ฝายบรการวชาการอาหารสตว

บรษท เบทาโกร จากด (มหาชน)

www.Betagrofeed .com

คมอการเลยงปลาดก

1

คมอการเลยงปลาดก

บรษท เบทาโกร จากด (มหาชน)

2

คมอการเลยงปลาดก

ปลาดกเปนปลาทสามารถเลยงไดงาย โตเรว และอดทนตอสภาพแวดลอมจงทาใหมผทสนใจในการเลยงมาก

ขนในปจจบน การเลยงปลาดกในปจจบนปลาดกทนยมเลยงกนมากคอ ปลาดกลกผสมหรอทเรยกกนทวไปวา "บก

อย"ซงเปนลกผสมระหวางปลาดกอยกบปลาดกรสเซย (ดกยกษ หรอดกเทศ) ซงปลาดกลกผสมนจะเลยงงายโตเรว

และตานทานโรคไดด ลกษณะทวไปของปลาดก คอ เปนปลาไมมเกลด ตวยาวเรยว ครบหลงยาวไมมกระโดง ครบ

ทองยาวเกอบถงโคนหาง มอวยวะชวยในการหายใจ ซงชวยใหปลาดกมความอดทนสามารถในสภาพนาทไม

เหมาะสม หรออยพนนาไดนาน ชอบกนอาหารจาพวกเนอสตว แตถานามาเลยงในบออาจใหอาหารจาพวกพช และ

สามารถฝกนสยใหปลาดกขนมากนอาหารบรเวณผวนาได

การเลยงปลาดก สามารถเลยงไดทงในบอดนบอซเมนตและในกระชง แตสวนมากนยมเลยงในบอดน ซง

ขนาดบอดนทเหมาะสมควรมขนาดไมเกน 1 ไร

การเลอกสถานท ปจจยทควรนามาพจารณาในการเลอกสถานทสรางบอเลยงปลา มดงน

1 สถานทไมเปนทลมหรอทดอนเกนไป สามารถจดระบบนาระบายนาเขา-ออกไดด

2. สภาพดนควรเปนดนเหนยวสามารถทาเปนคนบอเกบกกนาไดด

3. สภาพนาตองเปนนาสะอาดปราศจากสารพษ

4. ทางคมนาคมสะดวก

การเตรยมบอเลยงปลา

มวธการเตรยมบอดงน

1.บอใหม

- ใสปนขาวเพอปรบสภาพดนในอตรา 60-100 กโลกรม/ไร โดยใหทวพนบอ

- ใสป ยคอกอตรา 200 กโลกรม/ไร โดยโรยใหทวบอ

- เตมนาใหไดระดบ 40-50 เซนตเมตร ทงไว 1-2 วน จนนาเรมเปนสเขยวระวงอยาใหเกดแมลง หรอศตร

ปลา

3

2. บอเกา

- หลงจากจบสตวนาออกจากบอหมดแลว สบนาจากบอเลยงใหแหงพอหมาด เพราะการตากบอจนแหงจะ

เปนการฆาจลชพทมประโยชนในดนจนหมด กาจดวชพชหรอหญาตามขอบบอออกใหมากทสด

การเลยงสตวนาโดยทวไปจะประสบผลสาเรจในชวง 1-2 ปแรกเทานน หลงจากนน หากไมมการพกหรอฟนฟ

สภาพบอ เกษตรกรมกจะประสบปญหาผลผลตลดลง ปญหาการเกดโรคระบาด ทาใหไมสามารถไดผลผลตด

เหมอนกบทเคยได จนตองขาดทนอยเสมอ ๆ ทเปนเชนนเพราะ

1) เกษตรกรไมมการพกบอหรอเวนระยะการเลยง

2) สภาพดนในบอเสอมโทรม

3) เกดการสะสมของสารอนทรยในดนกนบอ

4) เกดการสะสมของสารพษหรอกาซพษในดน

5) ดนพนบอกลายเปนแหลงสะสมของเชอโรค

6) จลนทรยทเปนประโยชนไมสามารถเจรญได

- สาดปนขาวในอตรา 100-120 กโลกรม/ไร ใหทวพนกนบอ เพอเปนการปรบสภาพความเปนกรด-ดาง ให

เหมาะสมตอการเจรญเตบโตของจลชพในการยอยสลายของเสยในบอ

- ตากบอทงไว 1 สปดาห จากนนพลกกลบหนาดนชนลางขนมา โดยใชรถไถหรอคลาด เพอใหของเสยท

หมกหมมในดนสมผสกบอากาศและจลนทรยจะทาการยอยสลายของเสยไดดยงขน

- สาดปนขาวในอตรา 100-120 กโลกรม/ไร ใหทวพนกนบออกครง จากนนตากบอปอกเปนเวลา 1 สปดาห

ในบอทใชงานมากกวา 3 ป ควรทาซาอกครง จนครบ 3 ครง หรอใชเวลาตากบออยางนอย 3 สปดาห

- นานาเขาบอเลยง 1-2 วน แลวทาการปลอยสตวนา

กอนปลอยปลาควรตรวจวดความเปนกรด-ดางของนาอกครง ถาไมถง 7.5-8.5 ควรนาปนขาวละลายนา

สาดใหทวบอเพอปรบความเปนกรด-ดาง ใหได 7.5 -8.5

4

การเตรยมพนธปลา

การเลอกซอลกปลาควรพจารณาปจจยตาง ๆ ดงน

1. แหลงพนธหรอบอเพาะฟก ควรดจาก

- ความนาเชอถอและไววางใจไดในเรองคณภาพ

- มการคดเลอกพอแมพนธ เพอใหไดพนธทมคณภาพ

- มความชานาญในการขนสงลกปลา

2. ลกษณะภายนอกของลกปลาตองปกตสมบรณ ซงสงเกตจาก

- การวายนาตองปราดเปรยว ไมวายควงสวาน หรอลอยตวตงฉากพนบอ

- ลาตวสมบรณ หนวด หาง ครบ ไมกรอน ไมมบาดแผล ไมมจดหรอปยขาวเกาะ

- ขนาดลกปลาตองเสมอกน

การปลอยลกปลา

เมอขนสงลกปลามาถงบอทเตรยมไวควรแชถงปลาไวในบอประมาณ 10-15 นาท เพอปรบอณหภม

ระหวางนาในถงกบนาในบอเพอปองกนลกปลาชอค กอนปลอยลกปลาควรมการทารมเงาไวในบอใหลกปลาไดใช

เปนทอยอาศย

อตราการปลอย

เกษตรกรรายใหม ควรปลอยลกปลาขนาดปลานว จะทาใหอตราการรอดสง อตราการปลอย ปลาขนาด -

เซนตเมตร ปลอย 0,000- 0,000 ตว/ไร กอนปลอยควรสมนบจานวนเพอตรวจสอบใหรจานวนจรง

อาหารและการใหอาหาร

ตนทนการผลตปลาประมาณ 80% เปนคาอาหาร เพราะฉะนนในการเลยงปลาการใหอาหารเปนสงทตอง

ใหความสาคญ ทงในสวนของคณภาพของอาหารและปรมาณทใหตองเพยงพอกบความตองการของปลา ซงถาใม

เพยงพอจะทาใหปลามอตราการเจรญเตบโตทไมด แตกไมควรมากเกนความตองการ เพราะจะเกดปญหาตางๆ

ตามมา เชน สนเปลองอาหาร นาเนาเสยเรว ตองเสยคาใชจายในการเปลยนถายนา

การเลอกซออาหาร

ลกษณะของอาหาร

- สสนด

- กลนด ไมเหมนหน

- ขนาดเมดสมาเสมอ ไมเปนฝ น

- การลอยตวของอาหารในนาอยไดนาน

- อาหารไมเปยกชน ไมจบตวเปนกอน ไมขนรา

5

การใชอาหารสาเรจรป

- อาหารสาหรบลกปลาวยออน (ชนดผง ) ไบโอ 600 ใชสาหรบลกปลาขนาด 1 – 4 เซนตเมตร

- อาหารสาหรบลกปลาวยออน เบ-ฟน 111 ใชสาหรบลกปลาขนาด 3-5 เซนตเมตร

- อาหารปลาดกเลก ( เบทาโกร 831 , ไบโอ 631 , โอเมก 731 ) ใชสาหรบลกปลาขนาด 5 เซนตเมตร –

1.5 เดอน

- อาหารปลาดกกลาง ( เบทาโกร 832 , ไบโอ 632 , โอเมก 732 ) ใชสาหรบปลาอาย 1.5 -3 เดอน

- อาหารปลาดกใหญ ( เบทาโกร 833 , ไบโอ 633 , โอเมก 733 ) ใชสาหรบปลาอาย 3 เดอน - สงตลาด

วธการใหอาหารปลา

1. เมอปลอยลกปลาวนแรกไมตองใหอาหาร

จะเรมใหอาหารวนถดไป อาหารทใหเปนอาหารลก

ปลาวยออน (ชนดผง ) ไบโอ 600 พรมนา แลว

นวดจนเหนยวปนเปนกอนแลวเสยบกบไมปกไวรอบ

บอปรมาณทใหตองใหปลากนหมด ภายในเวลา

15-20 นาท โดยใหอาหารประมาณ 1 สปดาห

2. หลงจากนนอาจจะใหอาหารสาหรบลก

ปลาวยออน เบ-ฟน 111 แชนาใหนมแลวปนรวมกบ

อาหารลกปลาวยออนใหปลากน เมอปลาโตพอกน

อาหารเมดไดกเรมใหอาหารปลาดกเลกพเศษอยาง

เดยวหวานใหกนกระจายทวบอ ปรมาณทใหกะ

หมดภายใน 15 นาท ระยะเวลาประมาณ 1

สปดาห

3. เมอปลามขนาดประมาณ 5 เซนตเมตรก

เรมเปลยน อาหารปลาดกเลก ( เบทาโกร 831 , ไบโอ

631) โดยใหในแตละมอควรใหปลากนหมดภายใน

15 นาท ชวงนควรเรมฝกใหปลากนอาหารเปนท

โดยใหอาหารจดเดมประจาและเคาะหลกไมทกครง

เมอมการใหอาหาร การใหอาหารปลาจะให 2 มอ ตอวน

4. เมอปลามอาย 1.5 เดอน ใหอาหารปลาดกกลาง ( เบทาโกร 832 , ไบโอ 632 ) และเปลยนเปนอาหาร

ปลาดกใหญ ( เบทาโกร 833 , ไบโอ 633) เมอปลาอายประมาณ 3 เดอน หรอนาหนกปลามากวา 180 กรม โดย

ปรมาณทใหแตละมอจะตองใหปลากนหมดภายใน 15 นาท ใหอาหาร 2 มอ

6

ในกรณปลาปวย หรอกนอาหารลดลงใหลดปรมาณอาหารลงครงหนงของปรมาณทใหปกต ในกรณเกดจาก

สภาพนา หรอการเปลยนแปลงของอากาศใหปรบสภาพนาโดยทาการเปลยนถายนา หรอใสเกลอ หรอปนขาว

ถาพบวาปลาทเกดจากเชอแบคทเรยใหผสมปฏชวนะ 3-5 กรมตออาหาร 1 กโลกรม ใหกนตดตอกน 7 วน เชน

อาออกชเตตราซยคลน ถาเกดจากพยาธภายนอกใหรกษาตามลกษณะของพยาธนน ๆ เชนถาพบปลงใส เหบระฆง

เกาะจานวนมาก หรอเรมทยอยตายใหใชฟอรมาลนเขมขน 20-25 ซซ/นา 1,000 ลตร ฉดพนหรอสาดลงในบอแช

ทงตลอด

การจดการระหวางการเลยง

ในระหวางการเลยง ควรมการสงเกตพฤตกรรม การกนอาหารของปลา และคณภาพนา โดยควรมการถาย

นาเพอใหคณภาพนาในบอดอยเสมอ ซงจะสงผลใหปลามอตราการเจรญเตบโตทด อตรารอดสง และความเสยงตอ

การเกดโรคนอยลง และทสาคญควรมการสมชงปลาในระหวางการเลยงเปนระยะเพอเปนการตรวจสอบอตราการ

เจรญฌตบโตของปลาวาอยในเกณฑทเหมาะสมหรอไม และใชในการปรบปรมาณการใหอาหารใหเพยงพอกบความ

ตองการของปลา

ตวอยางการสมชงนาหนกปลา

ทเขาเยยม ว/ด/ป จน.ลกปลา อตรา ขนาด อาย ขนาดปลา ปรมาณ อาหาร ปรมาณปลา อตรา สขภาพปลาทลงปลา ทลง การปลอย ลกปลาทลง ลกปลา ทสม อาหารทให สะสม ประมาณ แลกเนอ /การตาย

(ตว) (ตว/บอ) (วน) (กรม) ตอวน(กก.) (กก.) (กก.) (กก/ถง)28/8/08 33000 ปลานว

29/9/08 28/8/08 33000 16500 2.22 32 38.76 1060 1023.3 1.10 18.20 1.141875 -10/10/08 28/8/08 33000 16500 2.22 43 52.00 1800 1372.8 1.37 14.60 1.15767416/10/08 28/8/08 33000 16500 2.22 49 52.63 2140 1389.4 1.61 12.44 1.02877623/10/08 28/8/08 33000 16500 2.22 56 73.81 2720 1948.6 1.44 13.90 1.2783938/11/08 28/8/08 33000 16500 2.22 72 117.14 4400 3092.5 1.45 13.79 1.596111

22/11/08 28/8/08 33000 16500 3.22 86 161.54 5880 4264.7 1.41 14.22 1.84093

FCR ADG หมายเหต

7

โรคของปลาดกและการระวงรกษา

สาเหตททาใหปลาดกเปนโรคนน เนองมาจากปลาเครยดและออนแอ ทาใหเชอแบคทเรยเขาสตวปลาแสดง

พษออกมาไดงายขน ซงสาเหตดงกลาวนนมกเกดขนเพราะ

1. นาเสย หรอกนบอมเศษอาหารเนาเสยหมกหมมอยมาก

2. การปลอยปลามจานวนมากเกนไปในบอเดยวกน

3. โปรโตซว เชอรา แบคทเรย ไวรส

4. ปลาขาดธาตอาหาร และมอาหารไมเพยงพอในการเลยง

ลกษณะของปลาดกทปวย ลกษณะทสามารถสงเกตไดจากภายนอก

- กนอาหารลดลงหรอไมกนอาหาร

- พฤตกรรมการวายนาผดปกต เชน การวายนาควงสวาน วายหงายทอง วายนาไรทศทาง ชอบเอาตวถกบ

ตหรอวสดอน ชอบแยกจากฝง

- ความผดปกตตามอวยวะตาง ๆ เชน ครบกรอน มแผลตามตว สซดหรอเปลยนไป เชนสเหลองหรอคลา ม

ขลยหรอปยขาวเกาะตามตว มจดตกเลอดตามลาตว ตาโปน ตาขาวขน ตาหลด มเมอกมาก เหงอกกรอน มสง

สกปรกเกาะตามเหงอก หนวดกด ทองหรอโคนครบบวม ลกษณะทสามารถสงเกตไดจากภายใน มของเหลวสะสม

ในชองทอง อาจมสใส เหลองหรอมเลอดปน ตบหรอมามมสซด มจดขาวหรอดาตามอวยวะภายในตาง ๆ

โรคทเกดจากปรสตภายนอก ปลงใส

เหบระฆง

8

จดขาว

อาการหรอลกษณะความผดปกต

ครบของปลากรอน มแผลตกเลอดตามผวหนง อาจมบาดแผลตามลาตว ปลาขบเมอกออกมามากบรเวณ

เหงอกและผวหนง ในปลาขนาดใหญอาจทาใหเกดการระคายเคอง วายนาผดปกต ไมคอยกนอาหาร ถาเกดใน

ปลาขนาดเลกลกปลาจะแสดงอการลอยหว กนอาหารลดลง วายนาเชองชาและทยอยตายเปนจานวนมาก

การปองกนรกษา

รกษาคณภาพนาใหดอยเสมอ ฟอรมาลน 25 มลลลตร ตอ นา 1 ตน

โรคทเกดจากการตดเชอแบคทเรย โรคตวดาง

สาเหต : เกดจากแบคทเรยทอนยาว (แฟคซแบคเตอร คอลมนารส) มกเกดในชวงคณภาพนาเกดการเปลยนอยาง

รวดเรว จะทาความเสยหายมากในลกปลาอาย 20-45 วน

อาการหรอลกษณะความผดปกต

ในปลาขนาดใหญปลากนอาหารนอยลง บางสวนของผวมสซดหรอขาวเปนปนชดเจนหรอมบาดแผลหลม

9

ลกตามลาตว ปลาวายนาเชองชาทผวนา ทยอยตายเรอย ๆ และจะตายมากอยางรวดเรวในชวงทคณภาพนาไมด

ในปลาขนาดเลก ลกปลาจะแสดงอการลอยหว กนอาหารลดลง วายนาเชองชา ผวหนงมสขาวเปนปนหรอ

หนวดกดตวตงตรงทผวนาและทยอยตายเปนจานวนมาก

การปองกนรกษา

ลดหรองดใหอาหาร แชปลาดวยดางทบทม 0.5-1 กรม/ตน เสรมวตาทน ซ ในอาหาร 3-5 กรม/กโลกรม

ในชวงอากาศเปลยน (รวมกบการเสรมยาปฏชวนะ 3-5 กรม/กโลกรม)

โรคกกหบวม ทองบวมนา

สาเหต: เกดจากแบคทเรยทอนสน (แอโรโมแนส ไฮโดรฟลลา) เมอทาการแยกเชอจากตบหรอมาม สามารถพบ

แบคทเรยจานวนมาก และมสาเหตโนมนามาจาก การเปลยนแปลงของสภาพแวดลอม เชน ฝนตก อากาศเปลยน

โดยเฉพาะชวงนาหลากหรอปลายฝนตนหนาว ทาใหปลาออนแอ เกดโรคงาย

อาการหรอลกษณะความผดปกต

สามารถเกดขนไดทงในปลาขนาดเลกและขนาดใหญ ปลาทเกดโรคจะแสดงอาการทองบวมนา บรเวณครบห

บวมโต หนวดกดหรออาจมบาดแผลและจดตกเลอดตามลาตว เมอผาชองทองจะมนาสเหลองทะลกออกมาเปน

จานวนมาก ตบมสซด

การปองกนรกษา

ลดหรองดใหอาหาร ผสมยาปฏชวนะ 3-5 กรม/อาหาร 1 กโลกรม ตดตอกน 5-7 วน เสรมวตามน ซ ใน

อาหาร 3-5 กรม/กโลกรม ในชวงอากาศเปลยน (รวมกบการเสรมยาปฏชวนะ 3-5 กรม/กโลกรม)

10

โรคทไมไดเกดจากการตดเชอ โรคทเกดจากการขาดวตามน ซ

อาการหรอลกษณะความผดปกต

ตวคดงอ คอพบ หวกะโหลกเปนร กะโหลกราว มแผลระหวางคอ ปลาจะตายจานวนมากระหวางการจบหรอขนสง

การปองกนรกษา

- ใชอาหารทเสรมวตามนซ 3-5 กรม/อาหาร 1 กโลกรมตดตอกน นาน 5-7 วน

- เกบอาหารไวในทรม ใหหางความชนและแสงแดด

โรคดซาน

อาการหรอลกษณะความผดปกต

ลาตวโดยเฉพาะสวนทองมสเหลอง ภายในชองทองจะมของเหลวสเหลองสะสมอย ไขมนสะสมภายใน ผนง

ชองทอง รวมทงลาไส มสเหลอง ถงนาดมสเขม หากคณภาพนาไมดและอณหภมของนาสงปลาจะทยอยตายเปน

จานวนมาก

สาเหตเกดจากปลากนอาหารทมไขมนทเหมนหน เชน คอไก ไสไกหรอเศษเครองในสตวทเนาหรอเกบไวนาน

รวมทงอาหารสาเรจรปทชนหรอเกบไวในท ๆ มความรอนสง

การปองกนรกษา

หลกเลยงการใชอาหารสด ใชอาหารสาเรจรปทมคณภาพ รกษาคณภาพนาใหดอยเสมอ

11

การปองกนการเกดโรค

1. ไมปลอยหรอเลยงหนาแนนจนเกนไป

2. รกษาคณภาพนาใหดอยเสมอ

3. ใหอาหารทมคณภาพและสมาเสมอ

4. หมนทาความสะอาดวสดหรออปกรณทใชเลยง

5. มบอพกนาคณภาพดสาหรบเปลยนถาย

6. เนนการจดการสขภาพสตวนาในชวงวกฤต ทจะโนมนาทาใหสตวนาเกดความเครยด โดยเฉพาะ ชวง

เปลยนแปลงสภาวะอากาศอยางเฉยบพลนอากาศรอนตดตอกนเปนเวลานาน ฝนตกฟาครมตดตอกนหลาย

วน นาหลาก ชวงเปลยนถายนาใหม ชวงรอยตอระหวางฤด เชน รอนและฝน หรอ ปลายฝนตนหนาว

โดยการ

- เสรมวตามน ซ ในอาหารในอตรา 3-5 กรม/กโลกรม ตดตอกน 3-5 วน เพอปองกนหรอลดการเกด

ความเครยด

- สาดหรอแขวนถงเกลอแกง 100-120 กโลกรม/ไร

- ควรมระยะพกบอหลงการเลยง เพอใหเกดการฟนฟสภาพแวดลอมในบอ

- เตรยมบอเลยงใหดทกครงกอนการเลยง

- หลกเลยงการเลยง ในชวงวกฤต

- หากจาเปนตองเลยงตองลดความหนาแนนลง หรอเพมความเขมขนของการจดการขน เชน การตดเครองให

อากาศ และใหอากาศอยางตอเนอง ในชวงฟาครม หรอฝนตกตดตอกน

ในกรณทตองขนสงปลา

- ใชยาเหลอง ความเขมขน 0.5 กรม/นา 1 ตน เพอลดปรมาณ เชอแบคทเรยในนา

- เกลอแกง 0.5-1 กโลกรม/นา 1 ตน เพอชดเชยการสญเสยเกลอแรและลดความเปนพษจากสงขบถาย

ระหวางการขนสง

- งดอาหารกอนการขนสงอยางนอย 24 ชวโมงกอนการขนสง

- ใชอณหภมตาหรอหลกเลยงการขนสงชวงอากาศรอน

12

ทาอยางไรเมอสตวนาเกดโรค

- ลดหรองดใหอาหาร

- รกษาคณภาพนาใหดอยเสมอ โดยเฉพาะออกซเจนทละลายในนา

- เมอนาคณภาพไมด เปลยนถายนา 1/3 พรอมการใหเกลอแกงเพอชดเชยการสญเสยเกลอแร

- ใชยาหรอสารเคมอยางชาญฉลาด เทาทจาเปนและมเหตผล ควรตระหนกอยเสมอวา

1. ยาและสารเคมมราคาแพง

2. ถาสตวนาปวยมากแลวการใชยาและสารเคมจะเปนการซาเตมปลาใหตายเรวขน

3. เลอกใชยาและสารเคมใหตรงกบสาเหต

4. โรคทมสาเหตมาจากแบคทเรยททาใหเกดโรคภายในรางกาย ตองผสมยาปฏชวนะใหปลากน ใน

อตรา 3-5 กรม/อาหาร 1 กโลกรม ตดตอกนเปนเวลา 5-7 วน ซงจะไดผลกตอเมอ “สตวนาเรม

แสดงอาการในชวง 1-3% แรกของจานวนทงหมด” ทสาคญตองเขาใจวา “สตวนาสวนใหญเมอ

ปวยมากแลวจะไมกนอาหาร ดงนนการผสมยาในอาหารจะไมทาใหการรกษาไดผล”

- ไมควรเคลอนยายสตวนาทปวยออกนอกพนท ควรเผาหรอฝงสตวนาทตาย หรอทาใหสกกอนนาไปบรโภค

- ควรฆาเชอเครองมอหรออปกรณทปนเปอนเชอโรคดวยยาฆาเชอ เชน ดางทบทม โพวโดนไอโอดน

เมอสตวนาแสดงอาการปวย ในชวงแรก ๆ ตองนาสตวนาทปวยไปตรวจวนจฉยเพอหาสาเหตทแทจรงของการเกดโรค

ทนท

- ไมควรสตวนาทตายแลวหรอแชแขงแชเยนไปตรวจวนจฉยโรค

- ตวอยางสตวนาปวยทมชวต จะทาใหการตรวจวนจฉยแมนยามากทสด

ฝายบรการวชาการอาหารสตว

บ. เบทาโกร จก.(มหาชน)