Embed Size (px)
Citation preview
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
โครงการอกษรอสาน
เทพพทกษ การญบญญานนท[email protected]
໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 1 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
เนอหา
1 กาเนดโครงการ
2 ภมหลงอกษรอสาน
3 การรองรบในคอมพวเตอร
4 อกษรธรรมลาว
5 อกษรไทนอย
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 2 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
Section 1
กาเนดโครงการ
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 3 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
กาเนดโครงการ
ขณะทผมทางานท NECTEC : สารวจอกษรอนในไทยภาคเหนอ : อกษรธรรมลานนา, อกษรไทยนเทศภาคใต : อกษรยาวภาคอสาน : ???
ขณะทางานอสระ : ศกษาเองยามวางเวบโรงเรยนสวางวระวงศ : บทเรยนอกษรโบราณอสาน
การรองรบภาษาไทยในซอฟตแวรเสรคอนขางอยตวแลว(in maintenance mode)
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 4 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
กาเนดโครงการ
กรกฎาคม ๒๕๕๓@gumara แหง Ubuntuclub ชวนทาลนกซภาษาอสานผมเสนองานรองรบอกษรอสาน (อกษรธรรม, ไทนอย)อ. มนตร โคตรคนทา (isangate.com) ชวยประสานงานกบอ. มนส สขสาย และ อ. สานตย โภคาพนธ (มรภ. อบลราชธาน)อ. สานตย อนญาตใหผมดดแปลงฟอนต UbWManut และ TNManutใหเปนยนโคด
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 5 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
กาเนดโครงการ
ตลาคม ๒๕๕๓Ed Trager ตงโครงการหรภญชย (ฟอนตลานนา)
พฤศจกายน ๒๕๕๓ตงโครงการอกษรอสานผมนาเรองอกษรอสานเขานาเสนอใน “โสเหล” KKLUG
ธนวาคม ๒๕๕๓commit แรกของโครงการโคตรบร (ฟอนตอกษรอสาน)
พฤศจกายน ๒๕๕๕commit แรกของโครงการลานชาง (ระบบปอนขอความ)
สงหาคม ๒๕๕๖ – กมภาพนธ ๒๕๕๗NECTEC ทาสญญาจางเปนทปรกษาโครงการรางมาตรฐาน
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 6 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
Section 2
ภมหลงอกษรอสาน
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 7 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
อกษรเกาทใชในภาคอสาน
อกษร ๒ ชนดในลานชางอกษรธรรม สาหรบเรองทางศาสนาอกษรไทนอย สาหรบเรองทางโลก เชน นยาย หนงสอราชการ
อกษรทแพรหลายทวสยามอกษรขอมไทย สาหรบคาสอนของพระพทธเจา พระไตรปฎก(ยงไมศกษาในโครงการน)
อกษรธรรม อกษรไทนอย
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 8 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
การเลกใชอกษร
คนอสานสมยกอนทเรยนหนงสอตองเรยนอกษรเหลานทกคนสมย ร. ๕ ปฏรปประเทศ → ใชอกษรไทยกลางทวประเทศสมย ร. ๕ เขยนบาลดวยอกษรไทยกลาง
ᩈᨴᨵᩣ /សទធ → สทธา → สทธา
→ อกษรธรรม, อกษรขอม เสอมความนยมสมย ร. ๖ ปฏรปการศกษา → เรยนอกษรไทยกลางแทนสมยจอมพล ป. ประกาศรฐนยม เลกใชอกษรทองถนทงหมด
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 9 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
การอนรกษและฟนฟ (พ นฐาน)
บทเรยนอกษรอสานออนไลนโรงเรยนสวางวระวงศ อบลราชธานโครงการอนรกษใบลานภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มหาวทยาลยมหาสารคามศนยศกษาภมปญญาอสาน-ลานชาง มหาวทยาลยราชภฏกาฬสนธ
ทรพยากรใบลานออนไลนฐานขอมลใบลาน มหาวทยาลยขอนแกนDigital Library of Lao Manuscripts สปป. ลาวขอมลคมภรใบลาน มหาวทยาลยมหาสารคาม
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 10 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
การอนรกษและฟนฟ (พ นฐาน)
สงทบนทกดวยอกษรธรรมและไทนอยบทสวด ธรรมเทศนา ตาราธรรมะบทสขวญประเพณ พธกรรม ฮตคองตาง ๆกฎหมายอกษรศาสตรโหราศาสตรตารายาไสยศาสตรประกาศการสรางวดวรรณกรรม ชาดก นทานพนบานผญาลายจม (หนงสอราชการ)ตานานเมองตาง ๆ
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 11 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
การอนรกษและฟนฟ (ประยกต)
โครงการอนรกษและฟนฟวฒนธรรมอสานวทยาลยการปกครองทองถน มหาวทยาลยขอนแกน
รางหลกสตรอกษรไทนอยในโรงเรยนประถมสอการสอนอกษรไทนอยอกษรไทนอยทปายมหาวทยาลย
เครดตภาพ: Isaan Record เครดตภาพ: โครงการอนรกษและฟนฟวฒนธรรมอสาน
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 12 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
การอนรกษและฟนฟ (ประยกต)
เทศบาลนครขอนแกนหลกสตรอกษรไทนอยในโรงเรยนประถม
เครอขายเทศบาลใชภาษาถนในการประชมอกษรไทนอยในปายตางๆ
เครดตภาพ: โครงการอนรกษและฟนฟวฒนธรรมอสาน เครดตภาพ: Jonathan Kòng Wattana
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 13 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
Section 3
การรองรบในคอมพวเตอร
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 14 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
ฟอนตตามเวบตาง ๆ
ลกษณะททากนอยแก glyph อกขระภาษาองกฤษบนแปนพมพใหเปนอกขระทตองการ(เชน a → ฟ; s → ห; d → ก; f → ด; …)
ปญหารวบผงแปนพมพกบการแสดงผลเขาดวยกนโดยไมมรหสอกขระแนนอนอกขระทเกบเปน ASCII ทไมมความหมาย ประมวลผลไมไดแลกเปลยนขอมลโดยไมมฟอนตกากบไมได ฟอนตใครฟอนตมน
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 15 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
ฟอนตตามเวบตาง ๆ
สงทควรจะเปนกาหนดรหสยนโคดของอกขระใหเปนมาตรฐานเดยวกาหนดกระบวนการจดแสดงขอความสาหรบ rendering engineสรางฟอนตยนโคดททางานรวมกบ rendering engine ไดสรางระบบปอนขอความจากแปนพมพเปนรหสยนโคดทกาหนด
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 16 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
Section 4
อกษรธรรมลาว
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 17 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
คณลกษณะ
ᩉᨾ ᨲᩣᩅᨲᩈᩣ ᨶ ᩅᨶᨴ
(หมอก) (ตาวตสา) (นา) (วนทา)
เปนอกษรตระกลมอญ ลกษณะคลายอกษรธรรมลานนามพยญชนะ ๒ ชด: ตวเตม, ตวเชงอกขระซอนกนไดถง ๕ ชนligature (ᨶ + ᩣ → ᨶ)ไมองแลน เชน ᩈᩮᨥᩣ (สงโฆ), ᩈᩕᨠᩁᩣᩈ (สงกราส = ศกราช)
โบราณไมมวรรณยกต ยคหลงเพมวรรณยกตเอก โท (ยมจากอกษรไทย)
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 18 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
รหสอกขระ
ใชรหสยนโคดในชวง Tai Tham (U+1A20…U+1AAF) ซงกาหนดไวสาหรบอกษรธรรมทงหมด (ลานนา, ขน, ธรรมลาว)encode ในลาดบ phonetic order (ยนโคดเรยกวา logical order)
สระมาหลงพยญชนะเสมอ ไมเวนแมสระหนา เชน ᨠ + ᩮ → ᩮᨠระวง (ᩕ ) มาหลงพยญชนะตน เชน ᨠ + ᩕ → ᩕᨠตวเชง ใช วราม หรอพนทนาหนาตวเตม เชน ᩉ + + ᨶ → ᩉᨶไมมสระอา แตใชสระอา + นคหตแทน เชน ᨣ + ᩣ + → ᨣᩣ
อกขระทยงไมมรหสยนโคด:ก สะกดจดค หรอไมกก ( ) เชน ᩰᨩ (โชก), ᨶ (นก), ᨾ (มก)สระแอลดรป ( ) เชน ᨠᩅ (แกว), ᩃᩅ (แลว), ᩯᨴᩃ (แทแล)
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 19 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
การจดแสดง
การจดลาดบ glyph (GSUB)Rendering Engine
สลบลาดบสระหนากบกลมพยญชนะตนสลบระวงกบพยญชนะตน
ฟอนตเปลยนพยญชนะทตามหลงวราม (พนท) ใหเปนตวเชงสลบสระอ/อทมกอนตวเฟองขางใหไปอยหลง เชน ในคาวา ᩌᨸ (ฮป)สลบลาดบสระอาใหนคหตมากอนลากขางสลบวรรณยกตทมากอนนคหตใหไปอยหลง (ตอเนองจากสระอา)
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 20 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
การจดแสดง
การจดตาแหนง glyph (GPOS)ความซบซอนและยดหยนในการซอนอกขระ → anchor หลายตาแหนง
ᨠ �AboveBase base
BelowBasebase BelowRight
base
AboveBase base
BelowBasebase BelowRight
base
BelowBase mark,BelowMark mark
BelowMarkbase
BelowRightMarkbase
BelowSideMarkbase
AboveBase mark
AboveMark base
� � AboveBase mark,AboveMark mark
BelowRight mark,BelowRightMark mark
BelowMark base,BelowRightMark base,BelowSideMark base
BelowBase mark
BelowSideMarkmark
AboveBase mark,AboveMark mark
AboveMark base
ตวอยาง:ᩁᩣᨴᨵᨶᩣ (ราทธนา), ᩉᨾ (หม), ᩈᨾᨻᩮᨴᨵᩣ (สมพทโธ)
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 21 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
ระบบปอนขอความ
ผงแปนพมพ ขยายจากแปน มอก. 820-2538ใชพนทปมเดยวกบอกษรไทยใชสระอาปมเดยวกบอกษรไทย (generate 2 keysym)ใชอกขระพเศษในปมอกษรไทยทรปรางคลายกนใชการยกแครระดบท 3 (Alt ขวา) สาหรบอกขระทความหมายเหมอนกน
พยายามใหลาดบการปอนใกลเคยงกบอกษรไทยกลางมากทสดสลบสระหนาและระวงกบพยญชนะทอยถดไปตรวจลาดบการพมพตามสมควร
(demo)
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 22 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
สถานะปจจบน
AppsHarfbuzz (rendering engine) รองรบอกษรธรรมแลว มผลตอ:
GTK+ app ทงหมดMozilla Firefox, ThunderbirdX ETEX (ซงใชเตรยม presentation น)
Chrome/Chromium รองรบอกษรธรรมเชนกนทรพยากร
ฟอนต: Khottabun (โคตรบร)ระบบปอนขอความ: Lanxang (ลานชาง) ทางานบน iBus
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 23 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
TODO
ขอเพมอกขระยนโคด ๒ ตวทยงขาดอภปรายเรองไมกงไหล/ไมองแลน กบผใชลานนา, ขนรองรบแพลตฟอรมอน (Windows, iOS)เผยแพรการใชงานไปยงผเกยวของ
ศนยใบลานสถานศกษาหนวยงานทองถนผสนใจทวไป
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 24 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
Section 5
อกษรไทนอย
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 25 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
คณลกษณะ
ເສຽ ບຽດບຽນ ຄາ ທພະໂສ(เสย) (เบยดเบยน) (คนา) (ทพพะโสด)
เปนอกษรตระกลสโขทย1 ววฒนาการมาเปนอกษรลาวปจจบนมพยญชนะคลายอกษรลาวปจจบน บวกกบ
สระออย ( ) เชน ຊ (ชอย [ชวย])อกษรควบนอกเหนอจาก ໜ ໝ :-
ຂ (ขน), ຂ (ขม), ຄ (คน), ຄ (คม), ຖ (ถน), ຖ (ถล), ສ (สน), ສ (สม)อกษรเฟอง ยมมาจากอกษรธรรม เชน
ส ( ), ล ขาง ( ), บ ( ), ม ( ), พ ( ), ธ ( ), ด ( ), สระออลาง ( )
โบราณไมมวรรณยกต ยคหลงเพมวรรณยกตเอก โท (ยมจากอกษรไทย)1เกดกอนหรอหลงอกษรสโขทย ยงเปนทถกเถยงกนอย
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 26 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
รหสอกขระ
ใชรหสยนโคดของอกษรลาวปจจบน (U+0E80…U+0EFF) ไดเลยขอเพมอกขระทยงไมมในยนโคด:
สระออย ( ) : U+0EBE?อกษรควบและอกษรเฟอง
ใชวราม?กาหนดอกขระรายตว?กาหนดอกขระรายตวสาหรบตวควบ, ใชวรามสาหรบตวเฟอง?ใช ZWJ (U+200D) สาหรบตวควบ, ใชวรามสาหรบตวเฟอง?
(อยระหวางอภปรายเพอตดสนใจ)
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 27 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
ประเดน
อกษรไทนอยมววฒนาการหลากหลายกวาอกษรธรรมมากใชในชวตประจาวนเยอะ ในขณะทอกษรธรรมเปนอกษรศกดสทธ รปรางอกษรแปรเปลยนไปตามยคสมยและทองทราชสานกรบอทธพลอกษรสยามมากกวาชาวบานทวไป→ อกษรในลายจม (หนงสอราชการ) เขยนตางจากใบลาน
ตวควบนนพบคอนขางจากด แตการยมตวธรรมมาใชไมคอยมขอบเขตการเขยนแบบรวมสมย
ตดตวควบ ตวเฟองเพมวรรณยกตแทบจะเหมอนอกษรลาวปจจบนยงไมมมาตรฐานเรองการสะกดคา
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 28 / 29
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
...
.
ขอบคณครบᨡᨡᨸᩲᨧຂຂອບໃຈ
http://linux.thai.net/~thep/esaan-scripts/
เทพพทกษ โครงการอกษรอสาน ໑໐ ຕລາຄມ ໒໕໕໗ 29 / 29
