวดสบสองต�านานไดจบทานพบวาคาถาอาคมทใชในพธกรรมบ�าบดทพอหมอปสอนนนลวนยนยอมาจากบทสวดตางๆในสบสองต�านานทงสนเชนบทชมนมเทวดาทใชเรม

หมอไทยดเด นแห งชาต พ.ศ.๒๕๕๘

พอหมอสอยเพชรฤทธ

หมอพนบ านตนเปล าของมวลชนแหงบานหนองบวต�าบลโคกสอ�าเภอวงยางจงหวดนครพนม

14 15ประวตหมอไทยดเดนแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๘ พอหมอสอย เพชรฤทธ หมอพนบานตนเปลาของมวลชน

พธสตรขวญและพธกรรมส�าคญตางๆคาถายงกญจและยานธะภตานในรตนสตรทใชสวดท�าน�ามนตไลภตผและรกษาผปวยเหมอนในสมยพทธกาลคาถานะโม๘จบ(ในนะโมการฏฐะกะคาถา)แทนนะโม๓จบเพมความขลงของพธ คาถายนทนนมตตง (ในอะภะยะปะรตตะคาถา)เพอสวดไลนมตสงชวรายทงหลายหรอคาถาสกกตวา ในบทอาฏานาฏยะปะรตตง (ยอ) เพอใหพระพทธเจารกษาผปวยใหปลอดภยจากโรค ทงปวง เปนตน การไดบวชเรยนถง ๒ ครงในวยหนม ชวยบมเพาะ พอหมอสอยกลายเปนอบาสกทเครงครดในศล๕อนเปนคณธรรมส�าคญของผเปนหมอยาและหมอธรรม

จากบานเกดเมองนอนจรยทธในสงครามประชาชน เสนทางชวตของคนหนมทเคยเดนตามปกบพอเขาปาหาสมนไพร มาท�ายารกษาคนไขหรอคนหนมทเคยเขาวดบวชเรยนถงสองครงในชวง ๕ปนาจะเปนเสนทางของหมอพนบานตามรอยบรรพบรษหรอมฉะนนกเปนเสนทางของผใฝความสงบอยกบวดวาอารามนนนาจะเปนเสนทางอนราบเรยบของพอหมอสอยในวยหนมหากทานไมไดไปเกดอยทบานนาบวจงหวดนครพนม ศนยกลางการเคลอนไหวของพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทย พนทชนบทยากจนรอบเทอกภพานอาจจะหางไกลจากศนยกลางความเจรญของกรงเทพฯ แตในทางตรงกนขามพนทดงกลาวกลบอยใกลศนยกลางความขดแยงอนดเดอดของสงครามเยนในอนโดจนระหวางลทธทนนยมกบลทธคอมมวนสม แนนอนวาคนหนมสาวทเอาการเอางานในพนทชนบทยากจนของอสานยอมเปนเปาหมายการจดตงของพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทยนบตงแตวนกอตงพรรคในป๒๔๘๕ผบาวสอยจงเปนหนงในคนหนมสาวเหลานน แมเขาจะรกธรรมะตามวถพทธ แตความเหลอมล�าทางชนชน

ยอมผลกดนคนหนมอยางเขาใหรกความยตธรรมมากกวา ผบาวสอยเพชรฤทธขณะอายได๒๖ปพรอมกบคนหนมสาวนบรอยไดตดสนใจเขารวมอดมการณกบพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทยบนเทอกเขาภพานในวนเสยงปนนดแรกของพรรคคอมมวนสตฯดงขนทบานนาบวในวนท ๗สงหาคม๒๕๐๘นนเองพอหมอสอยไดเลาเหตผลทตองหนเขาปาวา“ถาไมพากนเขาปาเทอนนกคงถกจบถกฆาตายกนหมด”

สหายสอยในชอจดตงวา“สหายค�าตนศรบญเรอง”ไดเคลอนไหวอยในเขตภพานนาน๓ปกอนทจะถกสงตวไปฝกวชาทหารทกรงปกกงแตในระหวางการเดนเทาผานเวยดนาม ซงสถานการณสงครามกบสหรฐอเมรการนแรงมาก เสนทางไปจนถกทงระเบดตดขาด สหายสอยซงมชอจดตงใหมในภาษาเวยดนามวา“สหายเหงยนเปยว”จงตองชวยแนวรวมปลดปลอยแหงชาตเวยดนามสรบกบทหารอเมรกนเปนเวลา๒ปกวาจะเดนทางโดยรถยนตเขากรงปกกงไดส�าเรจในสาธารณรฐประชาชนจนสหายสอยไดชอจดตงเปนภาษาจนวา “สหายเจยงหว” เมอเขาส�าเรจ การฝกวชาทหารจากโรงเรยนการเมองและการทหารกรงปกกงภายในเวลา๓ปแตกไมสามารถกลบประเทศไทยได เพราะขณะนนกองทพอเมรกาไดทงระเบดเวยดนามเหนออยางหนกท�าใหเสนทางทเชอมระหวางจน-เวยดนาม-ลาว-ไทยถกตดขาดระหวางทตดคางอยในจนนนรฐบาลคอมมวนสตจนจงใหโอกาสสหายจากไทยสามารถศกษาวชาใดเพมเตมกไดเนองจากมใจรกในวชาแพทยพนบานและสมนไพรทเคยร�าเรยนมาจากปและพอเปนทนเดมอยแลวสหายเจยงหวจงตดสนใจเลอกเรยนวชาแพทยแผนจนและแพทยพนบานสบสองปนนาเพมเตมทสถาบนแพทยแผนจนในคนหมงมณฑลยนนานเปนเวลา๒ปเตมขณะนนยางเขาสป๒๕๑๘อนเปนปทสาธารณรฐสงคมนยมเวยดนามสามารถรวมชาตเหนอ-ใตไดส�าเรจ

16 17ประวตหมอไทยดเดนแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๘ พอหมอสอย เพชรฤทธ หมอพนบานตนเปลาของมวลชน

ในวนท ๓๐ เมษายน และตอมาในวนท ๒ ธนวาคมปเดยวกนนนเองกองทพประชาชนปฏวตลาวกสามารถปลดปลอยประเทศไดส�าเรจเชนกน ดวยเงอนไขทเอออ�านวยดงกลาว ทหารปลดแอกแหงประเทศไทยจงสามารถอาศยเขตปลดปลอยของสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว(สปป.ลาว) เปนหลงพงเคลอนไหวตามแนวตะเขบชายแดนไทย-ลาวไดคลองตวขนแตตอมารฐบาลไทยในสมยนายกรฐมนตรพล.อ.เกรยงศกดชมะนนทเรมใชนโยบายการเมองน�าการทหารและวธทางการทตเจรจากบรฐบาลคอมมวนสตจนและลาวเพอใหยตการสนบสนนพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทย ประกอบกบนโยบาย๖๖/๒๓ของรฐบาลพล.อ.เปรมตณสลานนททนรโทษกรรมใหสหายในปาออกมารวมพฒนาชาตไทยอยางสนต จงท�าใหกองทพปลดแอกแหงประเทศไทย(ทปท.)ขาดหลงพงและยอมวางอาวธในทสด

คนสมาตภมเปนหมอยาตนเปลาของมวลชน หลงจากระหกระเหนจากบานเกดไปเปนเวลานานถง ๑๙ป ในป๒๕๒๗สหายค�าตนศรบญเรอง(ชอจดตงของนายสอยเพชรฤทธ)พรอมกบสหายนกรบทปท.ไดถกรฐบาลสปป.ลาวกดดนใหออกนอกประเทศสหายค�าตนจงเดนทางออกจากลาวเขาเขมรแลวขามสแดนมาตภมไทยทจงหวดปราจนบร มงเขาโคราชกอนตดตอเขารายงานตวตอหนวยสนตนมตรทอ�าเภอนาแก จงหวดนครพนม เปลยนสภาพจากสหายนกรบปลดแอกกลบมาเปนพอหมอสอยเพชรฤทธหมอยาตนเปลาของมวลชนสบทอดภารกจหมอพนบานของบรรพชนตอไป กอนจะกลบมาใชชวตตามปกตบาวใหญสอยวย๔๕ไดบวชอาศยใตรมผากาสาวพสตรอกถงสองคราวครงลาสดไดอปสมบททวดบานพระซอง

ต�าบลพระซอง อ�าเภอนาแก จงหวดนครพนม ทานกลายเปนหมอพระรกษาญาตโยมในถนเกดจนมชอเสยงขจรขจายโดยเฉพาะดานการรกษาโรคมะเรงจงมพนองประชาชนทงในถนและตางถนพากนมารกษามากมายเพราะทานเปนหมอพระผมเมตตา เอาใจใสรกษาญาตโยมดวยความเตมใจโดยไมเหนแกลาภสกการะใดๆหลงจากใชชวตเปนหมอพระได๖พรรษาทานจงปรารภกบตวเองวาการเปนหมอยาในสมณเพศอาจจะไมเหมาะสมเพราะตองคลกคลกบอบาสกสกาอยตลอดเวลาทานจงตดสนใจสกออกมาเปนหมอรกษาคนไขอยกบบานแตกไมทงวดทกวนพระทานจะไปวดท�าบญรกษาศล ๘ ท�าวตรสวดมนต หากไมไปวดกจะนงสมาธภาวนาท�าวตรสวดมนตทบานโดยรกษาศลอยางเครงครดตลอดชวต เมอลาเพศภกษออกมาแลว จารยสอยไดรวมชวตฉนทสามภรรยากบนางบญเทยนไชยตนเชอกมบตรสาวดวยกนหนงคนนอกจากภรรยาจะท�าหนาทเปนแมศรเรอนแลวยงท�าหนาทผชวยหมออยางขนแขงอกดวย

เนองจากไดอทศตนเปนแพทยพนบานรกษาดแลไทบานทเจบไขไดปวยเปนเวลานานกวา๒๕ ปจนเปนทยอมรบนบถอของประชาชนทางกระทรวงสาธารณสขจงไดมอบใบประกอบโรคศลปะสาขาเวชกรรมไทยประเภท(ค)เลขทพท.ว.๑๙๐๖๗แกพอหมอสอยเพชรฤทธเมอวนท๗ พฤศจกายน๒๕๕๔ เพอใหทานสามารถประกอบวชาชพการแพทยแผนไทยดานเวชกรรมไทย บ�าบดรกษาผปวยตามภมปญญาแพทยพนบานไดทวราชอาณาจกรสบไป ปจจบนนอกจากรบรกษาผปวยทบานเลขท๑๓หม๖ต�าบลโคกสอ�าเภอวงยาง จงหวดนครพนม ทานยงประกอบวชาชพประจ�าคลนก ค�าแสนภเวชการ ตงอยเลขท ๒๙ ถนนธ�ารงประสทธ ต�าบลในเมอง อ�าเภอเมองจงหวดนครพนม๔๘๐๐๐

18 19ประวตหมอไทยดเดนแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๘ พอหมอสอย เพชรฤทธ หมอพนบานตนเปลาของมวลชน

ภมปญญาความช�านาญจากบรรพบรษ หมออายรกรรมพนบาน : เรยนรจกโรคการวนจฉยโรคและการรกษาโรคชนดตางๆ โรคทหมอพนบานตระกลเพชรฤทธรกษา อาทเชน

กลมโรคเดกไดแก • โรคก�าเรด หมายถง อาการไมสบายทตดตวเดกมาตงแตเกด มอาการรองไหไมหยด โดยไมทราบสาเหตในเดกเลกตงแตแรกเกดจนถงอาย๒ขวบ • โรคท�ามะลาหมายถงอาการหายใจไมออกในเดกเทยบไดกบโรคคอตบหรอเรยกวาท�ามะลาจบล�าคอ • โรคซางตานขโมยหมายถงโรคทเกดแกเดกทขาดอาหาร(เพราะพอแมจน)ล�าแขงล�าขาจอย(เลก)พงใหญเรยกวาซางขโผหรอบางครงอาจมอาการขไหลกนขาวลงไปกขกนน�าลงไปกขออกหมดจนไมมอาหารและน�าอยในทองเลยเรยกวาซางขซางบางชนดจะมอาการไขแทรกอาจมล�าตวเหลองเหมอนขมนเรยกวาซางเหลองหรอเมอมไขขนจะมอาการชกแอนชกแงน(ชกดนชกงอ)เรยกวาซางแอนซางแงนเปนตน

กลมโรคสตร ไดแก • เลอดประจ�าเดอนมาไมปกตและมดลกไมปกต • โรคหมาดขาวหมายถงอาการตกขาวมน�าเมอกขาวขนหรออาจจะมสเหลองหรอสน�าตาล(กรณมเลอดปน)ไหลออกมาจากชองคลอดในกรณทผดปกตจะมกลนเหมนและคนในชองคลอดมาก • โรคกะบนเลอดหมายถงอาการไขทเกดจากภาวะหญงหลงคลอดเลอดเสยหรอน�าคาวปลาถกขบออกมาไมหมดหรอหญงหลงคลอดแลวอยไฟไมไดเลอดเสยทตกคางอยภายในถาไมรเลอดออกมาใหหมดเลอด

จะกลายเปนพษได • โรคแมลกออนกนผดหมายถงอาการผดปกตในหญงหลงคลอดทกนอาหารผดส�าแดงหรอของแสลงมอาการตงแตมดหนาวงเวยนฮาก(อาเจยน) แนนหนาอก จนถงขนลนกระดางคางแขง พดไมได หมดสตและอาจเสยชวตไดถาแกไมทน อาการตอเนองของโรคนคอ แมลกออนไมมน�านมเบออาหารผอมโซ

กลมโรคบรษ หรอโรคอปทมหมายถงโรคหนองในซฟลส

กลมโรคไขหมากไม : เชอกนวาเปนไขทมาจากปาหรอตนไม โดยทวไปหมายถงไขปาซงกคอไขจบสนหรอมาลาเรยนนเองถามอาการไขต�าเรยกหมากไมนอย แตถามไขสงมากเรยกวา หมากไมใหญ แตยงม ความหมายของไขหมากไมทกวางกวานน คอ อาจหมายถง ไขรากสาดใหญ(ไขหมากไมกนเลอด)ไขไทฟอยดหรอไขรากสาดนอย(ไขหมากไมกนล�าไส)หรอไขกาฬนกนางแอน(ไขหมากไมทกทน)เปนตน

กลมโรคประดง (หรอปานดง):โดยทวไปหมายถงกลมอาการมนตงแผขยายไปตามผวหนง(มนเซย)ปวดเมอยไปตามเนอตวปวดขอปวดหวมวตาและปวดเจบปวดรอนไปตามล�าตวหรออาจมอาการคนรวมดวยไดแก • ประดงไฟหมายถงไขทมอาการปวดรอนตามรางกาย • ประดงเยนหมายถงไขทมอาการมอเยนเทาเยน • ประดงเสนปะดงเอนหมายถงไขทมอาการเจบปวดวงไปตามเสน ตามเอนทวรางกาย • ประดงเมอยหมายถงไขทมอาการเมอยตามเนอตามตวออนเปลย เพลยแรงถงขนาดยกแขนยกขาไมขน

20 21ประวตหมอไทยดเดนแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๘ พอหมอสอย เพชรฤทธ หมอพนบานตนเปลาของมวลชน

• ประดงเขาขอหมายถงไขทมอาการปวดหวเขานงพบขาไมได • ประดงถอหวหมายถงไขทมอาการปวดหวมวตาหนกหวมาก • ประดงคนหมายถงไขทมอาการคนวงไปตามเสนตามล�าตวอาจ มตมคนหรอไมมตมกได • ประดงชกแอนชกแงนหมายถงไขทมอาการชกดนชกงอเวลาไขขน และสงบเปนปกตเมอไขลง • ประดงเลอด หมายถง ไขทมอาการเปนจดหรอตมเลกๆ สแดง ตามแขงขาหตาจมกเปนตน

กลมโรคสะดวง (หรอโรครดสดวง) : เปนโรคกลมหนง ทเกดไดกบอวยวะตางๆทงภายในและภายนอกรางกายมกจะมตงหรอกอนเนอเกดขนทอวยวะนนถาเกดในชองตาเรยกสะดวงตาถาเกดในโพรงจมกเรยกสะดวงดง ถาเกดทชองทวารหนกเรยกวา สะดวงทวาร ถาเกดในส�าไสเรยกวาสะดวงล�าไสเปนตน

โรคกนผด : หมอพนบานอสาน ถอวาการกนของผดเปนโรคชนดหนง คนทมอาการจากกนของผดมกจะเปนผปวยจากโรคอนมากอนซงจะตองขะล�า(เวน)ของกนบางอยางหรอของทแสลงตอโรคแตถาเผลอกนอาหารตองหามลงไปกจะท�าใหเกดอาการตางๆเชน ลงทอง ฮาก (อาเจยน)เปนตนซงตองท�าการรกษาถาไมรกษากไมหาย

โรคมะเฮงหรอโรคมะเรง:ชอโรคกลมหนงทเกดขนทอวยวะภายในและภายนอกรางกาย โรคนเมอเกดขนทใดจะท�าใหเนอบรเวณนนเนา และลกลามขยายตวเรยกวาเนอรายหรอเกดเนองอกขนเรยกวาเนองอกพอหมอปเคนทองเพชรฤทธมชอเสยงในการรกษาโรคมะเฮงชนดตางๆได

หายขาดโดยเชอวาเกดจากฝทอวยวะภายในเหลานนเชนฝหวตบหมายถงมะเรงตบ ฝล�าไสหมายถงมะเรงล�าไส ฝทมดลกหมายถงมะเรงมดลกหรอฝปอดหมายถงมะเรงปอดหรอวณโรค เปนตนพอหมอสอยเองกไดรบการถายทอดวชารกษามะเรงของสายตระกลเพชรฤทธมาจนเชยวชาญและมชอเสยงทางดานนมาจนถงปจจบน

โรคกระดกเคลอน กระดกหก กระดกแตก:หมอพนบานตระกลเพชรฤทธมชอเสยงในดานเปนหมอเปากระดกประสานกบการใชน�ามนงาสมนไพรทานวดรกษา นอกจากนยงมความเจบปวยทวไปอกหลายโรคทไทบานสามารถฝากผฝากไขกบหมอยาสมนไพรตระกลเพชรฤทธได เชน เบาหวาน ไขเลอดออกโรคกระเพาะอาหารฝชนดตางๆโรคหมกหมน(ทองผก)บดทองรวงปวดทองทองอดทองเฟอโรคลองแกว(โรคงสวดไฟลามทง)เรมคางทมลมพษผนคนหรอถกสตวขบตอดเปนตน

การตรวจวนจฉยโรคของหมอพนบานอสาน คนทวไปมกเขาใจผดวาหมอพนบานอสานเปนหมอผหรอหมอเดาไมมหลกวชาในการตรวจวนจฉยโรค ตรงกนขาม หมอพนบานตระกลเพชรฤทธกเหมอนกบหมอพนบานเชยวชาญทวไปทมขนตอนการตรวจวนจฉยจนแนใจวาเปนโรคอะไรกอนวางยารกษา แมจะไมมการบนทก เวชระเบยนคนไขอยางเปนระบบกตาม

การซกประวต เรมตงแต “การซกประวตส�าคญ” จากผปวยหรอญาตผปวย เชนอาหารการกนอยหลบนอน อาชพการงาน เคยเขาดงมาหรอเปลา ปวย

22 23ประวตหมอไทยดเดนแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๘ พอหมอสอย เพชรฤทธ หมอพนบานตนเปลาของมวลชน

มากวนแลวเคยปวยแบบนมากอนไหมเปนตน จากนนกจะ“ซกอาการส�าคญ”วาเจบคง(เจบปวดรางกาย)ตรงไหนปวดหวปวดทองหรอเปลารอนหรอหนาวสะบน(หนาวสน)ภายในรางกายไหม ขมปากหรอเปลา กลนขาวน�าเปนอยางไร ขหลงขลมหรอเปลาหไดยนไหมข เยยวเปนปกตดหรอเปลาถาคนไขเปนหญงสาวใหถามวาประจ�าเดอนเปนปกตไหมเปนตน

การสงเกต สงเกต:สผวสหนาดวงตารมฝปากเลบการเดนการลกนงอาปากไดตามปกตไหม หรอใหอาปากเพอสงเกตลน โคนลน เหงอกฟนกระพงแกมสงเกตผววามเมดตมผนคนตรงไหนบางมเหงอออกมากผดปกตหรอเปลาเปนตนการสมผส คล�าคง (สมผสรางกาย) : เอาหลงมอแตะหนาผาก และใตคางสมผสฝามอฝาเทาเพอตรวจความรอนจบขอมอตรวจชพจรกดทองนอยเบากดชายโครงซาย-ขวาบบแขนบบขาเบาๆแลวถามวาเจบไหมปวดเมอยตรงไหนบางเปนตน

การตรวจกลน สบกลน (พสจนกลน):ขณะนงใกลคนไขไดกลนอะไรบางเชนกลนคาวกลนเนาเหมนหรอกลนเหมนเขยวหรอไม

การท�านายโรค ขนตอนท�านายโรค (วนจฉยโรค) : เปนขนตอนส�าคญในการวเคราะหขอมลผปวยจากการซกประวต ซกอาการ ตรวจรางกาย แลว

วนจฉยใหไดวาผมาหาหมอปวยเปนโรคอะไร

การรกษา จากนนจงใหการรกษาทถกกบโรค เชนคนไขหญงมาดวยอาการปวดทองนอยตรงมดลกปวดกนโดยเฉพาะเวลายกของหนกยงปวดมากกวนจฉยไดวาเปนอาการมดลกหยอนเปนตน

คตธรรมประจ�าใจของหมอใจพระ • “ผพดบมความผดผฟงพงสงวรณเมอผดแลวกแกไขแตถาไมผดกเปนขอเตอนใจ” • ปรศนาธรรม “รกษา ๓ ปลาย หาย ๓ โทษ” พอหมอสอย เพชรฤทธวสชนาวา“รกษา๓ปลายในทนคอส�ารวมรกษาปลายตนปลายลนและปลายมอไวใหดๆ ส�าหรบหาย๓โทษหมายถงถารกษาตนลนและมอไวดแลวกจะบเกดโทษกบตวเองคอตนอยาไปทบดถาตนบพาไปกไปบไดลนใหเวาแตค�าทดค�าบดอยาพดมอใหเฮดแตสงทดสงไหนบดอยาเฮด”

24 25ประวตหมอไทยดเดนแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๘ พอหมอสอย เพชรฤทธ หมอพนบานตนเปลาของมวลชน

ต�ารบยาสมนไพรรกษามะเรงล�าไสพอหมอสอย เพชรฤทธ

จงหวดนครพนมไดรบการคดเลอกเปนท ๑ ใน ๔ต�ารบยาสมนไพรรกษามะเรงของหมอพนบาน เพอน�าไปใชวเคราะหฤทธทางเภสชวทยา

ในระดบหองปฏบตการ

ต�ารบยาสมนไพรรกษามะเรงล�าไสของหมอยาตระกลเพชรฤทธ

ภายใตโครงการศกษาและพฒนาการใชภมปญญาของหมอพนบานในการรกษาผปวยโรคมะเรงส�านกการแพทยพนบานไทยกรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก

กระทรวงสาธารณสขประดษฐกรรมภมปญญา

25หมอพนบานตนเปลาของมวลชน

26 27ประวตหมอไทยดเดนแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๘ พอหมอสอย เพชรฤทธ หมอพนบานตนเปลาของมวลชน

สมนไพรบ�าบด : ต�ารบยาสมนไพรรกษามะเรงล�าไสของหมอยาตระกลเพชรฤทธ ต�ารบยานมประสทธผลในการรกษา (Efficacy) เปนทประจกษ แกชมชน มาตงแตรนปของพอหมอสอยแลว ต�ารบยานประกอบดวยสมนไพรแหง๑๐ชนดรวมเปนยา๑หอไดแก

(๑) รากฟกขาว๒๔กรม (๒) รากชงช๓๑กรม (๓) แกนมะดก๒๙.๕๐กรม (๔) หวขาวเยนเหนอ๔๕.๕๐กรม (๕) หนามคอม(ตะคอง)ใชสวนเหนอดน๒๖กรม (๖) พญาปลองทอง(เสลดพงพอนตวเมย,พญายอ) ใชสวนเหนอดน๑๒.๕๐กรม (๗) ทองพนชงใชสวนเหนอดน๔กรม (๘) รากสาบเสอ๔กรม (๙) ล�าออยด�า๓ขอ (๑๐) ใบเตยหอม๑๐กรม

28 29ประวตหมอไทยดเดนแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๘ พอหมอสอย เพชรฤทธ หมอพนบานตนเปลาของมวลชน

วธตมยา:อนเปนเอกลกษณของหมอยาตระกลเพชรฤทธคอยา๑หอใชวธตม๓ครงดงน

ตมยาครงท๑ใสน�าทวมตวยาในหมอตมจนเดอดแลวรนน�ายาเกบไว ตมยาครงท๒ใสน�าทวมตวยาในหมอตมจนเดอดแลวรนน�ายาเกบไว ตมยาครงท๓ใสน�าทวมตวยาในหมอตมจนเดอดแลวรนน�ายาเกบไว

น�าน�ายาทตมทง ๓ ครงมารวมเปนเนอเดยวกน เพอใหน�ายาทง สามครงมความเขมขนเทากน เมอกนหมดแลวกตมดวยวธเดยวกนอก ยา๑หอตมกนได๒สปดาห

วธกนยา:กนครงละ๑แกว๓เวลากอนหรอหลงอาหารกไดกนยาราว๒-๓สปดาหผปวยจะมอาการดขนตามล�าดบใหตมยากนตอไปจนกระทงหายขาดจากมะเรง

30 31ประวตหมอไทยดเดนแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๘ พอหมอสอย เพชรฤทธ หมอพนบานตนเปลาของมวลชน

ขะล�า:ขอหามระหวางการรกษาโรคมะเรงเชนงดอาหารจ�าพวกเนอเหลาหรอสงเสพตดมนเมาของหมกดองทกชนดรวมทงปลาราดวย

รปแบบยาของหมอยาอสานนอกจากยาตมแลวยงมยารปแบบอนอกหลายอยางแตทนยมแพรหลายไดแกยาฝนทงนเพราะเตรยมยาไดสะดวกรวดเรวทนใจ ไมตองเสยเวลากอไฟตม ประหยดเชอเพลง (ซงขาดแคลนในถนกนดาร) เพยงแตใชสมนไพรแหงหลายชนด สวนทเปนรากไมหวแกน(ซงเปนสวนพชวตถทมเภสชสารมาก)หรออาจเปนสตววตถจ�าพวกเขยวเขากระดกเปลอกหอยน�ามาฝนกบหนลบมดหยาบใหผงยาลงไปรวมในขนน�าสะอาดพรอมดมไดเลย

33หมอพนบานตนเปลาของมวลชน 33หมอพนบานตนเปลาของมวลชน

นวตกรรมภมปญญา

ผพดบมความผด

ผฟงพงสงวรณ

เมอผดแลวกแกไข

แตถาไมผดกเปนขอเตอนใจ

34 35ประวตหมอไทยดเดนแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๘ พอหมอสอย เพชรฤทธ หมอพนบานตนเปลาของมวลชน

หมอธรรมหรอหมอจตบ�าบดพนบาน : การใชพธกรรมความเชอของพทธกบไสยพนบาน เพอใหเกดสมาธจต และขวญก�าลงใจของทงหมอและคนไข นบตงแตการท�าพธตงคายขนธ๕ในวนองคารเพอบชาครกอนเรมรกษาโรคคนไขจะน�าดอกไม๕คเทยน๕คซนผนแพรวาเงน๑๒บาทมาไหวครขอใหทานชวยคมครองและชวยใหการรกษาโรคประสบผลส�าเรจเมอหายโรคแลวคนไขจะท�าพธปลงคายเพอแสดงความส�านกในบญคณของหมอและครอาจารยเจาของวชาทชวยเหลอใหการรกษาประสบความส�าเรจตามจรรยาบรรณหมอพนบานจะไมเรยกคาตอบแทนจากคนไข (เพราะถาเรยกคารกษาถอวา“ผดคร” ท�าใหวชาเสอม) แลวแตคนไขจะสมนาคณตามเศรษฐฐานะส�าหรบพอหมอสอยนน ถาคนไขไมมเงนกไมตองให มเพยงดอกไมและเงนบชาคร๑๒บาทกพอแลว ในกระบวนการรกษาโรคตางๆ เชน การรกษาโรคมะเรง แมจะ ใชสมนไพรบ�าบดเปนหลก แตหมอสายตระกลเพชรฤทธกยงใชการบรกรรมคาถาในขนตอนการรกษา เหมอนหมอพนบานอสานทวไปโดยใชคาถาเสกขณะตมยาหรอขณะฝนยา พรอมกบเปามนตลงทตวคนไขเปนการสรางขวญก�าลงใจแกคนไขนบเปนจตบ�าบดอยางหนงคาถาเสกยาและเปาทพอหมอสอยไดรบการถายทอดมากคอคาถา“ชะยนโต”อยางยอดงน “ชะยนโต โต ยน ชย ชย ยน ต ต ยน ชย” อนเปนหวใจ แหงชยชนะในบทสวดมนต “พทธชยมงคลคาถา” นนเอง โดยเชอวา คาถานจะชวยลดการอกเสบท�าใหเนอรายยบตวลงนอกจากนยงมคาถา “ปะตสงคะโรปะตถาคะยะ”เพอก�ากบมใหความรอนขนมาลดพษลดความรนแรงของโรค คาถาเสกเปาของหมอพนบานแตละครอาจตางกนไป แตส�าหรบสายตระกลไทลาวของพอหมอสอยนนลวนน�ามาจากบทพทธมนตในสบสองต�านานทงสน กลาวคอมความเปนพทธคณมากกวาคณไสยแตทส�าคญคอการบรกรรมคาถาชวยใหจตของหมอเปนสมาธและมความละเอยดประณตในการเกบยาและปรงยาอนเปนการชวยเสรมใหสมนไพรมฤทธเตมตามสรรพคณยาจตบ�าบดพนบาน

36 37ประวตหมอไทยดเดนแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๘ พอหมอสอย เพชรฤทธ หมอพนบานตนเปลาของมวลชน

พธกรรมเปาก�าเรดเดก : เชนกนในการรกษาเดกทารกรองไหไมหยด แมจะมยาสมนไพรบ�าบดหลายต�ารบ แตกตองรกษาควบคไปกบการท�าพธกรรมเปาก�าเรดซงพอหมอสอยไดรบการถายทอดมาจากพอหมอปใหรจกตงเครองขนธ ๕ บชาคร ตงเครองไหวผแมก�าเนด(แมซอ)ใหชวยคมครองเดกหรอไมใหหยอกเยาเดกจนรองโยเยไมหยดพรอมกบบรกรรมคาถาแลวอมน�าพทธมนตทท�าจากน�าสมปอยเปาใหเดก นอกจากนพอหมอปเคนทองยงสอนหลานชายใหรจกประกอบพธสตรขวญเดกแรกเกดหรอพธกรรมผอกเดกเพอปองกนไมใหเดกเกดใหมมอาการก�าเรด โดยการวางเดกลงในกระดงแลวท�าทาไกวเหมอนไกวเปลพลางรองบอกผวา“กฮกก...กฮกก...ถาแมนเปนลกสใหมาเอามอนวนนถากราย(ลวงพน)มอนวนนเปนลกก” กลาวกนวาวชาคาถาอาคมนนตองมการครอบครไมใชวาใครกทองไดท�าไดดงค�ากลาวทวา“คาถานนไผกเวาไดแตเอาไปบได” พอหมอสอยไดเรยนรศาสตรหมอยาควบคกบการเปนหมอเปาดวยการพนน�ามนตหรอเคยวหมากเสกเปารกษาโรคจนช�านาญอกหลายโรคไดแกเปารกษากระดกหกเปารกษาโรคงสวดไฟลามทงเปนตนกลาวไดวากระบวนการรกษาของหมอพนบานอสานนน ค�านงถงการดแลโรคทางกายควบคไปกบโรคทางจตตามวถชวตทางวฒนธรรมของชมชนอสาน

พธกรรมเปาก�าเรดเดก

ขอภาพทเกยวกบเนอหา

ของหนานครบ

38 39ประวตหมอไทยดเดนแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๘ พอหมอสอย เพชรฤทธ หมอพนบานตนเปลาของมวลชน

หมอตนเปลาและหมอใจพระของชาวบาน แมจะสกจากพระแลวแตพอหมอสอยกยงมเมตตาจตตอคนไขและคนยากจนเหมอนเมอครงยงเปนหมอพระบอยครงทานมไดเรยกรองใหคนไขตงคายไหวครกอนท�าการรกษาดวย เพราะเกรงวาหากคนไขไมไดกลบมาปลงคายจายคาครกจะเปนผลเสยแกคนไขเองพอหมอสอยในวนนยงคงเปนหมอเดนตนเปลาเหมอนพระเดนตนเปลาบณฑบาตแตสงทแตกตางไปจากเมอครงยงเปนหมอพนบานฝกหดอยกบปและบดากคอทานไมเพยงเปนหมอยาทสามารถรกษาโรคตามแบบแผนของหมอพนบานอสานเทานนแตทานยงผสมผสานศาสตรการแพทยแผนจนและสบสองปนนาเขากบภมปญญาแพทยพนบานอสานไดอยางลงตว นบวาพอหมอสอย เพชรฤทธ ไดสรางนวตกรรมการแพทยแผนโบราณตะวนออก แบบผสมผสานอนเปนการชวยเพมประสทธภาพในการรกษาใหไดผลดยงขน ในการวนจฉยโรค ทานไดน�าวธการแมะชพจรทขอเทาและขอมอของจนมาใชในการท�านายโรคไดอยางแมนย�า และในการบ�าบดรกษาทานไดน�าเอาศาสตรการเดนลมปราณผานฝามอนวดทยหนามามาผสมผสานกบการเปาคาถากนยาตมทาน�ามนงาสมนไพรฝนยาทาเพอใชในการรกษาโรคกระดก กระดกหก กระดกแตก ปวดตนคอจากการตกหมอนปวดหวไหลปวดหลงปวดเอวปวดตนขาปวดหวเขาปวดนองปวดกลามเนอและปวดหวเปนตน ในปจจบนนอกจากการรกษาโรคเกยวกบกระดกและกลามเนอแลวความรความช�านาญในการรกษาโรคทพอหมอสอยไดรบการยอมรบอยางสงจากประชาชนในพนทจงหวดนครพนมมหลายกลมโรคทสรางชอเสยงใหมากทสดคอ

41หมอพนบานตนเปลาของมวลชน

กลมโรคมะเรง ทรกษาไดผลมประจกษหลกฐานยนยน คอการรกษามะเรงระยะสดทายทโรงพยาบาลไมรบรกษาและแนะน�าใหกลบไปอยบานไดแกมะเรงล�าไสมะเรงตบมะเรงมดลกขณะนต�ารบยาสมนไพรรกษามะเรงล�าไสของพอหมอสอยไดรบการคดเลอกเปน๑ใน๔ต�ารบยาสมนไพรรกษามะเรงของหมอพนบาน เพอน�าไปวเคราะหฤทธทางเภสชวทยาในระดบหองปฏบตการภายใตโครงการศกษาและพฒนาการใชภมปญญาของหมอพนบานในการรกษาผปวยมะเรงโดยส�านกการแพทยพนบานไทย กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอกกระทรวงสาธารณสข

กลมโรคผวหนงจากเชอไวรสไดแกโรคเรมงสวดไฟลามทงเคยมผปวยโรคงสวด เปนแผลลกลามทวตวมอาการปวดแสบปวดรอนตามแนวปลายประสาทแมรกษากบคลนกหมอแผนปจจบนแลวกไมดขนจงมารกษากบพอหมอสอยใชเวลารกษาเพยง๒อาทตยโรคกหายขาด

โรคดซาน ตวเหลอง ตาเหลอง แมกระทงผปวยตบออนอกเสบซงมาหาหมอดวยอาการปวดทองรนแรงตวด�าปสสาวะเหลองไปรกษาทโรงพยาบาลอาการกไมดขน แตไปรกษากบพอหมอสอย กนยาตมสมนไพรประมาณ๑อาทตยอาการกดขนและหายในทสด

โรคกระเพาะขนาดผปวยเปนแผลในกระเพาะรกษาทโรงพยาบาลเทาไรกไมหายแตกนยาตมสมนไพรของหมอสอยราว๒-๔อาทตยอาการจะดขนเรอยๆจนหายขาด

โรคล�าไสอกเสบเปนแผลเชนกนเมอไปรกษาทโรงพยาบาลแลวไมหาย จงไปรกษากบพอหมอสอย กนยาตมสมนไพรและงดอาหารรสจดเพยง๒อาทตยอาการกทเลาลงจนหายในทสด

โรคนวในกระเพาะปสสาวะ ผปวยไดรบค�าแนะน�าจากหมอท

โรงพยาบาลใหผาตดเอานวออก แตเมอไดกนยาตมสมนไพรขบนวของ พอหมอสอย เพยง ๑ อาทตยอาการปวดกเบาลงมาก ปสสาวะไมขด พอหมอสอยแนะน�าคนไขใหไปตรวจซ�าทโรงพยาบาลปรากฏวาไมพบนวในกระเพาะปสสาวะอกเลย คนไขจงรอดพนจากการผาตดโดยเสยคาใชจายนอยมาก

โรคประดงเขาขอปวดเขาจนถงขนนงพบเพยบไมไดผปวยมารบการรกษากบพอหมอสอยดวยการเปาคาถาทายาฝนตมยากนประมาณ๓อาทตยอาการปวดกทเลาลง

โรคปวดศรษะขางเดยวคนไขปวยดวยโรคนมา๒ปไปรกษาทไหนกไมหายมารกษาดวยวธเปาหวกบพอหมอสอยเพยง๑อาทตยกหายปวดหวแลว โรคฝใตรกแร (ฝห�าบาง)ผปวยเปนฝขนาดใหญหลมลกมหนองบวมเปงปวดรอนมากหมอสอยใหกนยาตมทายาฝนและเสกเปาถอนพษรอนใชเวลารกษาอย๓อาทตยฝจงแตกและยบแหงจนแผลปดสนท

ประดษฐอปกรณจากกาบทางมะพราว เพอใชผอนแรงในการนวดขาและดดดงเทาเพอรกษาผปวยขาและเทาออนแรงหรอเปนอมพฤกษ

งานวชาการส�าคญดานพชสมนไพร รวมเปนก�าลงส�าคญในคณะท�างานส�ารวจพนธพชสมนไพรและจดท�าสารานกรมพชสมนไพรในอทยานแหงชาตภลงกาจงหวดนครพนม แมพอหมอสอยจะอานไมออก เขยนไมได แตกมความจ�าเปนเลศโดยเฉพาะเรองพชสมนไพร ทานเปนแพทยพนบานเพยงคนเดยวทไดรบค�าสงแตงตงจากผวาราชการจงหวดนครพนมใหเปนผทรงคณวฒดานสมนไพรในคณะท�างานโครงการอนรกษพชสมนไพรจงหวดนครพนมเพอเฉลมพระเกยรตสมเดจพระเทพรตนราขสดาฯสยามบรมราชกมารเนอง

42 43ประวตหมอไทยดเดนแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๘ พอหมอสอย เพชรฤทธ หมอพนบานตนเปลาของมวลชน

ในวนพระราชสมภพครบ๕รอบ๒เมษายน๒๕๕๘โดยทกอนหนานทานเปนหนงในคณะท�างานโครงการด�าเนนงานตามแผนจดการเพอคมครองสมนไพรในพนทเขตอนรกษอทยานแหงชาตภลงกา จงหวดนครพนมพ.ศ.๒๕๕๕-๒๕๕๗ คณวาสนาศรวะรมยนกวชาการสาธารณสขช�านาญการซงเคยรวมทมงานส�ารวจพนธพชสมนไพรกบพอหมอสอย ไดกลาวยกยองวา“พอสอยเดนตนเปลาพาพวกเราขนภลงกา ทานรจกชอตนไมทกตน บอกสรรพคณไดหมด แมทานไมรหนงสอ อานไมออกเขยนไมไดกตาม แตถาไมไดทานเปนผน�าส�ารวจตนไม งานจดท�าสารานกรมพชสมนไพรในอทยานแหงชาตภลงกาของจงหวดนครพนม กคงจะไมส�าเรจเรยบรอย” ในวย ๗๖ ป พอหมอสอย ยงมสขภาพพลานามยด เปนทพงของประชาชนในหมบานทงใกลเคยงและหางไกล สามารถชวยเหลอผทกขยาก รกษาความปวยไขไดเหนผลอยางมากมาย

ปกหลง ปกหนา

ความหมาย หมอไทย หมายถงแพทยแผนไทยหรอหมอพนบาน ผไดรบใบประกอบโรคศลปะสาขาการแพทยแผนไทย โดยหมายรวมถงสาขาการแพทยแผนไทยทงประเภทกประเภทขประเภทคและสาขาการแพทยแผนไทยประยกตคณสมบต ๑)เปนผมสญชาตไทย ๒) เปนผขนทะเบยนมใบประกอบโรคศลปะหรอใบประกอบ วชาชพการแพทยแผนไทย ๓)ปฏบตงานดเดนทเปนแบบอยางทดได(ไมนอยกวา๑๐ป) ๔)เปนคนดมจรยธรรมเมตตาธรรมอยในศลสมาธปญญา อนเหนชอบ(อรยมรรค๘) ๕)เปนผมความรความสามารถในการดแลผเจบปวย และ ถายทอดความรใหกบศษยการใหคะแนน๒๐ คะแนน (ขอมลพนฐาน) • มความรความสามารถดานเวชกรรมไทย • มความรความสามารถดานเภสชกรรมไทย • มความรความสามารถดานผดงครรภไทย • มความรความสามารถดานการนวดไทย

๒๐ คะแนน (ความสามารถ) • การดแลรกษาผปวย • การถายทอดความร การจดการเรยนการสอน ดาน การแพทยแผนไทยและการแพทยพนบาน๓๐ คะแนน (ความสามารถพเศษ) • เขยนต�ารา • มต�ารบเฉพาะ • ประดษฐอปกรณการแพทย • มเทคนคการรกษาเฉพาะ • มสวนรวมในการอนรกษและปลกปาชมชนและ เสรมสรางสขภาวะชมชน๓๐ คะแนน (คณธรรม จรยธรรม) • เปนคนดมจรยธรรมเปนบคคลตนแบบวธการคดเลอก ๑)คดเลอกจากหมอไทยดเดนระดบเขต๑๒ เขต ประจ�าปงบประมาณพ.ศ.๒๕๕๘กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอกกระทรวงสาธารณสข ๒)ลงพนทเพอคดเลอกหมอไทยดเดนแหงชาตพ.ศ.๒๕๕๘ ๓)คณะท�างานพจารณาคดเลอกหมอไทยดเดนแหงชาต พ.ศ.๒๕๕๘จะคดเลอกผทมคะแนนดทสดจากทง๑๒เขตเพอน�าเสนอใหคณะกรรมการพฒนาภมปญญาทองถนดานสขภาพแหงชาตพจารณาตดสนรางวล ๑)โลเชดชเกยรตและใบประกาศเกยรตคณ ๒) เงนรางวล

หลกเกณฑและแนวทางการคดเลอกหมอไทยดเดนแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๘

ค�าสงคณะกรรมการพฒนาภมปญญาทองถนดานสขภาพแหงชาตท/๒๕๕๘

เรองแตงตงคณะท�างานพจารณาคดเลอกหมอไทยดเดนแหงชาตพ.ศ.๒๕๕๘

ตามท คณะกรรมการพฒนาภมปญญาทองถนดานสขภาพแหงชาต ไดพจารณาคดเลอก หมอไทยดเดนแหงชาต เพอเปนการเชดชเกยรตและขวญก�าลงใจของหมอพนบาน หมอแผนไทย ทไดใช ภมปญญาทองถนดานสขภาพในการท�าประโยชนแกสงคมและประเทศชาต โดยมการมอบรางวลในการ ประชมวชาการประจ�าปการแพทยแผนไทยการแพทยพนบานและการแพทยทางเลอกแหงชาตนน ดงนน เพอใหการด�าเนนการคดเลอกหมอไทยดเดนแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๘ เปนไปอยางมประสทธภาพ เหมาะสม และไดรบการยอมรบจากทกภาคสวน จงแตงตงคณะท�างานพจารณาคดเลอก หมอไทยดเดนแหงชาตพ.ศ.๒๕๕๘โดยมองคประกอบและอ�านาจหนาทดงน๑. องคประกอบคณะท�างาน ประกอบดวย ๑) นายวชยโชคววฒน ทปรกษา ประธานคณะกรรมการพฒนาภมปญญาทองถนดานสขภาพแหงชาต ๒) นายธวชชยกมลธรรม ทปรกษา อธบดกรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก ๓) นายเปรมชนวนทนานนท ประธาน ทปรกษามลนธโรงพยาบาลเจาพระยาอภยภเบศร ๔) นายประพจนเภตรากาศ รองประธาน ประธานสมาพนธแพทยแผนไทยแหงประเทศไทย ๕) นายประสาทตราดธารทพย คณะท�างาน รองอธบดกรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก ๖) นายปราโมทยเสถยรรตน คณะท�างาน ผอ�านวยการสถาบนการแพทยแผนไทย ๗) นางเสาวณยกลสมบรณ คณะท�างาน ผอ�านวยการส�านกการแพทยพนบานไทย ๘) นางศภวรรณพนธบรณะ คณะท�างาน ผอ�านวยการส�านกงานพฒนาก�าลงคน ๙) นายสนตสขโสภณศร คณะท�างาน นกวชาการอสระ ๑๐) นายวรพงษเกรยงสนยศ คณะท�างาน มลนธสขภาพไทย ๑๑) นางสาวปารณฐสขสทธ คณะท�างาน ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ๑๒) นางผลดาสนธสวรรณ คณะท�างานและเลขานการ ผอ�านวยการส�านกวชาการและจดการความร ๑๓) วาทเรอตรชยวฒนจงรอดนวม ผชวยเลขานการ ส�านกวชาการและจดการความร /๒.ใหคณะท�างาน...

๒. ใหคณะท�างานมอ�านาจหนาท ดงน ๑) จดท�าหลกเกณฑและแนวทางการพจารณาคดเลอกหมอไทยดเดนแหงชาตพ.ศ.๒๕๕๘ ๒) ด�าเนนการพจารณาคดเลอก โดยประสานความรวมมอหนวยงาน องคกร ภาคเครอขายท เกยวของในการพจารณาบคคลผสมควรไดรบการคดเลอก ๓) เสนอชอประวตผลงานของบคคลผสมควรไดรบการพจารณาคดเลอกตอคณะกรรมการพฒนาภมปญญาทองถนดานสขภาพแหงชาตเพอพจารณาคดเลอกเปนหมอไทยดเดนแหงชาตพ.ศ.๒๕๕๘ ๔) จดท�าทะเบยนประวตบคคลผไดรบการคดเลอกเปนหมอไทยดเดนแหงชาตพ.ศ.๒๕๕๘เพอเปนฐานขอมลในการเผยแพรและใชประโยชนตอไป ๕) ด�าเนนการประกาศเกยรตคณผไดรบการคดเลอกเปนหมอไทยดเดนแหงชาตพ.ศ.๒๕๕๘ในการประชมวชาการประจ�าปการแพทยแผนไทยการแพทยพนบานและการแพทยทางเลอกครงท๑๒ ๖) ปฏบตงานอนๆทเกยวของตามทไดรบมอบหมาย ทงนตงแตบดนเปนตนไป สงณวนทพฤษภาคมพ.ศ.๒๕๕๘

(นายวชยโชคววฒน)ประธานคณะกรรมการพฒนาภมปญญาทองถนดานสขภาพแหงชาต

-๒-

48 ประวตหมอไทยดเดนแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๘ พอหมอสอย เพชรฤทธ

ผพดบมความผดผฟงพงสงวรณ

เมอผดแลวกแกไขแตถาไมผดกเปนขอเตอนใจ

มหกรรมสมนไพรแหงชาต ครงท ๑๒