อบรมการปฏบต ณ ยวพทธกสมาคมแหงประเทศไทย

ระหวางวนท ๙ – ๑๖ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๓

พระราชโพธวเทศ (หลวงพอปสนโน)

พมพครงท ๑ : สงหาคม ๒๕๕๔ จ�านวน ๖,๐๐๐ เลม

พมพครงท ๒ : ธนวาคม ๒๕๖๒ จ�านวน ๕,๐๐๐ เลม

จดท�าโดย คณะศษยานศษย วดปาอภยคร

ภาพประกอบ วดปาอภยคร

พมพแจกเปนธรรมทาน

สงวนลขสทธ หามคดลอก ตดตอน หรอน�าไปพมพจ�าหนาย

หากทานใดประสงคจะพมพแจกเปนธรรมทาน

โปรดตดตอ : วดปาอภยคร

Abhayagiri Buddhist Monastery

16201 Tomki Rd., Redwood Valley, California, 95470, USA

Tel: 707-485-1630 Website: www.abhayagiri.org

หากทานไมไดใชประโยชนจากหนงสอเลมนแลว

โปรดมอบใหกบผอนจะเปนบญกศลอยางยง

อานาปานสต

ส�าหรบเนอหาในหนงสออานาปานสตเลมน เปนพระธรรม

เทศนาและการถามตอบปญหา เมอครงทหลวงพอปสนโนไดเมตตา

รบกจนมนตในการอบรมการปฏบตธรรม ระหวางวนท ๙ ถง ๑๖

ธนวาคม ๒๕๕๓ ณ ยวพทธกสมาคมแหงประเทศไทย

ในการนน ทางยวพทธกสมาคมแหงประเทศไทยและ

กองทนธรรมบชาจงไดขออนญาตจดพมพเนอหาในการอบรมครง

นนเพอแจกเปนธรรมทาน ส�าหรบการพมพในครงท ๒ น ทาง

คณะศษยานศษย วดปาอภยคร ไดขออนญาตจดพมพอกครง โดย

มการปรบรปเลมและตรวจทานเนอหาอกครงหนง เพอความถกตอง

สมบรณยงขน

จากเวลานนจนถงเวลาน หลวงพอปสนโนทานยงคงเมตตา

เดนทางกลบมาประเทศไทย เพอโปรดเหลาศษยานศษยเปนประจ�า

ทกป ขอกราบขอบพระคณหลวงพอทไดเมตตาอบรบสงสอน น�าพา

ประพฤตปฏบตตามพระธรรมค�าสอนขององคสมเดจพระบรมศาสดา

ขออ�านาจคณพระศรรตนตรย จงโปรดอ�านวยใหหลวงพอมสขภาพ

ธาตขนธแขงแรงสมบรณ เปนรมโพธรมไทรใหกบเหลาศษยานศษย

ตลอดกาลนาน

ขออนโมทนากบทกทานทมสวนรวมในการจดท�าหนงสอเลม

น บญกศลอนใดอนเกดจากหนงสอเลมน ขอบญกศลนนจงเปนเหต

ใหทกทานไดประสบกบความสขสงบรมเยน เจรญกาวหนาในธรรม

ทวกนทกทานทกคนเทอญ

คณะศษยานศษย

คำานำาในการพมพครงท ๒

3

๑

ตามสบาย นงพบเพยบ ตงใจฟงโอวาทบางเลกนอยเพอ

เปนการเรมกรรมฐาน เมอกเราไดวางแนวทางส�าหรบตวเองและหม

คณะเพอไดปฏบตใน ๘ วนตอไป วนท ๙ ถง วนท ๑๖ คอเรา

ไดระลกถง พระพทธ พระธรรม พระสงฆ เปนสรณะเปนทพงของ

เรา ซงพดในแงหนงกเปนหวใจของพทธศาสนาทแทจรง สวนอนๆ

ทเราไดท�าไวกเปนแตเพยงโครงสรางหรอขอบเขต แตทกอยางกเพอ

ใหไดเขาถงพระพทธ พระธรรม พระสงฆใหได ถาเราระลกถงวา

ลกษณะของผทไดเขาสกระแสธรรมเปนพระโสดาบนมลกษณะยง

ไง ซงในแงนนถาเราคด โอโห พดเรองการบรรลธรรมคงเปนเรอง

สง แตแทจรงพระพทธเจาเวลาทานใหลกษณะและเอกลกษณของ

ผทไดพระโสดาบน สวนมากจะอธบายคณธรรม ๔ ประการ คอ

มความเชอมน มนใจ ไมสงสยในพระพทธ ในพระธรรม ในพระ

สงฆ และมศลทบรบรณทสมบรณ ถาเราอานพระสตร สวนใหญ

ทพระพทธเจาไดอธบายแนะน�าลกษณะของผเขาสกระแสธรรม ก

จะมลกษณะอยางนน กเปนเครองหมายหรอเปาหมายทเราควรตง

ไวโดยใหความส�าคญมาก

4

โดยปกตเราคดวา เราทองไวตงแตเปนเดกประถม ไมใช

เรองส�าคญอะไร พทธง สรณง คจฉาม ธมมง สรณง คจฉาม สงฆง

สรณง คจฉาม เราชาวพทธกรกนทกคน รกใชอย แตมนเขาไม

ถง เปนประเดนทเราควรจะยกขนพจารณาในการปฏบตของเรา

เพอเปนเครองกระตนจตใจของเราและเปนก�าลงใจ เพราะวาเปา

หมายทเราตงไวและสงทเราอาศยอยกไมไดหางไกลจากเรานก การ

มพระพทธหนง พระธรรมหนง พระสงฆหนง ตงมนอยในจตใจโดย

ไมโลเลสงสย ไมคลอนแคลน มความมนใจทแทจรงและมศลบรบรณ

สมบรณ ศลของพระอรยะ คอ ศล ๕ มนกไมเกนความสามารถ

ของเรา แตศล ๕ คอมนอยในจตใจจรงๆ และทเราไดฝกหดอาศย

การเดนจงกรมกด การนงสมาธกด การพจารณาธรรมะ การไดยน

ไดฟงธรรมะค�าสงสอน เพอนอมเขาสจตใจของเรา เพอสรางความ

เขาใจวาเรามทพงในจตใจมากนอยแคไหน และเราจะท�าทพงใน

จตใจของเราใหมนคงไดอยางไร

เปนโอกาสทดของเรา เพราะวาโดยปกต พดตามความเปน

จรง มนษยเรามทพง ทกคนมทพง แตวามกจะพงความโลภ ความ

โกรธ ความหลง มกจะพงความล�าเอยง มกจะพงความนยมของ

สงคมภายนอก มกจะพงสงไรสาระ เปนสวนทนาพจารณานาสงเกต

วาเราอยในกรรมฐานกด หรอเราอยทบานกด ทพงอาศยทางจตใจ

อยทไหน ลกษณะไหน เชน ยกตวอยางงายๆ เรากลบไปบาน ถา

หากวา จะมคนอยกตาม ไมมคนอยกตาม กลบไปบานเราท�าอะไร

กอน เราเอาอะไรเปนทพงของจตใจ เราองอาศยอะไรเพอความสบาย

เราองอาศยอะไรเพอความมนคง แตละคนกจะไมเหมอนกน แตมน

กมกจะมไมกเรอง พอกลบไปบาน เรากพงตเยน เปดประตตเยน

5

หาอาหารกอน หรอไปเปดโทรทศนด เปดคอมพวเตอรด มนไมพง

ไมอาศยพระพทธเจา หรอภาวะของพระพทธเจา คอผร ผตน ผ

เบกบาน ไมเขาไปกราบไว ไปใหความส�าคญกบพระพทธเจาไวกอน

อยางหลวงพอชา เวลาทานฝกพวกเราทเปนลกศษย เวลา

จะกลบไปกฏ ไดเกบบรขารเรยบรอย เกบเสรจจากการฉนกด เสรจ

จากการท�าธระอนกด พอกลบไปกฏ เรากวางบรขารลง เรากกราบ

พระพทธ พระธรรม พระสงฆ เราจะมพระพทธรปตงไวกดหรอ

จะไมมกตาม เรากกราบไวกอน คอเปนการนอมระลกถงวาเราม

ทพงในพระพทธ พระธรรม พระสงฆ เราควรทจะท�าจตใจของเรา

นอบนอมเขาสทพงนน

เราจะออกไปท�าธระอนๆ ออกจากกฏ ทานวาอยาเพงรบ

ไปไหน กกราบไวกอน กราบระลกถงพระพทธ พระธรรม พระ

สงฆ เปนการระลกถงสงทเปนทพงของเรา แตวาถงเรากราบเอา

ไว เรากตองยกขนมาสจตใจ เพราะวาบางทการกราบกกลายเปน

อากปกรยาภายนอก รางกายไดกราบ แตจตใจไปคดนกปรงแตง

เรองอน เรากตองพยายามยกเอามาสจตใจของเรา วาภาวะของ

พระพทธเจาคออะไร กอยทมผร ผตน ผเบกบาน ซงเปนสงทเรา

ตองพยายามฝกใหมเกดขน ใหมพระธรรมคอความถกตอง เราจะ

พดอะไร จะท�าอะไร จะคดนกเรองอะไร กพยายามอยในขอบเขต

ของความถกตอง เราจะกราบพระสงฆ เรากนอมระลกถงภาวะหรอ

เอกลกษณของพระสงฆ คอเปนผปฏบตด เปนผปฏบตตรง เปน

ผปฏบตเพอออกจากทกข เปนผปฏบตสมควรเหมาะสม อยางน

เปนลกษณะของการไดปฏบตไดฝกไดหดใหมคณธรรมเกดขน คอ

6

คณธรรมของพระพทธ พระธรรม พระสงฆ กเกดขนในจตใจของ

เรา จะเกดขนมนกอาศยการยกขนมาสจตใจ การยกขนมาสจตใจ

เปนหนาทของจตใจทนอมระลกถง แลวกไดฉกคดขนมา ไดใชก�าลง

สตและก�าลงการนอมนก เพอคดในสงทเปนประโยชน

บางครงเวลาทเราปฏบต กคดวาเราไมควรมการคดเลย

หากวาไมคดคงจะสงบ พวกหนพวกตอไมกไมคด กไมเหนมปญญา

เทาไหร มนษยจ�าเปนตองอาศยคด แตวาตองคดใหเปนธรรมะ ตอง

คดใหมความถกตอง ตองคดใหมขอบเขตหรอคดใหเปนประโยชน

อยางนตองอาศยการฝกหด เรากนอมคดขนมาเพอยกสงทมสาระเขา

มาสจตใจ เราคดในสงทนอมระลกถง ผร ผตน ผเบกบาน นกถง

ความถกตอง นกถงการเปนผมคณธรรม อนนเปนการเตอนสตของ

ตวเอง เปนการเตอนสตของเจาของ กมก�าลง และเราคอยสะสม

ก�าลงของสงทดงาม มนจะท�าใหจตใจคอยเปลยน ใน ๘ วนทเรา

อยในทน เราจะพยายามฝกจตใจของเราใหคดในสงทเปนสาระ เพอ

จะไดลงสความสงบได เพราะบางครงการทพยายามขมความคดไว

ไมใชวาจะท�าใหมความสงบ บางทยงเครยดกม บางทเราคดวาความ

ตงใจมน เรยกวาสมาธ แปลวาความตงใจมน เราคดวาความตงใจ

มนคอเราจะไดขมความคด แตวาถาเราเพยงแตขมความคดไว โดย

ไมมสตและไมมการนอมคดถงสงทเปนสาระ บางทกยงอดอด ยง

เครยด เรากปฏบตเพอความพอด เพอความสบาย ในการปฏบต

เราตองใชความฉลาด ใชขอบเขตของพระพทธ พระธรรม พระสงฆ

กรรมฐานทพระพทธเจาสอน ครบาอาจารยร นหลงกได

รวบรวมไว ตง ๔๐ กรรมฐาน สวนหนงของกรรมฐานเหลานน

7

กมธรรมะ ๑๐ ประการ หรอ กรรมฐาน ๑๐ ประการทเรยกวา

อนสต แปลวาการนอมระลกถง พทธานสต ระลกถงพระพทธเจา

ธมมานสต ระลกถงพระธรรม สงฆานสต ระลกถงพระสงฆ กเปน

กรรมฐาน เปนหนทางทจะท�าใหความสงบเกดขน ท�าใหสมาธเกด

ขน ท�าใหปญญาเกดขน ในกรณทเหมาะสม เรากตองรจกใชการ

ฉกคดและนอมระลกถง ใชจตใจของเรา นกตรกตรองในสงทเปน

สาระ กจะชวยใหจตใจสงบ

เชนเดยวกน สวนหนงของอนสตอยทศล สลานสต อยางท

เราจะรวมกนในกรรมฐาน ๘ วน คอเราไดตงใจสมาทานศล ๘ ไว

ศล ๘ เปนศลของเนกขมมะ คอการเสยสละและการทวนกระแส

โลก เปนสงทนาภาคภมใจ นาดใจวาเราจะไดตงใจอยในขอบเขต

ททวนกระแสของโลกจรงๆ ศล ๕ ท�าใหเราอยในโลกโดยสะดวก

สบาย ศล ๘ กจะท�าใหเราอยกบการฝกหด คอเรายกเวนจากการ

ฆาสตว เราตงเจตนาไว เราพยายามอยในขอบเขตอนนนเพอไม

เบยดเบยน เวลาเราไมเบยดเบยนสตวเลกสตวนอย มนเปนเหต

ใหมความภาคภมใจ

ศลขอท ๒ เรามเจตนาเปนเครองเวนจากการถอเอาสงของ

ทเจาของไมไดให คอ ไมลก ไมขโมย ไมฉอ ไมโกง คอมความ

ซอตรง มความซอสตย เปนเหตใหมความภาคภมใจ การทมความ

ภาคภมใจกเปนเหตใหเกดความสข

อพรหมจรยา เจตนาเปนเครองเวนจากการกระท�าอนมใช

พรหมจรรย คอเรารกษาพรหมจรรยไว เราไมไดตามกระแสของ

8

กามตณหา ไมไดคลกคลกบสงทตามกระแสของกามารมณ เมอเรา

ไมตามกระแสของกามารมณ มนท�าใหมความเยอกเยนในจตใจ โดย

เฉพาะในเวลาท�ากรรมฐาน มนเปนอปกรณทชวยการท�าสมาธใหเกด

ขน และท�าใหมความอมเอบดวยธรรมะ เปนการแสวงหาทางออก

จากการคลกคลกบความสขทเกดจากกามารมณ

พระพทธเจามพระธรรมเทศนากณฑหนงททานเทศนเรอง

เวทนา ทานวาส�าหรบปถชน ผ ทจมอย ในวฏสงสารจะไมร จก

ทางออกจากทกขเวทนา นอกจากการหาความสขโดยกามารมณ

เปนลกษณะของผทอยดวยอวชชาและตณหา เราผทไดเขากรรมฐาน

เราก�าลงหาทางออก หาวธอน เพราะวาเรามทกขทกคน จะทกข

มาก ทกขนอย ทกขละเอยด ทกขหยาบ มนกมความทกขอย เรา

ตองหาทางออกจากความทกขทไมจ�าเปนตองอาศยการแสวงหา

สขเวทนาในดานกามารมณ มนเปนทางทมอสระ การถอพรหมจรรย

เปนสงทชวยสนบสนนและเกอกลตอการภาวนา

มสาวาท คอ เจตนาเปนเครองเวนจากการพดไมจรง ใน

ระดบนท�าใหเรามความสขความสบาย เพราะวาการพดไมจรง พด

เทจ พดสอเสยด พดเพอเจอ พดหยาบ เปนเหตใหเกดการขด

แยงหรอการทะเลาะ การรสกขดอกขดใจ เมอมการขดอกขดใจอย

ระหวางเพอนมนษยดวยกน มนกยากทจะสงบ การฝกใหวางใจของ

เรานมนวลมสาระ มนกเปนเหตเปนปจจยทจะชวยใหเกดความสงบ

โดยเฉพาะในเวลาทเราเขากรรมฐานอยางน เราไดมการสมาทานไม

พด กเปนอบายทชวยใหเรามงในการฝกการปฏบตของเรา เพราะ

9

การพดมกจะเปนเรองทเราพดเพอระบายอารมณอยางหนง พดเพอ

หาเรองกอยางหนง พดเพราะมความเหงาในจตใจ อยากหาใครท

จะมาคลกคลพดคยกน เปนการระบายขางในออกไปสขางนอก เมอ

หลายคนอยรวมกน เอาขางในออกไปสขางนอก มนกวนวายกน

เวลาทเราอยอยางส�ารวมวาจา พยายามรกษาการไมพดกเปนอบาย

ชวยใหเราสามารถพจารณาภายในจตใจของเรา พจารณาอารมณ

ของเจาของ พจารณาความรสกของเจาของ จะไดไมเปนทาสของ

อารมณภายใน เพราะมกจะเปนอยางนนพอมอารมณเกดขน มน

กยบยงไมอย ตองพดออกไป ท�าใหมกจะมการกระทบกระเทอน

หรอการกระตนใหคนอนไดคดบาง ตวเราเองกไดคดบาง ไดปรง

ไดเกดการคลกคล แลวกท�าใหเกดการปนปวน สงบยากเวลาปน

ปวน เรากพยายามเกบอารมณภายในเพอพจารณา เราละได เรา

ช�าระยบยงได เราปลอยวางได ท�าใหเราเปนผชนะเจาของได

สราเมระยะ เจตนาเปนเครองเวนจากการดมสราเมรยอน

เปนทตงแหงความประมาท พดถงในสงคมทวๆ ไป สงคมไหนกตาม

ไมไดวาเฉพาะในเมองไทย เมองนอกกเชนเดยวกน เมองไหนใน

ประวตศาสตรของโลกกชอบหาเครองมนเมา เรยกวาอยอยางปกต

ธรรมดาไมเปน มนตองหาเรองท�าใหเมา เพราะวาไมพอใจไมสนโดษ

กบปจจบน อยกบปจจบนไมได เลยตองหาเรองท�าใหเมา

อาตมาเชอวาพวกเราทมาท�ากรรมฐาน คงจะไมมใครแอบ

เอาเหลามา เอากญชามาเพอเขากรรมฐาน แตวาวธอนทเราท�าความ

ประมาทใหเกดขน มนกสมควรทจะพจารณา เพราะวาทกวนนเครอง

10

เมามหลายอยางหลายประการ โทรศพทยงเครองเมาใหญ หรอสวน

อนๆ ทเราตดตอ การพดการคยกกลายเปนของเมาเหมอนกน การ

ทตองตดตามเรองนเรองนน ท�าใหเมาเหมอนกน ท�าใหเราประมาท

และมนเปนสวนทนาพจารณา ความประมาทเกดขนอยางไร ศลขอ

๕ นชวยใหเราถอยและถอดถอนตวออกจากสงทท�าใหประมาท เรา

ไมจ�าเปนตองเอาเฉพาะอปกรณเหลานน อยางเหลา แตเรองไหน

ทท�าใหเราประมาทกเปนสงทท�าใหเราตองพยายามฝกหดตอตาน

สละใหได

วกาลโภชนา เจตนาเปนเครองเวนจากการบรโภคอาหารใน

เวลาวกาล คอเวลาวกาลกเปนชวงเทยงวนถงสวางตอนเชา คอชวง

ตอนเยน ตอนกลางคน ไมจ�าเปนตองรบประทานอาหาร เรองนเปน

เรองทชวยใหชวตงายขน ราบรนขน ไมมเรองมากจนเกนไป อนน

กเปนอกเรองหนงวา สงคมไหนกตามในโลกน เรองการกนเปนเรอง

ทคนชอบเหลอเกน เวลาจะมสงคมคลกคลกนกมกจะมเรองอาหาร

ไปรบประทานอาหาร ไปกนขาว ปรงอาหารใหถกปาก ทดลองสตร

นสตรนน มนกพะรงพะรงหลายเรองเหลอเกน คดวาสงคมเมองไทย

ถาตงคะแนนในโลกนกจะสงเรองอาหาร คนไปแวะทบาน ถามกอน

กนขาวหรอยง หรออยางวนนอาตมาไปฉนทบานของโยม ธรรมดา

คนกพยายามถวายอาหารทเปนของด แตวามพระฝรงองคหนงไป

ดวย ทานเพงมาจากแคนาดาดวยกน ทานยงไมเคยมาอยในเมอง

ไทยในฐานะทเปนพระ ทานกเดยวจานนตองน�าจมตวน ตองอธบาย

กนใหญ เดยวจานนสงไปๆ ตองอธบายไปเรอย มนพถพถน คนไทย

ชอบ เรองอาหารเรากยกเวนเลย จากชวงเทยงไปถงตอนเชา เรา

11

พยายามรบประทานอาหารแบบงายๆ ไมยงยาก เพราะวาอาหาร

เปนเพยงสงหลอเลยงชวตหรอประทงชวตจากวนนไปถงพรงน ถา

คดแคนมนกพอ

มนเปนสวนทเราเลอกเอาในชวตทเรยบงาย โดยเฉพาะใน

เวลาทเราปฏบต เพราะวาจะชวยใหจตใจสงบ เวลาเราอยอยาง

เรยบงาย จตใจสงบเรว ถาเรามหลายเรอง มนท�าใหจตใจของเรา

เดยวกคด เดยวกหวง เดยวกกงวล เดยวกไมถกใจ ศลโดยเฉพาะ

ศลเรองการยกเวนอาหารวกาลโภชนากชวยใหมนเรยบงาย

อกอยางหนงเรากพยายาม ไดอาหารแบบไหนเรากพอใจ

อาหารแบบนน ยงเราอยในส�านกปฏบต เรากยงพยายามฝกความ

สนโดษ ยนดในสงทได โดยเฉพาะเรองอาหาร ไมตองไปคดเปรยบ

เทยบ ไมตองไปคดวางแผน เออ จะไดแบบไหน ไดในสงทอยใน

จานเรากพอแลว เราจะไดประทงชวตได

นจจคตวา เจตนาเปนเครองเวนจากการฟอนร�า การขบรอง

ดนตร การดการเลนทเปนขาศกตอกศล การทดทรงสวมใส การ

ประดบการตกแตงดวยกลนหอมหรอเครองทาตางๆ เรากอยอยาง

เรยบงาย โดยปกตเครองละเลนตางๆ กเพอหาความสนกสนาน

ภายนอก แตเราหาความสนกสนานกบลมหายใจเขา ลมหายใจออก

กบการเดนจงกรม นงสมาธกได เหมอนกบในอานาปานสตสตร

พระพทธเจาใหลมหายใจเขาเรากท�าความบนเทงใจใหเกดขน ลม

หายใจออกกท�าความบนเทงใจใหเกดขน เราไมตองไปหาเรอง

12

ภายนอก อยกบกรรมฐาน อยกบจตใจทสงบ อยกบจตใจทละเอยด

มนกจะมความสข ตราบใดทเราหาความสนกสนานในเรองภายนอก

ภายในจตใจจะมความตนเตน มนเปนสงทขดขวางตอความสงบ

ความสบาย

การตบแตงตวภายนอกมนกเปนสวนทเรามความหวงม

ความกงวลวาเราดยงไง คนอนเขาคดวาเราดยงไง มนหลายเรอง

จนเกนไป ใหเราอยกบองคกรรมฐาน อยกบการนงสมาธ อยกบ

การเดนจงกรมกพอ

ศลขอสดทาย อจจาสยนมหาสยนา คอทนอนทนงอนสง

อนใหญ คอเราหาความเรยบงาย อยอยางงายๆ เปนสงทชวย คอ

เรองภายนอกเรากพยายามอยอยางงายๆ ท�าใหภายในจตใจเราอย

อยางงายๆ เชนเดยวกน เพราะวาจตใจของเราชอบตระเวนหาสง

ทถกใจ พอใจ ชอบใจ เมอยงเปนอยางนนเรากหาความสงบยาก

เรองภายนอกเรารจกจดใหอยอยางเรยบงาย มนชวยใหจตใจของ

เราพลอยสบายไปดวย

การรจกขอบเขตการเปนอยของเรา อาศยศลและอาศย

สงทเปนสรณะเปนทพง กเปนพนฐานของการฝกหดของเรา เรา

ฝกหดเพอท�าใหสตปญญาเกดขน ๘ วนทเราจะอยดวยกน คอทก

สงทกอยางควรจะรวมไวทการฝกใหมสตปญญา สตคอการรเทา

ทนอารมณ ปญญาคอการรอบรในอารมณนน ไมตองไปดขางนอก

ไมใชเราจะตองไปทองบทนบทนน เราตองรหนงสอเรองนเรองนน

แตวาเพอดรจกเจาของ รจกอารมณภายในจตใจของเจาของ รเทา

13

ทนอารมณ รอบรในอารมณนน คอเรากมอารมณเกดขน ไมใชวา

เราไมม ถงเราอยในสถานททมสงแวดลอมเกอกลดขนาดน ทเรา

อยดวยกน อาตมารบรองกบพวกเราทกคน กจะตองมความรสก

เกดขน บางทชอบใจ บางทกไมชอบใจ บางทกขเกยจ บางทกม

ความตนเตนกบธรรมะ บางทมความสวางเบกบาน บางทมความ

มดมน บางทดใจ บางทเสยใจ อนนเปนสกแตวาอารมณ คอจะ

หกหามไมใหมอารมณ มนเปนไปไมได

หนทางของพระพทธเจา คอ เราจะตองรเทาทนวานคอ

อารมณ นเปนความพอใจ นคอความไมพอใจ ไมตองไปกลบมน

ไว ไมตองไปตบแตงกเลสของเราเปนอยางอน เราตองยอมรบหรอ

เวลาจตใจสงบ เรากรวา เออ มนเปนอยางนนแหละ นกสกแตวา

อารมณ ปญญารอบรในอารมณนน จะไดรวาอยางนเปนอารมณ

เปนความรสก เปนการคดนกทมสาระ มประโยชนควรสนบสนน

อนนเปนอารมณ เปนความคดนก เปนความรสกทเปนพษเปนภย

ตอธรรมะ เปนสงทขดขวางตอธรรมะ เปนสงทจะเปนอปสรรคตอ

การปฏบตของเรา คอจะรอบรวาอนนมนเปนคณ อนนมนเปนโทษ

อนนมนเปนบญ อนนมนเปนบาป นคอปญญา

ลกษณะของปญญาอกแงหนง ซงนาสนใจ เวลาท

พระพทธเจาอธบาย ปญญาคออะไร มบางครงททานวา ปญญา

คอภาวะในจตใจทรวาอารมณไดเกดขน อารมณไดตงอย อารมณ

ไดดบไป นคอปญญา รจกการเกดขน ตงอย ดบไป ซงนาสนใจ

เพราะวาโดยปกตเราคดวา เราตงเปาหมายวาอยากเปนผมปญญา

แลววางแผนวาเราจะไปศกษาเรองน เราจะไปปฏบตตรงโนน มน

14

เปนเรองภายนอก แตวาเรองอารมณทเกดขน ตงอย แลวดบไป เรา

จะไมคอยสงเกต มนเปนสวนทเราตองนอมเขามาสจตใจ พยายาม

เขาใจวา นเปนความรสกทเกดขน นเปนความนกคดทเกดขน อนน

เปนความเหนทเกดขน เกดขนแลวกตงอย แลวกดบไป รจกความ

ไมเทยงของมน รจกความไมแนของมน เมอไดเหนในลกษณะน มน

ชวยใหเรามก�าลงใจ เพราะวาการปฏบตทจะชวยใหเราเปนผมความ

มนคง คอเราอาศยภาวะพระพทธเจา ผร ผตน ผเบกบาน รในสง

ทเปนประโยชน รในสงทไมเปนประโยชน คอตนไว ไมจมอย ไม

หลบอยในสงทเปนโทษ เปนพษเปนภย ตนอย เหนคณคาในสงท

เปนคณคาจรงๆ มความเบกบาน จะมความอมเอบแจมใสในสงท

ถกตอง มนเปนภาวะทเราควรฝกหดใหมเกดขน

ในวนน โยมทเปนผน�าไดขอใหอาตมาใชเวลาในชวงแรก

ของการเขากรรมฐาน คอก�าชบตารางของเราสกหนอย คอใหมการ

นงสมาธพรอมๆ กน ใหมการเดนจงกรมพรอมๆ กน เพอไดรเรม

ในการปฏบต เพราะ ๒ ปทแลว ตงแตวนแรกอาตมากใหโอวาท

แลวกเหมอนกบใครอยากนงกนง ใครอยากเดนกเดน นงนานเทา

ไหรกนง เดนนานเทาไหรกเดน กคอยสลบกนเอาเอง แตวาปนกจะ

ลองใหเรมโดยเดยวเราท�าพรอมๆ กน ซงเดยวนเรานงนาน เดยว

เราเตรยมเดนจงกรม รสกวาเจาหนาทกไดบอกทางเดนจงกรมไว

ซงเราจะเดน มหลายแหงทเราจะเลอกได แลวการเดนจงกรม คอ

เราหาททเดนจงกรมสก ๑๐ กาวกด ๑๕ กาวกด ๒๐ กาวกด ๒๕

กาวกด ตามสถานททสะดวก ถามนสนกใหเดนชาๆ หนอย ถามน

ยาวเรากเดนสบายๆ ได กสดแลวแต แตวาการเดน กเดนใหมความ

ส�ารวม เวลาเดนเรากเรมโดยการยนเอาสายตาทอดไวขางหนาสก

15

เมตร ๒ เมตร ลมตาไว ทลมตาไวเรากดเฉพาะหนา ไมใชดนดนน

ยกเทาขวาขนมา ใหสตอยทเทา ก�ากบสตไวจนกวาแตะพน แลวก

ยกเทาซายขนไป ใหมสตตลอดในความรสกทเทาเคลอนไหวจนได

แตะพน เรากเดนไป เดนขวาเดนซาย จนไปถงสดทางทเราก�าหนด

ไว ทเราก�าหนดไวกใหเปนทเดยว ไมใชเดนตามอาคาร เดนตาม

ขางนอก เรากเดนจากเสานไปถงจดโนน กลบไปเสานน เรากได

พยายามก�าหนดสถานททเราท�า เรากระมดระวง อยาไปชนกบคน

อน อยาไปขวางคนอน ใหเปนผทเวลาเดนเรากเอาความส�ารวม

เขามา สายตาของเรากส�ารวมอยรอบตวเรา มอของเรากจบไวขาง

หนาเรา เวลาเดนไมใชแกวงไปแกวงมา ใหมความส�ารวม ส�ารวม

กายเปนสวนหนงทชวยใหมความส�ารวมใจ เปนโอกาสท�าใหจตใจ

สงบ ใหมสตตอเนอง อยางเดนขวากจะไดก�าหนดร เดนซายกจะ

ไดก�าหนดร จบความรสกทสมผสไวกบพน จบความรสกทสมผสกบ

อากาศเวลาเคลอนไหวและกมาสมผสกบพนอก เพอใหสตอย สต

ไมไดลอยไปลอยมาตามความคดการนก แตอยกบความรสกภายใน

รางกาย เรากพยายามเอารางกายเปนทตงแหงสต เพอใหมการตอ

เนองของการรตว รตวพรอม กเปนการฝกภาวะของจตใจของเรา

ขอใหเราเดนจงกรมกน แลวกกลบมา ๔๕ นาท ประมาณ

บาย ๓.๑๕ กลบมา ตามสบาย

•

17

๒

ขอใหญาตโยมนงสบายๆ ตงใจฟงธรรมะตอไป วนนเปน

วนแรกของการเขาปฏบตกรรมฐาน สวนทส�าคญในการปฏบตของ

เรากคอการเจรญสต โดยเฉพาะในเวลาทเรานงสมาธ

การนงสมาธ เราตองอาศยรางกายกบจตใจ การท�าใหกาย

นงใหเทยงตรง การนงใหเทยงตรงเปนการเตรยมรางกาย ทเราวา

นงใหเทยงตรงคอไมใชนงใหเครยด หรอนงใหเครง แตวานงใหพอด

เปนการจดรางกายในทาอนสมควร เพอท�าลมหายใจเขาลมหายใจ

ออกไดเดนสะดวก เวลานงเรากตองนงใหเทยงตรงคอไมเอยงซาย

ไมเอยงขวา ไมกมหนา ไมท�าใหสนหลงของเราคดงอ นงใหเทยง

ตรงจรงๆ

เปนการแนะน�าทพระพทธเจาเองทานไดใหไวในการแนะน�า

เปนเบองตน อกอยางหนงในการนงใหเทยงตรง เรากนงเทยงตรง

18

เพอท�าใหมการตนไว คอเราไมปลอยใหรางกายของเราออนโยนจน

เกนไป ท�าใหมความงวงเหงาหาวนอนครอบง�า กเปนเรองส�าคญ คน

เราสวนมากเวลานงสมาธภาวนามกจะมความสดโตง ถาไมฟงซาน

กชอบงวง ถาไมงวงกชอบฟงซาน มนไมพอด เปนลกษณะของการ

ท�าความพอดใหเกดขน

กตองอาศยความตงใจ เพราะวาความตงใจทจรงกมหลาย

แบบ แตเรากตองตงใจใหมความชดเจนในการกระท�า โดยเฉพาะ

เวลาเรานง กนงใหเทยงตรงเพอใหมสตอย กบลมหายใจเขาลม

หายใจออก

อาตมาจ�าไดครงหนง ตงหลายปมาแลว อาตมายงอยเมอง

ไทยเปนเจาอาวาสทวดปานานาชาต มโยมคนหนงเขามาวดประจ�า

เขากพาลกมาประจ�า วนหนงเขามาวด เขากพดกบอาตมาวาตอน

นพยายามหดลกชายใหนงสมาธ บอกกบลกนงสมาธใหอาจารยด

ลกชายเอาขาซายมาทบขาขวา เอาขาขวามาทบขาซาย นงใหเทยง

ตรง กแปบเดยว เรากเลยถาม อาวท�าอะไร นงสมาธแบบไหน

ลกชายก นงสมาธแบบแมครบ เรากตองพยายามหดไวใหตรงตลอด

ไมใชแปบเดยวกปลอยใหงวงเหงาหาวนอนหงบหงบ

ถาเรารสกวางวง เราลมตาไวกยงได เพอรกษาความตน

เพราะวาบางทเราชอบท�ารปธรรมภายนอก คอ นงใหเทยงตรง เรา

กหลบตาไว ดลมหายใจเขาลมหายใจออก แลวจตใจมนลอยออก

ไป แตถาหากวาเราขาดสต เราจะไมส�าเรจประโยชนเทาทควร เรา

ตองพยายามฝก หาอบายทจะชวยท�าใหสตมไวในปจจบน อยาง

19

การลมตาไว ถาหากวาชวยได เพอท�าใหมสตเกดขน กควรจะท�า

เพราะวาทเรามเปาหมายในการท�าสมาธใหเกดนน สมาธเปนผลท

เกดจากการท�าใหสตตอเนอง ไมใชสมาธเกดขนเพราะเราอยในทา

นง คอ จะไมมสมาธเกดขน ถาหากวาเราไมมสตทตอเนอง นเปน

สงทเราควรสรางความเขาใจ การปฏบตภาวนาเราฝกใหสตชดเจน

ไวในจตใจ ชดเจนแลวเรากพยายามใหมการตอเนองของสตอนนน

นกส�าคญ

เวลาเรานง กนงใหเทยงตรง แตอยางวากไมเทยงตรงจน

เครยด เรานงเพอใหมก�าลงไว เพอใหมความพอด เพราะแททจรง

เวลาเรานงสมาธ ถาหากวานงใหตรงเกนไป ตงเกนไป เดยวจะ

เมอย กนงไมนาน ถาหากวาเรานงหยอนเกนไป มนกนงไมนาน

เชนเดยวกน จะรสกไมสบาย ความพอดของรางกายอยทความ

เทยงตรงและสมดล เวลานงอยางสมดลมนกไดท�าใหนงไดนาน

นงแบบสบายๆ

อกอยางหนงเวลาเรานง การนงใหเทยงตรง คอ เราไม

ควรใชกลามเนอของเราเพอนงใหตรง เพราะบางครงเราพยายาม

ทจะนงใหตรง ถาสงเกตด เชนเราใชกลามเนอสวนบน เวลาเรา

พยายามอยางนน ไมนานกจะปวดเมอย คอเราตองใหมความพอด

ของรางกาย อกอยางหนงเวลานง การวางทาของการนง ถาเรานง

อยางนไมใชทานงสมาธ เปนทานงกนขาว ถาเราสงเกตรางกาย

ของเรา คอพอเรานง หวเขาขนมา สนหลงดานนจะออกมาอยาง

น มนกจะกม เวลาเรากมอยางน เรากตองใชสวนขางบนเพอยก

ขนมา มนกจะเมอยและมนจะเจบกลามเนอ

20

แตถาหากเราไมทบขา ใหมนวางอยขางหนาอยางน หรอ

มาทบขางบน อาตมาท�าไมเปน แตวาคนไหนเปนกเอาเถอะ แตวาง

อยางนมนกท�าใหหวเขาลงมา เวลาหวเขาลงมามนกท�าใหสนหลง

ของเราตรง แทนทจะกม เวลารางกายนงตรงไมตองอาศยกลาม

เนอ มนอาศยโครงกระดกโครงสรางของรางกาย เรากท�าใหพอด

เวลานงอยางนนจะรสกวามนพอด พอเหมาะ พอควรกบ

รางกาย หรอเราหาหมอนหรอผาเชดตว หรออะไรสกอยางมาหนน

กนไวสกหนอย เพอชวยใหกระดกเชงกรานไดขนมาและเอยงขาง

หนาสกหนอย สนหลงกจะขนมา มนกจะนงไดสบาย มนเปนเรอง

ทส�าคญ ถาหากวานงขดสมาธเพชรหรอขดสมาธเพชรครงหนง อน

นจะชวยไดเยอะ ไปทดลอง แตทส�าคญอนนตองถามครโยคะให

สอน จะไดแนะน�า เพราะการวางทาใหถกตองจะชวยในการภาวนา

เพราะวาการภาวนาไมใชเรองจตใจอยางเดยว มนคอรางกายกบ

จตใจตององอาศยกน ถารางกายไมสบายมนกท�าใหจตใจกระสบ

กระสาย และถาหากวาจตใจฟงซาน มนกจะแสดงออกในรางกาย

เรากตองใหมความพอดซงกนและกน

เราภาวนาอาศยการพจารณารางกายกบจตใจ เรามอปกรณ

ในการปฏบตเทาน ไมไดมากกวาน แค ๒ อยาง รางกายกบจตใจ

เราตองศกษาใหมการร ท�ายงไงจงจะไดปรบรางกายเพอชวยจตใจ

ปรบจตใจเพอท�าใหรางกายสบาย เพราะวาถาเรางวงกด หรอข

เกยจกด รางกายของเรากจะอยในทาทไมสบาย หรอถาหากเรา

ฟงซาน มความเครงเครยด คดมาก มนกตง มนกท�าใหรางกาย

เจบปวด เรากตองหาความพอด

21

เวลาเราวางทาในการนงใหพอด เรากมาก�าหนดลมหายใจ

เขา ลมหายใจออก แตการก�าหนดลมหายใจเขา ลมหายใจออก ก

ไมสมควรทจะบงคบลมเขาลมออกจนมากเกนไป ลมหายใจเขาลม

หายใจออกแบบไหนเรากก�าหนดรใหชดเจน อาศยลมเขาลมออก

ลมหายใจเขากร ลมหายใจออกกร อาศยจงหวะของการหายใจ

เปนสงทเราก�าหนด สงเกตดทปลายจมกกได ก�าหนดทหนาทอง

กได ก�าหนดทหนาอกกได ก�าหนดทไหนกได ไมจ�ากดแตวาทไหนท

รสกวาชดเจนพอสมควรกก�าหนดตรงนน ท�าใหสตอยกบความรสก

อนนน เรากพยายามทจะจบความรสกวาลมหายใจเขา ลมหายใจ

ออก เราจะไดสงเกตจงหวะของลมหายใจเขา ลมหายใจออก บางท

เราอาศยอบายทจะท�าใหลมหายใจเขาลมหายใจออกนนชดเจนมาก

ขน เชน ครบาอาจารยมอบายทถายทอดกนมาตงหลายวธหลาย

อบาย เชน การใชพทโธ ลมหายใจเขาวาพท ลมหายใจออกวา

โธ กเปนอบายทจะชวยใหจตใจอยกบลมหายใจเขา ลมหายใจออก

เพอไมใหจตใจฟงซานไปคดนคดนน เอาอะไรมาชวยรวบรวมสต

ไวกบการกระท�า ลมหายใจเขากพท ลมหายใจออกกโธ คอเราก

พยายามทจะยกการคดการนกการตรกตรองไวกบเฉพาะพทกบโธ

กค�าเดยว

เพราะโดยปกต เวลาใจของเราไมมอะไรท�า กไมใชวามแต

ค�าเดยว มนหลายค�า มนเปนประโยค มนเปนนทานเลย แลวเราก

ใหมนตดลงมาเหลอค�าเดยววาพทโธ ลมหายใจเขาวาพท ลมหายใจ

ออกวาโธ กเปนอบายทท�าใหจตใจของเราอยกบการกระท�าแลวก

ไมวอกแวกไปทอน มนอยกบลมหายใจเขาวาพท ลมหายใจออกวา

โธ กอยตรงนแคนน ลมหายใจเขาวาพท ลมหายใจออกวาโธ เปน

22

อบายทชวยใหจตใจอยกบการงานทเราท�า แลวเอาพทโธนน คอเรา

ท�าใหเปนจงหวะ พอเรมลมเขาวาพท ใหมนจบลงไปทสนลมหายใจ

เขา เวลาหายใจออกเรมโธ จนถงสดของลมหายใจออก คอ ให

มนเปนจงหวะ เวลาเราท�าอยางนตองฝกใหมสต ไมใชวานงพทโธ

พทโธ คดไปนคดไปนน หรอไมมความชดเจนไมมความถถวน มน

ตองท�าใหถถวน ท�าใหมความชดเจน มนกเปนอบายทครบาอาจารย

ทานใชเพอชวยใหจตใจอยกบการกระท�า

เพราะวาบางครงเกดปญหาอย คอ ลมหายใจเขา ลมหายใจ

ออก เปนอบายทมคณคามาก แตมนกมสวนทอาจจะเปนอปสรรคได

เหมอนกน เวลาเราก�าหนดลมหายใจเขา ลมหายใจออก เปนความ

รสกทเปนกลางๆ เวลาเปนกลางๆ มนกอาจจะเปนโทษไดคอมน

สามารถทจะท�าใหจตใจไมสามารถทจะตอเนองกบสต ท�าใหจตใจ

ขาดความสนใจ เมอขาดความสนใจกท�าใหงวง หรอท�าใหฟงซาน หา

เรองอนไปคด กตองรกษาความสนใจกบปจจบน รกษาความสนใจ

กบลมเขาลมออก ตองอาศยความสนใจความตงใจ เพราะถาขาด

ความสนใจเมอไหร ขาดความตงใจเมอไหร จตใจไมพรอมทจะอย

กบองคกรรมฐาน เมอไมอยกบองคกรรมฐานกไปหาเรองอนท�า มน

กอยนอกขอบเขตของการฝกจตใจ เราตองหาอบาย ลมหายใจเขา

วาพท ลมหายใจออกวาโธ กเปนอบายหนงทชวย มความหมายทด

ผร ผตน ผเบกบาน เปนการนอมระลกถงภาวะของพระพทธเจา

บางทเราใชศพทวาพทโธเพอเตอนสตของตวเองวานาจะถามตวเอง

อยตลอดวาเราเปนผร ผตน ผเบกบานมย ถายงไมชดเจน เราตอง

ฝกใหชดเจน ฝกใหมภาวะผรทเขมแขง

23

ถาหากวาภาวะเปนผร ผตน ผเบกบาน ก�าลงเดนขนมา

ในจตใจ มนเดนเมอไหร มนมนคงเมอไหร ไมจ�าเปนตองวาอะไร

เพราะวาเราส�าเรจประโยชน เราอยกบเฉพาะลมเขาลมออกกได

คอบางครงเวลาจตใจเรมสงบ เรมเบกบาน แตถาไดท�ามากเรอง

จนเกนไป มนจะขวางความสงบ การปฏบตเปนเรองหาความพอด

ในจตใจ

อบายอกอยางหนงทสามารถอาศยได คอ การนบ ลมหายใจ

เขานบหนง ลมหายใจออกนบหนง ลมหายใจเขานบสอง ลมหายใจ

ออกนบสอง ลมหายใจเขานบสาม ลมหายใจเขานบสาม จนถงหา

พอถงหากเรมตนใหม ลมหายใจเขานบหนง ลมหายใจออกนบหนง

ลมหายใจเขานบสอง ลมหายใจออกนบสอง จนถงหก มาเรมตน

ใหม หนงถงเจด หนงถงแปด หนงถงเกา หนงถงสบ แลวกถอย

หลง หนงถงเกา หนงถงแปด หนงถงเจด หนงถงหก หนงถงหา

อาตมารบรองดไมดไมถงหาดวยซ�า คอ ถาหากวาจตใจเรมลอย

ออกไป ขาดสต คดเรองอน เรากเรมตนใหมทงหมดคอเปนการ

ทาทาย เปนการหาอบายทจะท�าใหก�าหนดจตใจวาไปคดนอกเรอง

มย จตใจปลอยหนาทมย ถาหากวาเปนอยางนน เรากเรมตนใหม

เรมจากหนง ใหเปนอบายท�าใหเรารสกตว รสกตอการคดการนก

รสกตอการมสต รสกตอการสรางความชดเจนไวในจตใจ เพราะวา

เราตองหาอบายทจะชวยใหมการตอเนองของสต ตวนส�าคญ เพราะ

ถาหากวานงสมาธแตสกแตวานง มนกไมเพยงพอ แตถาหากวา

เราฝกใหมความคนเคยกบการมสตผร อยในใจ ฝกใหเปนผตนไว

ไมปลอยใหจตใจพราหรอฝา พยายามใหมความชดเจนและตนไว

24

มความเบกบาน คอไมใชวาเราอยดวยความเครยดหรอความรสก

อดอด คอบงคบตวเองจนเกนไป มนตองมความพอด

ในแงหนง เราสนบสนนความสขสบาย เพราะการมจตใจ

ทเปนผร ผตน ผเบกบาน มนกแสนสบาย แตเปนความสบายของ

ผมสตปญญา เปนความสบายของผมหลกในธรรมะ เปนสวนทนา

ปรารถนานาฝกหดเพอใหมเกดขน เปนการฝกหดทไมใชวาตองไป

ก�าหนดโนน หางไกลจนเกนไป เราก�าหนดเฉพาะสงทใกลตว ลม

หายใจเขา ลมหายใจออก เราก�าหนดความรสกในรางกายวาพอดมย

คลคลายมย รสกสบายมย หรอเรามความเครงความตงในรางกาย

มย เราจะคลคลายไดอยางไร เปนสงทเราตองสงเกตทกลมหายใจ

เขา ทกลมหายใจออก

นเปนวธการทจะวางายมนกงาย เพราะวารางกายมอยแลว

จตใจมอยแลว ลมหายใจเขา ลมหายใจออก กมอยแลวและมนก

งาย แตมนยากเหมอนกนเพราะวาเราชอบมอปสรรคตางๆ เกด

ขน มสงขดขวางเกดขน ความงวงกด ความฟงซานกด ความรสก

ลงเลสงสยกด ความขนมวตางๆ ทสามารถเกดได อารมณตางๆ

ทครอบง�ากเปนอปสรรค แตอปสรรคเหลาน เรากสรางภาวะผร

ไว เราจะไดเรยนศกษาและเขาใจวาอปสรรคเหลานสามารถพนได

ท�าใหเราฉลาด มสตปญญามากขน เวลาเรามสตปญญาทมก�าลง

ไวในจตใจ สงเหลานไมเปนอปสรรค กกลายเปนสงทชวยใหเราม

ความฉลาดยงขน ท�าใหเรามความเขาใจในหลกของความจรง

25

ตอจากนไป พวกเราไดนงนานพอสมควร เดยวเราเปลยน

ทา เดนจงกรมครงชวโมง เดนจงกรมเสรจกกลบมานง เวลาเดนก

ดนงกด กเพอใหมการตอเนองของสต เพอใหมผร ผตน ผเบกบาน

ในจตใจไว ขอใหเราเปลยนอรยาบถเดนจงกรม มนกเปนวธเดยวกน

เดนจงกรมเพอใหมสต เรานงดลมหายใจเขา หายใจออก กเพอให

มสต เรากท�าทาตางๆ ยน เดน นง นอน กเพอใหมสต แตเดยว

นเรากเดนจงกรมกบนงสมาธเปนหลก กขอใหเราฝกฝนกนตอไป

•

27

ตามสบาย แตไมสบายจนเกนไป ตงใจฟงกน ในการปฏบต

ธรรม เรามเวลาหลายวนตดตอกน จงเปนโอกาสทดทจะไดฝกตว

เอง ใหมระบบสกหนอยกด การไดภาวนานนสมควรทจะมระบบ

ในการฝกหด

ภาวนาแปลวาใหมเกดขน เราท�าใหสตเกดขน ท�าใหปญญา

เกดขน แตวาการท�าใหเกดขนไมใชลอยๆ ขนไปโดยไมมเหต ตองม

เหต วธหนงทควรจะใหความสนใจ คอ อานาปานสต การก�าหนด

ลมหายใจเขา ลมหายใจออก ซงเปนวธทพระพทธเจาเองทานยกยอง

สรรเสรญวาเปนวธทมความเหมาะสมหลายอยางหลายประการ

อยางทานเองกไดพดถงเวลาทานยงเปนพระโพธสตวอย คอยงไม

ตรสร ทานกอาศยอานาปานสตเปนหลก เปนวธภาวนาทชวยให

ไมเมอยรางกาย ไมเมอยตา เพราะวธหนงในสมยพทธกาล กยง

ปรากฏในหนงสอและพระสตร เรองการเพงกสณ เวลาเพงกสณก

ตองจองด จนเมอยตา พระพทธเจาทานใชอานาปานสต เปนวธ

หนงทสรางความพอด เวลาเราปฏบตอยางตอเนองกเปนวธทท�าให

สบาย ไมเมอยกายไมเมอยตา ท�าใหธาตขนธมความรสกพอด

๓

28

นอกจากเวลาทพระพทธเจายงไมตรสร ทานกยงพดถง

เมอเวลาททานเปนพระสมมาสมพทธเจาแลว มชวงหนงททานเขา

กรรมฐานปลกวเวกสวนตว ๓ เดอนตลอดพรรษา พระอานนทน�า

อาหารมาถวายทาน ทานถามพระอานนทวา ถาหากวาคนถามพระ

อานนทวาเวลาพระพทธเจาปลกวเวกอยองคเดยว ไดปฏบตสวนตว

ทานท�าอะไรบาง พระอานนทจะตอบยงไง

พระอานนทกงง ไมร จะตอบยงไง พระพทธองคจงได

แนะน�าวา ถาหากวาเขาถามอยางนน กตอบวาพระตถาคต

อยดวยอานาปานสตเปนอารมณ ดวยอานาปานสตเปนหลก

แมแตพระพทธเจา ยงไมตรสร กด ตรสร แลวกด ทานกอาศย

อานาปานสตเปนพนฐานในการด�ารงจตใจไวในความพอด

ส�าหรบพวกเราทเปนลกศษยรนหลง กนาจะเหมาะสมกบ

เราเชนเดยวกน ในการฝกอานาปานสต ก�าหนดลมหายใจเขาลม

หายใจออก คอ เราอาศยรางกายของเรา ยงไงกตองหายใจเขา

หายใจออกอยแลว เลยเหมอนกบเราฉวยโอกาสของตวเอง เรามา

ก�าหนดไวในสงทก�าลงเกดขนในเวลานน

โครงสรางของอานาปานสตสตรจะแบง ๔ วรรค แตละวรรค

กจะม ๔ ประการในการแนะน�า โครงสรางกจะอาศยสตปฏฐาน ๔

คอจะมหมวดหนงเกยวกบกาย หมวดหนงเกยวกบเวทนา หมวด

หนงเกยวกบจต หมวดหนงเกยวกบธรรม

29

หมวดแรกเกยวกบกาย เรมตนกก�าหนดและร ไววาลม

หายใจเขายาว กรวาลมหายใจเขายาว, ลมหายใจออกยาว ก

รวาลมหายใจออกยาว คอเราดแคนไวกอน แลวลมหายใจเขา

สน กรวาลมหายใจเขาสน, ลมหายใจออกสน กรวาลมหายใจ

ออกสน กเปนส�านวนทใช อาตมาหางจากเมองไทยมานาน บางท

เราลม เลยตองอาศยหนงสอ ถาใครอยากทบทวน หรอทองเอาไว

กยงด อยในอานาปานสตสตร หนา ๑๓๗ เปนการอธบายวธการ

ถาใครสนใจทองเอาไวกยงด เรามอาทตยหนง กไมเสยเวลา

ทนาสนใจ คอ ภกษนนเมอหายใจเขายาว กรสกตวทวถงวา

เราหายใจเขายาว เมอหายใจออกยาวกรสกตวทวถงวาเราหายใจ

ออกยาว กเชนเดยวกนกบหายใจเขาสน กบหายใจออกสน

ในแงหนง เรากดทค�ากรยา ปชานาต ความหมายคอรสก

ทวถง หรอรชดเจน คอเปนค�ากรยาทเราตองอาศยเพอเปนพนฐาน

ในการฝกจตใจของเรา เราจะพยายามใหมการรตวทวถง หรอร

อยางชดเจน รวาลมหายใจเขายาว รวาลมหายใจออกยาว รวาลม

หายใจเขาสน รวาลมหายใจออกสน เรากรบรและรชดเจน กเปน

หนาทของเรา อยางทวาเราดค�ากรยา มอะไรกรวาอยางนน ไมใช

วาจะตองไปตบแตงลมหายใจเขาลมหายใจออกของเรา

เพราะบางท ในสมยพทธกาลกด จนกระทงทกวนนใน

ประเทศอนเดย กมวธฝกหดทอาศยลมหายใจเขาลมหายใจออก

30

เชนเดยวกน คอ ปราณยาม เปนวธของพวกโยค เขากจะฝกและ

บงคบลม

แตทเราท�าตามวธของพระพทธเจาอยางน เรากเพยงแต

รบรและรใหทวถง รใหชดเจน เรากจะก�าหนดไวหรอเรากจะใช

การก�าหนดไวในใจ เชนลมหายใจเขากร บางทก เออ ลมหายใจ

เขายาว ลมหายใจออกยาว และบางทกสน ลมหายใจออกสน มน

กรบรอย เรากไดรทวถง รชดเจน

เวลาเราก�าหนดลมเขาลมออกอยางน บางครงเวลาลมเขา

ยาว หรอลมออกยาว บางทรางกายมความตองการมความจ�าเปนก

สดลงไป เพอใหก�าลงกบรางกาย เรากคอยสงเกตด เพราะวาบาง

ครงมนเปนอาการภายในจตใจ เวลาลมหายใจเขายาวกบออกยาว

บางทมนก�าลงเหนอยๆ งวงๆ เรากเขายาว ออกยาว แตบางครง

มนกสงบ คอเราตองสงเกตอาการของรางกายและจตใจ เรารวา

เขายาวออกยาว เรารวาความรสกภายในจตใจเปนยงไงบาง ภาวะ

ของจตใจอยยงไง จตใจมความรสกละเอยดมย หรอมนมความหยาบ

ถาละเอยดกรวาละเอยด ถาหากไมละเอยดเรากร เพราะบางครง

ความตองการของรางกายและจตใจไมเหมอนกน ซงเปนสงทเรา

เรมสงเกต

เชนเดยวกบลมหายใจเขาสน ลมหายใจออกสน บางทภาวะ

ของจตใจไมเหมอนกน เชน บางครงเรากมความรสกอดอด กลว

หรอไมพอใจ มความโกรธในจตใจ มนกท�าใหหวใจเตน ลมหายใจ

เขามนกสน มนกไมไดเตมท อนนนกเปนลกษณะหนง

31

แตวาอกลกษณะหนง ลมหายใจเขาสน ลมหายใจออกสน

กเพราะวาจตใจมความสงบ รางกายมความคลคลาย ความตองการ

ของรางกายมนอย ลมหายใจเขาหนอยหนง ออกหนอยหนง ภาวะ

ไมเหมอนกน และความรสกภายในจตใจกไมเหมอนกน

หนาทของผปฏบตจะตองพยายามฝกหดใหมความเขาใจให

มความชดเจนวา รางกายกบจตใจมความรสกอยางไรบาง ถาเราไม

สงเกต คออารมณมนคลกกนอยตลอดและเราไมคอยไดสงเกต ไม

คอยไดรบร ไมคอยไดเขาใจ เพราะวาบางครงอารมณมนม ความ

รสกในรางกายมนกแสดงออก แตเราไมสงเกต อารมณมนขนมา

ครอบง�าจตใจ เรากปรงแตงตาม เราพลาดโอกาสระงบอารมณตง

แตตนๆ กลบรอใหมนทกขเดอดรอนภายหลง เราอาศยลมหายใจ

เขาลมหายใจออก เพอเปนการสงเกตรตวใหมากขนวาจตใจนม

สภาพอยางไร อารมณของเราเปนอยางไร ความรสกในรางกาย

เปนอยางไร มนตองเรมศกษาเรมฝกหดใหมความเขาใจรตวทวถง

เพอมความเขาใจใหมากขน วากายกบใจก�าลงมอาการอยางไร มน

สงบหรอไมสงบ มนสบายหรอไมสบาย เปนทกขหรอเปนสข

คอแคนคนสวนมากกจะไมคอยร มนเปนเรองทนาทเรศกวา

ได เราเกดมาเปนมนษย มความสามารถคดออกได ใชความฉลาด

ได แตในเมอไมมความชดเจนเพยงพอ อารมณและความรสก และ

ความฉลาดในการคดนก มกจะเปนไปเพอสนองกเลสและตณหา

สนองสงทสรางความทกขใหเจาของ เราคดวาเราเปนคนฉลาดจบ

การศกษาแคน มต�าแหนงอยางน แตอยางนไมเปนเครองรบรองวา

เปนคนสามารถทจะรบผดชอบตอตวเองได

32

หลวงพอชา ทานวาพวกฝรงเราอยางเจบแสบจรงๆ เพราะ

วาทานเหน ทานสงเกตพวกพระฝรงทไปอยกบทาน สวนมากกจบ

การศกษา จงไดเดนทางมาเมองไทยและไดเกดความสนใจในพทธ

ศาสนา และในทสดกไดบวชกบทาน

วนหนง ทานกพด เออ พวกทาน ฝรงนะ กเหมอนกบนก

อแรง มนบนสง แตดสมนลงมากนอะไร เราในฐานะทเปนมนษย

เราสามารถคดสง คดรอบคอบ คดวางแผน คดในสงททวโลกเขา

ยกยองสรรเสรญ แตในทสดไดอะไร คอถาหากไดความทกขหรอ

ความเดอดรอน หรอไดความรสกไมสบายอกสบายใจ ทงตวเองทง

ผอน มนไมคมคา คดสงๆ คดมากๆ มนไมใชวาจะไดประโยชนทก

ครง คอ ถาขาดสตปญญาและขาดการรตวทวถงวาคดอยางน พด

อยางน ท�าอยางน ไดผลอยางไร มนกเปนสงทเปนอปสรรค การ

เรมฝกอานาปานสตกเปนโอกาสไดสรางความรในตวเรา รใหทวถง

รตวใหด เรากเรมตนในสงทงายๆ ใกลตว ลมหายใจเขา ลมหายใจ

ออก เรากพยายามสรางผรไวในจตใจใหทน เวลาเขายาวกรวาเขา

ยาว เวลาออกยาวกรวาออกยาว เวลาเขาสนกรวาเขาสน เวลาออก

สนกรวาออกสน เราฝกเบองตนตวนแหละ ไมเปนการเสยเวลา ไม

เปนสงทไรผล ผลมนด เพราะวาเปนการสรางพนฐานของจตใจใหม

หลกรบรและรชดเจน ทกสงทกอยางในการปฏบตตองอาศยพนฐาน

นแหละ ปชานาต รตวใหทวถง รใหด รใหรอบคอบ รใหชดเจน

ของงายๆ ถาเราไมสามารถเขาใจของงายๆ การทจะเขาใจในสง

ทละเอยดพสดารกไมมหวง มนตองสรางพนฐานใหดกบสงทใกล

ตว ลมหายใจเขากร ลมหายใจออกกร ตองพยายามสะกดจตใจไว

วา เวลาเขายาว บางทเรากก�าหนดไดเลย หรอบางทเรามการคด

33

หรอก�าหนดไวดวยจตใจของเรา เบองตน เรากสงเกตดวามนเขา

ยาวหรอออกยาว มนเขาสนหรอออกสน ไดสงเกตแคนกเปนการ

ฝกหดของเรา

เวลาเราเรมมการฝกหดลมหายใจเขาออกยาวหรอสน

พระพทธเจาแนะน�าตอไปวา “ภกษนนยอมท�าในบทศกษาวา เรา

เปนผร พรอมเฉพาะซงกายทงปวง จกหายใจเขา ดงน, ยอมท�า

ในบทศกษาวา เราเปนผรพรอมเฉพาะซงกายทงปวง จกหายใจ

ออกดงน”

ทนาสงเกตเบองตน คอดค�ากรยา คอใน ๒ บทแรกจะมค�า

กรยาวา ปชานาต คอรตวหรอรใหชดเจน คออาศยการร รอยาง

เดยว มยงไงกรอยางนน แลวกตลอดอานาปานสตสตรจนถงจบ จะ

มค�ากรยาวา สกขต สกขตคอบทศกษา เราศกษาเราสงเกต ค�าวา

สกขต นนคออาศยการฝกการหด อาศยการปฏบตใหมเกดขน ไมใช

เพยงแตรบรอยางเดยว เรากคอยฝกคอยหดไป คอยปฏบตกบมน

เหมอนกบเวลาเราสมาทานศล ปาณาตปาตา เวรมณ

สกขาปทง สมาทยาม สกขาปทงกคอบทศกษา เราฝกหด ศกษา

ในพทธศาสนาไมใชทองหรออานหนงสออยางเดยว หมายความวา

เราตองมการฝกการหดการปฏบตกบมน เปนการศกษาทสมบรณ

สกขต เปนภาษาบาล แปลเปนภาษาสนสกฤตกเปน ศกษา

ภาษาไทยกมาทบศพทอกท ศกษา เวลาเราพดทวๆ ไปในสงคม

เวลาเราพดนกศกษา หรอการศกษาอะไรสกอยาง กมกจะหมาย

34

ถงวาจะทองหนงสอหรอหาความร แตวา สกขา ในภาษาบาล หมาย

ถงการฝกการหดการปฏบต การรทเกดจากการหดตวเอง การฝก

ตวเอง ไมใชเพยงทฤษฎอยางเดยว เรยกวาเปนสงทนาสนใจ ยง

โดยเฉพาะส�าหรบระบบการศกษาในเมองไทย คอเรามพนฐานใน

พทธศาสนาอยแลว แตบางทกมองขาม พนฐานทแทจรงของการ

ศกษาในพระพทธศาสนากตองอาศยการฝกการหดการปฏบต ไมใช

วาเพยงแตทองทฤษฎหรอเกบความรเอาไวอยางเดยว คอเรามความ

รอยางไรเรากตองเอามาใชในชวตของเรา หรอไดทดลองไดทดสอบ

ในการเกยวของกบเพอนมนษยกด หรอในสงคมรอบตวกด หรอใน

โลกกด คอมนเปนการศกษา การศกษาในพระพทธศาสนาจงเปน

ความสมบรณความบรบรณ

ในลกษณะน คอ เราร พรอมเฉพาะซงกายทงปวง การ

ร พรอมในแงนกเปนสงทนาสนใจเหมอนกน ค�าศพททใช เชน

สพพกายปฏสงเวท รากศพทอยท เวท หรอเวทนา คอมนจะตอง

สมผสความรสก บางครงเวลาเรานกถง เออ ตองรเรองตวน ความ

รนนกกลายเปนสงทนอกตวเรา แตในเรองการปฏบต คอจะใหมน

เปนสงทแยกออก เปนเรองขางนอก คอมนจะตองสมผสจรงๆ

รพรอมเฉพาะกจะหมายความวา เหมอนกบเรามสวนรวม

ทงการรบร ทงไดสมผส เหมอนกบเราเขารวมกบสงทก�าลงสมผส

อย เราเขาสมผสกบกาย เรากรจกกาย เราเขาใจกาย เพราะบาง

ครงเวลาเราแนะน�าการปฏบต ลมหายใจเขากร ลมหายใจออกกร

มนเหมอนกบสวนหนงเปนสวนรบร อกสวนหนงเปนสงภายนอกสง

ทร แตในแงหนง อยาง ปฏสงเวท หมายความวา มนจะตองรจรงๆ

35

ตองสมผสจรงๆ ตองคลกกบสงทเราก�าลงรอย ลมหายใจเขา ลม

หายใจออก มนจะไดสมผสอยางเขาถง ไมใชเพยงแตแยกตวออก

มนดหางๆ มนตองสมผส ไมอยางนนจตใจของเราในการฝกหดตอ

ไป เวลาจตใจเรมสงบจรงๆ ถาเราสามารถเขารวมกบความรสก

ทเราก�าลงสมผส มนกเปนแนวหนงทชวยใหจตใจเกดความสงบท

หนกแนนมากขน จตใจจะไดเปนสมาธทหนกแนนมากขน กเปน

วธการในการฝกการหด

สพพกายะ คอ กายทงปวงหรอทวถงรางกาย หรอกาย

ทงหมด กเปนแงหนงทเราควรใหความสนใจ ในหนงสออธบายรน

หลงอยางหนงสอวสทธมรรค จะตความวา กายกเปนลมหายใจเขา

ลมหายใจออก ซงในวรรคนจะหมายถง เรารหรอสมผสร พรอม

เฉพาะลมเขาลมออก ถาหากวาสงเกตภาษาทพระพทธเจาใช มน

กไมนาจะใช อกวรรคหนงถดไป นาจะหมายถงเฉพาะลมหายใจเขา

ลมหายใจออก แตวรรคนกจะหมายถงการสรางความรทวถงรางกาย

หรอในกายทงปวงกายทงหมด เราจะตองสรางความร ลมหายใจ

เขากร ลมหายใจออกกร เวลาเรานง เปนการสรางความสมดลใน

รางกาย ความสมดลในความรสก ลมหายใจเขากร ลมหายใจออก

กร เรากใหลมหายใจเขา ลมหายใจออก มนกลมกลนกบรางกาย

กบทานง กบความรสกทสบายหรอไมสบาย ทคลคลายหรอเครยด

เรากรอย หดอย ฝกอย สรางความเขาใจในตวเอง

อกอยางหนง เพราะวารางกายของเรา เปนทสะสมความ

รสกตางๆ ในจตใจ ถาหากวาก�าลงกงวลเรองอะไร ความรสกนน

กจะไมไดปรากฏเฉพาะในจตใจ ยงโดยเฉพาะกงวลหรอกลว มน

36

กจะสะสมในรางกายเชนเดยวกน คนทเปนโรคกระเพาะกมกจะม

สวนของจตใจ หรอความดนสง ถาคนเกบอารมณ มความเกบกด

รสกใจรอน ความดนมนขน อารมณกบรางกายมนอยดวยกน อน

นนเราพดในแงของการปรากฏทจะเรยกวาทสดกวาได หรอมนสด

โตง แตวาคนเราทกคนมนกมสะสมไว

เวลาเราสงเกตรางกายของเรา ใหรางกายของเราเปนเหมอน

กบกระจกสองความรสกในจตใจ มนชวยใหเราเขาใจในอารมณของ

ตวเอง และชวยใหคลคลายอารมณในจตใจ ถาหากวาเราสามารถ

เอารางกายของเราเปนพนฐานทจะชวยสรางความคลคลาย เชน

ลมหายใจเขาลมหายใจออก เรากพยายามรทวถงรางกาย เพอไม

สะสมความเครยด หรอความตง หรอความรสกทอดอด มนกท�าให

จตใจสบาย ปลอดโปรง แทนทจะพยายามบงคบจตใหเกดความ

สงบ เรากดใหทวถงรางกาย เพอใหเขาใจ กายกบใจมนอยดวยกน

การปฏบตกจะเรวขน สะดวกขน สบายขน ลมหายใจเขากรทวถง

กายทงปวง ลมหายใจออกกรทวถงกายทงปวง เปนแงหนงในการ

ปฏบตทควรใหความสนใจใหความส�าคญ เรยกวาใหมความสนท

กบรางกาย เพราะโดยปกตเหมอนกบไมคอยรจกกนเทาไหร

หลวงพอชา ทานเคยสอน เพราะบางครงเรามงการคด

นกวางแผน หรอการท�าอะไร แตลมวากายของเรามนม หลวงพอ

ชาเคยสงเกต อยางพระฝรงทานอยทวดปา กมงนงสมาธ มงเดน

จงกรม มงศกษาค�าสอนของพระพทธเจา แตเวลาแคเดนไปเดนมา

จากศาลาไปกฏ จากกฏออกไปบณฑบาต หรออะไรอยางน มกจะ

ไมคอยสงเกตวาทางในปามหนบาง มตอไมบาง มรากไมบาง แลว

37

จะไปเตะไปสะดด ตองไปขอพลาสเตอรปดเอาไว เดยวกเปนแผล

เดยวกอกเสบ กจะไมคอยสงเกตรางกาย

หลวงพอชาทานกเคยพด พวกฝรงทมา ทานกฉลาด แต

เทามนโง เหมอนกบมนแยกออก ซงในแงของการปฏบต เรยกวา

สกขต เปนบทศกษา คอตองพยายามมความกลมกลน ตองพยายาม

ใหเขากนได ไมใชวาเราไปคดหรอนก แลวกใหการคดนกนนชกลาก

เราไป เรากตองดวารางกายของเราเปนยงไง ความรสกในรางกาย

เปนยงไง รางกายอยในภาวะสบายหรอคลคลายมย หรอเรารมย

เชน เรานงอยในน บางทนงสมาธกด นงฟงธรรมกด เกดความคด

วาเราหวน�า เดยวจะไปดมน�า ลกขน รางกายลกขนเดนไป จตใจ

ไดเกดความอยากความตองการ แตไมไดสงเกตวาเทาหรอขาก�าลง

เหนบก�าลงชา ไมไดสงเกต พอเดนเลยหกลมกม หรอเซไปเซมา

เพราะไมไดสงเกตไมไดด

นกเปนตวอยาง มนมหลายๆ อยาง จตใจเกดความคด เกด

ความรสก ความรสกนนกชกลากไป รางกายไมไดสงเกต ไมไดด

พระพทธเจาใหเรามความสมดลความบรบรณมาก ใหมการรตวทว

ถงวากายทงปวงเปนยงไง สภาพเปนยงไง มการเจบปวดมยมการ

รสกในรางกายมย เพราะบางครง เชน เราอยากท�าอะไร ความ

ตองการ ความอยากของเรา หรอความรสกตอหนาทของเรา มนก

จะบงคบตวเอง รางกายอยในทาแบบไหนกจะไมคอยสงเกต บางทก

มการเจบการปวด ปวดหลง ปวดทอน มความรสกอดอด คอจะไม

คอยสงเกต คอมนเปนสวนทเราหาความพอด รางกายม และเปน

สงทพรอมจะชวยในการศกษาการปฏบต เรากตองพยายาม อาศย

38

คอยฝกคอยหด อาศยรางกายน คอนอกจากความรสก มนกมอะไร

หลายๆ อยางทก�าลงสอนเรา เออ มนเปนของไมเทยง เปนทกข

เปนอนตตา มนสอนอยตลอด แตเรากไมคอยไดฟง มนเปนพนฐาน

สวนหนง โดยเฉพาะเบองตน เราตองสรางความคนเคยและความ

เขาใจ รพรอมเฉพาะกายทงปวง กายทงหมดทเรามอย จากเบอง

บนไปหาปลายเทา จากปลายเทาไปถงเบองบน รสกในรางกายยง

ไง รางกายมสภาพยงไง ลมหายใจเขา ลมหายใจออก เรากใชเปน

หลกในการสงเกตพจารณา

เราเกดมากมเทานแหละทเปนสมบตของเราทจะอาศย

เพอการศกษาปฏบต และหาทางหลดพนได หาความสขได เรยก

วาสวรรคสมบตกอย ทนแหละ รางกายนจตใจน ไมไดอยทอน

พระพทธเจาใหเรากลบมาสรางความรความเขาใจใหด ใหรพรอม

เฉพาะ

ส�าหรบเชานกใหขอคดในธรรมะ กคงจะพอสมควร ตอจาก

นไปกขอใหเรานงสมาธกน ก�าหนดลมหายใจเขา ก�าหนดลมหายใจ

ออก คอไมตองพสดารจนเกนไป ไมตองไปคาดคะเนอะไรจนมาก

เกนไป ใหเรากลบมาดวา กายนเปนยงไง ลมหายใจเขา ลมหายใจ

ออก อยในสภาพยงไง จตใจทก�าลงเปนผรบรอยในสภาพยงไง คอย

ตงขอสงเกตอยตรงน ศกษาอยตรงน

•

40

ผถาม : เวลาเดนจงกรมตองก�าหนดไหมคะ หรอเพยงแตตามร

ตองเดนตามบลลงกหรอเดนตามธรรมชาตเจาคะ

พระอาจารย : คอการเดนจงกรมกมหลายวธ แลวแตความถกใจ

ความพอใจของแตละคน ทส�าคญคอเวลาเราจะเดนจงกรมกด จะ

นงสมาธกด ตองขนอยกบการพจารณาของเราวาอนไหนไดผลด อน

ไหนมนถกกบจรต อนไหนทชวยใหมสตและใหมความพอใจยนดกบ

กรรมฐานทเราท�า ใหเขาใจอยางนไวกอน เพราะวาเดยวอาตมา

บอกวธการ กจะคดวา โอ มวธนเทานน ทจรงมนกหลายวธ สวน

การเดนจงกรมนน ถาเราก�าหนดความรสกฝาเทาคอการสมผสกบ

พนกเปนสงทด เวลาเทาของเราแตะพนมนจะไดชดเจน เวลาเรา

ยกเทาขนมากจะมความรสกในเทา เรากมการเคลอนไหวหรอการ

เลอน แลวกลงมาแตะพนอก คอเรากใหสตลงไปอยกบการสมผส

ซงเปนวธทคอนขางจะงาย แลวกคอนขางจะชดเจน

เวลาเราเดนจงกรม การเดนเรวหรอเดนชา พดถงโดยปกตก

เดนชาๆ หนอยจะด เพอสนบสนนความส�ารวมของเรา อยางหลวง

พอชาเวลาทานสอนการเดนจงกรม ทานกจะแนะน�าใหเดนชากวา

๔

41

ปกตสกหนอยเพอใหท�าความตงมนในสงทก�าลงท�า คอการเดน แต

กเปนสงทนาสงเกต แลวพระกเคยสงเกตเหมอนกน หลวงพอทาน

กสอนอยางนน แตเวลาทานเองเดน ทานกชอบเดนเรว พระกถาม

หลวงพอสอนใหเดนชา แตวาเหนหลวงพอเองเดนเรว จะท�ายงไง

ถกหรออนใดจงจะถกตอง ทานตอบ ส�าหรบคนทวๆ ไป การเดน

ชากจะเปนสงทสนบสนน แตส�าหรบเราเองเรากรสกวามนเหมาะ

กบจรตเราทจะเดนเรว อยางหนงกขนอยกบจรต อกอยางหนง มน

กขนอยกบสถานท เชนถาอยในวดปา จะท�าทางเดนจงกรม ปกต

จะท�ายาวประมาณสก ๒๐ กวากาว เวลาเรากาวออกธรรมดากจะ

๒๐ กวากาว หรอ ๒๕ กาว อยางทวดอภยคร เวลาเราท�าทางเดน

จงกรมกจะ ๕๐ ฟต กไมถง ๒๐ เมตร ประมาณ ๑๗-๑๘ เมตร

อะไรอยางน กยาวพอประมาณ แตบางครงอยางเราอยในสถานท

อยางน ทมนจ�ากด โดยเฉพาะในหองน เราเลยเดนชาๆ บางทเรา

กเดนก�าหนดการเคลอนไหวอยางชาๆ

แตนอกจากทนกมทเดนจงกรม คอ มหอง ๒๐๑ และมขาง

บน ชน ๓ กมอกหองหนงกจะใหญกวายาวกวา เหมาะกบการเดน

จงกรมเรากตองทดลองดวาอนไหนทเหมาะกบเรา และเราสามารถ

ทจะเสรมในการเดนจงกรม เชน บางทเราก�าหนดลมหายใจเขา ลม

หายใจออกกยงได บางทอาตมาเองกเดนชาหนอย ลมหายใจเขาก

จะยกเทาขนมา ลมหายใจออกกลงมา คอจงหวะของการเดนกจะ

ขนอยกบลมหายใจเขา ลมหายใจออก ส�าหรบอาตมาเองกรสกวา

ชวยในความตงใจมน ชวยสมาธในการเดนจงกรม ลมหายใจเขาก

ยกเทาขนมา ลมหายใจออกกลง ส�าหรบอาตมาเองมนกพอดกบ

อาตมา มนกขนอยกบการทดลอง แตทส�าคญคอเราเอาการเดน

จงกรมเปนวธทจะท�าใหมสตเกดขนกบอรยาบถการเดน เราตองให

42

อนนเปนเหตทเราเดน กมหนาสกหนอย ดขางหนาเราประมาณสก

๒ เมตร จบมออยขางหนา เพอใหมความส�ารวมกาย เวลามความ

ส�ารวมกาย กจะชวยใหส�ารวมใจ จะไดมการตอเนองของสต

อนนเปนเหตทเวลาเรามการตอเนองของการเดนจงกรมนง

สมาธ สตกไดเรมมนคงมากขน ความสงบกจะเกด ความแจมใสก

จะเกด

ผถาม : ถาระหวางเดนจงกรมแลวรสกเวยนศรษะมากๆ จะแกไข

อยางไรเจาคะ

พระอาจารย : เอายาแกปวด หาย อนนพดเลน มนกตองดละบางท

เวยนศรษะ ยงโดยเฉพาะเวลาเราเดนจงกรม บางทเพราะวาเรา

ตงใจมากเกนไป เรามความเครยดในการท�า เวลาเรามความเครยด

เกนไป มนกจะมอาการแสดงออกทางรางกาย บางทกเวยนศรษะ

บางทกปวดหว บางทจะมการเจบปวดตามรางกาย กสงเกตด ท�า

ยงไงจะมความคลคลาย เวลายกเทาขนมาหรอเลอนเทาลงไป ท�า

ยงไงจงจะไดมความคลคลาย เพอใหมความสบาย และไมทกข ตว

นตวส�าคญ

ผถาม : เวลานงสมาธตองก�าหนดไหมคะหรอแคตามร และถา

ก�าหนด จะก�าหนดทยบพอง หรอลมหายใจ หรอใหถออะไรเจาคะ

พระอาจารย : กเชนเดยวกน มนกขนอยกบความเหมาะสมของ

ตวเอง ความพอใจของตวเอง บางทดลมหายใจเขา ลมหายใจออก

มนกเพยงพอ มนกชวยใหจตใจสบาย ท�าใหมความสนใจ บางทเรา

43

เอายบหนอ พองหนอ บางทมนกเหมาะสม ท�าใหเราสนใจ ท�าให

สตตอเนอง แตบางทกท�าใหพะรงพะรง มนมากเรองเกนไป

การปฏบตมนไมไดอยทวธการ วธการเปนสงทชวยใหเรา

เกดความรชดเจนมากขนในรางกายและจตใจ ในอารมณ และการ

คดนกความรสกตางๆ ไมใชท�าวธการใหถกตองแลวจะไดส�าเรจเปน

พระอรหนต วธการเปนอบายทจะชวย เราตองทดลองกบวธการเพอ

ดวามนจะประคบประคองใหจตใจอยในขอบเขตของสตและปญญา

ไดยงไง ดแตลมหายใจเขาหายใจออกอยางเดยว เดยวกงวงเหงา

หาวนอน เดยวฟงซานวนวาย หาเรองปรงแตงนอกเรอง เราตองหา

อบายทจะท�าใหมงานมากขน ยบหนอพองหนอ หรอ พทโธ หรอ

นบหนงถงหา หนงถงหก คอตามทอาตมาไดอธบาย คอมนเปนวธ

การทใหมหนาททจ�าเปนตองเจาะจงไวกบการกระท�า ถาหากวา

ท�าไปแลวมนชวยใหจตใจอย ท�าใหจตใจมสตตอเนอง ท�าใหจตใจ

แจมใส ใชได

แตอยางวา บางครงอบายทเราไดอาศยมาแลวไดชวยใน

ระดบหนง ใชตอไปมนกไปท�าใหมมากเรองในจตใจเกนไป กท�าให

ไมสงบได คอ มนขนอยกบความพอด เปนลกษณะทพระพทธเจา

เองทานสอน และเปนวธทหลวงพอชาเองทานสอนคอทานจะไม

เนนทวธใดวธหนง กจะแลวแต อาศยวธนใหจตใจเปนกศล ชวย

ใหจตใจเกดความสงบ ชวยใหจตใจเกดการพจารณา

พระพทธเจากเชนเดยวกน อยางในหนงสอรนหลงทรวบรวม

กรรมฐานทพระพทธเจาสอน อยางวสทธมรรค รวบรวมกรรมฐาน

๔๐ เพราะวาพระพทธเจาแตละกรณ แตละโอกาส แตละบคคล

ทานกจะสอนไมเหมอนกน ทานจะสอนเหมาะสมกบคนนนในเวลา

นน เราเองกจะตองเอามาทดลอง แลวกคอยฝกหด แลวดผล ก

44

เปนเครองตดสนวาเราจะไดใชตอไป ถาท�าใหฟงซานวนวายเราก

ตองหาอบายใหม ถาหากวาใชได ท�าใหจตใจสงบท�าใหแจมใสก

ใชไวกอน

ในแงหนงคอเปนเครองมอของผปฏบต อบายตางๆ ถายก

ตวอยาง ถาหากวาเรามการซอมแซมในบาน แลวเราไปจางชาง

มาซอม แลวเขามาทบาน เขากไมมกระเปา ไมมทเกบเครองมอ

เขามคอนมาอนเดยวเทานน กอยาไปจางเขาเลย กคงไมไดส�าเรจ

ประโยชนทบาน เพราะเวลาซอมบานเขากตองอาศยเครองมอหลาย

อยาง เพราะวางานแตละชนมนไมใชวามแตทบตอยางเดยวจงจะ

ส�าเรจได

การปฏบตฝกหดจตใจกเชนเดยวกน บางครงเราตองใช

อบายทชวยใหสงบ บางทเราตองใชอบายทจะกระตน บางทเราตอง

ใชอบายทท�าใหเราพจารณา บางทเราตองใชอบายทปลกศรทธาไว

ในจตใจ มนขนอยกบกรณ ขนอยกบสภาพจตใจของเรา มนเปนเหต

อยางเวลาเราสวดระลกถงพระธรรม ปตจตตง เวทตพโพ วญญหต

คอ เราจะตองรเฉพาะเราเอง จะพสจนได จะเขาใจได เรากตอง

รเฉพาะ

ผถาม : เมอนงสมาธไดสกระยะหนง สงเกตวาหลงเรมงอ จ�าเปน

ตองปรบกายใหตรงหรอไม เพราะทกครงทปรบกาย สมาธจะถอน

ออกมาเลกนอยเชนกนเจาคะ

พระอาจารย : เวลาหลงมนงอ สมาธดหรอเปลา อาตมาสงสย

คอมนสบายกจรง แตเวลานอนราบกสบายเหมอนกน อาตมาคด

วาการทจะท�าความมนคงไวในจตใจ เราตองมความพอดทงจตใจ

45

ทงรางกาย ซงถามนตงเกนไปมนกไมใช หยอนเกนไปมนกไมใช

มนกตองมความพอด

ผถาม : ขณะทนงสมาธ บางครงกายจะกระตกเบาๆ ควรจะแกไข

หรอไมอยางไร

พระอาจารย : คอไมจ�าเปนทจะตองแกไข แตเรากรบร คอการ

แกไขอยทการตงสตใหด ท�าใหมความคลคลายในรางกาย เพราะ

วาโดยปกตทจะมการกระตกขนมา เพราะวาคอจตของเราเรมพรา

ไมถงงวงเหงาหาวนอนแตวาไมชดเจน มนไมสมดล มนกท�าใหม

การกระตกหนอยหนงเปนบางครง ทจรงมนกปลกเราใหเกดสต

ขนอกท แตวาถาหากวาเราไดมสตทด�ารงไวใหด และใหมความ

คลคลายในรางกาย กจะมความสมดล จะไมมอาการแสดงออกทาง

รางกาย คอ มนจะพอด มนจะสบาย จะมนคง

ผถาม : ถางวงและเหนอยระหวางนงสมาธควรจะท�าอยางไรเจาคะ

พระอาจารย : คองวงกบเหนอยมนคนละประเดนกน บางทยง

มาเขากรรมฐานใหมๆ อยางน บางคนกจองมาเปนเดอนๆ กวา

จะไดมา เดยวจะตองเคลยรงานใหเสรจ จะตองท�านท�านน แลว

กออกจากครอบครว ออกจากการงาน ออกจากสงคมสงแวดลอม

พอมาถงทนไมมอะไรท�า ทงเหนอยทงงวง คอ เรากตองถอวาเปน

เรองธรรมดา แตวาไมใชวาเรายอมมนรอยเปอรเซนต แตเหมอน

กบวาเราเอนดเจาของ แทนทจะนงนานจนเกนไปแลวกงวงเหงา

หาวนอน เรากเดนจงกรม

46

กลางคนกพยายามใหมการหลบนอนทเพยงพอ เพอให

รางกายไดพกผอน ยง ๒-๓ วนแรก บางทมนกยงไมไดปรบ เรา

กตองใหการพกผอนเพยงพอ แตบางอยางมนเรมหายเหนอย แต

มนกยงงวง ซงเราตองหาอบายทจะไมใหจตใจครอบง�าโดยความ

งวง เชน แทนทจะนงหลบตา เรากนงลมตา แทนทจะนงนาน

เรากเดนจงกรมบางหรอเดนจงกรมเพมเตม หรอดไมดยนเอากยง

ได เรากพยายามทจะหาอบายในการท�าความชดเจนใหเกดขนกบ

องคกรรมฐานของเราเพอไลความงวงออกจากจตใจ ท�าใหจตใจ

แจมใสเบกบาน ใหความสนใจกบการหาอบายและทดลองอบาย

เพอใหมความรสกชดเจนในจตใจ

ผถาม : ระหวางปฏบตธรรม มความคดฟงซาน คดถงอดตทไม

พอใจ พยายามก�าหนดลมหายใจกไมหาย จะตองพจารณาอยางไร

จงจะวางทกขในอดตไดเจาคะ

พระอาจารย : ถาเปนความทกขหรอเหตการณทเกดขนใน

อดตบางทเราตองทบทวนเหตการณทเกดขนหรอความร สกหรอ

การกระท�าในเวลานน ถาเปนตวเอง บางทเรากตองดวาทเราท�า

นนมนกอาศยความรเทาไมถงการณ ท�าดวยอวชชาและตณหา ซง

กเปนแรงเกดของอกศล สวนหนงเรากตองยอมรบ อกสวนหนงเรา

กมการยกโทษใหอภยแผเมตตาตอตวเอง แลวกมความตงอกตงใจ

ทจะไมเปนทาสของตณหาอวชชาอยางนนตอไป คอมนเปนการตง

อธษฐานจต ถาเปนคนอน เปนคนทท�าใหเราเกดความรสกอยางนน

ความคดกใกลเคยงกน คอคนเขากท�าอะไรทมาลวงเกนเรา เขาก

47

มกจะท�าดวยอวชชาและตณหาเชนเดยวกน คนทมปญญาเมตตา

กรณา มคณธรรมสง เขากไมท�าอยางนน เราจะไปถอโกรธ ไม

พอใจกบคนทขาดคณธรรม มนกไมสมควร เรากไปลดฐานะของ

เจาของ มนกไมคม อนนมนเปนสวนหนงทเปนมนตหรอเปนคาถา

ชวยไลความฟงซาน ยงโดยเฉพาะเวลาผกหลกไวกบอกศลในอดต

เรากเพยงแตมค�าถามวาคมมย คมมย มนคมมย เราไปเกบอดต

มารงแกเจาของ มนคมมย เราไปเกบของเกามาคดมานกมาปรง

มาแตง มนคมมย มนกเปนของเกา เหมอนกบเราไดอาหาร มนก

เคยวๆๆ แลวกถมออก แลวเรากไปยกขนมาเคยวๆ อก ขยะแขยง

มาก อนนกเชนเดยวกน เหตการณทเคยเกดขนเรากกลบไปคดกลบ

ไปนกกลบไปปรงแตง มนไมคม ปลอยวางดกวา ทงดกวา อนนมน

เปนการเมตตาเจาของ เรากยกโทษใหอภย

ผถาม : ตอนตามร ตามดลมหายใจ เกดมความคดเรองอนเขามา

ควรจะรความคด และรลมหายใจสลบกนไปไดไหมเจาคะ

พระอาจารย : คอไมมทางเลอก มนกจะเปนอยางนน เรากรการ

คด เรากจะไดพจารณาวาเปนสาระมย ไมเปนสาระหรอเปลา ม

ประโยชนมย หรอไมมประโยชน เรากดใหด ปกตถาดแคนมนก

พอทจะวางได เรากกลบมาทลมหายใจเขา ลมหายใจออก เรอง

ความคดไมมปญหา คอเราเกดความคดขนมา แตวาอยากใหความ

คดนนเปนสาระเปนประโยชน เปนสงทชวยใหเกดธรรมะขนมาได

ผถาม : ภวงคจตมลกษณะอยางไรเจาคะ

48

พระอาจารย : ภวงคจตมนกเปนจตทมนพอมตวรอย แตมนรไม

ชด รไมแจง รไมทวถง คอ ไมแจมใส เปนกระแสจตทอยใตสต

และปญญา มนกมอยจรง แตเวลาเราตกภวงค มนกคลายๆ กบ

งวงแตไมถงงวงรอยเปอรเซนต แตมนไมชดเจน มนมอะไรมนก

สบายๆ แตมนไมชดเจน เวลาเรามความสบายๆ แตไมชดเจนอน

นตองระมดระวง เพราะวาบางทเรากคดวามนด แตเรากตองยก

สตปญญาขนมาใหท�างานใหได

ผถาม : นอกจากภวงคจตจะเกดระหวางกอนหลบกบกอนตายแลว

สามารถปรากฏไหนไดอกไหมเจาคะ

พระอาจารย : คอมนกเกดอยตลอด มนเปนสภาพของจต แตเรา

จะสงเกตหรอไมสงเกต มนเปนลกษณะของจตทท�างานใตอารมณ

และความรสกตางๆ ซงมนกเปนสวนทเวลาเราเรมคลคลายออก

จากอารมณ บางทมนกตกภวงค แตกเปนการท�างานของจตทยง

ไมสงบจรง ยงไมแจมใสจรง ไมแจมใสเพยงพอทจะท�าใหสละกเลส

และตณหาได เรากจ�าเปนตองยกจตเขาสการมสตและปญญาทเดน

ขนมาใหได

ผถาม : วดปาอภยคร ผหญงไปปฏบตธรรมหรอบวชแบบผาขาว

ไดหรอไม ถาไดตองท�าอยางไรบางเจาคะ

พระอาจารย : มสถานทส�าหรบตอนรบผหญงทจะมาปฏบต แต

เราไมมสถานทส�าหรบผหญงทจะมาบวช แตกมส�านกของศลธารา

และนกบวชผหญงทมาจากประเทศองกฤษ เขากก�าลงตงส�านกของ

49

เขา อาตมาเองตงแตสรางวด คออาจารยอมโรกบอาตมา เราก

อยากสนบสนน แตอยากใหอยในลกษณะเอกเทศ เราจะไดมวดม

ทปฏบต มทฝกอบรมนกบวชผหญงในทของเขาเอง คอ ส�าหรบผ

หญงทอยากจะมาฝกหดปฏบตทวด อนนมทพกอาศยสะดวกสบาย

เขตอบาสกาประมาณ ๗๕ ไร มบานหลงใหญ มกฏเลกๆ ไมกหลง

ประมาณ ๓ หลง ก�าลงสรางกฏอกหลงหนงชวงน ทพกของผหญง

กสะดวกสบาย แตวาคนไทยไปกชอบไมสบาย กลวผ เปนบานท

เจาของยกถวายเรา แตวาเขาถวายชวงทเขาก�าลงไมสบาย ทางฝาย

สามกเปนโรคมะเรงในปอดแลวเขากตาย ทางฝายภรรยาเขากเกด

โรคมะเรงล�าไส กดแลรกษาจนตาย กอนทสนเขากยกบานใหเปน

ประโยชนกบวด และถาเปนประโยชนกบผหญงเขากจะยนด คอ

เราตองการอยแลวทจะมท เรากเลยใชบรเวณบานหลงนนใหเปน

ทพกทปฏบตของโยมผหญง พอคนไทยไปแลวเหนวา เออ เจาของ

เสยอยทนน กลวกนใหญ ขนาดเราเอาหลวงพอเปลยนซงทานก

เกงในเรองน หลวงพอครบขอใหชวยนงสมาธทน และชวยสงเกต

ดวามผทนจรงมย คอเราเปนฝรง เราบอกกบคนไทยแลวเขากไม

เชอฝรง หลวงพอเปลยนทานกไดนงสมาธ เรากสวดมนต พอสวด

มนตเสรจ หลวงพอกบอกวาไมมอะไร เขาขนสวรรคกนตงแตสน

ไปทนท แตบานเปนบานใหญ ท�ามาหลายปและมนอยบนเขา มน

หลายชน ประตเขาบานมตง ๗-๘ ประต มนซอกแซกจรงๆ แต

ท�าใหเปนทปฏบตไดสะดวก เพราะวาแตละคนกจะอยอยางเอกเทศ

ด กสะดวกสบาย

ค�าถามหมด เรากจะไดมโอกาสนงสมาธกนตอไป

51

ตอจากนไปขอใหญาตโยมตงใจฟงธรรมะ คงจะตอจากตอน

เชาทไดเรมอธบายเกยวกบอานาปานสต แลวกไดแนะน�าในหมวด

แรกเกยวกบกาย ลมหายใจเขายาวกร รตวทวถงวาหายใจเขายาว

ลมหายใจออกยาวกใหรตวทวถงวาหายใจออกยาว หายใจเขาสนก

รตวทวพรอมวาไดหายใจเขาสน หายใจออกสนกรตวทวถงวาหายใจ

ออกสน เรากจะไดเปนผร พรอมเฉพาะซงกายทงปวง จกหายใจ

เขา เราเปนผร พรอมเฉพาะซงกายทงปวง จกหายใจออก อนน

ทไดอธบายตอนเชา เปนการตงรางกายของเราเปนพนฐานในการ

สงเกตและพจารณา ยงโดยเฉพาะหายใจเขาหายใจออก

พระพทธเจาทานเคยพดไววา ผใดทไมไดก�าหนดสตไว

ทรางกายอยางชดเจน จะพลาดโอกาสไดลมรสของพระนพพาน

เปนการใหความส�าคญกบการใชรางกายเปนทตงแหงสต ทานได

พดในหลายลกษณะทใหความส�าคญกบการใชรางกายเปนทตงใน

การก�าหนดร เชน ทานไดยกตวอยางวา ถาหากวาไดก�าหนดไว

๕

52

ใหความรไวทมหาสมทร จะไดรแหลงน�าทงหมดทอยในโลกน เชน

เดยวกน ถาหากวาไดก�าหนดสตไวทรางกายกจะไดรธรรมะทงหลาย

ทงหมดทงปวง เปนการใหความส�าคญกบการก�าหนดสตไวทรางกาย

ขอสดทายในหมวดเกยวกบกาย คอ “ยอมท�าในบทศกษา

วา เราเปนผท�ากายสงขารใหระงบอย จกหายใจเขา, ยอมท�าใน

บทศกษาวา เราเปนผท�ากายสงขารใหระงบอย จกหายใจออก”

ทวาระงบอยคอสงบ ใหมความสงบระงบ ใหมความคลคลาย ใหม

ความสบายในลมหายใจเขา ลมหายใจออก

ตรงนทวากายสงขาร คอ เปนลมหายใจเขา ลมหายใจออก

กมความหมายครอบถงกายทงหมด ยงโดยเฉพาะลมหายใจเขาลม

หายใจออก ซงเราตองพยายามก�าหนดใหดใหชดเจน ลมหายใจเขา

กรจกตนลม รจกกลางลม รจกปลายลม ลมหายใจออกกรจก ตน

กลาง ปลาย สงเกตดวามนเรมตรงไหน ความรสกเวลาลมหายใจ

เขา หายใจออก ตนลมอยตรงไหน เพราะเราสามารถก�าหนดในจด

นอยๆ กได เชนทปลายจมกทเดยวกสามารถทจะก�าหนดความรสก

ตรงนน หรอจะตามความรสกจากปลายจมกลงไปถงหนาอกหนา

ทองกสามารถก�าหนดได แลวกลมหายใจออกจากหนาทองไปถง

ปลายจมกกเปนการก�าหนดทกวางกวาใหญกวา มขอบเขตมากกวา

คอแลวแตความสะดวกของเราและความรสกทชดเจน และทไดชวย

ใหมความชดเจนของลมหายใจเขา ลมหายใจออก

บางครงสตของเรายงไมเขมแขงเทาทควร เรากควรจะ

ก�าหนดกวางๆ หนอย ใหมขอบเขตทใหญกวา เชนก�าหนดความ

53

รสกในรางกายทงหมดวา ลมหายใจเขา ลมหายใจออก เพอใหม

งานท�า คอ ถางานละเอยดจนเกนไปและเรายงไมมก�าลงพอ เดยว

ไมนานกเบอ มนกไมสามารถทจะตดตาม เชน ถาเราก�าหนดเฉพาะ

ปลายจมก แลวสตยงไมเขมแขง มความชดเจนในจตใจไมเพยงพอ

เดยวเดยวกจะเบอ แลวจะไปหาเรองอนคดนกปรงแตง หาเรอง

บาน หาเรองอนาคต หาเรองอดต เพราะวาสตยงไมเพยงพอ เรา

กตองใหมงานท�าทเหมาะกบสภาพของจตใจ ลมหายใจเขา เรากด

จากปลายจมกลงไปถงความรสกในล�าคอ ในหนาอก ลงไปถงหนา

ทอง คอตรงนมนกพอทจะก�าหนดได ลมหายใจออกกก�าหนดใหมน

ยาวๆ ใหมนใหญๆ

เวลาจตใจเรมละเอยดมากขน เรมมก�าลงของสตมากขน เรม

จตใจแจมใสวองไว ถาหากวางานมากเกนไปจตกจะเบอเชนเดยวกน

เราควรจะท�าใหมงานพอเหมาะพอควรกบสภาพของจตใจ เรองน

ตองใชความฉลาด เราตองใชหลกของความเปนจรงแทนทจะคาด

คะเน บางทเรากอยากใหเปนคนละเอยด หรอ เราส�าคญตววาเรา

มสตเกง เราเปนคนละเอยด แตวาจตใจชอบฟงซานวนวายออกไป

ทวททวแดน อยางนมนกตองยอมรบสภาพของจต และหางานให

เหมาะกบจตของเรา

เราจะก�าหนดใหทวถงรางกายเพอใหมนสงบระงบอย ใหมน

สบาย ใหมนคลคลาย ใหมนปลอดโปรง กตองเปนคนทมสจจะ คอ

ยอมรบความจรง แทนทจะส�าคญตว เชน เราเปนคนเกง เราเปน

คนละเอยด เราเปนคนสงบ แตวามนไมสงบพอทจะก�าหนดใหได

หรอบางครงเรากดถกเจาของ เออ เราเปนคนฟงซานวนวาย แตท

54

จรงเรากสงบพอสมควร เรากสามารถทจะก�าหนดไดในความรสกท

ละเอยดเพยงพอ คอมนกตองมาดหลก ตองมาดความเปนจรง อน

นมนเปนเรองธรรมดาของจต ถาเวลาเราปฏบต เราจะตองใหการ

ก�าหนดใหสตอยกบจต ใหจตอยกบสต ใหผรอยกบจต ใหจตอยกบ

ผร หรอใหลมอยกบการก�าหนดร ใหการก�าหนดรอยกบลม

มนนาจะคดได แตบางทเราชอบอยกบการคาดคะเน ยก

ตวอยางเชน เราใหการก�าหนดรอยกบความรสกของลม ใหความ

รสกของลมหายใจเขาออกอยกบการก�าหนดร มนกจะพอดพอเหมาะ

เพราะปกตบางทเรากจะก�าหนด แตมนนกถงอนาคตบาง นกถงอดต

บาง จตมนกปลอยนกไปเรองอนบาง มนกไมอยในขอบเขต

ถาเรายกตวอยางในเรองของธรรมดา เชน เราตกอาหารเอา

ขาวเขาปากกตองพอด ใหปากถกกบชอน ใหชอนถกกบปาก ถา

เราไดกนขาวเหมอนเราก�าหนดลมหายใจเขา ลมหายใจออก เดยว

มนกนกเรองอดต เดยวกนกเรองอนาคต เดยวกนกเรองอน เดยว

เรากปรงเรองนเรองนน อยางนการก�าหนดมนไมถกจงหวะของลม

หายใจเขา ลมหายใจออก เหมอนกบวาเรายกขาวมาใสบาตร ยงยก

มาไมถงมนกหลนมาใสตวขางหนา หรอยกขนมาใสดานหลง ถาได

ก�าหนดลมหายใจเขา ลมหายใจออก เหมอนเรากนขาวในลกษณะ

ทเราก�าหนด เดยวกนกถงอดต เดยวกนกถงอนาคต เดยวกนกเรอง

อน มนกจะเลอะรอบตว มนเปนสงทเราตองเตอนสตของเจาของ

เราตองใหสตอยกบลม ใหลมอยในสตการก�าหนดร ลมหายใจเขากร

ลมหายใจออกกร มนเปนการฝกหดทจะตองพอด เรากมความสงบ

ระงบอย ท�าใหมความคลคลาย ท�าใหมความชดเจนในสงทก�าลงท�า

55

มนเปนเรองงายกจรงอย ทเรามชวตมาถงทกวนนกไดอาศย

ลมหายใจเขา ลมหายใจออก แตคนเราสวนใหญกไมคอยไดมสต

หรอความชดเจนอยางตอเนอง จงไมไดสมผสความสงบ เรากตอง

คอยฝกเอาอยางเปนกจจะลกษณะ พระพทธเจาใหมลมหายใจเขา

ลมหายใจออก โดยการก�าหนดความสงบระงบอยคอ เราพยายาม

ใหมความสงบ ใหมความคลคลาย เชน ลมหายใจเขากใหสงเกต

รางกายของเรา กายสงขารมทงลมมทงรางกายดวย เรากพยายามท

จะใหสงเกตดรางกายของเรา ลมหายใจเขาเราจะมความรสก เชน

ทหนาผากของเรา เพราะบางทเรากตงใจจนเกนไปกจะมความรสก

ทเหมอนกบตรงนจะมความเครยด หรอในใบหนาของเราจะรสก

ตงเครยด หรอทไหล ทคอของเรา ทกลามเนอตามสนหลง ตาม

เอว คอเราพยายามทจะสงเกตดความรสกในรางกาย ลมหายใจ

เขาเรากพยายามใหมความคลคลาย สงบระงบอย ลมหายใจออก

กใหมความสงบระงบอย ใหมความคลคลาย เราตองยกขนมาเปน

ประเดนในการฝก ถาหากเราคดวาปฏบตไปปฏบตมาแลวในทสด

กจะคอยสงบ ถาเราไมไดใสใจ ดไมดมนกอมหรออมความฟงซาน

ไว อมความเครยดไว มนกมการตอเนอง แลวเรากตองท�าใหมน

เกดขน อยางทเราเรยกวาภาวนา

ภาวนาแปลวาท�าใหมเกดขน ความสงบระงบเรากตอง

พยายามใหเกดขน ทงการสงเกตในรางกาย ทงการสงเกตโดยลม

หายใจเขาลมหายใจออก เวลารางกายของเราเราไดวางตวใหมน

สบายใหมนคลคลาย เรากใหการก�าหนดของเราใหมนนอยลง ให

เหลออยกบลมหายใจเขาลมหายใจออก ใหมความสงบ ใหมความ

คลคลาย ลมหายใจเขา ลมหายใจออก เหมอนกบเรามความคลคลาย

56

มความสบาย พยายามทจะก�าหนดอยางชดเจน เรากตองมความ

พยายาม อยางค�ากรยาในน ค�าศพทวา สกขต เปนบทศกษา คอ

เราศกษาในวธทจะท�าความสงบใหเกดขน บางทยงไมสงบกจรง แต

กท�าเปนบทศกษาเพอใหมนไดสงบระงบ ใหมนไดคลคลาย เปนบท

ฝกหดปฏบตไว ท�าความสงบใหเกดขน ท�าความคลคลายใหเกดขน

กคอยฝกคอยหด มความอตสาหะพยายาม เปนวธทเราอาศยลม

หายใจเขา ลมหายใจออก อานาปานสต ไมใชวาเรารอใหอาการของ

ความสงบเกดขน เรากตองยกขนมาเปนประเดนศกษาและฝกหด

อกวธหนงเวลาเราก�าหนดลมหายใจเขา ลมหายใจออกโดย

เฉพาะในบทน เปนวธทใหมความสงบระงบอย ในใบหนาของเรา

บางทกพยายามใหมรอยยมสกหนอยหนง ลมหายใจเขากใหมรอยยม

สกหนอยหนง ลมหายใจออกกใหมรอยยมสกหนอยหนง คอเปนการ

สรางความคลคลายบนใบหนาของเรา เพราะโดยปกตเรากชอบตงใจ

จนเกนไป ตงใจจนเครยด ตงใจจนมความตง ถาเราเหนพระพทธ

รปสวนมาก จะเหนมความออนชอย มรอยยมนอยๆ ไมใชวายม

เหนฟน แตวายมแบบออนชอย

จ�าได ค รงหน ง สมยก อนอาตมาม โอกาสตดตาม

หลวงพอปญญานนทะไปสาขาตางๆ ในตางประเทศของหลวงพอชา

หลวงพอปญญาฯ ทานจะเมตตาพวกเรามาก อาตมาไดโอกาสเปนผ

อปฏฐากดแลทาน และเปนลาม จ�าไดครงหนงทานเลาใหฟง ทาน

พบโยมผหญงคนหนง สมยกอนเขาเปนชาวยโรปสมยสงครามโลก

ครงท ๒ เปนเวลาททกคนมความทกข มนกเดอดรอน มการท�าลาย

เกดขน บานชองกด ตกตางๆ กด ระบบการเดนทางตางๆ ไปนไป

57

นน ถกสงครามท�าใหเสยหายมาก คนทวไปมความทกข เขาเองก

มความทกข หลงจากสงครามโลกครงท ๒ คอเขาเปนคนมฐานะ

เขากไดเดนทาง หาทางคลคลายความทกข แตไปไหนในยโรปกม

แตสงทถกท�าลาย สงคมอยอยางยากจน ล�าบากอตคด มความทกข

กนมาก เทยวไปไหนกเหนแตคนมความทกข ไปตะวนออกกลางคน

กมความทกข คอออกจากยโรปแลวกคดวาจะไดพบคนทมความสข

กไมเหน ไปเทยวหลายๆ ประเทศจนถงเมองไทย เขาไปในโบสถ

เขาเหนพระพทธรปมรอยยมนอยๆ โอ อยางนแหละ ชอบใจ นผท

ไมมความทกข มรอยยม มความสบาย เหนชาวพทธพอจะมความ

สขบาง เขากเลยตงใจอยากศกษาพทธศาสนา แลวกไดปฏบตศกษา

คนควา เพราะเหนวาเปนวธทจะระงบความทกขได

เรากอาศยการสรางความสงบระงบทกลมหายใจเขาลม

หายใจออก บางทความทกขมในจตใจกจรงอย แตเรากพยายาม

ระลกถงใหมรอยยมสกหนอย ลมหายใจเขากใหมรอยยมสกหนอย

มนออนชอยออนโยน พรอมทจะปลอยความทกขได ท�าทกลมหายใจ

เขา ทกลมหายใจออก มนกอาศยรางกาย รางกายกบจตใจอยดวย

กน เรากใชรางกายใหเปนประโยชน บางทเราใชรางกายสะสม

ความเครยด กงวล ความหวง กเปนสงทรงแกเจาของ เรากรจก

ใหมความสงบระงบอย ลมหายใจเขากสงบระงบ ลมหายใจออกก

สงบระงบ มนเปนการฝกหด

เวลาเราไดก�าหนดอยางชดเจน กเปนวธการชวยใหจตใจเกด

ความรสกเบกบาน ความปลอดโปรง แลวมนจะคอยสงบละเอยด

มากขนจนกระทงไดเกดภาวะจตทเยอกเยน มนกเปนสงทเปนไปได

58

อาศยของงายๆ นงใหเทยงตรง ก�าหนดร ลมหายใจเขากก�าหนดร

ลมหายใจออกกก�าหนดร ลมหายใจเขากมความสงบระงบอย ลม

หายใจออกกมความสงบระงบอย เปนวธทอาศยรางกายเปนทตง

แหงสต

กเปนของใกลตว เราตองพยายามไมลม คอปญหามนษยเรา

ไมใชวาเราไมมโอกาสสมผสความสงบ ไมมโอกาสสมผสการดบทกข

แตเรามกจะลมและมองขาม หนาทของสต คอ ท�าใหเราระลกถง

โอกาสของตวเอง ระลกถงวธการทจะท�าใหเกดขน สมมาสต ระลก

ชอบ จ�าไดวาเราควรท�าอะไร จ�าไดวาเรามหนาทอะไร จ�าไดวาเรา

ใหความส�าคญกบเรองอะไร เพราะวาสตของเรามนไดบางไมไดบาง

ระลกไดบาง ลมบาง เรากลมโอกาสของเรา ลมวาเราท�าอะไร เรา

เรมก�าหนดลมหายใจเขา ลมหายใจออก ลมหายใจเขา ลมซะแลว

ไปคดเรองอน

เรากตองยกประเดนของการระลกชอบ ความระลกถงโอกาส

ของตวเอง ระลกถงวาเราจะกระท�าการตอเนองของการมผรอยใน

จตใจ เราไมลม เราพยายามใหมสงทชวยใหไมลม ถาเราก�าหนด

ในจตใจอยางเดยว มนกไมเพยงพอ คอมนตองมสงชวยประคบ

ประคองไว อนนเปนเหตทเราอาศยรางกายและลมหายใจเขาลม

หายใจออก เพราะเปนสวนทเหนไดชดกวา เหนไดสะดวกกวา

ลมหายใจเขา ลมหายใจออก มนเปนสวนทพอจะเหนได

สมผสได เราสามารถระลกถงวาเรามความรสกในรางกาย เราม

ความรสกวามความเบาหรอมความหนก ร สกคลคลายหรอร สก

59

อดอด มนรสกพองขนมาหรอรสกหดลง มนเปนความรสกในรางกาย

ท�าใหเราไมลมวาเราก�าลงท�าอะไร การท�าใหความรสกในรางกาย

ชดเจนท�าใหมก�าลงของสต คอมการระลกชอบ คอไมลม

เวลาเราฝกสตใหตอเนอง ฝกใหมสตเดนขนมาในจตใจ

จะท�าใหมก�าลงของผรอยางตอเนองชดเจน ทเราปฏบตกเพอใหผ

ร มก�าลง อยางทเราใชพทโธ หายใจเขาวาพท หายใจออกวาโธ

พทโธ โดยภาวะวาเปนผร ผ ตน ผเบกบาน กเปนภาวะจตใจท

เราควรพยายามยกขนมา รความรสกทก�าลงเกดขน รความรสก

ในรางกาย รความรสกในจตใจ รวามนมความสบายหรอมความ

ไมสบาย รวาเปนสงทเปนประโยชนหรอไมเปนประโยชน อาศย

ภาวะผร เรากฝกไว

มความตน คอ ตนจากการคดนกปรงแตง ตนจากการจมไว

ในอารมณตางๆ มนตนไว คอทเราสรางอปสรรคหรอเราตดพวพนอย

กบอปสรรคเหมอนกบเราอยในฝน เชนในกลางคน เราหลบ ก�าลง

ฝน นกวาไดรางวล ไดสงทด ไดเพชรพลอยสวยงาม แตตนมาไมม

หรอก�าลงฝนวามอนตรายก�าลงรงแกเรา เราก�าลงวงหน มนชอบ

แปลงความรสกวาอนตรายนากลว จะหนใหพนยงไง มวธเดยวท

แนนอนคอตนขนมาเทานน อนตรายกหาย เราตองมความตนอย

ในตว เราจะไมถกอารมณและความรสกหลอกลวงเรา

เพราะชวตของเรากมกจะอยอยางถกหลอกลวง อารมณ

กด ความรสกคดนก การปรงแตง การคาดฝนคาดคะเน คอเราถก

หลอกลวง เวลาถกหลอกลวง เรากขนลงตามอารมณ เราไมมหลก

60

เราตองกลบมาใหมหลกในการเปนผร เปนผตน เปนผเบกบาน เรา

มความเบกบานมความแจมใส มความรสกสขสบาย การฝกใหม

สต เปนการฝกภาวะจตใหมผร ผตน ผเบกบาน ซงเรากพยายาม

ท�าทกลมหายใจเขา ทกลมหายใจออก อาศยรางกายเปนทตงแหง

สต ยงโดยเฉพาะหมวดแรกของอานาปานสตกจะอาศยรางกาย เมอ

อาศยรางกายเปนทตงแหงสต เรากมสงทชวยใหเราระลกไดจ�าได

วาก�าลงท�าอะไร จะเปนสงทชวยใหคอยสงบระงบอย ตามทอธบาย

ในหนงสอรนหลง

ในหมวดนถาเราท�าใหถกตองสมบรณ จตกจะเขาสสมาธ จะ

มความตงใจมน ซงเปนเปาหมายของผปฏบต เรากพยายามฝกให

มความตงใจมน สตตอเนอง ผลทจะเกดขนคอความตงใจมน การ

ฝกใหมสต ใหมสมาธ เปนหนาทของผปฏบต และเปนเปาหมาย

ทสมควร เปนผทมความสงบมความหนกแนนในจตใจ

ส�าหรบคนน อาตมาคงใหขอคดในธรรมะพอสมควรแกเวลา

เราไดนงนานพอสมควร เดยวเราเปลยนอรยาบถเดนจงกรมสกพก

หนง แลวเราจะไดกลบมานงสมาธอกรอบหนง

•

62

การปฏบตของเราไดมาถงวนทสาม พดถงตามสถตหรอตาม

ทไดยนไดฟงมา วนทสามมกจะเปนวนทยากทสด คอมาใหมๆ ก

ตนเตน วนทสามกหายตนเตนแลว แตวายงไมอยนานเพยงพอทจะ

ก�าจดสงทเรยกวา สญญาของการอยในโลก บางทกยงมการระลก

ถงสงทอยในโลก แตนมนแลวแต ไมใชวาทกคน อยางไรกตามเรา

กตองปฏบตกบสงทก�าลงเกดขน จะสะดวกสบายเรากตองปฏบต

กบความสะดวกสบาย มนจะล�าบาก มอปสรรค กตองปฏบตกบ

ความล�าบากและอปสรรค มนกเปนเรองธรรมดา ไหนๆ มนกเปน

ของทเกดขนแลว เรากมความจ�าเปนทจะตองคอยฝกคอยหดกบสง

ทก�าลงปรากฏอย

แตอยางหนงทควรใหความสนใจและใหความส�าคญ คอการ

พจารณาถงนวรณ นวรณ ถาแปลโดยตรงกแปลวาเครองกดกนคณ

๖

63

งามความด กเปนอปสรรคหรอเปนสงทท�าใหจตใจเกดความเศรา

หมอง เมอจตใจเศราหมองกล�าบากทจะท�าใหสงบใหเบกบานได เรา

ควรใหความสนใจเปนพเศษเพอทบทวนวานวรณนนมอยในตวหรอ

ไม นวรณนนก�าลงเปนอปสรรคแกเราหรอไม นวรณทพระพทธเจา

ไดพดถงคอนวรณ ๕ คอ อปสรรค ๕ ประการ

อนแรกกคอ กามฉนทะ ความพอใจในกามารมณในการ

เพลดเพลนยนดกบรป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ

พยาบาท คอ ความไมพอใจ ความรสกมความเคองหรอ

ความโกรธ คอเปนความเศราหมองทเกดขนในจตใจ

ถนมทธะ ความงวงเหงาหาวนอน

อทธจจกกกจจะ ความฟงซานร�าคาญ

วจกจฉา ความโลเลสงสย

กเปนนวรณ ๕ ประการทเมอไหรเกดขน กจะเปนอปสรรค

แกการปฏบตของเรา และเปนสงทตดก�าลงของจตใจของเรา ถา

หากวามนวรณเกดขน จะท�าใหก�าลงใจความเขมแขงของจตใจลดลง

หายไป จงเปนเหตทพระพทธเจายกตวอยาง ในเมอมล�าธารลงมา

จากภเขา ถาหากวาไมแบงสายออกไปทางขวาทางซาย ไมระบาย

น�าออกไปขางๆ ยงโดยเฉพาะลงจากเขา มนกจะมก�าลง ก�าลงท

จะพดกงไมหรออะไรทขวางอยในกระแสน�า กจะถกพดไปได แต

ถาหากวาไดแบงน�าออกไปสายนสายนน กระแสน�ากจะลดก�าลง

64

เชนเดยวกนกบจตใจของเรา ถาหากวากระแสจตของเรา

แบงออกไปในทางนวรณ ไปเพลดเพลนยนดกบกามารมณ ออกไป

ในการหงดหงดไมพอใจ การงวงเหงาหาวนอน หรอความฟงซาน

ความโลเลสงสย ก�าลงของจต ความสามารถของจตกจะลดลง ไม

สามารถเขาสเปาหมายทเราตองการ คอความสงบความรแจง ท

วาสมถะวปสสนา เรามงฝกหดเพอใหมความสงบ และเพอรแจง

สองประเดนนเปนความตองการของเรา แตถาหากวาเรามความ

ประมาทแลวปลอยใหจตใจออกไปคดนกปรงแตง หรอถกครอบง�า

ดวยนวรณ ก�าลงของจตใจจะลดลง ดไมดกถอยออกไปเลย เปน

เหตทเราตองหาทางพยายามละนวรณใหได

เหมอนกบเวลาทพระพทธเจาไดอธบายเรองสมาธ หรอ

สมมาสมาธ ความตงใจมนชอบ เปนลกษณะของสงทจะตองชนะ

หรอตองก�าจด หรอท�าสภาพใหเกดขน ตามส�านวนแลวคอตองสงด

จากกามทงหลาย ท�าใหจตสงดแลวจากอกศลธรรมทงหลาย เปน

สงทเราตองใหความสนใจและความส�าคญ การท�าใหสงดหรอหาง

จากกามทงหลายหรอการเพลดเพลนในกามารมณ และสงทท�าให

จตเปนอกศล ซงนวรณกลวนเปนอกศลทงนน

เมอเราปลอยจตใจครอบง�าโดยนวรณ มนกตกอยในอ�านาจ

ของอกศล เมอจตอยในอ�านาจของอกศล มนยากทจะท�าใหสงบ

เพราะวาโดยธรรมชาตของอกศล มนจะมความฟงซาน มความไม

สงบ ไมเบกบาน ไมเปนสขเทาทควร แตวาโดยสภาพตามธรรมชาต

ของกศลธรรม กศลธรรมจะสงผลคอจะมความสข สงบ สวาง มนก

เปนลกษณะของธรรมชาต เหมอนกบลกษณะธรรมชาตของฝน ถา

65

ฝนตกกจะเปยก มนเปนลกษณะธรรมชาต จะตากฝนแลวไมเปยก

มนเปนไปไมได คอถาเราปลอยจตใจครอบง�าโดยอกศล แลวเรา

จะไมฟงซานหรอ จะไมเกดความรสกเหนดเหนอย รสกขาดความ

แจมใสหรอ มนกเปนธรรมชาต เพราะวาเราใหอกศลครอบง�า ปลอย

จตครอบง�าโดยอกศล เชนบางทเรากฟงซาน หรอมการคดนกปรง

แตงตางๆ แลวเรากหาเหตผลเขาขางตวเอง แตทจรงเรากตองสงเกต

ดวานแหละลกษณะของอกศล เมอไหรทมความฟงซาน เมอไหร

รสกร�าคาญ เมอไหรรสกงวงเหงาหาวนอน คอจตมนพรามว อยาง

นมนเปนอกศล

บางครงเวลาเราใชค�าวาอกศล เราคดวาตองโกรธสดขด

จงจะเปนอกศล หรอจะตองเปนคนโลภจดจงจะเปนอกศล แต

พระพทธเจาจ�าแนกลกษณะของจต อกศลคอสงทน�าความไมเจรญ

เกดขน เชน ความลงเลสงสย หรอความฟงซาน กไมน�าความเจรญ

เกดขน มนกจดเปนอกศล จะมอกศลทออนๆ กได ทแรงกม คอ

มนไมใชวามนมลกษณะเดยวกน แตเรากตองพยายามสงเกตและ

เขาใจวาอกศลมนสงผลในลกษณะทท�าใหเราไมสามารถเจรญเทาท

ควร เวลาเรารกษากศล รกษาจตใจทมความเสยสละ รกษาจตใจ

ทเมตตา รกษาจตใจทมความแจมใส รกษาจตใจทมความสงบ ม

ศรทธา มนกเปนการรกษาคณงามความดทจะสงผลในลกษณะการ

พนจากความทกขใหได ซงนาจะเปนเปาหมายของเราอยแลว

ในการตงประเดนสงเกตและพจารณาวา จตของเราเปน

กศลหรอเปนอกศลหรอไม มนกเปนประเดนทนาสนใจ เพราะบาง

อยางเรากมองไมเหนวาเปนอปสรรค เชน นงสมาธกปลอยจตใจให

66

ครมๆ มนคดวาไมเปนไร ดกวาใหวนวายสดขด แตมนกยงเปนอกศล

อย มนเปนสงทเราควรจะสรางความกระตอรอรนทจะพน เพราะ

วายงเปนนวรณ ยงเปนอปสรรคอย และนวรณทกประการกอย

ในเกณฑเดยวกน และเราควรจะใหความสนใจวาจตเปนกศลหรอ

เปนอกศล กศลมลกษณะยงไง อกศลมลกษณะยงไง เปนประเดน

ทนาสนใจ เปนประเดนทพระพทธเจาเองทานใชในเวลาททานยงไม

บรรลพระสมมาสมโพธญาณ ทานกเลาใหฟงในพระสตรวาทานเอง

กไดตงประเดนไว ไดแบงออก สวนทเปนกศลกรบร สวนทอกศล

กเปนอยางน กแยกออก เพอพยายามรกษาจตทเปนกศล

ประเดนทส�าคญการแบงแยกกเรองนวรณ กามฉนทะ ความ

พอใจในกาม พยาบาท ความไมพอใจ ความรสกทประกอบดวยโทสะ

ความงวงเหงาหาวนอน ปลอยใหจตใจครมๆ หรอความฟงซาน

ร�าคาญ ไมนง ความโลเลสงสย ๕ ประการนเปนสงทท�าใหคณภาพ

ของจตลดลง พระพทธเจาทานไดยกเปนประเดนเปรยบเทยบ คอ

ทานเปรยบเทยบกบทองค�าวา ถามทองค�าแตเปนทองค�าทเจอปน

ดวยสงอน เชน เหลกหรอตะกว หรอดบก หรอทองแดง หรอเงน

กเปน ๕ อยางทคลกกบทองค�า และเมอมนคลกกบทองค�าแลว ๕

อยางนน ลกษณะของทองค�านนจะไมนมนวล ท�าประโยชนไมได

เตมท ไมนมนวล ไมออนชอย ไมแสดงออกซงความงดงาม เราจะ

ตองท�าใหทองค�านนพนจากสงทเจอปนอย เมอมแตทองค�าลวนๆ ก

สามารถท�าเปนเครองประดบทสวยงาม เวลาจะท�าเครองประดบก

ท�าไดงาย เพราะมนจะออนโยนนมนวล ใชประโยชนได ใชงานได

อยางสบายๆ

67

ลกษณะของจตใจกเชนเดยวกน ตราบใดทยงมนวรณ ๕

เจอปนอยในจตใจ จตใจกจะขาดความออนโยน ขาดความบรสทธ

ขาดความนมนวล มนไมไดเทาทควร ในการปฏบตของเรา เรากจะ

ตองสนใจฝก ใหสละนวรณเหลานนออกไปใหได

เบองตนกตองสงเกตดวาเรามหรอเปลา ลกษณะของจตใจ

เรากชอบเขาขางตวเอง คอถงมกเลส เรากจะมขอแม ยกเวนให

เจาของ แตถาคนอนมกเลสไมไดยกเวนหรอก แตส�าหรบตวเรากจะ

มขอแมมเหตผล แตวาโดยหลกธรรม เราจะไมสามารถตงขอแมได

คอเราจะตองพดหรอสงเกตใหตรงกบธรรมะ เราไมล�าเอยงตอความ

รสกตอตวเอง เราจะตองยอมรบตามความเปนจรง กเปนอยางน เรา

กมความเพลดเพลนในกามารมณ เรามความยนดสนใจใน รป เสยง

กลน รส โผฏฐพพะ เพอสนองความตองการ ยงไงกตามเราจ�าเปน

ตองอาศยสงภายนอก ยงไงกตองเหน ไดยน สมผส โดยอายตนะ

ของเรา เปนเรองธรรมดา บางอยางทไดสมผสกเปนสงทพลอยยนด

บางอยางกยนราย แตในเมอเราเอาจตใจของเราจดจอคลกไวกบ

อารมณและไปปรงตอ นวรณมนจงเกดขน เราตองพยายามเหน

โทษของนวรณ

เชนเราเหน กามฉนทะ ความพอใจในกาม เรากด

พระพทธเจายกตวอยาง เหมอนกบกระดกทเขาขายเนอตามตลาด

เขากจะเฉอนเนอออกเหลอแตกระดก กระดกกโยนไป หมามนกอย

ตามตลาด มนกคาบเอา มนกดใจ แตวามนไมมเนอ กนเทาไหรก

ไมอม มนไดแตส ไดแตเลอดหนอยหนงเทานน คอมนไดรบความ

เหนดเหนอยอยางเดยว

68

พระพทธเจายกตวอยางในลกษณะเดยวกน คอกามารมณ

เปนสงทเมอไดเหนไดสมผส มนกเกดความยนด แตเวลาเรากได

สนองความตองการ สนองอารมณตามนน มนกใหความเหนดเหนอย

ไมไดใหความอมเอบ ไมไดใหความสงบแจมใสเบกบานอะไร ตรง

กนขาม มนกท�าใหเหนอยเปลา และท�าใหกระตนความอยากตอ

พระพทธเจาทานเคยพด เหมอนกบฝนตกมาเปนเหรยญ

ทอง ถงขนาดนนกไมพอจะท�าใหรสกอม ท�าใหตณหาหมด ท�าให

กามารมณไดอม เพราะมนเปนสงกระตน คอไดเทาไหร มนกจะเหน

วาตอไปเราจะไดอยางนอยางนน เราไมสามารถจะสนองอารมณของ

กามตณหาและกามฉนทะเพอใหความอมเอบ เพอใหความรสกพอ

ตรงกนขามเราจะตองเหนโทษภย วานเปนอปสรรค ขดขวางตอ

คณงามความดของเรา เหมอนตวอยางทพระพทธเจาให คอ สมย

กอนเวลาไมมไฟใช ตองมดฟางมดไมมารวมกนแลวจดเผา ถาหาก

มดไวแลว กเดนไปทวนลม เปลวไฟมนกไหมมอ ในทสดกตองปลอย

ไมอยางนนกจะไหมมอ

อนนกเชนเดยวกน ความพอใจในกามกเปนสงทสรางโทษ

ใหเจาของ สรางปญหาใหเกดขนในชวต เปนสงทจ�าเปนตองปลอย

ถาไมปลอยมนกท�าใหเดอดรอน

เรากตองดใหด สงเกตใหชดเจนวานเปนนวรณ เปนอปสรรค

ขดขวางตอคณงามความด เรากจ�าเปนตองปลอยได

69

ความพยาบาทกเชนเดยวกน คอ เราตองพยายามเหนโทษ

มนเปนสงทท�าใหจตใจขาดความสงบ เมอไหรเรานกถงสงทเราไม

พอใจ เรามความรสกโกรธหรอเคอง มนไมใชวาเปนสงทท�าใหจตใจ

เบกบานหรออมเอบ มนท�าใหจตใจเศราหมอง เปนสงทเราควรจะ

เหนชดเจนวา ทกครงทเรายอนระลกถงสงทกระตนความขดเคอง

ในจตใจ เรากสรางปญหาใหเจาของ สรางความทกขใหเจาของ

เหมอนกบเราเปนแผลทผวหนง เปนแผลกเจบอยแลว เรากเอา

นวมาแคะอก มนกยงเจบ ไมใชเฉพาะเจบ เดยวกอกเสบอก มน

ท�าใหเดอดรอน การกระตนความไมพอใจ หรอท�าใหจตใจจมใน

อารมณทประกอบดวยโทสะ กเปนอปสรรคแกคณงามความด ไม

ไดสรางคณธรรมใหเกดขนเลย ทงๆ ทเวลาเราเปนแผล เราคดวา

เราไปเกามนนาจะด แตวามนไมมอะไรดเกดขน และไมใชวาไมม

อะไรดเกดขนแคครงเดยว คอทกครงทเราท�ามนกไมมอะไรดเกดขน

เชนเดยวกน ทกครงเราปลอยจตใจใหถกครอบง�าโดยโทสะ กไมม

อะไรดเกดขน ทบทวนแลว เหนแลวเหนอก มนนาจะเปนก�าลงใจท

จะปลอยใหได คอ พยายามสรางความสงดแลวจากอกศลทงหลาย

อยางทพระพทธเจาแนะน�า คอเราพยายามท�าจตใจใหมความรแจง

เพยงพอทจะสรางความสงดจากอกศล โทสะหรอพยาบาทกเปน

ลกษณะจตใจทท�าใหอกศลคอนขางจะเดนชด

ความงวงเหงาหาวนอน กเชนเดยวกน มนเปนอกศลท�าให

จตใจไมสามารถลงสความสงบทแทจรง เพราะความสงบทแทจรง

จะตองมความเบกบานดวย บางครงกยอมรบเวลางวง เชนเวลา

70

เรานงสมาธ คอ อาจจะไมถงวางวง แตจตใจมนพรา ไมเบกบาน

เปนสภาพของจตทไมไดชวยท�าความสงบทแทจรงใหเกดขน เราก

ตองพยายามแยกออก ความสงบทไมแจมใสกบความสงบทแจมใส

มนเปนคนละลกษณะ ความสงบทไมแจมใสกจะมความงวงเหงา

หาวนอนประกอบดวย แตบางครงมนกรสกสบายๆ เพราะไมคอย

เปนภาระอะไร ไมตองเอาใจใส ปลอยจตใจไว ซงเราตองระมดระวง

เพราะลกษณะกใกลเคยง แตเปนสงทขดขวางจรงๆ

การพจารณาเมอจตใจเรมเกดความสงบ เรากตองดวาสต

ยงพรอมมย การก�าหนดยงชดเจนมย เรารสกกระปรกระเปรามย

รางกายมความรสกเบาปลอดโปรงมย คอลกษณะนเปนเครองยนยน

ซงตองอาศยการทบทวนเวลาเราปฏบต เพราะวายงในการปฏบต

กเลสจะเขามาในหลายลกษณะ บางอยางกไดพนจากกเลสหยาบ

พอเจอกเลสทละเอยดขนสกหนอย ถาสตปญญาไมวองไว เดยว

เรากถกกเลสหลอกเอา เราตองอาศยการทบทวนพจารณาสงเกต

มนเปนความละเอยดทเราตองคอยฝก คอยหด คอยสงเกต การ

ก�าจดนวรณ เรยกวาพอเราพนจากนวรณระดบน เดยวนวรณจะ

โผลมาอกลกษณะหนง กเปนเรองธรรมดา จตของเราเหมอนเปน

หลายชน

อทธจจกกกจจะ ความฟงซาน เรากตองสงเกตดลกษณะของ

ความฟงซานมนปรากฏอยางไร ไมใชวาไมมการคดในการภาวนา

หรอไมใชวาจะคงความคดไวทงหมด มนเปนลกษณะธรรมชาตของ

จต จตทปรารถนาธรรมะเปนจตทสามารถสรางความอมใจ พอใจ

สรางความรสกมก�าลงใจ เราตองแยกออก เพราะวาบางครงเวลา

71

เราปฏบต เรากเกดการเดาเอา วาความคดคอความทกข ถาไมคด

จะไมทกข เวลาเราท�าในลกษณะนนคอเราพยายามขมความคด ถง

จะไมมความคดกยงทกขอย อาตมารบรอง

มนเปนสวนทเราตองพยายามเขาใจ ความคด ความฟงซาน

และการเคลอนไหวของจต เพราะความคดบางอยางกเปนสงทเปน

สวนประกอบของการปฏบต ยกตวอยางงายๆ ในหมวดธรรมะท

พระพทธเจาสอน เปนโพชฌงค ๗ คอ ธรรมะ ๗ ประการทจะพา

เราเขาสการตรสร กม สต ขอท ๒ ธมมวจยะ การใครครวญใน

ธรรม คอกมความคดดวย เรากคดเรองธรรมะ คดวพากษวจารณ

คดในสงทเปนคณเปนโทษ เปนพษภย คดสงทเกอกลตอการปฏบต

ตองอาศยการคดและการวเคราะห เวลาเราวเคราะหดวยหลกธรรม

มนกชวยหนทางของการปฏบตได แตเวลาความคดเกดขนทยบยง

ไมอยเลย หรอคดแลวปรงตอ ปรงตอมนกปรงอก มนไมมขอบเขต

อยางนจงเปนนวรณ เปนสงทขดขวาง

ทเราเชอมนในความคดของเราแลวไปปรงตอ อยางนมนเปน

อปสรรคขดขวางการปฏบตจรงๆ เราจ�าเปนตองแยกออก เปนเหต

ทตองมาดวา กศลกบอกศลมลกษณะยงไง ความคดทท�าใหจตใจอย

ในขอบเขตของกศลมนกม แตวาความคดทพาเราเขาสอกศล กคอ

ความฟงซาน มนเปนอปสรรค เรากตองแยกออก เพราะบางอยาง

เรายงตองอาศยอย

แมแตในการท�าจตใจใหเปนสมาธ จตใจนง เบองตนเรายง

ตองอาศยจตใจทไดคดไดตรกไดตรอง ทเรยกวา วตก วจาร เพราะ

72

เปนสวนประกอบของฌานทหนง ม วตก วจาร ปต สข เอกคคตา

เปนสวนประกอบของจตใจทเปนฌาน คอ ความหนกแนนของจตใจ

แตวาวตก วจาร นนจะอยในขอบเขตของธรรมะ มนจะท�าใหจตใจ

มความอมเอบ มความเบกบาน จตจงไดลงสเอกคคตา จตเปนหนง

มนกสงบได เพราะมนไมพาเขาสอกศล แตนวรณพาเขาสอกศล

อนนเปนเหตทอาตมายกประเดนในการพจารณานวรณ

และวธการพนจากนวรณ เราตองเปนผสงเกตสภาพของจตใจ เพอ

เขาใจวาจตทเปนกศลมลกษณะอยางไร จตทเปนอกศลมลกษณะ

ยงไง เวลาเรามความช�านาญมากขน มนใจมากขน เรองการละ

นวรณกกลายเปนสงทงายมากขน การสงเสรมกศลธรรม เราเหน

วามนเปนสงทอดหนนสนบสนนการปฏบตของเรา

นวรณขอสดทายกเปน วจกจฉา การโลเลสงสย คอไมแนใจ

สงสย ปกหลกไมได เดยวกมความเคลอบแคลงในจตใจ กท�าให

จตใจลงสความสงบยาก เพราะการเคลอบแคลง ส�านวนภาษาไทย

กชดเจน เคลอบแคลง มนไมนงไมดงลงไปในอารมณ สองจตสองใจ

มนกยากทจะสงบ เราตองพยายามสงเกตดวาเราโลเลสงสย หรอ

ไมแนใจในเรองอะไรบาง

เพยงแตเหนวานคอนวรณ นคอสงทขดขวางคณงามความ

ด การหาสงทท�าใหจตใจแนใจโดยอาศยความสงสยกเปนไปไมได

เพราะวาเมอความสงสยเกดขน เราจะหาค�าตอบทแนชดมนกยาก

เพราะมนจะสงสยไปหมด เราตองเหนโทษจะดกวา เราเหนโทษเหน

พษภย ดวาอนนคอนวรณ คอสงทพระพทธเจาบอกวาควรจะละทง

73

ควรหาทางออกใหได เปนหนทางในการฝกหด ประเดนแรกเราตอง

เขาใจวา นคอนวรณในลกษณะน เวลาจตแสดงออกหรอเคลอนไหว

อยางน กเปนอปสรรคแบบน เมอเปนอปสรรค เมอเปนนวรณ เมอ

มนขดขวาง เรากควรจะหาทางออกใหได อยางนอยเรากควรวาง

เอาไว รวานคอนวรณ และหาสงทเปนกศลธรรมมาทดแทนใหได

เปนอบายในการฝกหด อยางนอยเรากรใหมนชดเจนไวกอน

ส�าหรบเชาน คงจะเปนเครองมอในการปฏบต กคงพอ

สมควรแกเวลา ขอใหเรานงสมาธกนตอไป

•

75

กราบอาราธนาพระอาจารยกรณาไขขอของใจและตอบ

ปญหาธรรมของเหลาลกโยคซงเขยนมาถามตามสมควรแกเวลา

ขอรบ

ผถาม : ค�าถามเรองของการเดนจงกรม ท�าไมเราจงสามารถเดน

ชอปปงได ๓-๔ ชวโมง โดยไมรสกปวดเมอย แตเมอเดนจงกรม

๑-๒ ชวโมง กลบปวดไหลปวดหลงไปหมด ท�าไมเราจงนงดซรส

เกาหลไดโดยไมตองหลบตองนอน ไมหวขาว แตเวลานงสมาธยงไม

ถง ๕ นาท กลบงวงอยากหลบ เราจะสามารถน�าสมาธทใชอยใน

ชวตประจ�าวนทางโลกมาปรบใหเปนสมมาสมาธในการปฏบตธรรม

ไดอยางไร กราบขอบพระคณพระอาจารย

พระอาจารย : มนขนอยกบความพอใจ เราพอใจกบการเดนชอปปง

เราพอใจกบการนงดของเลน หรอพวกนงเลนการพนน มนนงไดด

มาก กเพราะวาพอใจ นเปนลกษณะของการปฏบตทส�าคญ คอ เรา

ตองสรางความพอใจกบสงทเราก�าลงท�า ในหมวดธรรมะ ธรรมะท

พระพทธเจาเรยกวา อทธบาท ๔ ธรรมะทน�าความส�าเรจเกดขน

๔ ประการ

๗

76

ขอแรกคอ ฉนทะ ความพอใจ ถาหากวามความพอใจ มน

กยนดทจะท�า สามารถทจะอดทนตออะไรหลายๆ อยาง ขนอยกบ

ความพอใจ มนเปนเหตทเวลาเราปฏบต เราตองพยายามสรางความ

พอใจกบสงทเราท�า ซงเรากตองใชการฉกคดขนมาวาเรามองเหน

ประโยชนอะไรสกอยาง มองเหนคณคาอะไรสกอยาง เชน เรานง

สมาธ เรากมองเหนคณคาในการท�าความสงบใหเกดขน เหนคณคา

ในเปาหมายทเราตงไวทจะท�าใหจตใจเกดความแจมใส เกดปญญา

ได มนตองสรางความพอใจ หรอการเดนจงกรม เรากสรางความ

พอใจในการเปลยนอรยาบถ เราสรางความพอใจกบการใชโอกาสท

จะไดฝกสตในการเดน เปนสงทเราตองใหความสนใจ เพราะถาเรา

ไมสรางความพอใจ ไมนานกเบอ กบน แตถาเราไดยกประเดนขน

มาในจตใจทระลกถงสงทเปนเหตใหเกดความพอใจ มนกเปนก�าลง

ในการปฏบต

นเปนสงทเราจะตองพยายามไมมองขาม เพราะวาการ

ท�าอะไรทงสน จะอยในการปฏบตธรรมกด จะอยในโลกกด มน

กตองอาศยความพอใจไวกอน เชน นกศกษาจะตองพอใจกบการ

เรยน เราท�างานเราตองมความพอใจกบงานทก�าลงท�า หรอเราอย

ในครอบครว เรากตองมความพอใจกบสถานะของเรา สถานการณ

ของเรา คอมนเปนสงทเราตองพยายามยกความพอใจขนมา ทงๆ

ทมนตองมอปสรรคบาง มนตองมสงทขดขวางบาง มนตองมสงท

อาจจะเปนสาเหตทท�าใหเรารสกเหนอยบาง มความทอใจบาง แต

มนเปนโอกาสใชความฉลาด

ยงโดยเฉพาะในการฝกปฏบตของเรา อยางวาเดนจงกรม

คอพดในแงหนง ในโลกน คอถาหากวาเขาเหนคนเดนจากจดนไป

77

หาจดนน จดนนมาหาจดน ท�าเปนครงชวโมง-ชวโมง บางทวนละ

หลายชวโมง บางทเขากโทรฯหาเจาหนาทใหชวยพาไปโรงพยาบาล

สกหนอย เขาสมควรไปโรงพยาบาลโรคจตแลว เปนแงทเราคดใน

ลกษณะของโลก แตนเรากตองสรางความพอใจวานเราท�าเพออะไร

เปาหมายเรามยงไงบาง เรามความตงใจยงไง จะประสบอปสรรค

ยงไงบาง ก�าลงประสบความส�าเรจยงไงบาง เราก�าลงเรยนรอะไร

บาง เปนขอมลในการพฒนาตวเองตอไป นกตองสรางความพอใจ

ผปฏบตในพทธศาสนากตองใหความส�าคญกบจดน ตราบใดทเราไม

สามารถอาศยความพอใจในสงทท�า มนกจะเบอ ทอใจ กจะทอด

ทง มนกเปนลกษณะธรรมดาของจต เรากตองมองเหน หาจดท

เปนประเดนทเปนก�าลงใจ

ผถาม : เมอนงสมาธตามดตามรลมหายใจเขาออกไประยะหนง จะ

พบวาลมหายใจเบา มชองวางระหวางลมหายใจเขากบลมหายใจ

ออก และรสกวาคลายไมหายใจเปนขณะ คอมชองวางระหวางลม

หายใจแตละชด เหมอนไมมลมหายใจใหรตาม ภาวะอยางนจะตอง

ท�ายงไงคะ

อกค�าถามหนงใกลเคยงกน คอ เมอนงสมาธตามรลมหายใจ

ยาวสนจนสงบ เอาจตใจไวทปลายจมกจนจตละเอยดนงใสและสงบ

ขจดนวรณตางๆ ได เมอเขามาถงขนนจะปฏบตอยางไร

พระอาจารย : คอเวลาจตใจเกดความสงบในลกษณะน กอาศยตาม

ร การมสตทรละเอยดรอยางชดเจน อาการของรางกายกจะคอย

เปลยน ลมหายใจเขาลมหายใจออกกจะเบาลง เปนเรองธรรมชาต

78

เพราะวาเวลาอาศยความสงบ รางกายไมจ�าเปนตองอาศยลมหายใจ

เขาลมหายใจออกเหมอนปกต รสกวาถาตามหลกของหมอ รางกาย

ของเราจะหายใจเขาหายใจออกตอนาทประมาณ ๑๘ ครง แตเวลา

เราไดปฏบตและสตคอยดขน มความสงบเกดขน รางกายกจะคอย

เปลยน บางทหายใจแตละนาทก ๖-๗ ครง บางทก ๒-๓ ครง

อกอยางหนง ลกษณะของรางกาย คอลมหายใจเขาออกจะ

เบา เหมอนทวาลมหายใจเขาสนกรวาลมหายใจเขาสน ลมหายใจ

ออกสนกรวาลมหายใจออกสน เหมอนกบฟดหนงกพอ มนกเปน

สงทเรารบร ทส�าคญเราตองพยายามใหมสตไวกบจดทเราก�าลงตง

ไวเปนจดทรวมของจตใจ คอในเวลาน ถาหากวาจตมนเรมสงบลง

ลมหายใจเขาลมหายใจออกเรมเบาลงและมชองวาง ตรงนนทมชอง

วางตองระมดระวงไมปลอยจต เพราะตรงนเปนจดทจะเรมการคด

นอกลนอกทาง คดหาเรองอนนอกจากองคกรรมฐานของเรา เรา

ตองประคบประคองโดยไมประมาท

สงทเราควรก�าหนดคอความรสก ความรสกสบาย ความ

รสกคลคลาย ความรสกปลอดโปรง ตรงนแทนทจะใชการพจารณา

ใชการคดวเคราะห เรากดทความรสก พยายามสรางความรแจงใน

ความรสกอนนน ลมหายใจเขากร ถงลมหายใจออกยงไมปรากฏ ก

ยงอาศยผรอย และกรวานเปนความรสกทเบาปลอดโปรง ซงเรา

ไมจ�าเปนตองวเคราะหอะไรมากนก เปนการรอย เหมอนกบเราชบ

จตใจไวในความรสกทปลอดโปรงหรอแชมชน หรอมความรสกสข

สบาย อนนมนเปนสวนทเราชบจตใจไว รางกายกจะมความรสก

กระปรกระเปรา รางกายกจะไมคอยเจบปวด ไมคอยปวดเมอย

เราก�าหนดไวก ใหมสตไวกบความรสกทปลอดโปรง เปนสงทเรา

เอาไวเปนจดรวมของจตใจในเวลานน

79

ผถาม : เวลาเดนจงกรม อยากใหพระอาจารยสอนอกครงวาจะ

ก�าหนดลมหายใจตองวางเทาอยางไร เวลานงสมาธตองวางเทา

อยางไร

พระอาจารย : เอาเทายกตรงไหนกวางตรงนนแหละ คอเวลาเรา

เดนจงกรม ใหมนเปนจงหวะกบลมหายใจเขาลมหายใจออก ยก

เทาขนไป ลมหายใจเขา เอาเทาลงไป กลมหายใจออก อยางชาๆ

วางเทาอยางนมนวลมสต คอจะเอาสนเทากอนหรอปลายเทากอน

กแลวแต ถาสวนมากนาจะเอาปลายเทาลงกอนเพอความนมนวล

ใหสตและความรสกรวมอยทเทา เปนททเรารวมความรสก รวมการ

ก�าหนดร มนกเปนโอกาส คอปกต การก�าหนดกด การคดนกปรง

แตงกด มนจะส�าคญอยทสมองของเรา ทศรษะของเรา กเปนโอกาส

เวลาเราเดนจงกรม ทจะถอยหางออกจากการคดนกตางๆ ใหเหลอ

แตการเคลอนหรอเลอนเทา การสมผสทพน ตามความรสกไว มน

ไดถอยหางจากการคดนกตางๆ เหมอนกบเปนการใหการพกผอน

กบจตใจ สวนเวลาเราวางเทา เราพยายามใหเทาของเราสมผสพน

ในลกษณะทเหมอนกบมนอยกบความรสกจรงๆ เพอหาความสมดล

ในรางกาย ถาหากวาเราไมตงความรสกทชดเจน บางทกเสยสมดล

เพราะโดยปกตทเราเดนปบๆๆๆ มนไมคอยไดสงเกต ไมคอยไดอย

กบความรสกในเวลานน แตเวลาเราเดนจงกรม กไดเดนชาๆ ก

สามารถสรางความรสกทคอนขางจะละเอยด ไดสรางความชดเจนไว

เวลาเรานงสมาธ การวางเทาของเรากขนอย กบความ

สามารถของเรา อยางวธวางเทาเตมรปแบบกนงขดสมาธเพชร เอา

ขาซายมาอยทน เอาขาขวามาอยทน หรอจะสลบกนกแลวแตถนด

อยางนกเปนการวางเทาอยตรงน อนนตองถามครโยคะ จะท�ายงไง

80

ถงจะได แตอาตมาพยายามมาเกอบ ๔๐ ป กไมส�าเรจสกท ถาไม

เปนกไมตองทอใจ อาจารยกไมเปนเหมอนกน แตวาบางทเรากขด

สมาธเพชรสกครงหนงกยงด ทส�าคญเวลาวางเทา ไมใชวาเอาเทา

มาทน ขอเทาจะบดเกนไป ท�าใหเจบปวด ถาหากรางกายของเรา

อยในความพอดทสามารถ เวลาวางเทาสวนหนงคอเราไมเอาขาทบ

กน มนนงไดนาน เลอดลมวงสะดวก แลวคอยสลบกน เดยวเอาขา

ซายอยขางหนา เดยวกเอาขางขวามาขางหนา ไดสลบกน ถาหาก

ทบกนอยางน ไมนานเลอดกวงไมสะดวก มนกจะเจบปวด แลวก

จะบนวานงสมาธไมสะดวกไมสบาย ถาเราไดฝกในทานงทท�าใหม

ความสมดลของรางกาย เชน เวลาหวเขาลงไปทพน ทงกนของเรา

อยกบพน เรากสามารถนงเทยงตรงโดยไมจ�าเปนตองใชกลามเนอ

ของรางกายยกขนมา เปนทาทคอนขางพอดกบรางกาย เลอดลม

วงสะดวก จะไดนงสบาย เวลาสนหลงของเราตรง กจะท�าใหระบบ

ประสาทคอนขางสมดลด ท�าใหสมองปลอดโปรง ความสงบกเกดงาย

ขน ทถามเรองวางเทา มนกเกยวพนถงรางกายทงหมดวาวางยงไง

อกแงหนง บางทเรานงขดสมาธนานพอควร บางทกรสก

เมอย เรากสามารถพลกได สงเกตด มนปวดเมอย มนเจบ เดยวเรา

จะเปลยนอรยาบถ กตงสตไว บางทเรานงพบเพยบกได แตปญหา

ของการนงพบเพยบ บางทกเอาเทาวางอยางน ท�าใหสนหลงเอยง

กจะเมอยเหมอนกน ถานงไมไดทบเทา เทาหนงอยตรงน เทาหนง

อยทน กมสมดล สนหลงกยงตรงอย กชวยไดด ไมปวดเมอย นง

ไดนาน อาตมาเคยเหนพวกแมออกวดนานาชาต นงพบเพยบเปน

ชวโมงๆ เกงจรงๆ นงขดสมาธกเชนกน มนขนอยกบความถนด

แตวาเราควรทจะดความสมดลและความพอดของรางกาย

81

ผถาม : เวลานงไปยงไมพบความสงบ แตปวดหลง ปวดเอวและ

คอกอน เราควรจะภาวนาอยางไร

พระอาจารย : ภาวนาปวดหนอ ปวดหนอ คอ การทยงไมสงบมน

กธรรมดา อาตมานงสมาธมา ๓๐ กวาปแลว บางวนกปวดเหมอน

กน มนกธรรมดา ไมเหนวาเปนอปสรรค แตวาในแงหนงเวลาเกด

ความปวด เจบ เมอย เราตองสงเกตดวามความสมดลมากนอยแค

ไหน โดยเฉพาะทานง จะปรบทานงยงไงใหคลคลาย เชน เวลาลม

หายใจเขา ลมหายใจออก เรากสรางความคลคลาย เราปวดตรง

ไหนเจบตรงไหน เรากเอาลมหายใจเขา ลมหายใจออกเขาสจดนน

โดยพยายามใหมความคลคลาย ใหมนสบาย แทนทจะไปเพง เมอ

ไหรจะหมดความเจบปวดหนอ อาจารยจะลนระฆงเมอไหร มนก

คดท�าใหยงเจบปวดมากขน แตถาเวลาปวดเจบขนมา เราเอาสต

ปญญา ลมหายใจเขาลมหายใจออกเขาสจดนน โดยการพยายาม

ทจะใหมนออนโยนใหร สกคลคลายสบาย คอ รางกายเกดความ

เจบปวดขนมา และมจตใจเขาไปไมชอบ ตรงนคอปวดทง ๒ แง

รางกายเจบอยแตเราเอาจตใจเขาไปดวย คอ ไมตอตานไมวจารณใน

แงลบ เราพยายามสรางความรสกทมนคลคลายสบาย มนสามารถ

ท�าได จะชวยไดเยอะ เอาลมหายใจเขาลมหายใจออกในจดทก�าลง

เจบปวด ใหมนคลคลาย ใหมนไหลออกไป เหมอนลมออกมนจะ

คอยออก ลมเขามนกสดชน ใชจนตนาการทจะถอยออกจากอกศล

ในแงหนง มนเปนจตทมนวรณคอพยาบาท มนไมพอใจ

ไมชอบ ไมอยากเปนอยางนน เรากทดแทนดวยจตใจทไมเครงไม

เครยด คลคลายสบาย ลมหายใจเขา ลมหายใจออก มนกจะสบาย

ได ถาหากวามนสดทนจรงๆ เรากตงสตไว รวา เออ ไมไหวแลว

82

แลวกเปลยนเปนการนงพบเพยบ มนกจะคลคลาย แตวาเราไมทง

สต สตกตอเนอง กเปนไปได

ผถาม : จะท�าอยางไรจงจะลบลางจตทเปนอกศลออกได

พระอาจารย : พอตงประเดนกตองระมดระวง เพราะลกษณะ

ของการตงประเดนจะลบลาง เหมอนจะท�าลายใหได เรากตองด

วาลกษณะของเจตนามอะไรบาง เพราะวาบางทเวลาคดจะลบลาง

ท�าลายใหได มนกเปนวภวตณหา ท�าอะไรดวยวภวตณหามนกจะ

เปนทกข เปนกฎธรรมชาต พระพทธเจาบอกวาเหตใหเกดความ

ทกขม กามตณหา ภวตณหา ความอยากมอยากเปน วภวตณหา

ไมอยากมไมอยากเปน บางครงเวลาเหนอกศลธรรมกจะท�าลายลาง

โดยสนเชง บางทกเกดจากจตใจทอคต มนกวภวตณหา ไมอยากมไม

อยากเปน ในเมอเปนอยางนนกจะสรางความทกขอกประเภทหนง

คอเราตองพยายามมองเหนโทษ มองเหนสงทเปนขอ

บกพรอง เวลาเราเหนขอบกพรอง เรากสามารถทจะละได กเปนวธ

ทนมนวลกวา จะไดผลดกวา หรอเราเหนโทษเหนพษภย กพยายาม

ยกสงทเปนคณธรรมขนมาทดแทน พยายามใหมก�าลงของกศลทจะ

เปนตวชดเชยอกศลไว

ผถาม : เวลานงสมาธเมอก�าหนดลมหายใจเขาออก รสกวาเกรงหนา

ทอง และลมหายใจไมเปนธรรมชาต เหมอนไปบงคบโดยอตโนมต

จะท�าอยางไรดคะ

อกค�าถามหนง เวลานงสมาธดลมหายใจ ไมร จะจบ

ศนยกลางไวตรงไหน

83

พระอาจารย : ไหนๆ ลมหายใจกเขาออกตลอดอยแลว ถาเรา

เปนผบงคบบญชามนมากเกนไป กผดธรรมชาตจรงๆ กลายเปน

เจากเจาการจะใหมนเปนอยางนๆๆ กรงแกตวเอง มนกจะไมสงบ

วธทจะก�าหนดลมหายใจเขาลมหายใจออก เราตองพยายามใหใจ

เปนกลาง ใหตงประเดนวาเราจะเปนผสงเกตการณ ไมใชเปนผ

บงคบการ เราคอยสงเกตด เรามความรสกยงไงบาง มนละเอยด

หรอมนหยาบ มนยาวหรอสน มนเบาหรอหนก เรากคอยสงเกตด

แตไมจ�าเปนตองบงคบอะไรมากนก

สวนจดทจะสงเกตหรอเปนจดรวมของสต มนขนอยกบความ

พอใจ ขนอยกบจดไหนชดเจนกวา เรากตองสงเกตเอาเอง เพราะ

วาบางทเวลาเราเพงเรม อาจจะเดนกวาทปลายจมกกได อาจจะ

เดนกวาทจดใดจดหนง บางทกไมไดอยปลายจมก บางทกอยขาง

ในทตนคอ บางทกอยในหนาอก บางทกอยทหนาทอง กตองคอย

สงเกต แตสงทส�าคญคอพยายามทจะท�าความคลคลายในรางกาย

คอ ไมเครงเครยด พยายามนงใหเทยงตรงเทาทจะท�าได ลมกจะ

คอยเปนคอยไปในลกษณะทรางกายตองการ เวลาเราปลอยใหลม

หายใจเขาลมหายใจออกตามทรางกายของเราตองการ เรากคอย

สงเกตดจดไหนทนาสนใจ และจดไหนทชดเจนเพยงพอทจะท�าใหม

การตอเนองของการก�าหนด คอมนขนอยกบประสบการณ ไมใชวา

เลอกเอาวนนกจะเหมอนกนตลอดชาต บางทเราเรมฝกหด บางทท

หนาทองรสกมนสบาย ตอมากอาจจะเปลยนกได แลวแตกรณ แต

วาทส�าคญ ระบบลมหายใจเขาลมหายใจออกใหมความสนใจ คอ

เราปลอยใหลมหายใจเขาลมหายใจออกใหเปนไปตามธรรมชาต ไม

จ�าเปนตองบงคบใหยาว บงคบใหสน บงคบใหเทากน บงคบใหเปน

ไปตามสตรทเราแตงขนมา ลมหายใจเขาลมหายใจออกเมอมนพอด

84

กบรางกาย เรากคอยสงเกตตรงนน กสงเกตดวาจดไหนรสกสบาย

จดไหนรสกชดเพยงพอทจะใหจตพอใจทจะอย ตรงนแหละส�าคญ

ผถาม : เวลาทนงสมาธไปไดสกพก จะเกดความรสกเหนแสงสวาง

ขนภายในกาย ควรจะท�าอยางไรคะ

และบางครงพอนงสมาธไป ลมหายใจทตามรอยกดเหมอน

วาจะเบาบางลง จนแทบจะตามลมหายใจไมไดควรจะท�าอยางไร

พระอาจารย : เวลาเรานงไปมแสงสวางเกดขน ในแงหนงกเปน

เครองหมายของการกาวหนา ในแงหนงเปนเครองหมายของ

อปสรรคทอาจจะเกดขนได มนเปนดาบสองคม เราตองตงอยใน

สตในปญญา เพราะแงหนงกเปนสงทเรมสงบเรมสบาย แตอกแง

หนงกเปนสงทพระพทธเจาเรยกวา วปสสนปกเลส คอมนกเลส

ทเกดขนจากการท�าภาวนา ซงเปนอปสรรค บางทกท�าใหมความ

ประมาทเกดขน บางทกท�าใหเมา หรอส�าคญตววาก�าลงเกง ลม

หายใจเขาลมหายใจออกแสงสวางเกดขน มนกยกหชหางออกไป

กเกง มนกเปนอปสรรค เรากตองกลบมาดลมหายใจเขาลมหายใจ

ออก มนกเบาละเอยด เรากอยทการก�าหนดร คอยงไงกทงการ

ก�าหนดรไมได อยกบสต

อยางทหลวงพอชาทานเคยสอน นกปฏบตมหนาท ๒ อยาง

คอ รกบวาง แคนแหละ ปฏบตงาย คอจตมความหยาบคาย กเลส

ก�าลงระเบดตม เราก เออ รกบวาง จตใจเรมละเอยด แสงสวาง

โอภาสเกดขน จตละเอยดประณต เรากรกบวาง กจดนแหละ เรา

อยกบการร เชนลมหายใจเขามนเบา มนแทบจะไมสงเกต เรากตอง

อยกบผร เรากตองอยกบการวางเอาไว เรามการปลอยวาง รแลว

85

กปลอย ท�าใหผรเดนขนมาในจตใจดวย ไมไปเกาะ ไมไปพวพนกบ

อารมณอนๆ สามารถอยกบความสงบได

ผถาม : ในขณะทภาวนาจตนงสงบ เหนสสนตางๆ มากมาย และ

ไดยนเสยงหวใจเตน ลมสงรอบๆ ตวไป เปนสข เปนสงทดใชหรอไม

พระอาจารย : กอยางวาละ เปนดาบสองคม เรากกลบมาทการ

ร ร ใหด รโดยการปลอยวาง รโดยความถถวน รโดยไมทงหลก

อนจจง อยางนปลอดภย และจะเปนเหตใหกาวหนาในการภาวนา

ผถาม : พอจตสงบเกดปตน�าตาไหล ลกหยดภาวนาดความสงบท

เกดขน ถกไหมคะ ตอมาเหนตวเองเปนโครงกระดกกนงพจารณา

โครงกระดกวาเปนอนจจง ทกขง อนตตา น�าตากไหลไมหยด สลด

ใจ ลกท�าถกไหมคะ

แตโครงกระดกทเหนกไมยอยสลายใหเหน ขอค�าแนะน�า

จากพระอาจารย

พระอาจารย : คอเวลาจตใจเกดความสงบ แลวปตอมเอบเกดขน

จตใจละเอยดมากขน กเปนความผองใสของจต เปนการกาวหนา

แตวากยงเปนอปสรรคอย แตปตอมเอบน�าตาไหล ลมหายใจเขาลม

หายใจออกมนกเรมฝดเคองแลว แลวกเรมจะมความรสกในรางกาย

ทเรมไมละเอยด เราจ�าเปนตองกลบ อยางทอาตมาพด รแลวกวาง

รแลวกวาง ไมใชวาเราหามปตอมเอบเกดขน แตวาในเวลามนเกด

ขน คอเราไมเอาจตไปฝกใฝอยตรงนน ไมเกดความรสกตนเตนกบ

ปตอนนน เรากดในลกษณะทมนเกดขน ตงอย แลวกดบไป มนก

86

จะคอยผาน คอสวนทเปนอปสรรคแอบแฝงอย คอความตนเตนก

จะดงจตออกจากความสงบ

แตอกแงหนงทเปนแงบวก คอเปนก�าลงใจ การฝกจตใจ

ใหสงบมผลจรงๆ มนกเปนก�าลงใจ เสรมศรทธา เราสามารถเอา

ศรทธานนลงมาด�าเนนสตใหมนคงมากขน ท�าใหมการพจารณาเหน

ความไมเทยง เหนรางกายกบจตใจอยในกฎแหงธรรมชาต เราก

สามารถทจะไมสรางตวตนอยในนน มนกอยอยางสบาย เพราะวา

ความสบายไมไดอยทอารมณ ความสบายอยทธรรมะ เรากตอง

พยายามใหความสบายของเราเกดจากธรรมะ ถามอารมณสบาย

ปลอดโปรง กระปรกระเปรา มนกด แตเรากตองด นกสกแตวา

อารมณ เรากก�าหนดใหตอเนองและถถวน เพอกลบมาทหลกธรรม

หลกธรรมกอยทวารแลวกวาง

ผถาม : นวรณของแตละคนมเหตปจจยจากอะไร ทกคนจะพบกบ

นวรณทกตวหรอเปลา

พระอาจารย : เหตปจจยของนวรณ กเกดมานวรณมนพรอม มน

อาศยกเลสและตณหา ทกคนจะพบ แตวาแตละคนจะพบไมเหมอน

กน ยกตวอยางหลวงพอชา ทานกเคยเลาถงประสบการณของทาน

เอง เรองกามฉนทะคอนขางรนแรง เรองความพยาบาทกมากพอควร

เรองความฟงซานบางทกเตมท เรองความโลเลสงสย มนกมชวง

ทรงแกทาน แตวางวงเหงาหาวนอนนนไมคอยจะปรากฏ ไมคอย

เปนอปสรรคแกทาน แตละผปฏบตกจะมไมเหมอนกน บางคนจะม

ความมนใจไมคอยโลเลสงสย แตจะมอปสรรคอนๆ เกดขน บางคน

กจะไมคอยมกามตณหากามฉนทะอะไร แตวาจะขโกรธ มนกหลาย

87

อยาง กปรากฏไมเหมอนกน แตทกคนกพอจะสมผสไมมากกนอย

พอจะรเรองวารสชาตของนวรณแตละอยางมอะไรบาง

ผถาม : การพบกบนวรณ เชนความโศก คอเกดดบทนท ใหสมผส

รกพอใชไหมคะ

พระอาจารย : มนไมตายตว เพราะวาก�าหนดรอยางเดยว บางทก

ก�าหนดรอย แตมนกไมหาย หรอมนกกลบมา เหมอนกบเราพดตาม

สตร รแลวกวาง วางแลวกยดอก อนนมบอย เรากตองหาอบาย

หาวธชวยตวเอง เชน บางครงการยกประเดนขนมาทแกความโศก

ความเศราใจ แกความรสกในจตใจทมความเศราหมอง ยกตวอยาง

งายๆ เชนเราอาศยความไมพอใจ อาศยแรงโทสะ มนกเศราใจ มน

กเพยงแตร รกไมพอ บางทเราตองฝกใหจตเขาสเมตตากรณาใหได

คอมนยกระดบจตใจเขาสสงทเปนกศลจรงๆ

ผถาม : ในทางพระพทธศาสนาเชอวา เมอตายแลว จตจะไปเกด

ใหมทนท ถาเชนนนเราท�าบญใสบาตรใหแกผทเสยชวตไปแลว เชน

บดามารดา ใครจะเปนผไดรบผลบญนนคะ บดามารดาหรอชวต

ใหมทบดามารดาไปเกด

พระอาจารย : ทแนนอนคอคนทใหนะไดแนนอน เรองนอกจาก

นนกเปนการคาดคะเน

ผถาม : มค�าถามเรองกามฉนทะ ตวอยางถามแฟนกจะมความ

ผกพน มความทกขเมอเกดความพลดพรากอยางแนนอน สมองและ

88

ความคดเขาใจ แตอกใจกยงถอนออกมาไมได รบกวนพระอาจารย

ชวยแนะน�าการถอนออกจากจดน

พระอาจารย : คอเราเหนขอบเขตทสรางความคบแคบในจตใจ

เรากเหน การพจารณาในโทษในสงทเปนพษเปนภย เพราะมน

ขนอยกบการเลอก พระพทธเจาเองในสมยพทธกาล ทานไมเคย

ไดสอนใหทกคนในโลกนสละออกจากโลกและใหบวชทกคน คอ

ทานกยอมรบมนเปนเรองธรรมชาตของโลก คนชอบมค แตทาน

กพยายามแนะน�าใหมองเหนสงทท�าเปนโทษ สงนท�าใหเกดความ

ทกข เพอจะไดยอมรบหรอเขาใจใหชดเจน แมแตผเปนโสดาบน

อยางนางวสาขา ทานกลกตง ๒๐ คน แลวเปนพระโสดาบนกอน

แตงงาน ไมใชวาแตงงานแลว ลก ๒๐ คนแลว คอยเปนโสดาบน

เปนพระโสดาบนแลวจงไดแตงงาน

มครงหนงหลานเสยชวต นางวสาขากมความรสกเศราโศก

เสยใจ ไปหาพระพทธเจา ไมสบายใจเพราะวาเสยหลานทเปนทรก

ตามธรรมเนยมของชาวอนเดยเวลาท�าพธเผาศพ เขากจะแตงตวชด

หนงเพออาบน�า กจะเปยก กไปหาพระพทธเจา แสดงความเศรา

โศกเสยใจ พระพทธเจาถาม ถาหลานทเรารกนน เราสามารถทจะ

ใหมหลานมากเทาคนในเมองสาวตถ จะเอาไหม กดวยจตสนดาน

ทมความรกและผกพนกบหลาน โอ อยากได เอาๆ พระพทธเจา

จงถาม ถาอยางนน ถามหลานมากเทาประชากรในสาวตถ จะม

วนไหนวางจากการแตงชดไปเผาศพ การอาบน�าในงานเผาศพ จะ

มวนไหนวางไหม

โอ ไมวางเลย อยางนนยกเลกความคดอยางนเลย ส�าหรบ

นางวสาขาคอเปนพระโสดาบน มความรสกทมความทกข มความ

89

รสกทผกพน แตวาจตเปนธรรม เหนโทษไดเรว สามารถทจะละไดเรว

นเปนลกษณะของเหลาผปฏบต คอความรสกมนกม แต

วาพยายามทจะมองเหนทเปนโทษ จดทเปนพษเปนภย จดทเปน

ขอบกพรอง เมอเหนชดเจนแลวกจะวางเอง

ผถาม : ค�าถามสดทายในชวงน การก�าหนดอานาปานสต กบ

พทธานสต มความแตกตางกนอยางไร

พระอาจารย : อานาปานสตกตงไวทลมหายใจเขา ลมหายใจ

ออก พทธานสต คอ ก�าหนดรในคณของพระพทธเจา ซงอาจจะ

เปนการระลกถงทใชการพจารณาหรอใชการยกประเดนตางๆ ใน

คณสมบตของพระพทธเจา เพอเสรมศรทธาหรอเสรมก�าลงใจ และ

เพอพจารณา

เพราะวาตามสตรจะใชในลกษณะทเราสวด อตป โส ภควา

อรหง สมมาสมพทโธ วชชาจรณสมปนโน สคโต โลกวท ฯลฯ

คอแตละขอกเปนคณสมบตของพระพทธเจา ซงเรากคดขนมา ก

เปนพทธานสต ทเราใชค�าศพทวาพทโธ กอาจจดเปนพทธานสต

กไดแตมนกกลายเปนอบายในแงทใชมากกวา กเปนอบายในการ

บรกรรมจตใจ ในการฝกหด พทธานสตจะใชการยกประเดน ยก

คณสมบต ยกสภาพหรอลกษณะของพระพทธเจาขนมาพจารณา

อยางพทโธ พทโธ กเปนอบายในการปกจตใจไวกบการกระท�าอยาง

ใดอยางหนง ซงบางครงกใหควบคกบลมหายใจเขาลมหายใจออก

แตเปนวธบรกรรมจตใจมากกวา

คงจะพอสมควร ตอจากนใหเรานงสมาธสกพกหนง แลว

กจะเดนจงกรมตอ

90

91

ตอนเชาอาตมาไดยกเรองนวรณเปนประเดนในการพจารณา

เพราะวาเปนประเดนทส�าคญในการปฏบตในการภาวนา ถาเรา

จะเกดจตใจทสงบกจ�าเปนตองจ�ากดนวรณใหได นวรณตามท

พระพทธเจาไดชแนะ คอเปนเหตปจจยทหลอเลยงอวชชาเวลาเรา

นกถงค�าสอนของพระพทธเจาททานสอนเรองปฏจจสมปบาท คอ

กระบวนการของเหตปจจยทเกดจากอวชชา เรากไลไปตามขนตอน

จนถงทกขโทมนส ทกขตางๆ ทสามารถเกดขนในชวตมนษยได

เรมจากอวชชา อวชชาปจจยา สงขารา, สงขารปจจยา

วญญาณง มนไลกไป แตวาตนเหตกอยทอวชชาคอไมรความเปนจรง

๘

92

แตวามในบางสตรทพระพทธเจาถามเหมอนกนวาอะไรเปน

เหต อะไรเปนปจจยทหลอเลยงอวชชา ทานกจะวาคอนวรณ ๕

เปนสงทหลอเลยงอวชชาไวในจตใจและชวตของเรา ถาหากวาเรา

อยากจะดบอวชชา เรากตองพยายามก�าจดนวรณ ๕ ใหได นอกจาก

นวรณ ๕ เปนสงทขดขวางตอคณงามความด ตอความสงบของ

จตใจ กเปนเหตปจจยทท�าใหอวชชามก�าลงในจตใจของเราได

เรองนวรณ ๕ จงเปนประเดนธรรมะทเราควรเอาใจใสใน

การฝกหด เวลาเราพจารณาวธการก�าจดนวรณ มนกมอบายตงเยอะ

แตวธมองหรอวธพจารณาอยางหนงทพระพทธเจาไดสงสอนไว ทาน

พดในเชงการใหอาหารกบนวรณ กบการอดอาหารของนวรณ ถาเรา

ใหอาหารกบสงใดสงหนง จะเปนตวเรากด เปนบคคลกด เปนสตว

กด หรอแมแตจะเปนพชกด ทกสงทกอยางกตองอาศยอาหารเพอ

มการเตบโตและมก�าลง ถาหากวาเราใหอาหารกบนวรณ นวรณกม

ก�าลง เรากตองระมดระวงวาเราก�าลงหลอเลยงหรอเปลา เราก�าลง

ใหอาหารกบมนหรอเปลา เราก�าลงสนบสนนใหมนเจรญเตบโตหรอ

เปลา หรอเราก�าลงจะอดอาหารมน เหมอนอยางในวดอภยคร สวน

มากวดปาตางๆ จะพยายามไมเลยงหมาแมว เพราะวนวายล�าบาก

อาตมาเคยไปวดแหงหนง วดปาเหมอนกน ทานกชอบเลยง

หมาไมรกสบตว วดนนปามนสวย แตวาหมามนเยอะ ทงไมสงบทง

ไมสะอาด มนกเปนอปสรรคตอความสงบและความสะอาด

แตการทจะไมใหมหมาอยหรอแมวอย มนกงาย กเพยงแต

ไมใหอาหารมน มนกไมอย มนไปทอน

93

เชนเดยวกบนวรณ ถาเราไมใหอาหาร มนกไมอยกบเราแต

ปญหาคอเราชอบเลยงมน เหมอนกบทวด กอนอาตมามาเมองไทย

มนมแมวมาทวดอภยคร มาจากไหนกไมร มนผอม กมคนคอยมา

ถาม แหม แมวนนารกจง ขอใหอาหารมน ไมให ไมให ในทสดกม

โยมอาสา ขอใหอาหารมน ฉนจะหาบานให หาคนทจะรบมน ขอ

เลยงไวกอน กถารบรองกเอาไป จะเอาไปหาบานให ไปใหอาหาร

ได กเปนอยางนน แตถาหากวาขอใหอาหาร มนกตดแหละ มนก

เรองธรรมดา เพราะวาสตวทกชวตกตองอาศยอาหาร

แมแตกเลสนวรณมนกตองมอาหาร ตองมอะไรเลยงมนไว

ถาไมเลยงมนกผอม กคอยหายไป เรากตองสงเกตด ทเราใหอาหาร

มน อาหารในลกษณะไหน เชนในนวรณ คอ กามฉนทะ กมอาหาร

ของกามฉนทะ คออะไร คอรป เสยง กลน โผฏฐพพะทนารกใคร

นาพอใจ ของทสวยงามนาพงพอใจ มนกเปนอาหารของมน เรา

เหนสงทเราชอบ นารก นาปรารถนา นาเอา นาเพลดเพลน มน

กจะอย ท�าใหกามฉนทะตดเหนยวในจตใจ

ตรงกนขาม การงดอาหารของกามฉนทะ คอแทนทจะดในสง

ทนาเพลดเพลน นายนด เรากยกเปนประเดนทพจารณาหรอตดตา

ไว ไดยนไดฟงในสงทภาษาบาลเรยกวา อสภะ คอ ไมงาม อนนเปน

เหตทเราเพงสวดเมอตะก สวดเรองอาการ ๓๒ ของรางกาย เวลา

เรายกขนมาทบทวนพจารณากท�าใหจตใจรสกคลคลาย อยางนอยก

ไมไดตนเตน นกถงผม ขน เลบ หนง ฟน กไมไดเกดความรสกตน

เตนเพลดเพลนอะไร กท�าใหรสกคลคลาย ส�าหรบผปฏบตกเปนการ

พจารณาหรอการให คอเปนการถอดถอนอาหารของนวรณ หรอ

94

เปนการใหอาหารความคลคลาย หรอความสงบ เปนสวนทเราหลอ

เลยงจตใจไว โดยการสมผสและการคดนกทชวยใหมความคลคลาย

อยางอสภกรรมฐานเปนสงทท�าใหเรามองในอกแงหนง คอ

ปกตกระแสของโลก กระแสของกเลสตณหา สวนมากเรากมองใน

แงนาปรารถนา นาตกแตง นายนด โดยเฉพาะกรรมฐาน ๕ อยาง

แรกๆ เกสา โลมา นขา ทนตา ตโจ คอ ผม ขน เลบ ฟน หนง

ทจรงมนกนาพจารณา ถาเราดมนษยคนอน สงทเราเหนกเหนแคน

เวลาเราดลกษณะภายนอก เรากดแตเกสา โลมา นขา ทนตา ตโจ

เทานน แตเราไมพจารณาในลกษณะนน เรากดผมสวย ผวหนงสวย

ฟนด อะไรอยางน ทจรงกเปนอตสาหกรรมใหญ คอการตบแตง

เกสา โลมา นขา ทนตา ตโจ กไดสงทไดขายตามทองตลาด จะ

เปนเสอผากด เพอปกปดและตกแตงภายนอกของรางกาย มนก

เทาน กเพอตโจแหละ การไดท�าความสะอาดรางกาย พวกสบกด

แชมพกด ท�าใหผมไดมสสน มนกเรองเกสาเทานน เรองเกสา โลมา

นขา ทนตา ตโจ เทานนแหละ กลงทนไวมากทเดยวแตละป และ

ถาจะตกแตงอะไรสกอยาง จดฟนกด จดสวนภายนอกกด มนก

ตบแตงเกสา โลมา นขา ทนตา ตโจ ถาคดในลกษณะนมนกไม

นาตนเตนอะไร

ทเราพจารณาในอาการ ๓๒ นน ไมใชเพอท�าใหมความ

ขยะแขยงหรอรงเกยจ หรอมองในแงของนาเกลยด แตเพอใหจตใจ

เปนกลาง เพราะวามนษยเรากชอบเมาอยแลว แตวาเรากกลบมา

หาสมดล ความสมดลไมไดอยทความรงเกยจ ความสมดลอยทใจ

เปนอเบกขา ใจเปนกลาง

95

ตวอยางทพระพทธเจาทานใหไวเวลาพจารณาอาการ ๓๒

คอ ทานจะยกตวอยางวาเราพจารณาเกสา โลมา นขา ทนตา ตโจ

จนถงเยอในสมอง ตวอยางททานให เหมอนเราดถง เราเปดถง

เอาไว แลวกมขาวตางๆ ขาวกลองกม ขาวเหนยวกม ขาวหอม

มะลกม ขาวสาลกม ถวกมถวเหลอง ถวเขยว ถวตางๆ คอเปน

ตวอยางททานให มนไมใชวาขาวตางๆ เปนของนาเกลยด ขาว

มนสกแตวาขาว มนไมนาตนเตนอะไรมาก ไมนาเพลดเพลนมวเมา

มนกเปนเพยงแตขาว ถว ของธรรมดา เรากเพยงแตรจกแยกออก

เพอใหเหนความเปนธรรมดา การมรางกายกเทาน เวลามอายนอย

กมลกษณะอยางน เวลามอายปานกลางกมลกษณะอยางน เวลา

อายมากขน มนเฒามนแกกมลกษณะอยางน มนสกแตวารางกาย

รางกายกมการเปลยนแปลง มนกประกอบดวยสวนประกอบตางๆ

อยาง เกสา โลมา นขา ทนตา ตโจ มนกท�าใหจตใจเยอกเยน เมอ

จตใจเยอกเยน ไมมกามฉนทะมาครอบง�า ไมมนวรณมารงแก ก

สามารถจะสงบ มนกสงบโดยอตโนมต

ถาเราไมใหอาหารกบกามฉนทะ มนกมความสงบอย มน

กสบาย มนเปนวธ คอเราถอดถอนอาหาร หรอใหมนอดอาหารท

ท�าใหนวรณเจรญเตบโต

ความพยาบาทกเชนเดยวกน อาหารของความพยาบาท

ความขดเคอง ความไมพอใจ กคอมนเปนนมตหมายทท�าใหเรารสก

ไมชอบใจไมพอใจ เวลาเราใสใจกบสงทไมพอใจ เราใหความส�าคญ

กบสงทไมพอใจ มนกเปนการใหอาหารกบนวรณ เลยเปนการหลอ

เลยงศตรของเรา เปนศตรตอคณธรรม ตอความสงบ เปนศตรตอ

96

คณงามความดของเรา เรากไมควรจะใหอาหารมนเลย เราควรจะ

งดอาหารเหลานน

เราควรจะใหอาหารกบสงทท�าใหคณธรรมเกดขน เชน

เมตตา กรณา อยางนกเปนความรสกทตรงกนขาม เปนคณธรรม

ทท�าใหจตใจเยอกเยน มความรสกปลอดโปรง มความเออเฟอเออ

อารตอเพอนมนษย เราใหอาหารตอสงทท�าใหเออเฟอ หรอรสก

อบอน เอออารกบเพอนมนษยดวยกนอยางน มนกเปนการใหอาหาร

ทถกตอง เรากตองสงเกตดวาเราก�าลงหลอเลยงอะไรไวในจตใจ

คอยสงเกตดวธทท�าใหแรงโทสะ ความไมพอใจ ไมใหมน

มก�าลง คอ อยางหนงเรากไมใสใจกบนมตหมายหรออารมณของ

ความไมพอใจไมชอบใจ แลวกการใหอาหาร ใหความส�าคญกบ

คณธรรมทตรงกนขาม อยางเมตตา เชนทเราสวด อะหง สขโต

โหม ขอใหขาพเจาจงเปนผถงสข นททกโข โหม จงเปนผไรทกข

คอตอนแรกกอาจจะเพยงแตทองจ�าและกลาวตามรปแบบ แตวา

ส�าหรบผปฏบต สงทเราท�านน คอ เราตองนอมเขาสจตใจ ทเรา

เรยกวา โอปนยโก เราตองนอมเขามา เวลาเราสวดบทแผเมตตา

ไมใชสวดไวเพอใหมนจบ หรอเพอฆาเวลา เราสวดเพอทบทวนด

วา คณธรรมอนไหนเหมาะสมในการภาวนาของเรา

การส�านกระลกถงเมตตากเปนคณธรรมทเปนการตบแตง

จตใจ เพราะเราใหอาหารกบสงทดงาม ผ มเมตตาจะเปนผเกด

97

ความสงบงาย เวลาพระพทธเจาพดถงอานสงสของการเจรญเมตตา

ภาวนา ประเดนหนง คอ จตใจทเจรญดวยเมตตาเปนจตใจทสงบ

เรว สงบงาย

อาตมารจกพระองคหนงทอเมรกา เวลาทานสอนเรองการ

ฝกกรรมฐาน การปฏบต เพอเกดความสงบและใหจตใจเกดความ

ละเอยด เขาสฌาน เกดสมาธทหนกแนน ทานกจะเนนอยทการ

เจรญเมตตา เพราะวาเปนวธการในการท�าใหจตใจเคลอนทออก

จากจตธรรมดาเขาสจตใจทหนกแนน เมตตาเปนก�าลงทชวยใหสงบ

ไดสะดวก คอ นอกจากเปนการจ�ากดนวรณและท�าใหเราลดอกศล

ธรรม แตกเปนพนฐานของจตทจะชวยใหจตใจของเราเกดความสงบ

และความปลอดโปรงได

อาหารของ ถนมทธะ ความงวงเหงาหาวนอน พระพทธเจา

วาเราใสใจไวกบความรสกงวง รสกอม เชนเวลาหลงจากรบประทาน

อาหารเสรจแลว เรากมความใสใจไวกบความรสกอม มนกรสกงวง

ตอไป หรอเวลาเราเกดความรสกทเหนดเหนอยในรางกายเวลาเรา

ใสใจกบความรสกอนนน หรอจตใจมความเบอ ไมอยากใสใจกบ

อะไร มนกจะท�าใหงวงหรอมความร สกทไมคอยมก�าลงในจตใจ

เกดความงวงเหงาหาวนอน ไมถงวาเพยงแตอยากนอนอยางเดยว

แตมนจะความรสกทมดทอ ไมเบกบานแจมใส เวลาเราใสใจกบ

จตใจทไมเบกบาน ไมอยากใสใจกบเรองตางๆ เชน เวลาสวดมนต

กไมอยากใสใจกบสวดมนต เวลานงสมาธกไมอยากใสใจกบดลม

98

หายใจลมหายใจออก เดยวมนกจะงวงตาม มนกธรรมดา เหมอน

กบเปนการใหอาหารมน หลอเลยงมนโดยตรง

แตวธทจะท�าใหถนมทธะไมตงไวในจตใจ เราตองไมให

อาหารของความงวง และใหอาหารของภาวะจตทตรงกนขาม เชน

ใหความสนใจกบความรสกเบกบาน หรอการใสใจไวกบการกระท�า

หรอการลงทนก�าลงในการท�าอะไรสกอยาง เชน เวลาสวดมนต เรา

กใสใจใหมนไดก�าลง มนกชวยใหจตใจมก�าลง เบกบานขน หรอ

เราไมเพงในสงทเรามความเบอหนาย เราตองหาสงทนาสนใจ หา

ประเดนใดประเดนหนงทนาสนใจ นาพอใจ เมอมความสนใจใน

เรองใดเรองหนง มนไมงวง

หลวงพอชาทานเคยพดครงหนง ทานก�าลงเทศนอบรม ทาน

วา ท�าไมพวกเราเวลาฟงธรรมะ งวงเหงาหาวนอนงบงบ เวลานง

สมาธคอหกคอพบอย นงสมาธกงวง ฟงธรรมะกงวง แตเวลาฉน

ไมเหนใครงวงสกองค เพราะอะไร เพราะวาสนใจ มนสนใจเรอง

อาหาร มนไมงวง มนเปนหลกธรรมชาต กเปนทนาสงเกต เราม

ไหม ทอยทน นงกนขาวแลวกงวง คงจะไมม แตเรากตองพยายาม

ปลกเราความสนใจความพอใจ เชน เวลาเรานงสมาธ เรากตองปลก

เราความสนใจ ถาเวลาเรานงสกแตวานงสมาธ นงดลมหายใจเขา

ลมหายใจออก มนเขาออกไมรกหน ซ�าๆ ซากๆ มนนาเบอ ถาคด

อยางนกจะงวง แตถาเราคดในลกษณะวาเดยวนเราจะไดหาความ

รใหม หรอหาอบายวธยงไงบาง เราตองฝกตวเองเพอพฒนาตวเอง

99

ขนมาไดยงไง เราจะท�าความฉลาดรอบรในธรรมะเกดขนไดยงไง

อยางนไมงวง เพราะวาเกดความสนใจ

แตถาหากเวลาเรานง นงลงมา ดลมหายใจเขา ลมหายใจ

ออก แลวก เออ เมอไหรจะไดสงบหนอ มนกไมไดสงบ เดยวมน

กงวง มนเพยงแตถาเราคดวานงนานๆ มนจะเกดความเบกบาน

แจมใส มสตปญญา มนไมเกดอยางนน มนตองมการเอาใจใส เวลา

มการเอาใจใสยงไงมนกตองเกด มนเปนเหต การเอาใจใสเปนการ

ใหอาหารกบความเบกบานของจตใจ มนเหมอนกบไลความงวงออก

จากจตใจได

อาหารของความฟงซาน คอ เราใสใจไวกบสงทเราร�าคาญ

หงดหงด สนใจในการปรงแตง วพากษวจารณในเรองน เวลาเรา

ใสใจไวเหมอนกบใหอาหารมน มนท�าใหจตใจเกดความฟงซานขน

มา หรอเราใสใจไวกบหลายเรองจนเกนไป เดยวกคดเรองนเรอง

นน เดยวตองท�าตรงนนท�าตรงน เดยวตองไปโนน มนหลายเรอง

เกนไป มนกฟงซาน สงบยาก สงบไมได

เราตองพยายามลดลง ไมใชเราไมรบผดชอบตอหนาท แต

ยงไงกตามตองท�าใหมนเปนกจจะลกษณะ ไมใหมนฟงซานไมให

มนวนวาย ไมแบกมนไว เพราะวาการคดนกการปรงแตงสามารถ

ท�าความฟงซานได แมแตของเลกๆ ท�าใหเปนเรองใหญได แต

เรากด เรองนเรากใสใจไว เดยวเรองนจบกคอยท�าเรองโนน คอ

100

เปนการวางจตไวกบการกระท�า เพราะวาจะคดเรองธรรมะกด

คดเรองการกระท�าภายนอก มนยงคดกยงฟงซาน ยงมากเรองก

ยงวนวายมากขน แตเรากท�าทละอยางๆ

เชนตวอยางอยางหนงทเปนตวอยางส�าหรบการกระท�า

ภายนอก แตกสามารถนอมเขามาเรองจตใจไดดวย มอยครงหนง

สมยอาตมาเปนเจาอาวาสทวดปานานาชาต โยมทมาปฏบตในวด

ขอใหเขาท�าหนาทตอนเชาเวลาพระออกไปบณฑบาต ใหเขากวาด

ลานวดถนนหนทางใหมนสะอาด กมคนทเพงมาใหม เขากออกมา

ตอนเชากมองด เปนวดใหญ พอดเขาเหนผาขาวก�าลงกวาดอยใกลๆ

เขากถาม โอโห เราตองกวาดวดทงหมดทเราเหนตรงนหรอ ผาขาว

แกกก�าลงกวาดอย ไม ไม กวาดเฉพาะทอยขางหนาไมกวาดเทานน

แหละพอ มนกเปนตวอยางทด เพราะวาเรากชอบมองเหน โอโห

เรองนตองท�าเรองโนนตองท�า คนนตองตดตอ กลายเปนมากเรอง

เลยวนวายฟงซาน

ตามความเปนจรง เราสามารถทจะท�าทละอยางเทานนอย

แลว เรากท�าไป เราไมสรางความฟงซานกบโลกรอบตวเรา หรอ

แมแตอารมณ และจตใจ และความรสกในจตใจ เชนเดยวกน

อารมณกทละอยาง ความคดกทละอยางเทานน เหมอนกบโลก

ภายนอก เรากไมฟงซาน ไมวนวาย ไมจ�าเปนตองวนวายกบอะไร

ยกตวอยางคนหนงทท�าอะไร อยางหลวงพอเลยม เจาอาวาส

ของวดปาพง ทจรงหนาทของทานมากมายกายกองจรงๆ สาขา

ของวดปาพงมปญหากวงไปหาหลวงพอเลยม สาขาตง ๒๐๐-๓๐๐

101

แหง ทานเองกดแลวดใหญ พระตง ๔๐-๕๐ องค ชก ๔๐-๕๐ ทาน

ญาตโยมทเขามากหลงไหลไมขาดสาย แลวทานกมกจะสนบสนน

วดนวดนนท�าการกอสราง หรอชวยพฒนาวด ทานกขยน ไมนง

แตไมเคยเหนทานวนวาย ไมเคยเหนทานฟงซาน ไมเคยเหนทาน

หนกใจกบเรองอะไรทงสน เพราะวาทานท�าทละอยางๆ กท�าไป มน

กสบาย เขาใกลทานกเยอกเยน เพราะวาทานไมแบกอะไร ไมปรง

อะไร ไมใหมความฟงซานวนวายเกดขน ไมมนวรณครอบง�า เปน

แบบอยางตวอยางทดมาก คอ ไมใชวาเปนแตเพยงทฤษฎ เราไม

ใหอาหาร มนกไมเจรญเตบโต เทานนแหละ มนกเปนเรองงายๆ

ความโลเลสงสยกเชนเดยวกน อาหารของมนคอสงทเรายง

ไมรหรอหาค�าตอบไมได แลวเรากไปใสใจไว สงทอยในการคาดคะเน

หรอเราไมแนใจ เรากพยายามคดคนควาในสงเหลานน อยางนน

มนกจะเพมความสงสย ความรสกเคลอบแคลง เมอเปนอยางนน

กเปนการหลอเลยงนวรณไว เปนการรงแกเจาของ และท�าจตใจ

ใหครอบง�าดวยอกศล เรากควรใสใจไว เชน การระลกถงพระพทธ

พระธรรม พระสงฆ กเปนวธหนง หรอการเขาใกลกลยาณมตรทด

เราจะไดเหนตวอยางทด ไดฟงธรรมะ ไดยนไดฟงการแนะน�า การ

อธบาย ในหนทางทจะไดดบทกขได ก�าจดนวรณได กเปนอาหาร

ของการตดนวรณ คอ วจกจฉา

นวรณทง ๕ อยางน เรากตองสงเกตดวาเราก�าลงหลอ

เลยงตวนวรณ หรอเราก�าลงหลอเลยงคณธรรมทเราจะก�าจดนวรณ

นน หรอคณธรรมทตรงกนขามกบนวรณ เชน กามฉนทะ สงท

ตรงกนขาม คอ เนกขมมะ ความรสกเสยสละตอกระแสของโลก

102

คณธรรมทตรงกนขามกบ พยาบาท กคอ เมตตา เอออาร คณธรรม

ทตรงกนขามกบความงวงเหงาหาวนอน คอ ความรสกเบกบานจตใจ

คณธรรมทตรงกนขามกบความฟงซาน คอ จตใจทเยอกเยนมความ

หนกแนน คณธรรมทตรงกนขามกบความลงเลสงสย คอจตใจทม

ความมนคงในคณธรรม

เวลาเราจะเลยงอะไร จะใหอาหารอะไร เรากควรจะเลอก

เอา อยาไปเลยงหมาเลยงแมว เราเลยงคณธรรม เลยงสงทเปน

ประโยชนกบจตใจของเรา โดยเฉพาะอยางยงสงทเปนประโยชน

ตอความสงบของใจ เวลาเราสามารถจะไมปลอยจตใจครอบง�าดวย

นวรณ ความเบกบานและความสขของจตใจสามารถทจะปรากฏได

ส�าหรบคนนอาตมากคงใหขอคดในธรรมะเพยงเทาน ตอ

จากนไป เราควรจะเดนจงกรมสกพกหนง แลวกลบมา ๘ โมงครง

จะไดนงสมาธ

•

104

เชาน อาตมามความประสงคจะยกอานาปานสตขนมาอกท

หนง กคงจะตลอดเวลาทเราปฏบต กจะกลบมาทอานาปานสตสตร

เพอเปนการอธบาย และเพอใหมหลกในการฝกหดตวเองใหเกด

ความสงบ

ในอานาปานสตสตร หมวดตอไปกเปนหมวดเกยวกบเวทนา

หมวดแรกกเกยวกบกาย รางกายของเรา พระพทธเจาใหมการเลอก

วา จะเลอกใชอบายยงไงวธยงไง แงมมในการปฏบตยงไง เพอความ

สะดวกของตน แตในแงหนงคอทกแงทกมมกมความหมายและเปน

สงทเราควรจะใหความสนใจ เพราะวาการดลมหายใจเขาลมหายใจ

ออก ไมใชเพยงแตดลมเขาลมออก เหมอนกบดพดลมหรอเครองแอร

มนเปาออกๆ มนกตองสงเกตดวามอะไรอยในนน ในประสบการณ

ทเกดขนในเวลาเรามรางกายและจตใจ กตองมเวทนาคอ สขเวทนา

ทกขเวทนา อทกขมสขเวทนา กเปนพนฐานของเวทนา ความรสก

ทเกดขน เรากจะมเวทนาทมความสขบาง เวทนาทมความทกขบาง

เวทนาทไมทกขไมสขคอเปนกลางๆ เปนสงทเราควรตงขอสงเกตวา

เวทนาเกดขน ลมหายใจเขา ลมหายใจออก เรามเวทนาอะไรบาง

๙

105

เวทนานนมนมบทบาทในจตใจของเรายงไงบาง เพราะวาไมใชเรอง

เลก ทจรงกเปนเรองใหญ

มพระสตรหนงของพระพทธเจา ชออาหารสตร สตรเกยว

กบอาหาร แตอาหารในลกษณะนคอเครองหลอเลยง อาหารทเปน

ของธรรมดาๆ พวกขาวแกงตางๆ กเปนอยางหนง แตอกอยางหนง

ทพระพทธเจาจดวาเปนอาหาร คอ ผสสะ คอ การกระทบ เปน

สงทมนหลอเลยง การสมผสและการเกยวพนกบโลกรอบตวเรา

มโนสญเจตนา การคดนกตางๆ

วญญาณ พระพทธเจาจดเปนอาหารเปนเครองหลอเลยงใน

ชวต เปนสงทเราแสวงหาอยตลอด ยงโดยเฉพาะเรองผสสะ มนษย

เรากอยเฉยๆ ไมคอยเปน

อยางทหลวงพอชาทานตความหมายของมนษย ถามวา

มนษยคออะไร มนษยคอผหาเรอง มนชอบหาเรองอยตลอด และ

ทพดอยางนน ไมใชหาเรองสบาย หาวธทจะมปญญา หาวธทจะ

หลดพน มนหาเรองวนวายอยตลอด ทหาเรองคอเราแสวงหาผสสะ

แสวงหาการกระทบ ทเราแสวงหาการกระทบเพออะไร เพอรสชาต

ของผสสะนน รสชาตของผสสะคอเวทนา สขบาง ทกขบาง ไมสข

ไมทกขบาง มนสลบกนไปสลบกนมา เบอความทกขกหาความสข

เบอความสขกหาความเฉยๆ เบอความเฉยๆ กหาเรองอน มนกหา

เรองอยตลอด

106

ถาหากวาเราสรางความเขาใจในเวทนา กเปนวธทจะหา

หนทางใหออกจากความทกขได หาความสงบได มนเปนเหตท

พระพทธเจาบอกในพระสตรนนวา ถาหากวาเขาใจอยางบรบรณ

ในเรองผสสะ ในการกระทบ จะเขาใจในเวทนา ๓ ประการ อยาง

บรบรณ ถาเขาใจเวทนาอยางบรบรณจะไมมงานท�าตอไป คอจะได

หลดพนเปนพระอรหนตไดเลย กเปนเรองทนาสนใจ และกเปนการ

ยนยนของพระพทธเจาทคอนขางจะกลาหาญจรงๆ คอถาเราเขาใจ

เรองเวทนาอยางเดยว มนจะไมคอยหาเรองวนวาย เราจะไดเขาใจ

มากขนในเครองผลกดนในจตใจของเรา เครองผลกดนในชวต เพราะ

ทจรงทเราแสวงหากด เรามความเกลยดหรอความกลวอะไรกด มน

กแสวงหา หรอกลว หรอเกลยด เฉพาะเวทนา ในทสดมนกเหลอ

เทานน กมสขบาง ทกขบาง ไมทกขไมสขบาง แตเรากจะไมคอย

สรางความเขาใจใหชดเจน

หมวดเวทนาในอานาปานสต คอ เราตองตงประเดนเพอ

ใหมความสนใจในเวทนา ในตวอานาปานสตสตรเองพระพทธเจา

จะเรมโดย “ปตปฏสงเวท อสสสสสามต สกขต” คอ

“ภกษนนยอมท�าในบทศกษาวา เราเปนผรพรอมเฉพาะ

ซงปต จกหายใจเขา, ยอมท�าในบทศกษาวา เราเปนผรพรอม

เฉพาะซงปต จกหายใจออก ดงน”

เปนการตงประเดนในการภาวนา อยางทวาเราท�าในบท

ศกษา เราฝกหด ตงขอสงเกต เรามการศกษาคนควา เพอทกลม

หายใจเขา ทกลมหายใจออก เราจะรพรอมเฉพาะปต คอความ

107

อมเอบ ความรสกทเบกบานใจ อาศยปต เปนสงทเราตงใจปลก

เราใหเกดขน เพราะอะไร เพราะเปนสงทท�าใหมก�าลงใจการภาวนา

ท�าใหรางกายและจตใจมความแชมชน เปนสงทสมควรใหมความ

สนใจ เพราะเปนอาการของจตทจะท�าใหจตใจเกดความรสกอมเอบ

เวลาจตใจมความอมเอบ รางกายกจะมความคลคลาย จตใจกจะม

ความหนกแนนมากขน กเปนลกษณะธรรมชาตของจต เรากควรจะ

พยายาม

ในหลายพระสตร พระพทธเจากจะใหก�าลงใจ สนบสนน

ใหเราสรางความสขทถกตอง คอโดยปกตมนษยเรา อยางท

พระพทธเจาไดสอนไว คอส�าหรบปถชนผหนาดวยกเลส ไมสามารถ

หาวธออกจากความทกข นอกจากการหาความสข แตความสขท

เกดจากกามารมณ เราเปนผมความทกขอยกจรง เรากตองฉลาด

กวานน คอ เราตองหาความสขทอาศยการฝกหด หรออาศยความ

ละเอยดของจตใจ เปนความสขทไมสนองอารมณของตณหา เรา

ตองอาศยคณธรรม โดยฝกจตใจใหมความละเอยดความประณต

ใหมสตตอเนอง ใหมการนอมระลกถงธรรมะ กจะเปนเหตใหเกด

ปต เปนสงทท�าใหจตใจเบกบาน

ในพระสตรหลายๆ แหง พระพทธเจากจะบอกกระบวนการ

ของการพฒนาจต ซงบางทตนเหตกไมเหมอนกน บางครงทานกจะ

เอาศรทธาเปนตนเหต บางทกเปนโยนโสมนสการ การใครครวญโดย

ชอบธรรม บางทกเปนศล กศลศลเปนเหต แตวาแตละเหต ผลท

เกดขนกคอเปนความปราโมทย ความดใจความภาคภมใจ และดวย

ความดใจความภาคภมใจนน จงเปนเหตใหเกดปต ปตกเปนความ

108

อมเอบเชนเดยวกน แตมนคอนขางจะแชมชนละเอยดกวา ปตเปน

เหตใหเกด ปสสทธ คอความคลคลาย คลคลายทงรางกายทงจตใจ

เมอมปสสทธตงไวในจตใจ กเปนเหตใหเกดความสข เมอเกดความ

สข กสขสบายทงกายทงใจ เมอมความสขกเปนเหตใหเกดสมาธ

ในบางสตร พระพทธเจาจะหยดทบทวน และย�าลงไปวา

จตทมความสขเปนจตทท�าสมาธไดงาย เปนเรองทนาสนใจส�าหรบ

เราผปฏบต เพราะวาคนสวนใหญมกจะคดในใจวา เมอไหรหนอ

จะไดเกดสมาธ จะไดมความสขสกท คอเราตงเปาหมายวาจะให

เกดสมาธใหได เมอใดไดสมาธตามทเจาของไดตงใจไว จงจะไดม

ความสข

แตวธของพระพทธเจา ทานกคดตรงกนขาม เมอไหรจะ

เกดความสขสกท จะไดเกดสมาธ

เรากตองรจกหลอเลยงความสขทถกตอง ปญหามอยวาเรา

ชอบมวเมาในความสข หรอเราดความสขอยางผวเผน เรากตดอย

ในความสขทเปนกามฉนทะ เปนความสขทอาศยกามารมณ หรออก

ชอหนงทพระพทธเจาตงไว คอ อามสสข อามส คอเหยอ เวลาเรา

เอาเบดมาจบปลา เรากเอาเหยอมาใสเบด อยางนนมนจะไดปลา

ปลามนชอบเหยอ แตมนไมสงเกตวามนมตะขออยในนน หรอไปตง

ทดกสตวไว ถาตงเอาไวไมมอะไร สตวมนไมเขา มนตองมเหยอจง

จะไดเขา สงทเขาคดวาเปนอาหาร สงทเขาคดวาจะน�าความสขให

เกดขน เปนสงทเปนของตองการ แตวาไมสงเกตวามนมของแถม

ตะขอในเบด หรอประตของทดกทจะปด นเรยกวาอามส เปนเหยอ

109

ความสขกเชนเดยวกน มนเปนสงทลอเรา คอเราแสวงหา

ความสข แสวงหาความสบาย แตไมค�านงถงวามโทษพรอม ม

อปสรรคพรอม มสงทท�าใหเราเกดความอดอดทหลง เรากไมสงเกต

เราไดแตรบรทหลง แลวกรองไห เสยใจไมนาท�า มนกสายเสยแลว

เรากจ�าเปนตองศกษาไวใหดในเรองเวทนา เพอไดเหน

เวทนานมนม เปนธรรมชาตของการมรางกายกบจตใจ ไมใชวา

พระพทธเจาไมมสขเวทนา ไมใชวาทานไมมทกขเวทนา ไมใชทาน

ไมมเวทนาเปนกลางๆ ม แตวาทานรบรโดยสตปญญา และทานกร

เทาทน เราตองศกษาไวใหเขาใจในธรรมชาตของเวทนา เพราะวา

เวทนามกจะม อนสย หรอสงทปกปดไว พอไดเสวยเวทนานน มนก

ดดขน สขเวทนา มกจะมตณหาหรอความโลภเปนอนสย ทกขเวทนา

กมกจะมความโกรธหรอไมพอใจเปนอนสย มนกจะปกปดไว วนใด

ทกขเวทนา ถาเราไมระมดระวง ถาเรามความหลง มนจะกระตน

สงทปกปดไวเกดขน คอความไมพอใจ เกดความรสกอดอด เราก

เปนเหยอของความรสกอนนน

เวทนาทไมทกขไมสข กลางๆ อนสยคอโมหะ ความไมร

เทาทน หรอจะท�าใหมความงงๆ มองไมชด มองไมทะลปรโปรง จง

เปนเหตใหเมอประสบกบเวทนาตางๆ เรากตองพยายามใหรเทาทน

และมสตปญญาเปนพนฐานในจตใจ

ในการฝกอานาปานสต ลมหายใจเขา ลมหายใจออก เรา

กรบรในหมวดของเวทนา ในแงหนงเพอใหตอนรบเวทนาดวยจตใจ

ทแจมใสเบกบาน เรากตองความสนใจกบการท�าปตใหเกดขน คอ

110

เราท�าจตใจใหละเอยด เชน ลมหายใจเขา ลมหายใจออก เราก

ตองมความคลคลายพอสมควรในรางกายและจตใจ

เวลาเราจบลมหายเขาลมหายใจออกนนตามทสมผส ตอง

ก�าหนดและจบไวดวยความพอด คอถาหากวาองคกรรมฐานของเรา

ถอไวแนนเกนไป มนกจะรสกอดอด ถาเราถอหลวมเกนไป จตกออก

นอกคอก นอกขอบเขต พระพทธเจาทานเคยใหตวอยาง เหมอน

เรามนกเลกๆ เพงเกดมา มนกพอจะบนได แตมนยงออนๆ อย

เวลาจะจบ ถาเราจบหลวมๆ มนกจะบนหน มนกลว แตถาเราจบ

แนนเกนไป เดยวมนกตาย มนตองจบพอด

องคกรรมฐานของเรา ลมหายใจเขา ลมหายใจออก มน

ตอวพอด เราตองคอยปรบคอยสงเกต มนพอดมย เพราะวาพอด

๕ นาททแลวกบพอดตอนน บางทมนไมเหมอนกน พอดเมอวาน

กบพอดวนนมนไมเหมอนกน เรากตองใชความฉลาด เรากตองใช

ความสงเกต

นเปนสงทท�าใหการภาวนานาสนใจมาก มนไมนาเบอ บาง

คนกคดวาดลมหายใจเขาลมหายใจออก กครงกหนกเหมอนกนหมด

นาเบอจง แตวามนไมเหมอน สภาพของจตทก�าลงดมนไมเหมอน

มนกเปนการทาทาย และเปนสงทนาสนใจ ท�ายงไงจะพอด และตว

เองเลอกได ความพอด มนมกจะเปนเหตใหเกดความปตความอม

เอบ คอเราพอใจกบการสงเกตลมหายใจเขาลมหายใจออก พอใจ

กบความคลคลาย พอใจกบการฝกฝนตวเอง มนกเปนเหตใหเกด

ความปตอมเอบ มนเปนก�าลงใจของผปฏบต

111

วรรคท ๒ “ภกษนนยอมท�าในบทศกษาวา เราเปนผร

พรอมเฉพาะซงสข จกหายใจเขา, ยอมท�าในบทศกษาวา เรา

เปนผร พรอมเฉพาะซงสข จกหายใจออก ดงน”

มนกใกลเคยงกน ปตกบสข แตวามนมความแตกตางบาง

คอปตกบสขจะแตกตางกนทความรสก ความละเอยด ปตจะมความ

ตนเตนมากกวา มนจะซาบซง มนจะดอกดใจ เมอไหรจตใจเรมสงบ

มนกนาตนเตน แตวาเมอปลอยใหตนเตน มนกจะท�าใหจตใจเขว

เพราะวามนมก�าลงใจเกดขน แตมนยงไมพอด เราตองมความสข

เลยงไว ความสขมนจะซมซาบไปทวรางกาย และจะหนกแนนกวา

นเปนลกษณะทควรใหความสนใจ เชนเวลาจตใจเรมเกดความสงบ

มนจะซซาขนมา เรากตองใหความรสกลงไปสรางกายของเรา ยง

โดยเฉพาะลมหายใจเขา ลมหายใจออกใหมนยาวๆ ใหมนซมซาบ

ไปทวถงรางกาย คอมนจะไดมความคลคลายไปทว

เมอเปนอยางนน ความสขของจตใจจะหนกแนนมนคงกวา

จะไดมทงปต มทงสข จะชวยใหอาการของจตหนกแนนโดยอาศย

ปตสข ยงโดยเฉพาะสข จะเปนพนฐานทจตใจจะไดเกดความสงบ

เปนสวนหนงทเราคอยสงเกต บางคนเวลาปฏบต บางทกคดวาจตใจ

ตองเปนกลางๆ อยตลอด เหมอนผปฏบตตองหามมความสข แต

พระพทธเจา การปฏบตของทาน ทานเหนวามนเปนอาหารหลอ

เลยง แตมนกเปนปตสขทเกดขนจากจตใจทละเอยดและมสตก�ากบ

ไว แลวกไมตองการอะไรตอบแทน ไมตองการความเพลดเพลน

เพราะหนาทของกามสขมนจะตองเพลดเพลน ตองคะนองกบสง

ทก�าลงสมผสอย

112

แตปตสขเปนสงทอมเอบจากกศลจต จตเปนกศล จตมน

งาม อาศยหลกธรรม เปนสงทคอยอาศย คอยสงเกตด กเปนสวน

หนงของการฝกหด เวลาเราฝกหดจตใจของเรา มนกเปนอาการของ

จตทเราตองสรางความคนเคย อยางทพด บางครงเราอานธรรมะ

กด เกดความเขาใจวาส�าหรบผปฏบตกตองใหมความเฉย มความ

มนคง ไมหวนไหวกบอะไรทงสน กถก แตมนไมจรง หรอจรงแต

มนไมถก เพราะมนไดทงสอง

ถาเราระลกถงเวลาพระพทธเจาทานเลาใหฟง ประสบการณ

ของทานเองในการปฏบตของทาน ทานไดพดถงการแสวงหาของ

ทาน ทานกพยายามหาหนทางทจะตรสร ทานกมความเสยสละสง

จรงๆ ไดสละราชสมบต สละภรรยาสละลก สละทกสงทกอยางเพอ

แสวงหาการดบทกข ทานมงมนจรงๆ แลวทานกเปนคนขยน ทาน

ไมทอถอยหรอทอแทตออปสรรค ทานกท�าตามรปแบบของสมยนน

คอ การทรมานรางกาย ทานกทรมานอยางนนจนทานเปนลมเกอบ

ตาย ทานกทบทวน ท�ามาตง ๖ ป ในความรสกของทาน เวลา

ทานคด คอเราไดท�าทสดของการทรมานและการพยายาม ไมมใคร

ท�ามากกวาเรา อาจจะท�าเทาๆ กน แตไมมใครท�ามากกวา แตเรา

ยงไมไดประสบความส�าเรจเลย ยงมความทกขอย

เวลาทานก�าลงครนคดอยในเรองน ตอนนเปนเวลาททานม

ความทรงจ�า หรอมนมตขนมาวา จ�าไดสมยเดกๆ ทนงใตตนชมพ

ตอนนนอายยงนอย คนอนเขาก�าลงสนกสนานกบงาน แตวาทาน

นงในรม ทานกสบาย ทานกไดก�าหนดลมหายใจเขาลมหายใจออก

ทานกสบาย และไดเกดสมาธ เกดความสข ทานกเกดความรสก

113

วาความสขอยางนท�าไมเรากลว เพราะดวยความรสกทวาผปฏบต

แสวงหาการหลดพน หรอการดบทกขนน ไมอนญาตใหมความสข

แตวามนกเปนสวน เอะ ท�าไมเรากลวความสข ความสขอยางนเปน

ความสขทไมมเหยอ ไมมอามสสข เปนความสขทอาศยกศลธรรม

และเปนความสขทหลอเลยงความเบกบานของจตใจ ทานก เอะ

ความสขนนาจะอาศยได ความสขของปต ความสขของสมาธ ทาน

กเกดความมนใจ นแหละเปนหนทางทจะตรสรได ทานจงไดเกด

ก�าลงใจ และเปลยนวธการปฏบต ทานจงไดเรมรบประทานอาหาร

และหลอเลยงรางกาย เพอไดมก�าลงกายก�าลงใจในการปฏบต

เรองปตสข เปนสงทพระพทธเจาทานวาเปนสวนหนงของ

หนทางทท�าใหมสมาธ มความหนกแนนของจตใจ แตมนไมใชอามส

สข ไมใชความสขทดงเราไปในทต�า แตเปนความสขทเกดจากจตใจ

เปนกศล และเปนสงสมควรทจะท�าใหเกดขน ในอานาปานสตสตร

เราท�าในบทศกษาวา เราจะรพรอมเฉพาะซงปต จกหายใจเขา ร

พรอมเฉพาะซงความสข จกหายใจเขา จกหายใจออก ลมหายใจเขา

ลมหายใจออก เราจะเปดชองใหเกดปตไดอยางไร เราจะเปดชอง

ใหเกดความสขไดยงไง คอมนกตองพอดอกแบบหนง คอ ถาเราก�า

แนนเกนไป มนกจะยงทกข แตถาเราหลวมๆ ปลอยใหเพลดเพลน

ตามการครนคดทประกอบดวยกามารมณ อยางนกท�าใหจตใจเศรา

หมอง กตองสงเกตด

แตหนทางส�าหรบการเกดปตและความสขกมตงหลาย

หนทาง อยางทอาตมายกตวอยาง ทพระพทธเจาเองทานใช เชน

ศรทธา เรากระลกถงศรทธา เมอลมหายใจเขา ลมหายใจออก เรา

114

กระลกถงศรทธาทเรามในพระพทธเจา เราระลกถงศรทธาและความ

มนใจในพระธรรม หรอในพระสงฆ หรอในครบาอาจารย หรอใน

คณธรรมทงหลาย มนกเปนเหตทท�าใหมความอมเอบเกดขน เมอ

ใดอาศยความอมเอบนน กเปนสอทท�าใหจตใจหนกแนนมากขน

เรากหลอเลยงปต หรอเปดโอกาสใหปตเกด เปดโอกาสใหความ

สขเกด กอาศยศรทธาเปนเหตหรอเปนก�าลง หรอเราระลกถง

ศลของเรา อยางทเรามาอยทนกไมท�าผดอะไรสกอยาง หรอเรา

ระลกถงคณประโยชนของความประพฤตในชวตประจ�าวน เวลา

เราสามารถอยดวยความถกตอง เรากไดรกษาศลไว มนกเปนสง

ทนอมระลกถงแลวกมความอมเอบ มปตสข หรอดไมดเราเองกม

ความบกพรอง แตวาเรานกถงคนอน เอ เขามศล เขากนาเลอมใส

ถาเราสามารถทจะท�าอยางเขา กนาจะเปนสงทด เปนการใหก�าลง

ใจและระลกถง ถงเราเองกยงมความบกพรอง ผทยงทรงศลกยงม

มนกน�าปตสขใหเกดขน เราเหนคณประโยชน กใหความส�าคญกบ

การอยดวยศล อยดวยความถกตอง หรอ อาศยโยนโสมนสการ เรา

ใครครวญดวยหลกธรรม คอไมใชวาเราคดดวยความฟงซาน แต

เราใครครวญเพอไดนอมระลกถงความถกตองของธรรมะหรอหลก

ธรรม วาทพระพทธเจาสอนอรยสจ ๔ กเปนเรองจรง ทกขม เหต

ใหเกดทกขม หนทางทจะดบทกขม การดบทกขมจรง มนกเปนสง

ทนาภาคภมใจ เรากใครครวญ โดยกระบวนการ เมอไหรมเหต ผล

กตองปรากฏ เมอไหรปจจยมนพรอม มนกสงผลใหเกดขน มนก

เปนหลกธรรมชาต ซงเรากหนไมพน

อนนมนเปนสวนทเรานกถงหลกของความเปนจรง หลก

ของธรรมชาต นกอยางนนกเปนเหตใหเกดปตสข ค�าสอนของ

115

พระพทธเจาทงหมดกอาศยหลกของความเปนจรง เมอไดพจารณา

อยางนน กเปนเหตใหเกดปต ลมหายใจเขา ลมหายใจออก เราก

ก�ากบไว ไมใชวาคดไป อยางภาษาอสานวา มนคดไปทวททวแดน

คดใหมนเปนระบบ เราพจารณา คดใหมนด คดใหมนรอบคอบ คด

ใหมนลกซง เวลาเราไดพจารณา ใชการใครครวญดวยหลกธรรม มน

จงเปนเหตใหเกดความรสกอมเอบ มนกตองรกษาไว ถาเราไปคด

ฟงซาน กยกเลก หาเรองอน แตวาเราสามารถอาศย และยงโดย

เฉพาะในประเดนน เราใชเพอกระตนหรอสงเสรมความรสกทอมเอบ

มนเปนวธทพระพทธเจาสนบสนน เราท�าในบทศกษา เหมอนเรา

ก�าลงศกษาฝกหด เราก�าลงจะปฏบต ทดลองดวาเมอเราท�าอยางน

ท�ายงไงจงจะท�าใหจตใจเบกบานได ท�าใหปตสขเกดขน แทนทจะไป

นง ลมหายใจเขา เออ เมอไหรมนจะสงบหนอ ลมหายใจออก เอ

คงจะไมไหวแลว อยางนมนไมไดเกดปตสขหรอก มนดถกเจาของ

บาง ดถกธรรมะของพระพทธเจาอก อยางนปตสขไมเกดขน สวน

ทจะท�าใหจตใจเศราหมอง เรากวางไว หาสงทท�าใหจตใจเบกบาน

กเปนวธฝกหด เปนวธศกษา เราท�าในบทศกษาวา เราจะรพรอม

เฉพาะซงปต จกหายใจเขา จกหายใจออก เอาทดลองกนตอไป

•

117

ผถาม : เวลานงสมาธ ไมสามารถก�าหนดลมหายใจได จะมอาการ

แนนหนาอก ใชวธจบความรสก ถงแมจะนงอยเฉย แตกรสกเหมอน

ทขากระตกบาง แขนกระตกบางเลกๆ นอยๆ ตลอด ถาตอนไหน

ไมรสกกนงดเฉยๆ แตกมสตรการนงตลอด ไมทราบวาใชไดไหม

คะ เพราะพยายามท�าลมหายใจแลวท�าไมได ปวดศรษะและเครยด

กราบขอบพระคณเจาคะ

พระอาจารย : การใชลมหายใจเขา ลมหายใจออก บางคนกไมส

จะถนด หรออาจจะไมสบาย สรางความเครยดบาง อยางทวาใน

การก�าหนด ถงจะไมไดก�าหนดลมหายใจเขาลมหายใจออก กม

ทางเลอกตงเยอะตงแยะ ลมหายใจเขาลมหายใจออกกวธเดยวใน

กรรมฐาน ๔๐ มนกมทางเลอกเยอะ ตองทดลองดวาอนไหนรสก

นาสนใจ ทส�าคญในการภาวนา เราควรจะมความสนใจในสงทเรา

ก�าลงก�าหนด แลวกจะตองเหมาะกบเรา ถาหากวาเราไปก�าหนด

ความรสกในรางกายอยางเดยว หรอไปจบจดใดจดหนง คอกตอง

ระมดระวงในลกษณะทเรามสตเพยงพอมย เรามก�าลงใหขอบเขต

แกจตใจทเหมาะสมมย เพราะวาอยางลมหายใจเขาลมหายใจออกก

๑๐

118

คลายวามขอบเขตอยแลว แตถาหากวาเราเพยงแตตงความรสกไว

ในทใดทหนง ถาหากวามนไมชดเจนเพยงพอ และไมใหความสนใจ

เพยงพอ กอาจจะสบาย แตจตใจกลอยออกไปคดนกปรงแตงตางๆ

มนกไมไดประโยชนเทาทควร บางครงเราตองใชอบายอนๆ เชน ท

เราใชการบรกรรมพทโธ ซงไมจ�าเปนตองอยกบลมเขาลมออกกได

คอ เพยงแตก�าหนดพทโธอยางเดยวกได หรอเราเอาอาการ ๓๒ ก

ยงได หรอพทธานสตกได มนกหลายอยาง

ทางเลอกกคอนขางจะมมาก แตส�าคญวาเราจะเลอกในสงท

ท�าใหเรามความพอใจและสนใจ ในการก�าหนดสตและการพจารณา

ในธรรมตอไป

ผถาม : จากทพระอาจารยไดกรณายกตวอยางของการเดนจงกรม

ทมการก�าหนดลมหายใจเขาเมอเทายก และลมหายใจออกเมอเทา

เหยยบ ในการปฏบตเชนน ผปฏบตตองก�าหนดลมหายใจตามจงหวะ

ของเทา หรอก�าหนดตามจงหวะของลมหายใจ หรอปลอยไปตาม

ธรรมชาต และปรบบางสวนใหสอดคลองกน หรอตองปรบทงสอง

อยางเจาคะ

พระอาจารย : คนชอบคดเนาะ มนกยาก แตมนกปรบตามลม

หายใจเขา ลมหายใจออก คอลมหายใจเขากยก ลมหายใจออก

กลง นนกเปนวธ เพราะเราตองเอาลมหายใจเขาลมหายใจออกเปน

หลก แลวเรากปรบรางกายตามสภาพของลม อยางนกจะสะดวก

กวา เพราะถาเราบงคบลมตามจงหวะของการเดน มนกจะท�าให

หายใจเขาหายใจออกไมเปนธรรมชาต ในทสดกจะอดอด เราตอง

เอาตามลมเขาลมออก

119

ผถาม : เวลาหลบตาขณะปฏบต เกดการฉายภาพเหมอนสญญา

แทบจะทนท และท�าใหเคลมหลบไป เปนเพราะอะไร ถาหากวาใช

วธลมตาปฏบต จะสามารถพฒนาไดเหมอนหลบตามยเจาคะ

พระอาจารย : ถาหากวาหลบตาไวแลวเรากมแตภาพนภาพนน

มนเปนนทานฉายหนงขนมา ไมรจะเรยกการพฒนาหรอเปลา เรา

กตองหาวธทจะปรบเพอใหมสต โดยการลมตาไว บางทมนชวยให

เราอยในปจจบนไดดกวา มนกเปนอบายทสนบสนนการภาวนา

ของเรา บางครงการลมตาหรอหลบตา มนกตองขนอยกบความ

เหมาะสม เชน บางครงเวลาเราฟงซาน คดนคดนน ถาหากเรา

ลมตาไว ใหสายตาจองอยกบสงใดสงหนง บางทมนชวยใหจตใจ

อยในปจจบน ใหอยในเวลาน ใหอยในสถานทน มนกท�าใหเรา

ปกหลกอยในเวลาน มนกเปนอบายทชวย หรอตรงกนขาม บางท

เวลางวงเหงาหาวนอน ถาหลบตาไว มนกไมมอะไรชดเจน กยงงวง

ใหญ การทลมตาไวท�าใหเราไดสมผสกบสงภายนอกมากขน ยงโดย

เฉพาะไดรบแสงสวาง ท�าใหมความตนภายในจตใจ เวลามความตน

ไว กจะชวยตงสตไดดกวา แทนทจะปลอยใหจตใจงวง การลมตา

กบหลบตา มนกมคณมประโยชนในบางกรณ เพราะบางครงเวลา

เราลมตาไว ท�าใหสมผสมากเกนไป กท�าใหคดปรงแตง เลยเรา

หลบตาไวดกวา หรอเวลาเราลมตาไว เหมอนกบเปนการกระตก

สญญาขนมา ความทรงจ�า เรากหลบตาไว การปฏบตทงหมดกมไว

เพอหาความพอด ถาความพอดไดรบการอดหนนโดยการลมตาไว

กใชได ถาความพอดไดรบการสนบสนนเพราะเราหลบตาไว มนก

ใชได มนตองหาความพอดใหได

120

ผถาม : เวลาฟงพระอาจารยแสดงธรรม ไดนงตามดลมหายใจ

ไปดวย ผานไปสกระยะหนง เหนลมหายใจชดและไดยนเสยงพระ

อาจารย แตไมทราบวาพระอาจารยพดอะไร ไดยนแตเสยงคะ สต

ยงไมแขงแรงใชหรอไม จะตองฝกอยางไรเจาคะ

พระอาจารย : นเปนกรณทบางทเราตองลมตาไว เพราะหลบตามน

กสงบ และเวลาทเหมาะสมกบการหาความสงบมนกมแตเวลาทฟง

ธรรม กนาจะตงสตไวเพอฟงธรรม จะไดเปนประโยชน สตมไวเพอ

ท�าใหจตใจเกดการรการเขาใจ ถาหากวามนดงลงไปในความสงบ

แตวาขาดความรความเขาใจทชดเจน กเปนอปสรรค มนเปนความ

สงบกจรง แตวาความสงบนนตองมเปาหมาย เปาหมายของความ

สงบคอรเหนตามความเปนจรง เปนสวนทเราควรจะปรบความพอด

อกแงหนง ครงนเรากรสกอยวาทไดมาสอนครงน เรากได

ออกจากเมองไทยตง ๑๔ ป ภาษากเรมออน กคดอยเหมอนกนวา

คนฟงเรา เราพดมความหมายมย เพราะวาพดไปคดไป หาค�าศพท

หาส�านวน แตวามนหายไปตงเยอะแยะ การทจะไดอธบายธรรมะ

ใหชดเจนเรากไมแนใจ ตอนอาตมาไปอเมรกาใหมๆ การอธบาย

ธรรมะเรารสกวาคลองในภาษาไทย ภาษาองกฤษรสกวาไมคลอง

เดยวนอยไปๆ แทบไมไดใชภาษาไทยทอเมรกา ยงโดยเฉพาะเวลา

อบรมธรรมะ เดยวนภาษาองกฤษกดขน และภาษาไทยกทรดลง

ผถาม : จะทราบไดอยางไรวาเรามสตแลว

พระอาจารย : ถาหากวาสงสยกขาดสต ถาหากเราไมสามารถ

จะยนยนในตวเอง กแปลวายงสงสย มความโลเลครอบง�าจตใจ

121

นวรณกยงมก�าลงมากกวาสตของตวเอง กเปนเครองยนยน สตจะ

มเอกลกษณ คอ เรามความรสกทชดเจนและสบาย และจตเปน

กศล สตจะจดอยในกศลธรรม กศลธรรมกจะมเอกลกษณ กมความ

สงบพอสมควร ไมถงกบวาสงบนง แตวาสงบในลกษณะทจตใจไม

แสสาย มความสงบ และสตมหนาทในการก�าจดกเลสตางๆ หรอ

อยางนอยกไดเหนวา อนนมนเปนสงทไมเหมาะไมควรแกเรา กจะ

มความเบกบาน สตกจะน�าความเบกบานเขาสจตใจ เปนธรรมชาต

ของจต เปนกศลธรรม

ผถาม : องคกรรมฐานคออะไร

พระอาจารย : องคกรรมฐานคอวธปฏบตทเราไดเลอก เชนทเรา

เรยกอานาปานสตเปนองคกรรมฐาน ชวงนอาตมากพยายามอธบาย

แนะน�าใหองคกรรมฐานคออานาปานสต ถาเราเอาพทโธ พทโธ

กเปนองคกรรมฐาน ถาเอาอสภกรรมฐาน พจารณาอาการ ๓๒

อาการ ๓๒ นนกเปนองคกรรมฐาน

ผถาม : กราบเรยนถามวา การแยกจตออกจากความรสกทกขเวทนา

ทางกาย จะมวธปฏบตอยางไร และแทจรงแลวความทกขทางกาย

เปนจรงหรอไม ขอทานอาจารยเมตตาใหความรดวยเจาคะ

พระอาจารย : จะตองแยกจตออกท�าไม จตมนไมไปไหนหรอกคอ

เรากดรางกายกบจตใจ ความรสกทอยขางใตความปรารถนาทจะ

แยกจตออกจากกาย มกจะเปนความไมพอใจ ซงเปนวภวตณหา ไม

อยากมไมอยากเปน เมอยงมความรสกอยางน มนกเปนเหตใหเกด

122

ความทกขตอไป อยางนมนกจะเปนเหตใหยงตดยงพนไวกบความ

รสกตางๆ ผปฏบตจะตองอยกบการรอยางชดเจน นคอกาย นคอ

จต นคอความรสก นคอการคด ใหเหนใหชดเจน

มนไมจ�าเปนทจะแยกออก เพราะวาไมมทจะไป ยงไงจตของ

เรากเปนผรบร ไมจ�าเปนตองไปไหน มนกอยกบความรสก เวลา

เราไมมอาการของความพอใจหรอไมพอใจ กอยสบาย เมอไมดนรน

ตามความชอบไมชอบ มนมความรสกหนกแนนขนมาได เรองกายก

ดจตกด เรากพยายามก�าหนดรในลกษณะ เออ อนนมนเปนของไม

เทยง เปนของทเปลยนแปลง มนเปนของทธรรมชาตมนเปนอยาง

นน มนกเกดขน ตงอย แลวกดบไป

อยางรางกายกด มนกอาศยสวนประกอบ สวนประกอบ

กเปนของไมเทยง ไมมสาระเพยงพอใหเราเกดความชอบหรอ

ความเกลยด จตใจกเชนเดยวกน สวนประกอบของจตใจกลวนแต

ประกอบกบสงทเปนของไมเทยง เมอสวนประกอบทงหมดเปนของ

ไมเทยง จะหาความเทยงตรงไหน เราจะหาความมนคงตรงไหน

เราจะหาสงทเราจะหนใหพน

วธทจะหนใหพน กอยกบการก�าหนดร รวานเปนของทเกด

ขนแลว นเปนของทตงอย นเปนของทก�าลงดบไป นเปนของทม

ลกษณะอยางน มนกอยกบภาวะผร

เมออย กบภาวะผ ร จตใจจะอยเปนกลาง ไมขนไมลง

อยางนสบาย

ผถาม : จากบทสวดมนตวา รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ

ไมมตวตน รวมทง สพเพ ธมมา อนตตา ดวย แสดงวาแมแตค�า

สอนกไมมตวตน มแตความวางใชมยเจาคะ

123

พระอาจารย : แมแตค�าสอนกเปนสงทแตงขนมา แตวาหนาทของ

ค�าสอนเพอแนะน�าใหเราเหนหลกของความเปนจรง เมอเราเหนหลก

ของความเปนจรง เรามทางออก ทางออกอยกบการรแลวกวาง

ผถาม : จะมอบายอะไรทขจดความกลวทเกดขนบอยๆ เจาคะ

พระอาจารย : ความกลว สวนหนงทอาตมาไดเหน ไดรบประโยชน

กอานหนงสอ เปนการอธบายถงรากเหงาของอารมณในจตตางๆ

ตามค�าสอน ความกลวมรากเหงาคอโมหะ เมอไหรทเรามความกลว

ความกลวนนกเกดจากโมหะ เมอความกลวครอบง�าจตใจกแสดงวา

โมหะครอบง�าจตใจ วธทจะแกไขโมหะเราจะแกไขยงไง

โมหะ แปลวา ไมร จะแกไขกตองอาศยการรใหชด รใหด

รใหถถวน รใหรอบคอบ อาศยผรนแหละ จะไดท�าใหความกลวนน

ไมมฐาน ไมมทตง เปนวธทคอนขางจะตรง เปนการสงเกต เพราะ

เวลาเรามความกลว กมกจะมเหตผลทจะใหกลวตอไป แตถาเรา

เตอนสตเจาของวา เราจะปลอยใหโมหะครอบง�ามนกไมสมควร ใน

ฐานะของเราทเปนลกศษยของพระพทธเจา แลวเรากยกผรขนมา

กจะชนะความกลวได

อกวธหนงทเปนอบาย การดจต สอนตวเองเรองโมหะ นน

กคอนขางจะตรง อกวธทออมสกนดแตกไดผลด กคอการก�าหนด

ในรางกายของเรา เพราะเวลาเรามความกลว เรามกจะมอาการ

ในรางกาย กสดแลวแตแตละคน กจะมความรสกทแนนหนาอก

บาง มความเกรงในตวบาง มนกจะเปนการแสดงออกซงอารมณ

ของความกลว และเวลาเราสงเกต เราก�าลงกลวอะไร เรากมาด

ทรางกาย วาเราก�าลงจะมความรสกแนนตรงไหน เกรงตรงไหน

124

แลวเรากพยายามใหมความคลคลาย เมอมความคลคลายในรางกาย

อารมณของความโกรธไมมทตง มนกถกสลายไป กอาศยรางกาย

เปนสอทจะก�าจดอารมณของความกลวได เราใชกรรมฐานหรอใช

สต มนกไดผล

ในทางการแพทย เวลาคนไปหาหมอหรอไปหาจตแพทย

แลวบอกวาเราก�าลงจะมอารมณของความกลว เรามความรสกกงวล

เรองนเรองนน กลวนกลวนน ยาทใชมานาน คอ แวเลยม หนาท

ของยานไมไดท�าอะไรกบจตใจ ฤทธของยาจะคลายความเกรงใน

กลามเนอ อารมณกสลาย เราไมตองไปกนยา ไมตองไปหาหมอ

เรากมาท�าเอาเอง ตงสตไว ฝกตวเอง ใหคลายความเครยดความ

เกรงในตว ความกลวมนไมมทเกาะ มนกสลายได

ผถาม : กราบเรยนทานอาจารย ตอนเรมตนภาวนาศษยจะเรม

ภาวนาดวยพทโธ โดยก�าหนดฐานไวทกงกลางของหนาผากจนจต

สงบ บางครงเกดปตสข แลวจงเคลอนจตของตวเองลงมาทลม

หายใจ หลงจากนนลกกจะท�าตามขนตอนททานอาจารยแนะน�า

ถกตองมยเจาคะ

พระอาจารย : ถาไดผลกคงจะถกตอง อยางวาเรากไดทดลอง

อบายหรอวธ แตวาทถกตองคอเกดสตเกดปญญา เกดกศลธรรม

เกดความสงบ อยางนแหละถกตอง

ผถาม : เมอเวลาททกขเวทนา ศษยจะนงดการปวดเอว เหนถง

เอวทปวด ความรสกทปวดบรเวณเอว มผร ซงก�าลงดความปวดอย

125

ทง ๓ จดแยกกนอย โดยผรไมเขาไปปวดดวย เปนวธทถกตองหรอ

ไม ถาไมถกตองควรท�าอยางไรเจาคะ

พระอาจารย : อยางนกเปนการแยกทเหมอนกบเปนการทาทาย

และเปนการพจารณาวถจตและขณะจต ประสบการณทก�าลงเกด

จะถกหรอไมถกตองอยทผล ถาหากวาไดสตไดปญญา ไดกศลธรรม

ไดความสงบ กถกตอง

ผถาม : เมอนงไปสกพกกจะรสกวาจตวางเฉยๆ แตยงมลมหายใจ

อย ถาจะใหตามดลมหายใจอกกจะรสกวาบงคบจตและจะเบอหรอ

อดอด จงดความวางสกพก แตจากนนเหมอนจตไมมทเกาะ กเรม

จะฟง จะกลบมาหาลมหายใจกอดอด จะพจารณากายกรสกวาเบอ

เพราะเคยท�าแลว จงลองพจารณาวาเปนธรรมดาของจตทตองเปน

เชนน และมการกระทบกบสญญาตางๆ กเปนธรรมดา เดยวก

ไตรลกษณ

๑. ไมทราบวาท�าอยางน ถกตองหรอไม

๒. เมอจตไมมทเกาะ หรอพจารณามากกจะฟง ควรกลบ

มาหาลมหายใจ ถงแมจะรสกอดอด ใชหรอไม หรอควรท�าอยางไร

พระอาจารย : ปญหาอยทหาวธภายนอก แลวกไมพอใจกบอะไร

ทงสน มนกยากทจะใหมนถกตอง เราควรดทความรสก การผลก

ดนในจตใจทไมพอใจหรออดอดกบทกสงทกอยางทเราทดลอง เราก

ควรจะหวนกลบมา ดท�าไมจตของเราชอบ เพราะวาคงจะไมเฉพาะ

เวลาเรานงสมาธ มนกคงจะเปนอาการในชวตประจ�าวน เดยวกเบอ

126

น เดยวกเบอโนน เดยวกไปหาเรองโนนๆ เพอจะไดหาความถกใจ

แตนมนเปนสวนทเราตองสงเกตด เพราะวาเราเปนทาสของตณหา

วงไปตามตณหาอยตลอด เพอหาสงทพอใจชอบใจถกใจ โลกนมน

จะมความถกใจรอยเปอรเซนตทไหน ไมร จะหาทไหน เรากตอง

สงเกตดภายใจจตของเจาของ

ทเราไดใหจตใจอย คออบายวธไหน จะเปนลมหายใจเขาลม

หายใจออก คอมนตองมงานท�า ยงโดยเฉพาะในการสรางพนฐานท

มนคงของจตใจ คอจตตองมงานท�า ถาหากไมมงานท�า มนกเหมอน

มนวางจนเกนไป มนกหาเรองอกศลไปเกาะ มนกไมด เราตองให

มงานท�าทจะชวยใหจตใจอยกบเกดการฝกสต ท�าใหมการตอเนอง

ของผร ซงเรากตองอาศยความสนใจ ความพอใจ และความสนโดษ

พอใจกบสงทก�าลงท�า

บางอยางกจรงทเราก�าหนดตรงน กยงไมรสกสงบเทาทควร

เรากตองมาทดลองตรงน แตวากใหอยใกลเคยงกน ไมใชกระโดด

ไปกระโดดมา เดยวสตแตก สมาธกจะไมม เรากตองพยายามให

อยในขอบเขต ซงเรากกลบมาทหลกอานาปานสต ดลมหายใจเขา

ลมหายใจออก ถาเราก�าลงมอปสรรค เรากทดลอง ถาหากไมได ก

กลบมาทหลกอก คอ ส�าคญทเราตองมหลกทเราสามารถจะกลบ

มาได ถาหลกของเราไมมนคง ถาหลกของเราไมชดเจน เดยวเรา

กออกไปฟงซานวนวาย มนกจะเสยเวลาในการภาวนา

ผถาม : เจรญเมตตาคออะไร ปฏบตอยางไรเจาคะ

พระอาจารย : เรองนเปนเรองใหญ ถาพดคราวๆ สนๆ เมตตา

เปนลกษณะของจตทเอออาร หวงดตอตวเอง หวงดตอผอน เราก

127

ตงความรสกทหวงดใหได คอไมใหจตตกอยในอ�านาจของความไม

พอใจ ไมชอบใจ ทเปนอกศล แตใหยกจตเขาสความหวงด ความ

เออเฟอ ความรสกเอนดตอความสขของตวเองและผอน อนนเปน

ลกษณะของจตทมเมตตา ในขณะจตเรากยกขนมาในปจจบนอารมณ

และเปนทนาสงเกตเวลาเราทองบทสวดแผเมตตา คอ เราแผเมตตา

ใหถงตวเองไวกอน ถาเรายงแผเมตตาตอตวเองไมได เรากอยาไป

เทยวแจกเมตตาแกผอนเลย เรากท�าใหมนมนคงเสยกอน เหมอน

กบเรามเงนในธนาคารจงจะไดไปแจกใหผอน เปนสวนทเรารจกแผ

เมตตาใหจตใจของเราอมเอบดวยเมตตา เปนวธทสรางความแจมใส

มนจะมความเบกบานและจตจะออนโยน อาศยเมตตาธรรม

พระพทธเจาบอกวา อานสงสของเมตตา คอ เปนจตท

ท�าความสงบไดเรว เพราะเวลามภาวะจตทออนโยนเบกบานเออเฟอ

มนจะเขาสความสงบไดสะดวกสบาย

ผถาม : การชวยเหลอคนบางคนแลวผกพน ซงกมความสขความ

ภมใจและความกงวล เปนภาระนน ถอเปนความสขทมเหยอลอตาม

ททานอาจารยสอนใชหรอไม หากใชควรปฏบตอยางไรตอไปเจาคะ

พระอาจารย : การชวยเหลอและการเออเฟอมนกเปนสงทด แต

วาเวลาเราสรางความผกพน มนกเปนสงทเปนภาระ แตวามนกเปน

ธรรมชาตของมนษยเรา ธรรมชาตของจต และกเปนโทษทแอบแฝง

อยในสงทด เรากตองระมดระวง เวลาเราผกพน เชนเราไปชวยคน

เขากไมเกดความสขทเราตองการ เรากไมสบายใจ เมอเขามความ

อยากไดมากเกนขอบเขตทเราปรารถนา กทกขอก กมหลายอยางท

เรากตองระมดระวง การชวยเหลอ ความเออเฟอ เปนสงทเราควร

128

ท�า เพราะเปนสงทดงาม ทเราเรยกวาสามจกรรม เปนการกระท�า

อนสมควร แตวาเราท�าเพอใหเปนการกระท�าทถกตอง ไมใชท�าเพอ

ไดรบการตอบแทนหรอไดรบการยกยอง หรอยนยนวาเราเปนคนด

เพราะเราไปท�าในสงเหลานน

อนนเปนสงทผกพนจตใจไว เราท�าความดเพราะความดเปน

สงทสมควรท�า เรากท�าไปเหอะ แตกระมดระวงในความผกพนท

อาจจะเกดขน

ตอจากนไปกจะไดนงสมาธเดนจงกรม วนนเปนวนท ๔ ของ

การปฏบต อาตมาไดพาน�า โดยเหมอนกบบงคบเวลาใหนงพรอม

กน ใหเดนพรอมกน แตวาเดยวนพวกเราไดตงอกตงใจกนด กได

เขาทกนพอสมควร บางคนกจะมความยนดกบการนงสมาธ บางคน

กจะมความยนดกบการเดนจงกรม ตอจากนไป กจะเปดโอกาสให

นงและเดนตามอธยาศย แตวา ๔ โมงเยนกจะหยด แลวกท�าโยคะ

กน เพราะบางคนถาก�าลงเกดความสงบกอยากจะนงนาน กจะได

เปดโอกาส บางคนถาก�าลงเดนจงกรมรสกสงบด จะไดท�าไป จะได

ทดลองในตวเอง การสลบกนจงจะไดผลด เพราะวาในทสดกตอง

อาศยตวเองอยด ตอจากนไปในชวงเวลาทเราปฏบตภาวนา หลง

จากไดอบรม ใหธรรมะแลว กอยในดลพนจของโยมทกคน จะได

ปรบตวเอง ทดลองด อนใดไดผล เพราะเดยวนเราอยในสถานทท

เกอกลจรงๆ เหมาะสมกบการฝกหดและทดลอง ชวงเวลาทงหมด

๘ วน กเปนโอกาสพรอมจรงๆ จะไดทดลองด

การนงสมาธเดนจงกรม กสดแลวแตเราคอยปรบกน แต

วาทส�าคญ คอเวลาเราลกขน กพยายามลกขนโดยมสต คนอนเขา

ก�าลงนง เวลาจะออกไป กไมใหกระทบกระเทอน ไมใหสงเสยง

129

เชนเดยวกน เวลากลบเขามาในสถานทน กเขามาโดยความส�ารวม

ไมกระทบกระเทอนตอผอน กจะเปนวธทเราจะไดเจรญสตในการ

เปลยนอรยาบถ

กเชนเดยวกน ถาหากวาอยขางนอก มทเดนจงกรมขาง

นอกดวย ถาหากวาสะดวกทโนนเรากทดลอง แตวาส�าคญเราอย

ดวยกนเกอบรอยคน ถาเราพยายามส�ารวมกาย ส�ารวมวาจา และ

ส�ารวมจตใจ กจะเปนการสงเสรมทกคน แทนทจะกระทบกระเทอน

กนหรอท�าใหเกดการกระทบ อยางนกเปนการสงเสรมตวเองและ

เปนการสงเสรมผอนในการปฏบตดวย กเปนกลยาณมตรทด

ตอจากนไปขอใหเราตงอกตงใจกน ปฏบตตามอธยาศย

•

131

เมอตอนเชานไดเรมอธบายหมวดเกยวกบเวทนา ใน

อานาปานสตสตร กคงจะตอจากตอนเชา คอ ตอนเชาพดถงทวา

ภกษนนยอมท�าในบทศกษาวา เราเปนผร พรอมเฉพาะซงปต จก

หายใจเขา, ยอมท�าในบทศกษาวา เราเปนผรพรอมในปต จกหายใจ

ออก, ภกษนนยอมท�าในบทศกษาวา เราเปนผรพรอมเฉพาะซงสข

จกหายใจเขา, ยอมท�าในบทศกษาวา เราเปนผรพรอมเฉพาะซงสข

จกหายใจออก

ถดไปจะม “ภกษนนยอมท�าในบทศกษาวา เราเปนผร

พรอมเฉพาะซงจตตสงขาร จกหายใจเขา, ยอมท�าในบทศกษา

วา เราเปนผร พรอมเฉพาะซงจตตสงขาร จกหายใจออก ดงน”

คอ เราเรมตนดวยการพยายามทจะท�าจตใจใหเกดความอมเอบหรอ

๑๑

132

ความหนกแนน พรอมทจะสงบ และเปนสวนประกอบของความ

สงบ คอมปตและมความสข

เมอมความสงบ กสมควรจะพจารณาใหละเอยดขนสกหนอย

เพราะวาการทเราปฏบตภาวนานน ไมไดปฏบตเพอความสงบอยาง

เดยว แตวาเพอใหไดเกดปญญารแจง มหนทางในการดบทกขได

การดบทกขนนกยอมอาศยการไดร ไดเขาใจ ในสงทท�าให

เกดอปสรรคและเกดปญหา ปญหาคอความทกข ความทกขไมได

ลอยลงมาจากอากาศ ไมไดมคนอนมายดเยยดใหเรา มนเปนสงท

เกดจากภายในตวเราเอง คอ จตใจทไมร ตามความเปนจรง คอ

ไมสามารถแยกวาความรสกของเรา การคดนกของเรา การสมผส

ของเราคออะไรบาง เราจะไดเปนผรแจงไดอยางไร คอเรารพรอม

เฉพาะซงจตตสงขาร

จตตสงขาร คอ การปรงจต หรอการประกอบอารมณของ

จต เพราะวามนมสวนประกอบทจะปรากฏขนในจตเรา

ทส�าคญ ทเราเรยกวาจตตสงขาร กคอเวทนากบสญญา ๒

ประเดนน เปนเครองปรงจตของเรา คอจะเกดการคดนกปรงแตง

ตางๆ ไดเกดความรสกขนๆ ลงๆ ไดเกดความรสกละเอยดกได

หยาบคายกด มนกเกดออกจากสวนสมผสตอนแรกคอ เวทนากบ

สญญา เราตองพยายามตงประเดน รพรอมเฉพาะซงจตตสงขาร

ใหเขาใจวาสงทท�าใหจตใจเกดความรสกตางๆ ทหลากหลาย แลว

กการคดนกทพสดาร มนกเกดจากของงายๆ กแคเวทนากบสญญา

133

เวทนากแคความรสก สขเวทนา ความร สกทสขสบาย

ทกขเวทนา ความรสกททกขทรมาน อทกขมสขเวทนา เวทนาท

เปนกลางๆ ไมสขไมทกข และสญญา คอ ความส�าคญมนหมาย

สญญากอาศยความทรงจ�า เรามความทรงจ�า เรากไดออกจากความ

ทรงจ�าอนนน มนกมความส�าคญมนหมายวานคออะไร กตามทเราได

จ�าไว แตมนกเปนเรองทเราตองดใหละเอยด เพราะทเราวาสญญา

การท�างานของสญญา คอมนกมความทรงจ�า และกมเวทนาประกอบ

ดวย มนกท�าใหมภาพหรอนมตหมายวานคออะไร เชน ยกตวอยาง

เวลาเราอยขางนอกและไดเหนสงใดสงหนงทอยกบดน ขนจากดน

มนกมอะไรกวางๆ สกหนอย และกลายเปนสงทมสเขยวเยอะๆ คอ

ภาพของเรา มนเหนสกบรปลกษณะ แตวาอาศยสญญาทจะไดตง

ชอวาอนนนคอตนไม อาศยสญญาวาเปนตนไม

แตวาเมอไดมสญญา มนไมไดอยแคนน คอมนเปนสวนหนง

คอจตตสงขาร มนกไดรสก เรยกวามเวทนา เพราะวาทกขณะจต

จะมเวทนากบสญญา บางทเราเหนสงทเราเรยกวาตนไม และเรา

กมความรสกสขสบาย มนกกระตนสญญาอกท เออ มนเปนตน

ไม แลวก เออ มนเปนตนมะมวง ก�าลงออกดอกหรอเปลา มน

จะไดผลเมอไหร กท�าใหสญญาความทรงจ�านกถง เอ ทโนนเคย

ไดมะมวงหวานๆ เคยไดทโนน จากวดไหนหนอ คอมนเรมปรง ก

อาศยความทรงจ�า แลวกไปคด จ�าไดครงนน ไดอยกบคนนนเมอป

โนน แลวความทรงจ�ากเรมปรงจต จตมนกมการปรง อาศยสญญา

ความทรงจ�าส�าคญมนหมาย แลวบางทมนกเกบ เอ คนนนเราให

เงนกบเขาตงนานแลว เขาไมคน มนกกลายเปนทกขเวทนา แลว

กท�าใหคนนนนะแยมากเลย กเรมปรงเปนเรองใหญละ

134

ตอนแรกกเหนแคตนไม ใชมย จตตสงขารมนกปรงจต

เวลาเราไมร มนไดเวทนายงไง มสญญายงไง มนกท�าหนาทของ

มน เรากจะปรง การคดนก การทรงจ�า ปรงตอ แลวกกลายเปน

เรองสบสนซบซอนหลากหลายเหลอเกน แตในทสดมนกมเวทนา

กบสญญาเทานน

เมอเรารเทาไมถงการณ กมกจะเชอในเรองทจตใจไดส�าคญ

มนหมายและไดปรงตอ เปนเหตทเราจกรพรอมเฉพาะซงจตตสงขาร

จกหายใจเขา เราจกรพรอมเฉพาะซงจตตสงขาร จกหายใจออก

เพราะวาเมอจตถกปรง ไมใชเราเพยงแตปรงเรองตางๆ มนกยด

ไวเปนตวเปนตน เปนเราเปนเขา มนกสรางความทกขอก สราง

ความทกขทท�าใหเราพวพนอยกบความทกข จมอยในความทกข

แตทจมอยในความทกขกเพราะแคเวทนากบสญญา เรากตองกลบ

มาสงเกตด เวทนาคออะไร สญญาคออะไร ก�าลงท�างานอะไรบาง

เปนการแยกแยะ เหมอนกบเราถอนนทานของชวตทชอบปรง เวลา

สรางความเขาใจในกระบวนการ เรากมทางออกทจะปลอยวางได

การปรงของจตเรากตองมาสงเกตดและพจารณา อยาง

เราเหนเวทนา ตามทพระพทธเจาแนะน�า ใหเราพจารณาเวทนา

เหมอนกบเปน...นกภาษาไทยไมออก...เชน เวลาฝนตกในหนาฝน

มเมดใหญๆ ลงมา แลวจะมเหมอนลกโปงเลกๆ เปนน�า ออกมา

เปนฟอง กจะอยไมนาน เวลาฝนตกกอยไมนาน ปบๆๆๆ เวทนา

กมลกษณะอยางน กเปลยนเปนสขเวทนาบาง ทกขเวทนาบาง

อทกขมสขเวทนาบาง แตลกษณะกเหมอนกบลกโปงเลกๆ หรอ

เหมอนกบเครองเลนของเดก เวลาเราเอาแหวน แลวกมน�าสบ

135

เราจมใสแลวกเปามนออกไป กอยไมนาน ดวามนเปนของทเวลา

เดกเหนกตนเตน แตพอไปจบมนกแตก อยไมนาน เวทนากเชน

เดยวกน เรากชอบยดไว เกดทกขเวทนาเรากเกดความเศราโศก

เสยใจ ไมอยากมไมอยากเปนอยางนน เรากยดไว แตทจรงมนอย

ไมนาน แตเรากเกดความไมพอใจ บางทเวทนาเปลยนแลว แตเรา

ยงตดกบอารมณวาไมพอใจ เหมอนกบสขเวทนากเชนเดยวกน เรา

กเกดความตนเตนกบสขเวทนา ทจรงมนแปบๆๆ ไมมสาระอะไร

มากนก มนกคอยๆ เปลยน

เราตองเปนผพจารณาในเวทนา เหนตามความเปนจรงของ

เวทนา อยางพระพทธเจาบอก คอเวทนาจะเปลยนแปลงอยตลอด

สขเวทนาเวลาเปลยนแปลงและหาย มนกท�าใหเกดทกขเวทนา

เพราะวาไมอยากใหเปลยน อยากใหอยอยางถาวร อยากใหอย

นานๆ แตวาพอมนเปลยน มนกเกดความทกข

ตรงกนขาม ทกขเวทนา มนเกดความทกข คอมนทกขอย

แลว เรากเกดความทกขซ�าเวลามนไมเปลยน เวลามนก�าลงมนคง

อย เวลามนเปลยน มนกเกดสขเวทนา เพราะวาไดเปลยน มนก

กลบไปกลบมา

ในอทกขมสขเวทนา เวทนาทเฉยๆ คอ เวลาอทกขมสข

เวทนาเปลยน ถาเปลยนดวยการรเทาทน กเปนเหตใหเกดความ

สข เวลาเวทนาเปลยนโดยรเทาไมถงการณ มอวชชาครอบง�าหรอ

โมหะครอบง�า เปนเหตใหเกดความทกข เวทนากจะเปลยนแปลง

อยตลอด แตวาจะเปลยนและท�าใหมอากปกรยาเกดขนยงไง กนา

136

สงเกต เพราะวาโดยปกตเราเปนทาสของการเปลยนแปลง เราเปน

ทาสของการวงเตนหาความสข พยายามหลกเลยงจากความทกข

แตเรากชนความทกขอยตลอด

เวลาเราสรางสตปญญาใหเทาทน มนกท�าใหมความมนคง

มากขน การรพรอมเฉพาะซงจตตสงขารเปนหนาทของผปฏบต เรา

ตองคอยฝกหด อยางทเราเขาใจการเปลยนแปลงของเวทนา สญญา

กเชนเดยวกน สญญา พระพทธเจายกเปรยบเทยบ เหมอนกบเรา

อยในทะเลทราย มแดดสองจด มนมกจะมภาพเงาออกมา ภาพเงา

ของแสง เหนน�าอยทางโนน แตทจรงเปนภาพหลอกลวง สญญาก

เชนเดยวกน เหมอนเปนภาพหลอกตาเรา เพราะมนจะคอยเปลยน

บางทกจบจดไมได เพราะวามนส�าคญมนหมาย ท�าใหเราคดนก ปรง

จตออกไป บางทท�าใหเกดความดใจ บางทท�าใหเกดความเสยใจ

อยางทอาตมาเลาใหฟง คอ สญญาส�าคญมนหมายกอาศยความ

จ�า เราไปนกถงคนนหรอเหตการณโนน มนกท�าใหเราไปนกเรอง

อน ท�าใหเราระลกถงเหตการณในอดตหรอปรงไปถงอนาคต นกถง

สงทเราเคยท�า บางทกท�าใหมความเสยใจ ไมนาท�า

แตทจรงทเราก�าลงคด มนไมเกยวเลย แตวาสญญามนจะ

คอยปรงจต ในเมอเราเปนทาสของการปรง เรามกจะมความทกข

พรอม การเปนผรพรอมเฉพาะซงจตตสงขาร เปนการสรางความ

รความเขาใจ และไดร เทาทนความเปนจรงของจต เพราะวาจต

อาศยสวนประกอบ สวนประกอบลวนแตเปนของไมเทยง เปนของ

ทเปลยนแปลง เปนของทไมแนนอน เปนของทไมคอยมสาระ ใน

เมอสวนประกอบแตละอยางก�าลงเปลยนแปลง ก�าลงแสดงความ

137

ไมเทยงและความไมแนนอน เราจะใหความแนนอนหรอปกใจไว

กบอาการของจตทถกปรงนน มนกไมสมเหตสมผล แตเราควรสราง

ความเขาใจและพจารณาใหไดวา นคอจตตสงขาร นเปนอาการ

ของจตทถกปรง วธการของจตกมเทาน ไมนาจะไปหลงใหลเชอ

มนอะไรมากเกนไป

จะไมใหจตท�างานอยางนน คอ ไมใหมความทรงจ�า มนก

เปนไปไมได มนเปนสงทเราตองอาศยอย เชน เวลาเราลกจากท

นงตรงน ถาเราไมมความทรงจ�าอะไรสกอยาง มนตองพยายามคด

ทกสงทกอยาง เอ หองน�าอยทไหน หองอาหารอยทไหน ของของ

เราอยทไหน ทนอนอยทไหน ถาเราตองไปคนควาคดทกสงทกอยาง

อยางนล�าบากมาก มนกตองอาศยความทรงจ�า สญญา ส�าคญมน

หมาย มนกตองอาศยอย แตวาอยาไปเชอมนมนมากเกนไป อยา

ไปถกจตใจปรง อยาไปถกชกลากไปตามอารมณทเกดขน เราเพยง

แตรวาอาการของจตมกจะเปนอยางนน มนกเทานน อยางทครบา

อาจารยทานชอบใชส�านวน มนสกแตวา รสกวาจะเปนหลวงพอ

พทธทาส เปนพระองคแรกทใชส�านวนน มนมความหมายมาก มน

สกแตวาเวทนา มนสกแตวาสญญา มนกเทานน เราไมไดตความ

หวงวาจะไดมากกวานน และเรากไมไดหลงในภาพนมตทเกดขน

หรอความรสกตางๆ ทเกดขน มนกเพยงแตเวทนากบสญญา ท�างาน

ปรงจตอย แตเรากไมหลงและกไมเชอมนในความรสกเหลานน ทก

ลมหายใจเขา ทกลมหายใจออก เราจะรพรอมเฉพาะซงจตตสงขาร

ทกลมหายใจเขา ทกลมหายใจออก เปนประเดนทนาศกษานาสนใจ

เพราะวาเรามกจะถกจตของเราปรง มความตนเตน มความกลว ม

ความกงวล มความพอใจไมพอใจ มความอยากได มความไมอยาก

138

ได มนขนๆ ลงๆ วนๆ อย แตทจรงมนเกดจากของนอยๆ สกแตวา

เวทนากบสญญา ถาหากวาเราเหนอยางชดเจน เรากวางอาการของ

จตได เราวางลงได ไมใชวาไมมเวทนา ไมใชวาไมมสญญา เพราะ

วายงไงกตาม ทกขณะจตตองม พระพทธเจาเองทานกม แตทาน

สามารถเหนอยางชดเจน ไมถกหลอกลวงดวยสงเหลาน เปนลกษณะ

ของผมปญญา เปนประเดนทเรานกปฏบต ควรใหความสนใจ

ขอสดทายในหมวดเกยวกบเวทนา “ภกษนนยอมท�าใน

บทศกษาวา เราเปนผท�าจตตสงขารใหระงบอย จกหายใจเขา,

ยอมท�าในบทศกษาวา เราเปนผท�าจตตสงขารใหระงบอย จก

หายใจออก” ทจรงกอนอน ในพระสตรเวลาพดถงภกษ ภกษนน

จะหมายถงผปฏบต จะเปนภกษจรงๆ หรอจะเปนผหญงกด ผชาย

กด บรรพชตกด ฆราวาสกด เปนผปฏบตธรรมอยางน

การท�าจตตสงขารใหระงบอย คอท�าใหสงบ ไมใชระงบใน

ลกษณะวาไมใหม อยางทอาตมาพดเมอตะก เพราะเปนไปไมได ยง

ไงกเปนธรรมชาตของจตทจะตองมเวทนากบสญญา แตทเราวาระงบ

อย คอท�าใหสงบ ท�าใหมนชดเจน ท�าใหรเทาทน เมอรเทาทนและ

ไมถกหลอกลวง ไมถกชกลากไปตามการปรงของจต มนกจะมความ

สงบ มความหนกแนน เปนประเดนทสมควรฝกหดตวเอง เพราะวา

เราหมมนษย ทเราอยในชวตของตวเองกด อยในสงคมกด ทกอยาง

ทเปนเรองราวทดมสาระ ทงทเปนสงทไรสาระ และเปนสงทสราง

ความวนวายเดอดรอน มนเรมดวยจตตสงขาร การปรงของจต

139

เราตองเปนผ เลอก เราตองเปนผ เขาใจ วาเรามความ

สามารถในการเลอก เพราะโดยปกตความรสกไมเปนอยางนน เรา

จะรสกวาถกความทกขมาทบถมเรา มความล�าบากมารงแกเรา ม

คนมาท�าความเดอดรอนใหเรา แตมนไมเปนอยางนน คอเราเปน

ผยอมปรงไปตามกระแสของจตตสงขาร เมอเราเปนผยอมปรงไป

ตาม เรากจะตองยอมรบผล แตมนไมอยากยอมรบผล เหมอนกบ

หลวงพอชาทานสอน ทานยกตวอยางในลกษณะของมนษย ทาน

ยกตวอยางวา สมมตวามรในดน แลวเรามนาฬกาทมคามาก เรา

ชอบเรารกนาฬกานมาก แตเราท�าตกลงไปในหลม เรากอยากได

คนมา เราเอามอลวงไปในหลมเพอจะไดเอาคน แตวาเออมไมถง

เวลาเออมไมถง มนษยทวไปกจะบนวา รมนลกเกนไป เอาคนไม

ได แทบจะไมมใครทพด เอ แขนเราสนไป คอมนจะไมโทษเจาของ

จะโทษภายนอก นมนเปนลกษณะมนษยเรา เมอเปนอยางนน ทก

สงทกอยาง ปญหามนไมคอยเปนของเจาของ มนเปนปญหาของ

เขา มนเปนปญหาของโลก มนเปนปญหาของเจานเจานน แตวา

เจาของเองมแตคนมาใสปญหาใหเรา กมอยางนแหละ ไมรบผด

ชอบเลยสกอยาง

แตในลกษณะของธรรมะไมเปนอยางนน เพราะวาเราเปน

ผปรง การสมผส จะเปนสงทถกใจกด ไมถกใจกด เราเปนผปรงให

มความทกข เราจะหาวธปรงทบางทกมเหตผล แตกเปนเหตผลของ

จตตสงขาร เรากเขาขางตวเองอยแลว เราตองเปนผสงเกตใหดวา น

แหละจตถกปรงอยางไร การเคลอนไหวของจตมนเกดจากอะไรบาง

140

แลวถกกระแสอะไรมาผลกดนมน เมอไดสงเกตพจารณาเพอไมปรง

ไปตามกระแสของกเลสตณหาและการล�าเอยงของเรา เรากสามารถ

อยอยางอสระ คอความรสกกเหมอนเดม แตเราไมตะครบเปนปญหา

ของเรา ไมตะครบเปนเรองทท�าใหเราหนกใจหรออดอดใจอะไรสก

อยาง มนกสกแตวาการเคลอนไหว คอเราดเหมอนกบเปนกระบวน

การของธรรมชาต เวทนากบสญญามนมหนาทอยางนน เรามการ

คดการนก การส�าคญมนหมาย แตถาเรามองในลกษณะ เออ มน

กสกแตวาธรรมชาตเปนอยางนน เราไมถอสาอะไร เหมอนกบเชน

ถาหากวาเปนหนาฝน ฝนตกลงมา เราเกดความตกใจ เสยใจ ไม

พอใจ เอะ ท�าไมฝนตก อยางนบา มนไปหาเรองในสงทไมควรหา

เรอง หรอเราเหนสตวเดรจฉาน เชนหมามนชอบเหา มนกท�าตาม

ธรรมชาตของมน เราจะไป เอ หมาไมควรเหา มนกไมรจะบงคบ

ใหมนไมใหเปนอยางนนไดอยางไร

อนนเชนเดยวกน จตใจของเรา ตามหนาทของมน มนกม

เวทนา มสญญา มการปรง แตเราตองสงเกตดวาปรงดวยอ�านาจ

ของกเลสและตณหา หรอปรงดวยอ�านาจของคณธรรม ยงไงกตาม

กจะมการปรง แตวาเราจะยอมใหปรงโดยกเลสและตณหาของเรา

หรอจะใหปรงดวยคณธรรม อนนจะเปนการเลอกของเรา

เวลามนถกปรง มนกเปนกระบวนการของธรรมชาต เรา

ตองใหมนอยในเกณฑทชวยใหสงบลง ท�าใหเกดความเขาใจในวธ

การของจต ธรรมชาตของจต เมอเราเขาใจในธรรมชาตของจต เรา

กสามารถเลอกวาเราจะแกไขยงไง หรอจะปรบตวในสถานการณยง

ไง อยางนมนเปนการปรบโดยธรรมชาต

141

นกถงพระพทธเจา คอทานอยทามกลางสงคมและหมมนษย

ในสมยนน ทานกยอมอยกบคน ทดไมดกสรางปญหาเหมอนกน

เวลาเราอานพระสตร สวนมากพระพทธเจาสอนในพระ

สตร คนฟงจะเปนพระกด เปนญาตโยมกด ฟงแลวเกดความชน

ใจในธรรมะ เกดการรแจง เหนจรงในธรรมะ บรรลนบรรลนน อน

นในพระสตร แตถาเราอานเรองพระวนย เดยวพระกท�าผด พระ

ภกษกท�าไมด ภกษณกท�าไมด พระพทธเจาตองแกไข ทงหมดเปน

เรองของความผดพลาดและความโงของลกศษยของทาน แตวาเรา

กคดวาพระพทธเจาทานวางตวยงไง ทานกคอยแกไข บางทวางกฎ

ระเบยบไว บางทเครงเกนไปท�าใหเดอดรอน บางทหยอนเกนไป

คนกหาทางหลกเลยงอก ทานกคอยปรบคอยแกไข ทานกอยใน

ทามกลางโลกจรง ทานตองอาศยการปรงจตเชนเดยวกน แตทาน

ปรงคดแกไขปญหา แกไขสถานการณเพอประโยชนสขของมนษย

เรากเชนเดยวกน เราอยในทามกลางของการปรงของจต

ของเรา แตเราตองหาทางคอยๆ แกไข เพอหาวธทจะอยอยางไม

ทกขเดอดรอน มความสขสบาย มความสงบ เราจกท�าจตตสงขาร

สงบระงบอย หายใจเขา เราท�าจตตสงขารสงบระงบอย หายใจออก

ทเราวาสงบระงบอยไมใชวาบบไมใหมความรสก ไมใหมสญญา ไม

ใหมการเคลอนไหวของจต แตเราพยายามใชสตปญญาทกลมหายใจ

เขา ทกลมหายใจออก และรจกวากระบวนการของธรรมชาตเปน

อยางน ธรรมชาตมทงสงทเปนคณเปนโทษ มทงสงทเปนพษเปน

ภย เราตองเปนผสงเกตพจารณา เพอเลอกในสงทเปนประโยชน

ทแทจรง ลมหายใจเขา ลมหายใจออก เรามหนาท เรามโอกาสท

142

จะศกษากบอาการของจตในเวลาน มนไมไดอยอนไกล เวทนากบ

สญญา ของงายๆ แตมนเปนสงทสามารถสรางความพสดารได

ในแงหนง นกถงคณตศาสตร คอมการคดเลข ไมไดซบ

ซอนเทาไหร มนของงายๆ เลขแค ๒ ตว แตเวลาคดออกมา มน

กจะสรางความพสดาร เขาเรยกมองแดลโบรเซต (Mandelbrot

set) มนเปนสงทสรางภาพ แตมนเปนของงายๆ เปนระบบคดเลข

ในคณตศาสตร คอมนไมซบซอน แตพอมนท�าซ�าๆ มนกออกมา

พสดาร นเปนลกษณะของชวตจรง มนเปนอยางนน เวทนากบ

สญญามนไมมากนก แตวาสรางความพสดารไดมากมาย เราตอง

กลบมาด เออ มนกแคน มนสกแตวาเวทนา สกแตวาสญญา เพอ

ใหมนร รพรอมเฉพาะ และเพอท�าใหสงบระงบ มนกอาศยผรอย

•

144

วนนวนท ๕ ในการปฏบต กไดเรมปพนฐานในการปฏบตโดย

อาศยอานาปานสตเปนหลก คอเวลาทเราเจรญอานาปานสต เปน

โอกาสทชวยท�าใหจตใจสงบ แตในความสงบนน มสวนหนงทเรา

จะขาดไมได ทงไมได คอ การพจารณาอรยสจ ๔ นเปนพนฐาน

ในการปฏบตและในการศกษาธรรมะของพระพทธเจา ถาหากเรา

ไมไดนอมอรยสจ ๔ เขาสการฝกหด จตใจของเรากจะขาดความ

บรบรณ ขาดความสมบรณ เพราะวาเปาหมายในการปฏบตในพทธ

ศาสนาอยทการดบทกข เปนประเดนทเราตองใหความสนใจและให

ความส�าคญ เพราะวาเมอเราใหความสนใจกบความทกข เปนวธท

จะชวยท�าใหเราเขาใจสงทส�าคญในชวต และวธทจะท�าใหมการหลด

พน ความสงบ ความอสระ ความปลอดโปรง คอทกสงทกอยางท

ดในชวตทเราปรารถนา เราสามารถมองไดจากจดคอการดบทกข

ทกขกบการดบทกข

เพราะไมมใครปรารถนาความทกขสกอยาง สกคนในโลกน

จะมเงนทองมากนอยแคไหน สงของมากนอยแคไหน ความสะดวก

สบายในโลกภายนอกมากนอยแคไหน คนจะสรรเสรญยกยองมาก

๑๒

145

นอยแคไหน แตวาเรายงมความทกขในจตใจ กเหมอนกบเปนของ

โมฆะ ไมมคณคา การพจารณาทจดของความทกขและการแกความ

ทกขจงเปนจดทส�าคญ และทกสงทเปนอปสรรคขดขวาง จะอยใน

หมวดของความทกขและเหตใหเกดความทกข ทกสงทกอยางทเปน

ไปในทางบวก ทางด ทางนาปรารถนากจะอยในหมวดของการดบ

ทกขและหนทางทจะดบทกข การพจารณาความทกขจงเปนวธทให

ความสะดวกสบายกบตวเอง

ถาหากเราเปนนายพรานลาสตว ถาออกไปในปา เดนไป

ทศนทศโนน เดนไปขางบนขางลาง เดนหาสตว มนเหนอย จะ

ไดหรอไมไดกไมรบรอง แตถาเราไปนงจองอยทแหลงน�า แนนอน

เดยวสตวมาเอง เราไมตองไปเหนดเหนอยเมอยลาอะไร ยงไงสตว

กตองมาไมเรวกชา ในทสดทกชวตตองอาศยน�า เขากจะตองมาท

จดนน เชนเดยวกนในเรองการปรารถนาและเปาหมายทจะพนจาก

ความทกขของเรา มนจะตองมองทตวทกข วธแกไข และการลม

รสของการดบทกขกอยตรงจดนน เรากดสงเกตเอา พระพทธเจา

ทานเปนนกปราชญจรงๆ เพราะทานสามารถมองเหนความส�าคญ

เพราะวาแทนททานจะตงศาสนาทมการคาดคะเนวาโลกเปนอยาง

น พระเจาเปนอยางโนน วธทจะมความเฉลยวฉลาดรจกโลก เชน

ในดานปรชญา ทานกไมสนใจ เพราะเหนวามนเหนอยเปลา ถาจะ

ท�าใหการแสวงหาของเรามประสทธภาพ มนตองมองทจดน มอง

ททกข เหตใหเกดทกข การดบทกข หนทางทจะดบทกข

การปฏบตของเราตองพยายามใหอยในจดนน ทเราหดฝกไว

อานาปานสต ลมหายใจเขา ลมหายใจออก ท�าใหมความละเอยด

146

ของจตใจ ท�าใหมความสงบของจตใจ ท�าใหมความสามารถในการ

แยกแยะในอาการของจตใจ คอท�าไวเพอใหมความช�านาญ แตความ

ช�านาญนนมเปาหมาย คอ การสรางความเขาใจในอรยสจ ๔ เรองน

เปนเรองทส�าคญมาก เพราะถาเราตระเวนหาวธการทจะไดดบทกข

เราตองมระบบ ถาขาดระบบมนกวนๆ อย กดโลกน คนวนๆ อยก

เยอะแยะ หาคนทมจดหมายปลายทางและมวธด�าเนนชวตทชดเจน

ยาก เหมอนกบทพระพทธเจาสอน คอความทกขมอยทกคน แต

ผลของความทกขม ๒ ประการ ประการแรกมความทกขเปนเหต

กสบสนงงๆ แลวท�าใหมความทกขเพมเตมอกอยางยาวนาน อนน

เปนผลอยางหนง หรอผลของความทกขอกประการหนง เมอเกด

ความทกขกเกดความปรารถนาแสวงหาหนทางออกจากทกขใหได

เราผเปนนกปฏบต เราจะตองพยายามใหอยในกลมท ๒

อยาทงตวเองไวในกลมท ๑ ไหนๆ เราเกดมาเปนชาวพทธ บญ

นกหนาจรงๆ เราไมควรจะเสยโอกาสเสยเวลา เราไมควรจะเสยดาย

อะไร เออ เรามความทกข เพราะทกคนกมความทกข แตเราตอง

เอาความทกขนนเปนเดมพน เพอแสวงหาหนทางออกจากความทกข

ใหได เปนประเดนทส�าคญ

เวลาเรานกถงอรยสจ ๔ ในแงหนง วธของพระพทธเจา

ทานจะใหเราสรางความเขาใจกบความทกข ไมตองกลวความทกข

ทกขเปนของธรรมดา เปนสงทสามารถทจะชแจงไดวาหนทางออก

จากความทกขอยตรงไหน ในทสดกตองดภายในเราวา ความทกข

ทเปนของธรรมชาตมนกม อยางทเราสวดตอนเชาวา เกดเปนทกข

แกเปนทกข เจบไขกเปนทกข ตายกเปนทกข มนเปนของธรรมชาต

147

แตมนเปนสงทเราตองเหนวา นเปนโทษเปนพษเปนภยของการเกด

มา เราจะหาทางออกไดยงไง และถงมความทกขในการปฏบต ก

ไมควรท�าใหเรามความกลวหรอความทอแท เรามอปสรรคกนทก

คน แตวาเราตองเปนผพจารณาวาไมอยากใหเปนสงทเพมความ

ทกข ใหมนเปนสงทชวยเปนก�าลงใจในการแสวงหาทางออกใหได

คอเรองความทกขเปนของธรรมดาธรรมชาตของการเกด

มพระสตรหนง พระพทธเจาสมมตวาเราเกดมามอายขย

๑๐๐ ป ใน ๑๐๐ ป นน เราถกพระราชาจบไว ตอนเชากเอา

หอกมาแทงสก ๑๐๐ ครง ถามวาคณมความทกขมย กทกข ถก

แทงครงเดยวกทกขแลว นถกแทงตง ๑๐๐ ครง มนกทกขสาหส

เทานนไมพอ ชวงกลางวนเขากมาแทงอก ๑๐๐ ครง ตอนเยน

กมาอกรอบหนง อก ๑๐๐ ครง วนละ ๓ ครง แทงเราวนละ

๓๐๐ ครง ถาหากท�าอยางนนตลอด ๑๐๐ ป ทกขสาหสไหม ทกข

สาหส แตพระพทธเจาบอกวา ถาหากวามใครสกคนบอกวาถาเรา

ยอมทกขขนาดนนในเวลาครบ ๑๐๐ ป ของอายขยเรา แนนอน

๑๐๐ เปอรเซนต จะไดรแจงเหนจรงในอรยสจ ๔ กนาจะรบเอา

คอมนยงคมอย เพราะวาทเราเวยนวายตายเกด ไดทกขแลวทกข

อกไมรกภพกชาตนบไมถวน ใน ๑๐๐ ปถอวานดเดยว กเปนการ

ยกตวอยางของพระพทธเจาทคอนขางมรสชาต ชดเจน วาเราอย

ในเกณฑทไมนาเพลดเพลน ไมนาประมาท เรากตองพยายามให

เหนอรยสจ ๔ ใหได

ถาเราคดวาเราก�าลงทกขเดยวนในชาตน อาตมาวาพวก

เราแสนสบาย ไมตองคดอะไรมากนก เราอยอยางสขส�าราญจรงๆ

148

แตอยางวา ในการเวยนวายตายเกดทรบรองไมไดวาชาตหนาจะ

เกดทไหน จะไดมความทกขความสขมากนอยแคไหน รบรองไม

ได มนกวกกลบมาหาความทกขอยตลอด เหมอนกบพระพทธเจา

ทานมไมทอนหนงเลกๆ ทานกยกขนมา เราเอาทอนไมโยนขนไป

ไมรวาเวลาลงมาจะถกปลายไหน มนรบรองไมได เหมอนเวลาคน

ตายแลวกไปเกดอก มนไมแนนอน วาจะไดเกดในภพภมทดหรอ

ไมด จะไดมความสขหรอความทกขรบรองไมได เหมอนกบเสยง

โชคจรงๆ แตละครงทเราเกดมา เราจ�าเปนตองเดนทางตอไปอก

ภพอกชาตหนง

ในเรองการเหนอรยสจ ๔ คอเปนหนทางทจะท�าใหมความ

ทกขนอยลงในชาตน ท�าใหเราเรมมพนฐานทจะถอยออกจากการ

เวยนวายตายเกดใหได ซงอรยสจ ๔ มความส�าคญมาก

พระพทธเจาไดจ�าแนกสมมาทฏฐ คอ ทานจะแยกออก

สมมาทฏฐทเปนโลกยะกบสมมาทฏฐทเปนโลกตตระ คอสมมาทฏฐ

ทเกยวกบสมมตอยในโลกน และสมมาทฏฐส�าหรบการพนจากโลก

ใหได เปนวมตต

เวลาพดถงสมมาทฏฐเกยวกบโลกน กพดถงการเวยนวาย

ตายเกด กฎแหงกรรม ผลของกรรม ผลของการให ผลของการ

ท�าความด ผลของการมศล จะพดถงโลกนโลกหนา พดถงความ

ผกพนทเรามกบผ ทเราเปนหนบญคณซงกนและกน อนนเปน

สมมาทฏฐส�าหรบโลกน ซงเปนสมมาทฏฐทเราตองใหความส�าคญ

ความสนใจ

149

แตเวลาเราพดถงสมมาทฏฐทเปนการพนจากโลก อรยสจ

๔ มองเหนทกข มองเหนเหตใหเกดทกข มองเหนการดบทกข

มองเหนหนทางทจะดบทกข กเปนเรองทนาสนใจ ถาเราเปนชาว

พทธเรากจะไดยนเรองอรยสจ ๔ ตงแตเดกๆ กรวาเปนสงทส�าคญ

ในพระพทธศาสนา แตวามนกกลายเปนของธรรมดา ในแงหนง

คอตามความเปนจรง แอบแฝงในอรยสจ ๔ นน คอเปนวธทจะ

พนจากความทกขทงปวงได เพราะอะไร เวลาเรามอง ถงจะเปน

สมมาทฏฐ แตเปนโลกยสมมาทฏฐ คอเรามองเหนดวยความเปน

ตวเปนตน เปนเราเปนเขา คอเราเกดในภพน เรามบญคณตอคน

น เราจะไดรบผลความดอยางน เราจะไดเกดในสวรรคตอไปอยาง

น เรามความส�าคญทความรสกตอตวตน ซงส�าหรบการอยอยางถก

ตองกจ�าเปนตองม เพราะเวลาเราปฏเสธในสงเหลาน กเปนเปด

ชองใหตวเองเวยนวายตายเกดโดยไมมหลก ด�าเนนชวตในปจจบน

โดยไมมหลก และไมเขาใจในหลกของความเปนจรง คนทปฏเสธ

กฎแหงกรรม อยางนมนกยากทจะพฒนาตวเองใหไดด

แตวาหนทางทจะไดพนจากความทกขในปจจบน พนจาก

การเวยนวายตายเกดในอนาคต มนกอยทการมอง แทนทจะมอง

ในลกษณะของบคคล เปนเราเปนเขา คอเราตองมองในลกษณะท

เปนกระบวนการของเหตปจจย เพราะเหตน ผลอยางนจงปรากฏ

เพราะมปจจยอยางน สงทปรากฏกจะเปนในลกษณะน คอไมเกยว

กบตวเรา คอมนเปนกฎแหงธรรมชาตทมนกเปนจรง ไมจ�าเปนตอง

มความรสกตอตวตน ตวเราตวเขา ไมใชวาเราปฏเสธวาบคคลม

แตวาเราเหนลกกวานน เออ มนเปนกระบวนการของเหตปจจย

150

เชน เวลาคนท�าไมดกบเรา บางทพดไมด ไปดาวาเรา ใน

แงหนง เรากเหน ถาเรามองในลกษณะของอรยสจ ๔ คอเรามอง

ทเราถกดาวา มนกเจบแสบในจตใจ เพราะวาเราไดยดความรสก

วาตวตน ผลปรากฏกคอความทกข ถาเรามองในแงกระบวนการ

ของเหตปจจย มองคนนนทมาท�ากบเรา แทนทจะมองวาเขาท�า

ไมดและเขาเคยท�าไมดมากอน เขาเปนเพอนทไมดดวย คดเปน

เรองราวใหญวาตวเขาตวเรา แตเรามองในอกแงหนง เออ คนทเขา

ท�าอยางนเขาก�าลงสรางเหตปจจยเพอความทกขของตวเอง สราง

ความทกขใหผอน เมอเปนอยางนคอเหนในกระบวนการของทกข

และการดบทกข เหนกระบวนการของเหตปจจย เมอเหตปจจยม

อยางน ผลปรากฏอยางนน ท�าใหเราไมถอสาอะไรกบโลกเลย

เราไมไดทอดทงโลก และไมไดปฏเสธโลก แตมนท�าใหเรา

อยอยางอสระ เราเอาอรยสจ ๔ มาเปนพนฐานของสมมาทฏฐของ

เรา เปนการพฒนาทท�าใหเราพนจากความทกข เพราะวาเมอไหร

มอะไรเกดขน จะสขกดจะทกขกด ถาเราเอาความรสกตอตวตน

มนจะตะครบเอาทนท เมอความรสกตอตวตนตะครบเอา มนกอม

ความทกขไว เหมอนกบกอดไวเลย อยางนมนไมสมควรกบผปฏบต

หลวงพอชาทานยกตวอยาง เวลาเรายดไวตอความรสกของ

ตวเรา ตวตนของเรา เหมอนเราเปนทหารอยในสนามรบ แตวาเขา

ชอบยนขน ยนขนในสนามรบกถกยงทกท มนกจบเรอง เราอยใน

โลกเราตองฉลาด เหมอนอยในสนามรบไมยนขนมาใหเขายง มน

กลวอยแลว ถกเขายงอกกแยเลย เราไมเอาความรสกตอตวตนมา

ใหความส�าคญมนหมาย เราพยายามมองเหนตามกระบวนการของ

151

ทกข เหตใหเกดทกข การดบทกข หนทางทจะดบทกข นมนเปน

อรยสจ ๔ ท�าใหเรามอสระในการกระท�า ท�าใหเรามอสระในการ

เปนอย แตไมใชวาจะท�าใหเราไมมความรสก ไมมหวใจเลย

พระพทธเจาเองเปนตวอยาง ทานเปนแบบอยางทดทสด

ของผทเหนอรยสจ ๔ อยางลกซงรอบคอบถถวน ชวตของทาน

มแตเสยสละ มแตเมตตา กรณา เออเฟอตอเพอนมนษย สาวก

ทงหลายกเชนเดยวกน ถามองเหนความทกขและเหนอรยสจ ๔

วถชวตกจะตงอยในคณธรรม เปนธรรมชาต เพราะวาเมอไดตง

อยในคณธรรม กไมสรางเหตใหเกดทกขตอไป มนเปนวถชวตท

เหมาะสมส�าหรบทกคน

ทเรายกตวอยางพระพทธเจากด หรอสาวกกด เพอเปน

ตวอยาง แตวาเราทกคนทเปนมนษยอยในสงคมมหนาทการงาน

มหนาทในครอบครว ถาเรายงเลงเหนอรยสจ ๔ การอยในโลกกจะ

ราบรนมากขน ค�านวณยากวากเทา เปนหมนเปนแสนเทา เพราะ

วาทเราทกขโดยไมรตว เปนธรรมดาของมนษย อยางทพระพทธเจา

ใชค�าศพทวาปถชนคอผหนาดวยกเลส ไมเขาใจในหลกของความ

เปนจรง ตราบใดทเรายงไมบรรลเขาสกระแสของธรรมะ อยางนอย

โสดาบน มนกยงเปนปถชนอย ยงมกเลส รเหนตามความเปนจรงก

ยงไมแกกลาเทาทควร การพจารณาหรอการยกประเดนของอรยสจ

๔ เปนสงทชวยกระตนใหเราฝกหดปฏบต

เวลาเราพจารณาอรยสจ ๔ ท ๑ พจารณาเรองความทกข

กเพอใหมความสลดใจหรอสงเวช สงเวคะ แปลเปนภาษาไทยกสลด

152

ใจเหมอนกน แตสลดใจภาษาไทย มนคลายๆ วาเศราใจหรออะไร

สกอยาง สงเวคะ สลดใจในภาษาบาล จะมความกระตอรอรนใน

การท�าความด สงเวคะมนจะปลกเราใหปฏบต เปนความรสกทตอง

พยายามกระตนใหเกดขน ปลกเราใหมก�าลงใจ เพราะเราเหนโทษ

ของการอยอยางผมความทกขครอบง�า เรยกวาความทกขมนกรอน

การมรางกายกมความทกข จะอายนอยกด อายมากกด มนกทกข

แตมนทกขตางกน มอายนอยกยงสามารถเกดเจบไขไดปวย หรอถง

ไมเจบไขไดปวย มนกยงรสกเมอย เพลย มนเรองธรรมดา เพราะ

วามรางกาย ในทสดเวลาอายมากขนๆ โรคภยไขเจบมนแทรกซอน

เขามา ก�าลงของตวเองกนอยลง อยางหลวงพอชาทานเคยพด ทาน

๖๐ กวาแลว ทานกพด แตกอนอายนอยๆ จะไดพดเรองออกก�าลง

กาย เดยวนมแตก�าลงออก กเปนอยางนน

อาตมากรสกเหมอนกน อายมากขนกเปนอยางนนจรงๆ แต

กเปนธรรมชาตของการมรางกาย มนทกข มนแอบแฝงอยในรางกาย

เมอเจบไขไดปวย มนไมตายตววาจะหายหรอไมหาย จะหายเมอ

ไหร จะหายตามปรารถนาหรอไม นเปนลกษณะของความทกขอก

แบบหนง ทกขของรางกายทเจบไขไดปวย ทกขในจตใจทวามนจะ

หายเมอไหร กรบรองไมได ทานยาไปกรบรองไมไดวาจะหายเมอ

ไหร หรอจะหายจรงๆ กไมร ทกคนตงความหวงจะหาย แตวาทก

คนกตาย มนคอยรกษาตวเมอไหรจะหาย อาว เอาไปเผาเลย มน

กเปนเรองธรรมชาตของชวต มนเปนความทกข กตองพจารณา

เรองจตใจกเชนเดยวกน เมอเราพบกบสงทไมรกไมชอบใจ

มนไมมใครปรารถนาอยางนน มนกเปนทกข เมอไหรเราไดสงทรก

153

ทชอบใจ แตมนตองพลดพรากจากสงเหลานน มนกเกดความทกข

ปรารถนาสงใดไมไดสงนน มนกทกข เปนสงทเราพบทกวนๆ แตเรา

มกจะไมยกขนมา นอรยสจ ๔ ทพระพทธเจาสอนไว เรากวาท�าไม

เปนอยางนน ไมนาเปนอยางน อยากใหเปนอยางอน ตวนคอตว

เหตใหเกดความทกขตอไป เราไมยอมรบความเปนจรง และไมยก

ขนมาเปนประเดนพจารณาวาธรรมชาตในโลกนมอรยสจ ๔ ครอบง�า

มทกข มเหตใหเกดความทกข มการดบทกข และกมหนทางทจะ

ดบทกข มนเปนสงทเราตองยกขนมา เปนสจธรรม เปนความจรง

เพอเปนแรงกระตนใหไดฝกหดตวเอง จะไดเหนชดเจน และจะได

ตงใจอยในสงทเปนคณธรรมเพอดบทกขได

เชนเดยวกน เราไมควรจะมองขามการดบทกข เราไมได

พดถงพระนพพาน เราพดถงปจจบนในเวลาน เราตองด มทกข

หรอไมมทกข ตามความรสกทเราสมผส เราก�าลงประสบ ถาเรา

ไดรบความรสกทกขอยตลอด มนกจะเหลอเกน มนจะท�าใหจตใจ

ของเราเกดความสบสนวนวาย กลายเปนโรคประสาท เพราะมแต

ทกขทบถมอยตลอด แตธรรมชาตไมเปนอยางนน คอจะมเวลาท

เราไมทกข แตโดยปกตธรรมชาตเรากจะไมสงเกต พอความทกข

คอยหมดไป คอยหายไป คอยเบาลง มนจะคดวางแผนหาทางท�า

อยางอน จะมองขามทนทเลย จะไมตงอยในสตของเรา จะไมสงเกต

รสชาตของความดบทกขคออะไร เปนอยางไร

อยางทเรานงสมาธกน เราดลมหายใจเขา ลมหายใจออก

มความทกขมย ในแงหนงกมความทกขอย แตวาอกแงหนงเราจะ

ตองสมผส เออ ชวงนมนกเบา ชวงนไมเทาไหร ชวงนมรสชาต

154

ของความสบายสกอยาง ยงถาใจของเรามนไมกระตน หานหานน

หรอกระสบกระสาย เรากดตามธรรมชาต มนกจะมจดทมการดบ

ทกขอยเชน ลมหายใจเขา เราตองสงเกตด มความทกขแอบแฝง

มย ลมหายใจออก ยงโดยเฉพาะเวลา เชน ลมหายใจเขามนกหยด

ลมหายใจออก จดนนนะมความทกขมย เพราะวามนหยดอย มน

นงอยสกพกหนง เรากสงเกตด พยายามเขาใจ หรอเวลาทเราก�าลง

คดเรองใดเรองหนง สตมนทน แลวมนกหยดการคดนน เวลาหยด

มความรยงไง ในแงหนงเปนการดบทกข ซงเปนสงทเรามกจะมอง

ขาม เราตองใหความสนใจ ใหความส�าคญ เพราะวาจดนเหมอน

กบเปนจดเลกๆ ทเราสามารถขยายใหมากขน เหมอนกบเวลาเรา

จะงดอะไรสกอยาง กตองเอาอะไรแหลมๆ เขาไป แลวกงดใหมน

เปดใหได

การตงสตไวแลวสงเกตด ตรงนแหละไมทกข ตรงนมนเปน

ตวแหลมๆ เรมเปดๆ ใหเขาใจวาการดบทกขมอย กจะเปนก�าลง

ใจ จะไดเรมลมรสการดบทกข นเปนวธการหรออบายทชวยเรา

แทนทจะรอ โนน จะไดดบทกขเมอใด จะไดเขาสมรรคผลหรอ

เขาสเมองแกว พระนพพาน โนนเทอญ อยางนมนกอยนอก หาง

จากเรา เรากตองเปนผนอมเขามา เพอไดเรมสมผส แลวกใหก�าลง

ใจวามหนทาง หนทางกไมอนไกล ศล สมาธ ปญญา, ทาน ศล

ภาวนา อรยมรรค ๘ เรากรกน กฝกหดเอา หรออานาปานสตท

เราก�าลงอบมรมอยกเปนหนทางทชวยใหเรมเปดชอง เรมงดความ

ทกขออกจากจตใจใหได เปนอบาย

155

ในการใชอรยสจ ๔ เปนประเดนในการพจารณา ถาจะ

พดวาเปนสงทส�าคญ มนเหมอนกบลดคณคา เพราะวามนกเปน

จดทส�าคญทสดในพระพทธศาสนา เปนสงทพระพทธเจาเองพด

เอกลกษณและความส�าคญในพระพทธศาสนาอยทอรยสจ ๔ ท

ทานไดเกดมาในโลกน แลวกไดสะสมบารมไมรกกปปกกลป เพอ

เกดมาเปนพระสมมาสมพทธเจา และแสดงธรรมใหหมมนษย ก

เพอแสดงถงอรยสจ ๔ เรองนเราไมควรมองขามเลย เราควรทจะ

ยกขนมาเปนสวนหนง เปนสวนประกอบในการปฏบต

ส�าหรบวนนกใหขอคดในธรรมะ ตอจากนไปกขอใหนงสมาธ

เดนจงกรมตามอธยาศย ท�าจตใจสงบและพจารณาขอธรรม

•

157

ผถาม : การสวดมนตมประโยชนอยางไร ไดบญหรอไม

พระอาจารย : ออ มนกแลวแต ถามนนงบนไมพอใจกไมไดบญ คอ

การสวดมนตกมประโยชนทไดการระลกถง อยางทเราสวดกระลก

ถงคณของพระศรรตนตรย พระพทธ พระธรรม พระสงฆ เรากได

ทบทวนเอกลกษณของสงทเปนสรณะทพงของเรา ทเราสวดนนสวน

มากยกจากพระไตรปฎก เปนส�านวนทใชในสมยพทธกาล ไดจ�าแนก

เอกลกษณของพระพทธเจา อยางค�าศพทวา อตป โส ภควา อรหง

สมมาสมพทโธ วชชาจรณสมปนโน สคโต โลกวท ฯลฯ นนคอ

ยกมาจากพระไตรปฎกทงนน และแตละขอมความหมาย ถาหาก

เราไดทองไวอยในจตใจของเรา โดยเฉพาะเวลาแปล กกลายเปน

ส�านวนทจะผดขนมาในจตใจเปนครงคราว มนกด ท�าใหเราระลก

ถงคณธรรมทเราเองสามารถองอาศย คอ นอกจากการระลกถงขอ

ธรรมะ ในพระพทธ พระธรรม พระสงฆ กมสงอน อยางระลกถง

การแผเมตตา ระลกถงอสภกรรมฐาน ระลกถงลกษณะของอนจจง

ทกขง อนตตา แลวกการอทศสวนบญกศล กเปนบญทงนน

๑๓

158

อกแงหนง เปนการเตรยมจตใจกอนทจะภาวนา เพราะ

วาตงแตสมยโบราณ กอนจะนงสมาธหรอเดนจงกรม กจะใชเวลา

ในการทบทวนคณธรรม คอ เปนการวางรากฐานในจตใจใหมนคง

กบสงทดงาม เวลานงสมาธ ก�าหนดลมหายใจเขา ลมหายใจออก

กกลายเปนวาจตเปนบญอยแลว

อกแงหนงของการสวดมนตและการท�าเปนหมเปนคณะ ก

เปนการปลกเราวรยะความพากเพยร กเปนการเตรยมจตใจทด

ผถาม : จตมกไปเกาะอยกบบทสวดมนต จะมอบายแกอยางไร

ดเจาคะ

พระอาจารย : กแลวแตมนเกาะในลกษณะไหน เกาะในลกษณะท

ระลกถงสงทดงาม นกถงผปฏบตด ปฏบตตรง ปฏบตเพอออกจาก

ทกข ปฏบตเพอสมควร อยางนมนกเกาะสงทเปนคณธรรม ท�าให

จตใจผองใสกได

แตถาหากวาเกาะดวยความวพากษวจารณ หงดหงดร�าคาญ

มนกไมเปนกศลเทาทควร เรากตองดวามนเกาะในลกษณะไหน ถา

มนเกาะทางทด มนเปนสอทท�าใหจตใจสงบได ท�าใหจตใจมพนฐาน

ทด เราสามารถทจะประกอบในการปฏบตของเราได

ผถาม : ทานอาจารยกรณาขยายความในบทสวดมนตทวา กาย

ในกาย เวทนาในเวทนา จตในจต ธรรมในธรรม

พระอาจารย : อนนมการวพากษวจารณมา ๒,๕๐๐ กวาปแลว

ไมใชวาอาตมาจะพดใหเดดขาดได แตวาคอ เวลาเราดกายในกาย

159

คอ แทนทจะดวากายของเรา กายของผอน กายทเราอยากใหเปน

กายทเราไมอยากใหเปน ในกาย เรากเพยง เออ กายในกาย เทานน

ไมเพมเตมขอความ ไมแทรกความพอใจความไมพอใจ ความวพากษ

วจารณของจตใหเพมเตม มนเพยงแตกายในกาย หรอเวทนาใน

เวทนา เชน เรามเวทนา เชน สขเวทนา แตเรากเกดความรสกกลว

เดยวจะเปนบาป อาศยกเลสหรอเปลา จะท�าใหเปนปญหาหรอ

เปลา หรอเอาสขเวทนาเปนเหตใหปรงแตง เรากอยากจะไดโนนน

อนนมนไมไดดเวทนาในเวทนา มนดความปรงแตง และ

ถกเวทนาเปนเหตใหปรง ท�าใหวนวาย ถาเรากลบมาด เวทนาใน

เวทนา สขกคอแคสขเวทนา ทกขเวทนากทกขเวทนาในเวทนานน

ไมใชของเรา ไมไดเปนของของเรา ไมไดเปนตวเปนตนของเรา ไม

ไดเปนเหตใหเกดความปรงแตงในเรองอน ไมท�าใหมปญหาตรงท

ไมมปญหา สวนมากชวตของมนษยเรา ทจรงกมปญหาอะไร แต

อตสาหไปหาปญหามาใสไว มนกวนวาย ถาเราดกายในกาย เวทนา

ในเวทนา จตในจต ธรรมในธรรม มนหมดเรองจรงๆ มนสบาย

ผถาม : ขนธมหนาทปรงแตงเปนธรรมชาต เราอยากใหขนธปรง

กเลสหรอปรงกศลธรรม สอบถามวา เราสามารถแทรกแซงหรอโนม

น�าขนธใหปรงกศลธรรมไดดวยหรอคะ แลวท�าอยางไร

พระอาจารย : อนนแหละทแนะน�ามาตงแตวนแรก กเปนวธการ

เทานน ในการท�ากศลธรรมใหเกดขน คอเปนหนาทของเรา กศล

ธรรมกด อกศลธรรมกด กเปนหนาททเราจะตองเอาใจใสและปลก

เราก�าลงของเรา ถาเรานกถงสมมาวายามะ ความพากเพยรชอบ คอ

ไมไดอยทการกระท�าภายนอก อยทสภาพจตวาเปนกศลหรออกศล

160

การลงทนก�าลงเวลามอกศลธรรมเกดขน อนนเปนสงทนาจ�า

ไว ทองเอาไวเลย คอ “ยอมท�าความพอใจใหเกดขน ยอมพยายาม

ปรารภความเพยร ประคองตงจตใจไว เพอจะยงอกศลธรรมอนเปน

บาปทยงไมเกด ไมใหเกดขน” คอยบยงไว นเปนความพยายาม

“ยอมท�าความพอใจใหเกดขน...” กเปนทนาสงเกต เวลาเราพดถง

สมมาวายามะ ความพากเพยรชอบ คอเราตองมความพอใจในสง

ทก�าลงท�า “...ยอมพยายาม ปรารภความเพยร ประคองตงจตไว

เพอจะละอกศลธรรมอนเปนบาปทเกดขนแลว” เรามหนาทส�าหรบ

อกศลทยงไมเกด กตองยบยงไมใหเกด และอกศลทเกดขนแลว เรา

กตองมความพยายามทจะละใหได เราก “ยอมท�าความพอใจให

เกดขน ยอมพยายาม ปรารภความเพยร ประคองจตตงไว เพอจะ

ยงกศลธรรมทยงไมเกด ใหเกดขน” ตองพยายามปลกเราใหกศล

ธรรมทยงไมเกด ใหเกดขนใหได สดทาย “ยอมท�าความพอใจให

เกดขน ยอมพยายาม ปรารภความเพยร ประคองจตไว เพอความ

ตงอย เพอความไมเลอะเลอน ความงอกงามยงขน ความไพบลย

ความเจรญ ความเตมรอบ แหงกศลธรรมทเกดขนแลว” เมอเกด

กศลธรรมแลว กตองพยายามใหมนงอกงามขน

ส�าหรบการปฏบต ทงหมดกอยทสภาพของจตวาเปนกศล

หรออกศล เราท�าหนาทอะไรตออกศลหรอกศลธรรม การปฏบต

ทงหมดกอยทสภาพของจตในลกษณะน แทนทจะดวาเดนจงกรมได

กชวโมง นงสมาธสกกชวโมง มนกไมไดอยตรงนน บางคนกสามารถ

เดนจงกรมนงสมาธ แตจตครนคดในเรองอกศลตลอดกยงได แต

หนาทของผปฏบต สงทเราจะเตอนสตของเจาของอยเสมอ คอเรา

ท�าเพอรกษาสภาพของจตไมใหอกศลครอบง�า และพยายามใหกศล

ธรรมมโอกาสผดขนมาใหได

161

ผถาม : เคยอานเจอวาวปสสนาเรมเมอหมดความคด แตในเมอ

ธรรมชาตของขนธมหนาทปรงแตงแลว จะสามารถหมดความคด

ไดอยางไร หรอ หมายถงความคดทเราปรงแตงเองตอ ไมใชทขนธ

ปรงแตง

พระอาจารย : โอ สบสนเนอะ คอเรองคดกเปนเรองธรรมชาต

แตเปนธรรมชาตทสรางปญหาใหเจาของ เวลาเราปฏบตเรากตอง

ใชความคดใหฉลาด หรอใชความคดในลกษณะทไมตกอยในอ�านาจ

ของอกศล และสามารถอยในขอบเขตของกศลใหได เวลาเราปฏบต

เรอยๆ เขมแขงมากขน จตใจเรมสงบและหนกแนนมากขน เรอง

การคดมนกจะเบาลง เพราะวามนไมจ�าเปน มนเปนสวนเกนของ

จตใจ คอเราสามารถจะใชใหเปนประโยชนได แตในลกษณะของ

ความสงบและความแจมใสของจตและความบรสทธของจต มนเปน

สงทคอยนอยลงๆ แตมนนอยลงเอง คอเราเหนคณคาของความ

แจมใส แทนทจะท�าใหจตพะรงพะรงเรองการคด ถงจะเปนความ

คดทเปนกศล แตมนกท�าใหเหนอย

มพระสตรทพระพทธเจาเลาถงประสบการณของทาน คอ

ทานกประคบประคองจตใจใหอยในกศล คอทานสามารถทจะคด

เปนกศลธรรมลวนๆ ทงวน หรอทงคน หรอทงวนทงคน แตถง

อยางนน มนกท�าใหเหนอย จงเปนเหตใหสละความคดนน เพอ

เขาสจตใจทสงบผองใส จตจะผองใสผองแผว จะนง ไมใชเพราะ

บงคบ แตเมอไดฝกเหนคณคาของความแจมใสและความผองใสนน

มนกจะเลอก เหมอนกบเรามอาหารตรงหนา อยางหนงเปนอาหาร

ทประณต อกอยางกกลายเปนกากอาหาร มนกงายในการเลอก

เรากเลอกอาหารประณต

162

เชนเดยวกน เวลาจตของเราเรมมความสงบจรงๆ แจมใส

เรากเลอกความสงบดกวา แตวาสาเหตทไดถงขนาดนน เพราะวาได

อาศยการฝกหดปฏบต การใชความคดทไดปลกเรากศลธรรมใหเกด

ขน มนเลอกความสงบ เพราะวากศลธรรมไดท�าหนาทเรยบรอยแลว

ผถาม : การจะงดใหอาหารแกนวรณ ทพระอาจารยสอนวาให

รตวนน หมายถงการพยายามตามรความรสกในจตใจของเรา เชน

ตอนกลางคนเราก�าลงนอน แลวมเสยงปดประตดงปง แวบแรกท

รสกคอรวาเปนเสยงประต แตกตามมาตดๆ ดวยความรสกวานา

จะระวงปดเบาๆ กวาน ซงกฉกคดไดวานวรณตวโกรธไมพอใจนา

จะไดอาหารแลว ความรสกต�าหนนนกหยดไป และความพยายาม

คดวาเขาคงไมไดตงใจกเขามาแทน อยางนถอวาเปนการใชเมตตา

มาชวย และเปนการงดใหอาหารนวรณตวโกรธใชหรอไม หรอมวธ

อนทดกวา กรณาแนะน�าดวยเจาคะ

พระอาจารย : อนนเปนลกษณะอยางวา เพราะเรามโอกาสทจะ

เลอก เราจะเลอกสนบสนนความโกรธ ความไมพอใจ หรออยาก

ไดเพลดเพลนในกามารมณ หรอจะเลอกเอาความงวงเหงาหาวนอน

เรากเลอกไดทงนน แตวาปกตเราไมคอยไดสงเกต ในเวลาเรางด

อาหารคอเรากไมสนบสนน สวนหนงกคอเราไมสนบสนน อกสวน

หนงคอเราใหอาหารกบสงทเปนคณคามากกวา เชนเราใหอาหารกบ

เมตตากรณา ใหอาหารกบความเสยสละ ใหอาหารกบการปลกเรา

ความเพยรในจตใจ คอสวนหนงกงดอาหาร คอไมให มนจะโผลอก

อยางหนง เรากสนบสนนสงทตรงกนขาม

163

ผถาม : ค�าถามนมมาทกครงเลยเจาคะ สตวเหลาใดมขนธ ๕ ขนธ

มขนธ ๔ ขนธ มขนธขนธเดยวเจาคะ

พระอาจารย : อนนค�าถามจะมแทบทกครง คอ ๕ ขนธ มนษย

กด สตวเดรจฉานกด เทวดาแทบทกภมทกชนแทบทงนน ทเปน

ขนธ ๔ ขนธกจะอยพรหมโลก คอไมมรางกาย แตเฉพาะพรหม

สงๆ แมพรหมชนต�ากยงมกายทพยอย ขนธ ๔ ขนธกจะมเวทนา

สญญา สงขาร วญญาณ คอเปน ๔ ขนธ แตวาไมมรปราง มแต

จตลวนๆ บรสทธ ขนธขนธเดยว คอมแตรางกาย ไมมจตใจ

หลวงพอชาทานกเคยถาม คนวนพระ ญาตโยมมาฟงธรรม

ปฏบตธรรม ทานกถามเหมอนกน ญาตโยม มใครร สตวไหนมขนธ

เดยว กมโยมฉลาดคนหนง สแมนบกหอยบนอ คอหอย ไมใชๆ ท

วาขนธเดยว คอเหลอแตรางกาย ไมมจตใจ อนนนเปนชนพรหม

อกชนหนง คอเรยกวา อสญญพรหม คอผปฏบตทเกงในเรองสมาธ

สามารถขมจตได และคงมขอรงเกยจตอจตใจในการคดนกและการ

เคลอนไหวของจต และจะมความรสกวา ถามจตกมทกข ถาไมม

จตกจะไมมทกข อาศยสมาธขมจตไว ถาตายในเวลานน ในการขม

จต คอมนมก�าลงจตสง ภพทเกดขนเขาเรยกวาอสญญพรหม มแต

รางกายไมมจตใจ อยตงนาน แตไมมความรสกอะไรสกอยาง อย

อยางนนนานๆ พอจบ การจตนนกลงมาเวยนวายตายเกดตอไป มน

เปนภพหนงภมหนงทพระพทธเจาพดถง แตทานกไมไดสรรเสรญ

คอเปนความสามารถของผปฏบตบางคน แตวาเปนความสดโตงท

ไมควรปรารภหรอปรารถนา

164

ผถาม : การก�าหนดอรยาบถยอยในชวงไมไดเดนจงกรมและนง

สมาธจะชวยใหการปฏบตกาวหนาหรอไม ถาชวย ทานอาจารย

กรณาเมตตาสอนวธก�าหนดอรยาบถยอยดวยเจาคะ

พระอาจารย : นอกจากการนงสมาธและเดนจงกรม จตของเรา

ยงสามารถเกดกเลสหรอเปลา กสามารถ มนกจ�าเปนตองหาวธ

ประคบประคองสตปญญาในการกระท�าอนๆ อรยาบถทพระพทธเจา

เองทานพดถง กการยน การเดน การนง การนอน ปกตเรากสบ

เปลยน ๔ อรยาบถน เชนการนงสมาธกบการเดนจงกรมกเปน

สวนหนง ซงเรายงตองประคบประคองสตไว เวลาเรายนและ

เวลาเราไดนอนพกผอน กเปนอกสวนหนงทเราอาจจะตความได

วาอรยาบถยอย กอยในสตปฏฐาน ๔ ทพระพทธเจาใหเราก�าหนด

สตสมปชญญะ คอความรรอบคอบถถวน ในทกอยางทเราท�า คอ

จะเหยยดแขนกด จะเอาแขนเขามากด เทากด จะสมผสอะไรกด

จะไดท�าหนาทอนๆ กด จนกระทงการพดการคย การเกยวของกบ

เพอนมนษย การท�าหนาทอนๆ จนกระทงแมแตเขาหองน�า คอ

ทกสงทกอยางเปนทตงแหงสต ซงเรากควรใหความส�าคญ ใหความ

สนใจ ทเราปฏบตอยางน นงสมาธเดนจงกรม กเพยงแตเปนการ

ฝกหด เหมอนกบเปนการฝกซอม แตเวลาเราออกจากกรรมฐาน

กเปนการเขาสนามภาคปฏบตจรงๆ เราจะไดด�าเนนสตมากนอย

แคไหน เราจะรกษาจตใหเปนกลางมากนอยแคไหน คอเราจะ

ตองพยายามเอามาใชในชวตประจ�าวน และกเพอใหมสตประคบ

ประคอง หรอ ศล สมาธ ปญญา ทงหมดของอรยมรรค ๘ เอา

มาใชในชวตประจ�าวน

165

ผถาม : เมอนงภาวนาจนจตสงบแลว ค�าภาวนาและลมหายใจ

หายไป เหมอนไมไดหายใจ ความปวดเมอยหายไป กายเบาจตเบา

บรรยากาศรอบตวสวางนวลๆ เหมอนนงอยคนเดยวในอกโลกทสงบ

สบาย ศษยนงดความสงบสกพกใหญกเรมมลมหายใจ เรมรสกเมอย

ศษยนกถงบทสวดมนตททานอาจารยใหสวด จงน�ามาพจารณาความ

ตาย อาการ ๓๒ วามนไมเทยง ไมสวยงาม สกปรก ศษยกเหนตว

เองเปนโครงกระดกนงอย ศษยควรท�าอยางไรตอไปเจาคะ

พระอาจารย : ลกษณะน เวลาจตใจสงบ กด ดมากทเดยว เพราะ

วาเราลมรสของความสงบ ลมรสของธรรมะ กท�าใหแชมชน แตวา

มนกแสดงถงลกษณะของความเปนจรงอกแบบหนง คอ มนไมเทยง

แมแตความสงบ เปนของประณต ของทเราปรารถนา กเปนของไม

เทยง เรากตองพยายามทจะท�าใหจตใจของเราเหมอนกบชบไวใน

ความสงบ เพอจะมความพอใจและยนดในความสงบนน กท�าใหม

ก�าลงจต แตเวลามนหมดวาระของความสงบนน เรากตองยอมรบ

และยอมพจารณาในการเปลยนแปลง ในความไมเทยง แมแตของ

ประณต

เรากดรางกายน จตใจน คอจะท�าใหชดเจน รางกายนจตใจ

นลวนแตไมเทยง มนเปนทกข เปนอนตตา ไมไดเปนของเราทแท

จรง มนมแตกระบวนการของเหตปจจย สมควรทจะไมยดมนถอมน

สมควรทจะมการปลอยวาง ซงตวนเปนก�าลงใจ เราไมอาศยทฤษฎ

แลว คอเปนสงทเราเหนชดเจน เหนดวยตวเอง เมอเหนดวยตว

เองกเปนสงทท�าใหจตใจยงเบกบาน สามารถทจะปลอยกเลสและ

อปาทานในจตใจออกไปได เปนหนทางของพระพทธเจา

166

ผถาม : เวลานงสมาธหรอเดนจงกรม ขณะภาวนาพทโธ มกจะม

ความคดเรองความรกทไมสมหวงขนมาตลอด ตองตงสตแลวตดทง

ไป เรยนถามวาควรท�าอยางไร หรอคดอยางไรจงจะลมได

พระอาจารย : เรากเพยงแตดใหด คดเรองความรกทไมสมหวงท

ไมสมปรารถนานนไมใหความสข กดใหด คอในเวลานน มนกไม

ใหความสข เวลาผานไป เรากลบไปคดอกกไมใหความสข มนก

สมควรทจะปลอยวาง และระมดระวงอยาไปตงความปรารถนาอก

เดยวกชอบคดวา ครงนนไมสมหวงแตตอไปคงจะได อยางนล�าบาก

อยางทหลวงพอชาตความมนษย วาเปนผหาเรอง คอเรา

กดเปนลกษณะธรรมดา แตลกษณะธรรมดานกมรสชาตเปนทกข

เรามองเหนความทกข มนไมใชเพอรงแกเจาของหรอดถกเจาของ

แตเพอใหดวาธรรมชาตของชวต มทงสมหวงทงไมสมหวง รสชาต

มนกแตกตางกน ความสมหวงกสามารถทจะแปลงเปนความไม

สมปรารถนากได คออะไรๆ กไมแนนอนทงนน เรากพจารณาความ

ไมแนนอน และอยดวยความปลอยวาง อยางนกเปนผมอสระ เวลา

มอสระ ในอนาคตเรากมทางเลอก

ผถาม : จตเปนอนตตา เกดดบตลอดเวลา การเวยนวายตายเกด

เปนรปนามชดใหมทไมใชเราขณะนใชไหมเจาคะ ตวเราจรงๆ ก

ไมม แลวไปเกดใหมไดอยางไร

พระอาจารย : ทวาชวตทเกดใหมกไมไดเปนของเรา แตวาไมไดเปน

ของผอน กระบวนการของกรรมยงม อยางทเราสวด ท�ากรรมอนใด

ไว เปนบญหรอเปนบาป เราจะเปนทายาท คอเราจะตองรบผลของ

167

กรรมนนๆ ตอไป คอไมใชวาเปนตวเปนตนทเทยงแทถาวร จะไดเปน

ผรบ แตกระแสของการเปลยนแปลงนน ทไดท�าเหตปจจยไว กตอง

ยอมรบผลเพราะเปนลกษณะของธรรมชาต แตวาการเปลยนแปลง

ไมมแกนมสารอยในนน ไมมอะไรทเทยงถาวรอยในนน กเปนหลก

ของความเปนจรง ตรงนแหละเรยกวาอนตตา อยางทอาตมาพดใน

ลกษณะของสมมาทฏฐ ๒ ประเดน โลกยสมมาทฏฐ เกยวกบโลก

และของสมมตในโลกน และสมมาทฏฐโลกตตระ ความเหนชอบท

พาใหเราพนจากโลกไปได มนกอยดวยกน แตมองกนคนละประเดน

กฎแหงกรรมเปนกฎแหงธรรมชาตทเราจะตองรจกรบผด

ชอบ เพราะวาผลมนกเกดขน ถาเราเปนผท�า ผลกจะมาหาเรา

แตในอกแงหนง เวลาเรามองอยางลกๆ ทเรามตวตน กเพราะเรา

มความยดมนถอมน เวลาเรามองดวยความไมยดมนถอมน และ

ถอนอปาทาน ความยดมนถอมนในความเปนตวเปนตน มองเหน

กระบวนการในลกษณะทเปนทกข เหตใหเกดทกข การดบทกข

หนทางทจะดบทกข คอเรามองเปนกระบวนการของเหตปจจย เรา

ไมจ�าเปนตองเอาความรสกตอตวตนแทรกซอนเขาไป นเปนโอกาส

ทจะไดไมเกยวพน จะไดมองเหนอนตตาชดเจน

แตทง ๒ ประเดน คอกฎแหงธรรมชาต เมอมเหตกตอง

มผลเกดขน กเปนเรองทเราจะตองยอมรบและวางตวใหถก เพอ

สรางเหต เราพงปรารถนาความสขสบาย และการพนจากความ

ทกข เรากตองสรางเหตใหเหมาะกบความปรารถนาของเรา

ผถาม : ทานอาจารยโปรดเมตตาชแนะ ควรน�าธรรมะขอใดมา

ชวยลดความวตกกงวลเจาคะ

168

พระอาจารย : คอเรองวตกกงวล เราจะตองดในลกษณะของความ

วตกกงวล เวลาเราวตกกงวล เรากสรางภาพ โอ มนจะมอนนเกด

ขน จะมอนนนเกดขน เขาจะวาอยางน เราจะเปนอยางน มนสราง

ขนมาใหหมดครบชด เบดเสรจเลย แตเพยงแตถามวา มนจรงหรอ

เปลา มนกจรงในการปรงแตง แตในโลกของความเปนจรงกอาจไม

เปนอยางนนกได

เพยงแตไมเชอในความวตกกงวลนน มนท�าใหจตพลกได

เหมอนมนทานเดกทตะวนตก พวกเรากอาจเคยไดยน วนน-เดอะ-

พห (Winnie-the-Pooh) เปนหม มเพอนเปนหนเลกๆ ชอพกเลต

มนขกลวขกงวล วนหนงเขาก�าลงเดนในปา วนนนลมแรง ฝนท�าทา

จะตก ใบไมกงไมกหลนลงมา พหกเดนเฉยเลย แตพกเลตเกดความ

กงวล กลว ทกขนมา พห จะท�ายงไงถาหากกงไมหกลงมาทบเรา ก

เปนค�าถามทนาถาม แตวนน-เดอะ-พห กคดอกท แลวกตอบ แลว

จะท�ายงไง ถาหากวามนไมตก กคดแคนแหละ มนกหมดปญหา

เรากตองดความกงวลของเรา มนสรางภาพขนมา แตมนจรงมาก

นอยแคไหน และถาหากวาไมเปนตามทเรากงวลเรากลวแลว มน

จะเปนยงไง กคดแคนแหละ

ผถาม : ศษยรสกทอแทใจ เพราะนสยเปนคนโมโหราย ชอบสะสม

ความโกรธ เมอโกรธจดบงคบค�าพดตวเองไมได บางครงคดอยากจะ

หนไปตายแตกไมกลา ศกษาธรรมและปฏบตมามาก แตไมสามารถ

แกปญหาตวเองได ท�าอยางไรจงจะมก�าลงใจในการแกไขนสยไมด

ของตนเองเจาคะ

169

พระอาจารย : คอเหนอยางนแหละ เหนโทษเหนพษภย กเปนการ

เปดโอกาสใหออกจากนสยนน อกอยางทส�าคญ อยางทท�าทน

คอ เขาใกลกลยาณมตร เขาใกลครบาอาจารยกด เขาใกลผอน

ทปฏบตกด เขาใกลสถานททเกอกลตอการปฏบต คอการเขาใกล

กลยาณมตร มเพอนทดในธรรมะ ตวนเปนสงทส�าคญ ตวเราเอง

กมความส�านกตอขอบกพรอง แลวกมความปรารถนาทจะไมเอา

นสยนนมารงแกเรา กเปนสงทดอยแลว

แตวาส�าคญคอ เราแบกภาพนมตและสญญาวา เราเปน

คนนสยอยางน เราเปนคนไมดอยางน เมอแบกเอาไวมนกท�าให

นสยนนมก�าลง การทเรามงหาธรรมะและพงอาศยธรรมะ แทนท

จะพงอาศยสญญาและความจ�าของตวเอง การคดนกปรงแตงเกยว

กบตวเอง อยางนจะเปนวธทชวยแก แตปกตเรากชอบแบกความ

จ�า แบกภาพนมตของตวเอง มนไมยอมปลอย มนเปนปญหาอยท

นมากทเดยว แตเวลาเราองอาศยธรรมะ เอาธรรมะเปนทพง เรา

เปดชองใหละเสยซงการยดมนถอมนความรสกตอตวเอง ไมใชวา

เราไมรบผดชอบและไมใชวาเราไมเหน แตวาเราไมแบกไว เพราะ

ปกตคนเรา พอมความคดความรสกวา เราเปนอยางนเราเปนอยาง

นน เรากแบกเอาไว ไมยอมทง เมอเปนอยางนนเรากไมยอมพฒนา

เรากเอาของเกา ท�าคอเกา อยคอเกา มนกไมเปดโอกาสใหตวเอง

ไดพฒนา แตวาถาเราพจารณาการครนคดในความรสกตอตวเอง

แมแตการดถกเจาของ มนกยงเปนการยดมนถอมนในความเปนตว

เปนตน มนกท�าใหเราไปเกดเปนอยางนนซ�าๆ ซากๆ กนาเบอ

อยางทหลวงพอสเมโธ ทานกมส�านวนททานใช เปน

ประโยคสนๆ แตเปนเรองจรง คอ เมอไหรนกถงตวเองกนากลม

170

ใจ คอมนกเปนอยางนนจรงๆ เมอไหรทตวเองไดคดแตเรองตวเอง

กนากลมใจจรงๆ เพราะมนท�าใหตวเองถกขงอยในความเปนตวเปน

ตน เปนเราเปนเขา อยในนนแหละ มนกไมเปลยน มนกจะใหเปน

ไปตามภาพตามความรสกเหลานน เรากไมเปดชองใหตวเองไดพน

จากนน มนกเลยนากลมใจ

แตธรรมะไมไดแคบขนาดนน ธรรมะเปดกวางใหเราเปนผ

ตงอยในกศลธรรม ตงอยในคณงามความด ตงอยในความสงบ ตง

อยในศลธรรม มทางเลอกมาก

ผถาม : ขอค�าแนะน�าจากทานอาจารยวาเราจะท�าใจใหไมโศก

เศราไดอยางไร กรณทพอแมเราหรอญาตสนทเสยชวต หนเขาใจ

วาความตายเปนเรองธรรมดา แตเมอคดขนมาทไรมนกไมสามารถ

ท�าใจไดอยดเจาคะ

พระอาจารย : กไมใชแตพอแมตายหรอก เดยวเราตายดวย เมอ

ไมยอมรบความเปนจรง มนกตองนาเศราโศกเสยใจ แตมนเปนสง

ทปกตเราไมคอยกลา ไมอยากใหพอแมตาย ไมอยากใหพนองตาย

ไมอยากใหเพอนตาย แตโลกทงโลกกก�าลงตายอยแลวละ เปนอยาง

นมาแตไหนแตไรแลว เรากจะเปนอยางนนในอนาคตตอไป จะหก

หามมนไดยงไง เมอเราไมรบความจรง เรากรบความทกข

อยางทเราพจารณา ทเราสวด ชราธมโมมห ชะรง

อะนะตโต เรามความแกเปนธรรมดา จะลวงพนความแกไปไมได

พยาธธมโมมห พยาธง อะนะตโต เรามความเจบไขเปนธรรมดา

จะลวงพนความเจบไขไปไมได มรณธมโมมห มรณง อะนะตโต

เรามความตายเปนธรรมดา จะลวงพนความตายไปไมได สพเพห

171

เม ปเยห มนาเปห นานาภาโว วนาภาโว เราจะพลดพรากจาก

ของรกของเจรญใจทงหลายทงปวง คอมนเปนของธรรมดา ขนาด

พระพทธเจาสะสมบารมมาตงกกปปกกลป ทานกบรรลพระสมมา

สมโพธญาณ ทานเองกไมสามารถหกหามกระแสของความเปนจรง

อนน ทานเองกตองเสยญาตของทาน ตวทานเองกตองลาคณะสงฆ

เพอดบขนธ

มนเปนลกษณะธรรมชาต เวลาเราพจารณาเรองผทเรารก

เราชอบใจ แทนทจะคดวาท�ายงไงจงจะอยกบเราตลอด เรากตอง

พจารณา ท�ายงไงจงจะไดท�าความดใหทาน เมอไหรจะไดท�าความ

ดกบเพอน ไดเชดช ยงโดยเฉพาะพอแม ทานกใหก�าเนดเรา ท�ายง

ไงจะไดท�าความดเพอจะไดเชดชผทใหก�าเนดแกเรา อยางนกเปน

ความคดทท�าใหภาคภมใจ

แตความคดทวา ท�ายงไงจงจะไมใหพลดพราก อยางนก

เปนวธหาความทกข

ผถาม : มคนมานนทาเรา แมเหตการณจะผานไปแลวแตกยง

วนเวยนอยในสมองตลอด แมจะพยายามไมคดถง เหมอนททาน

อาจารยสอนวา เกบอาหารเกามาเคยวใหม มอบายในการแกอยางไร

เจาคะ

พระอาจารย : คอดใหด มนเปนลกษณะทไมนาแบก ไมนาเกบ ไม

นาวนไปหาอก คอเปนวธดตามธรรมชาต วาเปนสงทไมนาปรารถนา

ไมนายนด คอตอนแรกมนจะยงมก�าลง เพราะเราสะสมมานาน แต

เรากคอยยกขนมาพจารณาด คอมนกจะขนมาเองอยแลว เรากด

เออ อยางนมนเปนสงทไมนาปรารถนาทจะปรารภ เปนสงทลด

172

คณธรรมของตวเอง ท�าใหอกศลเกดขน เหมอนกบทอาตมาอาน

ในบททวาความพากเพยรชอบ คอ ละอกศลธรรมทเกดขนแลว เรา

กหาอบายหาวธทจะปลอยทจะวาง ทจะไมใหอาหารกบมน เปนสง

ทเมตตาเอนดตวเอง

ถาเราอยากจะอาศยคณธรรมอะไร แทนทจะพยายามขม

ไมใหมนเกด เรากคดในลกษณะการปลอยการวางนน มนกเปนการ

ใหของขวญกบตวเอง เปนการเอออารตอตวเอง เปนความเจรญ

กาวหนาของตวเอง นเปนการคดทเหมอนกบอนญาตใหปลอยได

เพราะเปนสงทดงาม

ผถาม : ขอเรยนถามวาสตและผรเปนสงเดยวกนหรอไมเจาคะ

พระอาจารย : สตเปนค�าศพททพระพทธเจาใช ผร เปนส�านวนท

ใชในภาษาไทย บางทแตละครบาอาจารยกใชไมเหมอนกน บางท

เรากตองเดาๆ เอา

แตโดยปกตทวไป เวลาใชส�านวนผร มกจะเปนสตประกอบ

กบปญญาดวย จะเปนลกษณะทบวกกนหรอองอาศยกน เพราะผ

ร ทงรวาสงทเกดขนคออะไร และจะรคณรโทษในสงเหลานน จะ

เปนหนทางเขาสความสงบความบรสทธของจต คออนนเราพดถง

ทวไปทเปนการใชส�านวนทสมมตขนมา ทครบาอาจารยทานใช

ผถาม : ความแตกตางของรปกบสงขารในขนธ ๕ เปนอยางไรเจาคะ

พระอาจารย : รปกบสงขารในขนธ ๕ เราตองเขาใจวา สงขารม

ความหมายทแตกตางกนในแตละกรณ สงขาร โดยความหมายทวๆ

173

ไป แปลวาสงทถกประกอบ หรอสงทประกอบดวย เปนเหตทบาง

ครงเวลาใชค�าศพทวาสงขารกหมายถงรางกาย แตในขนธ ๕ คอ

รปกคอรางกาย สงขารเปนเรองของจต

เอกลกษณของสงขารในขนธ ๕ คอมเจตนา คอมการเลอก

หรอมความเจาะจง การคดนกตางๆ หรออารมณทมสวนประกอบ

ตางๆ เชนทเมอวานอาตมาพดเรองจตตสงขาร อนนกมสญญากบ

เวทนาเปนราก มนกจะคอยขนมาจากนน แตสงขารในขนธ ๕ ท

จรงกหลากหลาย สตเปนสงขาร ปญญาเปนสงขาร เมตตา กรณา

มทตา อเบกขา เปนสงขาร ความโลภ ความโกรธ ความหลง เปน

สงขาร ความขเหนยวกเปนสงขาร คอมนเปนอาการของจตทมสวน

ประกอบ แตวาส�าคญคอมเจตจ�านง หรอมเจตนา สงขารในขนธ

๕ เปนเรองการประกอบของจต เปนลกษณะทมนถกประกอบ

สงขารทวๆ ไป ใชในกรณตางๆ กน เพราะบางครง เชน

อนจจา วะตะ สงขารา สงขารทงหลายทงปวงไมเทยง อนนจะเปน

สงขารทงรางกายทงจตใจ คอสงทงหมดทถกประกอบ จะเปนเรอง

ภเขาภายนอก หรอจะเปนเรองเลกๆ นอยๆ กเปนสวนประกอบ

เปนสงขาร เปนวตถ แมแตเรองจตใจ การคดการนก จะคดสง

กด คดต�ากด กเปนสงขารทงหมด สงขารทงหลายทงปวงไมเทยง

อนนนกใชกวางทสด แตในแงของขนธ ๕ มนหมายถงอารมณทม

เจตจ�านง

ผถาม : ชวนจต (อานวา ชะ-วะ-นะ-จต) คออะไรเจาคะ

พระอาจารย : อนนเรองอภธรรม ถาจ�าไดถก ไมไดอานมาไมรก

สบป มนเปนการแบงขณะจตเปนหลายขณะ เวลาจตปรารภอารมณ

174

ตางๆ จะเปนชวนจต คอเปนการทมเจตจ�านง และจตก�าลงจะกอ

ตง มก�าลง แตมนเรองอภธรรม อาตมาไมคอยถนดเทาไหร

ผถาม : เราควรมทาทหรอการแสดงออกอยางไร ตอบคคลทมา

เผยแผสงทเรยกกนวา พงศาธรรม ซงเรยกพระพทธเจาของเราวา

พระศรศากยมนพทธเจา รบบญชาจากอนตตรธรรมมารดา มาสอน

ธรรมะ และตอนนหมดยคของพระพทธเจาพระองคนแลว เราควร

มหนาทของชาวพทธอยางไรตอบคคลเหลาน และบรรดาชาวพทธ

ทเขาไปรวมหรอเขาใจตามเขา

พระอาจารย : เราเองกไมคนกบเรองน มนกนาสงสาร ธรรมะของ

พระพทธเจา กอยางทเราไดสวด คอเปนอกาลโก ไมประกอบดวย

กาลดวยเวลา เหมอนทพระพทธเจาเองไดสอน คอพระพทธเจา

จะบงเกดขนกตามไมบงเกดขนกตาม ธรรมะเหลานเปนความจรง

คออยางวา อรยสจ ๔ มความหมาย จะเปนส�าหรบชาวพทธกด

ส�าหรบชาวครสตกด ส�าหรบคนไทยกด ส�าหรบคนตางประเทศกด

เปนความจรงสากล คอความจรง เราอยทไหนมนกจรงตรงนน เรา

ไมตองเถยงกบคน แตวาเรากใหมความมนใจ และใหมการยนยน

ในตวเองวา ธรรมะของพระพทธเจามเปาหมายอะไร มรสชาตอะไร

อยางนจะมประโยชนมากกวา แทนทจะไปเปลองเวลาพดกบคนท

มอคตอยแลว เรากไมตองไปคดอะไรมากนก แตวาเราไมรงเกยจ

เรากตองมเมตตากรณา

ผถาม : ค�าถามสดทาย นาจะเปนค�าขอนะเจาคะ ขอใหทานพระ

อาจารยพจารณาเวลาเพอจะเทศนเรองปฏจจสมปบาท โดยยอเจาคะ

175

พระอาจารย : มนกเทศนตลอดเชาแหละ ปฏจจสมปบาทแบบยอ

เหตของทกข ทกข เหตของการดบทกข การดบทกข นเปาหมาย

ของปฏจจสมปบาท มอยเพอดบทกข ไมใชเพอแสดงอยางพสดาร

แตถาเรารไวกด อยางนนกตองปฏบตตออกอาทตย สองอาทตย

จะไดอธบาย คอเราตองเลอกประเดนทคดวาเปนประโยชน

อยางหลวงพอชา เวลาทานพดถงปฏจจสมปบาทแบบ

ยอ ทานกพดถง คอโครงสรางของปฏจจสมปบาทกมตงหลายขอ

อวชชาปจจยา สงขารา โดยอวชชาเปนปจจย สงขารจงเกดขน

สงขาราปจจยา วญญาณง โดยสงขารเปนปจจย วญญาณจงเกด

ขน คอไลไปตามเหตปจจยทเกด จนกระทงไดเกดภพเกดชาต เกด

ทกขทงหลายทงปวง

แตหลวงพอชาทานพด คอในภาคของความเปนจรง มน

ไมมเวลาจะไปคด เออ อวชชาปจจยา สงขารา ฯลฯ ไลไป ทาน

วาเหมอนกบเวลาเราอยบนตนไม ถาเราตกลงมาจากตนไม เรา

ไมมเวลานบกงมนหรอก แตเรารวาเวลาถงดนมนจะเจบ กเทาน

แหละ กเปนปฏจจสมปบาทแบบยอ รแตวามนจะมทกข

เรองอรยสจ ๔ แทจรงกเปนปฏจจสมปบาทแบบเปนแกนๆ

คอเหตและปจจย เหตและผล เหตของการเกดความทกข และผล

คอความทกข เหตของการดบทกข และผลกคอการดบทกขจรงๆ น

เปนเปาหมายของปฏจจสมปบาท เพอเขาใจวาเหตปจจยทแทจรง

คออะไร มสวนประกอบยงไง แตเวลาแสดงอยางพสดารกละเอยด

แตกนาสนใจมาก คอเราพดถงปญญาของพระพทธเจา ทานกนา

อศจรรยจรงๆ ทานรทานเขาใจในจตของมนษยเรา และหนทางท

จะบรรลทจะไดจรงๆ คอคดทไรกซาบซงจรงๆ

177

๑๔

เมอเชาไดใหขอคดในธรรมะเกยวกบอรยสจ ๔ แตเนองจาก

อรยสจ ๔ เปนเรองส�าคญ และเปนเรองทสมควรใหความชดเจน

ยงขน คนนกจะพยายามอธบายเพมเตม

พระพทธเจาเคยใหการอปมากบจต เหมอนล�าธารน�าทใส

สะอาด สามารถมองเหนหนทรายปปลาอยางชดเจน เชนเดยวกบ

การฝกจตใจ ควรจะฝกใหมความสงบ ความสะอาด ความผองใส

เพอจะไดเหนธรรม ๔ ประการคอทกข เหตใหเกดทกข การดบ

ทกข หนทางทจะดบทกข

ทเราไดนงสมาธ เดนจงกรมและฟงธรรม กเปนวธการทจะ

ไดท�าใหจตใจของเราเกดความใสสะอาด เพอใหเหมาะสมในการ

เหนสจธรรมเหลานอยางชดเจน โดยเฉพาะอรยสจ ๔

178

เวลาเราพจารณาเรองอรยสจ เราควรเขาใจวาทกขมอะไร

บาง มลกษณะยงไงบาง อยางทเราสวดประจ�า ยงโดยเฉพาะในภาค

เชา ไดพดถงทกขธรรมชาต เกดแกเจบตาย และเรองในจตใจ ท

ประสบกบสงทไมชอบ ทพลดพรากจากสงทเราชอบ ปรารถนาสง

ใดไมไดสงนนกไดความทกข แตวาโดยรวบรด พระพทธเจาบอก

วาความทกขเกดจากขนธ ๕ ทมอปาทานครอบง�า คอ รป เวทนา

สญญา สงขาร วญญาณ ทเรามความยดมนถอมน มความหลง ม

ความปรารถนาดวยตณหา เมอเปนอยางนน เรากมกจะเกดทกข

ขนธ ๕ เรากทงไมได เรากตองอาศยเพอชวตของเรา แต

ขนธ ๕ กบ อปาทานขนธ คอ ขนธทถกครอบง�าโดยความยดมน

ถอมนมนกคนละลกษณะ รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ

กท�าหนาทตามธรรมชาต มกไมมปญหา พระพทธเจากมขนธ ๕

พระอรหนตกมขนธ ๕ ทไดสรางประโยชนมากมายกไดอาศยขนธ

๕ เรองการมขนธ ๕ มนกไมมปญหา ไมไดแปลกอะไร แตวาทม

อปาทาน มการยดมนถอมน มการหลง มความไมเขาใจในความ

เปนจรงของมน ตรงนแหละทเปนปญหา และเราตองเหนชดเจน

วาปญหาอยตรงไหน อกแงหนง เรากดลกษณะของความทกข

พระสารบตรไดจ�าแนกความทกขออกไป คอ ทกขทเปน

ทกขเวทนา ทกขทเปนความล�าบากเดอดรอน อนนเปนความทกขท

คอนขางจะชดเจน เปนสงทเราไมปรารถนากนสกคน และมสงขาร

ทกข ค�าศพทวาสงขารมาอกแลว ทกขทเปนสงขาร ทกขทเกดขน

179

เพราะมสวนประกอบ ในเมอทกสงทกอยางมสวนประกอบ และม

เหตปจจยเปนสวนประกอบ เหตปจจยตางๆ มนกไมใชวามพรอม

เชน เหตปจจยทจะมความเสอมกม เหตปจจยทจะมความเจรญกม

ยกตวอยางงายๆ รางกายของเรา คอการมรางกายมน

เปนทกขเพราะเปนภาระ เวลามสวนประกอบ มนกท�างานหลาย

อยางหลายประการ อยางเวลาเรารบประทานอาหารเพอหลอเลยง

รางกาย มนกมสวนประกอบ แตบางครงเรารบประทานอาหารบาง

อยางทมเชอโรคหรอไมถกกบธาต สวนหนงเอาอาหารมาประกอบ

ใหมก�าลง มสขภาพด แตกอกสวนหนงทท�าใหมความเจบไขไดปวย

มความรสกอดอด มนกขดกนอยในตว

หรอในลกษณะของสวนประกอบในรางกาย คอ เรามก�าลง

ธาตขนธของเรา มลมหายใจเขา ลมหายใจออก เพอใหมก�าลงใน

การเจรญเตบโตและประคบประคองสขภาพด ก�าลงของรางกาย

กท�างานอย ในเวลาเดยวกนกมการเสอมสลายของเซลลตางๆ ใน

รางกาย และบางทกมเชอโรคตางๆ ในรางกาย ท�าใหมการเสอม

เสย แตมนกไมไดมากเทาการซอมแซมประคบประคอง เรากพอ

ประทงชวตได พอเกดการเจบไขไดปวย หรอลมหายใจเขาแลวไม

ออก หรอลมหายใจออกแลวไมเขา คอเราตาย พอเราตายสงทม

อยในรางกายมนกจะเรมเสอมสลาย เซลลของรางกายจะเรมแตก

ทนท เพราะวามนก�าลงแตกอยแลว มนก�าลงเสอมก�าลงเสยอยแลว

เพราะมนเปนสงขาร

180

เหตปจจยเพอเสอมกม เพอเจรญกม มนขดกนอยในตว

มนเปนความซบซอนล�าบากทมอยในสงขารทงหมด จะเปนเรอง

รางกายกด เรองจตใจกด เรองของโลกภายนอกกด อยางเราดงายๆ

เราปลกบานเอาไว กดใจ ไดบานใหมๆ ทาสเรยบรอยแลว เอา

อปกรณเขาไปจะไดพกอาศย แตพอเขาไปไมนาน เดยวหนาตาง

กเสย เดยวประตกเสย เดยวตองซอมนซอมนน บางทยงไมทนได

เขา พวกตกแกกงกามนกเขาไปอยกอน เขาคดวาเปนของเขา คอ

สวนทเราประกอบไวเปนสงขาร มนไมเปนตามทคดรอยเปอรเซนต

เพราะเหตปจจยตางๆ มการขดกนอยในตว ไมใชจะไดตามความ

ปรารถนาเทานน ทกสงทกอยางจะซบซอนอยในตว มนไมเรยบ

งาย ไมปลอดโปรงรอยเปอรเซนต

ยงเราพดเรองจตใจกยงชดเจน เชน เรามาท�ากรรมฐาน กอน

มากไดตงใจมาเขากรรมฐาน ๘ วน จะไดปฏบตในยวพทธกสมาคม

แสวงหาความสงบ เขามาดวยความตงอกตงใจ บางคนกไดลมรส

ความสงบ บางคนกไมได

แตวาถงไดลมรสความสงบ กไมใชไดตามทเราคด ไมใชวา

ประคบประคองไดตลอด พอมนสงบ อยางทคนถามปญหา เอะ

เวลาสงบเราจะท�ายงไง มนกม มนกขดกนอยในตว ถงไดความสงบ

มนกตองประคบประคองความสงบนน มนไมใชสงบแบบสบาย มน

สงบแบบพอประคบประคองได แลวมนจะคอยเปลยน คอยเสอม

เพราะเปนสงขาร มนเปนภาระ มนเปนหนาททจะตองดแล

181

รางกายกด จตใจกด โลกภายนอกกด เมอประกอบดวย

สงขาร มนจะมความทกขแอบแฝงอย ไมใชทกขเสยดแทง แตวา

ทกขทเปนภาระ ทกขทไมเปนตาทปรารถนา ทกขทเปนเหตปจจย

ทขดกนอยในตว มนไมไดชดเจนรอยเปอรเซนตตามทเราคด เปน

สวนทนาพจารณา เพราะวาเปนสงขารทกข

อยางหนงเรากตองรบรวาสงขารเปนอยางน ถาเราอยาก

ใหสงขารดกวาน อยางนทกข มนดเทาน มนดเทาทจะสงความ

ทกขมาใหเทานน ถาเราปรบตวไดกสบาย

ทกขแบบสดทายทพระสารบตรพดถง คอ วปรณามทกข

ทกขของการพลดพราก อนนหมายถงความสข คอทเราพลดพราก

ความเดอดรอนกไมมใครรสกทกข แตวาเมอมความสขสบาย เมอ

ไดสงทเรารกชอบใจ และเราจะตองพลดพรากจากสงนนกเปนทกข

เปนวปรณามทกข ทกขทเกดขนจากสงทเราพอใจชอบใจ มความ

รกใคร มความยนด มนเปนความทกขทเกดขน แมสงทไดตาม

ปรารถนา กสามารถทจะสงความทกขใหเรา

ในอรยสจ ๔ ทงหมด เรามกจทจะตองท�าตออรยสจแตละขอ

อรยสจท ๑ คอ ความทกข เรามหนาทก�าหนดร หรอรใหชดเจน

เวลาเราสวดธมมจกกปปวตนสตร ซงเปนครงแรกทพระพทธเจาได

อธบายเรองอรยสจ ๔ คอไมใชวามแตเพยงอรยสจ ๔ แตวาเรา

มหนาททจะตองท�าตอแตละขอ อรยสจท ๑ คอทกข เรามหนา

ทก�าหนดร รใหด ใหชด ใหรอบคอบ ใหถถวน เรามหนาททจะร

182

อยางภาษาบาลวา ปรญญาตนต คอ เราตองไดปรญญาใน

การเรยนรความทกข เปนค�าศพททใช ปรญเญยยนต ปรญญาตนต

คอเปนค�ากรยาวาก�าหนดร รใหด เราตองยอมรความทกข เพราะ

โดยปกตพอไดสมผสความทกข เรากอยากจะหนใหพนใหได แตวา

เราตองใชขนต ใชความอดทน เพอรใหด เวลารใหดเราจงสามารถ

ทจะสงเกตเหต เหตของความทกขนนเกดจากอะไร

ตวนส�าคญ ถาเรารไมลกซง เราจะไมเขาใจในเหต ตราบ

ใดทเรายงไมเขาใจในเหต เรากแกไขไมได การแกไขมนอยทการร

อยางชดเจน การปฏบตตอเหตของความทกข หรอกจหนาทตอเหต

ใหเกดทกข คอตองละเสย ค�าศพทคอนขางจะแรง ปหาตพพนต

คอเปนค�าศพทเดยวกบทภาษาไทยทบศพทใช วาประหาร คอ มน

เราตองตดออกเสย ตองประหาร ตองฆามนทง ค�าศพทมนคอน

ขางจะแรง แตวาเราตองก�าจดเหตใหได

ปญหามอยวา มนษยเราโดยสญชาตญาณ เวลาไดรบความ

ทกข เราอยากท�าลายความทกข เราอยากตดเสย อยากละเสยซง

ความทกข แตวาไมอยากจะเขาใจในเหต เมอไมเขาใจในเหต เหต

ของความทกขกยงมเหมอนเดม มนกจะกลบมาอก

เราตองใชขนตความอดทน ใชสตปญญา เพอจะไดรความ

ทกขใหด รใหชดเจน และเขาใจในเหต จงจะจดการเรองเหตได

เหตทพระพทธเจาทรงแสดง คอ ทานจะชแจงวาความทกข

เกดขนจากตณหา คอความอยากไดในลกษณะตางๆ เชน กามตณหา

183

เราอยากไดในความรสกทเพลดเพลนมวเมายนดในกามารมณ เมอ

ไดเพลดเพลนยนดและมวเมากเปนเหตใหจตใจเกดความสบสน

อกศลธรรมจะครอบง�าจตใจ

อกแงหนงคอ ภวตณหา ตณหาในความอยากมอยากเปน

จะมความรสกประคบประคองความรสกตอตวตน อยากมอยากเปน

อยากใหมตวตนอยางน อยากใหมความรสกอยางน อยากใหโลก

เปนอยางน อยากใหคนอนเปนอยางน คอความอยากมอยากเปน

อยากใหเปนตามทคด อยากใหเปนตามทเรามความปรารถนาหรอ

มความเหน หรอมอคตอยางไร เรากอยากใหเปนอยางนน

แตโลกไมคอยตามใจเรา เรากมกจะเปนทกข ปญหาอย

ตรงน หรอถงจะสามารถสนองความตองการเพอไดตามทตองการ

แตการประคบประคองใหเปนอยางนนตลอดกาลเปนสงทไปไมได

แลวเรากผดหวงอยด

อกแงหนงของตณหากคอ วภวตณหา คอไมอยากมไมอยาก

เปน เปนกระแสของความไมพอใจไมชอบใจ ไมควรเปนอยางน ไม

อยากใหเปนอยางนน มนจะผลกดนจะปฏเสธ เมอปฏเสธ มนกม

ความล�าเอยงดวยความไมชอบใจ กท�าใหจตใจเศราหมอง กเปน

ความทกขอยในตว

เปนลกษณะของการวางตวกบโลกภายนอก และกบความ

รตอตวเอง เมอไดอาศยตณหา ๓ ประการอยางน อยางใดอยาง

หนง กจะเปนเหตใหเกดความทกข เปนหลกของธรรมชาต

184

เราตองพยายามหาหนทางละตณหานใหได วธทส�าคญ

คอ การพจารณาเหนตามความเปนจรง เหนขอบกพรอง เหนโทษ

ของตณหา เมอเหนโทษชดเจนมนกยอมละ สงทเราตองละเสยคอ

ตวตณหา

หนาทของเรา เรากมการก�าหนดรในความทกข เพอเหน

และเขาใจใหชดเจน และโดยเฉพาะเพอเขาใจในเหต เวลาเราละท

เหต เรากพอจะตงความหวงวาจะไดพนจากความทกขได แตอยาง

วา โดยสญชาตญาณกมกจะพยายามละททกข เอาทางลด ทางลด

มกจะมปญหา ไมสมหวงไมสมปรารถนา เรากควรศกษา พยายาม

สรางความเขาใจ เหตทแทจรงของความทกขอยตรงไหน

การดบทกข หนาททเรามตอการดบทกข คอ สจฉกาตพพนต

การท�าใหแจงซงการดบทกข ไมใชวามความทกขอยตลอด เรา

สามารถวางตณหาได วางอปาทานได ท�าใหอวชชาเบาบางได และ

เรากตองคอยสงเกตผลเปนยงไง เวลาเกดความรสกวาไมทกข เราก

ควรจะท�าใหแจง ท�าใหเขาใจ ท�าใหลมรสของความไมทกข เพราะ

โดยทวๆ ไป เรามกจะมองขามประโยชนของความไมทกข โดยนสย

ของมนษยเรา พอมอะไรวางสกหนอยกจะรบเอาอะไรใสไว หรอจะ

มองขามประโยชนของความวาง

การวางจากความทกข บางทแทบจะไมสงเกต เดยวจะไป

หาเรองอนคด หาเรองอนท�า ทจะตงเปนโครงการไวส�าหรบตวเอง

มนกจะมองขาม จะไมท�าใหแจง ตวอยางงายๆ อยางประโยชน

ของความวาง ถาเราถามคนทวไปวาหองกรรมฐานมอะไรบาง ออ

185

กมพระพทธรปอยขางหนา มเครองแอร มหนาตางประต มแทน

มโคมไฟ มนจะมองเหนอะไรตงเยอะตงแยะ แตจะไมพดถงวาม

ความวาง และทหองนเปนประโยชนไดกบเรา กเพราะวามความ

วาง ถาหากวาเพดานอยตรงนกล�าบากแลว มนไมวางพอทจะท�า

อะไร กอยอยางอดอด

การตงขอสงเกตในการท�าใหแจงซงความดบทกข กเชน

เดยวกน ในจตใจ คอเรามการดบทกข แตเราไมคอยไดท�าใหแจง

กตองสงเกตดเชน ลมหายใจเขา ลมหายใจออก มความทกขมย

เรากท�าใหมนชดเจน สงเกตใหด ลมรสของการไมมทกข เพราะ

โดยปกตเวลาจตใจไมถกกระตนตอการคดนกปรงแตงตางๆ หรอ

การคาดคะเนคาดหวงวาจะใหเปนอยางนอยางนน มนกไมทกข

หนาทของสต เวลาเราตงสตไวในปจจบน มหนาทท�าใหขณะจต

ในเวลานนนงสกพกหนง เรากตองรบสงเกตและท�าใหแจงความรสก

ในเวลานน เพราะวาพอเราตงสตปบ มนจะหาเรองปรงแตงตอปบ

เลยตองรบสงเกตและท�าใหแจง เออ ผลของการมสตในขณะจต

ในเวลาปจจบนนมยงไงบาง และคอยขยายคอยท�าใหแจงมากขน

ประคบประคอง ท�าใหมากเจรญใหมากในความรสกอนนน จะได

เปนก�าลงใจ ไดยนยนวาการดบทกขมจรง เราอานในหนงสอ เรา

ฟงเสยงของครบาอาจารย วาการดบทกขม มนเหมอนวาคนตาง

ดาวม มาจากโลกอน เหมอนกบเปนนทาน แตเวลาเราสงเกตดใน

ปจจบน เวลาเราตงสตไว มนจะมชองหนอยหนงทท�าใหจตใจหยด

สงบสวาง เราตองพยายามประคบประคอง ใหความส�าคญ สนใจ

เพอใหมนขยาย และท�าใหมนตอเนอง ท�าใหแจงซงการดบทกข

186

กเปนลกษณะของการฝกหดและหนาททเราตองท�าตอ

อรยสจ ถาหากเราไมท�าใหแจง รบไปท�านท�านน รบไปคด ไปปรง

ไปแตง ไปคาดคะเน มนกไมไดสมผส เพราะเปนของละเอยด เปน

ของทโดยทวไปเรามกจะมองขามอยแลว เราตองตงขอสงเกตใหด

อรยสจ ๔ คอ หนทางดบทกข หนทางทจะปฏบตเพอการดบ

ทกข หนาททเรามตออรยสจนคอตองท�าใหมเกดขน ภาเวตพพนต

หรอ ภาวตนต คอรากศพทของภาวนา ตองท�าใหม ตองท�าให

เกดขน อรยสจคอสมมาทฏฐ สมมาสงกปปะ สมมาวาจา สมมา

กมมนตะ สมมาอาชวะ สมมาวายามะ สมมาสต สมมาสมาธ ก

เปนสงทเราตองพยายามปลกเราใหเกดขนในชวตของเรา

ชวตของเรา ในการประกอบภายนอกและในจตใจของเรา

เพอใหมความพอดในจตใจ การทเราแปลในภาษาไทย เชนความ

เหนชอบ ความด�ารชอบ มนชอบแบบไหน ชอบแบบถกใจหรอชอบ

แบบถกตอง แตทวา สมมา วา สมมาทฏฐ สมมาสงกปปะ ตลอด

ถง สมมาสมาธ ค�าศพทวา สมมา นนกนาสนใจ เพราะรากศพทก

ใชส�าหรบหลกดนตร เวลาแปลในภาษาองกฤษ สมมา จะแปลวา

ถก ความเหนถก ความด�ารถก เวลาเราพดถงวามนถก มนถกแบบ

ไหน ในแงของดนตร มนถกในลกษณะเขากน ถกจงหวะ เสยงมน

เขากนถกกน ในอรยมรรค ๘ มนตองเขากนอยางถกตอง พอดกน

เชนความชอบ คอมนชอบพอกน ตองเขาขากนได มนจงจะไดท�า

หนาทเปนมรรค หนทาง ถาเสยงในดนตร แตละอน เชน ๘ อน

มนคนละเสยงกนกไมเปนดนตร มนตองเขาหากน พอดซงกนและ

กน ถกจงหวะซงกนและกน จงจะเปนดนตรได อรยมรรค ๘ กเชน

187

เดยวกน มนจะตองท�างานดวยกน สอดคลองซงกนและกน ตองถก

จงหวะซงกนและกน จะตองถกกน ไมขดกน เปนลกษณะนน

เราตองท�าใหมเกดขน หนาทของผปฏบตภาวนาตอง

ท�าใหมนเกด เวลาเราท�ามรรคเกดขน มนกไดมลกษณะอยางท

พระพทธเจาไดยกตวอยาง เชน ถาเราเอาหนกรวดมา เราเอาใส

ในถง รดน�าบาง แลวเอาอะไรมาทบๆ มนจะไดน�ามนมย ไม เรา

จะออกแรงแคไหน มนจะไมไดน�ามนจากหนกรวด แตถาเราเอา

เมดงามา แลวเอาอะไรมาทบๆ อยในถง รดน�าบาง กจะไดน�ามน

คอจะปรารถนากด ไมปรารถนากด ถาท�าใหถกวธ อปกรณมนถก

มนกจะไดน�ามนงา ลกษณะเดยวกน ถาหากวาเราเอาอรยมรรค

๘ มาด�าเนนชวต สมมาทฏฐ สมมาสงกปปะ สมมาวาจา สมมา

กมมนตะ สมมาอาชวะ สมมาวายามะ สมมาสต สมมาสมาธ เรา

มาประกอบไวในชวต ภาวนาใหมเกดขน จะปรารถนาการดบทกข

หรอไมปรารถนาการดบทกขยงไงกตาม มนกจะสงผลให คอการ

ดบทกข เพราะวามหนาททจะท�า กเปนในลกษณะน

เราท�าหนาทตออรยมรรค คอเราพยายามปลกเราใหเกด

ขน เราพยายามฝกฝนปฏบต ใหมศล มสมาธ มปญญา เวลาเรา

รวบรดอรยมรรคลงมาเหลอ ๓ ขอ กเปนศล สมาธ และปญญา

๓ อยางนกเปนสงทจะสงผล ท�าใหเราลมรสของการดบทกขได

อกตวอยางทพระพทธเจาให ทานกยกตวอยางของแมไกม

ลก มไข ๖ ฟอง ๘ ฟอง ๑๐ ฟอง ถาหากไมฟกมนกไมเกด ถา

หากพอใจยนดขยนฟก ยงไงกเกด กเปนตามธรรมชาต แมไกจะ

188

นงครนคดเมอไหรจะมลก หรอจะไมคดเลย ยงไงลกมนกจะออก

เพราะวาท�าถกวธ

เชนเดยวกนกบเราผปฏบต ขอใหไดท�าถกวธเทานน ขอ

ใหไดฝกใหมศล ใหมสมาธ ฝกใหมปญญา ฝกการภาวนา ฝกใหม

สมถะ มวปสสนา ฝกอานาปานสต ทเราไดฝกฝนกนมาตงแตวนท

๙ เรากเอามาฝกหดปฏบต ผลกตองเกดขน กเปนหลกธรรมชาต

เรากภาวนาใหมนเกดขน เราท�าหนาทถกตองตออรยสจ เปนกฎแหง

ธรรมชาตทพระพทธเจาสงสอนเอาไววามทกข มเหตใหเกดทกข ม

การดบทกข มหนทางทจะดบทกข เรากควรใหความสนใจกบอรยสจ

๔ น และกใหความสนใจกบหนาททเราควรจะท�าตออรยสจ เมอ

ไดท�าใหถกตอง อกหนอยกจะตองไดผล อนนเปนสงทพระพทธเจา

รบรองมาตง ๒,๕๐๐ กวาปมาแลว และตลอด ๒,๕๐๐ ปนนกม

ผปฏบตทไดผล มการยนยนมาจนกระทงทกวนน กเปนสงทนาชน

ใจ เหลอแตเราท�าเทานน กขอใหทกคนตงอกตงใจปฏบตกน

•

190

การปฏบตของเราทอาตมาไดสอนเนนอยทอานาปานสตเปน

วธทพระพทธเจาไดสงสอนไว ทชวยใหเรามอบายมากมาย ประเดน

ตางๆ ทจะสงเกตและพจารณาไดในการปฏบตฝกหดของเรา อยาง

วนนกมความประสงคทจะยกประเดนของเรองจต ซงเปนหมวดท

๓ ในอานาปานสตสตร เปนหมวดทเกยวกบจตใจของเรา

เรองจตกนาจะตองตความหมายสกหนอยกอน เพราะวา

มนเปนค�าศพททเราใชมานาน กลายเปนสงทมความหมายแตกตาง

หลากหลาย แตในแงของพทธศาสนา จตเปนค�าศพททหมายถงการ

ท�างานตามธรรมชาตทมความรสก มการรบร มอารมณ มการคด

นก มนรวมทงหมด เรยกวาจต ทเรามความรสก ทเรามการส�านก

ระลกได ทเรามการคดนกตางๆ ทเรามอารมณ ทเรามความโง ท

เรามปญญา มนกรวมอยทจต

ส�าหรบผปฏบต เราตองใหความสนใจกบการฝกจต ฝกจต

ใหเกดความสงบ ฝกจตใหเกดความฉลาด เพราะวาในเมอจตมหนา

ทในการรบร มนกรบรตามความคนเคย คอสงทเคยตว คนเคย

เรากรบรอยางนน เรากรบรตามการล�าเอยงของเรา รบรตามอคต

ฉนทาคต โทสาคต โมหาคต ภยาคต อคตแปลวาล�าเอยง ล�าเอยง

๑๕

191

โดยฉนทะความพอใจ คอมกระแสของตณหา โทสาคต ล�าเอยงโดย

ความไมพอใจไมชอบใจ ดวยโทสะ โมหาคต ล�าเอยงดวยความไมร

ดวยความโง ดวยความไมเขาใจชดเจน มโมหะครอบง�า ภยาคต

ล�าเอยงดวยความกลว มความกลว มความกงวล เลยล�าเอยง เรา

กรบรตามกระแสของความล�าเอยงของเรา

เมอเรารบรดวยความล�าเอยง มนกไหลเขาไปสความทกข

มนไมมทางเลอก ส�าหรบผปฏบตเราจะตองรจกการฝกจตของเรา

ใหด ฝกจตใหมการรบผดชอบ ฝกจตใหตงมนในสงทเปนสาระเปน

ประโยชนในชวต เรองจตและการฝกจตกเปนสงทส�าคญมาก และ

โดยเฉพาะในอานาปานสตกจะมโอกาสทจะไดส�านกและพจารณา

และฝกหดไวทจตโดยตรง

หมวดนเรมโดย “ภกษยอมท�าในบทศกษาวา เราเปนผ

ร พรอมเฉพาะซงจต จกหายใจเขา, ยอมท�าในบทศกษาวา เรา

เปนผร พรอมเฉพาะซงจต จกหายใจออก ดงน”

เปนการตงผร เรยกวารพรอมเฉพาะในจตของเรา เพราะวา

โดยปกตกมกจะมการคลกกน จตกด อารมณกด ทฏฐความเหนกด

มนจะคลกกนหมด เรากไมคอยแยกออกวาอะไรเปนอะไร และเรา

กรจตเพอสงเกตดวา พนฐานของจตมอะไรบาง อยางในสตปฏฐาน

๔ ทพระพทธเจาไดสงสอนเรองการตงสตไวทจต พดในแงหนง ก

ดคลายๆ กบวาธรรมดา แตส�าหรบความรสกของอาตมาเอง มน

เหมอนใหก�าลงใจมาก

192

เพราะพระพทธเจาวาหนาทของผฝกหดตงสตไวทจต คอ

จะรวา จตประกอบดวยความโลภกรวาจตประกอบดวยความโลภ

จตไมประกอบดวยความโลภกรวาจตไมประกอบดวยความโลภ จต

ประกอบดวยโทสะกรวาจตประกอบดวยโทสะ จตไมประกอบดวย

โทสะกรวาจตไมประกอบดวยโทสะ จตประกอบดวยโมหะกรวาจต

ประกอบดวยโมหะ จตไมประกอบดวยโมหะกรวาจตไมประกอบดวย

โมหะ จตมความฟงซานกรวาจตฟงซาน จตมความนงกรวานง จตม

ความคบแคบอดอดกรวาจตคบแคบอดอด จตมความกวางไพศาลก

รวาจตกวางไพศาล จตตงมนกรวาจตตงมน จตไมตงมนกรวาจตไม

ตงมน จตหลดพนกรวาจตหลดพน จตไมหลดพนกรวาไมจตหลดพน

คอรตามสภาพของจตตามทมนเปน ถงจะมกเลสเตมหวก

ยงสามารถทจะพจารณาและตงสตไว เปนการภาวนาเปนการฝกหด

เพราะปญหาของมนษยเราคอถกผลกดนโดยกระแสของอวชชาและ

ตณหา ซงเปนส�านวนทใชในภาษาบาล คอ ครอบง�าดวยอวชชา

และรอยรดดวยตณหา อยางนแหละปญหาเกดขนแลว เปนสวน

ทเราไมคอยจะรตว เมอไมรวาจตเปนอยางนน เรากจะเชอความ

คด เชออารมณ เชอความเหน มนกพาสบสน แตการตงสตไววา

เออ อนนเปนจตทโมหะครอบง�า นเปนจตทมโทสะอย นเปนจตท

ไมมความโลภเลย คอเปนการตงประเดนไว เรากคอยฝกคอยหด

เรารพรอมเฉพาะซงจต จกหายใจเขา เรารพรอมเฉพาะซงจต จก

หายใจออก

ลมหายใจเขา ลมหายใจออก เราตงประเดนวาสภาพของจต

เปนยงไงบาง สงบหรอไมสงบ ผองใสหรอไมผองใส มกเลสประเภท

193

ไหนอยหรอไมอย กเปนการสงเกตและเปนเรองทนาสนใจ เพราะ

โดยปกตมนคลกกนไปหมด เมอแยกไมออก เรากกลายเปนทาส

ของอารมณ ของการคดนกตางๆ คดในแงหนงกนาทเรศจรงๆ

มนกเปนมาตงแตไหนแตไรแลว แลวกไมใชวาเปนสงทเรา

มความยนด เราจะบนอยเสมอ ท�าไมเปนทกขอยางน ท�าไมล�าบาก

อยางน ท�าไมเดอดรอนอยางน แตกยงอตสาหอมกอดอารมณตางๆ

ไวแนนเลย โดยไมสงเกตดวานสกแตวาอารมณ นสกแตวาจตทม

ลกษณะของความโกรธ หรอความหลง หรอความอดอดคบแคบ

คอเราตไมออก เลยเปนหนาทของผปฏบต เรากจะตองพยายาม

แยกออกใหได รพรอมเฉพาะ รใหด รใหชด

เรองทมกเลส อนนนกไมตองกลวไมตองหวง เกดมากม

กเลสพรอมแลว แตวาขอใหรใหด มนจะคอยสรางคอยเบาเองถา

เราดใหด แตตราบใดทรไมด รไมชด รไมรอบคอบ รไมถถวน มน

มอ�านาจเหนอกวาเรา กเปนสงทเราตองตงประเดนเอาไวเรองจต

ของเรา เพราะวาทเราปรงความทกขใหเกดขน มนกปรงออกจาก

จตของเรา

นกถงค�าสอนของหลวงปดลย เปนลกศษยรนแรกๆ ของหลวง

ปมน ทานมการสอนทกะทดรดมาก ใชโครงสรางของอรยสจ ๔ วา

จตสงนอกเปนเหตใหเกดทกข

ผลของจตสงนอกคอความทกข

194

เวลาจตของเราสงออกนอก ไปหาเรอง ไปปรงไปแตง ไป

คดไปนก ตามกระแสของกเลส สงออกนอก ไมตงความหนกแนน

ไมมสตควบคม กเปนเหตใหเกดทกข คอตวทกขเปนอาการหรอ

ผลของการสงจตออกนอก

จตรจตเปนหนทางทจะดบทกข

ผลของจตรจตคอการดบทกข

เมอจตเหนจตจรงๆ เหนชดเจน คอมนจะไดยบยงกระแส

ของการท�าตามอ�านาจของการปรงแตงตางๆ ตามอารมณตางๆ

เมอเปนอยางนน การดบทกขกปรากฏทนท กเปนธรรมชาตของจต

เหมอนกบเวลาเราไดน�าแสงสวางเขามาในถ�า ถ�าจะปดไวสกกรอย

กพนป มความมดอยางนนมานมนาน แตพอเราเอาแสงเขาไป มน

กเกดความสวาง ความมดนนกถกลางออกไปทนทเลย เชนเดยวกน

เวลาเราสามารถวางจตใจใหถก รจตใจตามความเปนจรง ความมด

ในจตใจกหาย กเปนหลกธรรมชาต เรากตองเปนผฝกไวทจต รจต

ของเราใหด

ทกลมหายใจเขา ทกลมหายใจออก เรากรพรอมเฉพาะซง

จต กเปนประเดนทควรใหความสนใจ

ขอท ๒ “ภกษนนยอมท�าในบทศกษาวา เราเปนผท�าจต

ใหปราโมทยยงอย จกหายใจเขา, ยอมท�าในบทศกษาวา เรา

เปนผท�าจตใหปราโมทยยงอย จกหายใจออก ดงน”

195

เปนเรองทนาสงเกตวา ทเราท�าในบทศกษา เราฝกหดอย

เราคนควาในหลก ท�ายงไงจงจะไดน�าความรสกภาคภมใจ อมเอบ

เขามาสจตใจของเรา ท�าใหจตใจเบกบาน ไมใชวาเรารอ โอย ปฏบต

กปๆ แลว จะไดรอใหจตใจเบกบานอมเอบ เรากตองเปนผทรบผด

ชอบน�าเขามาสสภาพจตของเรา คอเปนวธศกษาฝกหดเวลาเราฝก

จตใจของเรา

เพราะวาสวนหนงเปนการรบผล แตอกสวนหนงคอการวาง

เหตใหถก การยกประเดนของการน�าความปราโมทยเกดขนในจตใจ

เปนเหตทท�าใหจตใจมความเบกบาน เกดความสวางไสว ท�าใหจตใจ

รสกเบา มก�าลงใจ เพราะวาบางครงเราคด โอ เราจะตองนงสมาธ

เดนจงกรมอกกป ดลมหายใจเขาลมหายใจออก นากลมใจเหลอเกน

คอคดอยางน โอโฮ เรองปฏบตเรองหนกละ แตวาการทเราหาอบาย

หาวธหาประเดน เออ ท�ายงไงจตใจจะไดปราโมทย เพราะวานกถง

ครบาอาจารย ยกตวอยางอาตมาเอง เมอไรทเรารสกทอใจหรอม

อปสรรค กนกถงหลวงพอชา เพราะวาเปนอาจารยของเรา และ

เปนอาจารยทมเมตตาเตมเปยม และกเปนพระทเวลาดกด แตเวลา

ทานมอารมณขนกมอารมณขน เปนเรองทเรานกถงรอยยมของทาน

หรอใบหนาของทาน เวลาทานยม เรากสบาย มก�าลงใจอก จตใจ

ปราโมทย เปนวธ

หรอเรานกถงพระพทธเจา อาตมาคดวากมความใกลเคยง

เชนเดยวกน บางทกไมไดแสดงออกในลกษณะของพระสตรเทาไหร

แตวาเราจะอานเจอ ทานกมอารมณขนเหมอนกน ทานมองลกษณะ

ของมนษย ทานกคงจะคด หวเราะในใจ เออ พลกๆ เหลอเกน

196

พวกมนษยน ตวอยางทนกถง ทานเลากบพระอานนท สมยททาน

ยงเปนพระโพธสตวอย แลวกไดทรมานรางกาย ลดอาหาร ทานก

ผอมเหลอแตกระดก กนขาวเหลอแควนละ ๓-๔ เมด แลวเวลาก

ผานไป ๑๐ ป ทานกพดวา สมยนนเมดขาวกเทากบสมยนแหละ

ไมใชสมยโนนเมดขาวใหญเบอเรอเลยท�าใหอม คอ เปนการเลา

แลวมอารมณขนอย คอนกถงตวเองแลวกเลาอยางนน

หรอทานกยกตวอยาง เชน ทานไดเทศนเรองโทษของ

เอกลาภ เรองการไดสงของ ทานเทศนใหพระ สมณะฟง เพราะ

วามนอนตรายเมอเอกลาภไดเกดขน เพราะเมอเราไดแลวกพองตว

ขนมา ยกหชหาง โอ กเกง เพราะวาคนเอาของมาถวาย ทานวา

เหมอนกบแมลงทอยในขววขควาย เมอมนเจอขววใหญเบอเรอ มน

กตนเตน แหม กไดกองตงบกใหญ แลวกยนบนกองนน แหม ฉน

เกงเหลอเกน ดส ฉนมขควายกองใหญกวาเพอน นเปนลกษณะท

นาข�านาหวเราะ เทยบกบสมณะ พระ แมลงทก�าลงภาคภมใจใน

ขของเขา มนกนาข�า นกเมอไหรกท�าใหจตใจเบา ปราโมทย

เพราะพระพทธเจาพดความเปนจรง รความเปนจรง แต

ไมใชวาท�าใหทานเครยดหรอท�าใหทกข ท�าใหเศราหมอง แต

ท�าใหเบกบานจรงๆ เวลาเราพจารณาในจตใจของเรา ไมไดฝกให

มความเครยดมากยงๆ ขนไป หรอมความกลมใจ โอ โลกมแตทกข

เทานน กลมใจ มนไมเปนอยางนน เวลาเราเหนความทกขตามความ

เปนจรง เหมอนกบยกของหนกททบบนหนาอกมานมนานออก มน

โลงจรงๆ เรากตองยอมพจารณา ความจรงเปนอยางน หรออยาง

นอยโอกาสของเรา ธรรมะค�าสงสอนกเปนสงทนาภาคภมใจ

197

การปฏบตของเรา คอ เวลาเรานกถงสงทท�าใหปราโมทย

เวลาทเราผดพลาด ไดท�าตามกเลสตณหาของเจาของ มนกมเวลา

สมควรทจะนก แตบางครงเพอใหมความปราโมทย เรากตองนกถง

เวลาทเราชนะ เวลาเราไดละ เวลาเราไมหลง นแหละคอพอด บาง

ครงเราตองปราบเจาของ บางครงเราตองใหก�าลงใจเจาของ คอ

ตองดแตละกรณ เราใชอบายไมเหมอนกน ยงโดยเฉพาะในเวลา

น พระพทธเจาใหวา ลมหายใจเขาเราน�าความปราโมทยยงเขาส

จตใจ ลมหายใจออกกใหความปราโมทยยงเกดขนในจตใจของเรา

เรานกถงเวลาทเราสามารถยบยงปากของเรา จะพดไมดก

หยดได กนาภาคภมใจ หรอเรามอารมณทเรมมวเมา แตเราสามารถ

สะกดจตใจไดทน สามารถยบยงได กเปนสงทนาภาคภมใจ เออ

ปฏบตไดผล

มนเปนอบายทเราไมควรมองขาม เพราะการปฏบตไมใช

วามแตขม มแตปราบ มแตเรงอยางเดยว มนกตองใหก�าลงใจกบ

ตวเอง เหมอนกบเวลาเลยงลกของเราหรอเลยงเดกในโรงเรยน ถา

มแตปราบมแตข อยางนไมมก�าลงใจในการเรยน หรอในการเปน

เดกทด กตองรจกใหก�าลงใจดวย มความรสกอบอนอมเอบ จตใจ

ของเรากเชนเดยวกน มนกตองอาศยทง ๒ อยาง

ขอท ๓ ในหมวดเกยวกบจต “ภกษนนยอมท�าในบทศกษา

วา เราเปนผท�าจตใหตงมนอย จกหายใจเขา, ยอมท�าในบท

ศกษาวา เราเปนผท�าจตใหตงมนอย จกหายใจออก ดงน”

198

กเปนความจ�าเปนส�าหรบผปฏบต คอ จตของเราตองรจก

ตงมน ไมวอกแวก ไมขนๆ ลงๆ ตามอารมณ ตองรจกท�าสมาธ

ใหเกดขน สมาธแปลวาความตงใจมน เรากตองคอยฝกคอยหด

หาอบายวธทจะท�าใหตงมน อยางทเราไดสอนมา โดยเฉพาะทยก

อานาปานสตขนมาโดยพสดาร เพอมทเลอกในการก�าหนดจตของ

เรา เพอจะไดเหมอนกบเปดโอกาสทท�าใหจตใจไดเขาสความสงบ

ได เพราะวาการทจะท�าใหจตสงบตงมน คอ จะตองมความพอใจ

และตองหาจดใดจดหนงในการก�าหนดทจะมความยนยอม ยนยอม

ทจะก�าหนดและใสใจไว เชน ลมหายใจเขา ลมหายใจออก ซงเรา

กตองมอบายคอยตดตามและเหนใหชดเจน แลวกทบทวนผล หา

อบายประคบประคอง เมอไดมการยนยอมสนใจ พอใจกบอารมณ

กรรมฐาน ความสงบกยอมเกดขน แตเปนสวนทเราตองอาศยการ

ฝกการหด หาอบายทจะท�าใหตงมนได

การหาความพอด เชน เราพยายามบงคบจตใหอยกบ

อารมณกรรมฐาน เราจ�าเปนตองบงคบในแงทวาประคบประคอง

ไมปลอยจตใหคดนกปรงแตง แตวาทเราประคบประคองและบงคบ

จตใหอย ควบคมสตไว จะตองไมแนนจนเกนไป เรยกวาจะตองเหน

คณเหนประโยชน และไมรสกอดอดในการก�าหนด อนนเปนเหต

ทบางครงเราตองเลอกเอาวาเราก�าหนดวธไหน แบบไหน ทไหน

เพราะบางครงเราจบทปลายจมก มนจดเลกๆ ส�าหรบบางคนและ

บางกรณ มนเหมาะมากทจะใหจตนงอยทจดใดจดหนงจดเดยว แต

บางครงเรากจะรสกอดอด มนเหมอนกบกระดกกระดกไมไดเลย มน

กจะรสกอดอด อยางนนจตมนกกระเดนออก มนหาเรองเพลดเพลน

199

เรากตองหาอบายทจะเปดกวางขนสกหนอย แตกยงประคบประคอง

แตไมแนน คอยสงเกตด

พระพทธเจาทานยกตวอยางคอนขางจะชดในลกษณะทวา

แตละกรณจะประคบประคองไมเหมอนกน ทานยกตวอยางนาย

โคบาล คอ ผเลยงโค เวลาเลยงโคในหนาฝนจะตองประคบประคอง

ใหมาก ไมปลอยโคใหตามอธยาศย จะตองผกเชอกไว ตองควบคม

ไว เพราะเดยวโคจะไปกนขาวเมดออนๆ มนก�าลงอรอยส�าหรบโค

เราจ�าเปนตองดงมนไว จ�าเปนตองเอาไมมาปกในดน เอาเชอกมด

ไวไมใหมนไป คอมนเหมาะกบกรณ

แตในชวงหนารอน เกยวขาวเสรจแลว เรากไมจ�าเปน คอ

ปลอยไดเลย เพยงแตเอาหญาวางไว มนจะเดนเพนพานตรงไหนก

ไมสนใจ เพยงแตรวามนอยในบรเวณแถวๆ นแหละ เพยงพอแลว

นกเชนเดยวกน จตของเราบางครงมนกไมอนตราย พอใจ

อยแลวกบองคกรรมฐาน กไมจ�าเปนตองบงคบมนไว บบมนไว แต

เมอไรจตมนเรมเกดความมวเมาหรอสบสน นจ�าเปนตองควบคม

อยางใกลชด เพอใหความตงมนของจตสามารถปรากฏได ไมใชเวลา

เราปลอยจต มนไมมสมาธ เพราะเวลาจตตงมนแลว มนจะเกดความ

สนใจในการพจารณาบาง จะเกดความสนใจในการสงเกตบาง ซง

เรากตองเปดโอกาสกบจต และเวลาเราเปดโอกาสมนกกลายเปน

โอกาสทเปนปญญาได คอเราตองไวใจเจาของ ไวใจจตทเราฝกได

ด นเปนสวนการตงมนของจตแตละกรณ

200

นเปนเหตทเราตองรจตของเจาของ เพราะวาปญหาของจต

หลวงพอชาทานเคยสอนวา วธทกะทดรด ตรงทสดเพอจะไดดบ

ทกข บรรลเขาสพระนพพานคออะไร ใครๆ กสนใจอยากร ทาน

กวามนไมยากหรอก ดจตใหชด แลวกชหนามนวาโกหก เพราะจต

ของเรามนชอบโกหกอยตลอด มนจะหลอกลวงเจาของอยตลอด

เรากไมคอยร เราหาเหตผลไดส�าหรบการสนองอารมณของกเลส

เราอยตลอด เรากจะคอยส�านกทหลง แตเวลาก�าลงถกหลอกอย

เราก แหม มนไวใจ ไมใชแคไวใจ มนยกมอไหวกเลสของเจาของ

เลย อยางนเราตองระวงจตของเรา มนชอบโกหก มนโกหกมากสบ

ปแลว มนกหนาเหมอนเดม มนกยงขโกหกอย เรากตองระมดระวง

แตเวลาเราระมดระวงจรงๆ เหนและไมท�าตาม เวลาจตไมหลอก

ลวงเจาของ กจะสงบ ตงมน ความเปนจรงกจะคอยปรากฏ

มนตองอาศยสมาธ จงจะไดรเหนตามความเปนจรง เรอง

นส�าคญ การทเราฝกลมหายใจเขาลมหายใจออก เพอเกดความ

ตงมน เปาหมายกเพอจตใจเกดความแจมใสเพยงพอทจะไมถกจต

หลอกเจาของ อกอยางหนงความตงมนจะท�าใหจตมก�าลง คอก�าลง

กายก�าลงใจจะมความกระปรกระเปรา ความพากเพยรเวลาจตเปน

สมาธงายมาก เพราะวามก�าลง ท�าสมาธมประโยชนหลายๆ อยาง

เปนสงทเราท�าความตงมนใหเกดขนทกลมหายใจเขาลมหายใจออก

เหมอนกบพระพทธเจาทานเคยยกตวอยาง ทานเลาวามชาง

ตวใหญเบอเรอ มนเดนออกจากปา มนลงสระแลวกเพลดเพลนเอา

น�ามาฉดใสตวเอง ฉดใสห ดงรากบวขนมากน ไดอยอยางสขส�าราญ

201

เมอไดมความพอใจยนดพอสมควรจงไดเดนออกจากสระเขาปาไป

แตพอดมกระตายตวเลกๆ ในปามนไดสงเกต แหม เหนชางท�าอยาง

นน มนอยากท�าเหมอนกน ดแลวนาสนกสนานสบาย จะกระโดด

ลงสระ เอาน�ามาฉดใสห ไดด�าน�า ไดกนตามสบาย พระพทธเจา

วาถากระตายตวนนไดเชอไดไวใจเจาของ จะสามารถท�าเหมอนชาง

ไดมย ไม มนตวเลกๆ จะมทางเลอก ๒ อยาง คอ จะจมน�าตาย

หรอจะลอยบนผวน�าอยางเดยว

พระพทธเจาจงไดเลา เหมอนกบคนทเหนนกปฏบตทม

สมาธ มปญญา มความตงมนของจตทมนคง สามารถทจะท�าอะไร

หลายๆ อยาง คนอนทไมไดฝกหด ไมมพนฐานเทาทควร เหนแลว

กอยากเปนอยางทาน คอถาหากเขาเองไมฝกใหไดความตงมนของ

จต ท�าใหจตเกดความหนกแนน จะมผล ๒ ประการ เชนเดยวกน

คอ อยางหนงกจมน�าตาย ถกกระเดนออกจากธรรมะเลย เพราะ

ไมสามารถทจะท�าตามทคด และจะท�าสงทผดพลาดเสยหาย หรอ

จะอยอยางผวเผนกบธรรมะ ไมสามารถเจาะลกเขาไปในธรรมะได

เพราะวาจตไมหนกแนนพอ ไมมความตงมนเพยงพอ การฝกใหจต

ไดมความตงมน ลมหายใจเขากฝกใหจตตงมน ลมหายใจออกกฝก

ใหจตตงมน เปนสงทส�าคญมาก เพราะวาเปนการวางพนฐานของ

ความเจรญกาวหนาตอไป

ขอสดทายในหมวดน “ภกษนนยอมท�าในบทศกษาวา เรา

เปนผท�าจตใหปลอยอย จกหายใจเขา, ยอมท�าในบทศกษาวา

เราเปนผท�าจตใหปลอยอย จกหายใจออก ดงน”

202

คอการท�าจตใจของเราใหรจกปลอยรจกวาง ไมแบกไวซง

อารมณ การคดนก ความรสก จะเรยกวาทกสงทกอยางกวาได รจก

ปลอย สวนหนงกเปนผล อกสวนหนงกเปนหนทางในการฝกหด

อยางในอานาปานสตสตร ทานไมไดหมายถงวาเราถงขนนเรากจะ

ไดปลอยวางใหหมด แตมนกคอนขางจะชดเจน คอ เราท�าในบท

ศกษาวาเราจกเปนผปลอย หายใจเขา เราท�าในบทศกษาวา เรา

จกเปนผปลอย หายใจออก คอ เรากคอยฝกคอยหดในการปลอย

แมแตทเรานงสมาธหรอเดนจงกรมอยในเวลาน วนท ๖

ในยวพทธกสมาคม เรากตองรจกฝกการปลอย เวลาเรานงสมาธ

บางทกเกดความจ�า นกถงอะไรสกอยางทบาน เรากฝกการปลอย

ลมหายใจเขาเรากปลอยอารมณนนไดมย ลมหายใจออกเรากปลอย

อารมณนนไดมย เรากปลอย แลวความรสกเปนยงไง เพราะบางท

เวลาเราปลอยเหมอนกบจตของเรา แหม มนเสยดายเหลอเกน สวน

หนงกอยากปลอย อกสวนหนงกเสยดาย มนกเถยงอยในตว

แตวาการทเราเปนผ ศกษาเปนผ ฝ กหด เรากตองดวา

เวลาเราฝกการปลอย หรอท�าการปลอยใหเกดขน มอะไรเปน

ปรากฏการณ บางครงเวลาเราปลอย เอ ท�าไมไมปลอยตงนาน

อนนสบายมากเลย นเปนสวนหนง แตวาบางครงเราปลอย โอโห

เรมเสยดาย มนกลบมาตะครบอก เรากตองมาด เอ ท�าไมเปน

อยางน เราถออะไรนกหนา เราหวงอะไร เพราะอะไร กเปนโอกาส

เขาใจในตวจตของเราชดเจนและลกซงมากขน เพราะวาทเราชอบ

วกกลบหาความทกข เพราะเรายงเกบ ยดไวจนแนนเกนไป มน

กยงไมยอมปลอย เปนสวนทเราคอยศกษา คอยสงเกต คอยฝก

203

คอยหด เราฝกการปลอยอารมณทเปนกลางๆ หรอยงเปนออนๆ

กไดประสบการณและไดก�าลงใจ เออ การปลอยท�าใหจตใจสบาย

เวลามอารมณทเราชกจะหวงมากกวา เออ เรามประสบการณ เรา

มความมนใจมากขน การปลอยแนนอนวาเปนสงทด เราสามารถ

ปลอยได เราปลอยและกยงวางได ไมเกบสะสมมนอกตอไป

ลมหายใจเขา ลมหายใจออก เรากคอยฝกคอยสงเกต ม

ความไมพอใจเกดขน เรากนกถงเหตการณทเรารสกนอยใจเสยใจ

กด เอ ยงมอารมณอย ยงมความรสก ท�ายงไงจงจะปลอยได เพราะ

บางครงการปลอยมนกตองเหนโทษ กปลอยได บางครงกตองสอน

เจาของอก เราเปนลกศษยของพระพทธเจา พระพทธเจาใหเราเปน

ผเมตตาเอออาร ยกโทษใหอภย ไมเกบอกศลไว เราตองใหก�าลง

ใจกบตวเอง สอนตวเองจงปลอยได

กตองหาอบายตางๆ ในการปลอย ไมใชวาเพยงแตทฤษฎ

เอา พระพทธเจาใหปลอยเรากจะปลอย เพราะพระพทธเจาวาเทา

ไหรเรากยงเกบเหมอนเดม เรากคอยฝกคอยหดในการปลอย เพราะ

วาเราสงเกตด แนนอนตราบใดทเรายงไมปลอย เรากยงทกข เราก

ก�าลงแสวงหาการดบทกข เปนโอกาสของเรา เวลาเรานกถงโอกาส

ของเรากด จตใจนเปนทรวมของความทกข แตวาเปนทรวมของสต

ปญญา เปนทรวมของเมตตากรณา เปนทรวมของจตใจทปลอด

โปรง ซงเปนสภาพจตทเราสามารถสมผสได และเราไดโอกาสฝก

ทกลมหายใจเขา ทกลมหายใจออก กขอใหฝกหดกนตอไป

•

205

ผถาม : เรองการรกษาศล ปกตอยบานศษยจะระวงรกษาศล ๕

อยางเครงครดและศล ๘ ทกๆ วนเขาพรรษา แตศษยมปญญา

เรองการฉดยาปองกนปลวกทตองท�าการฉดทก ๓ ปครง ปนครบ

ระยะเวลาตองฉดใหม ศษยไมแนใจวาผดศลหรอไม

พระอาจารย : อยางหนงกเปนการปองกน เชน เราฉดไวในดน

รอบบาน ท�าใหสตวไมอยากเขาใกล ไมอยากใหปลวกเขาใกล ก

เปนแงหนง อกแงหนงเวลามปลวกแลวกไปฉด ท�าใหตาย กเปน

อกประเดนหนง ถาหากเรามเจตนาทจะฆาสตว แลวสตวตาย มน

กผดศล กชดเจน แตบางอยางเรากตองคดรอบคอบในการปองกน

ไวกอน สวนมากถาเราคดรอบคอบในการท�าอะไรลวงหนา ไมปลอย

ใหสตวเขามา ไมใหสตวมอาหารของมน กจะดกวา เพราะวาเรา

๑๖

206

ปองกนไวกอน เราไมจ�าเปนตองคด ถาหากวามนเกดขนแลว เราก

มปญหาเรองศล วาจะรกษาศลหรอผดศล หรอจะปลอยใหบานพง

มนกมปญหาอยตรงนแหละ กตองคด อนนเปนเหตใหคดลวงหนา

เพอการปองกน มนท�าใหไมมปญหาเกดขน กจะมประโยชนมากกวา

ผถาม : กราบเรยนถามวา การสมาทานงดพดมผลดตอการปฏบต

ธรรมอยางไร และหากมการพดเกดขนโดยไมคดวาเปนผลตอผอน

จะโดยเจตนาหรอไมกตาม จะตองท�าการขอขมากบผเปนอาจารย

หรอไม และจะเปนกรรมตอไปหรอไมเจาคะ

พระอาจารย : โอ กรรมหนกนะ (หวเราะ) ผลประโยชนของการ

ไมพด คอปากของเราเปนร เหมอนกบเรามถง ถาเกดมรกเกบอะไร

ไมอย ใสน�ามนกไหลออก ไมคอยเปนประโยชนเทาทควร ส�าหรบผ

ปฏบต ถาเราเปดปากไว พดไป มนเหมอนกบสตกด สมาธกด ทเรา

พยายามจะใสไวในอตภาพน กเหมอนกบถงรว มนกไหลออก กไม

อย ยงโดยเฉพาะเวลาเราปฏบตในระยะสน กจะมประโยชนในการ

สรางความส�ารวม ท�าใหมการตอเนองของการปฏบตทจะท�าความ

สงบใหเกดขน เลยมประโยชน แตถาหากวาลวงเกน ยงโดยเฉพาะ

เวลาทเราอยในหมคณะทไมพด กอาจจะเปนสงทกระทบกระเทอน

หรอท�าใหคนรอบตวเราร�าคาญ นอกจากสตและสมาธรวออกไปแลว

กยงไดรบความรงเกยจจากผอนดวย นาจะเปนก�าลงใจใหยกเวน

ผถาม : เวลาเดนจงกรม แลวเกดปตน�าตาไหล หลงจากนนจตเกด

ความสงบ จบลมหายใจละเอยดขน ศษยควรหยดยนนงเพออยกบ

ความสงบ เพอสงเกตลมหายใจไดละเอยดขนไหมคะ แตศษยจะใช

207

วธคกเขาลงนงอยกบความสงบ เพอประคองความสงบไว เปนวธ

ทถกตองหรอไมอยางไรเจาคะ

พระอาจารย : คอมนไมไดอยทอรยาบถ มนอยทสภาพของจต ถา

หากเราไดความสงบจากการเดนจงกรมกใชได ถาเราไดความสงบ

จากการนงกใชได ถาหากเราไดจากอรยาบถไหน เรากพยายามจะ

น�าความสงบนนเขามาใชในอรยาบถตอ เชน เราก�าลงเดน พอเดน

เสรจเรากมานง เพอใหมการตอเนองของความสงบอนนน เลยไม

ไดอยทอรยาบถ มนกขนอยกบความพอใจแตละคน

อาตมาชอบยกตวอยาง หลวงปขาว ซงเปนศษยหลวงป

มน ทานเปนพระทมคณสมบตสง ทานจะมกจวตรประจ�าวนของ

ทาน ไมรกปๆ ทานกจะท�าอยางน คอหลงจากฉนเสรจ ทานจะ

เดนจงกรม ๓ ชวโมง แลวกจะพกผอนกลางวน เสรจแลวทานจะ

ออกไปเดนจงกรมอก ๓ ชวโมง จนถงตอนเยน กวาดลานวด อาบ

น�า พกผอนสกหนอย แลวออกไปเดนจงกรมอก ๓ ชวโมง จงจะ

ไดเรมนง คอทานพอใจกบการเดน กถกกบจรตนสยของทาน

เราแตละคนกตองทดลองตดสนเอาเอง มนอยทผล ไมได

อยทตวอรยาบถ

ผถาม : เชาวนนความสงบทศษยไดพบมนละเอยด สามารถนง

อยไดสบายๆ นานเทาไหรกได ไมเหมอนวนกอนทถอนจตเรวมาก

ศษยสามารถยดหลงขนตรง ความสงบกยงคงท เปนความสขทไม

เหมอนปต ไมหวอหวา ไมตนเตน แตเปนภาวะจตเบา ไรความคด

จตอสระ มแตความรสกตวทกอยาง ไมร�าคาญในเสยง และไมสนใจ

เสยง ศษยท�าตามค�าแนะน�าของทานอาจารย คอพยายามจดจ�า

208

ซมซบความรสกสงบนไวใหเปนความอมเอมใจและเหนจรงตามค�า

ของทานอาจารยทวา การดบทกขจากความคดและการปรงแตงของ

จตตสงขารมจรง โดยไมตององอาศยสงอน ศษยอยากเรยนถามวา

เมอกลบไปบานแลว ศษยควรฝกหดอยางไรตอไป ตอนนนคงไมม

พระอาจารยและคณะมาใหความเมตตา นงสมาธเปนแบบอยางและ

เปนก�าลงใจอยเชนวนน ขอบพระคณทานอาจารยมากทสดเจาคะ

พระอาจารย : กเปนประสบการณทด อยางหนงกเปนสงทตองเอา

ไวในความจ�าของเราวาจตของเราสามารถสงบ เวลากลบไปบานก

ตองสงเกตดวา เชน ลกษณะของบาน บคคลทอยในบาน ภารกจ

ของตวเองกด จะมเวลาเหมาะสมเวลาไหนเพอนงสมาธ เพราะบางท

เราจ�าเปนตองเลอกเวลา คอ ถาหากบานเราสงบอยแลว เงยบอย

แลว เรากไมมปญหา กลบไปบานกพยายามทจะท�าใหตอเนอง แต

คนสวนมากไมมทางเลอก อยกบคนอน อยกบครอบครว กบพกบ

นอง บางทเรากตองเลอกเวลา เชน เราพยายามตนแตเชากอนคน

อนเขาตน จะไดนงสมาธ หรอเราเปนคนไมชอบตนเชา กใหอยดก

สกหนอย คนอนเขาหลบแลว เรากนงสมาธ

อกอยางเรากพยายามฟงธรรมะ ฟงธรรมะบอยๆ กเปน

สงทเปนก�าลงใจ ยงสมยนงายมาก กม CD, DVD, MP3 มชอง

โทรทศน เขาอนเตอรเนต กไดฟงธรรมะ เรามทางเลอก เราฟง

ธรรมะกเปนเวลาทเราท�าความสงบได บางทเราฟงธรรมะทบาน ก

ยงมคนอน เรากใสหฟงไว คนอนเขาจะวายงไง เรากนงฟงธรรมะ

ไป กเปนโอกาสภาวนา

ทเปนสวนส�าคญ คอ เรากลบไปบาน เราตองพยายาม

ประคบประคองสตในการกระท�าของเรา การพดกด การเกยวของกบ

209

คนอนกด เรากพยายามจะหลกเลยงจากสงทท�าใหกระทบกระเทอน

มาก ท�าใหจตใจวนวาย เรากพยายามมสตในการกระท�าประจ�าวน

เราจะท�าอะไรกพยายามใหเปนโอกาสทท�าสตไว เหมอนทอาตมาพด

ตอนเชา ทวา จตตานปสสนา การใชจตเปนทตงแหงสตในสตปฏฐาน

คอขนาดรวาจตมความโลภ กยงเปนโอกาสตงสตได รวาจตมความ

ไมพอใจ กยงเปนโอกาสทตงสตได คอเรารอาการของจต

เชนเดยวกน เราตงสตไวทรางกาย คอรางกายไมใชวาจะ

ตองนงขดสมาธจงจะตงสต จะเดน จะหยบของ จะสมผสอะไร จะ

นงลง เรากใหมสตประคบประคองในทกอรยาบถ ทกการเคลอนไหว

การเกยวของกบสงแวดลอม เรากตงสตไวในรางกาย เรากสามารถม

สตตอเนองได สงเหลานมนเปนสงทชวยประคบประคองการปฏบต

ในชวตประจ�าวน

ผถาม : วนไหนหดหกจะคดถงทานอาจารยเจาคะ จะไดจต

ปราโมทย

พระอาจารย : (หวเราะ)

ผถาม : พอเรมนงสมาธ ศษยจะบอกตวเองวาผอนคลาย เบาสบาย

ปลอยวาง และก�าหนดความรสกตว สกพกกใชค�าบรกรรมวาปลอย

วาง พรอมกบ ถารสกตวตรงไหนชดกกลบมาทตว และไปบรกรรม

ตอตามททานอาจารยสอน แตบางทรสกเบอดานค�าบรกรรม กมา

พจารณาธาตดน น�า ไฟ ลม เพราะเคยดแลคณแมตอนไมสบาย

และเสยชวตไปกบมอ เหนภาพชดเจนถงการสลดคน และเหนถงการ

เปลยนแปลงของรางกายทเคยสวยงามกลบเปนทรดโทรม พจารณา

210

แบบนไมทราบวาใชไดหรอไม แตจตกสงบแบบนงๆ ไดไมล�าบาก

แตไมรสกสงบลกๆ แบบททานอาจารยอธบายจะท�าอยางไรเจาคะ

พระอาจารย : ทเรามารวมกน ๖ วน ทอาตมาสามารถสอนวธการ

และอบายในการปฏบต มนเรองนดเดยว อบายในการปฏบตธรรม

และวธการทงทพระพทธเจาไดแนะน�าสงสอน ทงทไดสบทอดกน

มา สายปฏบตครบาอาจารยตางๆ มากมายกายกอง เรากสามารถ

เลอกและทดลอง ยงโดยเฉพาะเรองการพจารณา เรองธาต ๔ ก

เปนอบาย และวธการทอาตมาชอบใช ยกเปนประเดนพจารณา

เพราะส�าหรบอาตมาเอง กชวยใหจตใจสงบ นอกจากสงบกท�าให

เรงความเพยร และท�าใหเหนตามสภาพความเปนจรง เหมอนกบ

ทงสมถะและวปสสนาอยในตวทถกกบจรต

แตวาแตละคนกจะตองทดลองเอาเอง หาอบายวธ เพราะ

วามนกเปนเรองธรรมดา เราทกคนปฏบตวธใดวธหนง ถงเรารสก

วาซาบซงไดผลด ท�าไปทกวนๆ ทกครงทเรานง มนกเรองธรรมดา

ทบางครงมนกตองเกดความเบอ มนธรรมชาตของจต เรากตองหา

อะไรชวยประคบประคอง ชวยใหเกดก�าลงใจ หรออยางทอาตมา

อธบายตอนเชา คอการท�าใหจตใจปราโมทย

เวลาหลวงพอพทธทาสแปลอานาปานสต แทนททานจะ

แปลวา ปราโมทยยง ทานจะวา บนเทงใจ มนกปฏบตโดยความ

บนเทงใจ คอเรากตองหาอบายทท�าใหแชมชนในการท�า

ผถาม : จากพระสตรอานาปานสตททานอาจารยอธบาย อยาก

เรยนถามวา ความหมายของค�าวาจตตสงขารในหมวดเวทนา กบ

ค�าวาจตในหมวดจต เหมอนหรอแตกตางกนอยางไรเจาคะ

211

พระอาจารย : จตตสงขาร คอ มนเปนสวนทแตงจตหรอปรงจตขน

มา แมแตในพระสตร เวลาพระพทธเจาจะอธบายวาจตตสงขารคอ

อะไร ทานกจะกลบมาพด เวทนากบสญญา มนเปนสวนประกอบ

ทท�าใหจตปรงขนมา

แตเวลาเราพดถงจต มนกหมายถงเวทนา สญญา สงขาร

วญญาณ รวมทงหมด คอเราพดในลกษณะขนธ ๕ ถาเราจะพด

กวางกวานนกทกอารมณทกสงทเปนขณะจต มนครอบคลมอยใน

ค�าศพทวาจต กเปนค�าศพททใชกวางขวาง และความหมายกรวมๆ

อย แตจตตสงขารมกจะเฉพาะเรอง

ผถาม : กราบเรยนถามเรองการตงมนของจต ลองปฏบตโดยรวม

ความตงใจ (ตงจตไวบรเวณหนาผาก) พยายามไมวอกแวกแตผาน

ไปสกพก รสกเหมอนเคลมๆ และเหมอนสตไมคอยท�างาน คอไม

คอยเหนสภาวะ รบกวนทานอาจารยเมตตาเพมเตมอบายเทคนค

ในการปฏบต เพอการตงมนของจต และใหสมดลกบสตทร สภาวะ

เบอ เพอสามารถเดนปญญาไดดวยเจาคะ

พระอาจารย : คอตองมความพอด เพราะถาเราเกดความตงใจจน

เกนไป จตไมยอมรวม ไมยอมตงมน มนจะตอตาน คอเราบงคบ

จตเกนไป จตไมชอบ ส�าหรบคนเลยงแมวกคงจะเขาใจ ถงจะม

อาหารอยตรงน เราเรยกแมวไปกนอาหารมน มนไมยอมหรอก น

ลกษณะของแมว ลกษณะของจตกเชนเดยวกน ตงมนเถอะ มน

กไมยอม ไมเอา คอเราตองประคบประคอง ใหโอกาส แตวาเรา

ตองนมนวลในการท�าจตใหอยกบท ประคบประคอง เรามความ

อตสาหะพยายามกจรง แตตองพอด สวนนเปนสวนทเราจ�าเปน

212

ตองอาศยการทดลอง เวลาเราตงใจเกนไปเรากไมประสบผล กเปน

บทเรยน เรากตองผอนลงมา

แตเวลามนผอนคลายจนเกนไป จตมนกเรมวอกแวก หรอ

หลวมๆ ไมรวม ไมกพอด มนกกลบไปกลบมา เราคอยดแลวมน

จะคอยเขาทมนเอง โดยเราอาศยประสบการณของเรา

ผถาม : เกยวกบเรองกระตายเหนชางเลนน�า แลวอยากท�าบาง

ไมแนใจวาเขาใจถกตองหรอไม กราบเรยนถามวาหมายถงผทยง

ปฏบตไดเลกนอยแบบกระตาย แลวอยากใหไดผลแหงความสขสงบ

มากแบบชาง ยอมท�าไมได และอาจท�าใหจมน�าตายคอฝนท�าแลว

ไมส�าเรจ เรงดงใจกเลกไปเลย ใชหรอไมคะ

สวนอกขอทวาอยทผวและเขาไมถงนน หมายถงอยางไร จะ

มทางปฏบตส�าหรบกระตายนอยใหเหมาะสมแกตนเอง และพฒนา

ไปเปนชางไดบางไหมเจาคะ

พระอาจารย : กเขาใจถกตองแลว ทเราวามนอยอยางผวเผน

คอมนไมเขาถงแกนของธรรมะ ทวาจม คลายๆ ผปฏบตเหมอน

กบหลงตว หรอหายออกไปจากการปฏบต ไมสามารถจะประคบ

ประคองการปฏบตได

พระพทธเจาเนนอยทการท�าความสงบใหเกดขน ค�าศพท

ทใชเวลาอธบายวาสภาพของจต จะมความร สกเหมอนกบอดม

สมบรณ ไพบลย มนจะอมเอบ มนจะใหญ ความรสกจะหนกแนน

ความสงบนนเรากตองพยายามฝกใหมความสงบ ความแจมใส ความ

หนกแนนของจต จะไดสามารถเหนไดชดเจน และมน�าหนกเพยง

พอทจะไดมความตานทานตอกระแสของโลก อนนมนเปนลกษณะ

213

ผถาม : เราสามารถฝกการตงมนของจตในชวตประจ�าวนไดอยางไร

ในขณะทสงแวดลอมไมเหมอนในหองกรรมฐานเจาคะ

พระอาจารย : มนกไมเหมอน เราไมไดตงความหวงวาจะได แตวา

เราสามารถด�าเนนสตได อยในขอบเขตของศล อยในขอบเขตของ

ความส�ารวม เราฝกเหนคณคาของความส�ารวม ฝกเหนคณคาของ

วธการในการท�าจตใหอยกบกศลธรรม ทเราฝกในหองกรรมฐาน คอ

มนเปนก�าลงใจและเปนการยนยนในตวเองวากศลธรรมมประโยชน

ความสงบกมจรง การฝกหดอยางนกมประโยชนอยางยง กท�าเปน

ก�าลงใจทจะน�าเขาสชวตประจ�าวนตามสมควรแกฐานะของเรา ซง

เรากตองหาอบาย หาวธทจะน�ามาใชในชวตประจ�าวน เพอยง

รกษาความส�ารวม และความตอเนองของธรรมะ แตวาไมกระทบ

กระเทอนกบวถชวตของเรา

เพราะบางครงเราพยายามปฏบตเหมอนในหองกรรมฐาน

อยกบโลก อยในสงคม อยในครอบครว กยงสรางปญหาใหญ

อาตมาจ�าได มคนหนงเปนชาวองกฤษ เปนต�ารวจ เขาไป

ทวดทองกฤษ เขามปญหา เขาขอใหชวยแกปญหา เพราะเขาได

เขากรรมฐานทวดและทอน และเขากเอาธรรมะมาใชในชวตประจ�า

วน แตวาเปนสงทท�าใหชวตครอบครวล�าบาก ภรรยากรงเกยจ ลก

กอายวาฝายพอฝายสามเปนผปฏบตในพระพทธศาสนา

เลยถามวา เอ ปฏบตยงไงจงเปนอยางน เขากวา เวลากลบ

จากทวดหรอทส�านก กพยายามรกษาการปฏบตไว เชน เวลาเราอย

บานตนเชา กพยายามก�าหนดทกอยางทเราก�าลงเกบก�าลงท�า เวลา

เราจะรบประทานอาหารตอนเชากอนทจะไปท�างาน เรากพยายาม

ก�าหนด เชน ยกนมขนมาเทใสกาแฟ กพยายามก�าหนดทกวาระจต

214

หรอการกระท�า กสรางปญหาแลว ภรรยากบลกกร�าคาญจะตาย ก

คดด คนอนเขาอยากจะไปโรงเรยน คนนกก�าหนดไมเสรจสกท

การน�าการปฏบตเขาสชวตประจ�าวน คอ มนตองสอดคลอง

กบสงแวดลอมทเราอย บคคลทเราอยดวย

ผถาม : กราบเรยนถามทานอาจารยวา เมอเราท�าสมถะภาวนา

หรอ ท�าวปสสนาภาวนา (ตามดลมหายใจอยางมสต) สมาธทเกด

จากทงสองวธน เปนสมาธทแตกตางกนหรอไมเจาคะ

พระอาจารย : มนมความแตกตางระหวางผสอน แตถาเรากลบ

ไปดพระสตรทพระพทธเจาทานสอน กไมมความแตกตาง อยาง

อานาปานสตกด อสภกรรมฐานกด เรองการพจารณาธาตขนธกด

มนเปนการภาวนา เปนการฝกหดทสอดคลองกบการท�าจตใหเกด

ความรความเขาใจและความสงบ ไมมความแตกตางกน แตวา

หนงสอรนหลงกไดแบงแยกออกไป ถาเรากลบไปพจารณา เวลาเรา

ท�าจตใจสงบ มนกยอมเหนตามความเปนจรง สมถะจงเปนเหตใหม

วปสสนา เวลาเราพยายามรเหนตามความเปนจรง เรากไดพจารณา

ตามเหตการณและตามหลกธรรม มนกชวยใหจตใจสงบ เพราะวา

ไดยบยงกระแสของจตทไดหลงไหลออกไปสโลก กองอาศยกน ท

จรงมนกแยกออกยาก มนกเปนเหตทพระพทธเจาไมไดแบงออกไป

ทกวธกขนอยกบนสยของแตละคนมากกวาวธการ

เชน พระอนรทธ ทานจะมความสามารถในการท�าจตใจสงบ

และท�าใหละเอยด แลวทานคอยสนใจในการบรรลวปสสนาทหลง

อยางพระสารบตรทานสนใจในการวเคราะห ในการพจารณา แลว

จงจะไดความสงบทหลง มนคงจะขนกบนสยมากกวาวธการ เพราะ

215

วธการกตามทพระพทธเจาสอน กจะเหมอนๆ กน ไมเหนสอนวา

วธนเฉพาะสมถะ วธโนนเฉพาะวปสสนา ทานกจะรวมๆ อย แต

คงขนอยกบนสยของคนมากกวา

ผถาม : การเจรญอานาปานสตโดยการนงสมาธตามลมหายใจจน

สงบ และตามลมหายใจตลอดอยางตอเนองจะสามารถเขาถงฌาน

๑, ๒, ๓ และ ๔ ไดไหมเจาคะ

พระอาจารย : ไดแนนอน อนนเปนวธทพระพทธเจาสอนมากทสด

เวลาพดถงการส�าเรจฌาน ท�าสมาธใหบรบรณจรงๆ ทานกจะอาศย

อานาปานสต และทานจะยกยองอานาปานสตเปนวธทท�าไดสะดวก

ทสด สบายทสด คอมนจะเปนพนฐานในการท�าฌานท ๑, ๒, ๓, ๔

ผถาม : การปฏบตอานาปานสต ก�าหนดลมหายใจเขาออก โดย

การปลอยวางอารมณโกรธ เคยดแคน อาฆาต พยาบาท การปลอย

วางอารมณเหลาน เปนไปไดยากล�าบากมาก ไดพยายามก�าหนดลม

หายใจเขา ปลอย ลมหายใจออก วาง ตลอดเวลา แผเมตตากแลว

ท�าไดยากมาก มวธการใดบางเจาคะ กรณาแนะน�าดวย

พระอาจารย : อนนงาย กปลอยใหโกรธ ปลอยใหจตใจทบถมโดย

อารมณไมพอใจ ความโกรธ ความเคอง อยางนแหละ มนจะเบอ

ซะท มนไมอยทอบาย อบายเปนเพยงสงทท�าใหเราเหนอารมณ

ชดขน คอเราเปนผยดไวตออารมณ อนนตองเปนผรบผดชอบ วา

เราเปนคนก�าลงพอใจในอารมณของความโกรธ เราก�าลงยนดใน

อารมณของความเคอง เราเปนผมวเมาในความรสกพยาบาท อน

216

นเราตองรบผดชอบวาเราเปนผท�า เราเปนผไมยอมปลอย เราจะ

ไปโทษอบายมนกไมได

ถาเรายงโทษอบาย เรากไมรบผดชอบตอตวเอง ยงไงกเหลอ

อยวธเดยว ปลอยใหมนหนกอกหนกใจจนยอมทงเสยทแหละ

ผถาม : ในการอทศบญ ค�าอทศใหกบ สรโย จนทมา ราชา และ

ยมราช เหลานคอใครเจาคะ อยในภพภมใดในวฏสงสาร ขอทาน

พระอาจารยใหความกระจางดวยเจาคะ

พระอาจารย : สรโย จนทมา คอในสมยพทธกาล ตามทเขาถอ

คอ พระอาทตยกบพระจนทร กกลายเปนเทวดาผทครอบครอง

พระอาทตยกบพระจนทร คอ สรโย จนทมา ราชา คอเปนผท

ครอบครอง เพราะเขาถอวาเปนพระเจาสวนหนง อยางทอนเดย ถา

ใครเคยไปอนเดยกจะรวาพวกพระเจาเทวดาเยอะแยะรอบบานรอบ

เมอง เขาจะถออยางนน ยมราชกคงจะเปน เรากไมแนใจ เพราะวา

มเทวดาชนยามา อนนนไมสง และมกจะมสวนผกพนกบโลกมนษย

มากกวา พวกเทวดาเหลาน และผทเปนพระราชาของชนยามากจะ

มหนาท เรากอทศบญกศล

ผถาม : เมอมความทกข หากมกจกรรรมตางๆ ท�า เรากจะลม

ความทกขนไปได แตพอนงวปสสนาอยกบตวเอง รสกวาความทกข

มนวนเวยน นกไดตลอด แลวจะดบทกขไดอยางไรเจาคะ

พระอาจารย : นนนะปญหาของมนษยเรา เวลาเรามความทกข

อย เรากผดวนประกนพรง แลวกไปท�านท�านน เราไมแกไขความ

217

ทกข พอมานง มนกลบมาหาเราอกแลว เราจ�าเปนตองสงเกตให

ชดเจน เพอเขาใจในสาเหต

อยางทวา เราตองเขาใจในเหตของทกข วาความทกขเหลา

นนมนเกดขนอะไร เกดจากความอยากในลกษณะไหน ความไม

อยากในลกษณะไหน ความหลงในลกษณะไหน ความผกพนในสง

ทไมดยงไง เราจะใชเวลาในการภาวนาเพอใหเหนชดเจน และเวลา

อยในชวตประจ�าวน แทนทใชเวลานนเพอฆาเวลาหรอท�าใหลมทกข

เรากมาพจารณาพรอมเพอจะไมสะสมความทกขไว เวลาเราไมสะสม

ความทกขในชวตประจ�าวน เวลาเรามานง เรากสบาย ปลอดโปรง

ผถาม : มผปฏบตเคยเลาประสบการณวาสามารถเหนและพดคย

กบเทวดาได จรงไหม พระอาจารยเคยคยกบเทวดามยเจาคะ

พระอาจารย : ไมเคย สงสยเทวดาไมชอบอาตมา แตเราไมปฏเสธ

เพราะวาตามประสบการณ เรากเคยพบโยมบางคน พระบางองค

ททานเลาใหฟงวาเปนปรากฏการณทเกดขน เรากไมไดคดวาเขา

หลงหรอพดในเชงโออวดหรอหลอกลวง เรากไมไดปฏเสธ แตวา

ส�าหรบอาตมาเอง กไมมประสบการณโดยตรง บางสงบางอยาง

เราอาจจะไมสามารถยนยนไดดวยตวเอง แตเรากตองประมาณไว

เพราะบางอยางทครบาอาจารยทานสอน แมแตสงทพระพทธเจาเอง

สอน คอ เราเองกอาจจะยงไมเหน ยงไมสมผส แตเราตองอาศย

เชอไวกอน เราไมจ�าเปนตองปฏเสธทกอยางทเรายงไมสมผส แต

เรากเอาไวกอน คอเราไมปฏเสธ และรวาทเราคดวานาจะเปน มน

กตองอาศยความเชอ ไมใชอาศยประสบการณ เปนสวนทเราคอย

218

ฝกหด คอจะไมเปนเหตใหเกดความสบสนหรอเปนทางตนของเรา

เรากคอยปฏบต คอยดเอาเอง

ผถาม : เตามค�าสอนทขดแยงหรอใกลเคยงกบพทธ ถาถอพทธ

แลวไปปฏบตตามลทธเตา จะท�าใหการปฏบตไมกาวหนามยเจาคะ

พระอาจารย : มนกแลวแต ถาปฏบตตามในลกษณะอบายและวธ

การ อนนนกมหลายอยางทใกลเคยง กสามารถสนบสนนการปฏบต

ของเราได แตถาปฏบตในลกษณะเชงทฏฐหรอเปาหมาย อยางน

กเรมมปญหา เพราะวาจะสรางความสบสนใหเรา เรากตองด วธ

ภาวนาหรอวธทประคองจต หรอแมแตค�าสอนบางอยางกเปนสง

ทสอดคลองกนได แตวาเปาหมาย เราก�าลงคดอย สมยทเราอย

เมองไทย เขามค�าพดสนๆ เตากมลกษณะคอไมตาย เปาหมายคอ

ไมตาย เปาหมายของพทธไมเกด มนกผดกนหนอยหนง ถาเราไป

รบ เปาหมายและความตงใจของเรากจะมปญหา เพราะท�าใหเรา

มมจฉาทฏฐ หรอปฏบตสายทฏฐทยงไมสมบรณ

ผถาม : ถาเปนมหายานทใชเนนเรองของความสขมากกวาความ

ทกขละเจาคะ ท�าใหเราปฏบตไดชามยเจาคะ

พระอาจารย : บางทเตากไมไดเนนทความสข บางทเขากทรมาน

เหมอนกน หรอมการฝกตางๆ แตในทสดกเพอไมใหตาย ไมยอมรบ

คอพยายามทจะประคบประคองอตภาพนใหไดยาวนานทสด

219

ผถาม : ขอเรยนถามทานอาจารยวา มความประทบใจในหลวงพอชา

เพราะอะไรจงมามอบตวเปนศษย และมค�าสอนของหลวงพอชาท

ประทบใจมากทสดคออะไรเจาคะ

พระอาจารย : ไมร คอมนมความพอใจ มศรทธา มความมนใจ

วาองคนเปนพระแท ท�าใหเราเกดความมนใจ แตไมใชวาเกดความ

มนใจทนท อยางหนงทประทบใจ คอ ทานกลาทจะไมเอาใจลก

ศษย กเปนเรองทนาประทบใจ

อาตมาเกดความสนใจ เพราะวาไดบวชทกรงเทพฯ ท

วดเพลงวปสสนา ซงเปนส�านกปฏบตกรรมฐาน และเรากก�าลง

ฝกหดสนใจในการนงสมาธ พฒนาจต แตเราไมสนใจเทาไหรใน

การบวช หรอการเปนพระ เพราะตอนแรกเราก�าลงอยทวดเพลงฯ

พยายามนงสมาธเดนจงกรมศกษาใหได

พระไดบอกวาท�าไมไมบวช เรากวาบวชไมไดหรอก เรา

ยงอยากจะเทยวไปนไปนน เราบวชตลอดชวตไมไหว เพราะวาเรา

เขาใจวาถาบวชกตองบวชตลอดชวต พระทานพด ไมจ�าเปนตอง

บวชตลอดชวต ในเมองไทยเรามประเพณทสามารถบวชชวคราว

ได บวช ๓ เดอน ๔ เดอน เรากคด เออ ๓ เดอน ๔ เดอนคง

ไมตาย คงจะพอไหว เลยมความตงใจแคน บวชสก ๓ เดอน ๔

เดอน เหมอนกบไดทดลองและเปนประสบการณในชวต แลวกจะ

ไดไปเทยวตอ กคดแคน

ตอนเราอยทวดเพลงฯ กเรมไดยนกตตศพทของหลวงพอ

ชาและวดปา กท�าใหสนใจ ในแงของการมวดในปา ในทธรรมชาต

220

ในชนบท ทมการมงมนในวถชวตทเรยบงายและเครงครด กรสกวา

นาสนใจ และเวลาคนพดถงหลวงพอชากจะพดดวยวาทานเปนพระ

ด เรากปรกษากบทานอาจารยเจาอาวาสทวดเพลงฯ ทานกไดยน

วาหลวงพอชาเปนพระด ทานกสนบสนนใหไปกราบ

กบวชยงไมนาน บวชไดเดอนหนง ๖ อาทตยอะไรอยาง

นแหละ กขนไปอบลฯ เขาไปในวดหนองปาพง กอยตามชนบท

จรงๆ ยงสมยกอน อบลฯ กเปนชนบท เขาไปในวดหนองปาพงก

เปนปารมรน เงยบสงด เรากรสกซาบซง กเขาไปหาหลวงพอชา

และไดกราบทาน กกราบลง ๓ ครง เงยหนาขนมา ทานกดเรา

แลวทานกพดตรงๆ

“ถาทานจะอยทน ตองอยอยางนอย ๕ ป”

ใจหายเลย โอโห ไมไหวละ มนกแทงหวใจ ทานกกลา

ทจะไมเอาใจลกศษย แตทานกเมตตา เรากรสกอยางนน เรายง

สงเกต คอ ทานเปนพระทฝกหดลกศษยไดด ทานมวธการในการ

ฝกคน ทกอยางกเปนระเบยบ ในวด พระเณรกเรยบรอย แมชก

เรยบรอย ดมขอวตรปฏบตทชดเจนและเอาใจใสกน เปนสงทนา

ประทบใจ

อกอยางหนงทท�าใหอาตมาสนใจและศรทธา คอ หลวงพอ

ชาถงเปนวดปา แตเปนวดทมความผกพนกบสงคมภายนอกดวย คอ

ไมใชวามแตนกบวชอยในวดและไมใหใครเขามา วดหนองปาพงก

จะมญาตโยมเขาไปประจ�า วนพระกจะเขามามากทเดยว และกจะ

ไดนงสมาธ เดนจงกรม ฝกหดกน ฟงธรรมะกน กเปนสงทท�าให

สงคมรอบวดดขนดวย นเปนสวนทท�าใหอาตมาสนใจดวย ไมใชเรอง

การปฏบต เรองสวนตวอยางเดยว แตมนเปนสงทเปนประโยชนกบ

สงคมอยางมาก

221

ค�าสอนของหลวงพอชาทประทบใจมากทสด กพดยาก

เพราะกจะแลวแตอารมณในเวลาเราคด ค�าสอนแรกทไดเจอของ

หลวงพอชา กเปนค�าสอนทยงมความประทบใจมาก มคนเขาไป

ถามหลวงพอ กพดในเชงคนชอบคดชอบวเคราะห เหมอนกบนก

ปราชญนดๆ วาขอใหหลวงพออธบายแกนแทของพระพทธศาสนา

และวธปฏบต

หลวงพอชาฟงแลวกยม ทานกยก ทานมอะไรทท�าดวยไม

อยขางๆ ทาน กสมมตวานเปนไมชนหนง ทานกยกขนมาถาม

“ไมนเปนไมใหญหรอไมเลก”

คนฟง นกปราชญนน งง เอ ไมรจะตอบยงไง

“นเรองแกนของพระพทธศาสนา คอมนขนอยกบความ

ตองการความอยากของเรา ถาหากวาเราอยากจะสรางบาน เรา

กจะวาไมนเปนไมเลก แตถาหากวาเราอยากจะจมฟน เรากจะวา

ไมนเปนไมใหญ”

คอทกอยางทเราคดวาใหญวาเลก ชอบหรอไมชอบ ดหรอ

ไมด มนขนกบความอยากของเราเทานน เราเปนผสมมตขนมา โดย

ความอยากของตวเอง แลวกไมรสกตว เมอไมรสกตวเรากเปนทาส

ของความอยากอยตลอดชาต

แกนแทของพระพทธศาสนาอยทการเขาใจความอยากน

เพอไมใหเปนทาสของมน เมอไมเปนทาสของความอยาก เรากม

ความอสระ จะเขาถงแกนของพระพทธศาสนาได

โอ อยางนแหละประทบใจจนตงเกอบ ๔๐ ป มาแลว จาก

๓ เดอน ๔ เดอน เดยวนเราผาน ๓๗-๓๘ พรรษา

•

223

เราไดสวดเรองธาตปจจเวกขณะ การพจารณาธาต กเปนขอ

ธรรมะทส�าคญมาก มคนถามในค�าถาม-ค�าตอบตอนบายน ทจรงเรา

กมหลายมมหลายประเดนทสามารถพจารณาได แตอยางทไดสวด

เมอตะก กไดนอมระลกถงสงทเราอาศยอย นส�าหรบนกบวช คอ

เรองจวร เรองอาหารบณฑบาต เรองเสนาสนะ เรองยารกษาโรค

แตส�าหรบโยม ทจรงกเชนเดยวกน พวกเสอผาทเราใส อาหาร ท

อยอาศยกบสงของทอยในบานของเรา และยารกษาโรค กสามารถ

พจารณาได กเปนตามทเราสวด

ถาเปนธาต กเปนธาตตามธรรมชาตเทานน และก�าลงเปน

ไปตามเหตตามปจจยอยเนองนจ คอไมมอะไรทอยนอกระบบของ

เหตปจจย ทกสงทกอยางจะเปนวตถภายนอกกด จะเปนเรองจตใจ

กด เรองนามธรรม ทกอยางกลวนเปนไปตามกระบวนการของเหต

และปจจย จงจะไดมผลปรากฏ และปรากฏในลกษณะทหลากหลาย

แตกตางกน

แมแตของทเราใชกด และตวผทใชกด กเชนเดยวกน ก

ลวนแตเปนธาตตามธรรมชาต ไมไดเปนสตวะอนยงยน คอไมได

๑๗

224

เปนชวตทยงยน มนคงถาวรอะไร มนจะเปลยนแปลงตามธรรมชาต

ตามเหตปจจย วางเปลาจากความหมายแหงความเปนตวตน คอ

ตามสญชาตญาณกด ตามความล�าเอยงของตวเองกด เราอยากให

มความรสกตอตวตน แตตามหลกของธรรมชาตมนเปนไปไมได มน

กสกแตวาเปนธาต เปนเหตเปนปจจย

สงทเราใชมนไมมความนาเกลยดอะไร มนสกแตวาธาต

ไมมความนาเกลยด ไมมความนารก แตกเปนไปตามทเราไดสมมต

ไว ยงโดยเฉพาะเรองวตถภายนอก พอมนไดถกตวเรา มนกเรม

นาเกลยด ยงโดยเฉพาะเสอผาของเรา ตงแตเราปฏบตทน ๖ วน

เปลยนเสอผากชด ถาหากมใครทไมเปลยนเลย หมคณะกคงจะรวา

คอใคร เพราะวามนจะเดนสกหนอยแหละ กเปนตามกระบวนการ

ของธรรมชาต รางกายมนกมสวนทนาเกลยด และเรากพยายามไม

ใหมนนาเกลยด ถงตอนเยนเรากอาบน�าถตว เอาสบมาทาถ แตพอ

หายกลนสบ ธรรมชาตมนกโผลมาอก มนเปนสวนทเราไมคอยได

คดเทาไหร เรากพยายามทจะไมคด แตเราเปนผปฏบต เปนผหา

ทางออกจากธรรมชาตเหลาน เราตองยอมพจารณา

เปนสงทนาคดนาพจารณา การทเราอาศยธาตตามธรรมชาต

นเปนลกษณะของการพจารณาเรองธาต โดยหลกสวนใหญก

พจารณาในลกษณะธาต ๔ ธาตดน ธาตน�า ธาตลม ธาตไฟ ทเรา

วาธาตในทางพทธศาสนา ธาตดนจะมลกษณะทเปลองท มน�าหนก

เปนกอนเปนชนเปนอน จะเปนลกษณะอยางนน เรองน�า เปนสง

ทหลงไหลและซมซาบ มลกษณะตามธรรมชาตอยางนน จะมความ

เปยก จะหลงไหล จะซมซาบ ประสานวตถตางๆ มหนาทอยางนน

225

หนาทของธาตลมกจะพดไป นอกจากนนจะหนนหรอค�าไว นเปน

ลกษณะของธาตลม ธาตไฟกจะอนจะเยน มหนาทเชนยอยอาหาร

กด จะท�าใหรางกายของเราคอยเจรญเตบโต และคอยแกไป

ตามความคดของอนเดย สมย ๒,๕๐๐ กวาป ธาตดน

ไมใชเพยงแตเปนดนทขนมาจากสวนผกของเรา คอมนมลกษณะ

เปนของแขงเปลองท แตวาทกสงทกอยางกออกจากลกษณะของ

ธรรมชาตเหลาน และทกอยางกมสวนผสมของธาต ๔ ทงหมด ถง

จะคดวาแหงมนกจะมธาตน�าอย ถงคดวาเยนกจะมธาตไฟอย จะ

มากนอยกจะแสดงลกษณะตางๆ เปนตามธรรมชาต เรากเปนสวน

ผสมของธาต ๔ สงภายนอกรอบตวเรากเปนธาต ๔ เราจะนงอยใน

ทธรรมชาต เชน อยในปาอยในสวน มนกเปนธาต ๔ จะอยในตกใน

บานในชองอยางน มนกเปนธาต ๔ มนกเปนลกษณะของธรรมชาต

รอบตวเรา กจะเปนสวนผสมของธาต ๔ ซงเรากจะคอยสงเกต

เวลาเราเคลอนไหวไปมา เรากสามารถทจะสมผสธาต ๔

แทนทจะคดในลกษณะวานคอตวตนของเรา เรามลกษณะอยางน

สงทเราไดสะสมเปนความจ�าในบคลกของเรา กเปนสวนหนง แต

วาทเปนหลกมนกเปนธาต ๔ ธาต ๔ กไดคอยเปลยนคอยแปลง

และธาต ๔ นกเคลอนไหวไปมา สมผสกบธาต ๔ รอบตวอยตลอด

แตมนกสกแตวาธาต ๔ แมแตการหลอเลยงรางกายกอาศยธาต ๔

อยางวนนเรากไดเอาอาหารเขามาสรางกาย เพอหลอเลยง

รางกาย กเปนธาต ๔ ทเราน�าเขาไปในรางกาย ธาต ๔ นนกคอย

แปรปรวนและซมซาบไปตามรางกาย มนกท�าใหธาต ๔ นนไดด�ารง

226

ไวอยางมนคง และธาต ๔ นนทเขาไป มนกคอยเปลยนแปลงและ

กคอยถายออกไป มนกจะมธาต ๔ เขา ธาต ๔ ออก ธรรมชาต

มนกวนเวยนอย เปนเรองทนาคด ทเราพจารณาอยางนเพอชวย

ใหเราถอดถอนความรสกตอตวตนและความมนคงของตวตน

อยางเราเหนธาต ๔ เปลยนแปลงอย ตลอด และก

เปลยนแปลงไปตามลกษณะของธาต ๔ นน เชน เวลาหนาว เรา

ขาดธาตไฟ เรากจะรสกอยางหนง เวลารอนเรากจะรสกอกอยาง

หนง เราจะแตงเรองขนมาวาชอบอยางน ไมชอบอยางนน แตมน

กสกแตวาธาต ๔ เปลยน แทนทจะคดในลกษณะตวตน และความ

พอใจและไมพอใจของตวตนนน เราเปลยนความคดเพอใหเปนการ

พจารณาในลกษณะธาต ๔

หรออยางการพจารณาทอาตมาเองชอบใช คอธาต ๔ ท

เขามาในรางกาย เชนอาหารและสงทเรารบประทานเพอหลอ

เลยงรางกาย ตามหลกของแพทย ในรางกายของมนษยจะใชเวลา

ประมาณ ๗ ป เซลลทงหมดในรางกายจะเปลยนทงหมด คอเซลล

บางเซลลกจะเปลยนเรว เชน เซลลทอยในปากหรอทอยในกระเพาะ

อาหาร อนนจะเปลยนอยางรวดเรว แตเซลลบางอยางกชา เชนใน

กระดกหรอในสมองกจะเปลยนชา

แตวาในเวลา ๗ ป เซลลทงหมดในรางกายจะถกเปลยน

อยางนอยสกครงหนง จะเปลยนทงหมด โดยเฉพาะส�าหรบอาตมา

เองในฐานะทเปนนกบวชหรอเปนสมณะ คอ เราตองอาศยสง

ทญาตโยมไดน�ามาถวาย และเปนการให โดยในรอบ ๗ ป ทก

227

อยางทอยในรางกาย มนกจะเปลยน อยางอาตมาในฐานะนกบวช

กเปลยนมา ๕ รอบแลว เพราะวาบวชมาตง ๓๗ ปแลว รางกาย

นถกเปลยนมาตง ๕ ครง แตวาลวนแตเปนของให เปนของขวญ

หรอของทรบบรจาค รางกายนกลายเปนของบรจาคจากผอน เรา

ไดอาศยการให ความเออเฟอของญาตโยม

คอธาต นกในลกษณะนน เราจะยดไวเปนตวเราเปนตว

ตนของเรา มนกเปนสงทชวยถอดถอน เปนวธทนาคดนาพจารณา

ในลกษณะของการพจารณาธาต ๔ จะมหลายแงมม แตละคนก

ลองคดเอา

อาตมาจ�าไดครงหนง พรรษานน อาตมาอยในปาองคเดยว

ตอนนนใชธาต ๔ เปนกรรมฐานทเราพจารณา ลมหายใจเขา ลม

หายใจออก อยใกลล�าธารกไดยนเสยงน�าไหล ตนไมใหญอยลอม

กไดยนเสยงลมพดตนไมในปา กพจารณาแตในเรองของธาต ๔

ธรรมชาตภายนอกกเปนธาต ๔ สวนอตภาพทเราคดวาเปนตว

เรากเปนธาต ๔ ธาต ๔ นนกจะคอยเปลยนแปลง ยงลมหายใจ

เขาลมหายใจออก สวนแบงภายในภายนอกไมรอยตรงไหน มนก

เปนการสมมตเอา กลวนแตเปนธาต ๔ สงทลอมรอบกเปนธาต

๔ สงทภายในกเปนธาต ๔ และการส�าคญมนหมายวาเราเปนตว

เรา ตวตนของเรา เราอยากใหตวเองเปนอยางน ไมอยากใหตวเอง

เปนอยางโนน มนวนวายเปลาๆ เพราะวามแตธาต ๔ คดอยางน

แหละเยน เยอกเยนจรงๆ มนปลอดโปรง เพราะมนชวยถอดถอน

ออกจากความรสกตอตวตน

228

เวลาเราใชเปนกรรมฐาน คอ มพระสตรทพระสารบตร

สอน สอนราหลหรอเปลาจ�าไมได ทานใหพจารณาในธาต ๔ เอา

อสภกรรมฐานทวา เกสา โลมา นขา ทนตา ตโจ ไลไปถงเรอง

อวยวะภายใน กระดกเสนเอนตางๆ กใหพจารณาเปนธาตดน สง

ทเปนของแขงกนเนอท เปนธาตดน สงทเปนน�าในรางกาย เปน

น�าตา น�าลาย น�าเลอด กเปนธาตน�า เรานงอยนเปนธาตดนธาตน�า

ลมหายใจเขา ลมหายใจออก กเปนธาตลม ธาตไฟกคอความรสก

อนความรสกเยน กเปนธาตไฟ นแหละ เรากพจารณาในธาต ๔

ทเราสมผสอย ไดเหนอย ไดคดวาเปนรางกายของเรา เปนรางกาย

ทเราอาศยอยทเรามความยนดพอใจ กลวนแตเปนธาต ๔ เทานน

ไลจากปลายเทาไปถงบนศรษะ จากบนศรษะลงไปถงปลายเทา วา

ตามอาการ ๓๒ มนกพจารณาอกชนหนงวา นอกจากเปนอาการ

๓๒ กกลายเปนธาต ๔ ไปอก กเปนวธทท�าใหเราพจารณาเหน

ลกษณะของธรรมชาต

เวลาเราก�าลงนงสมาธ เรากด ลมหายใจเขา ลมหายใจ

ออก แตถาเราคดอยากจะพจารณาในธาต ๔ เรากคดในลกษณะ

ของธาต ๔ เชน ธาตดนกจะมความรสก เชนแขงกบออน คอ

ความแขงกเปนลกษณะของธาตดน เชนเวลาเรานงอย เราเพยง

แตเอาฟนมาแตะกน มนแขง ลกษณะแขง เรากก�าลงสมผสธาต

ดน หรอลกษณะออน เชน เราเอาลนมาแตะภายในปาก ตรงรม

ฝปากภายใน มนจะออนๆ

ในรางกายน เรามลกษณะของธาตดนทงแขงทงออน ก

เปนสงทเราสมผส เรากไปคดตอ เชนในรางกายของเราทอน ม

229

ทแขงทออนตรงไหน บางอยางเรากอาศยสมผส บางอยางกอาศย

ความจดจ�าหรอการคาดคะเน เรากคดไป เชนทเราสามารถนงอย

ได เพราะวากระดกเราแขง ถากระดกไมแขงหรอไมมเลย กดถก

คณคาของกระดก เพราะถาไมมกระดกเรากไมไดนง มนไหลลงมา

เปนกอน แตไดอาศยกระดกนแหละเปนรปเปนรางได อาศยความ

แขง อาศยความออนในรางกาย เรากคอยไลไปพจารณาไปตามสวน

ตางๆ ของรางกาย ทงทพอจะสมผสโดยตรงกด ทงทไดประมาณ

เอากด กเปนการพจารณา เหมอนเปนการบานอยางหนง ท�าให

มการคดตามลกษณะของธรรมชาตของรางกาย มแขงกบออน ม

ความหยาบกบนมนวล ถาเราจะสมผสงายๆ เราเอาลนคอยแตะ

ตามฟนขางลาง โอย มนไมนมนวล มนจะหยาบๆ มนเปนการ

สมผส ธาตดนมลกษณะอยางน สวนหนงของลกษณะของธาตดน

ภายนอกกสมผสไดงาย เราเนนอยทรางกายของเรา เพอเปนการ

ตอกย�าลงไป วารางกายนสกแตวาเปนการรวมของธาต ๔

ทนมนวล บางทเราเอาลนมาแตะรมฝปาก มนจะนมนวล

มนเปนการสมผส ไมเหมอนทแตะทปลายฟนทมนหยาบๆ และสวน

อนในรางกายจะมความรสก เชนตามผวหนง บางแหงในรางกายท

นมนวล จะมบางแหงทไมนมนวลเลย เชน ผวหนงทหวเขาไมนม

นวล หรอทศอก แตทอนมนกมทๆ นมนวล มนกเปนลกษณะท

แตกตางกน เปนลกษณะของธาตดน เปนการแสดงออก

และจะมอกลกษณะหนงของธาตดน คอ จะมความหนก

ความเบา เชน จะมความรสกหนก เวลาเรานงสมาธ เรากรสก

มอหนงอยบนตกของเรา มอหนงทอยขางบนกจะเบาหนอยมอท

230

อยขางลางกจะรบน�าหนก จะรสกมความหนกอย มน�าหนก นก

เปนสวนหนง ธาตดนกจะมน�าหนกทเราจะไดสมผส

แตทเบากม เชน เวลาเรานงอย บางทเรายกนวมอหนอย

หนงกจะร สกเบาๆ ความรสกมนตางกน อาศยธาตดน ซงจะ

แสดงออกในลกษณะตางๆ แตมนกสกแตวาลกษณะของธาตตาม

ธรรมชาต ก�าลงเปนไปตามเหตตามปจจย กเปนสวนทท�าใหเรา

สมผสโดยตรง พอเราไดสมผสบาง เรากคอยประมาณเอา คาด

คะเนเอาตามสวนอนๆ ของรางกาย เปนการพจารณาทท�าใหเรา

มองเหนรางกายของเราแตกตางจากวธทกระแสโลกมอง หรอทเรา

คนเคย เปนวธทชวยใหเราถอดถอนจากการส�าคญตวส�าคญตนของ

เรา พยายามเหนเปนกระบวนการของธรรมชาต

ทเราวาธาตลม ทชดเจนกคอ ลมหายใจเขา ลมหายใจ

ออก เปนธาตลม แตธาตลมมหนาทอยางหนง เชนลมหายใจเขา

ลมหายใจออก จะมความรสกวาลมมนดนไว ความรสกในรางกาย

จะดนไว เชนลมหายใจเขา จะมความรสกททองมนจะดนออก ลม

หายใจออกมนจะดนเขา แลวจะมความรสก บางทในรางกายทอน

เชน บางทรสกทหนาผาก ลมหายใจเขา มนจะยงมความรสกอย

อนนนมนเปนอาการของธาตลม และทอนในรางกายทจะมความ

รสกวามนดนหรอมนพอง มนกเปนปรากฏการณของธาตลม เปน

ทนาสงเกต

อกหนาทหนงของธาตลม ยงสมยโบราณเขาจะคด ธาตลม

มหนาทในการประคบประคองหรอยนไว เชน ทเรานงไดเทยงตรง

231

มนกเปนหนาทของธาตลม เราเอารางกายของเรามาลงอยางน ธาต

ลมก�าลงออน เรากใหธาตลมไดท�าหนาท ไดชวยยนขน มนจะหนน

รางกายไว นหนาทของธาตลม หรอทหนนไวทไมใชสวนหนงของ

ธาตลม แตวาอยางทอาตมานงสมาธกอาศยธาตลม เพราะวามทรอง

นงนมลกโปงอย กเปนสวนทอาศยธาตลมชวยหนนเอาไว ชวยให

เรานงได ภายในรางกายกด ภายนอกรางกายกดธาต ๔ กท�างาน

อยตลอด เรากคอยพจารณา คอเราหนไมพนจากฤทธของธาต ๔

ธาตน�ากเชนเดยวกน มความชนความเปยก ลมหายใจเขา

จะไมคอยรสกเทาไหร อากาศจะแหงๆ แตลมหายใจออก เพราะ

วามนถกกบรางกายแลว ธาตน�า กจะมความชนอยในลมออก คอ

บางทเราไมสงเกตเทาไหรนก

๒ ปทผานมา ชวงปลายพรรษาเดอนกนยายน อาตมาเรม

พาลกศษยไป จะเรยกวาธดงคกไมเชง แตเราพาไปวเวกในปาท

อเมรกา ไปตามภเขา มทหนงทเราเจอ สวยงามมากนาอยมาก แต

วาอยสงจากน�าทะเลสามพนกวาเมตร ยงโดยเฉพาะปนทผานมา

หนาวสาหส

ตอนเชา น�าเรากไปตกจากหวยขางลาง แลวมาใชขางบน

แตตอนเชาตองทบๆๆ มนเปนน�าแขง แลวกางเตนทพกอย ตอนเชา

หรอกลางคนจะตองไมใหนอนตดผนงเตนท เพราะกลางคนอากาศ

จะเยนเฉยบ ลมหายใจออกจะมความชน มนจะคอยเกบไวตามผนง

แลวมนจะไหลลงมา แลวจะเปนน�าแขงอก เราจะตองนอนกลางๆ

232

ไมใหแตะกบผนงของเตนท เพราะน�ามนจะไหลลงมา แลวบางสวน

กเปนน�าแขงอก

เรากจะเหนชด มนเปนธาตน�า ไอน�าออกจากรางกายของเรา

ซงปกตเราไมไดสงเกต ยงเราอยเมองไทยเราไมไดสงเกต หรอถา

เราอยในกฏ อยในบานเรา กไมคอยไดสงเกต เวลาอยในธรรมชาต

หรออยในสงแวดลอมทเยนๆ อยางนน เหนธาตน�าออกจากรางกาย

ของเราอยตลอด ไมคอยขาด

ธาตน�านอกจากสงทเราสมผสโดยตรง เชนน�าลาย เรากร

วาธาตน�าอยในรางกาย คอมนถกสบไปสบมา คอเลอดของเรากจะ

ไหลไปตามรางกาย ท�าหนาทซมซาบอาหารทหลอเลยงรางกาย มน

กจะอยในน�า แลวเขาไปสเซลลตางๆ ท�าใหเรามชวตได

เรากไมไดสมผสโดยตรง แตเรากประมาณคาดคะเนเอา ร

วาตามหลกมนตองเปนอยางน เรากคอยคดเอา ทกสวนในรางกาย

พดตามความเปนจรง น�าในรางกายประมาณ ๖๕ เปอรเซนตของ

รางกาย เราเปนถงน�าเดนไปเดนมา แตมนไมสงเกต เพราะวามน

เปนสวนประกอบ มนไมไดเหน

ธาตไฟ ความอน ความเยน กเปนสงทเราคอยสมผส อยาง

ทเรานงอยน กมความเยนจากเครองแอร และมความอนอยภายใน

และทเรามผาคลมกมความอน คอ มนมปะปนกนอย ความอนใน

รางกายเปนสวนทชวยใหเราอยอยางสบาย ถารอนเกนไป มนกไม

สบาย เยนเกนไปกไมสบาย ธาตไฟกมหนาทคอยใหพอดในรางกาย

233

ของเรา ทจรงความพอดของรางกายเรา มนไมกองศาจงจะไดสบาย

เยนเกนไปกเรมอดอด รอนเกนไปกไมสบาย

เรากดธาต ๔ น มนกแสดงลกษณะและแสดงฤทธออก

มาตลอดเวลา เราผ ปฏบตนกภาวนามหนาทคอยพจารณาหลก

ธรรมชาตน เรากคอยคลอยตาม เราไมปราศจากโอกาสทจะพจารณา

ธาต ๔ เพราะวาลวนแตเปนธาต ๔ อยแลว และลวนแตสมผสธาต

๔ ขางนอก และเราสามารถพจารณาตลอด และไดใชเปนอบายใน

การเหน เวลาเหนในลกษณะธาต ๔ มนชวยใหเราถอนความรสก

ในสงทเราพอใจหรอไมพอใจ ชอบใจและไมชอบใจ เพราะวาเราด

มนจะตนเตนเพราะอะไร จะเศราใจเพราะอะไร ลวนแตเปนธาต ๔

ก�าลงเปลยนแปลง การยดไว การส�าคญตอตวตนของเรา กเปนการ

หลงอยางชดเจน กเปนสงทชวยใหเราถอดถอนการส�าคญมนหมาย

ในตวตน เพราะวาเปนกระบวนการธรรมชาตเทานน

ธาต ๔ จงเปนวธการภาวนาทงชวยใหเกดความสงบเยอก

เยน ทงชวยใหเราเหนตามความเปนจรง เหมาะทงเปนสมถะ ทง

เปนวปสสนา เรากสามารถใชควบคกบลมหายใจเขาลมหายใจออก

แลวแตถนด แลวแตจะทดลอง

คนนอาตมาใหขอคดในธรรมะ พอสมควรแกเวลา กคงยต

ลงเพยงเทาน ขอใหเราทกคนนงสมาธเดนจงกรมกนตอ

•

235

วนนวนท ๗ ของการปฏบต วนคนลวงไปๆ กคอยไดสะสม

ประสบการณการในการปฏบตของเรา วนนเปนวนสดทายของการ

ปฏบตเตมๆ พรงนกอยไดแคครงวน

วนนมความประสงคทจะอธบายตอในอานาปานสตสตร

เพราะวาถาไดครบบรบรณกจะเปนการด

ในหมวดสดทายเปนหมวดทเกยวกบธรรมะ คอ ตาม

โครงสรางของสตปฏฐาน ๔ กาย เวทนา จต ธรรม เปนขอธรรมะ

ทเกยวกบการพจารณาหรอเกยวกบการวปสสนาโดยตรง ดวยการ

เหนแจงในหลกสจธรรมตามทพระสตรไดแนะน�าไว

“ภกษนนยอมท�าในบทศกษาวา เราเปนผตามเหนซง

ความไมเทยงอยเปนประจ�า จกหายใจเขา, ยอมท�าในบทศกษา

วา เราเปนผตามเหนซงความไมเทยงอยเปนประจ�า จกหายใจ

ออก ดงน”

๑๘

236

อนจจานปสส เราจะไดตามเหนตามร ความไมเทยง ซง

เปนลกษณะของธรรมชาตอยางหนงทพระพทธเจาไดแนะน�าใหดให

ละเอยด พยายามสรางความเขาใจในความไมเทยง มนเปนประต

เขาสจธรรมทด อยางทพระพทธเจาแสดง คอ พระตถาคตจะเกด

ขนกตาม จะไมบงเกดขนกตาม คอความไมเทยงเปนสจธรรม มน

เปนความจรง คอเรากตองพยายามยอมรบในความไมเทยง เวลา

เราพจารณาในความไมเทยง ผลทจะเกดขนคอการปลอยวาง

การปลอยวางเปนเหตใหเกดความรสกเยอกเยนสบาย ไม

กงวล ในโลกน ในโลกหนา ไมกงวลในอะไรทงปวง เพราะวาเรา

เขาใจ ทกสงทกอยางเปนของไมเทยง แตวาตองพจารณาและนอม

เขามาสจตใจจรงๆ ถาเราอยางมองผวเผน มนกไมไดท�าใหมการ

เปลยนแปลงเกดขนในจตใจของเราเลย

อาตมาจ�าได นองชายของอาตมาไดมาเยยมอาตมา เราก

เพงบวชไมกพรรษา คงจะ ๓-๔ พรรษา เรากใหนองมาดสภาพ

การเปนอย ไดเหนวถชวตของเรา เหนวาเราไดท�าการเปลยนแปลง

ในชวตอยางมากมาย และยอมอยอยางล�าบากไมสะดวกในสายตา

ของแก อยหางไกลจากครอบครวเพอนฝง แลวแกกสงสยวาเราเหน

อะไรดในพทธศาสนาและค�าสอนของพระพทธเจา ทท�าใหเรายอม

อยอยางน อาตมาจง...มนผดขนมาในจตใจ คอเพราะวาเหนความ

ไมเทยง เรากรสกซาบซง เพราะวาเหนความไมเทยง เหนมนเปน

ของจรง นองมองเราเหมอนเราเปนคนนาสงสาร โถ นนใครๆ ก

ร มนจะพเศษส�าคญอะไร ความไมเทยงเปนของททกคนรอยแลว

237

ทกคนรกจรง แตวาแทบทกคนไมด�าเนนชวตอยางรความ

ไมเทยง รอยแตกไปท�าคอเกาแหละ ไมสรางความเปลยนแปลง

ในชวต คอ เวลาเราไดพจารณาในความไมเทยงกเปนสงทท�าให

เราไมยอมยดไวในโลกน ในรางกายน ในจตใจน เพราะเปนของท

เปลยนแปลงอยตลอดเวลา

แตในแงหนง เรายอมปลอยแตไมใชเราทง เรากยงตองม

การรบผดชอบอย มนเปนความสมดล เปนสงทกระตนใหเราปลอย

วาง แตกกระตนใหเราเหนความส�าคญของความไมประมาท เรา

ตองอยอยางไมประมาท ตองอยอยางรบผดชอบ เปนความจ�าเปน

ส�าหรบมนษย เพราะเวลาเราเหนความไมเทยงชด เรากจะเหนวา

แมแตจตใจนมนไมเทยง ไวใจยาก เดยวเราไปท�าตามอารมณทไม

เหมาะไมควร เราไปเกยวของกบสงภายนอกทเปนอนตรายกบเรา

คอมความไมเทยงครอบง�าอย เราจ�าเปนตองดใหดดใหละเอยด

เปนหลกสจธรรมทโดยเฉพาะเวลาภาวนากจะเหนงาย ลม

หายใจเขา มนกไมเทยงอยแลว จะมการเปลยนแปลงตงแตการ

สมผส และความรสกจะคอยเปลยน ไมใชวาไดความรสกทเดยว

ความรสกมนจะไมเทยง และลมหายใจเขามนกไมเทยง คอมนก

ตองหายใจออก ความไมเทยงกเกดขน กตองหายใจออก หายใจเขา

หายใจออก กเปนการแสดงถงความไมเทยง คอ เราอยดวยความ

ไมเทยงอยตลอด ทงลมหายใจเขาหายใจออก ทงรางกายเรากจะ

มความเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ทงจตใจและความรสก อารมณ

ตางๆ มนกจะมความเปลยนแปลง มความไมเทยงปรากฏอยตลอด

238

ในแงหนงของความไมเทยงนนหรออนจจง อยางหลวงพอ

ชาเวลาทานอธบาย สวนมากแทนทจะใชค�าศพทวาไมเทยง ทาน

กจะใชค�าศพทวาไมแน กเปนอกแงหนงของการพจารณาอนจจง

เพราะวาเวลาเราพดถงความไมเทยงกกลายเปนสงขางนอก อนน

กเปลยน อนนกเปลยน แตเวลาเราพดถงไมแน มนจะพดถงความ

รสกในจตใจวา เรารบความไมเทยงในลกษณะไหน ความรสกของ

ผทสมผสอนจจง เออ มนไมแน ความไมแนเปนสงทมนษยเราไม

ชอบ อยากใหมนแน บางครงเราพอใจกบความทกขทเรามอย ไม

ยอมเปลยน เพราะวาการเปลยนเดยวมนจะไมแน อยางนอยเรา

คนๆ กบความทกขทมอย มนกนาทเรศจรงๆ มนษยเรา แตเปน

อยางนนจรงๆ

ความไมแน ท�ายงไงจงจะไดรบความไมแนดวยสตและ

ปญญา เรากควรใหจตใจของเราคนๆ กบอนจจง ตงสตไวกบอนจจง

ลมหายใจเขา กก�าหนดอนจจง ก�าหนดความไมเทยง ก�าหนดความ

ไมแน ดไป สงเกตไป ทงรปธรรมภายนอก ทงรปรางกาย ทงจตใจ

กสงเกตใหด นมนเปนของทก�าลงเปลยนแปลง ก�าลงแสดงความ

ไมเทยง ก�าลงแสดงความไมแน เวลาเรายกเปนประเดนในการ

พจารณา กท�าใหจตใจเกดความรสกกลาหาญขนมา ตรงนแหละ

ทตองการ เราตองการจตใจทกลาหาญขนมา พรอมทจะรบความ

จรง เพราะโดยปกตความจรง ในแงหนงกอยากร อกแงหนงกขอ

อยารเรวๆ ขอใหรเดยวนแตโนนเวลาอนคอยรบความจรง

ส�าหรบผปฏบต เราตองมความกลาหาญทจะเพงด รเหน

หลกของความเปนจรง เวลาเรายอมรบความเปนจรง จตใจยอม

239

เปลยนเอง ส�านวนของหลวงพอชา คอ ปลอยวาง วางสบาย มน

เปนส�านวนทนาสนใจ คอ ถาเราปลอยวาง ความรสกทเกดขนคอ

วางสบาย มนแสดงถงหลกของพระพทธศาสนาจรงๆ เหตม จง

ผลปรากฏ ปลอยวางเปนเหต วางสบายเปนผล เปนสงทคลายๆ

กบปรารถนาผล แตวายงไมพรอมจะปลอยวาง เรากตองกระตน

ความปรารถนา หรอความตองการ หรอเหนคณคาของการปลอย

วาง เวลาเราพจารณาความไมเทยงในหลกอนจจง กจะมก�าลงใจ

และมนใจ มทางทางเดยวทเราควรจะท�า ยงไงกตองปลอยวางให

ได คออาศยหลกอนจจงเปนเหตหรอเปนสอทจะชวยเรา

เราเปนผตามเหนซงความไมเทยงอยเปนประจ�า จกหายใจ

เขา จกหายใจออก กเปนสงทเปนอยเปนประจ�า เรากท�าเนองๆ

ท�าบอยๆ ปลกใหเปนนสยเลย เปนสงทด

บทท ๒ ในหมวดน “ภกษนนยอมท�าในบทศกษาวา เรา

เปนผตามเหนซงความจางคลายอยเปนประจ�า จกหายใจเขา,

ยอมท�าในบทศกษาวา เราเปนผตามเหนซงความจางคลายอย

เปนประจ�า จกหายใจออก”

ความจางคลาย ภาษาบาลวา วราคะ ประกอบดวยศพทวา

ราคะ ความอยาก ความตองการ ความเพลดเพลน ความมวเมา

และ วราคะ คอไมมราคะ หรอปฏเสธราคะ หรอหมดจากราคะ

ความจางคลายจะเกดขนเมอเราเหนโทษของราคะ เหน

โทษของโลภะ เหนโทษของกามฉนทะ คอเวลาเราเหนโทษของ

240

กามฉนทะ กชวยใหเราปลอยเชนเดยวกน เรากอยดวยการปลอย

การวาง วราคะ ความจางคลายกจะเกดขน เวลาจางคลายกจะ

รสกวาเยอกเยน ปลอดโปรง

เพราะวาจตใจประกอบดวยราคะ หรอความตองการ หรอ

ความอยากตางๆ มนจะบบคนจตใจของเรา มนจะรสกอดอดคบ

แคบ แตพอเราไมอยาก และไมเปนทาสของความอยาก มนกปลอด

โปรงมาก มนเปนความรสกทนาปรารถนา ความจางคลายเปนสง

ทสรางความสขสบายในจตใจจรงๆ เพราะอาศยความเยอกเยน

แตเราตองพจารณา เหนโทษของกามฉนทะ พระพทธเจา

ทานยกตวอยาง ราคะและกามารมณเหมอนชนเนอทนกอแรง นกกา

นกเอยง มาคาบเอา แตปกตกจะไมไดคาบตวเดยว เดยวตวอนก

เขามาแยง ตกนเรองชนเนอชนเดยว มนกสรางความเดอดรอน มน

กจ�าเปนตองปลอย ปลอยเพราะวามนทกขเกนไป

หรอทพระพทธเจายกตวอยาง เหมอนกบเปนความฝน เวลา

จตใจประกอบดวยราคะ ทกอยางกจะดนาเอา นาม นาเพลดเพลน

นายนด สขสบายทกอยาง แตเหมอนเราในฝนทเรามองเหนบาน

สวยงาม สวนนาราเรง ทกสงทกอยางสะอาดสะอาน นาปรารถนา

นายนด แตพอเราตนขนมา ไมม มนเปนความฝนเฉยๆ ไมไดเปน

ความจรง ลกษณะของจตใจทประกอบดวยราคะมนกเปนลกษณะ

นน เปนสงทมโทษ เพราะเราไมสามารถจะมองเหนความเปนจรง

241

หลวงพอชาทานเคยยกตวอยาง เหมอนกบหมา ถาเราให

อาหาร มนกจะกน ถาเราใหอาหารเกนทมนจะกน มนอมจนทอง

จะแตกแลวมนกกน แลวมนกจะนงนอนเฝาอยตรงนน หมาตวอน

มาใกล มนกจะท�าเสยงดไมใหตวอนเขาใกล มนจะคดแตเอาเปน

ของตวเองเทานน ไมมความรสกเออเฟอ ไมมการแบงปน

ถาเรามวราคะ ความจางคลาย จะเปนเหตทชวยใหเรา

รจกความพอด สนโดษ แบงปน เออเฟอ กเปนสงทน�าความสข

เกดขนกบเรา เพราะตราบใดทเรายงหวงแหน ยงแยงสงทเราคด

วาเปนสอทท�าใหเกดความสข คอตวราคะมนจองอยกบสงทเปน

รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ ธรรมารมณ มนจะจองอยตรงนน

จะตะครบเอาตรงนน จะเอาความสขจากสงเหลานน จตใจมนลด

ฐานะของตวเอง ลดลงจากผทสามารถมคณธรรมได ท�าใหคบแคบ

การฝกหดเพอน�าความจางคลายเขามาสจตใจเปนอบายหรอวธทม

คณคามาก

กตองย�าอก คอทงหมดในอานาปานสตสตร และโดยเฉพาะ

ชวงสดทายนคอ เราท�าในบทศกษาวา คอเราก�าลงฝกหดพยายาม

ทบทวนในหลกธรรมเพอชวยใหตวเองเขาสกระแสธรรม

บางทใจยงไมเอาเทาไหร แตเรากท�าในบทศกษา เรากผลก

ดน ฝกหด สนบสนนจตใหคดพจารณาอยางนน นอมเขามา คอไมใช

วาจะตองรอใหไดคณธรรมสงๆ จงจะไดเปนคนมความจางคลาย

242

คอตองฝกเอาหดเอาทดลองเอา วาเวลาเราอยในเหตการณอยาง

น อยในหองกรรมฐานกด อยในชวตประจ�าวนกด เราจะฝกความ

จางคลายไดอยางไร เราจะฝกอนจจสญญาไดอยางไร กเปนอบาย

ทเรายกขนมาสจตใจของเราเพอเปนผปฏบต เราอาศยหลกธรรม

เพอเปนหลกในชวต เพราะเปนสงทน�าความสขมาใหเรา การพน

จากความทกขน�าสขใหเกดขน

ในแงของวราคะ เปนสงทท�าใหเรารเหนตามความเปนจรง

คอไมท�าเรองใหสบสนวนวายในชวตของตวเอง

มพระองคหนงเปนพระผ เฒา ทานอายมากแลว ชอ

มาลกยบตร นาจะเปนองคเดยวกบทพระพทธเจาสอนเรอง คอเปน

คนทถามวาอยากรชาตหนาชาตโนน โลกหนาโลกโนน พระพทธเจา

สอนยงไง ถาพระพทธเจาไมสอนใหชดเจนกจะสก พระพทธเจา

ตอบวา เราเคยตกลงกบคณหรอวาคณจะมาบวชแลวเราจะสอน

เรองนหรอเปลา เปลา ท�าไมเราจะสอนละ มนเปนสงทเราไมสอน

มาแตไหนแตไรแลว แลวทานยกตวอยาง สมมตวาคนถกยงดวย

ธนอาบยาพษ คนจะรบมาถอนออก จะท�าการรกษาแผล เขากไม

ยอม ตองถามวาธนมาจากไหน ไมอะไร ยงมาจากใคร เขาใชอะไร

ท�าธน สายท�าดวยอะไร ลกธนใชขนนกจากทไหน ถามไปถามมา

จะตายกอนหรอเปลา กคงตายกอน

คงจะเปนพระองคน ชอมาลกยบตร คอเขาไปกราบทาน

แลวกขอธรรมะสนๆ เพอจะไดพจารณาในหลกธรรม และจะได

ปฏบตตวเอง จะไดปลกวเวก พอถามแลวพระพทธเจากดเอา วา

243

จะสอนท�าไม แกอยางนแลว เหมอนกบพดในลกษณะวาไมไดเอา

ไหนมาแตไหนแตไรแลว จะสอนท�าไม เขากยนยนวาขอเถอะ ขอ

ธรรมะสนๆ เพอจะไดไปปฏบต

พระพทธเจาจงถาม รปทเหนไดดวยตา ทยงไมเหนกด ยง

ไมตงใจจะเหนกด ยงไมรเหนกด มความรสกรกใครในรปนนมย

เขาวาไม เพราะวายงไมเหน ยงไมร เลยยงไมมความรสก

พระพทธเจาจงตรส แลวเสยงทยงไมไดยนกด ยงไมมความ

คดทจะไดยนกด ยงไมมโครงการทจะไปไดยนเสยงนนกด จะมความ

รกใครมย กไม

รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ ธรรมารมณทงหมดทยงไม

ไดยน ยงไมรเรอง กยงไมมความรสกรกใคร ไมมความรสกวาม

ราคะในรป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ ธรรมารมณเหลานน

พระพทธเจาจงย�าวา สงเหลานมนอาศยสงทไดเหนไดสมผส

เราจ�าเปนตองท�าใจในปจจบน ตาเหนรปกใหเปนสกแตวารปทได

เหน อยาไดตงความปรารถนาในรปนน อยาไดตงความรสกตอตว

ตนในรปนน ไมท�าความเปนตวตนในรปนน

เมอไมตงความยนด ความปรารถนา ไมตงความรสกตอตว

ตนในรปนน เราจะไมอยในรปนน เราจะไมอยนอกรปนน เราจะ

ไมสรางความทกขในเรองนนทงสน การพนทกขอยตรงน และทง

รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ ธรรมารมณ กอธบายเหมอนๆ กน

244

พอสอนอยางนน พระมาลกยบตรกเกดความซาบซง มก�าลง

ใจวา เออ เขาใจแลว เดยวจะไปปฏบต แลวกคดวาไดเขาใจใน

กระแสธรรม เหมอนกบเขากระแสธรรมแลวในเวลานน

ซงเปนอบายทนาตงขอสงเกต ยงโดยเฉพาะในแงทเรา

พด ความจางคลาย คอ ไมตงความปรารถนา ไมตงความยนด

ไมตงความยนราย ไมตงความรสกตอตวตน ไมตงความรสกวาเรา

อยในนน ไมตงความรสกวาเราจะตองใหเปนอยางนๆ เออ มน

สกแตวารป สกแตวาเสยง สกแตวากลน สกแตวารส สกแตวา

โผฏฐพพะ สกแตวาธรรมารมณ เมอเหนชดเจนอยางนน จตใจ

สามารถทจะจางคลายจรงๆ พนจากอ�านาจของตณหาและอปาทาน

ทงภายนอก ทงภายในผรบร เรารเราเหนเราสมผส ไดรบรทกอยาง

เรากพยายามประคบประคองจตใจโดยแงมมนน เพออาศยความ

จางคลายเปนก�าลง เมอเราอาศยความจางคลายเปนก�าลง มนก

เปนสอ เราจะเขาสกระแสของความสงบจรงๆ เรากท�าลมหายใจ

เขา ลมหายใจออก เราพยายามเหนความจางคลายเปนประจ�า ทง

หายใจเขาทงหายใจออก

ขอท ๓ ในหมวดท ๔ เกยวกบนโรธ “ภกษนนยอมท�าใน

บทศกษาวา เราเปนผตามเหนซงความดบไมเหลออยเปนประจ�า

จกหายใจเขา, ยอมท�าในบทศกษาวา เราเปนผตามเหนซงความ

ดบไมเหลออยเปนประจ�า จกหายใจออก”

ความดบไมเหลอ นโรธะ เปนค�าศพททใชแทนนพพานได

โดยเฉพาะเรองการดบทกข แตกมความหมายทกวางขวางดวย คอ

245

การดบ เชนลมหายใจเขาดบ มนกเปนนโรธะในเรองยอยๆ เรอง

เลกๆ ธรรมดาๆ ลมหายใจออกมนกตองดบ มนกหยด ไดถงความ

สนสด หรอความคด ในความรสกของเรา เชน ไดยนเสยง การ

สมผสเสยงกเกดขน ตงอย แลวกดบไป กเปนธรรมชาตของมน

การดบนนเราควรใหความสนใจกบอาการของการดบ

เพราะโดยปกต ลมหายใจเขา ลมหายใจออก ปกตเราไมสงเกต

การดบ เราสงเกตการเกดขน เชนเวลาลมหายใจเขา มกจะเกด

ความสนใจลมหายใจออก ลมหายใจออกกจะเกดความสนใจลม

หายใจเขา จะไมคอยสงเกตการดบ หรอไดตงเปนประเดนในการ

รบรอยางชดเจน เพราะมนเปนสญชาตญาณ เพราะวาตณหากระแส

มนแรง เรากชอบของใหม มนไมคอยชอบของเกาเทาไหร เรากจะ

เหมอนกบปลอย แลวไปเกาะของใหม การสมผสใหม การกระท�า

ใหม การคดใหม ความรสกใหม มนกจะไปอยเรอย

แตในลกษณะของนโรธะ เราควรตงขอสงเกตในการดบใน

ของธรรมดาๆ ลมหายใจเขา ดบ ความรสกดบนนเปนยงไง กแวบ

เดยว แตกยอมใหความส�าคญวา เออ มนดบนะ แลวกลมหายใจออก

เรากคอยสงเกตการดบ เพราะวาเปนสงทเปดชองเพอไมใหกระแส

ของจตไปเกาะกบการคดนกปรงแตงตอไป กชวยท�าใหจตสงบเรว

เชนเดยวกนกบการสมผสอนๆ บางทไดยนเสยง พอไดยน

เสยง เสยงนนยงไมหาย แตมนจะกระตนความจ�าหรอความรสก

เชน ชอบหรอไมชอบ ใครเปนผสงเสยง เสยงนนมนหมายความ

วาอะไร มนจะเรมปรง พอมนเขาสกระแสของการปรง ไมมการ

246

หยด จะปรงไปเรอยๆ เรากตงขอสงเกตกบการดบเพอลมรสของ

การดบ รสชาตของการดบ เวลาเราไมกระตน และวงตามการเกด

ใหม อนนเราพดในเรองลมหายใจเขาหรอในเสยง แตมนกเปนเหต

ทเราเวยนวายตายเกดมาเปนกปปเปนกลป เพราะไมรจกหยด ไมร

จกสรางความคนเคยกบการดบ ไมเหนคณคาของการดบ

เมอเปนอยางนน เรากวงตาม และทกครงทวงตามกตง

ความปรารถนา มนนาจะไดสงทด หาของใหม หาสงทดทจะเปน

ประโยชน เรากตามกระแสของความอยาก เราสรางความคนเคย

กบปรากฏการณธรรมชาตอยแลว แตมนไมคนเคยและไมเหนคณคา

เรามการคดเกดขน กพยายามตามความคดนนจนกวามนดบ และ

เปดโอกาสใหมนดบ เปดโอกาสใหมนนง แลวกสรางความคนเคย

กบความดบ นโรธะ

ลมหายใจเขา ลมหายใจออก มนกไมดบงายหรอก แตวา

เราไดสรางความคนเคยกบความรสกทไมตะเกยกตะกายทจะบงคบ

มน เรากดความรสกทตามร ตามเหน ลมหายใจเขา ลมหายใจ

ออก และการคดนกตางๆ ทเกดขน กใหสงเกตเหนการดบ วาความ

รสกนนกไดดบไป เวลาดบมนมรสชาตแบบไหน มนมลกษณะแบบ

ไหน เวลาเราเกดความรสกวาวางลงสกนดหนง ท�าไมจงมกระแส

เขามากระตนใหหาเรองอน มนอยนงไมคอยได ไมคอยเปน อย

กบความดบไมคอยได

เปนเรองทนาสงเกต นาพจารณา เพราะวาจะไดเหนกระแส

ของตณหาของอปาทาน การยดมนถอมน กระแสของอวชชาทมน

247

ไมร คอเราหกหามมนไมได แตวาเราสงเกตดแลวตงประเดนวาการ

ดบทเราสมผสแบบธรรมดาๆ เราท�าขอนนเหมอนกบใหโอกาสไดตง

ฐานไวในจตใจของเรา สรางความคนเคยกบการดบ จะวาดบสนท

มนกยงไมสนท แตวาอยางนอยกใหมนสนทกบการดบ ใหมนสนท

สนม ใหมนรรสชาต มนกท�าใหจตใจเรางายในการปลอยวาง งาย

ในการรสกซาบซงในธรรมะของพระพทธเจา เพราะวาการดบทกข

ถาหากวากระแสของจตใจและกระแสของความอยาก กระแสของ

ความหลงไมมโอกาสทจะดบ การดบทกขไมตองตงความหวงเลย

เพราะวามนเปนสงทคกน

เรากตองเปนผพจารณา เปนผสงเกต คอ ตามเหนความ

ดบสนทเปนประจ�า ลมหายใจเขา ตามเหนความดบสนทเปนประจ�า

ลมหายใจออก ในแงมมตางๆ เรากสงเกตจากเสยงทไดยนหรอแม

จะเปนรปปรากฏในจนตนาการ เวลาเรานงสมาธ หรอสมผสกบ

รางกาย จะเปนกลน รส จะเปนสมผสทางรางกาย หรอแมการ

คดนกหรออารมณในจตใจ กตงประเดนในการพจารณาวา การดบ

มนมความส�าคญยงไง มนมความนาสนใจยงไง และการทจะใหม

สตก�ากบไวทจะไดพจารณาการดบ ทจรงจตกตองสงบพอสมควร

เรากคอยฝกสตใหด ท�าจตใจใหยนดกบการก�าหนด ยนดกบความ

สงบ ยนดกบอารมณกรรมฐาน แลวกคอยตงประเดนทจะพจารณา

การดบ เพราะวาเปนแงมมทคอนขางนาสนใจ และจะเปดชองทจะ

เขาสความสงบ

โดยปกต เราคดวาเราจะเอาความสงบจากทไหนไมร เอา

มายดใสจตใจของเรา มนไมคอยเปนอยางนน คอ เราตองเอาจตใจ

248

ตามทมนเปน และเรากไดรเหนตามความเปนจรง เหนตามลกษณะ

ของธรรมะ และอาศยขอธรรมะตางๆ ทเราเหน และทเราสมผสใน

จตใจของเราในเวลาน โดยรางกายนจตใจน เราเอาตรงนเปนฐาน

เราไมตองไปคาดคะเนวาความสงบจากโนนจะหลงไหลเขามาจาก

ทไหน เรากเอาตวนแหละ ในการสมผสความรสกตางๆ เวลาเรา

เหนดวยธรรมะ ตรงนแหละเปนฐาน มนจะเปดโลง ความสงบกจะ

อยในนน การดบทกขกจะอยในนน มนไมอนไกล ปญหาของมนษย

เรา คอ เรามโอกาสทจะสมผสการดบทกขอยในตว แตเราชอบมอง

ขาม มนอยทน เรากไปดทโนน มนกกลายเปนปญหาอยตรงน เรา

ตองกลบมาด เปนโอปนยโก ตองนอมเขามาสตวเรา สมผสในตว

สงเกตในตวเรา เมอสงเกตในตวเรา เรากพรอมทจะลมรสของการ

ดบทกขได

•

250

ผถาม : ถาเราซอของดมประโยชนใหผสงอาย และเปนผมพระคณ

เชน คณพอคณแม หรอญาต เพอตองการใหทานทานของทเปน

ประโยชน แตถาบอกราคาของจรงแกทานไป จะท�าใหทานไมอยาก

ทาน และบนวาแพง จงจ�าเปนตองบอกราคาไมจรง คอบอกถกๆ

ทานจงทาน จะผดศลขอมสา แตไมมทางเลอก ทานอาจารยชวย

ชแนะทางออกดวยเจาคะ

พระอาจารย : เรองมสากบกศโลบาย กตองฉลาดสกหนอย เชน

ถาเขาถามวาราคาเทาไหร แลวเรากไปโกหกราคา อยางนกมสา

เรากรวาเจตนา คอเบาลงสกนดเพราะเราไมเจตนาราย แตมนกยง

เปนสงทเราสรางนสยดวย เปนสงทไมด แตถาหากเขาถามวาราคา

เทาไหร เรากบอกวาไมแพง แคนกพอ เพราะส�าหรบเรากไมแพง

ส�าหรบเขากอาจจะแพง เราไมไดตอบส�าหรบเขา เราตอบส�าหรบ

๑๙

251

เรา กเปนวธทเราหลกเลยงโดยการใชส�านวนทอยในขอบเขตของ

วาจาทถกตอง เรากหดเปนนสย คอไมกลาวสงทไมจรง แตบาง

อยางเรากไมจ�าเปนตองบอกขอมลทตรงเปยะแหละ

ผถาม : ตองปฏบตไปนานเพยงใด จงจะระลกชาตได พระอาจารย

ระลกชาตไดมยเจาคะ

พระอาจารย : ออ ตองปฏบตอกหลายภพหลายชาตจงจะได มน

ไมตายตว มนขนอยกบตวเอง ตามทเราสงเกต บางคนกระลกชาต

ไดโดยไมไดปฏบตกม บางคนปฏบตเทาไหรกไมระลกชาตอะไรสก

อยาง มนไมตายตว แตทแนนอน ผทระลกชาตไดกม ส�าหรบอาตมา

เองกไมไดชดเจน แตมนกมประสบการณทท�าใหเรามนใจวาอดต

ชาตตองม

ผถาม : คณพอคณแมเปนคนจน สวดมนตไมเปน แตไหวเจาทวด

จนเปนประจ�า เชน ไหวเจาแมกวนอม เทพเจาองคตางๆ หลายๆ

องค แลวไหวเทพเจาทกเทศกาล ทงตรษจน สารทจน เมอตาย

แลวจะไปสวรรคหรอไม ควรแนะน�าใหคณพอคณแมท�าอยางไรวา

ใหสวดมนต เพราะทานไมรจกการวปสสนากรรมฐานเจาคะ

พระอาจารย : กไปสวรรคจน คอวาเราไหวไปตามความคนเคย

ตามเหตปจจย มนเปนสวนทเราตองเขาใจ เวลาเราท�าเหตท�าปจจย

ท�าความคนเคย จตของเราแลนไปตามกระแสนน รองนน หรอคลอง

นน ถาพอแมท�าความด มความเคารพตอสงตางๆ ทประกอบดวย

คณธรรม กไดเกดในสวรรคหรอในสคตภพ กไมนาเปนหวง แตการ

252

จะไดใหกาวหนาไปถงสมมาทฏฐ เปดโอกาสใหตวเองไดดบทกข

จรงๆ หรอไดเกดความมนคงมากขนในการเวยนวายตายเกด คอ

พทธศาสนาเปนหนทางทชวยไดดมากทเดยว ดจรงๆ ในแงหนง

อาตมากล�าเอยง พทธศาสนากด แตโดยการคดทบทวนดลกษณะ

ค�าสอนของศาสนาตางๆ หรอวถชวตตางๆ คอพทธศาสนามหลก

การ มเหตผล มวธการทคอนขางบรบรณสมบรณ กนาสนบสนน

ในการชกชวนพอแม เราไมจ�าเปนตองดถกสงททานเคารพ แตเรา

พยายามปลกเราใหไดเปนสวนเสรม เพอใหเกดความบรบรณมากขน

อยางสมยพทธกาล มครงทพระสารบตรสอนพราหมณคน

หนง เขากเปนลกศษยของพระสารบตรนานพอสมควร กมชวงหนง

ในชวตหนงของลกศษยคนนน เขากเขวออกจากการปฏบตจรงๆ ศล

กไมคอยด การปฏบตกนอกลนอกทาง แตพระสารบตรกสามารถท

จะดงเขามาสการปฏบต เวลาถงปลายชวต พระสารบตรกไปโปรด

ชวงสดทาย ทานกเหนวาเขากเปนพราหมณ ถอพราหมณอยาง

มนคง เลยสอนวธทจะเขาสพรหมโลก เขากพอใจ จตใจเบกบาน

และไดเขาสพรหมโลกจรงๆ

ในเวลานน พระพทธเจาก�าลงอยทสาวตถ และก�าลงสนทนา

และสงสอนพระในวด ทานกเกดญาณรวาสารบตรก�าลงท�าอะไร

พระพทธองคไดเอยขนมาวา สารบตรไมไดท�าหนาทใหบรบรณ

สมบรณเทาทควร

พระสารบตรกลบมาถงวด ไดไปเขาเฝาพระพทธเจา

พระพทธเจาจงทบทวนเหตการณทเกดขน จงไดบอกวาทไดสอน

อยางนนไมสมบรณ เพราะวาคนนนเขามบญพอทจะเขาสกระแส

ของธรรมะได บรรลพระโสดาบนได แตวาสอนเพยงแตเขาสพรหม

โลก อยางนกไมสมบรณไมบรบรณ เหมอนกบไดทกทวงหรอดถก

253

พระสารบตรกวาได กลาวความผดหรอตกเตอนวาอยาไปท�าอยาง

นน เมอไดโอกาสใหขยบเขาสกระแสธรรมจรงๆ ไมควรใหพอใจกบ

สวรรคหรอพรหมโลก

ถาหากวามโอกาสทจะไดแนะน�า จะเปนญาตกด เปนสหาย

ธรรมกด เปนเพอนในโลกกด ถามโอกาสแนะน�าใหรจกรสชาตของ

ธรรมะบาง กเปนสงทด แตวาเราตองระมดระวง เทยวไปบอกไป

สอนคน เดยวจะหมดเพอนหมดญาต เขาจะหนหมด ตองระมดระวง

ตองใชความฉลาดดวย รจกกาลเวลา รจกส�านวนทเหมาะสมถกตอง

ผถาม : ทานอาจารยกรณาอธบายความหมายของ สงเวช กบ

ปจจเวกขณ ตางกนอยางไร

พระอาจารย : สงเวคะ รสกวาภาษาไทยจะแปลวาสลดใจ แตสลด

ใจในแงนไมใชเศราใจ คอสลดใจโดยเหนขอบกพรองของโลก และ

มความตะเกยกตะกายเพอใหไดท�าสงดงาม แสวงหาสาระธรรมให

ได อนนเปน สงเวคะ คอปลกเราความขยนในการปฏบต

ปจจเวกขณะ คอเปนการทบทวนหรอใครครวญในหลก

ธรรมอยางใดอยางหนง

ผถาม : การดลมหายใจ ลมทเขาไปในรางกายจะคอยๆ ขนไปสง

จนเลยศรษะ และหายใจออกลงสดไปขางๆ ไมอยทจดเดยว ไปมา

และไมนง หนกสงบ บางครงมน�าตาไหล แตไมถงกบดงลก อยาก

เรยนถามทานอาจารยวาไมทราบท�าถกหรอไม หรอจะตองพยายาม

ประคองจตใหอยทจดเดยว เพราะถาพยายามอยทจดเดยวกจะแนน

หนาอก และรสกเจบหายใจไมออกเจาคะ

254

พระอาจารย : เราอยาไปบบบงคบมนมาก สมผสตรงไหนกก�าหนด

ตรงนน เพราะไมจ�าเปนตองหายใจเขาหายใจออกใหถกตองตาม

หลกสตรของแพทย คอเราสมผสตรงไหนกก�าหนดตรงนน เรองจตใจ

ของเรา โดยเฉพาะเวลาจตใจเรมสงบ คอมนบงคบมากไมได ตอง

ใหอสระสกหนอย แตเราก�าชบไวกบสต ไมไดตกใจ บางครงเรากร

สกพลกๆ ลมหายใจเขา ลมหายใจออก บางทรางกายนงอยน ลม

หายใจเขาลมหายใจออกอยตรงน ตามความรสก เรากรอยวาคงจะ

ไมไดเปนอยางนนตามความเปนจรง เรากเพยงแตก�าหนดความรสก

หรอบางทลมหายใจเขาลมหายใจออก มนกรสก เชนลม

หายใจเขาตรงน เรากรวามนไมมรเจาะอยตรงนหรอก แตวามนเปน

ความรสกทเกดขนจากความสงบ ทเราเรยกวาลมจากอานาปานสต

ปาณะ ในภาษาบาล ภาษาสนสกฤต คอ ปราณะ คอหมายถงลม

แตจะหมายถงพลงชวตหรออะไรสกอยางนแหละ คอเปนสงทให

ชวตกบเรา ซงไมไดเฉพาะลมทเราสดเขาสดออก แตวาก�าลงหรอ

พลงในรางกาย ในจตใจ ทมกระแสของชวตเรา มนกมก�าลงมพลง

มนเปนการหลอเลยงความรสกอยางน บางครงมนกไมไดขนอยกบ

ลมเขาลมออก แตจะมความรสกถงกระแสของพลงทเกดจากการม

ชวตอย อนนเปน ปาณะ หรอ ปราณะ อกชนดหนง ลมเขาลม

ออกกเปนเพยงแตสอทอาจจะเหมอนกนหรอไมเหมอนกนกได เรา

ไมจ�าเปนตองสบสนหรอตกใจ แตวาสมผสลมทไหนยงไง เรากเอา

สมผสนนเปนฐานของการก�าหนดร

ผถาม : ขอนเปนธรรมะของครบาอาจารยเจาคะ ผเขยนคงตงใจ

จะใหพระอาจารยอธบายเพมเจาคะ

255

จตทสงออกนอก เปนสมทย

ผลอนเกดจากจตทสงออกนอก เปนทกข

จตเหนจตอยางแจมแจง เปนมรรค

ผลอนเกดจากจตเหนจตอยางแจมแจง เปนนโรธ

นาจะถามวามความหมายวาอยางไร

พระอาจารย : จตสงออกนอก คอ เรองคด เรองนก เรองปรง

เรองแตง ตามกระแสของกเลสตณหา หรอการปรงแตงตางๆ คอ

จตไมอยนง จตไมมความสงบพอหรอความสลดทงพอทจะอยกบจต

ของตวเอง ไปหาเรองอนอก เลยเปนเหตใหเกดความทกข เพราะ

วายงไมมฐานในการปลอยวาง

จตเหนจต คอ เหนตามความเปนจรง รตามความเปนจรง

เมอรเหนตามความเปนจรง มนไมถกโลกภายนอกชกลากไป ไมถก

กเลสภายในผลกดนไปไหน กอยในความสงบได อยกบความนงได

อยกบสตปญญาได

ผถาม : จตทมราคะกลา จะดบอยางไร ใชพจารณาอสภะจาก

ซากศพตางๆ กไมไดผล เหนเปนธรรมดา จตกลบปรงแตงภาพ

สวยงามกอนหนานเจาคะ

พระอาจารย : กตองหาอบาย ทดลองด สมยพทธกาลกมพระองค

หนง ราคะกรงแกทรมานทาน ทานกพยายามหาอบายเยอะแยะ

ไปปาชาพจารณาซากศพกกลายเปนของสวยงามอก กสลดสงเวช

ทออกทอใจ กจะฆาตวตาย เมอตดสนวาจะฆาตวตาย จงไดเกด

256

ส�านกวาอยางนเปนสงทไมสมควรแกเรา นาจะปลอยวางใหได แต

วามนกถงจดนน จงไดปลอยไดวาง คอมนเหนชวตมคณคา การ

ท�าใหหมดชวตกไมใชหนทางออก การมวเมากบความโลภหรอราคะ

กเลสตางๆ กไมใชทางออก มทางเดยวคอการปลอยวางเทานน แต

กวาจะถงจดนนกทกขสาหสเหมอนกน

เราเองกตองหาอบายทมความหมายกบเรา เพราะบาง

ครงเราคดวาพจารณาซากศพมนกเฉย แตพจารณาถงความไม

เทยง บางทมนกไดผล ยกตวอยาง ลกศษยของพระสารบตร

พระสารบตรกใหกรรมฐาน เอา เกสา โลมา นขา ทนตา ตโจ

คอ เอาอสภกรรมฐานมาพจารณา เพราะวาเปนพนฐานของการ

ฝกหด เมอไมไดผลกกลบไปหาพระสารบตรอก มนไมไดผลจะท�า

ยงไงด เอา กยงปฏบตไมนาน ลองไปอก ฝกไปอก ใหขยน กขยน

เทาไรกไมเหนกเลสหายสกท กเหมอนเดม กเกดความทอใจ กจะ

ลาสกขา พระสารบตรจงไดพาไปกราบพระพทธเจา

พระพทธเจา โดยญาณรนสย เหนวาเปนชางทองในอดต

ชาต รกสวยรกงาม เหนอะไรจตใจจะแตงเปนของสวยของงามใหได

แมแตซากศพจะแตงใหเปนของสวยงามใหได แมแตตวเอง เกสา

โลมา นขา ทนตา ตโจ กเลยมองไมออก

พระพทธเจากหยบดอกไมเอามาใหเพงพนจ ดอกไมมนก

สวยงาม แลวยงพระพทธเจาใหกบมอ มนกภาคภมใจ ดใจ เอาไป

นงก�าหนดในสของดอกไม ซงกเปนองคกรรมฐานอยางหนง กเอาส

เปนดอกไมสขาว เพงในสดอกไม ภมใจในองคกรรมฐาน ภมใจท

พระพทธเจาเอนด กไดทบทวนตงกรรมฐานไว ดสสวยงามและกเปน

นมตทสนนเกดจากดอกไม มนกสวยงามสบาย จตใจเกดความสงบ

257

แตท�าไปท�ามา ยงอยในอนเดย ประเทศเขตรอน ไมถงวน

ดอกไมกเรมเหยยว เรมเปลยนส เรมไมสวย กเหนอนจจง เมอเหน

อนจจง ความไมเทยง จงไดเกดสงเวคะ ความสลดใจ ออ นแมแต

สงทพระพทธเจาใหดวยมอ กสามารถทจะเปลยนแปลง ทกสงทก

อยางกคงเปนในสภาพนน กไดรเหนอนจจง เขาใจในธรรมะ ลงส

คลองธรรม อยางนละราคะไดระดบทจะบรรลโสดาบนได แตละ

คนจะมประตเขาไมเหมอนกน

ผถาม : เมอแรงดนจากลมหายใจเขาออก ท�าใหรางกายมการปรบ

เปลยนทาทางจากสภาวะทนงตรงเปนคอแหงน ตวเอยงคอเอยง

ศษยควรพจารณาการเปลยนทาทาง หรอจะปลอยรางกายใหเปน

ไปตามแรงดนของลม หรอควรปรบรางกายเจาคะ

พระอาจารย : สวนหนงกควรจะปรบรางกาย คอเปนความพอด

ของรางกาย เวลาจะสงบมนจะมความพอด เปนการเปดโอกาสให

รางกายกบจตใจไดเกดความสบาย คอไมใชวาจะตองตรงเปยะรอย

เปอรเซนต แตใหมนอยในเกณฑทพอด คอพบคองอ เอยงไปมาอยาง

น มนกไมพอดแลว กตองปรบรางกาย แตสวนหนงเรากตองปรบ

ทจตใจวา การพยายามสรางความโลงของลมหายใจเขาลมหายใจ

ออก และจตใจทก�าหนดรกใหโลงๆ ไมบงคบ ไมบบ

เพราะบางครงเราเกดคอพบคองอ คอจตใจหาการพกผอน

หาการหลกเลยงจากการก�าหนด เพราะวาอยางหนงคอก�าหนด

หลวมๆ ไมตงใจอยางตอเนองเทาทควร อกแงหนงคอเราก�าหนด

แนนเกนไปท�าใหเหนอย เพลย เบอ มนกอยากหาทางออกโดยการ

ใหมนมดตอเสยดกวา แทนทจะเครยดอย

258

ผถาม : ในขณะดลมหายใจ ไมรวาเขาหรอออก รแตเพยงลมรอนๆ

อนๆ อยทปลายจมกเทานน ท�าถกหรอไม พอนงปบ จะรอยางน

บอยๆ สงบแตไมถงกบมความสข แคสบายนดหนอย

พระอาจารย : อนนตองสงเกต เพราะเวลาจตสงบถกตอง บางท

ลมเขาลมออกกไมไดเดนชด แตเราไดรวมอยทความรสกวา มแต

ความรสกวาลมม มความสงบอย มความสวางเบกบานอย ซงอน

นกเปนประเดนหนง กคอนขางถกตอง

แตบางครง เรากก�าหนดลมหายใจเขาลมหายใจออกไม

ไดเดนชด เหลอแตความรสกวามลมอยางเดยว จตใจกเกาะอยท

ความรสกอนนน แตไมไดชดเจนเทาทควร จะเปนอาการของจต

ทครมๆ มนเปนการเรมหรอเปนการครอบง�าโดยถนมทธะ ความ

งวงเหงาหาวนอน อาจจะไมถงวางวงรอยเปอรเซนต แตวาจตไมม

ก�าลงพอทจะท�าใหสวางเบกบาน คอมนสงบในลกษณะทไมวนวาย

แตมนไมสงบในลกษณะทมความบรบรณและความตงมน

อนนตองสงเกตด เพราะวาบางครงเรากหลอกลวงเจาของ

โอ วนนนงสมาธสงบ มนสงบกจรงแตไมสวาง คอจะตองคอยสงเกต

ด เพราะสมมาสมาธ มนมทงมจฉาสมาธ มทงสมมาสมาธ เราก

ตองอาศยการพจารณาเพอเขาใจ สมมาสมาธกจะทงสงบ ทงสวาง

ทงสะอาด จะมลกษณะอยางนน แตบางครงเราเหลอแตสงบ มน

กไมคอยสวาง ไมคอยสะอาดเทาไหร ไมคอยเบกบานเทาทควร

อยางนกเปนมจฉาสมาธ ยงไมบรบรณเทาทควร อนนตองอาศย

ประสบการณและการพจารณาทบทวน

259

ผถาม : เมอเรมนงสมาธ เมอมอประสานกนจะเรมรสกทฝามอ

ทงสองขางสนสะเทอนมากอยขางใน เปนเฉพาะตอนเรมนงใหมๆ

เกอบทกครงเจาคะ เปนเพราะวาหลงเดนจงกรมแลวจตนงหรอ

เปลาเจาคะ

พระอาจารย : เรองการปฏบตและปรากฏการณในการปฏบต ไม

ตองค�านงถงวามนจะออกมาในลกษณะไหน เพราะมนหลากหลาย

จรงๆ เรากเพยงแตรบร ดไป สงทส�าคญคอจตเปนกศลหรอเปน

อกศล คดแคน ถาเกดสงสยโลเล เปนอยางนเพราะอะไร มนไม

จบ หาค�าตอบส�าหรบทกสงทกอยางมนไมจบ มนเปนการปลอย

จตใจลงไปสนวรณ คอวจกจฉา มนเกดความสงสยโลเล เกดความ

ไมแนใจ อยางนเปนการสรางความตานทานของตวเอง เรากด พอ

ประมาณเอา ในทสดกสกแตวาอาการของรางกาย สกแตวาอาการ

ของจตใจ กสงเกตด ถาหากวาเปนกศลกไมตองสงสย ถามนอกศล

เรมมนวรณ เรากตองดสาเหตใหด จะไดละใหได ไมเกาะกบมน

ผถาม : ท�าไมการปฏบตในวนท ๗ ไมสงบไมตงมนเหมอนวน

กอนๆ ทงทมสตตามดลมหายใจอย จตไมไดสงออกนอก จะท�า

อยางไรเจาคะ

พระอาจารย : มนกไมแน คอแตละวน แตละครงทเรานง มนกไม

เหมอนกน บางทเราเรมคด วนนวนสดทาย จะตองเรงใหไดความ

สงบอยางนๆๆ เวลาเหลอนอย จะตองใหไดเตมบรบรณ มนกบบตว

เองแลว หรอไมอยางนนกคด วนนวนท ๗ พรงนจะไดไปท�าอะไร

260

หนอ จะไดออกไปกนอะไรหนอ มนคดไปทวแหละ แตอาจจะอยใน

เกณฑทไมหยาบคายอะไร แตมนเรมละ จะไดออกจากกรงขงแลว

ผถาม : ภาพทลกเหนในสมาธจะเปนโครงกระดก มนตดตา

ตลอด ไมวาจะเดนยนนงกเหนตวเองเปนโครงกระดก กลนน�าลาย

กเปนกระดก ขากรรไกรไมมเนอขยบ เวลานงสมาธทกครง เวลา

จบลมหายใจ ลมจะผานทกระดกปลายจมก ผานกลวงภายในล�าตว

ปะทะกบกระดกซโครง และลงไปวางๆ ถงกระดกขาและแขนทนง

สมาธอย ลมทหายใจออกกเชนเดยวกน ลกควรจะท�าอยางไรตอไป

พระอาจารย : กหายใจเขา หายใจออก ไมไดท�าอะไรทแปลกกวา

นน เรากเหน แตเวลาเหนโครงกระดก คอจตมนกผดขนมา เกด

จากจตใจทเรยกวาวราคะ ความจางคลาย คอถาไมจางคลายแลว

ไมไดนกถงโครงกระดก มนกเปนสวนทอยางหนงกใหมความพอใจ

วา เออ เรากมความจางคลาย ความจางคลายนนเรากควรใชใหเปน

ประโยชนในการท�าจตใจใหเยอกเยน ท�าใหจตใจมการปลอยวางให

มากขน ปลอยความรสกตอรางกาย ปลอยความรสกตอจตใจ ปลอย

ความรสกในอนาคต ปลอยความรสกในอดต อยในปจจบน ลมเขา

ลมออกเรากมความพอใจ และพอใจกบการปลอยการวาง อยาง

นกเปนสวนทเราทอดอาลยรางกายกบจตใจ ทอดอาลยกบการคด

นกและเคลอนไหวของจตใจเรา ใหอยกบการปลอย และเหนโทษ

เพราะวาเรามโครงกระดก ในทสด ทเรานงกนทนกไมใชเราคนเดยว

ทมโครงกระดก ๙๐ กวาคนทนงกเปนโครงกระดกกนหมด แตเรา

ไมคอยไดคดในลกษณะนน เลยเปนการระลกถงสภาพของความ

เปนจรง กใชเปนโอกาสทนอมเขามาเพอสนบสนนการปลอยวาง

261

และการเลงเหนหรอแลเหนหลกของอนจจง ทกขง อนตตา วามน

เปนอยางนจรงๆ รางกายเปนของไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา

จตใจทเกาะไวมนไมเทยง มนเปนทกข เปนอนตตา เราเหนตาม

ไตรลกษณ กเปนสวนทเราทบทวน

ผถาม : เมอนงสมาธดงลงแลว เปนไปไดไหมทจตจะไปนงอยกบ

อเบกขา โดยไมผานวตก วจาร ปต สข หรอวาจะเปนการผานวตก

วจาร ปต สข ไปอยางรวดเรวโดยสงเกตไมทน สภาวะอเบกขาน

ศษยสงเกตวาแตกตางจากอเบกขาในเวทนา เพราะเปนสภาวะท

ศษยยงไมเคยประสบเจาคะ

พระอาจารย : เปนไปได คอเรองอเบกขา คอจตยนดกบอเบกขา

มนผานไปอยางเรว และอกอยางหนง บางทเรามความคนเคย ม

ประสบการณเพยงพอ มความยนดกบอเบกขา กสามารถเขาโดย

รวดเรวได กเปนลกษณะของจต ไมจ�าเปนตองเปนไปตามขนตอน

ชดเจนทกครง อยางวาบางทมนกผานไปเรว เรากแทบจะไมได

สงเกต ทส�าคญคอเรองของความพอใจ ถาพอใจในอเบกขา คอ

จตมนกจะชอบเขาไปสสวนนน และมนแตกตางกบอเบกขาของ

เวทนา อเบกขาทแปลทวๆ ไปวาวางเฉย มนกไมคอยสมบรณ แต

การวางจตเปนกลางจะถกตองกวา เวลาอเบกขา เราสามารถจะวาง

จตเปนกลาง พอใจทจะอยกบการไมแสสายเอนเอยงอะไรทงสน มน

กจะอยกบอเบกขา อยเปนกลาง มนกนงอยตรงนน มนสบายมาก

ผถาม : พสาวศษยถามศษยวา การภาวนาใหใจสงบจะเปนบญ

กวาการใหทานไดอยางไร เพราะการใหทานเปนการสละทรพยของ

262

ตนใหคนอน แตการภาวนาเปนความสงบของตวเราเอง ขอทาน

อาจารยชวยใหค�าตอบเพอน�าไปถายทอดตอเจาคะ

พระอาจารย : การท�าจตใจสงบเปนบญอยางยง ถาหากวาเรา

สามารถท�าความสงบ เรากเหนความส�าคญของความสงบ สามารถ

รกษาความสงบ ทกคนทเราพบ เขากจะไดรบอานสงสของความ

สงบอนนน ส�าหรบคนทท�าบญ ท�าบญแลวไปดคนน ไปเอดคนนน

ไปพดดวยความไมส�ารวมคนโนน มากมายเตมบานเตมเมอง การ

ท�าบญสละทรพยกจรงอย พวกโจรกสามารถสละทรพยเพอท�าบญ

พวกนกการเมองกสามารถสละทรพยเพอท�าบญ มนกได อนนน

เรองงาย แตเรองการท�าจตสงบและรจกการรกษาความสงบเปน

สงทเราพบกบใคร สมผสกบใคร เขาจะไดรบอานสงส พบกบคน

สงบ พบกบคนวนวาย อนไหนจะรสกสบายกวากน อนนไมตอง

ตอบ เพราะอยในค�าตอบอยแลว

พระพทธเจาไดเรยงล�าดบ เชน การท�าบญสละทรพยเพอ

ประโยชนแกผอนกเปนบญ แตทเปนบญยงกวานนกคอ การเอา

พระพทธ พระธรรม พระสงฆ เปนทพงเปนสรณะ อนนยงเปนบญ

เพราะเราเรมมหลกในชวต เรมเอาสงทมคณธรรมมาเปนทศทางใน

ชวต เพราะวาการท�าบญสละทรพย คอมนเปนสงทเปนประโยชน

เปนสงทน�าความสขมาให เปนสงทพระพทธเจายกยองสรรเสรญ

มาก แตวาทยงเปนประโยชน คอการไดเอาพระพทธ พระธรรม

พระสงฆ เปนทพงเปนสรณะ

ถงการเอาพระพทธ พระธรรม พระสงฆ เปนทพงเปนสรณะ

เปนบญอยางมาก แตวาการรกษาศล ๕ ยงเปนบญใหญ การทได

รกษาศล ๕ ของเรา ไดด�าเนนชวตโดยศล ๕ เปนพนฐาน เปน

263

ประโยชนมากทเดยว เพราะวาเราเรมด�าเนนชวตทไมเปนพษเปน

ภยเปนอนตรายตอใคร ไมสรางความเดอดรอนใหใคร ไมสราง

ความขดแยง หรอท�าใหคนสงสยในความประพฤตของเรา อยาง

นมนเปนสงทสรางความไวใจซงกนและกนได เปนการท�าใหมความ

สม�าเสมอในการประพฤตชวตประจ�าวน เปนสงทมประโยชนมาก

เปนบญมหาศาล และถงการด�าเนนชวตอยางนนเปนบญมหาศาล สง

ทเปนบญมากกวานน คอการยกจตโดยเมตตาธรรม และแผเมตตา

ได คอยงเปนบญใหญ เราสามารถทจะตงจตดวยความเออเฟอ เออ

อาร เปนผหวงดตอความสขของผอน มเมตตาธรรมประกอบในจตใจ

ของตวเอง นเรมอาศยการภาวนาแลว มนไดฝกหดใหมเมตตาธรรม

ประกอบในชวตประจ�าวนดวย เวลาเราฝกหดในการภาวนาเปนสง

ทท�าใหเวลาเราเกยวของกบเพอนมนษย เมตตาธรรมกจะหลงไหล

ออกไป กยงท�าใหเกยวของกบเพอนมนษยโดยกศลธรรม เปนสงท

ดเปนบญมหาศาล

เราตองเขาใจวาบญ ค�าศพทวา บญ พระพทธเจาทานวา

บญ เปนอกชอหนงของความสข คดแคนแหละ เราท�าความสขให

เกดขนเปนบญแลว

แตละอยางทเราท�าเปนวธทท�าใหความสขเกดขนอยาง

มนคงมากกวากน แตพระพทธเจาวา ถงการตงอยในเมตตาธรรม

เปนบญมหาศาล แตวาการภาวนาเหนหลกอนจจง แมแตวนาท

เดยวจะเปนบญยงกวานนอก เพราะวาท�าใหเราเหนหลกของความ

เปนจรง เมอเรารเหนตามความเปนจรง เรากจะไมถกหลอกลวง

โดยอะไรทงสน โลกภายนอกกด อารมณภายในกด จะไมถกหลอก

ลวง เพราะเหนความเปนจรงแลว

264

นเปนสงทน�าความสขมาใหตวเรา เมอเราเองไดมความ

มนคงในความสข เราอยกบเพอนมนษย กเปนไปเพอความสขสบาย

ของเขา เราสมผสใคร เราเกยวของกบใคร กเปนไปเพอความสข

เยอกเยนของเขาเทานน

ผถาม : กราบเรยนถามเกยวกบการปฏบตในชวตประจ�าวนวา การ

ก�าหนดสตดเหมอนจะปนกนไปหลายๆ หมวด ทงกายจต ดงนน

การดลมหายใจสลบไปมา ไมทราบวาถกตองหรอไม ถาเราเลอก

ก�าหนดอยางใดอยางหนง เชน ดจต จะมอารมณความรสกอยางไร

กไมตองดกายเลย ใชหรอไมเจาคะ

พระอาจารย : มนกตองดวาเราถนดแบบไหน แลวกไดผลอยางไร

ตรงนแหละจะเปนเครองตดสนมากกวา เพราะบางคนเขากชอบ

ดจต เขากสามารถทจะดจตจรงๆ บางคนกชอบดจตแลวกหลอก

ลวงเจาของอยตลอดกม เราไมจ�าเปนตองนงสมาธเดนจงกรม เรา

ดแตจตอยางเดยว กพดได แตท�าไดหรอเปลา มนกเปนสวนทเรา

ตองมาดผล

อนนเปนเหตทพระพทธเจาใหฐานตางๆ ในการปฏบต ก

เพอความถนดของแตละคน จะไดทดลองฝกหดดวาอนไหนเหมาะ

กบตวเรา ในเวลาไหนอบายไหนเหมาะกบเรา เพราะวาบางครง

เชนเราอยในเหตการณทมอะไรก�าลงเกดขนเยอะๆ ก�าลงรบหนาท

อะไรหลายๆ อยาง คนรอบตวเราเยอะๆ เรามาดจตบางทกไมทน

เรากตองกลบมาดทรางกาย

แตเวลาเราอยในกรณทพอจะโลงๆ อย บางทเรากดเวทนา

กได ดจตกได ดธรรมกได กสดแลวแต หรอจะดเรองกายตอกยง

265

ได คอมนแลวแตจะเลอก แตมนกตองอยทอนไหนไดผล อนไหน

ชวยใหเราประคบประคองสตไวอยางตอเนอง และชวยใหจตอยกบ

กศลธรรมอยางตอเนอง

ผถาม : เวลาดลมหายใจ บางขณะรสกแนนหนาอก กพยายาม

หายใจเขาลกๆ และผอนออกยาวๆ กหายบาง ไมหายบาง บางท

กสงบ แตกไมแนบแนน มความสข แคนงเฉยๆ ไมเจบ ถงจะรสก

เจบ แตไมขยบกอยได ขอเรยนถามวาสามารถเปลยนมาพจารณา

ความไมเทยงไดเลยไหมคะ หรอตองรอจนแนบแนน เพราะตงแต

ปฏบตมาหลายครงไมเคยไดรบความสงบแบบนเลย

ขอ ๒ ถาขณะพจารณาไมสามารถตามลมไดเพราะก�าลง

คดเรองความสงบทไมแนนอน

ขอ ๓ หนไมเขาใจวาทอาจารยพดเรองพจารณาและดลม

ไปดวย ท�า ๒ อยางพรอมกนไดเลย

พระอาจารย : ขอ ๑ เราสามารถทจะเปลยนได ไมจ�าเปนจะ

ตองรอใหแนบแนน ตงมนอยางมนคง เพราะอยาลมวาตณหามน

ไมไดท�างานเฉพาะเวลาทเราอยในโลก ปฏบตธรรมมนกยงมตณหา

อย เชน เรามตณหาความอยากวาจะไดความสงบอยางน แตมนก

ดวยตณหาเปนเครองผลกดน คอความสงบมนจะออกไป จะสราง

ภาพวาเราควรจะสงบอยางนๆ มนจะไมสมผสความสงบทเราคด

เพราะวาตณหามนจะออกไปกอน เรากพจารณาในความไมเทยง

หรอพจารณาเรองอนกยงได มนจะคอยสลบกน อยาลม สมถะ

เปนเหตใหเกดวปสสนา วปสสนาเปนเหตใหเกดสมถะ คอมนจะอง

อาศยกน เรากจะตองสรางความช�านาญในการใช ในเวลาทเหมาะ

266

สมกบตวเรา เวลาไดสงบพอสมควร เรากมาพจารณา พจารณา

แลวมนกไดสงบ แลวมนกเรมแสสายนดหนง เรากกลบมาท�าให

สงบตอ คอมนกสลบกน จะชวยใหแจมใสมากขนหนกแนนมากขน

ผถาม : ทานอาจารยตอบถง ๒ กบ ๓ แลวคะ คอพอสงบแลวก

กลบไปพจารณาความไมเทยง แลวกลบมาสงบอก สลบไปมา

นขอ ๔ คะ ขอค�าแนะน�าดวยวา ถาสงบเฉยๆ นงนงๆ ได

ทงชวโมงไมขยบ แตไมไดรบความสขเยน จะท�าอยางไรเจาคะ

พระอาจารย : กพจารณาตอ เพราะบางทเรากไดนงนง แจจตไม

ไดหาความพอใจหรอไมไดเกดความยนดกบองคกรรมฐาน กกลาย

เปนวาเรายงมการบงคบ หรอพยายามประคบประคองจนเกนไป

เลยไมไดเกดความยนด หรอแชมชนกบองคกรรมฐาน หรอเราม

ความรสกทจะตองสงบอยางน เราตงการคาดคะเน และโดยอ�านาจ

ของการคาดคะเน เหมอนกบเราสรางความตองการในตวทไมลงส

ความจรง เปนวธทท�าใหเราไมสามารถทจะปลอยเขาสองคกรรมฐาน

อยางเตมท เรากตองคอยทบทวนวา เรายงยดไวในเรองอะไรบาง

ยงมตณหา อนนเปนเวลาเรามความสงบ เพยงเรมมความสงบบาง

ไมใชวาเรารอใหมนสงบ จงไดแสงสวางเกดขน เหมอนกบเปดสวตช

แลวกไดปญญาทะลแทงตลอดอะไรอยางน มนไมเปนอยางนน คอ

เราตองใชการพจารณาและการทบทวนวา เหตใหเกดความทกขท

หยาบกไดผานไปแลว เหตใหเกดความทกขทละเอยดกวานยงเหลอ

อยตรงไหนบาง เหตใหเกดความทกขทยงแอบแฝงอยในความรสกท

นงๆ อย มอะไรบาง คอมนตองคอยงด ตองแคะ ตองสงเกต ตอง

พยายามเหนใหชดเจน คอเราหมมนษยถกครอบง�าโดยตณหาและ

267

อวชชาไมรกภพกชาต ไมใชวาเราสมาธปบมนจะหายออกจากจตใจ

ปบ มนกตองคอยๆ สงเกตพจารณาและเขาใจในรายละเอยดของ

ตณหา อปาทาน อวชชา และกสรางความพอใจและความยนด

กบความสงบนนทเราก�าลงท�า และพยายามทจะไมสะสมสงทสราง

ความกดกนไวในจตใจ มนกเปนเรองละเอยด

การปฏบตในแงหนงคอ ยงปฏบตยงยาก เพราะวามนเรม

เปนเรองละเอยด เรากตองใชความถถวนและใชสตปญญาจรงๆ คอ

เราจะปลอยจตใจของเรา แลวคดวาไดลมรสของความสงบหนอย

หนง เรากคดวาไดแลว เดยวกจะหลดพนเลย เวลาเรมเกดความ

สงบ ยงเปนเวลาทตองใชความละเอยดและความไมประมาท เพอ

ไดพจารณาอยางรอบคอบถถวน จะไดละใหไดในสมฏฐาน คอ เหต

ทเกดความทกข

ผถาม : การไดฌานคออะไร เปนประโยชนตอจตใจหรอชวตอยางไร

พระอาจารย : ฌาน คอความตงมนของจตทคอนขางจะหนกแนน

แลวทเดนชดคอจะเขาฌาน เชนฌานท ๑ ปฐมฌาน นวรณ ๕

ปรากฏไมได คอจะตองท�าใหนวรณ ๕ ใหเบาบางไมปรากฏ ไม

ออกมาท�างานในจตใจ นเปนลกษณะของจตทเรมเขาสปฐมฌาน

ความหมายของนวรณ คอ เปนเครองกดกนคณงามความดของ

จตใจ เมอเราไมกดกนคณงามความดของจตใจ จตใจสามารถอย

ในกศลธรรมลวนๆ เมอจตใจอยกบกศลธรรม กจะเบกบาน เวลาเบก

บานกสามารถสงบเยอกเยนได มประโยชนอยางน เพราะเมอเปน

ลกษณะนนกจะแจมใส จะรเหนตามความเปนจรงงายขนตงเยอะ

268

ผถาม : ในบทสวดทวา สงทงหลายทงปวง ทงทเปนสงขารแลมใช

สงขาร สงทมใชสงขารคออะไรบางเจาคะ

พระอาจารย : ทมใชสงขาร คอพระนพพานเทานน ถาเปนสงขาร

คอเปนสงทถกปรงแตง จะเปนวตถกด สงของกด เรองจตใจกด

อารมณความรสกกด กเปนสงขาร แตวาสงทเปนวสงขาร คอไม

เปนสงขาร คอพระนพพาน คอการดบทกข คอการดบสนเชงของ

กเลสและตณหา อยางนเปนวสงขาร พนจากสงขาร ไมมสงขาร

เจอปน คอทเปนสงขารและมใชสงขารจะเปนโลกทงโลกกบพระ

นพพานดวย คอเปนอนตตา เวลาเราสวดกจะหมายถงลกษณะ

สพเพ ธมมา อนตตา คอทงพระนพพานกด ทงสงขารทงหมดกด

เราไมสามารถทจะคดหรอสรางความรสกตอตวตนในนน มนเปน

อนตตาทแทจรง

ผถาม : อานาปานสต กบสตปฏฐาน เปนอนเดยวกนหรอไม ใน

เนอหาม ๔ หมวดเหมอนกนคอ กาย เวทนา จต ธรรม แตเรยก

กนคนละอยาง

พระอาจารย : คอสตปฏฐานกอยางหนง อานาปานสตกเปนอกอยาง

หนง เปนวธการทจะไดใชและอาศยเพอท�าสตปฏฐานใหบรบรณได

เปนเครองมอหรอวธการในการปฏบตทชวยท�าใหเราท�าสตปฏฐาน

๔ ใหบรบรณใหได

269

ผถาม : โยมเคยทราบวาหลวงพอชาเคยเรยกศษยตางชาตดวยภาษา

ไทย เพอสะดวกในการเรยก จงตงชอเลนของศษยแตละองค ถาม

วาทานอาจารยมชอเลนทหลวงพอชาใหไวไหมเจาคะ

พระอาจารย : ออ ไมม ทานไมไดทกองค เฉพาะบางองค อาตมา

ไมม หลวงพอไมไดเรยก ทานจะเรยกปสนโน ทานจะเรยกเฉพาะ

องคททานนกข�าๆ ขนมา หรอท�าใหทานจ�าไดวาองคนนคอใคร เปน

เรองเฉพาะอารมณของหลวงพอชา

ผถาม : ในสายของหลวงพอชาทเทศนเปนภาษาจนกลาง หรอม

วดสาขาทใชจนกลาง เชน ทมาเลยหรอสงคโปรมยเจาคะ

พระอาจารย : มสาขาของหลวงพอชาทปนง คอเปนพระมาเลย

ทเปนเชอสายจน ทานเคยมาอยทวดปานานาชาต แลวทานกยง

ไปๆ มาๆ ทานกนมนตหลวงพอเลยมไปเยยม เคยนมนตอาตมา

ไปเยยม นมนตองคอนไปเยยม ทานกรกษาความผกพน อยทปนง

ผถาม : ศษยชนชมประวตของทานอาจารยมากและรสกปราโมทยท

ตวเองไดเปนลกศษยทานอาจารย แมจะเปนระยะเวลาสนๆ ศษยขอ

ใหทานอาจารยเมตตาใหแงคดทไวใชสอนใจตนเอง เวลาเกดความ

ทอแทในการเดนทางออกจากสงสารวฏดวยเจาคะ

270

พระอาจารย : เรากสอนไวตงเยอะแยะ จบจดไหนพอใจกเอาจด

นน แตทส�าคญคอเรารวาทางออก มตรงนแหละตวส�าคญ เพราะ

บางทเรากยงสงสยวามทางออกจากสงสารวฏหรอเปลา มทางออก

จากกองทกขหรอเปลา นเปนสวนทเรากตองมนใจในตวเองวา

พระพทธเจาเปนผบรรลจรง ผทปฏบตตามค�าสอนของพระพทธเจา

ทบรรรลจรงม กเปนการสรางก�าลงใจของตวเอง ทางออกมแนนอน

เรากจะตองเอาตามทางนนใหได

ผถาม : ประทบใจในความเสยสละของทานอาจารยและคณะมาก

ตลอด ๗ วน ๘ คน ลกไมเคยพบเชนนมากอน ท�าใหไมกลาขเกยจ

ผลกคอท�าใหเกดความสขและความสงบอยางไมเคยเปนมากอน แม

จะปฏบตท�าๆ หยดๆ มาหลายป ศษยจะไมลมภาพประทบใจท

ทานอาจารยนงสมาธและเดนจงกรมดวยจนตลอดชวตเลยเจาคะ

พระอาจารย : สาธ มนกเปนอยางนน เราตองอาศยก�าลงใจ และ

ถาเหนครบาอาจารย ก�าลงนง ก�าลงเดน อยางวาไมกลาขเกยจ

เออ ดเลย นอกจากจะเปนการใหก�าลงใจกบผอน กเปนการให

กบเจาของดวย อยางอาตมาเองทไดปฏบตทน กเปนโอกาสดของ

อาตมาเองทจะไดนงสมาธ เดนจงกรม ไดปฏบตดวย กนอกจาก

ใหญาตโยมแลวกใหตวเองดวย

ผถาม : ศษยขอรบกวนถามวา การปฏบตกรรมฐานทวดอภยคร

ตางจากเมองไทยหรอไม และมผกลาววาศาสนาพทธจะไปเจรญ

รงเรองทแถบตะวนตกจรงหรอไม พระอาจารยมเปาหมายในการ

เผยแผธรรมะทสหรฐอเมรกาอยางไรเจาคะ

271

พระอาจารย : การปฏบตทวดอภยคร กแตกตางจากในเมองไทย

มาก เพราะวาทโนนไมตองใชเครองแอรกเยนอยแลว อกอยางหนง

ทวดอภยครมนแตกตางเพราะวาไมคอยมเสยงดงมารบกวน ถาอยใน

เมองไทย เสยงตางๆ กจะมากมาย อยในเมองกด อยในปากด รสก

วาในเมองไทย ประสทธภาพของเครองขยายเสยงแผไปทวประเทศ

เรากรสกวาสถานทของวดอภยครกเปนวดทสงบ

แตเราไมสามารถรบคนมากอยางน เชน เวลาเรามการนง

ปฏบต จะเชาสถานทนอกวด อยางตอนทอาตมาเดนทางมาเมอง

ไทย กไดน�าการปฏบต ๑๐ วน ทจรงกไดจบการปฏบตวนอาทตย

ทแลว วนท ๒๙ พฤศจกายน กลบไปทวด เกบของ วนองคารตอน

เชากขนเครองมาเมองไทย ไดพาปฏบต

กคนสนใจในพทธศาสนามาก เปนสงทด นาภาคภมใจแต

ยงไงกตามไมไดจ�านวนมากอยางน คนทมาปฏบตทวดกจะไมคอย

ขาดสาย ญาตโยมทมาพกมาปฏบตสนใจธรรมะ กไดเปดโอกาสให

ญาตโยมมา ยกเวนเดอนมกราฯ กมภาฯ มนาฯ ซงเปนเวลาททาง

วดเราจะเกบเงยบ ปฏบตลวนๆ คนขางนอกกจะไมใหเขามา เราเอง

กจะไมรบกจนมนตภายนอก เรากไมเดนทางรบกจนมนตทไหน เรา

กจะอยในวดปฏบต แตวานอกนนกจะตอนรบญาตโยมทมาปฏบต

กจะมพระดแลตารางของคนทจะมาปฏบต คอเพอดวาไมใหคนมาก

เกนไป ไมใหแนนเกนไป เวลาคนเขามาปฏบต จะอ�านวยความ

สะดวกในการปฏบต จะไมพลกพลานจนเกนไป ไมแออดจนเกน

ไป ทพกกจะสะดวกสบาย เหมาะกบการปฏบตการฝกหด

เปาหมายของอาตมาในการไปสรางวดและปฏบตหนาทตรง

นน คอเรามเปาหมายในการสรางหมคณะสงฆทเปนนกบวช เพราะ

วาพทธศาสนาทเขาไปในสหรฐอเมรกา โดยเฉพาะแถวแคลฟอรเนย

272

และเมองซานฟรานฯ ทเราอย พทธศาสนามมาก มความสนใจมาก

และมหลากหลาย มส�านกกรรมฐาน มส�านกปฏบต แตสวนมากก

จะเปนของโยมเปนผน�า ฆราวาสเปนผน�า หรอถานกบวชเปนผน�า

กไมคอยไดสรางหมคณะสงฆ หรอหมคณะนกบวช อาตมามงใน

การท�า มนกตองคอยเปนคอยไป

แตกจะมคนสนใจบวชแทบตลอด จะมคนรอเขาควทจะมา

วดเพอมาบวช หรออยางนอยเพอจะมาทดลองวาจะบวชไหวมย เรา

เองอยากใหเขามาบวชมย ตองดทง ๒ ฝาย

เดยวนทวดอภยครกจะมพระ ๑๒ องค เณรองคหนง ผาขาว

๓ คน กจะมกฎระเบยบทเรารกษาไวแบบหลวงพอชา ใชมาตงนาน

ยงโดยเฉพาะแตกอนททานจะท�ากคอ มาแลวตองเปนผาขาวปหนง

เปนสามเณรอกปหนง จงใหบวชเปนพระ อายเทาไหรกชาง กให

เปนผาขาวปหนง เปนเณรปหนง จงใหบวชพระ กไดฝกหดไดกลน

กรอง และเวลาไดบวชกมกจะอย

คนกเคยถามหลวงพอชา หลวงพอท�าไมบงคบคน กวาจะ

ไดบวชกชา หลวงพอบอก บวชเรวกสกเรว ทานกเอาชาๆ เลย

เรากพยายามรกษารปแบบเดมๆ ของหลวงพอชา กมคนสนใจ แต

กอยางวา เดยวนทเขาควรอจงหวะทจะเขามาทดลองการบวชกม

ประมาณ ๔-๕ คน จะรบมากกไมได เพราะวาตองคอยฝกใหเขาใจ

ในหนาทของการเปนสมณะ หนาทของการอยกบหมคณะ อกอยาง

ทพกอาศยกมจ�ากด เดยวนเราไดเรมปนทผานมา เราสรางสาขา

ของวดอภยครเปนแหงแรกอยทใกลๆ รฐโอเรกอน กสงพระขนไป

๓ องค กไดระบายพระออกไป กด

•

274

ตอนเชาน ไดเรมอธบายหมวดท ๔ ของอานาปานสตสตร ม

ขอสดทายเหลออย ซงเปนขอส�าคญ ทจรงทกขอกส�าคญ แตเปนการ

รวบรวมการปฏบตของเรา

บทสดทายคอ “ภกษนนยอมท�าในบทศกษาวา เราเปนผ

ตามเหนซงความสลดคนอยเปนประจ�า จกหายใจเขา, ยอมท�า

ในบทศกษาวา เราเปนผตามเหนซงความสลดคนอยเปนประจ�า

จกหายใจออก ดงน”

ค�าภาษาบาล ปฏนสสคคะ การสลดคน คอ การสลดคน

ยกให เสยสละ ยอมปลอยวาง อะไรหลายๆ อยางรสชาตของมน

ซงเรามค�าศพททใช เชน การปลอยการวาง แตวา ปฏนสสคคะ

เวลาเราพดถงการสลดคนและปลอยวาง มนจะหมายถงความรสก

ตอตวตนเปนจดส�าคญ เปนความหมายพเศษของค�าศพทน

ลมหายใจเขา เรากมความสลดคน หรอสลดทงความรสก

การเปนตวตน ลมหายใจออก กมการสลดคนหรอสลดทง หรอ

ปลอยวางความรสกตอความเปนตวตน จกหายใจออก คอทกลม

หายใจเขา ลมหายใจออก เราพยายามเสยสละความรสกทชอบทง

๒๐

275

ยดไวทงส�าคญมนหมายตอความรสกการเปนเรา เปนของเรา เปน

ของของเรา เปนตวตนของเรา อนนเปนความหมายทส�าคญ

ในแงหนง กเปนสดยอดของการปฏบตในพทธศาสนา และ

เปนจดหนงทท�าใหพทธศาสนาแตกตางจากศาสนาอนและปรชญา

อนๆ แทบทงหมดในโลกน เพราะวาพระพทธเจาเปนผทมองเหน

ชดเจนวาปญหาทท�าใหเราเวยนวายตายเกดกด ขามภพขามชาต

หรอจะเวยนวายเขาๆ ออกๆ จากความทกขอยเสมอในภพปจจบน

กเชนเดยวกน แตสาเหตทเปนอยางนน เพราะวาเราชอบเกาะตอ

ความรสกการเปนตวตน เปนเรา เปนของเรา เปนของของเรา เวลา

เราพจารณาตามหลกของธรรมชาต มนกเปนการสมมตเอา หลก

ของธรรมชาตกมความไมเทยง มการเกดขน ตงอย และดบไป ไมม

อะไรเหลอนอกจากความตองการ ความยดมน ความส�าคญมนหมาย

ของเรา ทท�าใหเราเกาะไว แตทเราเกาะไวแลว กมแตเกาะไวกบ

ความทกข ไมไดสงเกตไมไดเหน ไมไดเขาใจชดเจน เกาะไวเฉพาะ

ความทกข และกชอบบนวาตวเองทกข ชอบบนวาไมควรเปนอยาง

น แตไมเหนวาเราเปนผท�า เหมอนกบเราจบหของเราบบๆๆ แลว

วาหมนเจบ มนไมนาเจบ ไมชอบความเจบอยางน แตเราไปท�าเอา

เอง ไมรจะวายงไง จะโทษใคร

อนนกเปนเหตทจะพจารณาเรองสลดคน อยางทหลวงพอ

พทธทาสทานเคยอธบายในจดน ความสลดคนเปนปฏกรยาจ�าเปน

ส�าหรบผปรารถนาการดบทกข เพราะวาเราชอบไปตะครบ ไปเกบ

ไปขโมยเอาสงทไมเปนของเรา เราเปนขโมยโดยไมรตว แลวเราก

ไปขโมยเอา ไปจบเอา ไปตะครบเอาสงทไมไดเปนของเรา และไม

276

สามารถทจะท�าใหเปนของเรา แตวาไดหลงในความรสกวาเปนเรา

หรอเปนของเรา หรออะไรไมไดเปนของเรา รางกายกไมไดเปนของ

เรา เวทนากไมไดเปนของเรา มนเปนของธรรมชาต

ถาหากมนเปนของเราจรงๆ กนาจะสามารถบอกมนใหมน

ตามใจเรา คออยาใหเจบ อยาใหปวย อยาใหแก อยาใหตาย มน

กท�าไมได บอกไดแตมนไมฟงหรอก มนไมอยในอ�านาจของเรา ไม

อยในความปรารถนาของเรา ไมอยในบงคบบญชาของเรา จะเรยก

วาเปนเราหรอของเรามนกไมสมควร เรากตองด มนกเปนสกแตวา

ธาตตามธรรมชาต อยางทอาตมาไดอธบายเมอคน มนกสกแตวาธาต

ตามธรรมชาต เมอเปนธาตตามธรรมชาต เรากตองยกใหธรรมชาต

เราตองสลดคนใหเปนของธรรมชาต อยาไปยดมนไว อยาไปหลง

กบมน รางกายกเปนของธรรมชาต

เวทนากเปนของธรรมชาต คอ รางกายกบจตใจกเปนของ

ธรรมชาต เปนไปตามกระบวนการของธรรมชาต จะมเวทนาเกด

ขน กเหมอนกบบางทลมพดมาจากทางเหนอ บางทลมพดมาจาก

ทางใต บางทลมพดมาจากตะวนตก บางทลมพดมาจากตะวนออก

บางทเปนลมแรง บางทเปนลมเบา บางทเปนลมรอน บางทเปนลม

เยน แตมนกเปนลมตามธรรมชาต มนกพดไปพดมา มนกเหมอน

กบเวทนา บางทกเปนสขเวทนา บางทกเปนทกขเวทนา บางทก

ไมสขไมทกข กเขาไปออกไป เปนไปตามเรองของธรรมชาตของ

เวทนา ไมเปนไปตามทเราชอบใจ เราปรารถนา หรอทเราอยาก

บงคบใหมนเปนตามทเราคดวาควรจะเปน เรากสมควรสลดคนให

ธรรมชาต สลดคนตอกระบวนการของเหตปจจย

277

สญญากเชนเดยวกน สงขารกเชนเดยวกน วญญาณกเชน

เดยวกน เปนของธรรมชาต รางกายกบจตใจกเปนของธรรมชาต

เรากตองสลดคน

สลดคนไมใชทอดทงและไมม แตเราเสยสละความรสกตอตว

ตนทเราชอบสรางไว และส�าคญมนหมายหรอเพมเตม รป เวทนา

สญญา สงขาร วญญาณ มนกเปนกระบวนการตามธรรมชาต คอ

มสทธทจะท�าความทกขใหเกดขน มสทธทจะท�าความสขใหเกดขน

มสทธทจะท�าความหลดพนใหเกดขน แตเรากตองเขาใจใหถกตอง

ตามธรรมชาตของมน ถาเราไปยดไวซงความรสกตอตวตน เราก

ผดกระบวนการของธรรมชาต เราจ�าเปนทจะตองสลดคนใหได อยาง

นจะเปนความปลอดโปรง เบาสบาย แตบางทกเปนสงทท�าใหเรา

กลว เมอสลดคนอะไรสกอยาง มนรสกวาถาสลดคนมนจะไมมอะไร

มนจะเหนวาการไมมอะไรนนนากลว

แตส�าหรบผปฏบต การไมมอะไรแสนสบาย มนมองตรง

กนขาม ผปฏบตกจะมองตรงขามกบโลก นกถงอยางปน อาจารย

อมโรซงไดกอตงวดอภยครดวยกน เราปกครองวดอภยครดวยกน แต

วาปนหลวงพอสเมโธไดขอรองใหอาจารยอมโรไปเปนเจาอาวาสวด

อมราวดทประเทศองกฤษ เมอหลวงพอสเมโธขอ กไมมทางปฏเสธ

อาจารยอมโรกเลยไป วดอมราวดกเปนวดใหญ จะมพระเณรมาก

แมชมาก ญาตโยมมาก จะมภาระหนาทหลากหลาย แตกเปนท

นาสงเกต ตอนญาตโยมไดขาววาอาจารยอมโรจะยายไปเปนเจา

อาวาสวดอมราวด กจะมความรสกเสยดายในแงหนง แตวาเขามก

จะแสดงความภาคภมใจ ดใจ วาเหมอนกบทานไดต�าแหนงสงกวา

278

ถาเทยบในทางโลกกเหมอนไดเลอนต�าแหนงดขน นาดใจแทน แต

เวลาพวกพระหรอนกบวชเราไดขาว เออ อาจารยอมโรไดเปนเจา

อาวาสทโนน เวลาพดกบทานกจะปลอบใจ เออ เอาละ คอมน

ตรงกนขาม คอมนตองมภาระมากขน มหนาทมากขน มการรบผด

ชอบมากขน เปนสวนทไมงาย ความนยมของโลกกบความนยมของ

ธรรมะบางทมนสวนทางกน เรากตองสรางความคนเคยกบความ

สลดคน ความเสยสละ การปลอยวาง มนทวนกระแสของทางโลก

จรงๆ เรากตองเรมสรางความคนเคย เวลาเราท�าอยางนน กเปน

เหตใหเกดความสงบ

ความสงบน ทเราวามความสลดคนตอความรสกมตวตน

ไมใชวาเราไมมความรสกอะไร ไมมการเกยวของกบโลก หรอสลด

คนแลวตอจากนนไปกงอมองอตนไมท�าอะไรเลย มนไมใชอยางนน

ยงสลดคนความรสกตอความเปนตวตน ยงท�าใหเราอยในโลกอยาง

สะดวกสบาย อยางมประสทธภาพจรงๆ เพราะวาการเกยวของกบ

คนกไมไดขดกบใคร เพราะวาเรากไมเอาตวตนมาแบก ไมเอาความ

ปรารถนาวาจะตองใหไดอยางน ไมไดอยางนเราจะไมพอใจ คอจะ

มองตามกระบวนการของเหตปจจย เหตปจจยมผลกจะปรากฏ เหต

ปจจยไมมผลกจะไมปรากฏ มนไมมโทษใคร ไมเกดความเสยดาย

ไมเกดความเสยใจ

ถาหากวามอะไรเกดขน ทคนไดท�าในสงทสรางความทกข

ใหเจาของ สรางความทกขใหผอน กมองในลกษณะนาสงสาร นา

สงเวชวาไมสามารถทจะเหนความจรง กคดอยางน แทนทจะไม

279

พอใจ เกดความโกรธโมโห อยางนตองจดการใหได อยางนกยง

เพมความเดอดรอน

เมอพรอมทจะสลดคน กท�าใหราบรนในชวตของเรา เพราะ

วาปญหาทงหลาย มนกชอบเกดจากความรสกตอตวตน เพราะเรา

เองกตองการใหคนยอมรบ บางทกไมชอบในสงทคนอนเขาเปนหรอ

ท�า เหตการณตางๆ กเพราะวาความรสกตอตวตนเปนสงทขวาง

โดยบางทกไมรสกตว ไมใชบางทละ คอมนจะไมคอยรสกตว เมอ

มอะไรเกดขน ตวเองจะถก คนอนจะผด มนมกจะเปนอยางนน

ท�าไมเขาเปนอยางน เขาโงเหลอเกน เรยกวาตวเองรด คนอนไมร

ดเทา อยางนมปญหาอยตลอด จะอยในครอบครวกมปญหา อย

กบเพอนฝงกมปญหา อยกบสงคมทท�างานกมปญหา มนกมกจะ

เปนอยางนน

เมอไหรเราสามารถสลดคนตอความเปนตวตน มนกท�าให

เราอยอยางสามารถทจะใชสตปญญาปรบตวได ถาเราคดในลกษณะ

ของสาวกของพระพทธเจา คอแตละองคทานจะมบคลกของทาน

ไมใชวาไมมบคลก ไมมอธยาศย มความสามารถในคนละดานกน แต

กไมใชวาจะเกงทกเรอง แตกไมสรางความทกข ไมสรางปญหา อยาง

ลกษณะของคน ถาเทยบพระสารบตรกบพระโมคคลลานะ นสย

ไมเหมอนกน รสกวาจะเทยบพระสารบตรเปนพยาบาล และพระ

โมคคลลานะเปนแม ในวธสอนและวธดแลลกศษย เพราะวานสยไม

เหมอนกน พระพทธเจาจะเทยบพระสารบตรเหมอนกบเปนพยาบาล

คอพระสารบตรจะสอน ขยนสอนจนคนเขาสการเปนพระโสดาบน

280

พอหายปวยพอสมควรกทง ตองดแลตวเอง แตพระโมคคลลานะ

นสยไมเหมอน เวลาดแลลกศษยจะเหมอนแม คอดแลจนถงเปน

พระอรหนต จะดแลตลอด นสยไมเหมอนกน มนมความแตกตาง

การเปนพระอรหนตไมใชวาไมมบคลก ไมมอธยาศย ไมม

ความแตกตางกน กจะแสดงออกในปรากฏการณตางๆ แตวาไม

สรางความทกข และไมแบกความเปนตวตนอยในนน จะมลกษณะ

ทไมเหมอนกน

หรออยางมครงหนงทก�าลงมปญหาในหมคณะของสงฆ

พระอานนทก�าลงเลาใหพระพทธเจาฟง พระพทธเจาถามวาม

พระเถระองคไหนอยแถวนน พระอานนทบอกวามพระอนรทธอย

พระอานนทพดในเชงวาเปนพระผใหญในถนนนนาจะจดการ แต

พระพทธเจาบอก คอยงไงกตาม พระอนรทธนสยทานไมให ทาน

ไมไดสนใจในเรองนนมาแตไหนแตไร จะใหทานสนใจเดยวนเปน

ไปไมได นกตองสงพระสารบตรหรอพระโมคคลลานะเขาไปจดการ

ทานจะรบผดชอบ

พระอนรทธทานเกงเรองเทวดา เรองโลกสวรรค เรองการ

จะมความเกงในการจดการหมคณะหมสงฆ ทานไมไดสนใจ ทานอย

กบเทวดามากกวา ไมถนดในการเกยวกบคนทพดกนไมรเรอง แต

วาจะใหทานพดกบเทวดา สอนกบเทวดา สอสารกบเทวดา ถนด

สบาย นนสยแตกตางกน แตเปนพระอรหนตทงหมด

281

การสลดคน ไมใชวาจะสลดคนความเปนบคคลหรอบคลก

แตสลดคนการยดไวและการส�าคญมนหมายในความเปนตวตนใน

ขนธ ๕ น หรอสลดคนตอความขดแยง หรอวงตามกระแสของ

โลก เรากสลดคน เพราะดแลวมนไมคม มนไมไดอะไรนอกจาก

ความทกข เรากไดสรางความยนดพอใจกบความสลดคน

พดในลกษณะการปฏบต เชนทเราท�าในบทศกษาวา ใหสลด

คนอยเปนประจ�า จกหายใจเขา จกหายใจออก เรากคอยฝกคอย

หดคอยทดลองวา เชน ลมหายใจเขา ลมหายใจออก เรากสงเกต

ด มอะไรทชอบไปตะครบ ชอบไปสนใจ ชอบไปไมพอใจ ชอบไป

พอใจ ชอบส�าคญมนหมายวาเรามความเหนอยางน เรามความเหน

อยางโนน เรากลองสลดคน คอไมใชวาเราตองรอใหบรรลเปนพระ

อรหนตจงคอยสลดคน คอเปนสวนทเราคอยฝกหดทละเลกทละ

นอย แลวคอยไดเหนจตทชอบออกไปตะครบ ชอบไปปรง ชอบ

ไปรงเกยจ เรากเอาค�าศพทน เราลองสลดคน

เพราะวาสงทผลกดนการตะครบ การแสสายอยางนน ก

ความรสกตอตวตน เรากลองฝกหดพยายามทจะมความสลดคน

ยงไงกไมไดเปนของเราอยด เปนกระบวนการของธรรมชาต ลม

หายใจเขา ใหมความสลดคน ใหมความเสยสละ ใหมการปลอย

วาง ลมหายใจออก เรากพยายามอยกบการปลอยการสละ เราก

ทดลอง เพอลมรสของความรสกทเกดขนเวลาเราไมแบกความเปน

ตวตน มนกเปนก�าลงใจ ในการปฏบตจรงๆ อาตมาวาโยมกตอง

ลองเอา เปนสวนทคอยฝกหด

282

ใน ๗ วนทผานมาอาตมากอธบายหลายเรอง แตวาทมน

กลบมาอก ซ�าๆ ซากๆ กอานาปานสต เรองลมหายใจเขาลมหายใจ

ออก และอบายตางๆ ทเราควรใช หรอเราควรทดลองการฝกสต

อยกบลมหายใจเขาลมหายใจออก ฝกปญญาใหเกดขนกบลมหายใจ

เขาลมหายใจออก มนกเปนอบาย

เวลาพระพทธเจาจะอธบายวธปฏบตวธภาวนา ทานกจะใช

อานาปานสตเปนสวนมาก เวลาทานเองจะแสดงถงวธททานเองได

ใช ทานกจะพดถงอานาปานสตเปนสวนมาก และเปนวธทเรานา

จะมก�าลงใจในการฝกหดในวธการตางๆ

แตในแงของอานาปานสตและการภาวนา คอ เราตองเขาใจ

วาการภาวนากตองมฐานเหมอนกน ตองเขาใจวาความส�าเรจของ

การปฏบตไมใชวาดงลงไปทอบาย หรอวธการอยางเดยว มนจะตอง

มฐานรองรบ จงจะไดเกดความส�าเรจได อานาปานสต การก�าหนด

ลมหายใจเขาลมหายใจออก จะตองมอรยมรรครองรบ อรยมรรคม

องค ๘ สมมาทฏฐ สมมาสงกปปะ คอ ความเหนชอบ ความด�าร

ชอบ วาจาชอบ การท�างานชอบ สมมาอาชวะ อาชพชอบ ความ

พากเพยรชอบ ความระลกชอบ ความตงใจมนชอบ คอ หนทาง

นเปนสงทไดฝกหดไดปฏบต ท�าใหมศล สมาธ ปญญาในชวต ทง

ในชวตประจ�าวน ทงในเวลาทเราภาวนาฝกหดจตใจของเรา คอ

มาสรางฐานรองรบอย

เวลาพระพทธเจาพดถงการเปนพระโสดาบน ผตรสรเขา

สธรรมะขนพนฐานหรอขนแรกในการตรสร โสตะ แปลวากระแส

283

คอกระแสของธรรม หรอกระแสการหลดพน ทานถามพระสารบตร

กระแสของการหลดพน กระแสของธรรมคออะไร พระสารบตร

ทานตอบ คอ อรยมรรค ๘ เปนกระแส พระพทธเจาจงยนยนวา

ใช ทเราวาผทเขาสกระแสของธรรม คอผทปฏบตอรยมรรค ๘

หรอปฏบตศล สมาธ ปญญา คอไมอนไกล ไมใชวาสงทผดแปลก

อะไรหรอพเศษอะไรจนเกนไป เวลาเราไดปฏบตในกระแสของศล

สมาธ ปญญา เวลาเราปฏบตในอรยมรรค ๘ คอเราก�าลงจะท�าใน

สงทจะเปนกระแสพาเราหลดพน แตเรากตองท�าใหมนถกตองถถวน

รอบคอบ เพอใหออกผลใหได ไมใชทเราปฏบตนนกเปนอยางหนง

และเรองของการเปนผรบผลของการปฏบต ผทเขาสกระแสธรรม

เปนเรองอน มนกเปนเรองเดยวกน เปนสงทนาคดนาพจารณา

เวลาพระพทธเจาสอนธรรมะ กเปนการวางพนฐานของการ

เขาสธรรมะ เพราะเวลาพระพทธเจาสอน ทานกจะวางรากฐานของ

จตใจคน คอดงคนเขามาทเราเรยก อนปพพกถา คอ ค�าสอนทเปน

ขนเปนตอน แลวเวลาไดปพนฐานเรยบรอยแลว พระพทธเจาเหน

วาจตใจของผนก�าลงเบกบาน เปดจตใจไว พรอมทจะรบธรรมะ

ได จงจะสอนอรยสจ ๔ แลวเวลาสอนอรยสจ ๔ นน มกจะบรรล

เปนพระโสดาบนหรอสงกวานน เพราะพรอมทจะฟง และพรอมท

จะเขาใจ เวลาเขาใจ จตกสามารถจะพนจากอ�านาจของกเลสและ

ตณหาได พรอมจะพนจากอวชชาได

ในแงหนง คงจะไมมพระพทธเจามาสอนเรา แตเราสามารถ

สอนตวเองตามแนวทางทพระพทธเจาสอนไว เรากท�าอนปพพกถา

หรอการเตรยมจตใจเปนขนตอน อยางทพระพทธเจาสอนเรองทาน

284

เปนสงแรก ศล สคคะ หรอเรองของสวรรค อาทนวะ คอโทษของ

กาม และ เนกขมมะ เสยสละ เมอจตใจเบกบานเพยงพอ ดแลว

พรอมทจะรบธรรมะ จงไดสอนเรองอรยสจ ๔

เราเองกควรจะพยายามทบทวนชวตของตวเอง และทบทวน

จตใจของเรา เพอไดระลกถงคณประโยชนของทาน ของการให ของ

การชวยเหลอ หรอการบรจาค จาคะ เพอเปนประโยชนแกผอน

เพราะอานสงสกมมาก ท�าใหจตใจเบกบาน ท�าใหจตใจรสกอมเอบ

เบา เพราะเราสละสงของของเราเพอชวยผอน ท�าใหเราเกดความ

ดใจ เราชวยผอน เรากไดความเสยสละ เพอชวย มนกเปนการฝก

ตวเองในหลายระดบ และกไดท�าใหมความภาคภมใจ

ศล เวลาเราอยในศล ยงโดยเฉพาะศล ๕ เพราะวาศล

ทงหมดกมกจะออกจากศล ๕ กเปนเหตใหเกดความรสกยนด พอใจ

อมเอบ กเปนอกขนหนง เพราะวาสงทเกดขนคอเราเหนวาไมมโทษ

ในการกระท�าของเรา เพราะปญหาของผทไมรกษาศลหรอศลขาด

ตกบกพรอง อยางหนงคอจะดถกเจาของ คอมนจะรสกตว มนชก

อาย หรอมนดถกเจาของ อกอยางหนงคนอนกจะดถกเรา คนอนก

จะระแวงและไมไวใจ กจะเรมพดกน คนนตองระวงหนอย คนขาด

ศล แลวเวลาจะตายกจะมความรสกสบสน เพราะวาความประพฤต

ของเราไมเรยบรอย มความเคลอบแคลงสงสยในการกระท�า จะ

ท�าใหจตใจสบสน และเปดชองใหตวเองลงสทคตภม กเปนเรองท

นาเสยดาย

285

เวลาเราเปนผรกษาศล ศลด ศลไมขาดตกบกพรอง ไมดาง

ไมพรอย กเปนศลทสมบรณบรบรณ และเขาใจในเหตทเรารกษา

ศล ไมใชเพยงแตรกษารปแบบ อนนนเปนการรกษารปแบบ ไมใช

เรองรกษาศล คนละอยาง ตองเขาใจ เวลาจตอยกบคณธรรมอย

กบศล ลกษณะจตใจยนดพอใจกบการอยกบศล ตวเองกรสกภาค

ภมใจ และไมไดคดดถกตวเอง คนอนกจะชมเชย คนอนกจะไวใจ

เรา ไปในสงคมไหนเขากจะใหการยอมรบ การไวใจ เมอตายจตใจ

กจะสงบ ตายแลวกจะเขาสสคตภม ธรรมชาตมนเปนอยางนน มน

เปนอานสงสของการอยอยางผมศล

วกกลบมาททาน การให ทจรงกเกยวพนกบผมศล เพราะ

นกถงพระสตรทมโยมคนหนง ชอจตตะ เขาเปนคนหนกแนนใน

ธรรมะ เปนผปฏบตด เปนพระอรยบคคล แตเปนฆราวาส ศลกด

สมาธกด การเปนผมคณธรรมกด แลวถงเวลาทเขาอายมากแลว

มการเจบไขไดปวย เขากดทาทางจะตาย เขาอยทบาน ปวยหนก

ญาตทงหลาย ครอบครวและเพอนฝงกลอมอยใกลๆ เพราะเปน

คนด กมบรวาร เขานอนปวย จะมพวกภมมาเทพ พวกเทวดาชนท

เขาอยใกลๆ อยรอบ อยในตนไม อยในทตางๆ ทอยรอบบาน เขา

กเหนทาทางไมด ใกลจะถงเวลาตาย เขากหวงด เขาเปนเทพชน

ต�า ไมใชเทพชนสง เขาเหนวาคนนเปนคนดเยยมจรงๆ มคณธรรม

ถาเขาไดปรารถนาการเกดเปนพระเจาจกรพรรด กจะส�าเรจตาม

ความปรารถนานน ถาอธษฐานตอนชวงทตาย เกดใหมกจะไดเปน

พระเจาจกรพรรด เขาเหนวาเปนสงทด เขากบอกกบจตตะ ซงคน

286

อนกไมเหน เขากพดกบจตตะ แตจตตะตอนนนกก�าลงปวย เขาก

พดออกไปวามนเปนเรองของต�า เปนของไมเทยง ไมแนนอน ไม

นาปรารถนาเลย พวกญาตๆ ครอบครว เพอนฝงไดยนแลวกคด

วาเขาพดเพอ เหมอนกบก�าลงขาดสตเพราะใกลตาย อาจจะไดรบ

ความเจบปวด เขาก กลววาเรมจะเผลอสต เลยวา อยาเผลอนะ

จตตะจงถาม ท�าไมจงวาอยางนน เขาวา คณเพงพดเมอตะกวา

นนเปนของต�า ไมนาปรารถนา เปนของเสอมสลายได จตตะจงได

แอบอธบาย ออ อนนนพวกเทวดาพงมาบอกใหตงอธษฐาน เวลา

เกดใหมจะไดเปนพระจกรพรรด ซงเราเหนวามนเปนของต�า ไม

นาปรารถนา เขากไมรวาเทวดาลอม พวกเขาจงขอใหจตตะชวย

อธบายธรรมะตอไปใหเขา กอนทจตตะจะหมดลมหายใจ

จตตะกพดถงสงทควรจะตงใจอยางมนคงในชาตนในชวต

น คอการพยายามท�าใหศรทธาในพระพทธ พระธรรม พระสงฆให

มนคง และควรจะใหมความเสยสละเออเฟอ ใหโดยไมคดหวงแหน

ตอตวเอง มการใหเพอชวยเหลอเพอนมนษยทงทอยในครอบครว ทง

ใครทมคณธรรม เรากรจกใหรจกชวยเหลอ คณธรรม ๔ ประการน

จะเปนเหตใหชาตนมความสขสบาย ถาหากไดตงมนคงในคณธรรม

๔ ประการน จะไดเขาสกระแสของธรรมะจรงๆ

ทจรงกเปนลกษณะของพระโสดาบนทพระพทธเจาเคย

อธบาย พดถงสวนมากเวลาจะอธบายถงคณธรรมหรอเอกลกษณ

ของพระโสดาบน ผทมศรทธามนคงในพระพทธ พระธรรม พระ

สงฆ และผมศลบรบรณ

287

แตบางครง กจะอธบายในลกษณะศรทธามนคงในพระพทธ

พระธรรม พระสงฆ และผมนคงในการให ในการชวยเหลอ ในการ

เสยสละเพอประโยชนผอน

กเปนคณธรรมทนาคด นาตงไวในจตใจของตน เพราะวา

ทงเปนความสขในปจจบน ทงเปนความสขในอนาคต ทงเปนพน

ฐานของการเขาสกระแสธรรม เปนการสรางพนฐานในจตใจ นกถง

ทาน นกถงศล มนกเปนสงทปพนฐานไวมนคง จะไดภาวนาสะดวก

เวลาจะดลมหายใจเขา ลมหายใจออก ถาเรามฐานทท�าใหมนคง

กลาหาญ การกาวหนาในการปฏบตกจะสะดวกขน

เชนเดยวกน เมอนกถง สคคะ คอสวรรค ถาเรานกถง

สวรรค ไมใชนกถงวาเมอไหรจะไดเกดในสวรรคหนอ คอนกถงใน

ลกษณะสาเหตทเกด สตวทงหลายหรอผมชวตจะไดเกดในสวรรค

คออาศยคณธรรม อาศยกศลธรรม อาศยคณงามความด เราเอง

เมอเราเปนผตงอยในทาน ในศล ในคณธรรม ในกศลธรรม ในคณ

งามความด กเปนการใหก�าลงใจกบตวเองวา นแหละเราเองก�าลง

ด�าเนนชวตในลกษณะทจะใหเราไดเขาสภพภมอนด ไมนาเปนหวง

ไมนากงวล

แตวาอกแงหนง เวลาเรามนใจกเปนสวนท เออ เรามนคง

อยางน เรากยงตองมการเจรญกาวหนาตอไป ในการคดถงโทษหรอ

ขอบกพรองของกามคณกด กามภพกด กามคณกคอการเพลดเพลน

ยนดในรป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ กามภพคอ ภพภมอนยง

พวพนอยกบกาม จะเปนมนษยกด จะเปนเทวดาชนลางกด เรา

288

กเหนวามนยงบกพรองอย ยงไมละเอยดเทาทควรส�าหรบเราผท

มบญวาสนาทไดฟงธรรมะของพระพทธเจา ไดพบประสบหนทาง

ทพระพทธเจาใหไวเพอการดบทกขทแทจรง เรากควรจะเหนโทษ

ในสงเหลาน เหนขอบกพรอง เพราะวาเปนอยางนนจรงๆ

พระพทธเจาไดพดอยวา คอมสาเหต ๔ อยางทท�าใหม

ความกลวตาย คอ อยางหนงกมความเพลดเพลนกบรางกาย คอ

เรามความเพลดเพลนยนดกบรางกาย เราจะหวงแหนรางกาย ท�า

ยงไงจงไดดแลรางกาย ท�ายงไงจะท�ารางกายใหมความสวยงามนา

รกอย ท�ายงไงรางกายจะไมเกดเจบไขไดปวย ท�ายงไงรางกายจง

ไมแก มนกหมนเวยนอยกบความผกพนกบรางกาย เมอผกพนกบ

รางกายอยางนน มนกมความกลวตาย มนกเรองธรรมดา

เชนเดยวกน เรากมความผกพนกบกามคณ ยนดเพลดเพลน

กบรป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ หาความสขหาความสบาย หาความ

ยนด ความคลคลาย คอหาสงทภายนอกทจะท�าใหเกดความสข

สบาย แตสงเหลานมนชอบเปลยนแปลงอยตลอด เฉพาะลกษณะ

ของมนเองมนไมเทยง เรากตองพลดพรากจากมน มนกเกดความ

กลว หรอเราเองกตองอายมาขน ตองแก ตองเจบ ตองปวย ใน

ทสดตองตาย เรากตองพลดพรากจากสงเหลานน กจะท�าใหยงม

พนฐานของความกลว เพราะวาเราไดฝากความสขความสบายของ

เราอยกบสงภายนอก

อกอยางหนงทท�าใหกลวตาย คอ เราไดเคยท�าสงทเปน

อกศลในอดต และกยงไมไดละใหหมด ยงไมไดยบยงกระแสของ

289

อกศลธรรมได ในเมอเปนอยางนน เวลาเราเขาใจในหลกกรรม วา

มนกอยางทเราสวด ท�ากรรมอนใดไวเปนบญหรอเปนบาป เราจะ

ตองเปนทายาท คอจะตองรบผลของกรรมอนนนตอไป เรากจ�าเปน

ตองรบ มนกนากลว แตถาเราเปนผตงอยในกศลธรรม ตงอยในสง

ทดงาม กไมมอะไรนากลว มนจะอยกไมนากลว จะตายกไมนากลว

ธรรมชาตแสดงออกอยางนน

อกอยางหนงกมความโลเลสงสยในธรรมะของพระพทธเจา

เมอยงมความโลเลสงสย มนกตองมความกลวตาย เพราะวาไม

แน เอ ท�าถกหรอท�าไมถก สงทเราไดคดมนถกหรอไมถก สงท

พระพทธเจาสอนถกหรอไมถก อยางนแหละ มนรงแกเจาของ มน

กเปดชองใหกลว

๔ อยางนเปนเหตใหกลว ตรงกนขาม คอเรามความเสย

สละ หรอสลดคนสลดทง ปลอยวางตอรางกายกด ตอกามคณกด

ตออกศลธรรม ตงอยในกศลธรรม มความเขาใจทสรางความมนคง

ในค�าสอนของพระพทธเจา เรากสบาย ไมมอะไรท�าใหเราหวนไหว

ไมมอะไรท�าใหกลว เราเหนโทษของสงเหลาน เราเสยสละได

เนกขมมะ เรากพรอมจะอยอยางเรยบงาย สนโดษ มงใน

สงทเปนสาระ มงในสงทเปนประโยชนในดานคณธรรมของเจาของ

และเปนประโยชนกบผอนดวย นกเปนผมเนกขมมะ ยนดในการ

เสยสละ ยนดในความสลดคน อยางนกเปนการเตรยมปพนฐาน

ของเจาของ เพอไดเหนอรยสจ ๔

290

ไมใชวาจะตองรอไมร อกกกปปกกลป จงจะมพระสมมา

สมพทธเจาเกดขนในโลกนอก คอเรากสอนตวเอง อาศยค�าสอน

ของพระพทธเจามาสอนเจาของ มนกท�าได และหนทางนเปนสงท

ไดใหผลออกมาตง ๒,๕๐๐ กวาป เรากสามารถทรบผลเชนเดยวกน

แตเรากตองคอยท�าใหมนถกวธการ เราปพนฐานใหด ทเราปฏบตกบ

ลมหายใจเขาลมหายใจออก อนนเปนอบาย เปนวธการทจะปฏบต

ในการฝกจตใจ แตวาจตใจนนจะไดรบผลกเวลาเราปพนฐานของ

จตใหมนคงได เหมอนกบทพระพทธเจาสอน คอส�าหรบคนทคด

วาจะไดสรางชนบนของอาคารใหญ แตยงไมไดสรางรากฐานสราง

ชนแรกกอน มนกไมส�าเรจ ไมใชวาจะกระโดดสรางชนบน มนตอง

สรางฐานใหดเสยกอน แลวคอยสรางตอไป

อนนกเชนเดยวกนกบการปฏบตของเรา เรากดลมหายใจ

เขาลมหายใจออก เราปฏบตในการฝกสตท�าสมาธ แตวาทจรงก

เปนการใชปญญาเพอปพนฐานใหด ผทเหนคณคาของทาน ของ

ศล ของเนกขมมะ กเปนผก�าลงใชปญญาในชวตประจ�าวนในการ

เขาใจในสภาพของจตใจ เพราะวาจตใจทเบกบานพรอมทจะเขา

ถงธรรมะ

เรากคอยฝกทกลมหายใจเขา ทกลมหายใจออก แตวามน

กตองเขาใจการปฏบตธรรม มนเกยวพนกบหลายเรอง เวลาเรา

ท�าใหมนสอดคลอง ผลกจะปรากฏ และผลทปรากฏนน มนกไม

ไดอนไกล ท�าใหเราเปนผปราศจากความทกขใหได ผทไมทกขหา

ยากในโลกน เรากควรจะชกชวนเจาของใหเปนอกคนหนงทไมทกข

292

ไดเวลาแลวทจะจากลากน กจบลง มนกเปนไปตาม

ธรรมชาต ทเราเขากรรมฐานกไดเกดขน ตงอย แลวกดบไป ก

เปนไปตามลกษณะธรรมชาต ทญาตโยมไดเขามา ๘ วน ๗ คนนน

อาตมากขออนโมทนาในความตงใจ และความอตสาหะพยายามท

มตอการปฏบตธรรม เปนเวลาทมคณคามาก

เวลาน ๘ วน ๗ คน คดอกแงหนง ถาเทยบกบชวตเราก

เปนเวลานอยๆ หนงเทานน ทส�าคญมากกวาประสบการณทไดใน

เวลาทเราปฏบตในทน ทส�าคญกวาคอเราจะเอาธรรมะทไดยนไดฟง

ไดปฏบตมา เอาออกมาใชในชวตประจ�าวนไดยงไง นกเปนสงทควร

ใหความสนใจและใหความส�าคญ คอ ความสงบทไดในเวลาปฏบต

ทน กไมตองทงไวทนหรอก เอากลบไปบาน เอาไปใช เปนเรองท

ส�าคญ แตเราจะเอาความสงบและความรทไดมา จะเอาไปใชในชวต

ประจ�าวนไดยงไง ตองอาศยสงทชวยประคบประคอง เชน ในแง

หนง อยางทพระพทธเจาสอนในลกษณะเหตปจจยทจะท�าใหสมมา

ทฏฐเกด ถาเราจะด�าเนนชวตกตองพยายามน�าสมมาทฏฐเขามาส

ชวตของเรา กนาสนใจเพราะเปนเรองทไมมากนก พระพทธเจาให

ธรรมะ ๒ ขอ คอ ปรโตโฆสะ การไดยนไดฟงสงทดจากผอน คอ

การไดยนไดฟงธรรมะ แตวากมความหมายทกวางออกไป ไมใชเพยง

๒๑

293

แตฟงธรรมะอยางเดยว แตหมายถงเหตปจจยภายนอกเชน การ

มกลยาณมตร การคลกคลกบเพอนทดในธรรมะ กเปนเหตปจจย

ภายนอก นอกจากการใหความสนใจและความส�าคญกบกลยาณมตร

กตองเปนกลยาณมตรกบตวเองดวย เชน เราไปคลกคลในสถาน

ทไหน กบเหตการณแบบไหน เราไดไปหาภาระหนาทอะไรอยางไร

ในชวตประจ�าวนของเรา มนพอดกบก�าลงของเรามย เราไปท�ามาก

เกนไปในชวตมย เกยวของกบคนมากเกนไปมย มนกเปนสงทตอง

คดทบทวนด คดพจารณา เพราะวาสงแวดลอมและบคคลทเราม

สวนเกยวของ กเปนเหตปจจยทท�าใหเราไดรบความรสก เราควร

ใหความสนใจกบสงแวดลอม สถานการณ บคคล ทจะชวยท�าให

จตใจเกดความสงบความเยอกเยน หรออยางนอยไมวนวายจนเกน

ไป กเปนเรองทส�าคญ

ธรรมะอกขอหนงทพระพทธเจาเนนทเปนเหตปจจยเพอเกด

สมมาทฏฐ กคอเปนเหตปจจยภายใน คอ โยนโสมนสการ การ

ใครครวญโดยชอบธรรม หรอการพจารณาโดยหลกธรรม ซงเราก

ตองรจกคดนก ใชสตปญญาของเจาของ เพอน�าธรรมะเขาสจตใจ

ของตน เพราะวาการพจารณาโดยหลกธรรม กท�าใหเราฉลาดใน

การเลอก เชน เราพจารณาวาอนนเปนกศลหรออกศล คดแคน

อนนเปนสงทเปนประโยชนหรอไมเปนประโยชน สงเหลานเปนบญ

หรอเปนบาป คดแคนมนกมโยนโสมนสการ ไดใครครวญ นเปน

สงสนบสนนความสงบหรอสนบสนนความวนวาย ไดคดพจารณา

ในจตใจ อารมณทเราคลกคลภายใน เรากควรใครครวญ เวลาเรา

ใครครวญดวยหลกธรรม เรากสามารถเลอกในสงทจะชวยใหจตใจ

เกดความหนกแนน เรากอยอยางผมหลกธรรม

294

ไมใชวาออกจากยวพทธกสมาคมแลว รบกลบบานปดหอง

มนกไมใชอยางนน เรากรบผดชอบ มการงาน มการเกยวของกบทาง

ครอบครวกด เพอนฝงกด สงคมภายนอกกด เรากรจกใชสตปญญา

รจกการน�าสตปญญาเขามาสชวตประจ�าวน สวนหนงทส�าคญทจะ

ชวยการด�าเนนชวตโดยอาศยหลกธรรมในสงคมภายนอก กเรองศล

๕ นาจะเปนพนฐานส�าหรบผทหวงดตอตวเอง

ถาเปนชาวตะวนตก ชาวครสต จะตองมความกลววาถา

ท�าผดศลเดยวพระเจาจะลงโทษ อยางนไมตองหวง เพราะวาใน

พระพทธศาสนา พระเจาไมไดลงโทษ เราเปนผลงโทษตวเอง ไม

ตองมพระเจามาบงคบบญชาเรา คอ เรามตวเองทฉลาดหรอโง เรา

กตองใหอยในศล เพราะวาเมอเราท�าในสงทไมลงรอยกบศลธรรม

กกลายเปนการกระท�าทมโทษแอบแฝงอยในนน จะเปนสงทกลบ

มารงแกเรา

การรกษาศลจงเปนสงทพระพทธเจาพด คอม ๕ เรองท

เปนการใหอยางยงใหญ คนไทยเรากชอบท�าบญถวายทาน ชอบให

ชอบบรจาค คอเปนนสย เลยนาจะสนใจในจดน คอม ๕ อยางท

เปนการใหทยงใหญ มอานสงสมาก ๕ อยางนคอ

ใหอภยแกสตวทงหลาย คอ เรางดเวนจากการเบยดเบยน

งดเวนจากการฆาสตวตดชวต เรากใหความไววางใจ ใหความเชอ

ถอไดกบบคคลทงหลาย คอ ไดใหโดยการไมลกทรพย ไมขโมย ไม

ท�าสงทไมซอตรง เปนการใหทพเศษ

295

ศลทง ๕ เปนการใหทยงใหญ เพราะวาทพระพทธเจาบอก

คอเปนการใหความปลอดภย ใหความไววางใจซงกนและกน อยาง

นเปนการใหทมคณคามาก มนเปนสงทในชวตประจ�าวนของเราเปน

สงทชวยตวเอง เพราะวาเราไมไดท�าสงทเปนโทษเปนพษเปนภย

เราชวยผอนเพราะเราไมไดสรางความเดอดรอนใหใคร และชวย

จตใจในลกษณะทชวยใหจตใจมความมนคง ไมแสสาย ไมวาวน

กเปนอานสงสทเกดขน มแตคนได ไมมใครเสย เปนลกษณะของ

การใหทมความส�าคญ และในชวตประจ�าวนของเรากจะเปนสงท

ชวยใหมความราบรนเกดขน เพราะเมอไหรเราเกดอปสรรค เกด

ความตดขด เกดปญหาตางๆ ถาเรากลบมาด มกจะมสวนทขาด

ตกบกพรองในแงของศล ถาไมโดยตรงกโดยออมเปนบางครง ตอง

ดใหด แตศลจะชวยไดเยอะ หรอบางทเราเองไมไดเจตนาจะผด

ศล แตเราไปรวมในสถานทหรอบคคลทก�าลงท�าสงทไมสจะเปนศล

ทบรสทธด เลยปญหามนจะกลบมาหาเราอก

การรกษาศล ไมใชวาเรารกษาศลเพอดถกใคร หรอตดใคร

ออก หรอจะยกตวเองขนมาขมผอน แตวาเรารกษาศลเพราะวาเปน

วธทจะท�าใหไมทกข คดแคนเรากหาวธด�าเนนชวตทไมทกข เปนสง

ทเราควรจะใหความสนใจ ทจรงเรากสนใจอยแลว ใครๆ กอยากจะ

พนจากความทกข อยากจะมความสข เรากตองฉลาดในการสราง

พนฐานใหด

อกแงหนงทคดอย ทนาฝากไว คอ ในการปฏบตพทธ

ศาสนา เราควรมเปาหมาย และกควรจะตงเปาหมายทอยในเกณฑ

ทไมสงเกนไป และเปนเปาหมายทมสาระมประโยชน แตวาไมได

296

เปนอดมการณหรออดมคตทสงจนเกนไป จนกลายเปนเพยงแต

คาดฝน แตในพทธศาสนาส�าหรบคนทวๆ ไป ทจรงพระพทธเจา

สนบสนนใหเราตงเปาหมายในการเขาสกระแสธรรม อยางการเปน

พระโสดาบน บางคน พอใชค�าศพทกกลวแลว โอ สงเกนไปไม

เหมาะกบมนษยธรรมดา แตอยางทไดพดถงระยะเวลาน ในการ

อธบาย คอเอกลกษณหรอลกษณะของผทเปนโสดาบน มนไมเกน

ก�าลงของคนธรรมดา จะมศรทธามนคงในพระพทธเจา พระธรรม

พระสงฆ และมศล ๕ เปนหลก ทกอยางอยในเกณฑทบรบรณ ไม

สงจนเกนไป

อกค�าสอนหนงจะพดถง โสตาปตตยงคะ คอ สวนประกอบ

ของหนทางทเขาสการเปนพระโสดาบน ม ๔ ขอ

ขอแรกคอ สปปรสสงเสวะ การคบหาคนด สปปรสะ คอ

คนด ผด ผมปญญา ผมคณธรรม เราเขาใกลผมคณธรรม จะเปน

นกบวชกด ฆราวาสกด ผมความสงบมสตปญญา ผทมความยนด

พอใจกบหลกธรรม อยางนเราเขาใกล ขอนเปนขอแรก มนกไมเกน

ก�าลงแตอาศยการเลอก เพราะทางเลอกเรากม เชน เราจะคบหา

สมาคมกบใคร ในการใชในชวตประจ�าวนจรงๆ มนออกมาในหลาย

ลกษณะ ไมใชเฉพาะการเขาไปหา ไปคลกคล ไดพดคย แตวาเรา

คบหาสมาคม กคดดเวลาเราเปดโทรทศน เราคบหาสมาคมกบใคร

เราคบหาสมาคมกบสงทเพยงแตราเรง ฆาเวลา หรอเราคบหาสมาคม

กบสงทจะชวยใหเรามสาระ ความคดในชวตหรอเปลา เวลาเราอาน

หนงสอ เราคบหาสมาคมกบใคร อยางไร ในลกษณะไหน เปนสง

ทมคณธรรมหรอไม กเปนเรองทมความละเอยดอยในตว

297

ขอท ๒ สทธมมสสวนะ การไดยนไดฟงธรรมะ อยางท

เราไดมายวพทธกสมาคม มโอกาสไดฟงธรรม ไดปฏบตธรรม ได

คลกคลกบธรรมะ กท�าใหเราฉกคดพจารณา ท�าใหเราคนเคยกบ

หลกธรรม กเปนก�าลงใจในการด�าเนนชวต มนตองอาศยแนวความ

คดจากผทมประสบการณ กเปนประโยชน ทวา สทธมมสสวนะ

คอฟงธรรมะทดทถกตอง ซงเรากตองพจารณาอกทหนงวาธรรมะ

ทเปนสาระเปนประโยชนคออะไร บางทจะชวยเราในการปฏบตกด

หรอในการด�าเนนชวตกด เรารบขอมลในธรรมะเพอเอามาประกอบ

ในชวต

ขอท ๓ คอ โยนโสมนสการ การใครครวญดวยหลกธรรม

นกเชนเดยวกน คอแบงครง ๒ ขอแรกเกยวกบความประพฤต

ภายนอกหรอเกยวกบโลกภายนอก ๒ อนสดทายเกยวกบเรอง

ภายใน โยนโสมนสการ ใครครวญดวยหลกธรรม

ขอสดทาย คอ ธมมานธมมปฏปตต คอ ปฏบตธรรมสมควร

แกธรรม ยงในเมองไทยทกวนนการปฏบตธรรมเยอะ แตมนจะ

สมควรแกธรรมมากนอยแคไหน อาตมาไมรบรอง มนดหลากหลาย

เหลอเกน ทงพสดารและพลก เราตองเปนคนคนควาศกษาธรรมะของ

พระพทธเจาจรงๆ เพอเปนผตดสน ไมใชวาฟงเสยงของอาจารยองค

นน เสยงกงวานดเลยศรทธา หรอไดเหนอากปกรยา ทานดอาจหาญ

ด เลยกไปตามอาจารยนน เวลาเราปฏบตธรรมตองสมควรแกธรรม

ธรรมนนเราเองตองมหลกพอสมควรทจะสามารถตดสนไดวา ธรรมะ

ทสอดคลองกบสงทพระพทธเจาไดสอน ไดแนะน�า ไดพาท�า คออะไร

จงเปนเหตท ๘ วน ๗ คนทผานมา อาตมากพยายามยกประเดน

298

ตางๆ ทออกจากพระสตร จากค�าสอนของพระพทธเจา เพราะวาเรา

ตองกลบมาหาพระพทธเจาเปนหลก เราตองกลบมาหาค�าสอนของ

ทานเปนหลก เราตองมความคนเคยและความเขาใจวาค�าสอนททาน

สอนนนคออะไร มรสชาตแบบไหน มอบายมวธอยางไร อยางนนจะ

ท�าใหเรามความมนคง เวลาเราปฏบตฝกหด เรากปฏบตธรรมใหมน

สมควรแกธรรม ใหมนสอดคลองกบธรรม ใหมนลงรอยกบธรรมะท

พระพทธเจาสอน นเปนสงทเราตองคอยพจารณาคอยศกษา เราก

จะคอยๆ เกดก�าลงใจและความมนใจตอไป

ถาไดท�าอยางน อาตมาวายงไงกตองไดผล เหมอนกบเรา

นงรบประทานอาหารอย ไมตองสงสยหรอกวามนจะอมหรอเปลา

ถาเราเพยงแตนงวพากษวจารณ เมอไหรจะอมหนอ จะอมจรงหรอ

เหนแตคนอนเขาวา แตวาเราเอาชอนตกมาใสปาก เดยวไมนานมนก

อมเอง กอาศยเราท�าเหตเอาไวมนกไดรบผล ธรรมะของพระพทธเจา

กเชนเดยวกน กอยในลกษณะน ไมอนไกล เปนสงทเราเองควรจะ

ภาคภมใจ วาเราไดเกดมาไดมพระพทธศาสนาอยรอบตวเรา และ

ไดมโอกาสไดยนไดฟง ไดปฏบตในธรรมะของพระพทธเจา เพราะ

วาคนในโลกนสวนนอยทมโอกาสอยางนน เราเปนผมบญ แลวเรา

ตองรจกเอาบญมาใช

ในวนนอาตมากขออนโมทนาอกทหนง ทญาตโยมไดอตสาห

ปฏบต อตสาหฝกหดตวเอง ผลใดทเกดขนในการปฏบต อาตมาก

แสดงความยนดภาคภมใจ และขอใหผลนนเอามาใชหลอเลยงชวต

ทดงาม จะไดเปนมนษยทดเปนชาวพทธทด จะไดเปนผไมทกข แค

นแหละ มนไมใชนอยๆ นะเปนเรองใหญ

ประวตโดยสงเขป

นามเดม รด แพร (Reed Perry)

เกดเมอ ๒๖ กรกฎาคม ๒๔๙๒ ทประเทศแคนาดา

พ.ศ. ๒๕๑๕ จบปรญญาตร สาขาประวตศาสตร จากมหาวทยาลย

วนนเพก ประเทศแคนาดา

พ.ศ. ๒๕๑๖ ออกเดนทางแสวงหาประสบการณในประเทศตางๆ

จนกระทงมาถงประเทศไทย

พ.ศ. ๒๕๑๗ อปสมบท ณ วดเพลงวปสสนา กรงเทพฯ เมอวนท ๔

มกราคม และไดพบกบพระโพธญาณเถร (หลวงปชา

สภทโท) เจาอาวาสวดหนองปาพง จ.อบลราชธาน

และไดฝากตวเปนลกศษย

พ.ศ. ๒๕๒๕ ไดรบมอบหมายจากหลวงป ชา ใหปฏบตหนาท

เจาอาวาสวดปานานาชาต จ.อบลราชธาน

ในระหวางทด�ารงต�าแหนง ทานไดกอตงส�านกสาขา

ของวดปานานาชาตขน ไดแก ส�านกสงฆภจอมกอม

จ.อบลราชธาน และส�านกสงฆเตาด�า จ.กาญจนบร

พระราชโพธวเทศ (หลวงพอปสนโน)

พ.ศ. ๒๕๔๐ ลาออกจากต�าแหนงเจาอาวาสวดปานานาชาต เพอ

เดนทางไปปฏบตหนาทเปนเจาอาวาสวดปาอภยคร

รฐแคลฟอรเนย ประเทศสหรฐอเมรกา รวมกบพระ

อาจารยอมโร ในการนทานไดรบแตงตงเปนพระ

อปชฌายดวย

พ.ศ. ๒๕๕๓ พระอาจารยอมโรไดรบมอบหมายใหไปด�ารงต�าแหนง

เจาอาวาสวดอมราวด ประเทศองกฤษ หลวงพอ

ปสนโนจงไดปฏบตหนาทเจาอาวาสแตเพยงรปเดยว

และในปเดยวกนนน ทานไดกอตงส�านกสาขาของวด

ปาอภยคร คอส�านกสงฆแฟซฟก ณ เมองพอรทแลนด

รฐโอเรกอน ประเทศสหรฐอเมรกา

พ.ศ. ๒๕๕๘ ไดรบพระราชทานตงสมณศกด เปนพระราชคณะชน

สามญ ฝายวปสสนาธระ ท “พระโพธญาณวเทศ”

พ.ศ. ๒๕๖๑ ลาออกจากต�าแหนงเจาอาวาสวดปาอภยคร

พ.ศ. ๒๕๖๒ ไดรบพระราชทานเลอนสมณศกด เปนพระราชคณะ

ชนราช ฝายวปสสนาธระ ท “พระราชโพธวเทศ”