82

Vol.6 No.4Topic Review

นพ.วนทน ศรเบญจลกษณ1 รศ.พญ.ปณตา ลมปะวฒนะ

2

1แพทยผใหสญญา,

2หนวยเวชศาสตรผสงอาย ภาควชาอายรศาสตร

คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

ภาวะกลนปสสาวะไมไดในผสงอาย

คำ�จำ�กดคว�ม ภาวะกลนปสสาวะไมได (urinary incon-

tinence)หมายถงการมปสสาวะจำานวนใดกตาม

ราดออกมาโดยไมสามารถกลนได

คว�มชกและอบตก�รณ ภาวะกลนปสสาวะไมไดเปนภาวะทพบ

ไดบอยในผสงอาย ความชกในผสงอายทอยใน

ชมชนทวไปประมาณรอยละ 14-25 พบมากใน

เพศหญงมากกวาเพศชาย กลาวอยางคราวๆได

วาพบในเพศหญงสงอายประมาณ 1 ใน 3 และ

ในเพศชายสงอายประมาณ1ใน4อยางไรกตาม

ความชกของภาวะดงกลาวในผสงอายทอาศยใน

สถานพยาบาลระยะยาว(nursinghome)หรอผ

สงอายทอยตดบาน(homebound)จะพบสงกวา

น1 สำาหรบประเทศไทยมขอมลความชกของภาวะ

ปสสาวะกลนไมไดในผสงอายทมารบการรกษาท

หองตรวจผปวยนอกอายรกรรมในประเทศไทย

ประมาณรอยละ302ซงใกลเคยงกบขอมลในตาง

ประเทศสวนอบตการณของภาวะกลนปสสาวะไม

ไดพบมากขนเมออายมากขน3โดยในประเทศไทย

มรายงานอบตการณประมาณรอยละ16-224-6

คว�มสำ�คญของภ�วะกลนปสส�วะไมได ภาวะกลนปสสาวะไมได ถอเปนปญหา

สขภาพทมความสำาคญอยางหนงในผสงอายเพราะ

นอกจากพบไดบอยแลวยงสงผลตอคณภาพชวต

ของผปวยทงในแงของสขภาพกายเชนปสสาวะท

ราดออกมาจะทำาใหเกดการระคายเคองตอผวหนง

เพมโอกาสเสยงในการตดเชอในทางเดนปสสาวะ

เพมอบตการณในการหกลมเปนตนสวนในแงของ

สขภาพจตพบวาผสงอายทมภาวะดงกลาวจะรสก

วาตนเองไมปกตมภาวะซมเศราอายทจะเขารวม

กจกรรมทางสงคมและไมยอมเดนทางออกนอก

บาน7

โดยทวไปแพทยในเวชปฏบตสามารถรกษา

ภาวะกลนปสสาวะไมได แตเนองจากมผปวยท

83

Vol.8 No.2

มปญหาดงกลาวเพยง 1 ใน 3 เทานน ทไปพบ

แพทยเพอทำาการรกษาอยางจรงจง8 ซงอาจเปน

เพราะผปวยคดวาเปนเรองนาอายเขาใจวาเปนการ

เปลยนแปลงตามธรรมชาตเมออายเพมขน เขาใจ

วาอาการปสสาวะราดจะหายไปไดเองหรอคดวา

ถงรกษาไปกคงไมหายขาด หรอชวยใหอาการด

ขนได3,7 ผปวยบางรายไมสนใจกบภาวะดงกลาว

เพราะยอมรบวาเปนการเปลยนแปลงทบงบอกถง

ความเสอมของรางกายไมได(denial)9

ชนดของภ�วะกลนปสส�วะไมได ภาวะกลนปสสาวะไมไดสามารถแบงไดเปน

4 ประเภทดงน 8,10,11 (ตารางท 1 สรปชนดและ

ลกษณะทสำาคญของภาวะกลนปสสาวะไมได)

1. Stress incontinence เปนผลมา

จากการทตวหรดทอปสสาวะเองหดรดตวไดไมด

หรอการหยอนตวของกลามเนอองเชงกรานเมอม

การเพมความดนในชองทองอยางกะทนหนทำาให

ความดนในกระเพาะปสสาวะสงขนจนหรดทอ

ปสสาวะไมสามารถควบคมการไหลของปสสาวะได

ผปวยจะมาดวยอาการปสสาวะเลด (ปสสาวะราด

ปรมาณนอยๆประมาณ5–10มลลลตรตอครง)

ขณะทไอ จาม หรอหวเราะ ปจจยเสยงทสำาคญ

ไดแก การผาตดบรเวณองเชงกราน เชน ผาตด

มดลกผาตดตอมลกหมากมากอนการผานการ

คลอดบตรทางชองคลอด รวมถงสตรในวยหมด

ประจำาเดอน

2. Urgeincontinenceเกดจากกลามเนอ

เรยบของกระเพาะปสสาวะ(detrusormuscle)ม

การบบตวทรนแรงกวาปกตหรอมการบบตวทงๆ

ทปรมาณปสสาวะในกระเพาะปสสาวะไมมากพอท

จะทำาใหคนทวไปรสกปวดปสสาวะ ซงเปนผลสบ

เนองมาจาก

• โรคระบบประสาทสวนกลางเชนโรค

หลอดเลอดสมอง โรคพารกนสนทำาใหสญญาณ

ประสาททสงลงมายบยงรเฟลกซการขบถาย

ปสสาวะ (micturition reflex) ในไขสนหลงม

ปรมาณนอยลง

• พยาธสภาพในองเชงกราน เชน

การตดเชอในกระเพาะปสสาวะ มะเรงกระเพาะ

ปสสาวะหรอภาวะผนงชองคลอดบางและอกเสบ

(atrophic vaginitis) โดยกายวภาคแลว ชอง

คลอดจะอยดานหลงของทอปสสาวะและตอเนอง

ไปจนถงบรเวณbladdertrigoneการอกเสบของ

ชองคลอดทเกดขนจากภาวะพรองเอสโตรเจนจะ

ทำาใหเกดการระคายเคองตอทางเดนปสสาวะทอย

ขางเคยงและทำาใหกลามเนอกระเพาะปสสาวะบบ

ตวมากกวาปกต

• ไมทราบสาเหต

ผปวยจะมปสสาวะราดในปรมาณทมา

กกวาstressincontinenceหรอเมอปวดปสสาวะ

แลวจะกลนปสสาวะไมไดมปสสาวะราดกอนทจะ

ไปถงหองนำา

3. Overflow incontinence เกดจาก

กลามเนอเรยบของกระเพาะปสสาวะสญเสยความ

สามารถในการบบตว เชน ในผปวยเบาหวานทม

พยาธสภาพของเสนประสาททมาเลยงกระเพาะ

ปสสาวะหรอเกดจากการอดกนทางเดนปสสาวะ

84

Vol.8 No.2

สวนลาง(bladderoutletobstruction)เชนตอม

ลกหมากโต เปนผลใหภายหลงการปสสาวะยงคง

เหลอนำาปสสาวะคางอยในกระเพาะปสสาวะเปน

จำานวนมาก เมอไตผลตนำาปสสาวะในอตราคงท

สกพกหนงกระเพาะปสสาวะกจะเตมทำาใหผปวย

ปวดปสสาวะบอยหรอปสสาวะสวนทเกนความจ

ของกระเพาะปสสาวะอาจเลดออกมาเองในปรมาณ

นอยๆแตออกมาเรอยๆ โดยทผปวยไมมอาการ

ปวดปสสาวะได

4. Functional incontinence เกดจาก

ความผดปกตทนอกเหนอจากสาเหตทเกดจากการ

ควบคมการถายปสสาวะแตเกดจากมปญหาทาง

สมองหรออยในภาวะทไมสามารถไปเขาหองนำาได

ไดแกผทมปญหาเกยวกบสตปญญา(cognition)

เชนผปวยโรคสมองเสอม ซงบางรายไมทราบวา

เมอไรตนตองไปเขาหองนำา หรอบางรายจดจำาวธ

การใชหองนำาไมได อกกลมหนงไดแก ผสงอาย

ทมขอจำากดในการเคลอนไหว (mobility) เชนม

ปญหาโรคขอเขาเสอมและปจจยดานสงแวดลอม

เชนการทหองนำาอยไกลหรอมราวกนเตยงทำาให

ลกออกจากเตยงเองไมไดอาจทำาใหผปวยมาดวย

ปญหาปสสาวะราดทงทไมไดมความเปนผดปกต

ของระบบขบถายปสสาวะ

ตารางท1 สรปชนดและลกษณะทสำาคญของภาวะกลนปสสาวะไมได

ชนด สาเหต อาการ

Stress กลามเนอองเชงกรานหยอนตว, หรดทอ

ปสสาวะหดรดตวไมด,โรคอวน

ปสสาวะเลดขณะทความดนในชอง

ทองเพมสงขน เชน ไอ จาม หรอ

หวเราะ

Urge กลามเนอเรยบของกระเพาะปสสาวะไว

เกน (hypersensitivity): พยาธสภาพใน

องเชงกราน (การตดเชอ, นว, เนองอกใน

ทางเดนปสสาวะ) และ/หรอ โรคของระบบ

ประสาท(โรคหลอดเลอดสมอง,โรคพารกน

สน,พยาธสภาพของไขสนหลง)

ปวดปสสาวะแลวกลนไมได

ปรมาณปสสาวะทราดมากกวาstress

incontinence

Mixed

(urge+stress)

Urgeและstressincontinenceเกดรวม

กน

มทงปสสาวะเลดจำานวนนอยๆและ

ปสสาวะราดจำานวนมาก

85

Vol.8 No.2

ชนด สาเหต อาการ

Overflow การอดกนทางเดนปสสาวะสวนลาง, กลาม

เนอเรยบกระเพาะปสสาวะสญเสยความ

สามารถในการบบตว, กลามเนอเรยบ

กระเพาะปสสาวะบบตวไมสมพนธกบการ

คลายตวของหรด

สวนมากมปสสาวะเลดจำานวนนอยๆ,

ปสสาวะบอย,รสกปสสาวะไมหมด

Functional มขอจำากดในการเคลอนไหว,โรคสมองเสอม ปสสาวะราดทงทไมมความผดปกต

ของระบบขบถายปสสาวะ

หมายเหตชนดMixedtypeมกเปนแบบurgeและstressincontinenceเกดรวมกน

แนวท�งก�รดแลผสงอ�ยทมปญห�ภ�วะกลนปสส�วะไมได 1. ตรวจคดกรองภาวะกลนปสสาวะไมได

ในผทอายตงแต65ปขนไปทกราย

2. ซกประวตแยกระหวาง ภาวะกลน

ปสสาวะไมไดฉบพลน (acute) คอเกดในระยะ

เวลาไมเกน 6 เดอนกบภาวะกลนปสสาวะไมได

แบบเรอรงหรอpersistentคอเกดภาวะดงกลาว

ตงแต6เดอนขนไปและซกประวตหาสาเหตของ

ภาวะดงกลาว

• ในรายทมภาวะกลนปสสาวะไมได

แบบฉบพลนใหพยายามหาสาเหตทสามารถรกษา

ใหหายขาดหรอดขนไดบาง (treatable urinary

incontinence) โดยหลกชวยจำางายๆ (DIAP-

PERS)ดงตารางท2ดงน

ตารางท2 แสดงสาเหตของภาวะกลนปสสาวะ

ไมไดทสามารถรกษาได3,10

D Delirium,depression

I Infection,Inflammatiom

A Atrophicvaginitis

P Pharmaceutical(medication)

P Psychological

E Endocrinedisorder(DM,DI,hyper-

calcemia)

R Restrictmobility,renalinsufficiency

S Stoolimpaction

• ในรายทมภาวะกลนปสสาวะไมได

แบบเรอรง ใหแยกวาเปนชนดใด ไดแก stress,

urge,mixed,overflowหรอfunctionalincon-

tinence

3. การตรวจรางกาย และสบคนทางหอง

ปฏบตการเพมเตม

86

Vol.8 No.2

4. การรกษาประกอบดวย 3สวนใหญๆ

ไดแก การรกษาโดยไมใชยาการรกษาโดยการใช

ยาและการผาตด

แนวท�งก�รซกประวตและตรวจร�งก�ย การซกประวต

• ประวตลกษณะของปสสาวะ ไดแก

ความถ ปรมาณ ชวงเวลาทปสสาวะ อาการผด

ปกตอนๆ เกยวกบการปสสาวะ เชน ปสสาวะ

ลำาบากตองเบง ปสสาวะไมพง รสกปสสาวะไม

หมดปสสาวะแสบหรอขด รวมถงกจกรรมททำา

ตลอดจนเหตการณและบรบทในขณะทมอาการ

ปสสาวะราดมสวนชวยในการแยกประเภทของ

ภาวะปสสาวะราด3,8,12

• ประวตการขบถาย มสวนชวยในการ

วนจฉยสาเหตของภาวะปสสาวะกลนไมได ผ

ปวยทมปญหาทองผกเรอรง ตองเบงถายเปน

ประจำามความเสยงตอการเกดภาวะ stress in-

continence7 ในรายทไมถายมาหลายวน อาจม

ลำาอจจาระในไสตรงไปกดทอปสสาวะทำาใหเกด

การอดกนของทางเดนปสสาวะสวนลาง และตาม

มาดวยภาวะoverflow incontinence10หรอใน

รายทมปสสาวะและอจจาระราดรวมกน มกเกด

จากความผดปกตของระบบประสาทสวนกลาง

เสนประสาทไขสนหลงระดบกระเบนเหนบ หรอม

ปญหาทางสตปญญา

• ประวตปรมาณนาดมและประเภทของ

เครองดมโดยเฉพาะเครองดมทมคาเฟอนเชนชา

กาแฟและเครองดมทมสวนผสมของแอลกอฮอล

จะทำาใหปรมาณปสสาวะมากกวาปกตได

• ประวตการใชยา อาจแบงเปน 4 กลม

ใหญๆไดแก

- ยาทใชรกษาโรคทางกายอนๆ เชน

ยากลม angiotensin-converting enzymes

(ACEIs), ยาททำาใหบวม เชน กลมยาตานการ

อกเสบทไมใชสเตยรอยด (non-steroidal anti-

inflammatory drugs), ยากลม calcium-

channelblockersและยาททำาใหทองผก

- ยาทมผลตอการเคลอนไหว เชนยา

กลมตานอาการทางจต(antipsychoticdrugs)

- ยาทมผลตอการรบร เชน กลมยา

ระงบประสาท-ยานอนหลบ (sedative and

hypnotics), ยา benzodiazepines และยาก

ลม anticholinergics เชน ยากลม tricyclic

antidepressants

- ยาทมทำาใหเกดกลมอาการระบบ

ทางเดนปสสาวะสวนลาง (lowerurinary tract

symptoms:LUTS)ไดแกกลมยาขบปสสาวะเชน

hydrochlorothiazideยาทลดความสามารถใน

การบบตวของกระเพาะปสสาวะเชนยากลมan-

ticholinergicและcalciumchannelblockers

ยาทเพมการทำางานของกลามเนอหรดของกระเพาะ

ปสสาวะเชนยากลมalphablocker

• ประวตอดตโดยเฉพาะประวตการผาตด

ในบรเวณองเชงกราน เชนการผาตดมดลกการ

ผาตดตอมลกหมากประวตทางสตศาสตรในเพศ

หญงเชนประวตการคลอดบตรยากนำาหนกของ

87

Vol.8 No.2

บตร จำานวนบตร อาจเปนสาเหตของการหยอน

ตวของกลามเนอองเชงกราน ซงทำาใหเกดภาวะ

Stressincontinenceได

• ประวตสงแวดลอม เพราะอาจเปน

อปสรรคตอการไปเขาหองนำาของผสงอาย ทำาให

เกดfunctionalincontinenceได7

นอกจากนการจดบนทกการถายปสสาวะ

(voiding diary) จะใหขอมลเกยวกบปรมาณ

ความถและชวงเวลาทเกดภาวะปสสาวะราดอยาง

ละเอยด ซงจะทำาใหแพทยวนจฉยภาวะปสสาวะ

ราดไดอยางแมนยำา และยงชวยใหแพทยสามารถ

วเคราะหความสมพนธของภาวะปสสาวะราดกบ

กจกรรม หรออาหารและเครองดมทผปวยรบ

ประทานไดอกดวยซงนำาไปสการใหคำาแนะนำาใน

การปรบเปลยนการใชชวตเพอลดอาการปสสาวะ

ราดไดอยางเหมาะสมกบผปวยเปนรายๆ ไป 3

อยางไรกตามการทำา voidingdiaryตองอาศย

ความรวมมอจากผปวยและผดแลเปนอยางมาก12

ตวอยางของvoidingdiaryแสดงในตารางท3

ตารางท3แสดงตวอยางของVoidingdiary(ดดแปลงจาก3)

เวลา

อาหาร เครองดม

กจกรรมความ

รสก

ปสสาวะ

(ไมราด)ปสสาวะราด

ชนด จำานวน ชนด จำานวนปรมาณx

ครง

ปรมาณx

ครง

5.00-6.00น.ขาวตม

ปลา1ถวย

กาแฟ

รอน

นำาเปลา

1แกว

1แกว

นงรบ

ประทาน

อาหาร

-เลกนอยx

1ครง-

6.00-7.00น.

7.00-8.00น.

การตรวจรางกายการตรวจรางกายทสำาคญไดแก

• การคำานวณดชนมวลกาย เพราะโรค

อวนเปนปจจยเสยงตอการเกดภาวะกลนปสสาวะ

ไมได

• การประเมนสตปญญา (cognitive

function)และประเมนภาวะซมเศรา

• การประเมนการเคลอนไหว(mobility)

เชนการตรวจtimedupandgotest(TUGtest)

หากใชเวลาเกน15วนาทบอกไดคราวๆวามปญหา

การเคลอนไหวเปนตน

• การตรวจรางกายระบบประสาทอยาง

ละเอยด โดยเนนทความแขงแรงของกลามเนอ

88

Vol.8 No.2

(motorpower) ของขาทงสองขาง, การรบความ

รสกรอบรทวาร (perianal sensation) และร

เฟรกซbulbocarvernosus(bulbocarvernosus

reflex)

• การคลำาหนาทองเพอประเมนวาม

กระเพาะปสสาวะเตม (full bladder)หรอมกอน

ผดปกตในองเชงกรานหรอไม

• การตรวจทางทวารหนกเพอตรวจดวา

มภาวะอจจาระอดแนน (fecal impact) หรอไม

รวมถงประเมนขนาดของตอมลกหมากในเพศ

ชายและการตรวจภายในในเพศหญงเพอหาภาวะ

ผนงมดลกบางและอกเสบ(atrophicvaginitis),

uterineprolapse,cystoceleหรอurethrocele

• Coughtestคอการใหผปวยไอหรอ

เบงขณะตรวจภายในเพอดวามปสสาวะเลดออกมา

ทางทอปสสาวะหรอไมในรายทสงสยภาวะstress

incontinence3,7

ก�รตรวจท�งหองปฏบตก�ร • การตรวจปสสาวะทวไป (urinary

analysis)และการเพาะเชอจากปสสาวะ(urine

culture)มประโยชนในการวนจฉยโรคตดเชอใน

ทางเดนปสสาวะซงอาจทำาใหผปวยมาพบแพทย

ดวยอาการปสสาวะกลนไมได โดยเฉพาะในผ

ปวยทเพงมอาการมาไมนานการตรวจพบนำาตาล

โปรตน หรอเมดเลอดแดงในปสสาวะอาจจะบง

บอกถงพยาธสภาพอนๆ ในทางเดนปสสาวะซง

อาจเปนสาเหตของภาวะปสสาวะกลนไมไดหรอไม

กได7

• การตรวจเคมของเลอด ไดแก การ

ตรวจระดบนำาตาลการทำางานของไตเกลอแรและ

แคลเซยมในเลอด

• การตรวจPostviodresidualvolume

(PVR) ดวยการใสสายสวนปสสาวะหรอใชคลน

เสยงความถสง(ultrasonography)เปนสงทควร

ทำาในผปวยทมปญหาปสสาวะกลนไมไดทกราย

กอนทจะทำาการรกษาดวยยาหรอการผาตดPVR

ในคนปกตไมควรเกน 50มลลลตร ในผสงอาย

ยอมรบปรมาตรไดไมเกน100มลลลตรหากมคา

มากกวาน จะบงบอกถงความผดปกตในการบบ

ตวของกลามเนอ detrusorหรอมการอดกนของ

ทางเดนปสสาวะสวนลาง13ถาPVRมคาเกน200

มลลลตรเมอทำาการตรวจซำาอก2ครงถอเปนขอ

บงชในการสงตวผปวยไปพบแพทยเฉพาะทางโดย

ทวไปภาวะoverflowincontinenceจะวนจฉย

เมอPVRมากกวา400มลลลตร14

• การเอกซเรยชองทอง อาจมประโยชน

ในรายทสงสยวามภาวะอจจาระเตมในชองทองท

การตรวจรางกายอาจยงวนจฉยไดไมชดเจน

• การตรวจทางUrodynamicเปนการวด

ความดนในกระเพาะปสสาวะระหวางทมนำาไหลเขา

ตวกระเพาะปสสาวะขณะกำาลงถายปสสาวะอาการ

ปสสาวะราดขณะทมนำาไหลเขากระเพาะปสสาวะ

และผลจากการเบงปสสาวะ ไมจำาเปนตองทำาในผ

ปวยทกราย ขอบงชในการตรวจไดแกผปวยทยง

ไมทราบการวนจฉยทแนชดหลงจากการซกประวต

และตรวจรางกายอยางละเอยดและกรณทตองรบ

การผาตดเพอแกไขอาการปสสาวะราด11

89

Vol.8 No.2

แนวท�งก�รรกษ� โดยทวไปภาวะกลนปสสาวะไมไดทเปน

แบบฉบพลนมกหายขาดหรอดขนมากได หากม

การแกไขทสาเหตสวนภาวะกลนปสสาวะไมไดท

เปนเรอรงมกไมหายขาดดงนนวตถประสงคหลก

ของการรกษาจงเปนไปเพอการเพมคณภาพชวต

ของผปวย8ซงมหลกการพอสงเขปดงน

1. หล กก า รท ว ไป ไดแก การปรบ

เปลยนพฤตกรรมในชวตประจำาวน (lifestyle

intervention)3,7เชน

• การงดเครองดมทมสวนผสมของคาเฟ

อน

• การไมดมนำามากเกนไป(ในทางตรงกน

ขามถาดมนำานอยเกนไปปสสาวะทเขมขนจะทำาให

เกดการระคายเคองในกระเพาะปสสาวะ และม

อาการปสสาวะบอยได)โดยทวไปหากผสงอายดม

นำาไมเกน1.9ลตรตอวนไมมความจำาเปนใหจำากด

นำา

• การลดความอวนในผปวยทมนำาหนกตว

เกน

• การรบประทานอาหารทมกากใยรวมกบ

ฝกขบถายใหเปนเวลาเพอลดปญหาทองผก จะม

สวนชวยลดความดนในชองทองซงเปนปจจยเสยง

ของภาวะstressincontinence

• การงดยาทเปนสาเหตของภาวะกลน

ปสสาวะไมได

• การใชผาออมสำาเรจรปหรออปกรณเสร

มอนๆเชนกระบอกปสสาวะชายอปกรณสอดใส

ชองคลอด(pessary)ทงนทงนนขนกบการตดสน

ใจรวมกนกบผปวย

2. แบงตามชนดของภาวะกลนปสสาวะไม

ไดดงน

• Stressincontinence

- การฝกขมบกลามเนอฐานกระดก

เชงกราน(PelvicfloorexerciseหรอKegel

exercise) เปนการเพมความแขงแรงของกลาม

เนอองเชงกราน ชวยลดภาวะ stress inconti-

nence อยางไดผล ทำาไดงาย พยาบาลวชาชพ

ทวไปกสามารถฝกสอนผปวยได จากการศกษา

ของTauntonพบวาการทำาpelvicfloorexercise

เปนเวลา4สปดาหในผปวยหญงอาย35ปขนไป

โดยมพยาบาลวชาชพเปนผฝกสอนทำาใหผปวยม

ภาวะปสสาวะกลนไมไดลดลงถงรอยละ 68 เมอ

เทยบกบรอยละ5ในกลมควบคม15วธการปฏบตท

ถกตองคอการใหผปวยเกรงกลามเนอองเชงกราน

ลกษณะคลายกบการกลนผายลม หรอ ขมบร

ทวารหนกคางไว5-10วนาทชดหนง3-5ครงวน

ละ3ชดอยางตอเนองจะเหนผลชดเจนหลงทำาไป

15-20สปดาห3

- การรกษาดวยยา เชน การใชครม

เอสโตเจน,ยากลมalfa-2agonistและ

duloxetineประสทธภาพไมคอยด

- การผาตด เปนการรกษาททำาให

หายขาดไดพจารณาเมอการรกษาดวยการรกษา

ขางตนไมไดผล10

• Urgeincontinence

- การฝกกระเพาะปสสาวะ (Blad-

der training) คอการเพมระยะเวลาระหวาง

90

Vol.8 No.2

การปสสาวะในแตละครงทละนอย โดยเรมจาก

1 ชวโมง และคอยๆ เพมครงละ 15-30นาทตอ

สปดาห จนไดระยะเวลาระหวางการปสสาวะ 2-3

ชวโมง8 มรายงานวาสามารถลด rrge inconti-

nenceไดถงรอยละ57เมอเทยบกบกลมควบคม7

- การรกษาดวยยา ไดแก ยาในกลม

anticholinergic ซงมฤทธลดการบบตวของ

กระเพาะปสสาวะมประโยชนในผปวย rrge in-

continenceแตอาจมผลขางเคยง เชนปากแหง

ทองผกคลนไสใจสนและอาจมผลตอสตปญญา

(cognition) โดยเฉพาะอยางยงถาใชในผสงอาย

ตวอยางยาไดแกoxybutynin,tolterodine10,12

สวนในผปวย stress incontinenceยาในกลม

SNRI(serotoninandnoradrenalinereuptake

inhibitor) ไดแก duloxitine สามารถลดภาวะ

ปสสาวะเลดไดประมาณรอยละ 20 เมอเทยบกบ

กลมควบคมเชอวาSNRIเพมpudendalnerve

activityสงผลใหหรดทอปสสาวะมความแขงแรง

และปดไดสนทมากยงขน7อยางไรกดประสทธภาพ

ของยาทใชรกษาภาวะstressincontinenceยง

ดอยกวาurgeincontinenceแตมโอกาสเกดผล

ขางเคยงทคลายกน8การใชยาจงควรเปนไปดวย

ความระมดระวงโดยคำานงถงคณภาพชวตของผ

ปวยเปนหลกและถาหากใชยามา1เดอนอาการ

ปสสาวะราดโดยภาพรวมไมดขน แพทยสมควร

พจารณาหยดยานนเพราะผปวยมแนวโนมจะเกด

โทษจากผลขางเคยงมากกวาประโยชนจากการใช

เยาปนระยะเวลานาน10

• Mixed stress and urge inconti-

nence

- ใชวธของstressและurgeincon-

tinenceรวมกน

• Overflowincontinence

- Double-voiding technique

พยายามถายปสสาวะ2ครงเมอเขาหองนำาครงหนง

โดยหลงถายปสสาวะครงแรก ใหนงพกประมาณ

2-10นาทหรอยนขนแลวดนทองตนเองขนมาหา

คางกอนจะนงลงพยายามถายปสสาวะอกครง

- Credemaneuver ใชมอกดหนา

ทองตรงตำาแหนงยอดกระเพาะปสสาวะ เพอชวย

ใหปสสาวะออกมาไดมากทสด7

- การรกษาดวยยายาในกลมcholin-

ergicagentเชนbethanecolมประโยชนในกลม

ทสาเหตมาจากการทกลามเนอกระเพาะปสสาวะ

บบตวไมด

- การผาตด เชน การทำา urethral

dilatationหรอurethrotomyในรายทสาเหตเกด

จากการอดกนทางเดนปสสาวะสวนลาง16

• Functionalincontinence

- ในผป วยทมปญหาเกยวกบสต

ปญญา(cognition)ผดแลจะตองคอยเตอนใหผ

ปวยไปเขาหองนำาทก2ชวโมงสวนผสงอายทอาศย

อยตามลำาพงอาจใชวธตงนาฬกาเตอนใหไปเขาหอง

นำา

- ควรจดสงแวดลอมใหผปวยสามารถ

ไปเขาหองนำาไดโดยงายเชนมแสงไฟพอเหมาะม

ราวจบในหองนำาเปนตน7

91

Vol.8 No.2

สรปภ�วะกลนปสส�วะไมไดในผสงอ�ย ภาวะกลนปสสาวะไมไดในผสงอายเปน

ภาวะทพบบอย แตมเพยง 1 ใน 3 ของผปวย

เทานนทไปพบแพทย ในการดแลผปวยทมาดวย

ภาวะกลนปสสาวะไมไดแตละรายตองแยกกอน

วาผปวยมอาการแบบฉบพลนหรอแบบเรอรงใน

รายทมอาการแบบฉบพลน ใหพยายามหาสาเหต

ทสามารถรกษาใหหายขาดโดยมหลกชวยจำางายๆ

คอDIAPPERSสวนในรายทมอาการแบบเรอรง

ใหแยกประเภทของภาวะกลนปสสาวะไมไดตาม

พยาธกำาเนดไดแก stress incontinence,urge

incontinence, overflow incontinenceและ

functionalincontinenceการซกประวตตรวจ

รางกาย และการตรวจเพมเตมทางหองปฏบต

การมสวนชวยในการแยกประเภทของภาวะกลน

ปสสาวะไมได ตลอดจนหาสาเหตของภาวะดง

กลาวการรกษาภาวะกลนปสสาวะไมไดในผสงอาย

นนเปนไปเพอการเพมคณภาพชวตของผปวยซง

ประกอบไปดวยการปรบเปลยนพฤตกรรมในชวต

ประจำาวนการทำากายภาพบำาบดเชนการฝกขมบ

กลามเนอฐานกระดกเชงกราน(pelvicfloorexer-

ciseหรอkegelexercise)และการทำาBladder

trainingการใชยาโดยเฉพาะภาวะปสสาวะกลน

ไมไดชนดurgeincontinenceและการผาตดใน

ผปวยทรกษาดวยวธขางตนแลวไมดขน

เอกส�รอ�งอง 1. HirthV,WielandD,Dever-BumbaM.

Case-based geriatrics: a global ap-

proach.NewYork:theMcGrawHill;

2012.

2. Limpawattana P. Sawanyawisuth K,

Soonpornrai S, HuangthaisongW.

Prevalenceandrecognitionofgeriatric

syndromesinanoutpatientclinicata

tertiarycarehospitalofThailand.Asian

Biomedicine2011;5:493-7.

3. KeilmanLJ.Urinaryincontinence:ba-

sicevaluationandmanagementinthe

primary care office. PrimCare 2005;

32:699-722.

4. Bunyavejchevin S. Role of general

obstetricians-gynecologistsinthetreat-

mentofstressurinaryincontinencein

Thaiwoman.ThaiJObstetGynaecol

2010;18:145-7.

5. JitapunkulS,KhovidhunkitW.Urinary

incontinence inThai elderly living in

KlongToey slum. JMedAssocThai

1998;81:160-8.

6. ThammakoonT,GouwownK.Urinary

Incontinence in Phitsanulok Urban

Community.BuddhachinarajMedical

Journal2008;25:19-26.

92

Vol.8 No.2

7. ThirugnanasothyS.Managingurinary

incontinenceinolderpeople.BMJ2010;

341:339-43.

8. SantiaguSK,ArianayagamM,Wang

A, Rashid P. Urinary incontinence

pathophysiology andmanagement

outline. Aust Fam Physician 2008;

37:106-10.

9. HelpsEP.Disease of urinary system

Urinaryincontinenceinelderly.BrMed

J1977;2:754-7.

10. FrankC, SzlantaA.Officemanage-

ment of urinary incontinence among

olderpatients.CanFamPhysician2010;

56:1115-20.

11. ประเสรฐอสสนตชย.ปญหาสขภาพทพบบอย

ในผสงอายและการปองกน.กรงเทพ:ยเนยน

ครเอชนจำากด;2552.

12. Griebling TL. Urinary Incontinence

in theElderly.ClinGeriatrMed2009;

25:445–57.

13. GibbsCF,JohnsonTM2nd,Ouslander

JG.OfficeManagement ofGeriatric

UrinaryIncontinence.AmJMed2007;

120:211-20.

14. TannenbaumC,PerrinL,DuBeauCE,

KuchelGA.DiagnosisandManagement

ofUrinary Incontinence in theOlder

Patient.ArchPhysMedRehabil2001;

82:134-8.

15. O’BrienJ,AustinM,SethiP,O’Boyle

P.Urinary incontinence: Prevalence,

need for treatment, andeffectiveness

of intervention by nurse. BMJ 1991;

303:1308-12.

16. Cardozo L. Urinary incontinence in

women:haveweanythingnewtooffer?

BMJ1991;303:1453-7.