สนบสนนโดย

มลนธเกษตรกรรมยงยน(ประเทศไทย)

มลนธเพอการพฒนาทยงยน

ส านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต

มลนธเกษตรกรรมยงยน(ประเทศไทย) : 912 ซอย 7 ถนนงามวงศวาน 31 อ าเภอเมอง จงหวดนนทบร 11000 โทร/แฟกซ 66-2-591-1195-6 http://www.sathai.org

จงหวดตรง

จงหวดนครศรธรรมราช

ความมนคงทางอาหารภายใตบรบทสงคมไทย ชมชนประมงพนบานภาคใต

ความมนคงทางอาหารภายใตบรบทสงคมไทย ชมชนประมงพนบานภาคใต

สนบสนนโดย

มลนธเกษตรกรรมยงยน(ประเทศไทย) มลนธเพอการพฒนาทยงยน สานกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต

คณะวจย

นครศรธรรมราช จงหวดตรง

เกศน แกวนเจรญ นางวนดา โมโส

อสม. นางหะมนะ กาละปาด

เรวด ประเสรฐเจรญสข

นางสาวยรย โตะโดบ

อสม. นางสอหมะ หมาดมย

นางสะรหะ โตะเตบ

อสม. นางละอองผล รงแกว

นางสาวนฤวรรณ โตะเตบ

อสม. นางหรอย หมาดนย

นางสภญญา สทน อสม. นางสธมนต วนมส

อสม. นางหรอเปยะ วนมสา

อสม. นางหรอเปย กงเกาะยาว

อสม. นางศวตา สนเพชร

สารบญ

หนา

บทท 1บทน าและระเบยบวธวจย 1

บทท 2 ผลการศกษา 8

การนยามความหมายความมนคงทางอาหารของชมชนประมงพนบาน 8

พนทเปาหมาย

บานหนาทบ อ.ทาศาลา จ.นครศรธรรมราช 14

บานสระบว อ.ทาศาลา จ.นครศรธรรมราช 38

มดตะนอย อ.กนตรง จ.ตรง 63

บานนาราบ อ.กนตง จ.ตรง 84

บทท 3 บทสรปและขอเสนอแนะ 106

1

บทท 1

บทน าและระเบยบวธวจย

1. ความส าคญของปญหา

ประเทศไทยมจงหวดทมพนทตดทะเล 23 จงหวด รวมความยาว 2,614 กโลเมตร โดยสวนใหญเปนพนทชายฝงในภาคใตทงฝงอาวไทยและทะเลอนดามน ความยาว 1,672 กโลเมตร ซงพนทชายฝงเหลานเปนทอยอาศยของชมชนประมง โดยเฉพาะชมชนชาวประมงพนบานหรอชาวประมงขนาดเลก ทมชวตพงพาอยกบทรพยากรชายฝงและทะเล และเปนกลมคนอกกลมหนงทเผชญหนากบกระแสการพฒนาของประเทศทมงขยายการเตบโตทางเศรษฐกจเปนฐานของทรพยากรธรรมชาต ทถกน ามาใชเปนปจจยสรางความแขงแกรงกบเศรษฐกจระดบมหาภาค ผลทเกดขนคอ ประมงพนบานไทยตองประสบกบปญหา การท าประมงผดกฎหมาย โครงการพฒนาขนาดใหญ ปญหากฎหมายประมง ฯลฯ ในขณะทแนวทางการพฒนาน าความเปลยนแปลงมาสทองถน มการใชพนทในโครงการพฒนาอตสาหกรรม, การพฒนาแหลงทองเทยว, การสรางทาเทยบเรอน าลก เปนตน สถานการณปญหาดงกลาวด ารงมาเปนระยะเวลากวาสสบปของการพฒนาประเทศไทยตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ผลกระทบทเกดขนกบชมชนประมงพนบานซงมทนและเขาถงโอกาสตางๆ นอยอยแลว จงตกอยในภาวะเปนผรบผลพวงจากทศทางและกระแสการพฒนาทพวกตนไมไดมสวนรบร รวมคด และรวมตดสนใจ แตกลบตองแบกรบภาระเพมขนจากคาใชจายทสงขนทง คาอาหาร คาเครองอปโภคและบรโภค คาเลยงดและเลาเรยนบตร ตนทนในการประกอบอาชพ ท าใหครอบครวของชาวประมงพนบานสวนใหญมสภาพการท ามาหากนและชวตทขดสน วถชวตปรบเปลยนจากทเคยอยดกนดเขาสเสนทางความยากจน ซ ารายยงกวานนหมบานประมงพนบานจ านวนหนงตองถกโยกยาย เพราะท าประมงตอไปไมไดเนองจากโครงการพฒนาขนาดใหญ หรอแผนการพฒนาการทองเทยวทสงเสรมการกอสรางและการลงทนไดเขาไปตงแทนทอยในทอยอาศยของชมชน โครงการตางๆ เหลานสงผลกระทบตอวถชวต เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรมของชมชน ความไมมนคงในอาหารและการด าเนนชวต

อยางไรกตามปญหาดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมกถกแยกออกจากประเดนความมนคงทางอาหาร ทงทเปนเรองทเกยวของและสมพนธกนในรปแบบของฐานทรพยากรเพอการผลตและการด ารงชวต ดงนนการศกษาครงนจงตองการน าเสนอใหเหนถงความสมพนธดงกลาว พรอมทงจดท าขอเสนอเพอการพฒนาตวชวดความมนคงดานอาหารทเหมาะสมกบบรบทของชมชนประมงพนบานดวย

2. วตถประสงค

2.1 เพอประเมนความเสยง ความเปราะบาง บทบาทหญงชาย ทอาจจะสงผลตอชมชนประมงพนบานในดานการจดการทรพยากรธรรมชาต ความมนคงดานอาหาร และการเปลยนแปลงสภาวะภมอากาศของโลก

2.2 เพอศกษาปจจยภายใน ปจจยภายนอก ศกยภาพ และขอจ ากดของชมชนประมงทมผลตอการจดการทรพยากรธรรมชาต ความมนคงดานอาหาร และการเปลยนแปลงสภาวะภมอากาศของโลก

2.3 เพอพฒนาขอเสนอตวชวดความมนคงดานอาหารทเหมาะสมกบบรบทของชมชนประมงพนบาน

2

ตวชวด ความ

มนคงดาน

อาหารของ

ชมชนประมง

พนบาน

3. กรอบคดในการวจย

การศกษาครงนใชแนวคดเรองความมนคงทางอาหารขององคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO) เปนกรอบคดในการวจย ประกอบดวย 4 มต ไดแก การมอาหารเพยงพอหรอการมอยของอาหาร (Availability) การเขาถงอาหาร (Accessibility) การใชประโยชนทรพยากร (Utilization) และ เสถยรภาพของอาหาร (stability) ผสมผสานกบกรอบคดวจยเรองความไมมนคงทางอาหารและระบบแผนทสารสนเทศของกลมเสยง ( National Food Insecurity and Vulnerability Information and Mapping System : FIVIMS Thailand) ทพจารณาใน 4 มต ไดแก การไมสามารถ ท าการผลตอาหารไดอยางพอเพยง (Insufficient Food Production) การไมมอาหารเพยงพอ (Insufficient Food Supply/Availability) ระบบการกระจายอาหารไมด (Poor Food Distribution System) และความปลอดภยของอาหาร (Food safety) รวมทงแนวคดเรองความมนคงดานอาหารของชมชนประมงพนบานทเกดจากการใหชมชนท าหนาทเปนผใหนยามและแยกแยะประเดนออกมา ดงแสดงในภาพท 1 และกรอบคดในการวจยครงนจะถกน ามาพฒนาเปนตวชวดเรองความมนคงดานอาหารของชมชนประมงพนบานตอไป

ภาพท 1 แสดงกรอบคดในการวจย

3

4. ระเบยบวธวจย

4.1 พนทศกษา

พนททใชในการศกษาคอ ชมชนประมงพนบาน ทอยใน 2 จงหวดและสองฝงทะเลของประเทศไทย (ภาพท 2) คอ

- ฝงทะเลอาวไทย : ต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

- ฝงทะเลอนดามน : ต าบลบางสกและต าบลเกาะลบง อ าเภอกนตง จงหวดตรง

ภาพท 2 แสดงพนทศกษาทง 4 พนท

4.2 ประชากรทศกษา

การศกษาครงนเปนการศกษาเฉพาะกรณทมหนวยการวเคราะหทงระดบครวเรอนและชมชนในพนทเปาหมายคอ ชมชนประมงพนบาน 4 หมบาน คอ ม.6 บานสระบว และ ม.7 บานหนาทบ ต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช ม .4 บานน าราบ ต าบลบางสก และ ม . 3 บานมดตะนอย ต าบลเกาะลบง อ าเภอกนตง จงหวดตรง ทงน การก าหนดกลมตวอยางในการเกบขอมลจะใชวธการสมแบบแบงชน ( Stratified Random Sampling) เพราะเปนวธทผวจยสามารถแบงประชากรออกเปนกลมยอย ๆ ไดแนนอน ดงน

1) การก าหนดลกษณะของกลมเปาหมายโดยแบงครอบครวตามลกษณะฐานะทางเศรษฐกจทแตกตางกน คอ ครอบครวทมฐานะดมอนจะกนหรอรวย ครอบครวทมฐานะปานกลาง และครอบครวทมฐานะยากจน เพอศกษาวาครอบครวทง 3 ระดบนมลกษณะความมนคงทางอาหารทเหมอนหรอแตกตางกนอยางไร ส าหรบการแบงครอบครวออกเปน 3 ระดบนน ผศกษาจะใหชมชนเปนคนก าหนดเกณฑในการคดเลอกลกษณะของทงสามฐานะ และใหทางชมชนเปนผก าหนดบคคลทจะเปนประชากรในการศกษาครงน

4

2) การสมตวอยาง ผวจยสมตวอยาง 30% จากประชากรในแตละกลมฐานะ คอ ครอบครวทมฐานะดมอนจะกนหรอรวย ครอบครวทมฐานะปานกลาง และครอบครวทมฐานะยากจน ของแตละหมบาน และเนองจากปจจบนพบวาในครอบครวหนงจะมผประกอบอาชพทหลากหลายขน อนสงผลตอวถชวตความเปนอย เชน รปแบบของการท ามาหากน ผศกษาจงไดก าหนดใหเกณฑครอบครวฐานะเดยวแตมความหลากหลายของลกษณะการประกอบอาชพ แหลงทมาของรายได ประกอบดวย

5

ตารางท 1 แสดงจ านวนประชากรทศกษา (ครวเรอน)

พนททท าการศกษา ประชากรทงหมด

(ครวเรอน)

ลกษณะฐานะทางเศรษฐกจ

ฐานะด (ครอบครว) ฐานะปานกลาง (ครอบครว) ฐานะยากจน (ครอบครว)

ไมสามารถระบได 1

ประชากรจรง

ประชากรทศกษา (30% ของประชากรจรง)

ประชากรจรง ประชากรทศกษา (30% ของประชากรจรง)

ประชากรจรง

ประชากรทศกษา (30% ของประชากรจรง)

ม.6 บานสระบว ต.ทาศาลา อ.ทาศาลา จ.นครศรธรรมราช

625 73 30 331 130 78 30 143

ม.7 บานหนาทบ ต.ทาศาลา อ.ทาศาลา จ.นครศรธรรมราช

370 36 15 76 25 258 80 -

ม.4 บานน าราบ ต.บางสก อ.กนตง จ.ตรง

316 40 15 214 90 68 25 -

ม. 3 บานมดตะนอย ต.เกาะลบง อ.กนตง จ.ตรง

291 5 - 26 13 260 87 -

รวมทงสน 1,618 154 60 647 258 664 222 154

1 ไมสามารถระบได หมายถง กลมคนทมทะเบยนบานอยในพนท แตไมปรากฏวาอาศยอยในพนทเปาหมาย หรอ ออกไปประกอบอาชพและอาศยอยในตางพนท

6

5. วธการเกบรวบรวมขอมล

5.1 ศกษาเอกสารทเกยวของเพอใชเปนกรอบในการศกษาและขอมลเบองตนของชมชนทท าการศกษา

5.2 ศกษาและเกบรวบรวมขอมลจากภาคสนามรวมกบทมวจยชาวบาน โดยใชวธการทหลากหลายตามลกษณะของขอมลทตองการ วธทใชคอ 1) ขอมลในระดบชมชน ใชวธการสงเกตแบบไมมสวนรวม การท าปฏทนทรพยากร และการจดเวทสนทนากลม และ 2) ขอมลในระดบครวเรอน ใชวธการเกบขอมลจากแบบสอบถามในระดบครวเรอน

6. การวเคราะหและการน าเสนอขอมล

การศกษาครงนใชการวเคราะหขอมลเชงพรรณนาความ (Descriptive Analysis) อาศยการประมวลขอมลในเชงปรมาณมาสนบสนนขอมลเชงคณภาพและใชแผนททรพยากรมาชวยในการวเคราะหรวม ในบรบททเกยวของกบการมอยของอาหาร ความสามารถในการมอาหาร แหลงทมาของอาหารและกระบวนการผลต การจดการของชมชน ปรากฏการณดานความมนคงทางอาหารในปจจบน แนวโนมความมนคงทางอาหารในอนาคต และกลมผเปราะบาง

7. ค าจ ากดความทใชเฉพาะในการศกษา

ชมชนประมงพนบาน หมายถง ชมชนทมการตงบานเรอนอยใกลกบระบบนเวศชายฝงทะเลและมวถชวตสมพนธและพงพาทรพยากรธรรมชาต ทงทรพยากรธรรมชาตทอยบนบกและทรพยากรธรรมชาตในทะเล เชน ปาชายเลน ปาชายหาด ปาบก ทะเล เปนตน

ความมนคงทางอาหาร หมายถง ครอบครวและชมชนมความสามารถในการพงตนเองทางดานอาหารได โดยจะตองมสทธเขาถงในทรพยากรธรรมชาตไดงาย ไมถกจ ากดพนทในการใชประโยชนและการใชประโยชนจากทรพยากรจะตองอยบนพนฐานการการบรหารจดการทยอมรบและปฏบตรวมกน เพอใหครอบครวและชมชนสามารถมอาหารเพอการบรโภคอยางพอเพยงและตอเนองอยางยงยน

การมอาหารเพยงพอหรอการพงตนเองได ในการศกษาน หมายถง ลกษณะของการไดมาของอาหารในครอบครว แหลงทไดมาซงอาหาร ปรมาณ ชนด และความหลากหลายของอาหารจากแหลงนนๆ เพยงพอส าหรบการด ารงชวตของคนในครอบครว และชมชน รวมทงรปแบบการด าเนนชวตของคนในครอบครวและชมชน

การจดการฐานอาหารและฐานทรพยากร หมายถง การด าเนนการดวยวธการทเหมาะสมและไมท าใหผอนเดอนรอนเพอใหไดมาซงอาหาร รวมถงองคความรของชมชนทใชในการหาอาหาร การส ารองอาหาร และวธการใชทรพยากรธรรมชาต รวมทงขอตกลงและกตกา การมสวนรวมและการตดสนใจในทเกยวของกบฐานทรพยากรทงในระดบครอบครวและระดบชมชน

ความสามารถในการมอาหาร หมายถง การครอบครองแหลงผลตของครอบครว เชน การถอครองทดนซงเปนแหลงผลตอาหาร หรอ การเขาไปมสวนรวมในการก าหนดนโยบาย กฎ และระเบยบทเกยวของกบทรพยากรสวนรวมทเปนแหลงอาหารหรอแหลงใชประโยชนของชมชนได

การเขาถงอาหารและทรพยากรธรรมชาต หมายถง ความสามารถในการการจดการฐานอาหาร และความสามารถในการมอาหาร ซงในการศกษาครงน การเขาถงอาหารในทน หมายถง การทบคคลและกลมบค คลสามารถด าเนนการโดยวถทถกตอง

7

หรอใชองคความร ภมปญญา และความเชอทเหมาะสมใหไดมาซงอาหารตามความจ าเปน รวมทงมสทธในทางกฏหมายทจะท าหนาทในการจดการทรพยากรธรรมชาตอนเปนฐานอาหารของชมชน สทธในทนรวมความถงสทธทางกฏหมาย การเมอง เศรษฐกจ และสงคม ของชมชนทผนนอาศยอย รวมถงสทธทองถน เชน การมสทธในการใชทรพยากรของชมชน แตงลกษณะการใชทรพยากรจะตองอยภายใตเงอนไขของชมชน และบรบทของพนท

ประโยชนและคณภาพของอาหาร หมายถง คณคาทางโภชนาการและความสะอาดปลอดภยของอาหาร ทมผลตอความเปนอยทดของประชาชน ส าหรบการศกษานเปนการพจารณาถง พฤตกรรรมการรบประทานอาหารในครอบครว การค านงถงคณคาทางโภชนาการและความสะอาดปลอดภยของอาหาร รวมถง สขภาวะทางโภชนาการของคนในชมชนประมงพนบาน

บทบาทหญงชาย หมายถง หนาทและความรบผดชอบของหญง และชายในชมชนประมงทงระดบครวเรอนและระดบชมชนทสะทอนความสมพนธกบการจดหาอาหารในระดบครอบครว การผลตอาหารในระดบครวเรอนและชมชน รวมทงการจดการทรพย ากรธรรมชาต และรบมอกบปจจยภายนอกทจะสงผลกระทบตอชมชน เชน ภยพบต การเปลยนแปลงสภาวะภมอากาศ นโยบายและกฏหมาย รวมทงสถานการณความเสอมโทรมของทรพยากรในปจจบน

ความเปราะบาง หมายถง ระดบของความออนแอ หรอความไมมงคง รวมถงความไมมความสามารถในการรบมอกบปญหาหรอสถานการณทเกดขน ความเปราะบางจะท าใหโอกาสในการไดรบความเสยหายเพมมากขน ซงมผลกระทบตอคณภาพชวตและการด าเนนชวตของบคคลในทสด

ความเสยง หมายถง ความนาจะเปนในการไดรบความเสยหายทงในดาน ทรพยสน การด ารงชวต อาชพ และสงแวดลอม ซงเปนผลมาจากการเผชญสถานการณทท าใหเกดความเสยหาย เชน การเกดภยพบต การเสอมโทรมของทรพยากร เปนตน และบคคล/ชมชนไมมความสามารถหรอมาตรการในการรบมอตอการเปลยนแปลงและสถานการณทเกดขน

8

บทท 2

ผลการศกษา

การน าเสนอผลการศกษา การจดการทรพยากรธรรมชาตและความมนคงทางอาหารในชมชนประมงพนบาน แบงเนอหาการน าเสนอออกเปน 2 สวน ไดแก

1. การนยามความหมายสถานะทางเศรษฐกจ และความมนคงดานอาหารของชมชนประมงพนบาน

2. ผลการศกษาในพนทเปาหมาย 4 หมบาน

1. การนยามความหมายความมนคงดานอาหารของชมชนประมงพนบาน

จากการจดประชมกลมยอยในชมชนประมงพนบาน 4 หมบาน คอ ม.6 บานสระบว และ ม .7 บานหนาทบ ต าบลทาศาลา

อ าเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช ม .4 บานน าราบ ต าบลบางสก และ ม . 3 บานมดตะนอย ต าบลเกาะลบง อ าเภอกนตง

จงหวดตรง ไดผลการศกษาดงตอไปน

1.1 จงหวดนครศรธรรมราช

จากการจดประชมกลมยอยใน 2 หมบาน คอ บานสระบว และบานหนาทบ ต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวด

นครศรธรรมราช เพอใหตวแทนชมชนไดมโอกาสก าหนดนยามความมนคงดานอาหาร และลกษณะทางเศรษฐกจของแตละ

หมบานเมอวนท 28 เมษายน 2553 ณ ทท าการกลมออมทรพยบานสระบว เวลา 09.00 น. และ 20.00 น. และทท าการกลมออม

ทรพยมสลมะบานหนาทบ เวลา 13.00 น. พบวาทงสองหมบานไดมการใหนยามเกยวกบความมนคงดานอาหารในลกษณะท

คลายคลงกนวา

“ความมนคงทางอาหาร คอ ครอบครวมรายไดทมนคงจากการประกอบอาชพ สามารถทจะซอหาปจจยสโดยเฉพาะ

อาหารทมคณภาพ สะอาด และปลอดภยมาใหคนในครอบครวไดทานอยางสมาเสมอ รวมทงไมมหนสน ไมตองไปทางานไกลบาน

และมเวลาอยกบครอบครว อยางไรกตามความมนคงดานอาหารของแตละครอบครว หรอ แตละอาชพจะมมมมองทแตกตาง ใน

สวนของชาวประมงพนบานมความเหนเพมเตมวา ความมนคงดานอาหารของชาวประมงพนบานขนอยกบความอดมสมบรณของ

ฐานทรพยากรในพนทซงกคอ สตวนา ทะเล และปาชายเลน เพราะสงเหลานเปนพนฐานของผลผลตทางธรรมชาตทนามาซง

ความมนคงดานชวตและอาชพของชาวประมงพนบาน หากทรพยากรดงกลาวถกทาลาย เสอมโทรม หรอ ถกใชจนเกดความ

จาเปน ชาวประมงพนบานจะเปนคนกลมแรกทจะตกอยในภาวะเสยง เสยงทงดานอาชพ รายได และวถชวตทเปลยนแปลงไป

ขณะทภาวะเสยงเชนนไมไดตกอยเฉพาะครอบครวของชาวประมงพนบาน แตคนในชมชนกจะมความเสยงเพมขน กลาวคอ

ชมชนเสยงทจะเกดปญหาครอบครว ปญหาเศรษฐกจ และปญหาสงคมตามมา เมอเปนเชนนแลวกไมสามารถมความมนคงใน

ชวตเกดขนไดเลย”

9

การศกษาครงนไดใหมการแบงครอบครวตามลกษณะฐานะทางเศรษฐกจ คอ ครอบครวทมฐานะดมอนจะกนหรอรวย

ครอบครวทมฐานะปานกลาง และครอบครวทมฐานะยากจน เพอศกษาวาครอบครวทง 3 ระดบนมลกษณะความมนคงทางอาหาร

ทเหมอนหรอแตกตางกนอยางไร ส าหรบการแบงครอบครวออกเปน 3 ระดบนน ผศกษาจะใหชมชนเปนคนก าหนดเกณฑในการ

คดเลอกลกษณะของทงสามฐานะ และใหทางชมชนเปนผก าหนดบคคลทจะเปนประชากรในการศกษาครงน ซงทางบานสระบว

และบานหนาทบก าหนดรวมกนและไดใหนยามของแตละกลมฐานะไวดงตอไปน

1) ครอบครวทมฐานะด เปนผมอนจะกน หรอฐานะรวย คอ มสถานะทางเศรษฐกจด ไมขดสนเงนทอง มรายไดเทเปนเงนจ านวนมากทพอแกการใชจายในครวเรอนอยางสม าเสมอจากการท างานของสมาชกในครอบครว หรอจากทรพยสนทมอยเดมของครอบครว ลกษณะของบานเปนบานสองชนหรอบานชนเดยวเปนปนหรอไมแตมบรเวณบาน มเครองอ านวยความสะดวกตาง ๆ รวมทงของใชสวนตว เชน หมอหงขาวไฟฟา เครองซกผา เตาแกส ตเยน ตเสอผา โทรทศน โทรศพทมอถอ โทรศพทบาน ระบบอนเตอรเนต ฯลฯ และมยานพาหนะเปนของตนเองหลายอยาง เชน รถมอเตอรไซด รถมอเตอรไซดพวงขาง รถปกอพ เรอประมง และมทอยอาศยและ/หรอทดนท ากนเปนของตนเองตงแต 10 ไรขนไปเพอใชการท าสวน เชน สวนปาลม สวนยาง สวนผลไม และมเงนเกบออมในรปแบบตางๆ เชน ฝากธนาคารพาณชย หรอกลมออมทรพยในชมชน หรอในรปของทองรปพรรณ หรอประกนชวต เปนตน

2) ครอบครวทมฐานะปานกลาง หรอมสถานะทางเศรษฐกจพอมพอใชไมถงกบร ารวยแตกไมขดสนเรองเงนมากนก ครอบครวมรายไดจากการท างานของสมาชกในครอบครว แตรายไดอาจจะไมสม าเสมอหรอไมตอเนอง หรอมการใชจายจากทรพยสนเดมทมอยของครอบครว การด ารงชวตอยไดอยางไมขดสน ไมล าบาก ลกษณะของบานเปนบานไม หรอบานปนชนเดยวหรอสองชน หรอเปนบานทเชาอยไมไดเปนของตนเอง แตมเครองอ านวยความสะดวกตาง ๆ รวมทงของใชสวนตว เชน หมอหงขาวไฟฟา เตาอบ เตาแกส ตเยน ตเสอผา โทรทศน โทรศพทมอถอ ฯลฯ และมยานพาหนะเปนของตนเอง เชน รถมอเตอรไซด รถมอเตอรไซดพวงขาง รถปกอพ เรอประมง มทอยอาศยและ /หรอทดนท ากนเปนของตนเองแตไมมความมนคงในเรองกรรมสทธ กลาวคอ มบางรายทดนตดจ านอง หรอน าไปค าประกนกบธนาคาร จงท าใหมภาระหนสน มเงนออมนอยหรอบางรายไมมเงนออม แตมเงนหมนเวยนพอใชจายในครอบครวและจายหน หรอสามารถด ารงชวตอยไดอยางไมชดสนโดยไมตองขอความชวยเหลอจากบคคลภายนอก

3) ครอบครวทมฐานะยากจน หรอขดสนเงนทอง มสถานะทางเศรษฐกจฝดเคองจะมคว ามล าบากในเรองอาหารและการประกอบอาชพ บางครอบครวมภาระหนสนและประสบกบปญหาการผอนช าระหนคน เนองจากมรายไดเปนเงนนอย บางรายไมมรายไดเลย เพราะไมมแรงงานในการหารายไดหลกในครอบครว เพราะสมาชกในครอบครวยากจน ไมมเงนออม มเครองอ านวยความสะดวกเฉพาะทจ าเปนและส าคญตอการด ารงชวต เชน เตาแกส เตาถาน หมอหงขาวไฟฟา ไมมยานพาหนะหรอมยานพาหนะแตอยในสภาพทเกาพอใชงานได ไมมทอยอาศยและทดนท ากนเปนของตนเอง หรออยอาศยในพนทของญาตหรอมผบรจาคพนทใหอยอาศย และมผคอยใหความชวยเหลอทงจากคนในชมชนหรอนอกชมชน

10

1.2 จงหวดตรง

จากการจดประชมกลมยอยใน 2 หมบาน คอ บานน าราบ ต าบลบางสก และ บานมดตะนอย ต าบลเกาะลบง อ าเภอ

กนตง จงหวดตรง เพอใหตวแทนชมชนไดมโอกาสก าหนดนยามความมนคงดานอาหาร และลกษณะทางเศรษฐกจของแตละ

หมบาน โดยน าราบด าเนนการประชมยอยเมอวนท 12 พฤษภาคม 2553 ณ ศาลาเอนกประสงคบานน าราบ เวลา 13.00 น. และท

บานบรเวณชายหาดบานมดตะนอยเมอวนท 6 สงหาคม เวลา 13.00 น. ทงสองหมบานไดมการใหนยามเกยวกบความมนคงดาน

อาหารไวในลกษณะทคลายกน ดงน

“ความมนคงทางอาหาร คอ การทครอบครวมรายไดจากการประกอบอาชพทสมาเสมอและมนคง ทาใหมความสามารถ

ในการจดหาอาหารทมประโยชนและถกหลกโภชนาการมารบประทานไดภายในครอบครวหรอทงชมชนไดครบสามมอ ซงความ

มนคงดานอาชพกเกยวของกบเรองสทธในการจดการทรพยากรธรรมชาต สทธในการจดการทะเลและชายฝง และสทธในการ

จดการทดนและทอยอาศย เพอใหทรพยากรธรรมชาตและพนทนนสามารถนามาใชเปนทอยอาศย แหลงหาอาหารและแหลงผลต

อาหารในการสรางรายไดกลบสครอบครวได แตปจจบนชมชนประมงพนบานยงตองเผชญกบอปสรรคมากมาย ทงเรองภาวะ

ความยากจน ความไมมนคงในชวตและการทางาน บางบานตองออกไปประกอบอาชพนอกชมชน และชาวประมงพนบานสวน

ใหญไมมสทธในทอยอาศยเพราะการสรางบานของชาวประมงสวนใหญจะตองอยตดกบชายหาดและรมคลอง และพนทเหลานจะ

อยในการดแลรบผดชอบของหนวยงานราชการ นอกจากนพบวาปจจยดานภยพบตและสภาพอาการทแปรปรวนกไดมผลกบการ

ประกอบอาชพของชาวประมงพนบานเปนอยางมาก สงเกตไดจากภายหลงเกดเหตการณสนาม (ป พ.ศ. 2547) สภาพพนท

ชายฝงทะเลเปลยนไป ระบบนเวศ เชน รองนา ชายหาด เปลยนไป ชาวบานมความหวาดระแวงเพมขน ขณะเดยวกนสภาพ

อาการทแปรปรวนกมผลกบปรมาณการจบสตวนา สงเหลานยงสรางใหเกดความไมมนคงในชวตและอาชพของชาวประมง

พนบานมากขน”

การแบงครอบครวตามลกษณะฐานะทางเศรษฐกจทแตกตางกน คอ ครอบครวทมฐานนะดมอนจะกนหรอรวย ฐานะปาน

กลาง ฐานะยากจนหรอล าบากขดสน เพอศกษาวาครอบครวทง 3 ระดบนมลกษณะของความมนคงทางอาหารทเหมอนหรอ

แตกตางกนอยางไรนนทางผศกษาใชวธการเดยวกบการศกษาในพนทจงหวดนครศรธรรมราช คอ ใหตวแทนชาวบานน าราบและ

บานมดตะนอย ไดเปนผใหค านยามและก าหนดรายละเอยดรวมกน โดยมรายละเอยดดงตอไปน

1) ครอบครวทมฐานะด เปนผมอนจะกน หรอฐานะรวย คอ มสถานะทางเศรษฐกจด ไมขดสนเงนทอง มรายไดเทเปนเงนจ านวนมากทพอแกการใชจายในครวเรอนอยางสม าเสมอจากการท างานของสมาชกในครอบครว หรอจากทรพยสนทมอยเดมของครอบครว หรอมธรกจเปนของตวเอง เชน รบเหมากอสราง รานซอมรถ รานเสรมสวย เปนตน ลกษณะของบานเปนบานสองชน หรอบานชนเดยวเปนปนหรอไมแตมบรเวณบาน มเครองอ านวยความสะดวกตาง ๆ รวมทงของใชสวนตว เชน หมอหงขาวไฟฟา เครองซกผา เตาแกส ตเยน ตเสอผา โทรทศน โทรศพทมอถอ โทรศพทบาน ระบบ

11

อนเตอรเนต ฯลฯ และมยานพาหนะเปนของตนเองหลายอยาง เชน รถมอเตอรไซด รถมอเตอรไซดพวงขาง รถปกอพ เรอประมง และมทอยอาศยและ /หรอทดนท ากนเปนของตนเองมากกวา 5 ไร ขนไป เชน มสวนยาง สวนผลไม เปนตน และมเงนเกบออมในรปแบบตางๆ เชน เงนฝากธนาคารพาณชย หรอกลมออมทรพยในชมชน หรอในรปของทองรปพรรณ เปนตน

2) ครอบครวทมฐานะปานกลาง หรอมสถานะทางเศรษฐกจพอมพอใชไมถงกบร ารวยแตกไมขดสนเรองเงนมากนก ครอบครวมรายไดจากการท างานของสมาชกในครอบครว แตรายไดอาจจะไมสม าเสมอหรอไมตอเนอง หรอมการใชจายจากทรพยสนเดมทมอยของครอบครว การด ารงชวตอยไดอยางไมขดสนและไมล าบาก ลกษณะของบานเปนบานไมหรอบานปนชนเดยวหรอสองชน หรอเปนบานทเชาอยไมไดเปนของตนเอง มหรอไมมบรเวณบานกได แตมเครองอ านวยความสะดวกตาง ๆ รวมทงของใชสวนตว เชน หมอหงขาวไฟฟา เตาแกส ตเยน เครองซกผา ตเสอผา โทรทศน โทรศพทมอถอ ฯลฯ และมยานพาหนะเปนของตนเอง เชน รถมอเตอรไซด รถมอเตอรไซดพวงขาง รถปกอพ เรอประมง มทอยอาศยและ/หรอทดนท ากนเปนของตนเองอยางนอย 5 ไร ซงทดนดงกลาวอาจจะไมมความมนคงในเรองกรรมสทธกได กลาวคอ มบางรายทดนตดจ านอง หรอน าไปค าประกนกบธนาคาร จงท าใหมภาระหนสน หรอมทดนท ากนอยในพนทของหนวยงานราชการ เชน พนทอทยานแหงชาต พนทปาชายเลน พนทชายหาด เปนตน มเงนออมนอยหรอบางรายไมมเงนออม แตมเงนหมนเวยนพ อใชจายในครอบครวและจายหน บางเวลาชวงเวลาอาจจะมการหยบยมเงนจากญาตพนอง เพอนบาน แตกมความสามารถในการทจะช าระหนได

3) ครอบครวทมฐานะยากจน หรอขดสนเงนทอง มสถานะทางเศรษฐกจฝดเคองจะมควมล าบากในเรองอาหารและการประกอบอาชพ ไมมอาชพทชดเจนแนนอน บางครอบครวมภาระหนสนและประสบกบปญหาการผอนช าระหนคน เนองจากมรายไดเปนเงนนอย บางรายไมมรายไดเลย เพราะไมมแรงงานในการหารายไดหลกในครอบครว เพราะสมาชกในครอบครวยากจน มเครองอ านวยความสะดวกเฉพาะทจ าเปนและส าคญตอการด ารงชวต เชน เตาแกส เตาถาน หมอหงขาวไฟฟา ไมมยานพาหนะหรอมยานพาหนะแตอยในสภาพทเกาพอใชงานได มทดนท ากนเปนของตวเองนอยกวา 5 ไร และไมมเอกสารสทธทแสดงความเปนเจาของในทดน หรอ ไมมทอยอาศยและทดนท ากนเปนของตนเอง หรออยอาศยในพนทของญาต หรอมผบรจาคพนทใหอยอาศย หรอ อาศยอยในเขตพนททเปนของหนวยงานราชการ เชน พนทอทยานแหงชาต พนทปาชายเลน พนทชายหาด เปนตน และมผคอยใหความชวยเหลอทงจากคนในชมชนหรอนอกชมชน

12

จากขอมลขางตนสามารถสรปและวเคราะหประเดนทเกยวของได 2 ประเดนคอ

1) การแบงครอบครวตามฐานะทางเศรษฐกจ ทง 4 หมบานเลอกใชเกณฑ ลกษณะกายภาพของบานเรอน การครอบครองทดน และทอยอาศย เครองอ านวยความสะดวกภายในบานและพาหนะ ความมนคงของอาชพ / ความสม าเสมอของรายได /ภาระหนสน และการออมเงนในรปแบบตางๆ เปนเกณฑในการแบงฐานะในชมชนออกเปน 3 ฐานะคอ ฐานะด ฐานะปานกลาง และฐานะยากจน

2) การนยามความหมายเรองความมนคงดานอาหารของชมชนประมงพนบาน ท าการสรปและวเคราะหจากนยามของความมนคงดานอาหารทง 4 หมบาน พบวา จะเกยวของกบประเดนดงตอไปน

(1) การมอาหารกนเพยงพอ พออยพอกน หรอพงพาตนเองไดทงระดบครอบครวและชมชน

(2) ประโยชน คณภาพ ความปลอดภย (โภชนาการ) และความหลากหลายของอาหาร

(3) สทธในการเขาถงและสทธในการจดการทรพยากรธรรมชาตทเปนฐานการผลตอาหาร

(4) ปจจยเสยงทงทางธรรมชาตและทางสงคม และการตงรบปรบตวทงระดบครอบครวและชมชน

13

2. ผลการศกษาในพนทเปาหมาย 4 หมบาน

การน าเสนอผลการศกษาในพนทเปาหมาย 4 หมบาน น าเสนอโดยแบงเนอหาออกเปน 3 สวน ไดแก

สวนท 1 ขอมลทวไปของพนทศกษา ลกษณะทางเศรษฐกจและสงคมของกลมเปาหมาย

สวนท 2 การมอาหารเพยงพอ การเขาถงอาหาร ประโยชนและคณภาพของอาหาร

สวนท 3 ปจจยภายในและภายนอกทมผลตอความมนคงดานอาหารในชมชนประมงพนบาน

14

1. บานหนาทบ หมท 7 ต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

สวนท 1 ขอมลทวไปของพนทศกษา ลกษณะทางเศรษฐกจและสงคมของกลมเปาหมาย

1.1 ขอมลทวไปของบานหนาทบ 1.1.1 ทตงและอาณาเขต บานหนาทบ ตงอยในเขตการปกครองของหมท 7 ของต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช อยในพนทรบผดชอบขององคการบรหารสวนต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช มอาณาเขตตดตอ ดงน

ทศเหนอ ตดตอกบ หม 6 บานสระบว ทศใต ตดตอกบ หม 14 บานแหลม ทศตะวนออก ตดตอกบ ทะเลอาวไทย ทศตะวนตก ตดตอกบ หม 15 บานบางตง

1.1.2 ประวตบานหนาทบ บานหนาทบเปนหมบานทมประวตความเปนมาทยาวนาน โดยชอของหมบานไดมาจากในสมยสงครามเกาทพ

พ.ศ. 2328 เปนชวงทพมายกทพมาจงหวดนครศรธรรมราช โดยเดนทพขามเขาหลวงเขาเขตอ าเภอทาศาลาทบานปากลง เจาพะยานคร (พฒน) ไดวางแผนตงรบทอ าเภอทาศาลาเปนระยะๆ สนามรบทส าคญคอ บานชมโลง บานปาโหลน บานหวพาน (ต าบลหวสะพานปจจบน) สวนบานหนาทบกเปนทตงทพของเจาพะยานคร และเปนฐานทพทส าคญในสมยนน ดงนน “บานหนาทพ” จงมชอมาจนถงปจจบน เมอกอนหมบานหนาทบ จะเขยนดวยตวอกษร “พ” เปน “หนาทพ” แตในปจจบนไดเปลยนมาเปน “หนาทบ” เพอความสวยงามและถกตอง

หมบานหนาทบ เรมกอตงขนป พ.ศ. 2328 หรอประมาณ 270 ปมาแลว จากการสมภาษณ 2 ทราบวา คนกลมแรกทเขามาในพนทและเรมกอตงหมบานในอดตเปนกลมคนทอพยพมาจากภาคใตของประเทศไทย คอ จงหวดปตตาน ยะลา นราธวาส ส าหรบสาเหตทแตละกลมอพยพมาจากบานเดมเพราะปญหาความไมสงบตางๆ ในภาคใต และบางสวนมตนตระกลมาจากรฐในประเทศมาเลเซย เชน รฐไทรบร รฐกะลนตน และสวนใหญนบถอศาสนาอสลาม การอพยพของคนเหลานในอดตนนอาศยการเดนทางทางทะเลเปนส าคญ และเมอมาถงแผนดนกจะตงรกรากถนฐานอาศยอยรวมกบคนในพนทเดมของบานหนาทบ และเพราะในอดตการจบจองหรอการถอครองสทธในการครอบครองทดนยงไมม ท าใหชาวบานสามารถครอบครองทดนไดตามความสามารถและการตกลงกนระหวางกลมหรอญาตพนอง นอกจากนการอพยพเขามาของกลมคนจากประเทศมาเลเซยท าใหมการแตงงานกนระหวางคนในพนทและคนตางถน ผลทตามมาคอเกดการผสมผสานกนระหวางวฒนธรรมของไทยและมาเลเซยในพนทบานหนาทบ และเปนอกสาเหตทท าใหคนบานหนาทบสวนใหญนบถอศาสนาอสลาม

บานหนาทบมตนตระกลใหญสามตนตระกล ไดแก ตนตระกล “หวนเหลม” ของนายหวนเหลมและนางเยาะ ตนตระกล “ยสมน” ของนายยโซะและนางหวดเปยะ และตนตระกล “ใบเต” ของนายหวาง ใบเตและนางเบาะ หวนเหลม ทงสามตระกลเปนตระกลใหญทพบมากในบานหนาทบมาจนถงปจจบน

2 ชาวบานหนาทบเมอวนท 28 เมษายน พ.ศ. 2553 ณ ทท าการกลมออมทรพยมสลมมะห

15

สภาพภมศาสตรของหมบานหนาทบ พบวาในอดตนนพนทสวนใหญของหมบานจะเปนบรเวณปาพรและเนนสนทรายชายฝงทะเลอาวไทย มลกษณะเปนดนปนทรายและดนตะกอนเกดจากการทบถมทรายชายฝงและโคลนเลน บางสวนเปนพนทลมน าขงเปนปาพรและมหนองน า สวนทเปนสนทรายจะทอดตวในแนวยาวตลอดจนถงคลองปากพยง และเปนทตงของบานเรอน และการประกอบอาชพท าสวน ท าไร ของชาวบานกระจดกระจายไปทวบรเวณ

ปจจบนปาหรอหนองน าทเคยมในอดตยงคงมอยและบางสวนกโดนท าลายไปบางแลว สาเหตทโดนท าลายเกดจากการเพมขนของประชากรในหมบานท าใหพนทอาศยเดมไมเพยงพอ จงจ าเปนตองแผวถางปาตดตนไมเพอท าการปลกสรางบานเรอนและท าทอยอาศย จนท าใหเกดปญหาในดานสภาพแวดลอมเสอมโทรมและสงผลกระทบมาจนถงปจจบน อยางไรกตามเมอบานหนาทบมการขยายหมบานใหญขนจนท าใหมอาณาเขตกวางใหญ และมจ านวนครวเรอนมากขน การดแลและบรหารจดการในระดบหมบานเรมไมคลองตว ท าใหมการแบงอาณาเขตบานหนาทบใหมออกเปน 4 หมบาน ไดแก หม 7 หม 14 หม 15 และ หม 8 ดวยเหตนบานหนาทบ หมท 7 ในปจจบนจงมขนาดพนทโดยรวมของหมบานเลกลง

1.1.3 ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ทรพยากรทะเลและสตวน าชายฝง

สตวน าทจบไดในปจจบนมจ านวนเพมมากขนจากเมอ 10 ปทผานมา เพราะมการจดกจกรรมอนรกษธรรมชาตและปลอยสตวน า โดยกลมองคกรตางๆ จากภายนอกชมชนเขามารวมจดกจกรรมการปลอยสตวน าอยางตอเนอง ดวยเหตนจงท าใหมจ านวนสตวน าเพมขน และพบวาสตวน าบางชนดทเคยหายไปในอดตไดกลบคนมา แมจะมปรมาณไมมาก แตกบงชไดถงความอดมสมบรณของทรพยากรสตวน าในทะเล การท าประมงบานหนาทบเปนการท าประมงแบบพนบาน ทใชเครองมอประมงจบสตวน าตามชนดของสตวน า และสตวน าทจบไดจะแตกตางกนในแตละชวงเวลา ดงแสดงในตารางท 2

พนทชายฝง เดมบรเวณชายฝงของหมบานเปนชายหาด ชาวบานสามารถน าเรอเขาออกไดสะดวก แตเมอถงชวงมรสม การ

น าเรอออกเปนปญหาท าใหในแตละปชาวบานไมสามารถออกเรอประมงไดตลอดทงป และในการออกเรอจะออกเรอไดไมไกลมาก แตในปจจบนเนองจากมการเปลยนแปลงของสภาพภมประเทศ ท าใหบรเวณชายฝงซงเดมเปนชายหาดมดนโคลนมาทบถมกลายเปนปาชายเลนยาวออกไปประมาณเกอบ 1 กโลเมตร ท าใหเกดปญหาในระยะแรก เรอประมงไมสามารถออกจากชายฝงไดเพราะจมโคลน แตเมอเกดการทบถมของดนโคลนมากขน ท าใหไมสามารถน าเรอเขามาถงชายฝงได แตในปจจบนดนโคลนทบถมยาวออกไปกวาหนงกโลเมตร ชาวบานจงปรบตวและแกไขปญหาจากสภาพภมประเทศทเปลยนไป โดยการระดมเงนทนจากชาวบานในบรเวณใกลเคยงเพอขดรองน าส าหรบน าเรอเขาออก ซงรองน าทขดขนมากเพอเปนเสนทางในการเดนเรอของชาวบานในบานหนาทบซงมดวยกน 3 รองน า

- รองทศเหนอ เปนรองน าทมขนาดใหญสด เรอประมงเกอบทงหมดทเขาออกทางรองน านเปนเรออวนลอยปลา ซงเปนเรอขนาดใหญ

- รองกลาง เปนรองน าทมขนาดเลกกวารองทศเหนอตามขนาดของเรอทเขาออก เรอประมงสวนใหญทใชรองน านเปนเรออวนลอยป และ อวนลอยปลา

16

- รองทศใต เปนรองน าทมขนาดเลกทสด และใชรวมกบชาวบานในหม 14 เรอประมงในรองน านสวนใหญเปนเรออวนรนและเรออวนลากขนาดเลก

17

ตารางท 2 แสดงสตวน าและเครองมอทใชจบในแตละชวงเวลา

สตวน าและเครองมอทจบ ชวงเวลา 12 เดอน

ขอมลเพมเตม ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

อวนปด า+ไซ,แรว,ขด สามารถท าไดทงป โดยบรเวณทจบไดคอ ปาชายเลน ชวงน าขน ขด 300-400 เมตร ปรมาณการจบไดขนอยกบจ านวนอวนและสภาพอากาศ

ดกปเปรยว+ดกดวยกระปอง

สามารถท าไดทงป โดยบรเวณทจบไดคอ ปาชายเลน และคนทมาจบจะเปนคนนอกหมบาน เชนมาจากบานน าแคบ อ าเภอเมอง เปนตน

ปลาไหลทะเล+ไซ,จบมอ จะท าการจบในชวงมรสม สามารถจบไดสงสดถง 400-500 ตวตอครง นอกเหนอชวงเวลาทจบกจบไดบางถาน าเยอะคนละ 3-5 ตวส าหรบราคาขนอยกบตลาด คนทมาจบสวนใหญเปนคนนอกชมชน เชนมาจากบานทงชน ต.หวสะพาน อ.ทาศาลา เปนตน

หอยจบแจง บรเวณทจบไดคอปาชายเลนใตตนแสม น าไปขายไดกโลกรมละประมาณ 90 - 120 บาท

หอยแครง ใชกระดานถบจบบรเวณหาดโคนใชเวลาในการจบประมาณ 3-4 ชงโมง น าไปขายไดกโลกรมละ 30 บาท

อวนปลาลง-ปลาท อวนลอม อวนลอย สามารถท าการประมงไดทงป แตจะมปรมาณมากชวงเดอนเม.ย.-ส.ค. จบไดปรมาณสงสด 500 – 1,000 กโลกรม

อวนปมา-กง ราคาขายขนอยกบตลาด

18

อวนปลากระบอก สามารถท าการประมงไดทงป ราคาขายขนอยกบตลาด

อวนปลากเรา สามารถท าการประมงไดทงป พบมาบรเวณแนวปะการง หนาบานในถงบรเวณหาดซนไลน หางออกมาจากฝง1,500-1,000 เมตร.

อวนปลาทราย(ซา) สามารถท าการประมงไดทงป ราคาขายขนอยกบตลาด

ปลาดาบ-ปลาอนทรย ราคาขายขนอยกบตลาด

ปลาจาระเมด พบบรเวณ 1,000 เมตร. จากแนวชายหาด ชวงเวลาทระบปลาจะเขามาในอาว ชวงอนอพยพไปทะเลนอกเพราะเกนศกยภาพเรอเลกในการจบ

อวนปลาดกทะเล ชวงทไมมคลน,หร าโปะ

ตผงและเกบน าผง ราคาขายขนอยกบตลาด

19

ทรพยากรปาชายเลน

เดมทบรเวณรมทะเลของหมบานจะมลกษณะเปนหาดทราย แตไมมการเปลยนแปลงและกอใหเกดปญหาตอการท าประมงของชาวบานในหมบาน แตเมอมการเปลยนแปลงของสภาพพนทกลายเปนโคลนเลน และเกดเปนพนทปาชายเลน ชาวบานพบวาพนทปาชายเลนทเกดขนใหมไดใหคณประโยชนกบพนทไมยงหยอนไปกวาเดม เพยงแตชาวบานตองปรบตวใหสอดคลองกบสภาพพนททเปลยนไป เกดการใชประโยชนจากปาชายเลนทเกดขนใหมในหลากหลายรปแบบ ไมวาจะเปนไมใชสอย ลกษณะของการตดไมเพอใชสอยของชาวบาน สามารถตดใชไดตามความจ าเปน โดยยงไมมกฎเกณฑในเรองการใชสอย นอกจากนสตวน าในปาชายเลนทหลากหลายกสรางอาชพและรายไดใหกบคนในชมชนและนอกชมชนเพมมากขน เชน การหาหอยเจดยของผหญงและเดก การเกบน าผงในปาชายเลนมาท าการจ าหนายเปนรายไดเสรมในครวเรอน หรอการเขาจบปแสม (ปเปยว) ของคนตางถนเพอสรางรายไดโดยทรพยากรเหลานคนในหมบานมการใชประโยชนนอยเนองจากไมมทกษะในการจบหรอหาประกอบกบวถชวตของชาวมสลมทไมบรโภคสตวดงกลาว

เพอใหเกดความยงยนในการจดการทรพยากรธรรมชาตในพนท จงมการรวมกลมกนเพอด าเนนการบรหารจดการปาชายเลนในลกษณะของปาชายเลนชมชน โดยความคดดงกลาวเรมด าเนนการเปนรปธรรมในป พ.ศ. 2553 จงตองใชเวลาในการเรยนรและศกษาขอมลจากพนทอนๆ ทด าเนนการมากอน โดยมทางหนวยงานราชการคอ สถานนพฒนาลมน าปากพนง ประมงอ าเภอทาศาลา และองคกรสวนทองถน คอองคการบรหารสวนต าบลทาศาลา และองคกรพฒนาเอกชนในพนท เชน สมาคมดบบานดบเมอง และองคกรภายนอกอนๆ ท าหนาทเปนพเลยงและใหการสนบสนนดานกจกรรม

1.2 ลกษณะทางสงคมและเศรษฐกจ

1.2.1 ประชากร ศาสนา และ สาธารณปโภคพนฐาน

ประชากร บานหนาทบมจ านวนหลงคาเรอนประมาณ 370 หลงคาเรอน มจ านวนประชากรทงหมด 1,955 คน (ทมา: ทวาการ

อ าเภอทาศาลา ณ เดอนธนวาคม 2552) เพศชาย จ านวน 1,006 คน เพศหญง จ านวน 949 คน ศาสนา

การนบถอศาสนาของคนในบานหนาทบ สวนใหญนบถอศาสนาอสลามประมาณรอยละ 98 โดยมมสยดจ านวน 1 แหง คอ มสยดดารลอามานบานหนาทบ และ มบาลาย คอ บาลายบานหนาทบเหนอ เปนทปฏบตศาสนกจของศาสนาอสลาม มโรงเรยนสอนศาสนาอสลาม 1 โรงเรยน คอ โรงเรยนดารลอามารศกษา โดยท าการสอนในระดบบงคบทางศาสนา (ฟรดอน) กอตงขนเมอ พ.ศ. 2540 และในหมบานไมมวด สาธารณปโภคพนฐาน

ในอดตแตละครวเรอนจะมการขดบอน าตนไวส าหรบใชทงส าหรบอปโภคและบรโภค แตในปจจบนน าส าหรบอปโภคของชาวบานในบรเวณทางดานทศตะวนออกของหมบานเกอบทงหมดจะใชน าประปา ซงมแหลงผลตในหม 14 มเพยงบางบานทยงใชน าจากบอน าตน เนองจากมปญหาน าในบอมสแดง ไมใสเหมอนในอดต แตบางบานทางดานทศเหนอของหมบานกเปลยนแปลงจากการใชบอน าตนมาเปนการขดบอบาดาลเพอใชแทน สวนครวเรอนทางดานฝงตะวนตกของหมบานยงคงใชน าจากบอน าตนส าหรบใชอปโภคไดอย เนองจากในบรเวณนนยงไมประสบปญหาเรองน าสแดง หรอน าไมใส สวนน าบรโภคเกอบทงหมบานซอน าดมบรรจขวด ขนาด 20 ลตร ราคาขวดละ 10 บาท

20

1.2.2 การประกอบอาชพและรายได

การประกอบอาชพของชาวบานเดมทจะท านา เพอไวบรโภคในครวเรอน บางครอบครวจะท าสวนมะพราวและสวนยางพารา แตปจจบนอาชพท านาและสวนยางพาราไมมแลวในหมบาน เนองจากหมบานเคยประสบกบปญหาน าทวมและสภาพดนเสอมโทรม ส าหรบการท าอาชพประมงพนบานถอเปนอาชพหนงทอยคกบบานหนาทบมาตงแตอดตจนถงปจจบน และกวาครงหนงของครวเรอนทงหมดประกอบอาชพประมงเพยงอยางเดยว โดยการท าประมงในหมบานสามารถออกเรอเพอท าประมงไดเกอบตลอดทงป สวนทเหลอมการประกอบอาชพเสรมอนๆ เชน คาขายเสอผา หรอคาขายของช า ผลตและจ าหนายกรงนกทงกรงเลยงนกเขาและกรงเลยงนกกรงหวจก และการท าสวนมะพราว และสวนปาลม

การผลตกรงนกเพอจ าหนายสวนใหญจะผลตกนเองในครวเรอน ไมมการรวมกลม สวนใหญจะผลตกรงนกหวจก โดยแตละครวเรอนทผลตจะท าการผลตเองทกขนตอนตงแตแรกจนกระทงส าเรจเปนกรงนก เมอผลตเสรจจะมคนจากนอกชมชนมารบซอไปจ าหนายตอ ในการประกอบอาชพท ากรงนกนมเพยงครวเรอนเดยวเทานนทผลตและจ าหนายกรงนกเขา แตไมวาจะเปนการท ากรงนกหวจกหรอกรงนกเขา แตวสดทใชในการผลตลวนแตตองสงซอมาจากภายนอกชมชนทงสน ไมวาจะเปนไมส าหรบผลตกรงนกหวจกหรอหวายส าหรบผลตกรงนกเขา ตารางท 3 แสดงสรปผลวเคราะหรายไดโดยเปรยบเทยบรายไดในป 2552 ของหมท 7 บานหนาทบ ต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

ประเภทรายได รายได ป 2552 (บาท)

รายไดนอกภาคเกษตร 5,737,000

รายไดจากเงนดอน คาจาง คาตอบแทน ไมมขอมล

รายไดจากการคาขาย ไมมขอมล

รายไดจากการประกอบธรกจอตสาหกรรมและบรการ 3,418,000

รายไดอนๆ เชน คาเชา ลกหลานสงเงนมาให ฯลฯ 2,319,000

รายไดดานการเกษตร 5,359,900

มลคาการผลตเพอการจ าหนาย 5,002,000

การเพาะปลกเพอจ าหนาย ไมมขอมล

การเลยงสตวเพอจ าหนาย 1,097,500

การท าประมงเพอจ าหนาย 3,904,500

มลคาการผลตเพอการบรโภค 357,900

21

ประเภทรายได รายได ป 2552 (บาท)

การเพาะปลกเพอบรโภค ไมมขอมล

การเลยงสตวเพอบรโภค 27,900

การท าประมงเพอบรโภค 330,000

รวม 11,096,900

ทมา : ศนยขอมลเพอการพฒนาชนบท กรมการพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทย (2552) :

http://61.19.244.12/rdic/report.php?id=rep13&year1=2552&year2=2552&loc_id=80080107

จากตารางท 3 แสดงรายงานสรปผลวเคราะหรายไดโดยเปรยบเทยบรายไดในป 2552 ของหมท 7 บานหนาทบ ต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช พบวารายไดจากนอกภาคการเกษตร ( 5,737,000 บาท) และรายไดดานการเกษตร ( 5,359,900 บาท) อยในสดสวนทเกอบจะเทากน ขณะทการผลตสวนใหญ เปนลกษณะของการผลตเพอการจ าหนาย (5,002,000 บาท) มากกวาการผลตเพอการบรโภค (357,900 บาท)

จากการลงพนทเมอวนท 28 เมษายน พ.ศ. 2553 ณ ทท าการกลมออมทรพยมสลมมะห เพอพดคยเพมเตมกบคนในบาน

หนาทบ พบวา ฐานะทางเศรษฐกจของคนในบานหนาทบสวนใหญมความเปนอยทไมคอยดนก เนองจากคนในหมบานม

รายไดต าแตมคาใชจายสง มภาระหนสนมาก รายไดของชาวบานสวนใหญเกดจากการประกอบอาชพทางการคาขาย ประมง

พนบาน และรบจาง ทส าคญคอขาดความรในเรองทท าธรกจสวนตว อกทงไมมเงนทน สวนรายไดอนๆ มนอยมาก และเมอ

ท าการศกษาโดยใชแบบสอบถามกบกลมตวอยาง 120 ครอบครว โดยพจารณาแยกตามลกษณะฐานะทางเศรษฐกจ พบวา

1. ครอบครวทมฐานะด เปนผมอนจะกน หรอฐานะรวย จ านวน 15 ครอบครว สวนใหญมสมาชกครอบครวอยระหวาง 2-7 คน และมรายไดตอครวเรอนตอคนเฉลย 4,557 บาท/เดอน ทงนจ านวน 10 ครอบครวประกอบอาชพคาขาย ธรกจสวนตว/ อตสาหกรรมครวเรอน เมอพจารณาขอมลดานการเงนพบวา 11 ครอบครว มหนสนอยระหวาง 20,000 – 500,000 บาท (รอยละ 73.33) และไมมหนสนคด 4 ครอบครว (รอยละ 26.67) ดานการออมเงนในครอบครวพบวา 11 ครอบครว (รอยละ 78.57) ออมเงนในรปแบบของธนาคารพาณชย รองลงมาคอการออมเงนทงในรปแบบธนาคารพาณชยและการออมเงนในชมชน เชน กลมออมทรพย กองทนเงนลาน จ านวน 2 ครอบครว (รอยละ 13.33) ม 1 ครอบครว (รอยละ6.67) ออมในชมชนเพยงแหลงเดยว และไมมเงนออมในแหลงใดเลย 1 ครอบครว (รอยละ 6.67) นอกจากนพบวาคนฐานะดจะมการออมในรปแบบอนๆ เพมขน เชน ทองค า เครองประดบ อสงหารมทรพย (ทดน) เมอสอบถามถงทนส ารองฉกเฉนภายในครอบครว พบวา รอยละ 93.33 มทนส ารองฉกเฉน เชน กรณทเกดเจบปวยไมสบาย อบตเหต เกดภยธรรมชาต เปนตน คนทตดสนใจในการใชเงนในกรณเกดเหตการณฉกเฉน จะเปนการตดสนใจรวมกนระหวางสามและภรรยา คดเปนรอยละ 71.43 รองลง คอ การตดสนใจของภรรยา คดเปนรอยละ 14.29 ส าหรบบทบาทของผหญงในครอบครว พบวา ผหญงจะมบทบาทส าคญในดานการหารายไดจากการประกอบอาชพทงในและนอกชมชน นอกจากนจะท าหนาทจดเตรยมอปกรณส าหรบประกอบอาชพ และส าหรบหนาทการดแลบานทผหญงใหความส าคญคอ การดแลบตร ท างานบาน ท าอาหาร ดแลใหมน า

22

สะอาดส าหรบครอบครว และตดตอธระตางๆ นอกชมชน เชน โรงเรยน โรงพยาบาล สถานทราชการ ธนาคาร ตามล าดบ

2. ครอบครวทมฐานะปานกลาง จ านวน 24 ครอบครว จากการศกษาพบวา สวนใหญมสมาชกครอบครวอยระหวาง 2-11 คน และมรายไดตอครวเรอนตอคนเฉลย 2,753 บาทตอเดอน ทงนจ านวน 13 ครอบครวประกอบอาชพคาขาย ธรกจสวนตว/ อตสาหกรรมครวเรอน รองลงมาจ านวน 7 ครอบครวประกอบอาชพรบจางทวไป และจ านวน 3 ครอบครวประกอบอาชพประมงพนบาน ขณะท 1 ครอบครวไมไดมการระบอาชพ เมอพจารณาขอมลดานการเงนพบวาจ านวน 13 ครอบครว (รอยละ 54.17) มหนสนอยระหวาง 30,000 – 300,000 บาท และไมมหนสนจ านวน 11 ครอบครว (รอยละ 45.83) ส าหรบการออมเงนในครอบครวพบวาจ านวน 20 ครอบครวทมการออมเงน (รอยละ 83.33) โดยแบงเปนออมในธนาคารจ านวน 12 ครอบครว (รอยละ 50.00) รองลงมาคอ การออมเงนทงธนาคารและแหลงออมเงนในชมชนจ านวน 5 ครอบครว (รอยละ 20.83) ออมเงนในชมชนจ านวน 3 ครอบครว (รอยละ 12.50) และสดทายคอไมมการออมเงนจ านวน 4 ครอบครว (รอยละ 16.67) นอกจากนไดมการออมในรปแบบอนๆ เชน ทองค า เครองประดบ อสงหารมทรพย (ทดน) เมอสอบถามถงทนส ารองฉกเฉนภายในครอบครว พบวา รอยละ 70.83 มทนส ารองฉกเฉน เชน กรณทเกดเจบปวยไมสบาย อบตเหต เกดภยธรรมชาต เปนตน และคนทจะตดสนใจในการใชเงนฉกเฉนน คอ สามและภรรยาตดสนใจรวมกนคดเปนรอยละ 57.89 รองลง คอ การตดสนใจของสาม คดเปนรอยละ 26.32 ส าหรบบทบาทของผหญงในครอบครว พบวา ผหญงจะมบทบาทส าคญในดานการหารายไดจากการประกอบอาชพนอกชมชน และการเตรยมเครองมอในการประกอบอาชพ และส าหรบหนาทดแลบานทผหญงใหความส าคญคอ การดแลบตร ท างานบาน ท าอาหาร ดแลใหมน าสะอาดส าหรบครอบครว และตดตอธระตางๆ นอกชมชน เชน โรงเรยน โรงพยาบาล สถานทราชการ ธนาคาร ตามล าดบ

3. ครอบครวทมฐานะยากจน หรอขดสนเงนทอง จ านวน 81 ครอบครว จากการศกษาพบวา คนในฐานะยากจนจะมสมาชกครอบครวอยระหวาง 1 - 11 คน และมรายไดตอครวเรอนตอคนเฉลย 1,999 บาทตอเดอน สวนใหญประกอบอาชพรบจางทวไปจ านวน 34 ครอบครว รองลงมาคอ อาชพประมงพนบานจ านวน 22 ครอบครว อาชพคาขาย ธรกจสวนตว/อตสาหกรรมครวเรอน จ านวน 20 ครอบครว และ อาชพอนๆ จ านวน 5 ครอบครว ตามล าดบ เมอพจารณาขอมลดานการเงนพบวาจ านวน 50 ครอบครว (รอยละ 61.73) มหนสนอยระหวาง 10,000 – 180,000 บาท และไมมหนสนคดเปนจ านวน 31 ครอบครว (รอยละ 38.27) ส าหรบการออมเงนของครอบครวทมฐานะยากจน พบวา ครอบครวทมการออมเงนมจ านวน 54 ครอบครว (รอยละ 66.67) แบงเปนการออมเงนในชมชนมากทสดจ านวน 26 ครอบครว (รอยละ 32.10) รองลงมาคอ การอออมในธนาคารจ านวน 15 ครอบครว (รอยละ 18.52) ล าดบตอมาคอการออมเงนทงธนาคารและในชมชนจ านวน 13 ครอบครว (รอยละ 16.05) และไมมการออมเงนจ านวน 27 ครอบครว (รอยละ 33.33) นอกจากนไดมการออมในรปแบบอนๆ เชน ทองค า เครองประดบ เปนตน เมอสอบถามถงทนส ารองฉกเฉนภายในครอบครว พบวา รอยละ 43.21 มทนส ารองฉกเฉน เชน กรณทเกดเจบปวยไมสบาย อบตเหต เกดภยธรรมชาต เปนตน คนทตดสนใจในการใชเงนฉกเฉน คอ การตดสนใจรวมกนระหวางสามและภรรยา คดเปนรอยละ 74.29 รองลง คอการตดสนใจรวมของทกคนในครอบครว คดเปนรอยละ 11.43 ส าหรบบทบาทของผหญงในครอบครว พบวา ผหญงจะมบทบาทส าคญในดานการหารายไดจากการประกอบอาชพในชมชน และการเตรยมเครองมอในการประกอบอาชพ และส าหรบหนาทดแลบานทผหญงใหความส าคญคอ การดแลบตร ท างานบาน และท าอาหาร ตามล าดบ

23

สวนท 2 การมอาหารเพยงพอ การเขาถงอาหาร ประโยชนและคณภาพของอาหาร

2.1 การมอาหารเพยงพอ

การมอาหารเพยงพอหรอการพงตนเองได ในการศกษาน หมายถง ลกษณะของการไดมาของอาหารในครอบครว แหลงทไดมาซงอาหาร ปรมาณ ชนด และความหลากหลายของอาหารจากแหลงนนๆ เพยงพอส าหรบการด ารงชวตของคนในครอบครว และชมชน รวมทงรปแบบการด าเนนชวตของคนในครอบครวและชมชน และจากการศกษาโดยใชแบบสอบถาม การสงเกต การสมภาษณเชงลก และการประชมกลมยอย พบวา

2.1.1 รปแบบการด าเนนชวตของคนในครอบครว

ครอบครวในชมชนประมงสวนใหญผทท าหนาทจดหาอาหาร คอ ภรรยา และเมอเกดกรณทอาหารไมเพยงพอส าหรบคนรบประทานในครอบครว แตละฐานะจะมการแกไขปญหา คอ คนฐานะดจะมการแกไขปญหาโดยการ ขอความชวยเหลอจากญาตหรอเพอนบาน ในบขณะทฐานะปานกลางและยากจนใชวธการกยมเงนจากญาตและเพอนบาน และพบวาทกฐานะมการเลอกลดปรมาณอาหาร มากกวาคณภาพอาหาร

2.1.2 ลกษณะการไดมาของอาหารในครอบครว จากการสมภาษณผสงอายในหมบานและกลมผหญงเกยวกบลกษณะการไดมาของอาหารเปรยบเทยบกนในระหวางอดตและปจจบน พบวา

1) ลกษณะการไดมาของอาหารในอดต ยอนหลงกลบไปประมาณกวา 50-60 ป พบวา อาหารสวนใหญไดมาจากแหลงอาหารตามธรรมชาต เชน ปา สวน ทะเล บางมการปลกผกและเลยงสตวไวกนเอง จะมการซอเฉพาะขาวแตกไมมากนกเพราะยงสามารถปลกขาวในพนทได ประกอบกบชวงเวลาดงกลาวคนทเขามาอยอาศยในพนทมไมมาก และการคมนาคมไมไดสะดวกเหมอนเชนปจจบน

2) ลกษณะการไดมาของอาหารในปจจบน พบวาจะมการซออาหารมากขน โดยเฉพาะอาหารส าเรจรป อาหารตามสง น าดมตางๆ และขนมขบเคยว แตมบางครอบครวทยงคงเลยงสตว และปลกผกไวกนเอง ส าหรบพนทปาทเคยเปนแหลงอาหารธรรมชาตไดถกจบจองและเปลยนแปลงสภาพไปเปนการเพาะปลกพชเศรษฐกจ เชน มะพราว ยางพารา รวมทงพนทท านากไดมการเปลยนแปลงไปเปนพนทปลกยางพารา หรอสวนปาลมแทนเชนกน ดงนนอาหารจ าพวกขาวจงจ าเปนตองพงพาจากภายนอกทงหมด เพราะไมสามารถผลตไดเองบางเหมอนในอดต และอาหารประเภทเนอ เชน อาหารทะเล เนอวว เนอไก สามารถซอหาไดในตลาดนดทงในและนอกชมชน หางสรรพสนคา และรถเร (รถพมพวง) และส าหรบคนทประกอบอาชพประมงพนบานกยงคงพงพาอาหารทะเลจากธรรมชาตโดยตรง

24

25

จากกราฟท 1 แสดงรอยละการไดมาของอาหารแตละประเภทในปจจบนของบานหนาทบเปรยบเทยบกบสถานะทางเศรษฐกจ พบวา

1) อาหารประเภทเนอสตว คนทฐานะดจะมสดสวนของการซอมากกวากลมคนในฐานะอน คดเปนรอยละ 46.67 ของคนทมฐานะด ขณะทกลมคนฐานะปานกลางและฐานะยากจนอยในสดสวนต าคอรอยละ 4.17 ของคนทมฐานะปานกลาง และรอยละ 8.75 ของคนทมฐานะยากจน ตามล าดบ ส าหรบประเภทของเนอสตวทกลมคนฐานะดนยมซอ ไดแก เนอวว ไก เปด แพะและอาหารทะเล และกลมคนทมฐานะปานกลางและฐานะยากจนจะนยมซอ เนอวว ไก และเปด ฯลฯ เมอวเคราะหถงคาใชจายในการซออาหารประเภทเนอสตวภาพรวมของทกฐานะคอ 214 บาท/ครอบครว/สปดาห และเมอวเคราะหลงไปในแตละฐานะพบวา ฐานะดมคาใชจายในการซออาหารประเภทเนอสตวเฉลย 285 บาท/ครอบครว /สปดาห ฐานะปานกลางมคาใชจายเฉลย 198 บาท/ครอบครว /สปดาห และ ฐานนะยากจนมคาใชจายเฉลย 205 บาท/ครอบครว /สปดาห และเมอพจารณาลงไปในกลมอาชพพบวา กลมอาชพทประกอบธรกจสวนตวจะมอตราการซออาหารประเภทเนอสตวในเกอบทกประเภท ขณะทกลมชาวประมงพนบานจะไมซออาหารทะเล เพราะสามารถจบไดดวยตนเอง อยางไรกตามรปแบบการด าเนนชวตเพอใหไดมาของอาหารของทงสามกลมฐานะยงคงเปนทงการหาเองตามธรรมชาตและการซอควบคกนในอตราสวนทสง แหลงทซอหาอาหารสวนใหญ คอ ตลาดนดภายในและภายนอกชมชน หางสรรพสนคา (โลตสทาศาลา โลตสนครศรธรรมราช) รถเร (รถพมพวง)

2) อาหารประเภทผก คนทมฐานะดจะมสดสวนของการซออาหารประเภทนสงกวาคนในทกกลมฐานะ คอ รอยละ 80.00 ของคนทมฐานะด ขณะทคนฐานะปานกลางและคนฐานยากจนจะมสดสวนของการหาทงจากธรรมชาตและซอสงคอ รอยละ 54.17 ของคนทมฐานะปานกลาง และ รอยละ 64.20ของคนทมฐานะยากจน ตามล าดบ เมอวเคราะหถงคาใชจายในการซออาหารประเภทผกในภาพรวมของทกฐานะเฉลยคอ 72 บาท/ครอบครว /สปดาห และเมอวเคราะหแยกไปในแตละฐานะพบวา ฐานะดมคาใชจายเฉลย 74 บาท/ครอบครว /สปดาห ฐานะปานกลางมคาใชจายเฉลย 70 บาท/ครอบครว/สปดาห และ ฐานนะยากจนมคาใชจายเฉลย 73 บาท/ครอบครว/สปดาห และผกสวนใหญทซอไดแก แตงกวา มะเขอ กระหล าปล ถวพ ผกบง คะนา ฟกทอง ถวฝกยาว บวบ หอม กระเทยม ชะอม แครอท ขมน เหด มะนาว ฯลฯ โดยจะซอหาอาหารเหลานไดตามตลาดนดทงในและนอกชมชน รานคาในชมชน หางสรรพสนคา (โลตสทาศาลา โลตสนครศรธรรมราช) รถเร (รถพมพวง) ส าหรบผกทสวนใหญสามารถหาไดเองตามธรรมชาต เชน ต าลง ผกหวาน ตะไคร กระเพรา พรก ยอดแมะ ยอดเทยม ยอดขหนอน โหระพา ขง ขา เปนตน

3) อาหารประเภทผลไม สดสวนของการหาทงจากธรรมชาตและการซอของทงสามกลมฐานะจะอยในสดสวนทสง แตฐานะปานกลางจะมสดสวนทสงทสดคอ รอยละ 91.67 และเปนทนาสงเกตวาคนฐานะดและฐานะยากจนมสดสวนการซอผลไมอยในระดบทใกลเคยงกนคอ รอยละ 33.33 และรอยละ 37.50 ตามล าดบ เมอวเคราะหถงคาใชจายในการซออาหารประเภทผลไมในภาพรวมเฉลย 143 บาท/ครอบครว/สปดาห และวเคราะหลงไปในแตละฐานะพบวา ฐานะดมคาใชจายเฉลย 169 บาท/ครอบครว/สปดาห ฐานะปานกลางมคาใชจายเฉลย 139 บาท/ครอบครว/สปดาห และ ฐานนะยากจนมคาใชจายเฉลย 140 บาท/ครอบครว/สปดาห และผลไมทสวนใหญซอมารบประทาน ไดแก ฝรง แอปเปล ล าใย ลนจ ทเรยน เงาะ องน แคนตาลป มงคด ลางสาด แตงโม สมโอ ระก า ทบทม แกวมงกร

26

สปปะรด สมโอ สมเขยวหวาน เปนตน ผลไมเหลานเปนผลไมตามฤดกาลเชนกน แตไมสามารถผลตไดในพนทจงตองซอหาจากตลาด หรอ หางสรรพสนคา (โลตสทาศาลา โลตสนครศรธรรมราช) ส าหรบผลไมทสามารถหาไดเองสวนใหญตามธรรมชาตไดแก มะพราว มะมวง มะยม มะละกอ ขนน กลวย กระทอน ฯลฯ

4) อาหารประเภทอนๆ คออาหารทไมใชอาหารหลกประเภทเนอสตว ผกหรอผลไม แตจะเปนประเภทขนมหวาน ขนมขบเคยว (ขนมซอง ขนมหอ) และเครองดมทไมใชน า ประเภทของเครองดมทนยมบรโภค ไดแก น าชา กาแฟ น าอดลม น าปน น าผลไม เครองดมชก าลง จากการศกษาพบวา ทกครอบครวจะบรโภค น าชาหรอกาแฟ ทกวน สวนหนงเปนเพราะวฒนธรรมของชาวมสลมทนยมดมชาหรอกาแฟเปนประจ า โดยจะรบประทานรวมกบขนมหวาน เชน ขาวเหนยวหนาตางๆ ขนมไทยประเภทตางๆ หรอขนมอบ เชน โดนท ขนมปงอบ ถวทอด เปนตน นอกจากนพบวา กลมคนทมฐานะปานกลางหรอยากจนบางครวเรอน จะมการผลตอาหารประเภทขนมหวานจากวตถดบภายในบานหรอชมชน เชน การท ากลวยบวชช กลวยเชอม ขนมไขหวาน ขาวเหนยวหวหวาน (ขาวเหนยวหนาสงขยา) มะพราวแกว เปนตน อยางไรกตามพบวามสดสวนของการซออาหาร และขนมขบเคยว (ขนมซอง ขนมหอ) ขนมอบตางๆ เชน เคก คกก โดนท (ดงกนโดนท) ฯลฯ ในอตราสวนทเพมขน ขนมเหลานสวนใหญจะซอจากรานคาในชมชน ตลาดนด หางสรรพสนคา (โลตส) และรานสะดวกซอ (เซเวนอเวฟเวน) ในตวเมองทาศาลาหรออ าเภอเมอง ส าหรบคาใชจายในการซออาหารเหลานในแตละสปดาหจะมมลคาเฉลยประมาณ 181 บาท/ครอบครว และเมอวเคราะหลงไปในแตละฐานะพบวา ฐานะดมคาใชจายเฉลย 253 บาท/ครอบครว/สปดาห ฐานะปานกลางมคาใชจายเฉลย 133 บาท/ครอบครว/สปดาห และ ฐานะยากจนมคาใชจายเฉลย 182 บาท/ครอบครว/สปดาห และพบขอมลจากการสมภาษณเพมเตมวาปจจบนวาคนทมฐานะดและปานกลางบางครอบครวนยมออกไปรบประทานอาหารประเภทฟาสฟดส และบฟเฟต ตามรานอาหารเพมมากขน

5) น าดมและน าใช ทงสามกลมฐานะมการใชน าทงจากธรรมชาตและจากการซอ ซงมสดสวนทสงในทงสามกลม จากการสมภาษณเพมเตมพบวา น าธรรมชาตทใชมทงน าฝนและน าบอตน ส าหรบน าปะปาจะมเฉพาะบานทตดกบถนน และน าดมสวนใหญจะซอเปนถงขนาด 20 ลตร ขณะทบางครอบครวยงคงใชน าบอหรอน าฝนในการดมกน

2.1.3 แหลงอาหารและชนดอาหารของชมชน

จากการศกษา พบวา ปจจบนแหลงอาหารของบานหนาทบประกอบดวย 8 แหลงหลก ไดแก 1) อาหารบรเวณชมชน คอพชผกทขนเองตามธรรมชาตและสามารถน ามาประกอบอาหารได เชน มะพราว มะละกอ

มะมวง มะกรด ผกบง พรก ขา ตะไคร เปนตน 2) อาหารจากแหลงทรพยากรธรรมชาต เปนอาหารทไดจากการเกบและจบจากแหลงอาหารธรรมชาต ไดแก ปาชาย

เลน ทะเล สวนหนงไดถกน าไปบรโภคและสวนใหญไดถกน าไปขายหรอแปรรปเพอขาย เชน กง หอย ป ปลา นก ตนจาก ตนชะคราม เปนตน

3) อาหารจากการเลยง ในชมชนบางสวนนยมเลยงสตวบางชนดไวส าหรบเปนอาหาร เชน ไก แพะ เปนตน 4) อาหารจากตลาดสด มอาหารทหลากหลายประเภท ไดแก ขาวสาร เนอวว เนอหม เนอไก อาหารทะเล ผลตภณฑ

จากอาหารทะเล ผกสด และผลไม เชน คะนา กระหล าปล พรก กระเทยม หวหอม ฝรง เอปเปล แกวมงกร แตงกวา

27

ลกชน ไสกรอกตางๆ ฯลฯ รวมทงขนมประเภทตาง ทงขนมท าเองและขนมถงหรอขนมขบเคยว (ขนมซอง) ชนดตางๆ อาหารหมกดอง เครองปรงรส เปนตน

5) อาหารจากตลาดนดชมชน สวนใหญเปนอาหารส าเรจรปและอาหารปรงรส เชน ลกชนปง ไกทอด -ขาวเหนยว ไกยาง ย าประเภทตางๆ น าอดลม ขนมหวานเปนถง ผลไมตางๆ ฯลฯ

6) อาหารจากรานคาในชมชน รานคาในชมชนมหลายประเภทไดแก รานขายอาหารทจะขายอาหารตามสง น าชา กาแฟ น าหวาน เปนตน รานโชวหวยจะขายสนคาประเภท ผกผลไมตางๆ ขนมซอง มามา ปลากระปอง น าอดลม น าแขง ผลไม สนคาปรงรสส าหรบท าอาหาร ฯลฯ

7) อาหารจากรถเร (รถพมพวง) เปนรถกระบะบรรทกอาหารประเภท ผก ผลไม เนอสตว อาหารส าเรจรป ประเภทไสกรอก ลกชนตางๆ รวมทงเครองปรงอาหาร เชน น าปลา เกลอ น าตาล ผงปรงรส ฯลฯ

8) อาหารจากหางสรรพสนคาและรานสะดวกซอ บานหนาทบอยไมไกลจากอ าเภอทาศาลา ซงเปนทตงของหางโลตส จงท าใหอาหารสวนหนงมาจากหางสรรพสนคา หรอ รานสะดวกซอ (เซเวนอเวฟเวน) ไดแก ขาวสาร เครองปรง ผลไม เนอไก เนอวว ขนม น าอดลม น าหวาน นม น าผลไม ขนมปง ขนมขบเคยว ไสกรอกประเภทตางๆ อาหารจานแชแขง ฯลฯ

2.1.4 การผลตอาหารในชมชน

การผลตอาหารในชมชน จากการศกษาเฉพาะลงไปในกลมเกษตรกรและผประกอบอาชพประมง พบวา คนทมฐานะยากจน คดเปนรอยละ 33.33 จะท าหนาทเปนผผลตอาหารโดยสวนใหญจะประกอบอาชพประมงพนบานรองลงมาคอ อาชพเกษตรกรรม คนในครอบครวทท าหนาทหลกในการหาอาหารหรอผลตอาหารคอสาม คดเปนรอยละ 28.33 โดยอาหารทผลตสวนใหญจะผลตเพอเปนอาหารของครอบครวรอยละ 7.08 และผลตเพอขาย คดเปนรอยละ 92.92 ของครอบครวทมการผลตอาหารทงหมด และเมอสอบถามถงอาหารทผลตหรอรายไดจากการขายผลผลตนนเพยงพอตอการด ารงชวตของคนในครอบครวหรอไม พบวา รอยละ 97.22 มองวาเพยงพอ ขณะท รอยละ 2.78 มองวาไมเพยงพอ 2.2 การเขาถงอาหารและสทธในการจดการทรพยากรธรรมชาต

การเขาถงอาหารและสทธในการจดการทรพยากรธรรมชาต การศกษานจะใหความส าคญกบเรอง การจดการฐานอาหารและฐานทรพยากร และ ความสามารถในการมอาหาร กลาวคอ การพดถงเรององคความร การตดสนใจ และสทธในระดบครอบครวและชมชนทเกยวของกบฐานอาหารและฐานทรพยากรธรรมชาตในทองถน จากการศกษาพบวา

2.2.1 การมอยของฐานอาหารและฐานทรพยากร

บานหนาทบ หมท 7 ต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช เปนพนททมทรพยากรธรรมชาตทหลากหลาย ไดแก ปาชายเลน พนทชายหาด พนทสาธารณะ และทะเล ทรพยากรเหลานเปนฐานอาชพของกลมคนหลากหลายในพนท ดงนนการศกษาเพอใหทราบถงความตระหนกรถงการมอยของทรพยากร การรบรเรองการเขามาใชประโยชนทรพยากรจากบคคลภายนอก รวมถงรปแบบและวถการผลตทสมพนธกบทรพยากรดงกลาว จงเปนประเดนทส าคญ และจากกราฟท 2 แสดงรอยละของความตระหนกรของคนบานหนาทบเกยวกบทรพยากรธรรมขาตในพนท พบวา ทรพยากรปาชายเลน เปน

28

ทรพยากรธรรมชาตทคนทงสามกลมฐานะตระหนกรถงความส าคญมากทสด โดยเฉพาะคนทมฐานะยากจนทมความตระหนกรถงความส าคญรอยละ 32.1 รองลงมาคอ คนทมฐานปานกลาง รอยละ 29.17 และคนทมฐานะด รอยละ 13.33 เปนล าดบสดทาย ขณะททรพยากรทะเลซงเปนทรพยากรใกลตวกลบเปนทรพยากรทคนทงสามกลมฐานะตระหนกรนอยทสด

29

จากกราฟท 3 แสดงรอยละการรบรเกยวกบการทบคคลภายนอกเขามาใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตในบานหนาทบ พบวา

คนทมฐานะดไมรบรเกยวกบการทบคคลภายนอกเขามาใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตบานหนาทบ ขณะท คนทมฐานปานกลาง

และฐานะยากจน รบรวา ทรพยากรปาชายเลนเปนทรพยากรธรรมชาตทคนภายนอกเขามาใชประโยชนมากทสด โดยคนทมฐานะ

ปานกลางมการรบรในเรองดงกลาว คดเปน 20.83 ของคนทมฐานะปานกลาง และรองลงมาคอ ฐานะยากจน คดเปนรอยละ

11.11 ของคนทมฐานะยากจน และเมอสอบถามเพมเตมพบวา การเขามาใชประโยชนจะเปนรปแบบของการอนรกษ เชน การเขา

มาปลกปาชายเลนของหนวยงานหรอสถานบนการศกษา เชน องคการบรหารสวนต าบลทาศาลา องคการบรหารสวนต าบลปาก

พน มหาวทยาลยราชภฎนครศรธรรมราช มหาวทยาลยวลยลกษณ โรงเรยนดารลอามารศกษา เปนตน

2.2.2 การจดการฐานอาหารและทรพยากร

จากการศกษาพบวาคนในฐานะปานกลาง มความเชอหรอค าสอนทเกยวของกบทรพยากรธรรมชาตมากทสด คดเปนรอยละ 33.33 และสวนใหญจะเปนผทประกอบอาชพประมงพนบาน ส าหรบองคความรและความเชอของชมชนประมงพนบานทเกยวของกบการจดการทรพยากรทะเลและชายฝง ไดถกปลกฝงอยในค าสอนของศาสนาอสลาม ดงค ากลาวทวา “ทรพยากรในโลกนเปนขององคอลลอฮ การน าทรพยากรดงกลาวมาใชจะตองใชอยางคมคา และไมท าใหผอนเดอดรอน” ค าสอนนตองการใหม

30

การใชทรพยากรทกอยางทมบนโลกอยางคมคาไมทงขวาง ทงทรพยากรบนบกและในทองทะเล รวมทงการใชทรพยากรดงกลาวจะตองไมท าใหผอนเดอดรอนดวย ค าสอนเหลานผน าทางศาสนาในชมชนจะเปนผถายทอดไปยงสมาชกในชมชน

ความรทางนโยบาย กฎหมาย ทเกยวของกบทรพยากร พบวา กลมคนในฐานะปานกลางเปนกลมทมความรเกยวกบเรองนมากทสด รอยละ 54.17 ของครอบครวฐานะปานกลางทงหมด โดยสวนใหญจะเปนคน ทประกอบอาชพเกยวกบคาขายธรกจสวนตว อาชพรประมงพนบาน ส าหรบกฎหมายและนโยบายทคนกลมนใหความสนใจไดแกเรองทเกยวกบ การอนรกษพนธสตวน า การปลกปาชายเลน การใชเครองมอประมง การหามคราดหอย การอนรกษพลงงาน ฯลฯ ส าหรบคนในฐานะด ใหความส าคญกบเรองน นอยทสด คดเปนรอยละ 40.00 ของครอบครวทมฐานะดทงหมด

2.2.3 ความสามารถในการมอาหาร

จากการสอบถามกลมตวอยางเรองสทธในทอยอาศยและทท ากน พบวา ในภาพรวมพบวาบานหนาทบจะมการครอบครองทดนประมาณ 0.51 ไร/ครอบครว โดยสวนใหญถอครองทดนประมาณ 0.5 – 0.99 ไร จ านวน 57 ครอบครว (รอยละ 47.50) รองลงมาคอ นอยกวา 0.5 ไร จ านวน 38 ครอบครว (รอยละ 31.67) และเมอพจารณาแยกไปตามฐานะพบวา กลมตวอยางทมฐานะดมทดนในครอบครองเฉลย 0.77 ไร/ครอบครว โดยถอครองทดนอยระหวาง 0.5-0.99 ไร จ านวน 11 ครอบครว (รอยละ 14.67) รองลงมาคอ 1-2 ไร จ านวน 3 ครอบครว (รอยละ 4.00) ขณะทกลมตวอยางทมฐานะปานกลางมทดนในครอบครองเฉลย 0.53 ไร/ครอบครว โดยถอครองทดนอยระหวาง 0.5-0.99 ไร จ านวน 14 ครอบครว (รอยละ 18.67) รองลงมาคอนอยกวา 0.5 จ านวน 4 ครอบครว (รอยละ 5.33) และกลมตวอยางทมฐานะยากจน มทดนในครอบครองเฉลย 0.46 ไร/ครอบครว โดยถอครองทดนนอยกวา 0.5 ไร จ านวน 33 ครอบครว (รอยละ 44.00) รองลงมาคอ 0.5-0.99 ไร จ านวน 32 ครอบครว (รอยละ 42.67)

ตารางท 4 แสดงจ านวนและรอยละของการคอครองทดนของครอบครวในบานหนาทบ

ขนาดทดนทถอ

ครอง

สถานะทางเศรษฐกจ

ฐานะด ฐานะปานกลาง ฐานะยากจน รวมทงหมด

ครอบครว รอยละ ครอบครว รอยละ ครอบครว รอยละ ครอบครว รอยละ

ไมมขอมล/ไมสทธ 0 - 4 5.33 4 5.33 14 11.67

นอยกวา 0.50 ไร 1 1.33 4 5.33 33 44.00 38 31.67

0.50 - 0.99 ไร 11 14.67 14 18.67 32 42.67 57 47.50

1.00 - 2.00 ไร 3 4.00 2 2.67 6 8.00 11 9.17

รวมเปน 15 20.00 24 32.00 75 100.00 120 100.00

31

จากการสอบถามเพมเตมในการประชมกลมยอยเมอวนท 19 มถนายน พ.ศ. 2553 ณ รองจอดเรอท 3 บานหนาทบ ท าใหไดขอมลเพมเตมเกยวกบลกษณะของการถอครองทดนในหมบานสวนใหญวาสวนใหญมเอกสารสทธเปนโฉนดทดนแสดงการถอครอง แตมบางสวนในบรเวณรมทะเลทยงไมมการออกโฉนดทดน มเพยงเอกสารแสดงการใชประโยชนในทดนเทานน และภายหลงเมอมการเปลยนแปลงของสภาพภมประเทศ คอมดนเลนมาทบทมบรเวณหนาหาด ท าใหพนทในหมบานเพมขนจากดนงอกบรเวณหนาหาด ตงแตประมาณ 30 ป ทผานมา สงผลใหเกดปญหาเรองการถอสทธในการครอบครองทดนในพนทงอกซงปจจบนทดนในสวนทเปนปาชายเลนของหมบานอยในการดและของกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง และทดนในสวนทเปนพนทหาดทรายจะอยในการดแลรบผดชอบของกรมการขนสงทางน าและพาณชยนาว

นอกจากนไดมการแลกเปลยนเพมเตมในประเดนทเกยวของกบเรองสทธและการมสวนรวมในการจดการทรพยากรธรรมชาต โดยเฉพาะการจดการทรพยากรทะเลและชายฝง 2 ครง เมอวนท 28 เมษายน พ.ศ. 2553 ณ ทท ากลมออมทรพยมสลมมะหบานหนาทบ และ 19 มถนายน พ.ศ. 2553 ณ รองจอดเรอท 3 บานหนาทบ ไดขอสรปทนาสนใจจากทกคนในชมชนรวมทงหนวยงานภาครฐทเกยวของ คอ สถานนพฒนาลมน าปากพนง ประมงอ าเภอทาศาลา วา ทรพยากรธรรมชาต อนไดแก ปาชายเลนและทะเลเปนฐานอาชพและแหลงอาหารทส าคญของคนบานหนาทบ จากขอมลพนทปาชายเลนในต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา ป พ.ศ. 2551 บานหนาทบมพนทปาชายเลนทงสน 800 ไร (สถานพฒนาลมน าปากพนง, 2552) ปาชายเลนแหงนมความส าคญอยางมากกบกลมคนทมฐานะปานกลางหรอฐานะยากจนและประกอบอาชพประมงพนบาน เมอประมาณ 30 ปทผานมาบานหนาทบตองเผชญกบการเปลยนแปลงของระบบนเวศจากชายหาดเปนปาชายเลน ชาวประมงพนบานตองมการปรบตวในดานการประกอบอาชพ แตการปรบตวครงนนท าใหชาวบานไดเรยนรเพมเตมวาทรพยากรธรรมชาตไมไดหนหายไปไหน เพยงแตมการเปลยนแปลงระบบนเวศของพนทใหม ดงนนคนทอาศยทรพยากรธรรมชาตเปนฐานอาชพยงคงสามารถเขาถงได เพยงแตจะตองมการปรบวธในการเขาถงทรพยากร และจะตองรจกใชประโยชนจากทรพยากรอยางเหมาะสม เชน การเลอกใชเครองมอประมงและรปแบบการจบสตวน าทไมท าลายสตวน าและระบบนเวศ รวมทงวธการปองกน ฟนฟ และอนรกษทรพยากร เชน การท าหม า การท าโปะ เพอเปนการฟนฟพนธสตวน า การไมตดไมในปาชายเลนและชวยกนปลกเพม ปลกเสรมเพอใหปาชายเลนเปนแหลงอนบาลสตวและเปนแนวปองกนภยธรรมชาตใหกบคนในบานหนาทบ เปนตน

2.3 ประโยชนและคณภาพของอาหาร

ดานประโยชนและคณภาพของอาหาร เปนการพจารณาถง พฤตกรรรมการรบประทานอาหารในครอบครว การค านงถงคณคาทางโภชนาการและความสะอาดปลอดภยของอาหาร รวมถง สขภาวะทางโภชนาการของคนในชมชนประมงพนบาน

2.3.1 พฤตกรรมการรบประทานอาหารในครอบครว

จากการสอบถามกลมตวอยางจ านวน 120 ครอบครว โดยแบบสอบถาม พบวา บานหนาทบรอยละ 91.67 ของกลมตวอยางรบประทานอาหารครบสามมอ โดย คนทมฐานะยากจนมการรบประทานอาหารครบ 3 มอ คดเปนรอยละ 87.65 ของครอบครวทมฐานะยากจน ในขณะทครอบครวทมฐานะปานกลางและฐานะด มการรบประทานอาหารครบ 3 มอทกครอบครว คดเปนรอยละ 100.00

32

พจารณาเรองการตรงตอเวลาของการรบประทานอาหารพบวา รอยละ 67.50 ของกลมตวอยาง รบประทานอาหารตรงตอเวลา กลมคนทมฐานะดอตราการรบประทานอาหารทตรงเวลามากทสด คดเปนรอยละ 93.33 ของครอบครวทมฐานะด รองลงมาคอ ฐานะปานกลาง คดเปนรอยละ 83.33 ของครอบครวฐานะปานกลาง และครอบครวฐานะยากจนมการรบประทานอาหารทตรงเวลานอยทสด คดเปนรอยละ 93.33 ของครอบครวยากจนทงหมด

2.3.2 การค านงถงคณคาทางโภชนาการและความสะอาดปลอดภยของอาหาร

กราฟท 4 แสดงใหเหนถงโภชนาการของคนในบานหนาทบสวนใหญรบประทานอาหารครบทกประเภทใน 1 มอ และเมอพจารณาแยกตามสถานะทางเศรษฐกจ พบวา ครอบครวทฐานะดทกครอบครวมการรบประทานอาหารทง 4 ประเภทใน 1 มอ คดเปนรอยละ 100.00 ส าหรบครอบครวทมฐานะปานกลางและฐานะยากจน อาหารประเภททมการรบประทานทกมอ คอ อาหารในกลมของคารโบไฮเดรตและโปรตน ในขณะทการรบประทานผกและผลไมของฐานะปานกลางและยากจนมความใกลเคยงกน โดยพบวารอยละของครวเรอนทมการรบประทานผกทกมอคอรอยละ 87.50 และ 88.75 ตามล าดบ รอยละของครวเรอนทมการรบประทานผลไมทกมอคอ รอยละ 87.50 และ 91.25 ตามล าดบ

เมอสอบถามเพมเตมเกยวกบการปรงอาหารพบวา ครอบครวทมฐานะปานกลางและฐานะดมการรบประทานอาหารผานการปรงสกทกครอบครว คดเปนรอยละ 100.00 ส าหรบครอบครวทมฐานะยากจนมการรบประทานอาหารทผานการปรงสกเปนสวนใหญ คดเปนรอยละ 97.53 ของครอบครวทมฐานะยากจนทงหมด

33

จากกราฟท 5 แสดงใหเหนวากรณทประสบกบสภาวะขาดแคนทางการเงน หรอ ภยธรรมชาต หรอ สถานการณฉกเฉน ในครอบครวไดมการเปลยนแปลงคณภาพของอาหารหรอไม พบวา ครอบครวฐานะยากจนพบสถานการณดงกลาวมากทสด คดเปนรอยละ 95.06 ของครอบครวฐานะยากจนทงหมด รองลงมาคอ ฐานะปานกลาง รอยละ 66.67 ของครอบครวฐานะปานกลาง และ ฐานะด รอยละ 40.00 ของครอบครวฐานะดทงหมด การแกปญหาเบองตนของครอบครวทง 3 ฐานะคอ การเลอกทจะเปลยนแปลงปรมาณอาหารแทนการลดคณภาพอาหาร ขณะทบางครอบครวทเลอกลดทงคณภาพและปรมาณของอาหาร

จากการสอบถามเกยวกบโรคทเกยวของกบการขาดสารอาหาร พบวา ภาพรวมรอยละ 1.67 เคยประสบกบปญหาดงกลาว และสวนใหญอยในฐานะยากจน พบวามครอบครวทเคยมคนเปนโรคเกยวกบสารอาหารอย รอยละ 2.47 ของคนทมฐานะยากจนทงหมด

2.3.3 ความคดเหนตอการรบประทานอาหารนอกบานและการเลอกซออาหาร

จากการจดท าแบบสอบถามพบวา รอยละ 69.17 ของคนในชมชนไมนยมรบประทานอาหารนอกบาน และสวนใหญคนในฐานะยากจนไมนยม ส าหรบเหตผลของการไมนยมรบประทานอาหารนอกบานของคนบานหนาทบ เพราะอาหารไมถกปากและ

34

ราคาของอาหารจะแพงกวาการซอมาท าเอง ซงการประกอบอาหารดวยตนเองจะแนใจไดทงเรองคณภาพรสชาต และความปลอดภยของอาหาร ประกอบกบคนในชมชนสวนใหญเปนนบถอศาสนาอสลามการรบประทานอาหารจะตองค านงถงหลกการทางศาสนาดวย และหากตองทานอาหารนอกบานกจะตองเปนรานอาหารทปรงโดยผทนบถอศาสนาอสลาม อยางไรกตามพบวาอก รอยละ 30.83 นยมรบประทานอาหารนอกบานและสวนใหญเปนคนทมฐานะด และสถานททนยมไปรบประทานอาหารคอ รานอาหารในชมชน เหตผลของการรบประทานอาหารนอกบานเพราะสะดวก ประหยด และรวดเรว และท าใหไมเสยเวลาในการประกอบอาชพ เพราะสวนใหญกตองไปประกอบอาชพทงในและนอกชมชน อยางไรกตามกยงใหความส าคญกบการประกอบอาหารกนเองภายในครอบครว หรอการซออาหารส าเรจรปมารบทานรวมกนในครอบครว

จากการสอบถามพบวา รอยละ 97.50 ของคนในชมชนจะเลอกซออาหารตามฤดกาล กลาวคอ รอยละ 100.00 ของครอบครวทมฐานะดจะเลอกซออาหารตามฤดกาล รองลงมาคอฐานะปานกลาง คดเปนรอยละ 95.83 ของครอบครวฐานะปานกลางทงหมด และคนทมฐานะยากจนมการซออาหารตามฤดกาล คดเปนรอยละ 97.53 ของครอบครวฐานะยากจนทงหมด และเมอสอบถามเพมเตมพบวา อาหารทรบประทานสวนใหญเปนอาหารทผลตในทองถน คดเปนรอยละ 98.33 เนองมาจาก หาซอไดงาย ไดของทสด และมราคาถก

สวนท 3 ปจจยภายในและภายนอกทมผลตอความมนคงดานอาหารในชมชนประมงพนบาน

ปจจยทมผลตอความมนคงดานอาหาร จะท าการศกษาถง ศกยภาพของชมชน ไดแก ทนตางๆ ทมอยในชมชน เชน ทางกายภาพ ทนทางมนษย ทนทางสงคม เปนตน และความเสยงในปจจบนทเปนปจจยภายนอก เชน สภาพอากาศทแปรปรวน ปญหาโลกรอน นโยบายภาครฐ ฐานทรพยากรเสอมโทรม เปนตน

3.1 ศกยภาพและขอจ ากดของบานหนาทบ

3.1.1 ทนภายในของบานหนาทบ 1) ทนมนษยและทนสถาบน บานหนาทบมผน าทงทเปนทางการและไมเปนทางการท างานรวมกนในพนท และม

ชาวบานหลายทานทมองคความรหรอภมปญญาทหลากหลายดาน เชน ศลปะการแสดง ศาสนา วฒนธรรม การเพาะปลก การท าเรอ เครองมอประมง การท ากรงนก การสรางบานและการท างานไม เปนตน และบานหนาทบเปนหมบานทมคนจากหลากหลายกลมเขามารวมท างานกบคนในหมบานในหลากหลายประเดนตามความรบผดชอบของหนวยงานหรอองคกร ไดแก หนวยงานราชการ คอ ประมงอ าเภอทาศาลา ประมงจงหวด สถานพฒนาลมน าปากพนง หนวยงานททองถน เชน องคการบรหารสวนต าบลทาศาลา องคกรภาคประชาชน เชน กลมออมทรพยมสลมมะหบานหนาทบ เครอขายประมงพนบานอาวทาศาลา องคกรพฒนาเอกชน เชน สมาคมดบบานดบเมอง และสถาบนการศกษา เชน มหาวทยาลยราชภฎนครศรธรรมราช มหาวทยาลยวลยลกษณ เปนตน ซงองคกรเหลานจดเปนตนทนทางสถาบนทจะน ามาสการพฒนาบานหนาทบอยางยงยน

2) ทนทางสงคมและวฒนธรรม ชาวบานหนาทบสวนใหญนบถอศาสนาอสลาม ดวยเหตนค าสอนของศาสนาจงเชอมโยงและเกยวพนกบวฒนธรรมของชมชน และสอดประสานไปกบการใชชวตของคนในชมชนทเปนแบบเรยบ

35

งาย ชวยเหลอซงกนและกนในลกษณะของเครอญาต มมสยดเปนศนยรวมจตใจของคนในหมบาน วฒนธรรมทเดนๆ ไดแก เทศกาลถอศลอด (เดอนรอมฎอน) เทศกาลวนฮารยายอ (ออกบวช) เทศกาลเฉลมฉลองวนประสตของทานศาสดา (งานเมาลด) และเทศกาลงานมสยดทจะจดประจ าทกป

3) ทนทางทรพยากรธรรมชาต บานหนาพนททมระบบนเวศทหลากหลายและปรบเปลยนอยตลอดเวลา จากเดมทเปนพนทชายหาดทมทรายขาวสะอาดเปนแหลงพกผอนยอนใจ พนทดงกลาวไดกลบกลายเปนพนทดนโคลนและปาชายเลน อนเปนแหลงอาศยของสตวน าและแหลงประกอบอาชพทส าคญชาวประมงพนบานในหมบาน ดวยระบบนเวศทเปลยนแปลงไปเชนนท าใหชาวบานหนาทบโดยเฉพาะชาวประมงพนบานผทตองใชทรพยากรจากธรรมชาต เชน ปาชายเลน ทะเล ไดเรยนรและมประสบการณทจะปรบตวและด ารงชวตภายใตความเปลยนแปลงเหลานไดด

3.1.2 ขอจ ากดบานหนาทบ 1) การเปลยนแปลงระบบนเวศในบานหนาทบ ท าใหปาชายเลนเปนระบบนเวศใหมทเกดขนในชมชน ดวยเหตนหลาย

ปทผานมาจงมหนวยงานและกลมองคกรเขามาท ากจกรรมปลกปาตอเนองแตสงทเปนปญหาส าหรบการจดการปาชายเลนคอ ขาดการบรหารจดการอยางมสวนรวมของชมชน เพราะกลมคนทเขามาปลกปาในบานหนาทบนนไมไดเปนคนในพนท ดงนนจงปลกปาเพยงอยางเดยวแตไมไดใหความส าคญกบการดแลและบ ารงรกษาอยางตอเนอง อยางไรกตามขณะนชาวบานหนาทบก าลงอยระหวางการจดท ากฎ กตกา การจดการการปาชายเลนชมชนขน เพราะบานหนาทบไดรบการเสนอชอใหเปนพนทน ารองของต าบลทาศาลาในการจดท าปาชายเลนชมชน ดงนนสงทจะตองหนนเสรมชาวบานหนาทบตอเนองในเรองนคอ ความรความเขาใจของคนในชมชนเรองการจดการทรพยากร ทงดานองคความรและสทธในการจดการทรพยากรของชมชน

2) แผนงานและนโยบายของรฐไมเออตอการเสรมสรางชมชนเปนฐานในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ปญหาดานการประมงเปนอกประเดนทต าบลทาศาลาเผชญมาเปนระยะเวลานาน โดยเฉพาะกรณเรอคราดหอยลายทเขามาท าการประมงในเขตประมงพนบานบรเวณอาวทาศาลา ชมชนไดรวมกนแกปญหาจนสามารถผลกดนใหหนวยงานภาครฐมการตรวจตราจบกมและการเฝาระวงพนทอยางอยางเขมงวดในการท าการประมงหอยลาย เปนผลใหจ านวนเรอคราดหอยลดลง นอกจากนชมชนไดยกระดบสการขยายเขตประมงพนบานจาก 3,000 เมตร เปน 5,400 เมตร หรอการออกขอบญญตทองถนต าบลทาศาลา วาดวย การอนรกษและใชประโยชนทรพยากรทางทะเลและชายฝงอยางยงยน พ .ศ. 2552 ทสะทอนรปธรรมการท างานรวมกนระหวางเครอขายประมงพนบานทาศาลา และองคการบรหารสวนต าบลทาศาลา สงเหลานเปนกระบวนการทชมชนพยายามทจะแกไขปญหาดวยตนเองโดยอาศยชองทางของรฐธรรมนญ ขณะทกฎหมายลกหรอนโยบายของหนวยงานบางหนวยงานไมเออตอการด าเนนการ ดงนนจงจ าเปนอยางยงทจะตองปรบเปลยนกฎหมายลกและนโยบายใหเออประโยชนตอทกภาคสวนและประเทศอยางแทจรง

3) การจดการความเสยงจากภยธรรมชาตและการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ เปนประเดนทหลายฝายใหความสนใจเพมมากขนในระดบนโยบายจนกระทงมการจดท าเปนแผนแมบทรองรบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศแหงชาตพ.ศ. 2553-2562 ขน แตสถานการณในพนทขณะนคอ ความรความเขาใจของคนบานหนาทบตอเรองนมนอยมาก ดงจะเหนไดจากผลการศกษาโดยใชแบบสอบถามซงจะน าเสนอในหวขอถดไป

36

3.2 บทบาทหญงชายในการจดการภยพบต

จากการสอบถามความคดเหนของคนบานหนาทบสวนใหญมองวา บทบาทบรหารจดการชมชนทเกยวของกบภยพบตหรอภยธรรมชาตจากจ านวนครอบครวทเคยประสบภยพบตเปนหนาทของสาม คดเปนรอยละ 11.67 โดยกจกรรมทครอบครวทง 3 ฐานะใหความส าคญมากทสด คอการปองกน การลดผลกระทบ การเตรยมความพรอมรบมอและการชวยเหลอฟนฟระยะสน คดเปนรอยละ 11.67 และงานทไดรบความสนใจนอยทสดคอการชวยเหลอฟนฟระยะยาว คดเปนรอยละ 10.83 และเมอพจารณาถงบทบาทการตดสนใจในระดบครวเรอนพบวาสวนใหญเปนการตดสนใจรวมทงสามและภรรยา โดยเฉพาะประเดนทเกยวของกบการเตรยมความพรอมรบมอและการชวยเหลอฟนฟระยะสนอนเนองมาจากภยพบต คดเปนรอยละ 9.17 3.3 การตงรบปรบตวของชมชนเกยวกบภยพบต และการเปลยนแปลงภมอากาศ

จากการสอบถามเรองภยธรรมชาตและภยพบตในพนท (ภยพบต หมายถง พาย ฝนแลง น าทวม การกดเซาะชายฝง การทบถมของตะกอนเลน การเปลนแปลงของสภาพชายหาด) พบวา บานหนาทบ รอยละ 95.83 ใหขอมลวาไมเคยประสบกบภยธรรมชาต หรอภยพบต ซงสวนใหญเปนกลมคนทอยในฐานะด จ านวนรอยละ 100.00 ของครอบครวฐานะดทประกอบอาชพธรกจสวนตว และรอยละ 4.17 ใหขอมลวาเคยประสบกบภยธรรมชาตและภยพบต ซงสวนใหญเปนกลมคนทอยในฐานะยากจน ทประกอบอาชพประมงพนบาน

การตงรบปรบตวและการเตรยมความพรอมในการรบมอกบภยพบตหรอการเปลยนแปลงสภาพอากาศ ในระดบครอบครว พบวา รอยละ 87.50 ของบานหนาทบไมไดมการเตรยมความพรอมในเรองดงกลาว ขณะท รอยละ 12.50 ไดมการเตรยมการในเรองน โดยกลมฐานะทใหความส าคญกบเรองนมากทสดคอฐานะยากจน คดเปนรอยละ 13.58 ของฐานะยากจน รองลงมาคอ ฐานะดคดเปนรอยละ 13.33 และฐานะปานกลางคดเปน รอยละ 8.33 ของฐานะปานกลาง ตามล าดบ

วธการทชมชนเตรยมการปองกน เพอหลกเลยง ลดผลกระทบ และการปองกนเหตความลอแหลมตางๆ จากภยพบตหรอการเปลยนแปลงภมอากาศ ประกอบดวยหลากหลายวธการ เชน การสงเกตสภาพอากาศ เตอนภยใหคนในชมชนทราบเมอมขอมลหรอการแจงเหตเกยวกบเรองดงกลาว การจดท าระบบขอมลขาวสารทสามารถกระจายขาวทนกบเหตการณและเขาถงชมชน รวมทงการถายทอดความรเรองการเฝาระวงภยทางทะเลและอากาศใหกบลกหลานในชมชน เปนตน

การลดผลกระทบและการปองกนทจดท าลวงหนาเพอลดผลกระทบจากภยพบต หรอการเปลยนแปลงภมอากาศ โดยการปลกปาชายเลน การจดท าเขตอนรกษสตวน า

การเตรยมความพรอมและการรบมอลวงหนากอนเกดภยหรอจดการในสถานการณฉกเฉน ซงสามารถรบมอกบผลกระทบจากภยพบตไดอยางทนการณและมประสทธภาพ ทางชมชนเสนอวาควรจะมการจดท าระบบสงตอขอมลระหวางกนภายในชมชน หรอจดท าแผนหนภย แตทผานมาชมชนไมไดมการด าเนนการเกยวกบการวางแผนปองกนภยพบตหรอแผนรบมอกบการเปลยนแปลงภมอากาศมากอน

37

การฟนฟระยะสนและระยะยาว ทางชมชนเสนอวาในระยะสนหากเกดภยพบตจรงจะตองใหการชวยเหลอดานทอยอาศยและอาชพ เพอใหคนทประสบภยสามารถประกอบอาชพหาเลยงตนเองไดเหมอนเดม ในกรณทภยพบตดงกลาวสงผลกระทบตอการด ารงชวต ขณะทการฟนฟระยะยาวทางชมชนไมไดมขอเสนอเกยวกบเรองดงกลาว

ทผานมาหากเกดเหตการณฉกเฉนหรอเกดภยธรรมชาตขนในชมชน หนวยงานทเขามาใหความชวยเหลอไดแก ผใหญบาน องคการบรหารสวนต าบลทาศาลา หนวยงานราชการจากจงหวดนครศรธรรมราช

จากการสอบถามพบวาชมชนไดมการเตรยมความพรอม โดยการศกษาดงานหรอฝกอบรมเรองภยธรรมชาต คดเปนรอยละ 1.67 โดยประเดนทศกษาดงานไดแก การรบมอกบภยพบตทางทะเล หนวยงานทใหการสนบสนนคอ เครอขายประมงพนบานอาวทาศาลา และกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง ประมาณป พ.ศ. 2552 กลมทไดรบการอบรมคอ อาสาสมครพทกษทรพยากรทางทะเลและชายฝง

ความสามารถในการจดการเมอเกดภาวะประสบภย เมอสอบถามความคดเหนเรองผลกระทบทเกดขนเมอเกดภยธรรมชาต หรอภยพบตในชมชนวาจะสงผลกระทบตอคนกลมใดมากทสดทผานมา พบวา รอยละ 60.00 มองวาสามจะไดรบผลกระทบมากทสดเพราะออกไปประกอบอาชพขางนอก จงมความเสยงสงกวาคนทอยในบาน รองลงมาคอ ลก คดเปนรอยละ 20.00 ขณะเดยวกนเมอสอบถามถงการแกไขปญหาทผานมาเมอเกดสถานการณดงกลาว รอยละ 60.00 มองวาเปนบทบาทของ สาม รองลงมาคอลก คดเปนรอยละ 20.00

3.4 การรบรขอมลขาวสารเกยวกบภยพบตและการเปลยนแปลงสภาพอากาศ

จากการสอบถามพบวาคนในบานหนาทบไดรบขอมลขาวสารเกยวกบภยพบตคดเปนรอยละ 99.17 โดยกลมคนทมฐานะดและฐานะปานกลาง มความสนใจทจะตดตามขอมลมากทสด คดเปนรอยละ 100.00 ส าหรบชองทางการสอสารทแตละครอบครวไดใชในการตดตามขอมลขาวสารคอการบอกตอ คดเปนรอยละ 90.68 รองลงมาคอ โทรทศนคดเปนรอยละ 74.58 ส าหรบชองทางโทรศพทบาน ไมไดใหความส าคญเลย โดยคดเปนรอยละ 0.00

เมอสอบถามถงความรวดเรวของขอมลขาวสารเกยวกบภยพบตและการเปลยนแปลงสภาพอากาศทไดรบในแตละครงทผานมาพบวา รอยละ 25.00 แสดงความคดเหนวาไมลาชา และรอยละ 75.00 เหนวามความลาชา เนองมาจากคนทมขอมลหรอมความรและตดตามเกยวกบเรองนในชมชนมนอย และทผานมาพบวาเมอมเหตการณเกดขนแลวจงจะมการเขามาใหขอมลหรอแกไขตาม รวมทงไมมหนวยงานเขามารวมวางระบบหรอแผนงานทเกยวกบเรองน ขณะทรอยละ 83.34 แสดงความคดเหนวาขอมลทไดรบนนงายตอการเขาใจและเพยงพอแลว ขณะทรอยละ 17.66 มองวาขอมลทไดรบยงขาดความกระจางและไมเพยงพอ

38

2. บานสระบว หมท 6 ต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

สวนท 1 ขอมลทวไปของพนทศกษา ลกษณะทางเศรษฐกจและสงคมของกลมเปาหมาย

1.1 ขอมลทวไปของบานสระบว

1.1.1 ทตงและอาณาเขต

บานสระบว ตงอยในเขตการปกครองของหมท 6 ของต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช อยในพนทรบผดชอบขององคการบรหารสวนต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช มอาณาเขตตดตอ

ทศเหนอ มอาณาเขตตดตอกบ บานในถง (หมท 5) ต าบลทาศาลา

ทศใต มอาณาเขตตดตอกบ บานหนาทบ (หมท 7) ต าบลทาศาลา

ทศตะวนออก มอาณาเขตตดตอกบ อาวไทย

ทศตะวนตก มอาณาเขตตดตอกบ อ าเภอโพธทอง

บานสระบวมระยะทางหางจากอ าเภอทาศาลาประมาณ 5 กโลเมตร ชมชนบานสระบวตงอยบรเวณชายฝงทะเลมความยาวจากทศเหนอจรดทศใตเปนระยะทางประมาณ 3 กโลเมตร

1.1.2 ประวตบานสระบว

จากการพดคยกบผใหญบานและสมาชกเมอวนท 28 เมษายน 2553 ณ ทท าการกลมออมทรพยบานสระบว ประกอบกบขอมลจากเอกสารแผนชมชน ( 2546) ท าใหเราทราบวา บานสระบวเรมมผคนมาตงรกรากเมอประมาณ ป พ.ศ. 1845 สาเหตทชอบานสระบวเนองมาจากในสมยกอนมสระบวอยบรเวณหวสานมะพราว มความยาวของสระนกนเนอทเขาไปในหมท 7 ประมาณ 2 เมตร และพนทของหมบานจะเปนปาและชายทะเล และพบวามสระน าอก 2-3 แหง ทางดานทศตะวนตกของหมบาน และกอนจะถงชายหาดมคลองอยดวย และทมชอวาสระบวเพราะมบวอยในสระดงกลาวมากนนเอง

คนกลมแรกทเขามากอตงหมบาน สวนใหญอพยพมาจากจงหวดทางใตตอนลาง เชน ปตตาน กะลนตน ยะโยหรอยะลา และจงหวดสตลอกเลกนอย คนกลมแรกทมาตอตงหมบาน คอ โตะหมะ สาเหตทคนเหลานมากอตงหมบานในบานสระบวเนองมาจากหนภยสงครามจากเมองตนเองมาอาศยอยและท างานในหมบาน ประกอบกบพนทบานสระบวตดกบชายฝงทะเลอาวไทยจงท าใหงายตอการประกอบอาชพประมงซงเปนอาชพทคนกลมนมความถนด

1.1.3 ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ทรพยากรทะเลและทรพยากรสตวน า

อาวทาศาลาเปนบรเวณทมความสมบรณของทรพยากรธรรมชาต โดยเฉพาะความอดมสมบรณของปรมาณและชนดพนธสตวน า ซงปรมาณสตวน าทจบไดในบรเวณนมคอนขางสง เดมบรเวณดานหนาของบานสระบวในชวง 15 ปทผานมา เพนทมลกษณะเปนหาดทรายขาวสะอาดและเปนแหลงทองเทยวส าคญของจงหวดนครศรธรรมราช แตในปจจบน สภาพของชายหาดและทองทะเลไดมการแปรสภาพเปนพนเลนละเอยด ท าใหเกดการเปลยนแปลงทส าคญตอสภาพการด ารงชวตและการเปลยนแปลงของระบบนเวศตามมาในทสด

39

ดอนหอยลายหนาบานสระบวเปนดอนหอยลายขนาดใหญ อกทงหอยลายเปนทรพยากรธรรมชาตทมความส าคญตอระบบนเวศในบรเวณดงกลาว ท าใหกลายเปนแหลงอาศยของสตวน าชนดตางๆ ในทสด การใชประโยชนของชมชนบานสระบวไมไดใชประโยชนในตวทรพยากรหอยลายโดยตรง หากแตเปนการเขาไปอาศยพนทในบรเวณดงกลาวเพอท าการประมงสตวน าชนดอน โดยเฉพาะสตวน าทมความส าคญทางเศรษฐกจ เชน กงตกแตน ปมา ปลาบางชนด เปนตน ส าหรบการท าประมงของบานสระบวนนสามารถท าไดเกอบทงป (ตารางท 5) และลกษณะการท าประมงของทนจะเปนประมงพนบาน

ทรพยากรปาชายเลน

ในอดตปาชายเลนในพนทบานสระบวมลกษณะเปนปาจากตลอดบรเวณแนวคลองกอนถงชายหาด กนพนทเปนบรเวณกวาง แตจากการเปลยนสภาพของระบบนเวศในปจจบนทท าใหแนวล าคลองคอยๆ หายไปท าใหปาจากจ านวนมากหายไปดวย รวมทง พนททเปนหาดทรายแปรสภาพกลายเปนพนโคลนท าใหเรมมการปลกพชปาเลนเปนบรเวณกวาง แตสวนใหญมกเปนการปลกพชชนดเดนเพยงไมกชนด เชน โกงกางใบใหญ จากการสงเกตพบวาเรมมพชในกลมของแสมทเขามาโดยธรรมชาตและเตบโตในบรเวณเดยวกน

การใชประโยชนจากปาจากในบรเวณบานสระบวมไมมากนกเนองจากปรมาณปาจากเรมลดลง และสอมโทรมลง ชาวบานมการน าไปบรโภคบางแตไมมากนก ส าหรบการน ายอดจากมาท าใบจากส าหรบมวนยาสบพบไดนอย เนองจากไมเพยงพอตอความตองการในพนทท าใหตองซอมาจากทอน และการใชประโยชนจากปาชายเลนปลก ยงไมกวางขวางนก เนองจากไมยงไมโตเตมท แตมชาวบานบางสวนเขาไปอาศยหาปทะเล (ปด า) ในพนทปาชายเลนปลกทเปนพนเลนบาง

40

ตารางท 5 แสดงสตวน าและเครองมอทใชจบในแตละชวง 12 เดอน

ชอทรพยากร ชวงเวลา

สถานภาพของทรพยากร มค กพ มค เมย พค มย กค สค กย ตค พย ธค

1.ปมา : อวนปมา

ปรมาณการจบตอครงไดประมาณ 30 กโลกรม กโลกรมละ 100 บาท โดยมตนทนในการประมงประมาณ 1,500 บาท

ทรพยากรปมาพบมากในบรเวณเดยวกบดอนหอยลาย

2.ปลาท : อวนลอมปลาท ท าประมงในเวลากลางคน ทงหมบานมเรอประมาณ 3 ล า

ชวงทท าประมงไดมากคอชวงทคลนคอนขางเรยบสงบ

ทรพยากรปลาทลดลงเมอเปรยบเทยบกบอดต

ปลาท : อวนลอยปลาท ท าประมงในเวลากลางวน

ทรพยากรปลาทลดลงเมอเปรยบเทยบกบอดต

3.ปลาสาก ปลาเฉลยบ พบมากในบรเวณปะการงเทยม ซงในอดตไมเคยจบไดในบรเวณนมากอน

4.กงตกแตน : อวนลอยป ทรพยากรกงตกแตนพบมากในบรเวณเดยวกบดอนหอยลาย

ปรมาณทรพยากรมเพมมากขนเมอเปรยบเทยบกบในอดต

5.กงแชบวย : อวนกง ทรพยากรกงแชบวยมมากในชวงทมมรสมใหญ ราคาประมาณ 300 บาทตอกโลกรม

ทรพยากรเคยหายไปชวงหนงทมเรอประมงพาณชยเขามามาก

41

ชอทรพยากร ชวงเวลา

สถานภาพของทรพยากร มค กพ มค เมย พค มย กค สค กย ตค พย ธค

6.ปลากระบอก ในหมบานมเรอทท าประมงชนดนประมาณ 3 – 4 ล า

ท าประมงในบรเวณชายฝง

7.ปลากะพง : อวนปลากะพง

ในหมบานมเรอทท าประมงชนดนประมาณ 3 – 4 ล า

ท าประมงในบรเวณชายฝง

สวนใหญไมไดท าเปนอาชพหลก เนองจากหลายวนไดครง แตสวนมากทไดมกมขนาดใหญ ประมาณ 4-5 กโลกรม

8.หอยแมงภ ไมไดท าเพอการคา เพยงเพอการบรโภคในชมชนเทานน มการด าเนนการโดยกลมเยาวชน

42

1.3 ลกษณะทางสงคมและเศรษฐกจ

1.3.1 ประชากร ศาสนา และ สาธารณปโภคพนฐาน ประชากร บานสระบวมจ านวนหลงคาเรอนประมาณ 824 หลงคาเรอน จ านวนประชากรทงหมด 3,616 คน (ทมา : ทวาการอ าเภอทาศาลา ณ เดอนธนวาคม 2551) เพศชาย จ านวน 1,794 คน เพศหญง จ านวน 1,822 คน

ศาสนา การนบถอศาสนาของคนในชมชนบานสระบว สวนใหญประมาณรอยละ 95 นบถอศาสนาอสลาม โดยมมสยดจ านวน 1 แหงชอ ชอารดดน และ มบาลาย (อาคารสถานทขนาดเลกส าหรบละหมาดมขนาดเลกกวามสยด) จ านวน 7 แหง นอกจากนนประชากรประมาณรอยละ 5 นบถอศาสนาพทธ ทตงของกลมบานของชาวไทยพทธ จ านวน 2 บรเวณ คอ กลมบานบรเวณพนทใกลชายหาดตดกบหาดสระบว ซงแตเดมเปนกลมบานทท างานและประกอบอาชพเกยวกบการทองเทยวบรเวณหาดสระบว และกลมบานทอยหางออกไปในบรเวณดานตะวนตกของหมบานเกอบถงพนทอ าเภอโพธทองมจ านวนประมาณ 10 หลงคาเรอน ซงสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรมเปนหลก สาธารณปโภคพนฐาน น าทใชในการบรโภคและอปโภคของบานสระบว สวนใหญใชน าจากประปาหมบาน ซงเปนน าประปาบาดาลด าเนนการเจาะโดยองคการบรหารสวนต าบล ด าเนนการกอสรางในป 2550 แลวเสรจในป 2551 สารมารถรองรบการใชน าไดเกอบทงหมดของหมบานและมโครงการทจะขยายการสงน าประปาออกไปยงหมบานขางเคยง พนทใหบรการน าประปายกเวนกลมบานไทยพทธทอยตดกบต าบลโพธทองซงอยหางออกไปมาก อยางไรกตาม ในบรเวณกลมบานดงกลาวทางองคการบรหารสวนต าบลทาศาลาไดมการด าเนนการแจกโองเกบน าขนาดใหญส าหรบกกเกบน า นอกจากนน สมาชกบางสวนในพนทยงไมใชน าประปา เนองจากยงคงใชน าจากบอน าตน แตพบวาบอน าตนบางบอไมสามารถใชไดเนองจากน ามสออกแดงท าใหตองปดบอไป บางกลมบาน เชน บานทอยบรเวณใกลถนนมการซอน าดมขนาด 20 ลตร (ขวดสขาว) จากรานคาในราคา ขวดละ 10 บาท แหลงน าทสรางขนไดแก ประปาหมบาน จ านวน 3 แหง บอบาดาลสาธารณะ 4 แหง บอบาดาลสวนบคคล 15 บอ และบอน าตนสวนบคคลจ านวน 100 บอ บานสระบวใชไฟฟาของการไฟฟาสวนภมภาค และในหมบานมโรงเรยนจ านวน 2 แหง คอ โรงเรยนบานสระบวและโรงเรยนปญญาสารธรรม (มลนธ) และมศนยพฒนาเดกเลก/ ศนยเดกกอนเรยนจ านวน 1 แหง คอ ศนยพฒนาเดกเลกบานสระบว 1.3.2 การประกอบอาชพและรายได บานสระบวมการประกอบอาชพทหลากหลายทงการท าประมงพนบาน การท าสวนยางพารา สวนปาลม รบจางทวไป ท ากรงนกและขายกรงนอก เปนตน แตอาชพประมงจดเปนอาชพหลกของคนในบานสระบว ทงนพบวาประมาณรอยละ 80 ประกอบอาชพเกยวกบประมงเพยงอยางเดยว ขณะทอกรยอละ 20 ประกอบอาชพประมงควบคไปกบการท าเกษตรกรรม เชน สวนผลไม สวนปาลม สวนยาพารา เปนตน นอกจากนพบวาประชากรสวนหนง ประมาณ 30 – 40 คน ไปท างานนอกพนท ซงสวนมากพบวาไปท างานในประเทศมาเลเซยและกรงเทพ โดยเขาไปท างานในกลมอาชพบรการ เชน เปนคนงาน

43

ในรานอาหาร แตไมไดเขาไปท าในสวนของโรงงานอตสาหกรรม การท ากรงนกเปนอาชพเสรมทมความส าคญเปนอยางมากในพนทบานสระบว ซงประชากรประมาณรอยละ 50 ท าอาชพเสรมทเกยวของกบการท ากรงนก นอกจากบานสระบวจะมการผลตกรงนกเพอการคาแลว บานสระบวยงเปนแหลงรบซอกรงนกทส าคญจากหมบานขางเคยงเพอสงออกไปขายในบรเวณอน เชน กรงเทพ จงหวดในภาคใต รวมถงบางสวนของประเทศมาเลเซย การท ากรงนกในบานสระบวบางกลมจะมการผลตเฉพาะสวนของกรงนกแลวน ามาประกอบเปนกรงนกอกท บางครวเรอนจะประกอบเปนกรงนกส าเรจทงกรง หลงจากนนจงน าไปขายกบรานทรบซอทอยในชมชน ทกษะในการท ากรงนก เปนการฝกสอนและถายทอดกนเองจากคนในชมชนเอง รวมทงมการรวมกลมชาวบานเปนกลมกรงนก

การคาขายในบานสระบว นอกจากการเปดรานขายของช าขนาดเลกในชมชนแลว การเปดรานขายกรงนกเปนอาชพทควบคไปกบการท ากรงนก โดยบรเวณทตงรานคาตงอยบรเวณรมถนนสายเอเชย (ถนนสายเลยบรมทะเล)

การลอกใบจากเพอท าเปนใบจากส าหรบมวนยาสบ เปนอาชพทพบไดในหลายหลงคาเรอน ซงใบจากทน ามาลอกสวนใหญจะรบซอมาเปนมดจากกนตง จงหวดตรง และจงหวดระนอง

นอกจากนรายไดเสรมอกสวนหนง คอการขายมะพราว เนองจากในพนทบานสระบวมการปลกมะพราวจ านวนมาก ซงสวนใหญจะมรถเขามาเกบและรบซอถงบาน โดยจะมารบซอทก 45 หรอ 90 วน ขนอยกบความตองการมะพราวในตลาด

การประกอบอาชพรบจาง เปนอกอาชพหนงทพบไดไมมากนก สวนใหญมกจะเปนการออกไปท างานนอกพนท โดยพบเปนจ านวนนอยทจะรบจางในชมชน สวนหญเปนในรปแบบของโรงแกะเนอปขนาดใหญในชมชนทมการจางลกจางเปนจ านวนมาก ในบางชวงพบวามการจางงานมากกวา 70 คน

การประกอบอาชพท าสวนยางพาราและสวนปาลมเปนอาชพทมการท าในชวงเวลาไมกปทผานมา จากการเปลยนพนทนารางทไมสามารถท านาได เพราะสภาพอากาศทเปลยนแปลงไปและไมสามารถคาดการณได ทนารกรางเหลานไดถกทงวางเปนระยะเวลาหนง จนกระทงเรมมการปลกยางพาราและปาลมน ามนขน พนทเพาะปลกสวนใหญอยบรเวณหลงชมชนตดกบพนทอ าเภอโพธทอง ซงยางพาราและปาลมน ามนทปลกมอายประมาณ 10 ป

การเลยงสตวในหมบานเปนการเลยงสตวในปรมาณไมมากนก สตวทเลยงไดแก โค และแพะ โดยในหมบานมการรวมกลมเพอการเลยงโคและน ามลไปแปรรปเปนปย ตารางท 6 แสดงสรปผลวเคราะหรายไดโดยเปรยบเทยบรายไดในป 2552 ของหมท 7 บานหนาทบ ต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

ประเภทรายได รายได ป 2552 (บาท)

รายไดนอกภาคเกษตร 9,467,209

รายไดจากเงนดอน คาจาง คาตอบแทน ไมมขอมล

44

ประเภทรายได รายได ป 2552 (บาท)

รายไดจากการคาขาย ไมมขอมล

รายไดจากการประกอบธรกจอตสาหกรรมและบรการ 2,958,678

รายไดอนๆ เชน คาเชา ลกหลานสงเงนมาให ฯลฯ 6,508,531

รายไดดานการเกษตร 19,840,700

มลคาการผลตเพอการจ าหนาย 17,858,900

การเพาะปลกเพอจ าหนาย ไมมขอมล

การเลยงสตวเพอจ าหนาย 4,774,000

การท าประมงเพอจ าหนาย 13,084,900

มลคาการผลตเพอการบรโภค 1,981,800

การเพาะปลกเพอบรโภค ไมมขอมล

การเลยงสตวเพอบรโภค 629,700

การท าประมงเพอบรโภค 1,352,100

รวม 29,307,909

ทมา : ศนยขอมลเพอการพฒนาชนบท กรมการพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทย (2552)

จากตารางท 6 แสดงรายงานสรปผลวเคราะหรายไดโดยเปรยบเทยบรายไดในป 2552 ของหมท 6 บานสระบว ต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช พบวารายไดดานการเกษตร (19,840,700 บาท) จะมมลคาสงกวา รายไดจากนอกภาคการเกษตร ( 9,467,209 บาท) ขณะทการผลตสวนใหญในหมบาน เปนการผลตเพอจ าหนาย (17,858,900บาท) มากกวาการผลตเพอบรโภค (1,981,800บาท)

จากการเกบขอมลใชแบบสอบถามจากกลมตวอยางจ านวน 200 ครอบครวในบานสระบว โดยพจารณาแยกตามลกษณะฐานะทางเศรษฐกจ พบวา

4. ครอบครวทมฐานะด เปนผมอนจะกน หรอฐานะรวย มทงหมด 25 ครอบครว จากการศกษาพบวา สวนใหญมสมาชกครอบครวอยระหวาง 1-7 คน และมรายไดครวเรอนเฉลยตอคนท 10,333 บาทตอเดอน ทงนมจ านวน 12 ครอบครว (รอยละ 48.80) ประกอบอาชพคาขาย ธรกจสวนตว/ อตสาหกรรมครวเรอน รองลงมาคอประมงพนบาน 4 ครอบครว (รอยละ 16.00) สวนยาง 2 ครอบครว (รอยละ 8.00) ขาราชการ 2 ครอบครว (รอยละ 8.00) รบจางทวไป 2 ครอบครว (รอยละ 8.00) ไมระบอาชพ 2 ครอบครว (รอยละ 8.00) และ ท าสวนปาลม 1 ครอบครว (รอยละ 4.00) เมอพจารณาขอมลดานการเงนพบวา 16 ครอบครว มหนสนอยระหวาง 15,000 – 200,000 บาท (รอยละ 64.00) และไมมหนสนจ านวน 9 ครอบครว (รอยละ 36.00) ดานการออมเงนในครอบครวพบวา 22 ครอบครวมการออมเงน ในจ านวนน 12 ครอบครว (รอยละ 48.00) ออมเงนในรปแบบของธนาคารพาณชย รองลงมาคอการออมเงนทงในรปแบบธนาคารพาณชยควบคกบการออมเงนในชมชน และการ

45

ออมในชมชนเพยงแหลงเดยว เชน กลมออมทรพย กองทนเงนลาน จ านวนละ 5 ครอบครว (รอยละ 20.00) และไมมเงนออมในแหลงใดเลย 3 ครอบครว (รอยละ 12.00) นอกจากนไดมการออมในรปแบบอนๆ เชน ทองค า เครองประดบ อสงหารมทรพย (ทดน) เมอสอบถามถงทนส ารองฉกเฉนภายในครอบครว พบวา รอยละ 80.00 มทนส ารองฉกเฉน เชน กรณทเกดเจบปวยไมสบาย อบตเหต เกดภยธรรมชาต เปนตน คนทตดสนใจในการใชเงนฉกเฉน จะเปนการตดสนใจรวมกนระหวางสามและภรรยา คดเปนรอยละ 52.63 รองลงมา คอ การตดสนใจของภรรยา คดเปนรอยละ 21.05 ส าหรบบทบาทของผหญงในครอบครว พบวา ผหญงจะมบทบาทส าคญในดานการหารายไดจากการประกอบอาชพในชมชน การจดเตรยมอปกรณส าหรบประกอบอาชพ และหารายไดจากการประกอบอาชพนอกชมชน ส าหรบหนาทดแลบานทผหญงใหความส าคญคอ ท างานบาน ท าอาหาร ดแลใหมน าสะอาดส าหรบครอบครว ตดตอธระตางๆ นอกชมชน เชน โรงเรยน โรงพยาบาล สถานทราชการ ธนาคารและการดแลบตร ตามล าดบ

5. ครอบครวทมฐานะปานกลาง มทงหมด 157 ครอบครว จากการศกษาพบวา สวนใหญมสมาชกครอบครวอยระหวาง 2-10 คน และมรายไดครวเรอนเฉลยตอคนอยท 4,167 บาทตอเดอน ทงนจ านวน 66 ครอบครว (รอยละ 42.58) ประกอบอาชพรบจางทวไป รองลงมาจ านวน 45 ครอบครว (รอยละ 29.03) ประกอบอาชพประมงพนบาน 25 ครอบครว (รอยละ 16.13) ประกอบอาชพอาชพคาขาย ธรกจสวนตว/ อตสาหกรรมครวเรอน เมอพจารณาขอมลดานการเงนพบวาจ านวน 70 ครอบครว (รอยละ 45.16) มหนสนอยระหวาง 10,000 – 300,000 บาท และไมมหนสนจ านวน 87 ครอบครว (รอยละ 54.84) ส าหรบการออมเงนในครอบครวพบวาจ านวน 116 ครอบครวทมการออมเงน (รอยละ 50.96) โดยแบงเปนออมธนาคารจ านวน 58 ครอบครว (รอยละ 50.00) รองลงมาคอ ออมเงนในชมชนจ านวน 36 ครอบครว (รอยละ 31.13) การออมเงนทงธนาคารและแหลงออมเงนในชมชนจ านวน 22 ครอบครว (รอยละ 18.97) และสดทายคอไมมการออมเงนจ านวน 41 ครอบครว (รอยละ 16.67) นอกจากนยงมการออมในรปแบบอนๆ เชน ทองค า เครองประดบ อสงหารมทรพย (ทดน) เมอสอบถามถงทนส ารองฉกเฉนภายในครอบครว พบวา รอยละ 51.59 มทนส ารองฉกเฉน เชน กรณทเกดเจบปวยไมสบาย อบตเหต เกดภยธรรมชาต เปนตน คนทตดสนใจในการใชเงนฉกเฉน เปนการตดสนใจของสามและภรรยาคดเปนรอยละ 52.17 รองลงมา คอ การตดสนใจของสาม คดเปนรอยละ 17.39 ส าหรบบทบาทของผหญงในครอบครว พบวา ผหญงจะมบทบาทส าคญในดานการหารายไดจากการประกอบอาชพในชมชน และการเตรยมเครองมอในการประกอบอาชพ และส าหรบหนาทดแลบานทผหญงใหความส าคญคอ ท าอาหาร ท างานบาน ดแลใหมน าสะอาดส าหรบครอบครว การดแลบตร และตดตอธระตางๆ นอกชมชน เชน โรงเรยน โรงพยาบาล สถานทราชการ ธนาคาร ตามล าดบ

6. ครอบครวทมฐานะยากจน หรอขดสนเงนทอง มทงหมด 18 ครอบครว จากการศกษาพบวา คนทมฐานะยากจนจะมสมาชกครอบครวอยระหวาง 1 - 10 คน และมรายไดไมแนนอนไมสามารถประมาณได สวนใหญประกอบอาชพรบจางทวไปจ านวน 12 ครอบครว (รอยละ 75.00) รองลงมาคอ อาชพคาขาย ธรกจสวนตว/อตสาหกรรมครวเรอน จ านวน 2 ครอบครว (รอยละ 12.50) อาชพประมงพนบานจ านวน 1 ครอบครว (รอยละ 6.25) และ อาชพอนๆ จ านวน 3 ครอบครว ตามล าดบ เมอพจารณาขอมลดานการเงนพบวาจ านวน 5 ครอบครว (รอยละ 27.78) มหนสน และไมมหนสนคดเปนจ านวน 13 ครอบครว (รอยละ 72.22) ส าหรบการออมของครอบครวทมฐานะยากจน พบวา ครอบครวทมการออมเงนมจ านวน 6 ครอบครว (รอยละ 33.33) แบงเปนการออมในธนาคารมากทสดจ านวน 3 ครอบครว (รอยละ 16.67) ล าดบตอมาคอการออมเงนในชมชนจ านวน 2 ครอบครว

46

(รอยละ 11.11) และการออมเงนทงธนาคารและในชมชนจ านวน 1 ครอบครว (รอยละ 5.56) และทไมมการออมเงนจ านวน 12 ครอบครว (รอยละ 66.67) และพบวามการออมในรปแบบอน เมอสอบถามถงการทนส ารองฉกเฉนภายในครอบครว พบวา รอยละ 27.78 มทนส ารองฉกเฉน เชน กรณทเกดเจบปวยไมสบาย อบตเหต เกดภยธรรมชาต เปนตน คนทตดสนใจในการใชเงนฉกเฉน คอ การตดสนใจของภรรยา รองลงมาคอการตดสนใจรวมกนระหวางสาม / ภรรยาและการตดสนใจ ของทกคนในครอบครว ส าหรบบทบาทของผหญงในครอบครว พบวา ผหญงจะมบทบาทส าคญในดานการหารายไดจากการประกอบอาชพในชมชน และการเตรยมเครองมอในการประกอบอาชพ และส าหรบหนาทดแลบานทผหญงใหความส าคญคอ การ ท างานบาน และท าอาหาร ดแลบตร เปนงานหลก

สวนท 2 การมอาหารเพยงพอ การเขาถงอาหาร ประโยชนและคณภาพของอาหาร

2.1 การมอาหารเพยงพอ การมอาหารเพยงพอหรอการพงตนเองได ในการศกษาน หมายถง ลกษณะของการไดมาของอาหารในครอบครว

แหลงทไดมาซงอาหาร ปรมาณ ชนด และความหลากหลายของอาหารจากแหลงนนๆ เพยงพอส าหรบการด ารงชวตของคนในครอบครว และชมชน รวมทงรปแบบการด าเนนชวตของคนในครอบครวและชมชน ซงจากการศกษาโดยแบบสอบถาม การสมภาษณเชงลก และการประชมกลมยอย พบวา 2.3.4 รปแบบการด าเนนชวตของคนในครอบครว

ครอบครวในชมชนประมงสวนใหญผทท าหนาทจดหาอาหาร คอภรรยาหรอผหญงในครอบครว และเมอเกดกรณทอาหารไมเพยงพอส าหรบการบรโภคในครอบครว ฐานะของครอบครวทแตกตางจะมการแกไขปญหาแตกตางกน คอ คนฐานะดจะมการแกไขปญหาโดยการ ขอความชวยเหลอจากญาตหรอเพอนบาน ในขณะทฐานะปานกลางและยากจนใชวธการกยมเงนจากญาตและเพอนบาน และพบวาทกฐานะเลอกการลดปรมาณอาหารในการบรโภคแทนการเปลยนแปลงคณภาพอาหาร โดยใหเหตผลวาแมจะทานอาหารนอยลงแตกไดสารอาหารทครบถวนและมประโยชนตอรางกาย แตหากบรโภคเพอใหอมหรอเพอใหอรอยเพยงอยางเดยวโดยไมพจารณาถงคณประโยชนของอาหารทายทสดกจะสงผลกระทบตอรางกายในภายหลงได ส าหรบอาหารทจะเลอกลดเปนอนดบแรกคอ อาหารประเภทขนมหวาน ขนมขบเคยว น าอดลมหรอน าหวาน เพราะเปนอาหารทไมไดใหคณประโยชนตอรางกาย และจดเปนอาหารสนเปลอง 2.3.5 ลกษณะการไดมาของอาหารในครอบครว

จากการสมภาษณผสงอายในหมบานและกลมผหญงเกยวกบลกษณะการไดมาของอาหารเปรยบเทยบกนในระหวางอดตและปจจบน พบวา

1) ลกษณะการไดมาของอาหารในอดต ยอนหลงกลบไปประมาณ 50 ป พบวา อาหารทคนในครอบครวและชมชนน ามาใชบรโภคจะไดมาจากแหลงอาหารตามธรรมชาตเปนสวนใหญ เชน อาหารทะเล กไดมาจากทะเลโดยการออกเรอของชาวประมง ผกกปลกหรอเกบจากขางบาน หรอจากเพอนบาน ส าหรบเนอสตวประเภท เนอแพะ เนอไก กจะเลยงเอาไวกนกนภายในบาน สวนเนอววนนจะบรโภคกนเมอมงานของชมชน

47

งานศาสนา โดยจะแจกจายกนไปทวในชมชน ส าหรบขาวกจะมการปลกเพอบรโภคในแตละครอบครว หรอปลกรวมกนและแบงปนกน หรอใชวธการแลกเปลยนอาหารระหวางบาน

2) ลกษณะการไดมาของอาหารในปจจบน พบวาคนในชมชนจะมการซออาหารกนมากขน โดยเฉพาะอาหารประเภทขนมขบเคยว อาหารส าเรจรป และอาหารตามสงในรานตางๆ อยางไรกตามบางครอบครวกยงคงเลยงสตว และปลกผกไวกนเองแตกมนอยมาก ขาวทเคยปลกกนในอดตกมการเปลยนไปปลกยางพารา ปาลม และท าสวนผลไมแทน เนองจากพนทเพาะปลกขาวมการเปลยนสภาพท าใหการท านาใหผลผลตทไมด ประกอบกบรานคาน าเอาขาวสารมาขายในชมชน หรอตามตลาดนดทงในและนอกชมชน หรอสามารถทจะออกไปซอทอ าเภอทาศาลา และอ าเภอเมองไดเพราะวาปจจบนการคมนาคมสะดวกกวาในอดต และมรถโดยสารประจ าระหวางอ าเภอทาศาลาและอ าเภอเมอง วงผานหมบานทกวน วนละหลายชวงเวลา นอกจากนในปจจบนแตละบานมยานพาหนะเปนของตนเอง เชน รถจกรยานยนต รถยนต ท าใหการเขาไปซอของในตวเมองมความสะดวกและงายกวาอดต

48

49

จากกราฟท 6 แสดงลกษณะการไดมาของอาหารแตละประเภทในปจจบนของบานสระบวเปรยบเทยบกบสถานะทางเศรษฐกจ พบวา

1) อาหารประเภทเนอสตว คนทฐานะยากจนจะมสดสวนของการซอมากกวากลมคนฐานะอนคอ คดเปนรอยละ 72.22 ขณะทกลมคนฐานะปานกลางและฐานะดอยในสดสวนต าคอรอยละ 36.77 และรอยละ 20.83 ตามล าดบ อยางไรกตามรปแบบการด าเนนชวตเพอใหไดมาของอาหารของคนฐานะดและฐานะปานกลางเปนทงการหาเองตามธรรมชาตและการซอควบคกนในอตราสง ขณะทครอบครวทมฐานะยากจนอตราการซออยางเดยวมคาสงมากเนองจากสวนใหญประกอบอาชพรบจางทไมมการผลตอาหารไดเอง ส าหรบประเภทของเนอสตวทนยมซอไดแก เนอวว เนอไก และอาหารทะเล แหลงทจะซอเนอสตวเหลาน คอ ตลาดนดทงในและนอกชมชน หางสรรพสนคา เมอวเคราะหถงคาใชจายในการซออาหารประเภทเนอสตว ภาพรวมของทกฐานะคอ 214 บาท/ครอบครว /สปดาห และเมอวเคราะหลงไปในแตละฐานะพบวา ฐานะดมคาใชจายในการซออาหารประเภทนเฉลย 241 บาท/ครอบครว /สปดาห ฐานะปานกลางมคาใชจายเฉลย 215 บาท/ครอบครว /สปดาห และ ฐานะยากจนมคาใชจายเฉลย 173 บาท/ครอบครว/สปดาห นอกจากนพบวาบางครอบครวมการเลยงสตวไวกนเอง เชน ไกบาน และเปด เปนตน และส าหรบครอบครวทประกอบอาชพประมงพนบานสวนใหญจะรบประทานอาหารทะเล เชน ปลา ป ซงชนดของอาหารจะขนอยกบฤดกาล

2) อาหารประเภทผก ทง 3 ฐานะจะมสดสวนของการซออาหารประเภทนคอนขางใกลเคยงกน คนฐานะยากจนจะมสดสวนของการเกบจากธรรมชาตสงเมอเทยบกบฐานะอน ส าหรบผกทสามารถหาไดเองตามธรรมชาตสวนใหญ ไดแก ต าลง ตะไคร ขา มะพราว กระถน ชะอม มะระขนก ยอดยารวง (ยอดมะมวงหมพานต) ใบเลบครฑ ลกฉงฉบ (มะเดอ) ผกหวาน กระเพรา เปนตน ผกทคนในหมบานนยมซอไดแก แตงกวา ถวฝกยาว ผกบง คะนา ผกกาด มะเขอ ถวงอก มะเขอเทศ ชะอม ฟกทอง สะตอ กระหล าปล แครอท ลกเนยง ฟกเขยว เหดตางๆ เปนตน โดยแหลงซอผกเหลาน คอ ตลาดนดทงในและนอกชมชน เมอวเคราะหคาใชจายในการซออาหารประเภทผกในภาพรวมของทกฐานะเฉลยคอ 66 บาท/ครอบครว/สปดาห และเมอวเคราะหแยกแตละฐานะพบวา ฐานะดมคาใชจายเฉลย 70 บาท/ครอบครว /สปดาห ฐานะปานกลางมคาใชจายเฉลย 67 บาท/ครอบครว /สปดาห และ ฐานนะยากจนมคาใชจายเฉลย 53 บาท/ครอบครว/สปดาห

3) อาหารประเภทผลไม สดสวนของการซอและการหาจากธรรมชาตของกลมฐานะปานกลางอยในสดสวนทสงถง รอยละ 61.94 ของกลม ส าหรบผลไมทสามารถหาไดเองตามธรรมชาตสวนใหญ ไดแก เงาะ ทเรยน มงคด มะมวง มะละกอ นอยหนา จ าปาดะ กระทอน เปนตน และผลไมทนยมซอจะเปนผลไมตามฤดกาลทน ามาขายในตลาดนดทงในและนอกชมชน หรอตามหางสรรพสนคา ไดแก ฝรง แอปเปล ล าใย ลนจ สม แตงโม องน ลองกอง ทเรยน สละ เปนตน เมอวเคราะหถงคาใชจายในการซออาหารประเภทผลไมในภาพรวมเฉลย 133 บาท/ครอบครว/สปดาห และวเคราะหลงไปในแตละฐานะพบวา ฐานะดมคาใชจายเฉลย 174 บาท/ครอบครว /สปดาห ฐานะปานกลางมคาใชจายเฉลย 133 บาท/ครอบครว/สปดาห และ ฐานนะยากจนมคาใชจายเฉลย 86 บาท/ครอบครว/สปดาห

4) อาหารประเภทอนๆ พบวา ทกครอบครวจะมการบรโภค ขนมขบเคยว(ขนมถง ขนมซอง) และเครองดมประเภท น าชา กาแฟ น าอดลม น าปน น าผลไม เครองดมชก าลง โดยเฉพาะน าชาหรอกาแฟจะบรโภคกนบอยในทกเชาของวน หรอเวลาทมการจดประชมในชมชน มทงกาแฟหรอชาโบราณชงดมเอง หรอเปนประเภทซองทซอมาจากรานคาใน

50

ชมชน หรอหางสรรพสนคา นอกจากนพบวา ขนมอบประเภท เคก คกก ขนมปง รวมทงขนมหวานตางๆ เชน ขาวเหนยวหนาตางๆ ขนมตะโก ขาวตมมด ขนมชน เปนตน กเปนทนยมเพราะน ามารบประทานรวมกบกาแฟ หรอชา โดยสามารถหาซอไดทงในชมชน (รานคาชมชน ตลาดนด) และนอกชมชน (หางสรรพสนคา) จากการศกษาถงมลคาการซออาหารเหลานในแตละสปดาหจะมมลคาเฉลยประมาณ 78 บาท/ครอบครว และเมอวเคราะหลงไปในแตละฐานะพบวา ฐานะดมคาใชจายเฉลย 33 บาท/ครอบครว /สปดาห ฐานะปานกลางมคาใชจายเฉลย 80 บาท/ครอบครว/สปดาห และ ฐานนะยากจนมคาใชจายเฉลย 94 บาท/ครอบครว/สปดาห

5) น าดมและน าใช กลมฐานะดมสดสวนใชน าจากการซออยางเดยวสงกวาฐานะปานกลางและฐานะยากจน และคนฐานะดจะไมมการใชน าจากธรรมชาต ขณะทการใชน าจากธรรมชาตเพยงอยางเดยวพบไดสงในฐานะปานกลาง คดเปนรอยละ 65.36 ของกลม และคนฐานะยากจนคดเปนรอยละ 50.00 ของกลม จากการสมภาษณเพมเตมพบวา น าธรรมชาตทใชเปนน าฝนและน าบอตน ส าหรบน าปะปาจะมเฉพาะบานทมพนทตดกบถนน และน าดมสวนใหญจะซอเปนถงขนาด 10 ลตร ขณะทบางครอบครวใชน าบอในการดมกน

2.3.6 แหลงอาหารและชนดอาหารของชมชน

จากการพดคยและสมภาษณกลมตวอยางในบานสระบว พบวา ปจจบนแหลงอาหารของบานสระบวประกอบดวยแหลงอาหารหลก 7 แหลงไดแก

1) อาหารบรเวณชมชน คอพชผกทขนเองตามธรรมชาตและสามารถน ามาประกอบอาหารได เชน มะละกอ มะพราว มะมวง มะกรด ผกบง พรก ขา ตะไคร ต าลง กระถน ชะอม มะระขนก ใบเลบครฑ เปนตน

2) อาหารจากแหลงทรพยากรธรรมชาต เปนอาหารทไดจากการเกบและจบจากแหลงอาหารธรรมชาต ไดแก ทะเล ปาชายเลน สวน สวนหนงถกน าไปบรโภค แตสวนใหญถกน าไปขายหรอแปรรปเพอขาย เชน กง หอย ป ปลา กง มะพราว เปนตน

3) อาหารจากการเลยง ในชมชนบางครอบครวจะเลยงสตวบางชนดไวส าหรบเปนอาหาร เชน ไกบาน เปด แพะ เปนตน

4) อาหารจากตลาดสด มอาหารทหลากหลายประเภท ไดแก ขาวสาร เนอหม เนอไก เนอวว อาหารทะเล ผลตภณฑจากอาหารทะเล ผกสด และผลไม เชน คะนา กระหล าปล พรก กระเทยม หวหอม ฝรง แอปเปล มงคด ทเรยน สม แตงโม ฯลฯ รวมทงขนมไทย ขนมหวานประเภทตาง ทงขนมท าเองและขนมขบเคยวประเภทตางๆ

5) อาหารจากตลาดนดชมชน สวนใหญเปนอาหารสด เชน เนอวว เนอไก ปลา ปลาหมก เปนตน นอกจากนเปนอาหารส าเรจรปและอาหารปรงรส เชน ไกทอด-ขาวเหนยว ลกชนปง ไกยาง ย าประเภทตางๆ น าอดลม น าปน น าใสส ขนมหวานเปนถง เปนตน

6) อาหารจากรานคาในชมชน รานคาในชมชนมหลายประเภทไดแก รานขายอาหารทจะขายอาหารตามสง เชน อาหารจานเดยว ขาวตม ไกทอด ขาวเหนยว รวมทง น าชา กาแฟ น าอดลม น าหวาน เปนตน รานโชวหวยจะขายสนคาส าเรจรป ไดแก ขนมซอง มามา ปลากระปอง น าอดลม น าแขง ผลไม สนคาปรงรสส าหรบท าอาหาร นม น าผลไม ฯลฯ

51

7) อาหารจากหางสรรพสนคา บานสระบวอยไมไกลจากอ าเภอทาศาลา ซงเปนทตงของหางโลตส และรานสะดวกซอเซเวนอเลฟเวน จงท าใหอาหารสวนหนงมาจากหางสรรพสนคา ไดแก ขาวสาร เครองปรง ผลไม เนอสตวตางๆ อาหารแชแขง เชน ลกชน ขาวผด พซซา ขนมปง ขนมขบเคยว ขนมอบ น าอดลม น าหวาน นม น าผลไม ฯลฯ

2.3.7 การผลตอาหารในชมชน

การผลตอาหารในชมชน ท าการศกษาเฉพาะกลมทประกอบอาชพเกษตรกรรมและอาชพประมงพนบาน เพราะถอเปนผผลตทส าคญของบานสระบว จากกลมตวอยางพบวา ผผลตอาหารโดยสวนใหญจะประกอบอาชพประมงพนบาน รองลงมาคออาชพเกษตรกรรม คนในครอบครวทท าหนาทหลกในการหาอาหารหรอผลตอาหารคอสาม คดเปนรอยละ 77.55 การผลตสวนใหญของคนในบานสระบวเปนการผลตเพอขาย คดเปนรอยละ 83.70 ขณะทการผลตเพอเปนอาหารในครอบครวมเพยงรอยละ 16.30 ของครอบครวทมการผลตอาหารทงหมด และเมอสอบถามถงอาหารทผลตหรอรายไดจากการขายผลผลตนนเพยงพอตอการด ารงชวตของคนในครอบครวหรอไมพบวา รอยละ 90.29 มองวาเพยงพอ ขณะท รอยละ 9.71 มองวาไมเพยงพอ 2.2 การเขาถงอาหารและสทธในการจดการทรพยากรธรรมชาต

การเขาถงอาหารและสทธในการจดการทรพยากรธรรมชาต การศกษานใหความส าคญกบเรอง การจดการฐานอาหาร และ ความสามารถในการมอาหาร กลาวคอ การพดถงเรององคความร การตดสนใจ และสทธในระดบครอบครวและชมชนทเกยวของกบฐานอาหารและฐานทรพยากรธรรมชาตในทองถน จากการศกษาพบวา 2.2.1 การมอยของฐานอาหารและฐานทรพยากร

บานสระบว หมท 6 ต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช เปนพนททมทรพยากรธรรมชาตทหลากหลาย ไดแก ปาชายเลน พนทชายหาด พนทสาธารณะ และทะเล ทรพยากรเหลานเปนฐานอาชพของกลมคนทหลากหลายในพนท ดงนนการศกษาเพอใหทราบถงความตระหนกรถงการมอยของทรพยากร การรบรเรองการเขามาใชประโยชนทรพยากรจากบคคลภายนอก รวมถงรปแบบและวถการผลตทสมพนธกบทรพยากรดงกลาวจงเปนประเดนทส าคญ และจากกราฟท 7แสดงรอยละของการตระหนกรของคนบานสระบวเกยวกบทรพยากรธรรมชาตในพนท พบวา ทรพยากรปาชายเลน เปนทรพยากรธรรมชาตทคนทงสามกลมฐานะตระหนกรถงความส าคญมากทสด โดยเฉพาะคนทมฐานะดมความตระหนกรในความส าคญถงรอยละ 84.00 ของกลม รองลงมาคอ คนทมฐานปานกลาง รอยละ 56.69 ของกลม และคนทมฐานะยากจน รอยละ 33.33 ของกลม ซงเปนล าดบสดทาย ขณะทพนทชายหาดและพนทสาธารณะคนในฐานะยากจนมความตระหนกรถงความส าคญมากกวาคนในฐานะปานกลางและคนในฐานะด

52

53

จากกราฟท 8 แสดงรอยละการรบรเกยวกบการทบคคลภายนอกเขามาใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตในบานสระบว

พบวา คนทงสามกลมฐานะรบรวา ทรพยากรปาชายเลนเปนทรพยากรธรรมชาตทคนภายนอกเขามาใชประโยชนมากทสด โดยเฉพาะกลมคนทมฐานะด คดเปนรอยละ 56.00 ของกลม รองลงมาคอฐานะปานกลาง คดเปน 50.96 ของกลม และสดทายคอ ฐานะยากจน คดเปนรอยละ 38.39 ของกลม และเมอสอบถามเพมเตมพบวา การเขามาใชประโยชนจะเปนรปแบบของการอนรกษ เชน การเขามาปลกปาชายเลนของหนวยงานหรอสถาบนการศกษา เชน องคการบรหารสวนต าบลทาศาลา องคการบรหารสวนจงหวดนครศรธรรมราช มหาวทยาลยราชภฎนครศรธรรมราช มหาวทยาลยวลยลกษณ เปนตน ส าหรบพนทชายหาด เปนทรพยากรธรรมชาตอนดบรองลงมาทคนทงสามกลมรบรถงการเขามาใชประโยชนจากบคคลภายนอก การเขามาใชประโยชนจะเปนในรปแบบของพนทออกก าลงกาย จดกจกรรมดานศาสนาของชมชน เชน งานมสยด รวมทงเปนพนทศกษาเกยวกบเขอนกนคลนของนกศกษาจากมหาวทยาลยราชภฎนครศรธรรมราช และหนวยงานภายนอกชมชน กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง กรมเจาทา (กรมการขนสงทางน าและพาณชยนาว) เปนตน 2.2.2 การจดการฐานอาหารและทรพยากร

จากการศกษาพบวาคนในฐานะด มความเชอหรอค าสอนทเกยวของกบทรพยากรธรรมชาตมากทสด คดเปนรอยละ 72.00 และสวนใหญจะเปนผทประกอบอาชพประมงพนบานและเกษตรกรรม องคความรและความเชอของคนบานสระบวไดรบการปลกฝงในรปแบบของค าสอนของศาสนาอสลาม ตวอยางเชน การดแลและรกษาความสมดลของทรพยากรธรรมชาตกเหมอนกบการปฏบตตามค าสงสอนของพระเจา นนเพราะสงทเกดขนทกอยางเกดจากกฏเกณฑของพระเจา

การมความรทางนโยบาย กฎหมาย ทเกยวของกบทรพยากร พบวา กลมคนในฐานะดเปนกลมทมความรเกยวกบเรองนมากทสดคดเปนรอยละ 24.00 ของกลม โดยสวนใหญจะเปนคนทประกอบอาชพคาขายธรกจสวนตว ส าหรบคนในฐานะยากจน ใหความส าคญกบเรองน นอยทสด คดเปนรอยละ 0.00 ของกลม ส าหรบเรองกฎหมายและนโยบายทคนเหลานใหความสนใจ ไดแก การจดการทรพยากรทะเลและชายฝงของกรมประมง กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง เชน การหามจบสตวน าในฤดวางไข เขตพนทการท าประมงของชาวประมงพนบาน หามใชเครองมอประมงทผดกฎหมายในการจบสตวน า เปนตน นอกจากนพบวากฎหมายทออกโดยองคการบรหารสวนต าบลทาศาลา คอ ขอบญญตทองถนทเกยวของกบการจดการทรพยากรชายฝง เปนขอบญญตของทองถนทชมชนใหความส าคญ ตดตามและปฏบตอยางตอเนอง 2.2.3 ความสามารถในการมอาหาร จากการสอบถามกลมตวอยางเรองสทธในทอยอาศยและทท ากน พบวา ในภาพรวมพบวาบานหนาทบจะมการครอบครองทดนประมาณ 0.65 ไร/ครอบครว โดยสวนใหญถอครองทดนนอยกวา 0.5 ไร จ านวน 81 ครอบครว (รอยละ 40.50) รองลงมาคอถอครองทดน 1.00 - 1.99 ไร จ านวน 30 ครอบครว (รอยละ 15.00) อยางไรกตามพบวามจ านวนครอบครวถง 47 ครอบครว (รอยละ 23.50) ทไมไดมการระบเรองการถอครองทดนสวนหนงเพราะไมมสทธในการถอครองทดน และอกสวนคอไมตองการระบในแบบสอบถาม

54

เมอพจารณาแยกไปตามฐานะพบวา กลมตวอยางทมฐานะดมทดนในครอบครองเฉลย 0.91 ไร/ครอบครว โดยถอครองทดนนอยกวา 0.50 ไร จ านวน 9 ครอบครว (รอยละ 27.27) รองลงมาคอ 1.00 - 1.99 ไร และ 2.00 - 3.99 ไรอยางละจ านวน 5 ครอบครว (รอยละ 15.15) ขณะทกลมตวอยางทมฐานะปานกลางมทดนในครอบครองเฉลย 0.66 ไร/ครอบครว โดยถอครองทดนนอยกวา 0.50 ไร จ านวน 64 ครอบครว (รอยละ 40.76) รองลงมาคอถอครองทดน 1.00 - 1.99 ไรจ านวน 25 ครอบครว (รอยละ 15.92) และกลมตวอยางทมฐานะยากจน มทดนในครอบครองเฉลย 0.15 ไร/ครอบครว โดยถอครองทดนนอยกวา 0.5 ไร จ านวน 8 ครอบครว (รอยละ 44.44)

ตารางท 8 แสดงจ านวนและรอยละของการคอครองทดนของครอบครวในบานสระบว

ขนาดทดนทถอ

ครอง

สถานะทางเศรษฐกจ

ฐานะด ฐานะปานกลาง ฐานะยากจน รวมทงหมด ครอบครว รอยละ ครอบครว รอยละ ครอบครว รอยละ ครอบครว รอยละ

ไมมขอมล/ไมสทธ 8 24.24 35 22.29 8 44.44 47 23.50

นอยกวา 0.50 ไร 9 27.27 64 40.76 8 44.44 81 40.50

0.50 - 0.99 ไร 2 6.06 18 11.46 1 5.56 21 10.50

1.00 - 1.99 ไร 5 15.15 25 15.92 0 0.00 30 15.00

2.00 - 3.99 ไร 5 15.15 15 9.55 0 0.00 20 10.00

4.00 – 5.99 ไร 4 12.12 0 0.00 1 5.56 1 0.50

รวมเปน 33 100.00 157 100.00 18 100.00 200 100.00

จากการพดคยและสมภาษณผน าชมชนบานสระบว แกนน าเครอขายประมงพนบาน และกลมสตรบานสระบว เมอวนท 13 และ 16 พฤษภาคม พ.ศ. 2553 ทกกลมตางเหนตรงกนวาทรพยากรทะเลเปนแหลงอาชพและแหลงอาหารทส าคญของบานสระบว โดยเฉพาะอาชพประมงพนบาน เดมพนทบานสระบวประสบกบปญหาความเสอมโทรมของทรพยากรเหมอนเชนหมบานอนๆ ทใชทรพยากรในพนทอาวทาศาลา สาเหตเกดจากการเขามาท าการประมงคราดหอยใน แตเมอภาคประชาชน คอ เครอขายประมงพนบานอาวทาศาลา รวมมอกบหนวยงานราชการ คอประมงจงหวด อ าเภอทาศาลา และองคกรปกครองสวนทองถนคอ องคการบรหารสวนต าบลทาศาลา แกไขปญหาดงกลาวจนคลคลายลง ประกอบกบการท ากจกรรมฟนฟในอาวทาศาลา เชน การท าโปะ ท าหม า สงผลใหทรพยากรในทะเลฟนตวเพมขน การท าประมงจงอยในภาวะทดกวาในอดต แตอยางไรกตามดวยภาวะการณทไมแนนอนของการท าประมง จงท าใหหลายครอบครวตองประกอบอาชพเสรมจากการท าประมง เชน ท าสวนยางพารา สวนปาลม กรงนก เปนตน

ทรพยากรปาชายเลนเปนอกแหลงทรพยากรทส าคญของบานสระบว เนองมาจากการเปลยนแปลงของระบบนเวศจากพนทชายหาดเปนพนทปาเลน อยางไรกตามสภาพของพนทอยในระหวางการปรบตวของระบบนเวศ ประกอบกบมการปลกปาชายเลนในพนทเพมขน ดงนนขณะนปาชายเลนในบานสระบวจงอยในระหวางการฟนการเจรญเตบโต การใชประโยชนจงไมชดเจน

55

ขณะทผทประกอบอาชพเกษตรกรรมมองวาทดนเปนสงส าคญส าหรบการประกอบอาชพ แตเพราะทดนในพนทสระบวไมมปญหาเรองกรรมสทธในการถอครอง จงไมมปญหาเรองการเขาถงแหลงเพาะปลก แตสงทเปลยนไปคอการใชประโยชนทดนในพนทเปลยนจากพนทท านา เปนพนทปลกปาลมและปลกยางพาราแทน ท าใหมการใชสารเคมในพนทเกษตรเพมมากขน 2.3 ประโยชนและคณภาพของอาหาร

ดานประโยชนและคณภาพของอาหาร เปนการพจารณาถง พฤตกรรรมการรบประทานอาหารในครอบครว การค านงถงคณคาทางโภชนาการและความสะอาดปลอดภยของอาหาร รวมถง สขภาวะทางโภชนาการของคนในชมชนประมงพนบาน

2.3.1 พฤตกรรมการรบประทานอาหารในครอบครว จากการสอบถามกลมตวอยางจ านวน 200 ครอบครว โดยใชแบบสอบถาม พบวา รอยละ 79.00 ของกลมตวอยางในบานสระบวรบประทานอาหารครบสามมอ โดยคนทมฐานะยากจนมการรบประทานอาหารครบ 3 มอนอยทสด คดเปนรอยละ 66.67 ของครอบครวทมฐานะยากจน ในขณะทครอบครวทมฐานะปานกลางและฐานะด มการรบประทานอาหารครบ 3 มอ คดเปนรอยละ 82.17 ของครอบครวทมฐานะปานกลาง และ 68.00 ของครอบครวทมฐานะด ตามล าดบ พจารณาเรองการตรงตอเวลาของการรบประทานอาหารพบวา รอยละ 65.50 ของกลมตวอยาง รบประทานอาหารตรงตอเวลา กลมคนทมฐานะปานกลางอตราการรบประทานอาหารทตรงเวลามากทสด คดเปนรอยละ 68.15 ของครอบครวทมฐานะปานกลาง รองลงมาคอ ฐานะยากจน คดเปนรอยละ 66.67 ของครอบครวฐานะยากจน และครอบครวฐานะดมการรบประทานอาหารทตรงเวลานอยทสด คดเปนรอยละ 48.00 ของครอบครวฐานะดทงหมด

56

2.3.2 การค านงถงคณคาทางโภชนาการและความสะอาดปลอดภยของอาหาร

จากกราฟท 9 แสดงใหเหนถงโภชนาการของคนในบานสระบวสวนใหญรบประทานอาหารครบทกประเภทใน 1 มอ อาหารประเภททมการรบประทานทกมอ คอ อาหารในกลมของคารโบไฮเดรต และเมอพจารณาแยกตามสถานะทางเศรษฐกจ พบวา ครอบครวทฐานะดและฐานะปานกลางทกครอบครวมการรบประทานอาหารทง 4 ประเภทใน 1 มอ มคาใกลเคยงกน ในขณะทการรบประทานผลไมของคนฐานะยากจนมต ากวาฐานะอน (รอยละ 83.32)

เมอสอบถามเพมเตมเกยวกบการปรงอาหารพบวา ครอบครวทมฐานะดมการรบประทานอาหารผานการปรงสกมากทสด คดเปนรอยละ 96.00 ของครอบครวทมฐานะด รองลงมาคอฐานะปานกลาง คดเปนรอยละ 94.27 ของครอบครวทมฐานะปานกลาง ส าหรบครอบครวทมฐานะยากจนมการรบประทานอาหารทผานการปรงสกนอยทสด คดเปนรอยละ 77.78 ของครอบครวทมฐานะยากจน

57

จากกราฟท 10 แสดงใหเหนวาคนในฐานะปานกลางเปนกลมคนทเคยประสบกบสภาวะขาดแคลนทางการเงน หรอ ภยธรรมชาต หรอ สถานการณฉกเฉน มากทสด คอ 82 ครอบครว รองลงมาคอ ฐานะยากจน 12 ครอบครว และ ฐานะด 12 ครอบครว และเมอสอบถามเกยวกบการเปลยนแปลงคณภาพของอาหารเมอประสบกบภาวะดงกลาว พบวา การแกปญหาเบองตนของครอบครวทง 3 ฐานะคอ การเลอกทจะเปลยนแปลงปรมาณอาหารแทนการลดคณภาพอาหาร ขณะทครอบครวทมฐานะยากจน บางครอบครวทเลอกลดทงคณภาพและปรมาณของอาหาร (รอยละ 50.00)

จากการสอบถามเกยวกบโรคทเกยวของกบการขาดสารอาหาร พบวา ภาพรวมรอยละ 4.50 เคยประสบกบปญหาดงกลาว และสวนใหญอยในฐานะยากจน พบวามครอบครวทเคยมคนเปนโรคเกยวกบสารอาหารอย รอยละ 11.11 ของคนทมฐานะยากจนทงหมด 2.3.3 ความคดเหนตอการรบประทานอาหารนอกบานและการเลอกซออาหาร

จากแบบสอบถามพบวา รอยละ 90.50 ของคนในชมชนไมนยมรบประทานอาหารนอกบาน และสวนใหญคนในฐานะปานกลางไมนยม ส าหรบ เหตผลของการไมนยมรบประทานอาหารนอกบานของคนบานสระบวมหลายเหตผลดวยกน เชน สมาชกในครอบครวมากการออกไปรบประทานอาหารนอกบานท าใหเกดความสนเปลองและวนวาย หรอทรานท าอาหารไมถกปากและไมอรอยเทากบทท าเองในครอบครว ซงการท าอาหารเองทบานจะท าใหไดอาหารทถกปากและเจรญอาหารมากกวาทานนอกบาน หรอ การทานอาหารนอกบานไมสามารถสรางหลกประกนเรองความสะอาด ความปลอดภยและถกหลกศาสนาได เปนตน

58

อยางไรกตามพบวา รอยละ 9.50 นยมรบประทานอาหารนอกบานและสวนใหญเปนคนทมฐานะด และสถานททนยมไปรบประทานอาหารคอ รานอาหารทงในและนอกชมชน เหตผลของการรบประทานอาหารนอกบานเพราะสะดวก ประหยด และรวดเรว และท าใหไมเสยเวลาในการประกอบอาชพ เพราะสวนใหญกตองไปประกอบอาชพทงในและนอกชมชน อยางไรกตามกยงใหความส าคญกบการประกอบอาหารกนเองภายในครอบครว หรอการซออาหารส าเรจรปมารบประทานรวมกนในครอบครว

จากการสอบถามพบวา รอยละ 93.50 ของคนในชมชนจะเลอกซออาหารตามฤดกาล กลาวคอ รอยละ 96.00 ของครอบครวทมฐานะดจะเลอกซออาหารตามฤดกาล รองลงมาคอฐานะยากจน คดเปนรอยละ 94.44 ของครอบครวฐานะยากจนทงหมด และคนทมฐานะปานกลางมการซออาหารตามฤดกาล คดเปนรอยละ 92.99 ของครอบครวฐานะปานกลางทงหมด และเมอสอบถามเพมเตมพบวา อาหารทรบประทานสวนใหญเปนอาหารทผลตในทองถน คดเปนรอยละ 86.00 เนองมาจาก หาซอไดงาย ไดของทสด และมราคาถก สวนท 3 ปจจยภายในและภายนอกทมผลตอความมนคงดานอาหารในชมชนประมงพนบาน

ปจจยทมผลตอความมนคงดานอาหาร จะท าการศกษาถง ศกยภาพของชมชน ไดแก ทนตางๆ ทมอยในชมชน เชน ทนทางกายภาพ ทนทางมนษย ทนทางสงคม เปนตน และความเสยงในปจจบนทเปนปจจยภายนอก เชน สภาพอากาศทแปรปรวน ปญหาโลกรอน นโยบายภาครฐ ฐานทรพยากรเสอมโทรม เปนตน 6.1 ศกยภาพและขอจ ากดของบานสระบว 6.1.1 ทนภายในของบานสระบว

4) ทนมนษย บานสระบวมผน าทงทเปนทางการและไมเปนทางการท างานรวมกนในพนท และมชาวบานหลายทานทมองคความรหรอภมปญญาทหลากหลายดาน เชน ศาสนา วฒนธรรม การประมง การเกษตร เปนตน และส าหรบทนทางสถาบนทเขารวมท างานกบชาวบานในบานสระบวนนจะมลกษณะใกลเคยงกบบานหนาทบ คอ ประกอบไปดวยหลากหลายหนวยงาน ไดแก องคกรภาคประชาชนในบานสระบวทรวมกลมกน เชน กลมอนรกษ กลมสหกรณออมทรพย กลมรานคาชมชน กลมสนคาประมง กลมเลยงโค กลมปยชวภาพ เปนตน นอกจากนไดมการรวมตวกบหมบานอนในนาม เครอขายประมงพนบานอาวทาศาลา ส าหรบหนวยงานทรวมท างานดวย ไดแก หนวยงานราชการ คอ ประมงอ าเภอทาศาลา ประมงจงหวด สถานพฒนาลมน าปากพนง หนวยงานททองถน เชน องคการบรหารสวนต าบลทาศาลา องคกรพฒนาเอกชน เชน สมาคมดบบานดบเมอง และสถาบนการศกษา เชน มหาวทยาลยราชภฎนครศรธรรมราช มหาวทยาลยวลยลกษณ เปนตน

5) ทนทางสงคมและวฒนธรรม บานสระบวเปนหมบานทมทนทางสงคมสง เพราะเชอมโยงและเกยวพนกนในลกษณะเครอญาต ประกอบกบ ชาวบานสระบวสวนใหญนบถอศาสนาอสลาม ดวยเหตนค าสอนของศาสนาจงเชอมโยงและสอดประสานไปกบการใชชวตของคนในชมชน กลาวคอ เปนลกษณะสงคมทเออเฟอและมน าใจซงกนและกน โดยมมสยดเปนศนยรวมจตใจของคนในหมบาน วฒนธรรมทเดนในหมบานสวนใหญจะเกยวของกบศาสนาอสลาม ไดแก เทศกาลถอศลอด เทศกาลวนฮารรายอ เทศกาลเฉลมฉลองวนประสตของทานศาสดา และเทศกาลงานมสยด

59

ทจะจดประจ าทกป ซงกจกรรมเหลานจะไมแตกตางจากบานหนาทบเนองมาจากมลกษณะของสงคมทใกลเคยงกนและอยในพนทตดกน

6) ทนทางทรพยากรธรรมชาต บานสระบวมลกษณะของระบบนเวศทเปลยนแปลงจากพนทชายหาดเปนพนทปาชายเลน เดมทพนทชายหาดของบานสระบวเปนแหลงทองเทยวทขนชอของจงหวดนครศรธรรมราช แตเมอเกดการเปลยนแปลงของระบบนเวศท าใหพนทชายหาดเรมหายไปและกลายเปนพนทดนโคลนแทนท จงท าใหมหนวยงานหลายองคกรเขามาปลกปาชายเลนในพนท ระบบนเวศนของบานสระบวจงเปลยนไปแตกยงคงประโยชนตอชมชนเชนเดม เพราะความเปลยนแปลงดงกลาวไดน ามาซงกลมคนทสนใจศกษาถงความเปลยนแปลงของระบบนเวศทเกดขน รวมทงเขามาเพอฟนฟระบนเวศใหมใหกลายเปนปาชายเลนทสมบรณ

6.1.2 ขอจ ากดบานสระบว

4) กฎหมายและนโยบายทมอยไมสนบสนนการมสวนรวมของชมชนในการจดการทรพยากรธรรมชาตอยางแทจรง ทผานมาอาวทาศาลาประสบกบปญหาการเขามาลกลอบท าประมงหอยลายของเรอประมงพาณชยขนาดใหญ ซงการเขามาท าประมงของเรอเหลานท าใหเกดการรบกวนระบบนเวศเปนอยางมาก เนองจากในการท าประมงหอยลายจะตองคราดหอยลงไปในพนโคลนท าใหเกดการกวนตะกอนขนมาท าใหน าขน สงผลตอสตวน าชนดอนทอาศยอยในบรเวณนน และกระทบตอการท าประมงของชาวประมงพนบาน การด าเนนงานทผานมาของชมชนคอไดรวมกบเครอขายประมงพนบานอาวทาศาลาและองคการบรหารสวนต าบล ในการท าประกาศและการออกขอบญญตทองถนต าบลทาศาลาวาดวยการอนรกษและใชประโยชนทรพยากรทางทะเลและชายฝงอยางยงยน พ.ศ. 2552 ขน การด าเนนการดงกลาวอาศยหลกการในรฐธรรมนญเปนแนวทางการแกไขปญหา ขณะทกฎหมายและนโยบายทเกยวของ เชน กฎหมายประมง ไมไดสอดคลองกบรฐธรรมนญ ดงนนจงจ าเปนอยางยงทจะตองมการปรบปรงและเปลยนแปลงกฎหมายใหมความทนสมยและสอดคลองกบรฐธรรมนญ

5) ปญหาการเปลยนแปลงของระบบนเวศชายฝงในอ าเภอทาศาลา การกดเซาะชายฝงและการงอกใหมของพนทเปนประเดนปญหาหนงทสรางความเปลยนแปลงทางกายภาพใหเกดขนกบพนทชายฝง และการทพนทชายหาดเปลยนแปลงไปทงเพมขนและงอกใหมมผลโดยตรงตอระบบนเวศทางทะเลและชายฝง รวมถงพนทองทะเลและสตวน าทอาศยอยในทะเลและชายฝง ความเปลยนแปลงเหลานไมไดสงผลกระทบทางกายภาพและชวภาพเทานนแตยงสงผลกระทบโดยตรงกบการประกอบอาชพและการด ารงชวตชมชนชายฝง ทงเรองทอยอาศย การประกอบอาชพ และความเสยงทางภายของพนท ทผานมาแมจะมการด าเนนการแกปญหาจากหนวยงานรฐ คอ กรมการขนสงทางน าและพาณชยนาว เชน กอสรางเขอนกนคลนรปแบบตางๆ ในพนท การถมทเพอขยายพนทชายหาด แตกไมสามารถแกไขปญหาเรองการกดเซาะหรอการงอกใหมในพนทไดอยางแทจรง

6.2 บทบาทหญงชายในการจดการภยพบต

จากการสอบถามความคดเหนของคนบานสระบว พบวา บทบาทการบรหารจดการชมชนทเกยวของกบภยพบตหรอภยธรรมชาตจากจ านวนครอบครวทเคยประสบภยพบต ในเรองทเกยวกบการปองกนและการลดผลกระทบเปนการตดสนใจรวมกนทงสามและภรรยา ขณะทเรองการฟนฟระยะยาวสามจะท าหนาทหลกในการบรหารจดการ โดยกจกรรมทครอบครวทง 3 กลม

60

ฐานะใหความส าคญมากทสด คอการปองกนภยพบต คดเปนรอยละ 26.00 กจกรรมทเกยวของกบการปองกน เชน การปลกปาชายเลน การท าเขอนกนคลน (ลดการกดเซาะชายฝง) รองลงมาคอ การลดผลกระทบ กจกรรมทชมชนใหความส าคญ เชน การปลกปาชายเลน การสรางเขอนกนคลน การท าแนวเขตอนรกษ และงานทไดรบความสนใจนอยทสดคอการชวยเหลอฟนฟระยะยาว คดเปนรอยละ 7.00 และเมอพจารณาถงบทบาทการตดสนใจในระดบครวเรอนพบวา สวนใหญเปนการตดสนใจรวมกนทงสามและภรรยาโดยประเดนทจะตดสนใจคอเรองการเตรยมความพรอมรบมอภยพบต คดเปนรอยละ 17.24 6.3 การตงรบปรบตวของชมชนเกยวกบภยพบต และการเปลยนแปลงสภาพอากาศ

จากการสอบถามเรองภยธรรมชาตและภยพบตในพนท (ภยพบต หมายถง พาย ฝนแลง น าทวม การกดเซาะชายฝง การทบถมของตะกอนเลน การเปลนแปลงของสภาพชายหาด) พบวา บานสระบว รอยละ 59.50 ใหขอมลวาไมเคยประสบกบภยธรรมชาต หรอภยพบต ขณะทรอยละ 40.50 ใหขอมลวาเคยประสบกบภยธรรมชาตหรอภยพบต คนกลมทเคยประสบภยพบตสวนใหญคอ กลมคนทอยในฐานะดทประกอบอาชพธรกจสวนตว คดเปนรอยละ 48.00 ในขณะทครอบครวทมฐานะปานกลางและยากจนประสบภยธรรมชาตและภยพบตในสดสวนทใกลเคยงกน คดเปนรอยละ 39.49 ของครอบครวทมฐานะปานกลาง และ 38.89 ของครอบครวทมฐานะด ตามล าดบ

จากการสอบถามเพมเตมจากชาวบานสระบวและขอมลจากองคการบรหารสวนต าบลทาศาลา ท าใหไดขอมลวา จงหวดนครศรธรรมราช ในชวงกลางเดอนตลาคมเปนตนไป จนสน เดอน พฤศจกายน มโอกาสเสยงตอการไดรบผลกระทบจากพายหมนเขตรอน เพราะใน ชวงดงกลาว พายมโอกาสทจะเคลอนเขาสจงหวดและกอใหเกดผลกระทบโดยตรงมากทสด ซงจากขอมล ตงแต พ.ศ. 2494 -2539 ปรากฏวาพายเคลอนตวจากอาวไทย และขนฝงทจงหวด นครศรธรรมราช 10 ลก สวนใหญมก าลงแรงเปนพายดเปรสชน แตเนองจากสภาพภมประเทศทมชายฝงทะเลเปนแนวยาวตดตออาวไทย จงหวดนครศรธรรมราชจงมโอกาสได รบผลกระทบจากพายดเปรสชนดวย โดยมพาย 2 ลก จากจ านวนทงหมด 10 ลก เคลอนทขน ฝงขณะมก าลงแรงขนพายโซนรอน สงผลกระทบอยางรนแรงตอจงหวดทงเนองจากกระแสลมทพดแรงจด และฝนทตกหนกมากจนเกดอทกภยเปนบรเวณกวาง พาย 2 ลกดงกลาวไดแก พาย โซนรอน " แฮเรยต " ทเคลอนขนฝงบรเวณแหลมตะลมพก เมอวนท 25 ตลาคม พ.ศ. 2505 นบเปนภยธรรมชาตทรนแรง ทสดทเคยเกดขนในจงหวดนครศรธรรมราช อกลกหนง คอ พายโซนรอน " ฟอรเรสต " ทเคลอนขนฝงเมอวนท 15 พฤศจกายน พ.ศ. 2535

การตงรบปรบตวและการเตรยมความพรอมรบมอกบภยพบตหรอการเปลยนแปลงสภาพอากาศ ในระดบครอบครว พบวา รอยละ 64.82 ไมไดมการเตรยมความพรอมในเรองดงกลาว ขณะท รอยละ 35.18 ไดมการเตรยมกนในเรองน โดยกลมฐานะทใหความส าคญกบเรองนมากทสดคอฐานะด คดเปนรอยละ 41.67 รองลงมาคอ ฐานะปานกลางและฐานะยากจน รอยละ 35.67 และ 22.22 ตามล าดบ

วธการทครอบครวด าเนนการเตรยมการปองกน เพอหลกเลยง ลดผลกระทบ และการปองกนเหตความลอแหลมตางๆ จากภยพบตหรอการเปลยนแปลงภมอากาศ ประกอบดวยหลากหลายวธการ เชน การตดตามขอมลขาวสาร ส าหรบในระดบชมชนจะท าการเตรยมความพรอมโดยการสงตอขอมลขาวสารใหคนในชมชนไดเตรยมความพรอมกรณทเกดภยพบต เชน พาย น าทวม

61

รวมทงการประสานกบหนวยงานทเกยวของ เชน องคการบรหารสวนต าบล ฝายปกครองของอ าเภอ เปนตน รวมไปทงการอนรกษทรพยากรทะเลและชายฝง เชน การปลกปาชายเลนและดแลรกษา เปนตน

การลดผลกระทบและการปองกนทจดท าลวงหนาเพอลดผลกระทบจากภยพบต หรอการเปลยนแปลงภมอากาศ โดยการสรางเขอนกนคลนเพอปองกนการกดเซาะชายฝง การปลกปาชายเลนเพอเปนการปองกนลมและคลน การจดท าเขตอนรกษสตวน าเพอลดความแรงของกระแสน าเมอเกดคลน เปนตน

การเตรยมความพรอมและการรบมอลวงหนากอนเกดภยหรอจดการในสถานการณฉกเฉน ทสามารถรบมอกบผลกระทบจากภยพบตไดอยางทนการณและมประสทธภาพ ทางชมชนเสนอวาในระดบครวเรอนควรจะมการเตรยมทนส ารองส าหรบกรณฉกเฉน และในระดบชมชนควรจะมการตดตอขอมลขาวสารอยางตอเนองทงจากโทรทศน วทยสอสารระหวางชาวประมง รวมทงประกาศเสยงตามสายขององคการบรหารสวนต าบล นอกจากนควรมการวางแผนในระดบชมชนทเกยวกบการรบมอกบการเปลยนแปลงของสภาพอากาศ และแผนอพยพส าหรบชมชนในพนทเสยง หรอครอบครวทอยในพนทเสยง ทงเสยงจากพายและเสยงจากน าทวม อยางไรกตามชมชนและหนวยงานราชการทเกยวของไมไดมการด าเนนการเกยวกบการวางแผนปองกนภยพบตหรอแผนรบมอกบการเปลยนแปลงภมอากาศ เนองมาจากประเดนนถกมองวาเปนเรองไกลตว และหนวยงานทองถนสวนใหญจะไมมขอมลและประสบการณเกยวกบเรองดงกลาว

การฟนฟระยะสนและระยะยาว ทางชมชนเสนอวาในระยะสนหากเกดภยพบตหรออากาศทแปรปรวนอยางรนแรงในพนทจรงจะตองรบใหการชวยเหลอเรองชวตและทรพยสน และงานอาชพกบผทประสบภยกอน โดยเฉพาะกรณทภยพบตหรออากาศทแปรปรวนอยางรนแรงดงกลาวสงผลกระทบตอการด ารงชวตของทประสบภย ขณะทการฟนฟระยะยาวทางชมชนเสนอใหมการฟนฟ ปองกน และอนรกษทรพยากรทางทะเลและชายฝงอยางเปนระบบ เชน การปองกนการเขามาท าการประมงทผดกฎหมาย การปลกปาชายเลนเพมเตม การสรางเขอนเพอลดผลกระทบจากคลน เปนตน

ทผานมาหากเกดเหตการณฉกเฉนหรอเกดภยธรรมชาตขนในชมชน หนวยงานทเขามาใหความชวยเหลอจ ะเปน องคกรบรหารสวนต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา และจากการสอบถามพบวาชมชนไดมการเตรยมความพรอม โดยการศกษาดงานหรอฝกอบรมเรองภยธรรมชาต คดเปนรอยละ 6.00 โดยประเดนทศกษาดงานทงในชมชนและนอกชมชน และประเดนทไดรบการฝกอบรมจะเปนเรองการพทกษทรพยากรทางทะเลและชายฝง หนวยงานทใหการสนบสนนคอ กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง ซงด าเนนการมาตงแตป พ.ศ. 2551-2552 นอกจากนไดมการไปศกษาดงานเรองการจดการทรพยากรทะเลและชายฝงโดยชมชนในจงหวดสตล ในป พ.ศ.2552 ซงสนบสนนโดยองคกรพฒนาเอกชน คอ สมาคมดบบานดบเมองและมลนธเพอการพฒนาทยงยน เปนตน

ความสามารถในการจดการเมอเกดภาวะประสบภย เมอสอบถามความคดเหนเรองผลกระทบทเกดขนเมอเกดภยธรรมชาต หรอภยพบตในชมชนวาจะสงผลกระทบตอคนกลมใดมากทสดทผานมา พบวา รอยละ 47.83 มองวาลกจะไดรบผลกระทบมากทสดเพราะสวนใหญเดกจะไมเคยประสบกบเหตการณในลกษณะนมากอน อาจจะท าใหตกใจและไมสามารถควบคมสตในการ

62

เอาตวรอดไดเหมอนกบผใหญทจะมสตและประสบการณในการเอาตวรอดจากสถานกาณฉกเฉนไดดกวา รองลงมาคอ สาม คดเปนรอยละ 28.26 ขณะเดยวกนเมอสอบถามถงการแกไขปญหาทผานมาเมอเกดสถานการณดงกลาว รอยละ 75.82 มองวาเปนบทบาทของ สาม รองลงมาคอลก คดเปนรอยละ 12.09 6.4 การรบรขอมลขาวสารเกยวกบภยพบตและการเปลยนแปลงสภาพอากาศ

บานสระบวไดรบขอมลขาวสารเกยวกบภยพบตและการเปลยนแปลงสภาพอากาศคดเปนรอยละ 90.50 โดยกลมคนทมฐานะดมความสนใจทจะตดตามขอมลมากทสด คดเปนรอยละ 96.00 ของกลม รองลงมาคอคนทมฐานปานกลาง คดเปนรอยละ 89.81 ของกลม และสดทายคอคนทมฐานะยากจนคดเปนรอยละ 88.89 ของกลม ส าหรบชองทางการสอสารทแตละครอบครวไดใชในการตดตามขอมลขาวสารคอโทรทศน คดเปนรอยละ 86.24 รองลงมาคอการบอกตอ คดเปนรอยละ 60.32 ส าหรบชองทางโทรศพทบาน ไดถกใหความส าคญนอยทสด คดเปนรอยละ 1.59 และหลายความคดเหนมองวาเพอใหชมชนเขาถงขอมลควรจะเพมชองทางการกระจายขอมลโดยการใชรถกระจายเสยงเคลอนท และประกาศตามเสยงตามสายควบคกนไปดวย

เมอสอบถามเรองความรวดเรวของขอมลทไดรบในแตละครง ทผานมาพบวา รอยละ 83.00 แสดงความคดเหนวาไมลาชา และรอยละ 17.00 เหนวามความลาชา เนองจากสวนใหญมกเกดเหตการณขนกอนแลวจงจะมการใหขอมล ขณะทรอยละ 83.00 แสดงความคดเหนวาขอมลทไดรบนนงายตอการเขาใจและเพยงพอแลว และรอยละ 17. 00 มองวาขอมลทไดรบยงขาดความกระจางและไมเพยงพอ เนองจากคนทมความรความเขาใจในเรองดงกลาวมนอย และสวนใหญไมสามารถเชอมโยงไดวาเกยวของกบชวตประจ าวนและงานอาชพของตนเองอยางไร ดวยเหตนจงความส าคญกบเรองภยพบตและการเปลยนแปลงสภาพอากาศยงมนอยและยงคงมองวาเปนเรองไกลตว

63

3 บานมดตะนอย หมท 3 ต าบลเกาะลบง อ าเภอกนตง จงหวดตรง

สวนท 1 ขอมลทวไปของพนทศกษา ลกษณะทางเศรษฐกจและสงคมของกลมเปาหมาย 1.4 ขอมลทวไปของบานมดตะนอย

1.4.1 ทตงและอาณาเขต

บานมดตะนอย ตงอยในเขตการปกครองของหมท 3 ต าบลเกาะลบง อ าเภอกนตง จงหวดตรง อยในเขตพนท

รบผดชอบขององคกรบรหารสวนต าบลเกาะลบงระยะทางจากหมบานถงทวาการอ าเภอกนตง 28 กโลเมตร ลกษณะการ

ตงหมบานเปนพนทราบขนานไปกบแนวชายฝงทะเลอนดามน ทอดตวยาวตามแนวทะเล จากทศเหนอจรดทศใต

เนอทของชมชนบานมดตะนอยมทงหมดประมาณ 3,650 ไร (5,839,380 ตารางเมตร) โดยแบงออกเปนพนทปา

สงวน 3038 ไร พนทปาชมชน 384 ไร และพนทชมชน 228 ไร3 หมบานมอาณาเขตตดตอคอ

ทศเหนอ ตดตอกบ ปาชายเลนและบานสไหงบาต ต.เกาะลบง อ.กนตง จ.ตรง

ทศใต ตดตอกบ ทะเลอนดามนและเกาะลบง

ทศตะวนออก ตดตอกบ ปาชายเลนและบานสไหงบาต ต.เกาะลบง อ.กนตง จ.ตรง

ทศตะวนตก ตดตอกบ คลองเจาไหมและบานเจาไหม ต.เกาะลบง อ.กนตง จ.ตรง

1.4.2 ประวตบานมดตะนอย จากการสมภาษณนายเรอะหมาน ทะเลลก อาย 81 ป4 เลากนมาวา บานมดตะนอย เปนหมบานทตงอยบนผน

แผนดนใหญ ดงเดมเรยกวา “บโหล” ชมชนบานมดตะนอยสมยกอนตงอยทบรเวณมดตะนอยลาง ปจจบนกลายเปนทตงของมดตะนอยรสอรท คนทเขามาตงถนฐานสมยนนมาจากมาเลเซย แถวไทรบร เขามาเพอหาพนทเพอประกอบอาชพประมง สมยกอนพนทบรเวณนมความอดมสมบรณเนองจากเตมไปดวยปาชายเลน ท าใหมทรพยากรสตวน าอดมสมบรณ เมอเขามาจบจองกไดเรมกอสรางบานเรอนขนบรเวณชายฝง เนองจากสะดวกและใกลกบทะเลซงเปนแหลงท ามาหากนของชาวประมงและทบรเวณนมมดตะนอยเปนจ านวนมาก เดนไปตรงไหนกเจอแตมดตะนอย จากนนเมอคนเขามาอยแลวเขากจะปกธงเปนสตางๆ เอาไว เพอใหรวาเกาะนหรอบรเวณนมคนอยแลว ซงขณะนนมคนอยประมาณ 2-3 ครวเรอนและเรยกชอบรเวณทตงถนฐานนวา กมปงสอมดจอนอย ซงเปนภาษามลาย แปลวาหมบานมดตะนอย

เมอคนขางนอกเหนวามผคนอาศยอยกอพยพเขามาเรอยๆ จนเปนกลายชมชนเลกๆ ตอมาไดเกดโรคระบาดขนภายในหมบานผคนลมตายกนมากจากเปนอหวาตกโรค (ชาวบานเรยกวาโรคไขน า) เฉลยการตายวนละ 4-5 คนตอวน ท าใหกโบร (สถานทฝงศพ) มพนทไมพอในการฝงศพ บางคนตองฝงศพไวหนาบาน และบางบานมศพอยภายในบานเพราะ

3 START 4 วนท 24 มกราคม พ.ศ. 2553 ณ โรงเรยนบานมดตะนอย

64

ญาตไดยายออกจากหมบานไปกอนแลวจงกลบมาฝงภายหลง การเกดโรคระบาดในครงนเปนสาเหตส าคญทใหคนในชมชนตองอพยพโยกยายออกจากพนท โดยบางสวนไปอยทเกาะมกด เกาะลบง พระมวง ทาโตะเมฆ ส ไหงบาต และบางสวนยายออกมาตงถนฐานอยในพนทบานมดตะนอยในปจจบนทหางจากหมบานเดมเลกนอย อยางไรกตามเมอโรคระบาดหมดไปชาวบานบางสวนกไดยายกลบมาอยในพนทเดม

1.4.3 ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

สภาพทางกายภาพของชมชนบานมดตะนอยนนมลกษณะทลอมรอบดวยทะเลและปาชายเลน ท าใหพนทถก

แบงออกเปนสองฝงคอ ฝงทะเลและฝงปาชายเลน ดวยเหตนทรพยากรสตวน าและพนธไมในปาชายเลนจงมความ

หลากหลายและความอดมสมบรณมาก

ทรพยากรสตวน า

ทรพยากรสตวน าจะพบมากบรเวณปาชายเลนและทะเล (ตารางท 9) ส าหรบการจบสตวน าบรเวณปาชายเลน

สวนใหญแลวชาวบานจะเขาไปจบบรเวณปาชายเลนแถวคลองใหญ เพราะสามารถจบป กง ปลา และเกบหอยไดตลอดทง

ป แตจะนยมไปกนมากในชวงหนามรสม คอ ประมาณเดอน 7 ถง เดอน 9 เพราะการออกไปจบสตวในทะเลเปนไปไดยาก

เนองจากมมรสม ดงนนการจบสตวน าบรเวณปาชายเลนจงเปนแหลงอาหารและรายไดทส าคญ สตวน าทจบไดในปาชาย

เลนบรเวณคลองใหญได แก หอยปากแดง หายจบแจง หอยนางรม หอยสนขวาน หอยแครง หอยเมดขนน หอยเป หอยกน

ปด า ปแสม ปด า กงเคย ปลากะพงขาว ปลากะพงแหม (ปลากะพงแดง) ปลากระบอก ปลาเกา ฯลฯ ขณะทบรเวณชายฝง

และในทะเลกมหลากหลายชนด เชน ปลาท ปลาทราย ปลาโลมา ปลาไสตน ปลาพะยน ปลาหลงเขยว ปลาฉลามหน

ปลาหมก ปลาสาก ปลานกแกว ปมา ปดาว ปหน ปเหลกไฟ กง ฯลฯ

จะเหนไดวาทรพยากรสตวน าเหลานนอกจากจะเปนแหลงอาหารทส าคญของคนในชมชนแลวยงเปนแหลง

รายไดในการประกอบอาชพทชมชนสามารถเกบเกยวผลผลตไดตลอดทงป ดงนนปาชายเลนและทะเลจงเปรยบเสมอน

แหลงจบจายสนคาทส าหรบของชมชนบานมดตะนอย หรออาจกลาวไดวาคณภาพชวตและความมนคงทางอาหารของ

ชมชนบานมดตะนอยขนอยกบความอดมสมบรณของปาชายเลนเปนหลก

65

ตารางท 9 แสดงสตวน าและเครองมอทใชจบในแตละชวงเวลา

สตวน าและเครองมอทจบ ชวงเวลา 12 เดอน

ขอมลเพมเตม ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

อวนปมา บรเวณทจบหนาและหลงเกาะลบง,หนาเกาะมกด,หนาหาดมดตะนอย,หนาหาดเจาไหมและหนาหาดหยงหลง ปรมาณการจบตอครงตอครวเรอนประมาณ 7 กโลกรม รายไดเฉลยประมาณ 500 บาทตอครง

อวนกง บรเวณทจบหนาเกาะลบง,หนาหาดหยงหลง,รองเรอกนตง ปรมาณการจบตอครงตอครวเรอนประมาณ 5 กโลกรม รายไดเฉลยประมาณ 700 บาทตอครง

ลอบปลาหมก บรเวณทจบหลงเกาะลบง,เกาะเหลาสา,หนาเกาะกระดาน,หลงเกาะมกด ปรมาณการจบตอครงตอครวเรอนประมาณ 10 กโลกรม รายไดเฉลยประมาณ 700 บาทตอครง

อวนปลาทราย บรเวณทจบหนาหาดยาว – หยงหลง ,หลงเกาะมกด,หนาเกาะกระดาน,หลงเกาะลบง ปรมาณการจบตอครงตอครวเรอนประมาณ 8 กโลกรม รายไดเฉลยประมาณ 680 บาทตอครง

ทอดแห บรเวณทจบในล าคลองและบรเวณรมชายหาด ปรมาณการจบตอครงตอครวเรอนประมาณ 3 กโลกรม รายไดเฉลยประมาณ 200 บาทตอครง

อวนปลากระบอ บรเวณทจบในล าคลองและบรเวณรมชายหาด ปรมาณการจบตอครงตอครวเรอนประมาณ 5 กโลกรม รายไดเฉลยประมาณ 300 บาทตอครง

ลอบปด า บรเวณทจบในล าคลองปาชายเลน ปรมาณการจบตอครงตอครวเรอนประมาณ 4 กโลกรม รายไดเฉลยประมาณ 300 บาทตอครง

หอยชกตน บรเวณทจบในล าคลองและบรเวณรมชายหาด ปรมาณการจบตอครงขนอยกบทกษะ ราคาขายในชมชนคอ 25 บาทตอกโลกรม จบไดเฉพาะชวงเวลาน าลงต าสด

หอยดาวหอยเดอน บรเวณทจบในล าคลองและบรเวณรมชายหาดปรมาณการจบตอครงตอขนอยกบทกษะ ราคาขายในชมชนคอ 25 บาทตอกโลกรม จบไดเฉพาะชวงเวลาน าลงต าสด

66

พนทปาชายเลน

ปาชายเลนตลอดแนวชายฝงทะเลจงหวดตรงมเนอทประมาณ 223,677 ไร มสภาพสมบรณขน ภายหลงหมดยค

การใหสมปทานเผาถาน โดยมการปลกเสรมฟนฟปาเสอมโทรม และการดแลรกษาปาทมอยใหมสภาพสมบรณขน และ

จากการไดลงไปส ารวจเกบขอมลและพดคยกบชมชนบานมดตะนอย5 ท าใหทราบวาปาชายเลนในชมชนแบงออกเปน 2

ประเภทคอ 1) ปาชายเลนชมชน ซงตงอยในพนทหมบานมพนทประมาณ 300 ไร และ 2) ปาชายเลนทอยในความ

รบผดชอบของ สถานพฒนาทรพยากรปาชายเลนท 31 มพนทประมาณ 2,187,500 ไร (3,500 ตารางกโลเมตร)

ชาวบานบานมดตะนอยใชประโยชนจากปาชายเลนทงทางตรงและทางออม ประโยชนทางตรง คอน าไมมาสราง

บานเรอนหรอซอมแซมทพกอาศย ท าคอกววคอกแพะ ท าสะพานเลกๆ ส าหรบการดแลกะชงเลยงปลาและเฝาเรอ และ

น ามาท ารวลอมทดน ส าหรบประโยชนทางตรงคอ ปาชายเลนเปนแหลงอาหารทส าคญของชมชน เพราะมสตวน าท

หลากหลายชนด

1.5 ลกษณะทางสงคมและเศรษฐกจ 1.5.1 ประชากร ศาสนา และ สาธารณปโภคพนฐาน ประชากร

บานมดตะนอยมครวเรอนทงหมดม 246 หลงคาเรอน ประชากรทงหมด 991 คน แยกเปน ชายจ านวน 5 20 คน และหญงจ านวน 471 คน6 ศาสนา

ชาวบานในชมชนบานมดตะนอยมการนบถอศาสนาเดยว คอ ศาสนาอสลาม คดเปนรอยละ 100 ของประชากรทงหมด ซงจะมศาสนาสถานของอสลาม 2 แหง ศาสนาอสลามจะมการประกอบพธกรรมทางศาสนา ทเครงครด เชน การละหมาด วนละ 5 เวลา โดยจะท าการละหมาดท บาน และมสยด และทกๆ วนศกร ผชายจะมการละหมาดรวมกนทมสยด สาธารณปโภคพนฐาน

บานมดตะนอยมสาธารนปโภค ขนพนฐานทส าคญไดแก

- ไฟฟา ในชมชนใชไฟฟาของการไฟฟาสวนภมภาค - น าอปโภคและบรโภค ใชน าจากบอน าตนในหมบานมประมาณ 10 บอเปนการใชรวมกน ส าหรบน าดม

สวนหนงดมน าบอ และสวนใหญซอน าดม - สถานอนามย ม 1 แหงชอ สถานอนามยบานมดตะนอย

5 ระหวางวนท 23-24 มกราคม พ.ศ. 2553 6 ทมา : ขอมลสถานอนามยบานมดตะนอย ป 2552

67

- หอกระจายขาว 1 แหง หอกระจายขาวของชมชนบานมดตะนอยจะตงอยทมสยดซงจะมการกระจายขาวสารขอมลตางๆ เมอสมยกอนนนชาวบานมการกระจายขาวโดยการใหผน าบอกถงบานเรอนหรอการบอกตอๆ กนไปเรอยๆ แตปจจบนมความสะดวกมากขนและรบรขาวสารไดไวและไดพรอมๆ กนเมอมหอกระจายขาว

- สสาน (กโบร) 1 แหง อยบรเวณทางเขาหมบาน - ลานกฬา 1 แหง ตงอยทโรงเรยนบานมดตะนอย ซงเปนทรวมตวของคนในชมชนบานมดตะนอยในการ

มาเลนกฬาในตอนเยนของทกวน - โรงเรยน 1 แหง คอ โรงเรยนบานมดตะนอย - หอเเตอนภยสนาม 1 แหง ตงอยทมสยด เนองจากหมบานนเคยประสบกบภยพบตสนาม ดงนนจงมการ

สรางหอเตอนภยขนในพนท โดยมศนยเตอนภยพบตแหงชาตท าหนาทเปนผควบคม

1.5.2 การประกอบอาชพและรายได

การประกอบอาชพของชมชนบานมดตะนอยเดมทนนประกอบอาชพประมงเปนอาชพหลก คดเปนรอยเปอรเซนตของคนในชมชนทท าประมง เนองมาจากชมชนตงถนฐานตดกบทะเลจงไดอาศยทะเลเปนแหลงประกอบอาชพ ประกอบกบชาวบานทเขามาอาศยอยภายในชมชน จะเปนชาวเลทประกอบอาชพท าประมงอยแลว แตเมอเขาสยคทเศรษฐกจตกต า น ามนราคาแพง คนในหมบานบางสวนหนไปประกอบอาชพคาขาย รบจางทวไปและท าสวนบาง หรอบางครอบครวท าอาชพประมงเปนอาชพหลกและอาชพอนเปนอาชพเสรม ในทนจะกลาวเฉพาะอาชพทมความส าคญตอระบบเศรษฐกจในชมชม ไดแก อาชพประมง จากการสอบถามพบวา โดยสวนใหญชาวบานในชมชนประกอบอาชพประมงคดเปนรอยละ 90 ภายในชมชนบานมดตะนอยนนมเรอในการท าประมงประมาณ 197 ล า ทงนบรเวณในการท าประมงสวนใหญจะอยบรเวณหนาเกาะลบง หนาเกาะมกด หลงเกาะกระดาน เกาะไหง เกาะสกร และบรเวณรมชายฝง ประมาณ 3,000 เมตร การออกไปท าประมงในทะเลนนสวนใหญจะเปนหนาทของผชาย นอกจากนผชายจะท าหนาทเปนผท าอปกรณประมง ในขณะทผหญงจะมหนาทน าสนคาไปขายและดแลรกษาเครองมอประมง อยางไรกตามการออกไปเกบหาของในพนทปาชายเลน โดยเฉพาะหอยหรอสตวน าในพนทปาชายเลนนนจะเปนหนาทของผหญงเปนสวนใหญ เนองจากไมตองออกไปไกล การสงขายสตวน าทไดจากการท าประมงของชาวบานภายในชมชนบานมดตะนอย จะมการน าไปขายใหกบพอคาภายในชมชน หรอแพปลาของเถาแก ปจจบนม 3 ราย ส าหรบราคาของสตวน าขนอยกบชนดของสตวน านนๆ และกลไกทางการตลาดผนวกกบการตงราคาของพอคาคนกลางทรบซอ

ส าหรบเครองมอประมงทชาวบานใชมความหลากหลายขนอยกบชนดพนธสตวน าทจบ เชน อวนป อวนกง ลอบหมก อวนปลาทราย แห อวนปลากระบอก ลอบปด า โดยเครองมอแตละชนดจะไดปรมาณสตวน าทแตกตางกน ดงแสดงในตารางท 1 อาชพรบจางทวไปเปนอกหนงอาชพทคนในชมชนบานมดตะนอยท ากนมาก โดยแบงออกเปนการท างานรบจางในโรงงานตางๆ สวนใหญแลวจะเปนผหญง จะออกไปท าตงแตตอนเชา โดยจะมรถรบสงประจ าในการเดนทางไปท างานจ านวน 2 คน (คนละประมาณ 20 คน) โดยโรงงานจะอยในอ าเภอกนตง และอกสวนคอ การรบจางเปนลกจางเรอประมง

68

อวนด าสวนใหญจะเปนผชายและเดกวยรนในหมบาน โดยจะไปท าทจงหวดสตลหรอประเทศมาเลเซย คนกลมนจะออกไปท างานครงละ 15-20 วน และกลบมาในหมบานเมอเรอเขามา

การประกอบอาชพคาขายของชมชนบานมดตะนอยจะเปนการคาขายแบบธรกจสวนตว การคาขายของชมชนแบงออกเปน 2 ลกษณะคอ แบบรานขายของช าขนาดใหญและขนาดกลางมจ านวนประมาณ 5-6 ราน บางรานท าเปนอาชพหลกแตบางรานเปนอาชพเสรมนอกเหนอจากการท าประมง นอกจากนเปนลกษณะของการตงขายหนาบานเปนรานขนาดเลกหรอแบบเรขาย เชน ขนมทอด ไกทอด กาแฟ เปนตน สวนใหญจะเปนการประกอบเปนอาชพเสรมของแมบานทไมไดออกทะเล การท าสวนยางในชมชนบานบานมดตะนอย จากการสอบถามพบวา การท าสวนยางของคนในชมชนบานมดตะนอยสวนใหญจะมไมกครวเรอน และสวนยางพารากจะอยนอกหมบานเนองจากในหมบานไมสามารถปลกยางพาราได สวนยางพาราจะอยในหมบานใกลเคยง เชน บานสไหงบาต คนในชมชนสวนใหญท าสวนยางพาราเปนเพยงอาชพรอง การท าสวนยางพาราจะมชวงเวลาของเกบเกยวผลผลตและการหยดเกบเกยว การท าอาชพยางพาราแบงออกเปน 3 ชวงคอ 1) ชวงเดอนพฤศจกายน- กมภาพนธ เฉลยจะสามารถกรดยางได 25 วนตอเดอน 2) ชวงเดอนมนาคม- เมษายน เปนชวงการผลดใบของยางพาราจะงดการกรดยางพารา และ 3) ชวงเดอนพฤษภาคม-ตลาคม เปนชวงหนาฝน จะสามารถกรดยางพาราไดประมาณ 10 วนตอเดอน ส าหรบรายไดเฉลยจากการเกบเกยวผลผลตตอวนประมาณ 350 บาท ตารางท 10 แสดงสรปผลวเคราะหรายไดโดยเปรยบเทยบรายไดในป 2552 ของ หมท 3 บานมดตะนอย ต าบลเกาะลบง อ าเภอกนตง จงหวดตรง

ประเภทรายได ป 2552 (บาท)

รายไดนอกภาคเกษตร 77,500

- รายไดจากเงนเดอน คาจาง คาตอบแทน ไมมขอมล

- รายไดจากการคาขาย ไมมขอมล

- รายไดจากการประกอบธรกจอตสาหรรมและบรการ 43,000

- รายไดอนๆ เชน คาเชา ลกหลานสงเงนมาให ฯลฯ 34,500

รายไดดานการเกษตร 11,304,200

- มลคาการผลตเพอการจ าหนาย 9,828,500

- การเพาะปลกเพอจ าหนาย ไมมขอมล

- การเลยงสตวเพอจ าหนาย 141,500

- การท าประมงเพอจ าหนาย 9,687,000

- มลคาการผลตเพอการบรโภค 1,475,700

- การเพาะปลกเพอบรโภค ไมมขอมล

- การเลยงสตวเพอบรโภต 77,700

69

ประเภทรายได ป 2552 (บาท)

- การท าประมงเพอบรโภค 1,398,000

รวม 11,381,700

ทมา : ศนยขอมลเพอการพฒนาชนบท กรมการพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทย

http://61.19.244.12/rdic/report.php?id=rep13&year1=2552&year2=2552&loc_id=80080107

จากรายงานสรปผลวเคราะหรายไดโดยเปรยบเทยบรายไดในป 2552 ของหมท 3 บานมดตะนอย ต าบลเกาะล

บง อ าเภอกนตง จงหวดตรง ในตารางท 10 แสดงใหเหนวา รายไดดานการเกษตร (11,304,200 บาท) จะมสดสวนสงกวารายไดจากนอกภาคการเกษตร (77,500 บาท) และ) ขณะทการผลตสวนใหญเปนลกษณะของการผลตเพอการจ าหนาย (9,828,500บาท) มากกวาการผลตเพอการบรโภค (1,475,700บาท)

เมอวนท 6 สงหาคม เวลา 13.00 น.ทบานบรเวณชายหาดบานมดตะนอย ผศกษาไดมการพดคยกบแกนน าชมชน กลมชาวประมงพนบาน และกลมผหญงในชมชน เกยวกบการแบงสถานะในชมชน พบวา ฐานะทางเศรษฐกจของชาวบานมดตะนอยสวนใหญมความเปนอยทไมคอยดนก มรายไดต าแตมคาใชจายสง มภาระหนสนมาก รายไดของชาวบานสวนใหญเกดจากการประกอบอาชพทางการประมงพนบาน และรบจาง สวนรายไดอนๆ เมอท าการศกษาโดยใชแบบสอบถามกบกลมตวอยาง 100 ครอบครว โดยพจารณาแยกตามลกษณะฐานะทางเศรษฐกจ พบวา เกณฑทใชแบงสถานทก าหนดขนโดยชมชน สามารถแยกฐานะของคนในบานมดตะนอยไดเพยง 2 ฐานะคอ ฐานะปานกลาง และฐานะยากจน

1. ครอบครวทมฐานะปานกลาง จ านวน 13 ครอบครว จากการศกษาพบวา สวนใหญมสมาชกครอบครวอยระหวาง 2-5 คน และมรายไดเฉลยตอครวเรอนตอคนท 1,042 บาทตอเดอน มจ านวน 5 ครอบครวประกอบอาชพรบจางในโรงงานนอกชมชน รองลงมาประกอบอาชพท าสวนปาลม, รบราชการ และคาขาย/ธรกจสวนตว จ านวนอยางละ 2 ครอบครว และประกอบอาชพประมงพนบานและรบจางทวไป จ านวนอยางละ 1 ครอบครว เมอพจารณาขอมลดานการเงนพบวาจ านวน 10 ครอบครว (รอยละ 76.92) มหนสนอยระหวาง 15,000 – 100,000 บาท และไมมหนสนจ านวน 3 ครอบครว (รอยละ 23.08) ส าหรบการออมเงนในครอบครวพบวาจ านวน 8 ครอบครวทมการออมเงน (รอยละ 61.54) โดยแบงเปนออมในธนาคารจ านวน 5 ครอบครว (รอยละ 62.50) รองลงมาคอ การออมเงนในชมชนจ านวน 3 ครอบครว (รอยละ 23.08) และสดทายคอไมมการออมเงนจ านวน 5 ครอบครว (รอยละ 38.46) นอกจากนไดมการออมในรปแบบอนๆ เชน ทองค า เครองประดบ) เมอสอบถามถงทนส ารองฉกเฉนภายในครอบครว พบวา รอยละ 23.08 มทนส ารองฉกเฉน เชน กรณทเกดเจบปวยไมสบาย อบตเหต เกดภยธรรมชาต เปนตน และคนทจะตดสนใจในการใชเงนฉกเฉนน คอ สามและภรรยาตดสนใจรวมกนคดเปนรอยละ 66.67 รองลงมา คอ การตดสนใจของสาม คดเปนรอยละ 33.33 ส าหรบบทบาทของผหญงในครอบครว พบวา ผหญงจะมบทบาทส าคญในดานการหารายไดจากการประกอบอาชพนอกชมชน และการเตรยมเครองมอในการประกอบอาชพ และส าหรบหนาทดแลบานทผหญงใหความส าคญคอ ท างานบาน ท าอาหาร การดแลบตร ดแลใหมน าสะอาดส าหรบครอบครว และตดตอธระตางๆ นอกชมชน เชน โรงเรยน โรงพยาบาล สถานทราชการ ธนาคาร ตามล าดบ

70

2. ครอบครวทมฐานะยากจน หรอขดสนเงนทอง จ านวน 87 ครอบครว จากการศกษาพบวา คนในฐานะยากจนจะมสมาชกครอบครวอยระหวาง 1 - 8 คน และมรายไดตอครวเรอนตอคนเฉลย 632 บาทตอเดอน สวนใหญประกอบอาชพประมงพนบานจ านวน 66 ครอบครว รองลงมาคอ อาชพอนๆจ านวน 10 ครอบครว อาชพคาขาย ธรกจสวนตว/อตสาหกรรมครวเรอน จ านวน 5 ครอบครว รบจางทวไป จ านวน 4 ครอบครว และ อาชพท าสวนยางพาราและสวนปาลม จ านวนอาชพละ 1 ครอบครว ตามล าดบ เมอพจารณาขอมลดานการเงนพบวาจ านวน 63 ครอบครว (รอยละ 77.78) มหนสนอยระหวาง 3,000 – 300,000 บาท และไมมหนสนจ านวน 24 ครอบครว (รอยละ 22.22) ส าหรบการออมเงนของครอบครวทมฐานะยากจน พบวา ครอบครวทมการออมเงนมจ านวน 48 ครอบครว (รอยละ 55.17) แบงเปนการออมเงนในชมชนมากทสดจ านวน 33 ครอบครว (รอยละ 37.93) รองลงมาคอ การออมในธนาคารจ านวน 14 ครอบครว (รอยละ 16.09) ล าดบตอมาคอการออมเงนทงธนาคารและในชมชนจ านวน 1 ครอบครว (รอยละ 1.15) และไมมการออมเงนจ านวน 39 ครอบครว (รอยละ 44.83) และไมมการออมในรปอน เมอสอบถามถงทนส ารองฉกเฉนภายในครอบครว พบวา รอยละ 17.24 มทนส ารองฉกเฉน เชน กรณทเกดเจบปวยไมสบาย อบตเหต เกดภยธรรมชาต เปนตน คนทตดสนใจในการใชเงนฉกเฉน คอ การตดสนใจของสาม คดเปนรอยละ 33.33 รองลงมา คอการตดสนใจรวมรวมกนระหวางสามและภรรยา คดเปนรอยละ 27.78 ส าหรบบทบาทของผหญงในครอบครว พบวา ผหญงจะมบทบาทส าคญในดานการหารายไดจากการประกอบอาชพนอกชมชน และการเตรยมเครองมอในการประกอบอาชพ และส าหรบหนาทดแลบานทผหญงใหความส าคญในทกครอบครว คอ การดแลบตร ท างานบาน และท าอาหาร

สวนท 2 การมอาหารเพยงพอ การเขาถงอาหาร ประโยชนและคณภาพของอาหาร 2.4 การมอาหารเพยงพอ

การมอาหารเพยงพอหรอการพงพาตนเอง ในการศกษาน หมายถง ลกษณะของการไดมาของอาหารในครอบครว แหลงทไดมาซงอาหาร ปรมาณ ชนด และความหลากหลายของอาหารจากแหลงนนๆ เพยงพอส าหรบการด ารงชวตของคนในครอบครว และชมชน รวมทงรปแบบการด าเนนชวตของคนในครอบครวและชมชน และจากการศกษาโดยใชแบบสอบถาม การสงเกต การสมภาษณเชงลก และการประชมกลมยอย พบวา 2.4.1 รปแบบการด าเนนชวตของคนในครอบครว

บานมดตะนอยผทท าหนาทจดหาอาหารในครอบครว คอ ภรรยาหรอผหญง และเมอเกดกรณทอาหารไมเพยงพอส าหรบคนรบประทานในครอบครว แตละฐานะจะมการแกไขปญหา คอ คนฐานะปานกลางจะมการแกไขปญหาโดยการขอเครดตจากรานคา ในขณะทฐานะยากจนใชวธการขอความชวยเหลอจากญาตหรอเพอนบาน และเมอพจารณาการแกปญหาเฉพาะหนาพบวาทกฐานะมการเลอกลดปรมาณอาหาร มากกวาคณภาพอาหาร 2.4.2 ลกษณะการไดมาของอาหารในครอบครว จากการสมภาษณผสงอายในหมบานและกลมผหญงเกยวกบลกษณะการไดมาของอาหารเปรยบเทยบกนในระหวางอดตและปจจบน พบวา

1) ลกษณะการไดมาของอาหารในอดต ยอนหลงกลบไปประมาณกวา 60-70 ป พบวา อาหารสวนใหญไดมาจากแหลงอาหารตามธรรมชาต คอปาบก (บานสไงบาต หรอ บานทาโตะเมฆ) ปาชายเลน และ

71

ทะเล ผกประเภทตางๆ หาไดทวไปในชมชน หรอบางกออกเรอไปตามเกาะตางๆ นอกจากนกมการเลยงสตว เชน ไก ไวกนเองในชมชน เนองจากหมบานอยไกลจากตวเมองและการคมนาคมทางรถในชวงเวลาดงกลาวไมสะดวก การเดนทางจงตองอาศยเรอ แมจะมขอจ ากดในเรองพนท แตบานมดตะนอยกเคยมพนทปลกขาวบรเวณสนามกฬาโรงเรยนและมดตะนอยรสอรทในปจจบน แตเมอพนทถกเปลยนไปใชประโยชนหรอจบจองการปลกขาวในหมบานจงไมม การซอหาอาหารจงตองนงเรอไปซอทอ าเภอเมองหรอเกาะใกลเคยงโดยตรง

2) ลกษณะการไดมาของอาหารในปจจบน พบวา ในหมบานมรานคาชมชน และตลาดนดเลกๆ ทกวนจนทร พธ ศกร และเสาร รวมทงรถเร (รถพมพวง) เขามาขายของในชมชนเพมขน ดวยเหตนจงเพมความสะดวกในการซอหาสนคาใหกบชาวบานมดตะนอย สนคาทซอหามทงอาหารสด อาหารแหง ขาวสาร น าดม อาหารส าเรจรปๆ น าชา กาแฟ น าอดลม อาหารทน ามารบประทานในครอบครวเกอบทงหมดมาจากการซอเปนหลก ยกเวนอาหารทะเล หรอผลตภณฑจากอาหารทะเล เชน ปลาแหง ทเกอบทกครอบครวสามารถหาไดดวยตนเอง เพราะสวนใหญประกอบอาชพประมง

72

73

จากกราฟท 11 แสดงรอยละการไดมาของอาหารแตละประเภทในปจจบนของบานมดตะนอยเปรยบเทยบกบสถานะทางเศรษฐกจ พบวา

1. อาหารประเภทเนอสตว คนทฐานะปานกลางจะมสดสวนของการซอมากกวากลมคนในฐานะยากจน คดเปนรอยละ 90.91 ของคนทมฐานะปานกลาง ขณะทกลมคนฐานะยากจนอยในสดสวนทนอยกวาเลกนอย คอรอยละ 84.52 ของคนทมฐานะยากจน ส าหรบประเภทของเนอสตวทนยมซอ ไดแก เนอวว ไก ปลาน าจด เมอวเคราะหถงคาใชจายในการซออาหารประเภทเนอสตวภาพรวมของทกฐานะคอ 138 บาท/ครอบครว/สปดาห และเมอวเคราะหลงไปในแตละฐานะพบวา ฐานะปานกลางมคาใชจายในการซออาหารประเภทนเฉลย 173 บาท/ครอบครว /สปดาห และ ฐานะยากจนมคาใชจายเฉลย 133 บาท/ครอบครว /สปดาห จะเหนไดวารปแบบการด าเนนชวตเพอใหไดมาของอาหารของทงสองสถานะจะเนนการซอเปนสวนใหญ แหลงทซอหาอาหารประจ า คอ รานคาภายในชมชน รถเร (รถพมพวง)

2. อาหารประเภทผก คนทมฐานะยากจนจะมสดสวนของการซออาหารประเภทนสงกวาคนในฐานะปานกลาง คอ รอยละ 87.36 ของคนทมฐานะยากจน ขณะท คนฐานะปานกลางและมสดสวนของการหาทงจากธรรมชาตและซอสงคอ รอยละ 16.67 ของคนทมฐานะปานกลาง เมอวเคราะหถงคาใชจายในการซออาหารประเภทผกในภาพรวมของทกฐานะเฉลยคอ 119 บาท/ครอบครว/สปดาห และเมอวเคราะหแยกไปในแตละฐานะพบวา ฐานะปานกลางมคาใชจายเฉลย 125 บาท/ครอบครว/สปดาห และ ฐานะยากจนมคาใชจายเฉลย 120 บาท/ครอบครว/สปดาห และผกสวนใหญทซอไดแก คะนาแตงกวา กระเทยม หอม ถวฝกยาว ผกบง มะเขอ พรก กระหล าปล ถวพล กวางตง ผกกาด ขาวโพดออน มะนาว ฯลฯ โดยจะซอหาอาหารเหลานทรานคาภายในชมชน และรถเร (รถพมพวง)

3. อาหารประเภทผลไม สดสวนของการหาทงจากธรรมชาตและการซอของทงสองกลมสถานะจะอยในสดสวนทสง แตสถานะปานกลางจะมสดสวนทสงทสดคอ รอยละ 100 และคนฐานะยากจนมสดสวนการซอผลไม รอยละ 92.86 เมอวเคราะหถงคาใชจายในการซออาหารประเภทผลไมในภาพรวมเฉลย 91 บาท/ครอบครว/สปดาห และวเคราะหลงไปในแตละฐานะพบวา ฐานะปานกลางมคาใชจายเฉลย 133 บาท/ครอบครว/สปดาห และ ฐานนะยากจนมคาใชจายเฉลย 85 บาท/ครอบครว/สปดาห และผลไมทสวนใหญซอมารบประทาน ไดแก มะละกอ กลวย แตงโม ลองกอง ฝรง สม แตงโม ทเรยน แอปเปล สปะรด องน ฯลฯ

4. อาหารประเภทอนๆ คออาหารทไมใชอาหารหลกประเภทเนอสตว ผกหรอผลไม แตจะเปนประเภทขนมหวาน ขนมขบเคยว (ขนมซอง ขนมหอ) และเครองดมทไมใชน า ประเภทของเครองดมทนยมบรโภค ไดแก น าชา กาแฟ น าอดลม น าปน น าผลไม เครองดมชก าลง จากการศกษาพบวา ทกครอบครวจะบรโภค น าชาหรอกาแฟ ทกวนเปนประจ า และรบประทานรวมกบ ขนมหวาน เชน ขาวเหนยวหนาตางๆ ขนมอบ เชน โดนท ขนมปงอบ ส าหรบคาใชจายในการซออาหารเหลานในแตละสปดาหจะมมลคาเฉลยประมาณ 45 บาท/ครอบครว และเมอวเคราะหลงไปในแตละฐานะพบวา ฐานะปานกลางมคาใชจายเฉลย 63 บาท/ครอบครว/สปดาห และ ฐานะยากจนมคาใชจายเฉลย 40 บาท/ครอบครว/สปดาห

5. น าดมและน าใช ทงสองฐานะมการใชน าทงจากธรรมชาตและจากการซอ ซงมสดสวนทสงในทงสองกลม จากการสมภาษณเพมเตมพบวา น าธรรมชาตทใชมทงน าฝนและน าบอตน และน าดมสวนใหญจะซอเปนถงขนาด 20 ลตร ราคาถงละประมาณ 10-12 บาท โดยสามารถซอไดจากรานคาในชมชน

74

2.4.3 แหลงอาหารและชนดอาหารของชมชน จากการศกษา พบวา ปจจบนแหลงอาหารของบานมดตะนอยประกอบดวย 8 แหลงหลก ไดแก

1) อาหารจากแหลงทรพยากรธรรมชาต เปนอาหารทไดจากการเกบและจบจากแหลงอาหารธรรมชาต ไดแก ปาชายเลน ทะเล สวนหนงไดถกน าไปบรโภคและสวนใหญไดถกน าไปขายหรอแปรรปเพอขาย เชน กง หอย ป ปลา เปนตน

2) อาหารจากตลาดนดชมชน สวนใหญเปนอาหารสด เชน เนอวว เนอไก ปลาน าจด และเครองปรงชนดตางๆ โดยตลาดนดจะมจนทร พธ ศกร เสาร

3) อาหารจากรานคาในชมชน รานคาในชมชนมหลายประเภทไดแก รานขายอาหารทจะขายอาหารตามสง ชา กาแฟ น าหวาน เปนตน รานโชวหวยจะขายสนคาประเภทขนมขบเคยว (ขนมซอง) มามา ปลากระปอง น าอดลม น าแขง ผลไม ขนมปง สนคาปรงรสส าหรบท าอาหาร ฯลฯ

4) อาหารจากรถเร (รถพมพวง) เปนรถกระบะบรรทกอาหารประเภท ผก ผลไม เนอสตว 5) อาหารจากรานคาในตวเมองกนตง บานมดตะนอยอยไกลจากอ าเภอกนตง แตเพราะการคมนาคมทสะดวกขน จงท า

ใหสนคาบางอยาง เชน ขาวสาร อาหารแหงไดมาจากรานคาในตวอ าเภอเมองกนตง

2.4.4 การผลตอาหารในชมชน การผลตอาหารในชมชน จากการศกษาเฉพาะลงไปในกลมเกษตรกรและผประกอบอาชพประมง พบวา คนทในบานมดตะนอยจ านวนรอยละ 90.00 จะท าหนาทเปนผผลตอาหารซงสวนใหญจะประกอบ อาชพ ประมงพนบาน คนในครอบครวทท าหนาทหลกในการหาอาหารหรอผลตอาหารคอสาม คดเปนรอยละ 72.00 โดยการผลตในครอบครวทมฐานะปานกลาง ผลผลตรวมเพอเปนอาหารของครอบครวและเพอขายคดเปนรอยละ 72.73 ของครอบครวฐานะปานกลาง ผลผลตทไดเกบเปนอาหาร รอยละ 30.90 และขายรอยละ 68.10 ในขณะทครอบครวทมฐานะยากจน ผลผลตรวมเพอเปนอาหารของครอบครวและเพอเปนอาหารคดเปนรอยละ 63.28 และผลตเพอขาย คดเปนรอยละ 24.05 ของครอบครวฐานะยากจนทมการผลตอาหารทงหมด ผลผลตทไดเกบเปนอาหาร รอยละ 41.40 และขายรอยละ 58.60 เมอสอบถามถงอาหารทผลตหรอรายไดจากการขายผลผลตนนเพยงพอตอการด ารงชวตของคนในครอบครวหรอไมพบวา รอยละ 80.00 มองวาเพยงพอ ขณะท รอยละ 20.00 มองวาไมเพยงพอ

2.5 การเขาถงอาหารและสทธในการจดการทรพยากรธรรมชาต การเขาถงอาหารและสทธในการจดการทรพยากรธรรมชาต การศกษานใหความส าคญกบเรองการจดการฐานอาหารและ

ฐานทรพยากร และ ความสามารถในการมอาหาร กลาวคอ การพดถงเรององคความร การตดสนใจ และสทธในระดบครอบครวและชมชนทเกยวของกบฐานอาหารและฐานทรพยากรธรรมชาตในทองถน จากการศกษาพบวา

2.5.1 การมอยของฐานอาหารและฐานทรพยากร บานมดตะนอย ต าบลเกาะลบง อ าเภอกนตง จงหวดตรง เปนพนททมทรพยากรธรรมชาตหลากหลาย ไดแก ปาชายเลน

หญาทะเล พนทชายหาด พนทสาธารณะ และทะเล ทรพยากรเหลานเปนฐานอาชพของกลมคนในพนททหลากหลาย ดงนนการศกษาเพอใหทราบถงความตระหนกรถงการมอยของทรพยากร การรบรเรองการเขามาใชประโยชนทรพยากรจากบคคลภายนอก รวมถงรปแบบและวถการผลตทสมพนธกบทรพยากรดงกลาวจงเปนประเดนทส าคญ และจากกราฟท 12 แสดง

75

รอยละของความตระหนกรของคนบานมดตะนอยเกยวกบทรพยากรธรรมชาตในพนท พบวา ทรพยากรปาชายเลน เปนทรพยากรธรรมชาตทคนทงสองกลมฐานะตระหนกรถงความส าคญมากทสด โดยเฉพาะคนทมฐานะปานกลางมความตระหนกรถงความส าคญรอยละ 92.31 และคนทมฐานะยากจน รอยละ 89.66 รองลงมาคอ พนทชายหาด แหลงหญาทะเล และพนทสาธารณะ ตามล าดบ

76

จากกราฟท 13 แสดงรอยละของการรบรเกยวกบการทบคคลภายนอกเขามาใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตในบานมด

ตะนอย พบวา คนทมฐานะปานกลางรบรเกยวกบการทบคคลภายนอกเขามาใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตในบานมด

ตะนอยนอยกวาคนทมฐานะยากจน และทงสองกลมฐานะรบรวาทรพยากรปาชายเลนเปนทรพยากรธรรมชาตทคนภายนอกเขา

มาใชประโยชนมากทสด โดยคนทมฐานะยากจน คดเปนรอยละ 67.82 ของกลมฐานะยากจน และรองลงมาคอ ฐานะปานกลาง

คดเปนรอยละ 53.85 ของกลมฐานะปานกลาง และเมอสอบถามเพมเตมพบวา การเขามาใชประโยชนจะเปนรปแบบของการ

อนรกษ เชน การเขามาปลกปาชายเลนของหนวยงาน เชน องคการบรหารสวนต าบลเกาะลบง สถาบนการศกษา เชน

มหาวทยาลยสงขลานครนทร เปนตน

2.5.2 การจดการฐานอาหารและทรพยากร

จากการศกษาพบวาคนในฐานะยากจนมความเชอหรอค าสอนทเกยวของกบทรพยากรธรรมชาตมากทสด คดเปนรอยละ 82.76 ส าหรบองคความรและความเชอของชมชนประมงพนทเกยวของกบการจดการทรพยากรทะเลและชายฝง ไดแก การรกษาความสมดลของธรรมชาต รกษาปาชายเลนกเหมอนกบการรกษาอาหารของชมชน การรกษาทะเล และจบสตวน าตามฤดกาลจะเปนแนวทางส าคญในการอนรกษทรพยากรสตวน า

ความรทางนโยบาย กฎหมาย ทเกยวของกบทรพยากร พบวา กลมคนในฐานะปานกลางเปนกลมทมความรเกยวกบเรองนมากทสด รอยละ 30.77 ของครอบครวฐานะปานกลางทงหมด ส าหรบก ากฎหมายและนโยบายทคนกลมนใหความสนใจไดแก

77

เรองทเกยวกบ เชน การปลกปาชายเลน การาจดการแหลงหญาทะเลหนาบาน ส าหรบคนในฐานะยากจน ใหความส าคญกบเรองน คดเปนรอยละ 21.84 ของครอบครวทมฐานะยากจนทงหมด 2.5.3 ความสามารถในการมอาหาร

บานมดตะนอยตงอยในเขตพนทปาชายเลน ซงอยภายใตการดแลของ สถานพฒนาทรพยากรปาชายเลนท 31 โดยแบงออกเปนพนทปาสงวน 3,038 ไร พนทปาชมชน 384 ไร และพนทชมชน 228 ไร ดวยเหตนท าใหผทมบานเรอนในมดตะนอยสวนใหญยงไมมกรรมสทธถอครองทดน แตมการจบจองทสรางบานเรอนกนอยางไมเปนทางการ โดยตกลงกนเองภายในหมบาน 2.6 ประโยชนและคณภาพของอาหาร ดานประโยชนและคณภาพของอาหาร เปนการพจารณาถงพฤตกรรรมการรบประทานอาหารในครอบครว การค านงถงคณคาทางโภชนาการและความสะอาดปลอดภยของอาหาร รวมถง สขภาวะทางโภชนาการของคนในชมชนประมงพนบาน 2.6.1 พฤตกรรมการรบประทานอาหารในครอบครว จากการสอบถามกลมตวอยางจ านวน 100 ครอบครว โดยแบบสอบถาม พบวา บานมดตะนอยรอยละ 95.00 ของกลมตวอยางรบประทานอาหารครบสามมอ โดย คนทมฐานะยากจนมการรบประทานอาหารครบ 3 มอ คดเปนรอยละ 95.40 ของครอบครวทมฐานะยากจน ในขณะทครอบครวทมฐานะปานกลาง มการรบประทานอาหารครบ 3 มอ คดเปนรอยละ 92.31 การตรงตอเวลาในการรบประทานอาหารของชาวบานมดตะนอยพบวา รอยละ 75.00 ของกลมตวอยาง รบประทานอาหารตรงตอเวลา โดยกลมคนทมฐานะยากจนมการรบประทานอาหารตรงเวลามากทสด คดเปนรอยละ 75.86 ของครอบครวทมฐานะยากจน รองลงมาคอ ฐานะปานกลาง คดเปนรอยละ 69.23 ของครอบครวฐานะปานกลาง จากการสอบถามขอมลเพมเตมพบวา กลมตวอยางทประกอบอาชพประมงสวนใหญไมสามารถรบประทานอาหารไดตรงเวลา เนองมาจากการท าประมงนนจะตองออกไปวางอวนแตเชาตร (ประมาณ 04.00 - 05.00 น.) กลบจากทะเลประมาณ 10.00 -11.00 น เมอกลบจากทะเลกจะตองมการปลดสตวน าออกจากอวน สาวอวน ท าใหชวงเวลาการรบประทานอาหารไมตรงกบกลมคนในอาชพอนๆ 2.6.2 การค านงถงคณคาทางโภชนาการและความสะอาดปลอดภยของอาหาร

กราฟท 14 แสดงใหเหนถงโภชนาการของคนในบานมดตะนอยสวนใหญรบประทานอาหารครบทกประเภทใน 1 มอ และเมอพจารณาแยกตามสถานะทางเศรษฐกจ พบวา ครอบครวทฐานะปานกลางทกครอบครวมการรบประทานอาหารทง 3 ประเภทแรกใน 1 มอ คดเปนรอยละ 100.00 ในขณะทการรบประทานผลไมในทกมออาหาร คดเปนรอยละ 69.23 ส าหรบครอบครวทมฐานะยากจน อาหารประเภททมการรบประทานทกมอ คอ อาหารในกลมของโปรตนและผก คดเปนรอยละ 97.70 รองลงมาคอขาว รอยละ 95.40 ในขณะทการรบประทานผลไมมเพยงรอยละ 49.43 ของครอบครวฐานะยากจนทงหมด

78

เมอสอบถามเพมเตมเกยวกบการปรงอาหารพบวา ครอบครวทมฐานะปานกลางและฐานะดมการรบประทานอาหารผานการปรงสกทกครอบครว คดเปนรอยละ 100.00 ส าหรบครอบครวทมฐานะยากจนมการรบประทานอาหารทผานการปรงสกเปนสวนใหญ คดเปนรอยละ 97.53 ของครอบครวทมฐานะยากจนทงหมด

79

จากกราฟท 15 แสดงใหเหนวากรณทประสบกบสภาวะขาดแค ลนทางการเงน หรอ ภยธรรมชาต หรอ สถานการณฉกเฉน ในครอบครวไดมการเปลยนแปลงคณภาพของอาหารหรอไม พบวา ครอบครวฐานะปานกลางพบสถานการณดงกลาวมากทสด คดเปนรอยละ 69.23 ของครอบครวฐานะปานกลางทงหมด รองลงมาคอ ฐานะยากจน รอยละ 41.38 ของครอบครวฐานะยากจน การแกปญหาเบองตนของครอบครวทง 3 ฐานะคอ การเลอกทจะเปลยนแปลงปรมาณอาหารแทนการลดคณภาพอาหาร ขณะทบางครอบครวทเลอกลดทงคณภาพและปรมาณของอาหาร

จากการสอบถามเกยวกบโรคทเกยวของกบการขาดสารอาหาร พบวา ภาพรวมรอยละ 2.00 เคยประสบกบปญหาดงกลาว และพบในครอบครวทมฐานะยากจน พบวามครอบครวทเคยมคนเปนโรคเกยวกบสารอาหารอย รอยละ 2.30 ของคนทมฐานะยากจนทงหมด 2.6.3 ความคดเหนตอการรบประทานอาหารนอกบานและการเลอกซออาหาร

จากการจดท าแบบสอบถามพบวา รอยละ 89.00 ของคนในชมชนไมนยมรบประทานอาหารนอกบาน และสวนใหญเปนคนทมฐานะยากจน ส าหรบ เหตผลของการไมนยมรบประทานอาหารนอกบานของคนบานมดตะนอย เพราะไมคอยมเงนและไมสะดวกในการทจะเดนทางออกไปกนอาหารนอกหมบาน นอกจากจะเปนงานเลยงของญาตหรอคนใกลชดในครอบครว อยางไรกตามพบวาอก รอยละ 11.00 นยมรบประทานอาหารนอกบานและสวนใหญเปนคนทมฐานะปานกลาง และสถานททนยมไปรบประทานอาหารคอ รานอาหารในและนอกชมชน สวนหนงเพราะประกอบอาชพรบจางนอกชมชน อกเหตผลหนงคอไมเสยเวลาในการประกอบอาชพ เหตผลของการรบประทานอาหารนอกบานเพราะสะดวก ประหยด และรวดเรว และท าใหไมเสยเวลาในการประกอบอาชพ เพราะสวนใหญกตองไปประกอบอาชพทงในและนอกชมชน อยางไรกตามกยงใหความส าคญกบการประกอบอาหารกนเองภายในครอบครว หรอการซออาหารส าเรจรปมารบประทานรวมกนในครอบครว

จากการสอบถามพบวา รอยละ 88.00 ของคนในชมชนจะเลอกซออาหารตามฤดกาล กลาวคอ รอยละ 100.00 ของครอบครวทมฐานะปานกลางจะเลอกซออาหารตามฤดกาล รองลงมาคอฐานะยากจน คดเปนรอยละ 94.25 ของครอบครวฐานะยากจนทงหมด และเมอสอบถามเพมเตมพบวา อาหารทรบประทานสวนใหญเปนอาหารทผลตในทองถน คดเปนรอยละ 95.00 เนองมาจาก หาซอไดงาย ไดของทสด และมราคาถก สวนท 3 ปจจยภายในและภายนอกทมผลตอความมนคงดานอาหารในชมชนประมงพนบาน

ปจจยทมผลตอความมนคงดานอาหาร จะท าการศกษาถง ศกยภาพของชมชน ไดแก ทนตางๆ ทมอยในชมชน เชน ทางกายภาพ ทนทางมนษย ทนทางสงคม เปนตน และความเสยงในปจจบนทเปนปจจยภายนอก เชน สภาพอากาศทแปรปรวน ปญหาโลกรอน นโยบายภาครฐ ฐานทรพยากรเสอมโทรม เปนตน

80

6.5 ศกยภาพและขอจ ากดของบานมดตะนอย 6.5.1 ทนภายในของบานมดตะนอย

1) ทนมนษย บานมดตะนอยมผน าทงทเปนทางการและไมเปนทางการท างานรวมกนในพนท และมชาวบานหลายทานทมองคความรหรอภมปญญาเกยวของกบการประกอบอาชพและการเฝาระวงภยทางทะเล เชน การประกอบเรอ เครองมอประมงพนบาน แหลงชกชมของสตวน าในแตละฤดกาล การเฝาระวงและสงเกตทศทางลม น าขนน าลง เปนตน

2) ทนทางสงคม ภายในบานมดตะนอยมความเปนชมชนทเอออาทรกน มความเปนเครอญาตสง มกลมคนทสนใจท างานหลากหลายกลม นอกจากนบางกลมไดมการประสานองคกรภายนอกเขามาท างานดานการอนรกษ ฟนฟ และสงเสรมดานการจดการทรพยากรทะเลและชายฝง รวมทงสงเสรมงานดาน เศรษฐกจ และสงคมใหสอดคลองและด าเนนอยบนรากฐานของชมชน

3) ทนทางวฒนธรรม ชาวบานมดตะนอยนบถอศาสนาอสลามรอยละ 100 ของประชากร ดงนนวฒนธรรมของชมชนจงเปนแบบอสลาม เชน พธรบขวญเดก พธการถอศลอด พธเขาสนต นอกจากนมประเพณทนาสนใจคอ ประเพณเผากะลา ท ากนในค าท 27 ของเดอนรอมฎอน มการท าขนมพนบานแจกจายกนในหมบาน โดยมความเชอวาบรรพบรษของทลวงลบไปแลวจะกลบมาบาน การเผากะลาเพอใหดวงวญญาณเหนทางเดนกลบบาน เพราะในอตตไมมไฟฟา และประเพณฮารรายอ เปนวนปใหมของชาวมสลม มการเยยมญาต พบปะสงสรรคในหมญาตพนอง ทงประเพณและวฒนธรรทกลาวมาสะทอนถงวถชวตของชมชนมสลมไดเปนอยางด

4) ทนทางทรพยากรธรรมชาต บานมดตะนอยตงอยในพนทปาชายเลนทอยในความรบผดชอบของสถานพฒนาทรพยากรปาชายเลนท 31 ทผานมาชาวบานมดตะนอยท าหนาทเปนผชวยทางสถานในการดและจดการปาชายเลน และท างานรวมกนมาคอนขางด มการท ากจกรรมรวมกน เชน การปลกปาเนองในโอกาสตางๆ ไดแก โครงการปลกปาชายเลนถาวรเฉลมพระเกยรตฯ สมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถในวโรกาสทรงพระชนมาย 72 พรรษา ป พ.ศ. 2548 ซงมการปลกปา 1,000 ไร เปนตน นอกจากปาชายเลนแลวทรพยากรสตวน าในทะเลและสตวน าบรเวณหญาทะเลกเปนอกแหลงทรพยากรธรรมชาตทส าคญของบานมดตะนอย คนในชมชนสามารถหาทรพยากรหลากหลายชนดไดจากแหลงหญาทะเล เชน หอยประเภทตางๆ และในทองทะเลกมปลาหลากหลายชนดใหจบ ซงนบวาทนทางทรพยากรธรรมชาตของบานมดตะนอยมพรอม

5) บานมดตะนอยเปนอกพนทหนงทประสบกบเหตการณสนามเมอป พ.ศ. 2547 แมจะไมไดรบผลกระทบและความเสยหายมากเหมอนกบพนทอนๆ แตกท าใหชาวบานเกดกระบวนการเรยนรและมความตระหนกเรองภยพบตมากขน ประกอบกบทผานมาทางสภากาชาดไทยไดเขามาวางระบบการปองกนภยใหกบชมชนภายใตโครงการ การจดการภยพบตโดยชมชนเปนฐาน (ป 2548-2553) ดวยเหตนคนในบานมดตะนอยจงมการจดแบงหนาทกนในชมชน มการจดท าแผนการจดการภยพบตของชมชน รวมทงมการฝกซอมหนภยในชมชน

6.5.2 ขอจ ากดบานมดตะนอย

1) บานมดตะนอยมขอจ ากดดานพนทตงของชมชนเนองจากพนทสวนหนงตดกบรสอรททเปนของเอกชน และพนทตงบานอยในเขตพนทปาชายเลน อยางไรกตามบานมดตะนอยกมการบรหารจดการภายในชมชนโดยการแบงพนท

81

ออกเปน 10 โซน ไดแก ทาเรอ อนามย โรงเรยน มสยด ชายเล กลางบาน มดตะนอยรสอรท รมคลอง วงทอง และบานกลาง ลกษณะการแบงพนทโซนจะเรยกอางองตามสถานทใกลเคยงทแตละโซนนนตงไว จากการพดคยกบหวหนาโซนแตละโซนพบวาพนทโซนวงทองเปนพนททประสบกบปญหาน าทวมทกปเนองจากอยตดกบคลองมดตะนอย ประกอบกบการตงบานเรอนของโซนวงทองเปนการตงอยไปในพนทซงเคยเปนแองน าทวมถงมากอน ดงนนเมอถงฤดกาลน าขนน าหลากกจะมการทวมทกป ดงนนชาวบานจงสรางบานในลกษณะของการยกพนสง ส าหรบพนทโซนทาเรอเปนพนทขยายตวใหมของหมบาน โดยหมบานขยายออกไปจนตดกบสะพานบรเวณปากทางเขาหมบาน และการกอสรางบานจะอยบรเวณขางถนนแตสรางบานลงในพนทปาชายเลนเสอมโทรม เหตผลทตองขยายออกมาตงบานเรอนในบรเวณนเนองจากในตวหมบานนนไมสามารถตงบานเรอนไดแลว ดวยเหตนปญหาเรองการตงบานเรอนจงเปนอกปญหาใหญของบานมดตะนอยหากมการเพมขนของประชากร

2) ระบบเศรษฐกจในบานมดตะนอย สวนหนงเปนไปในลกษณะของทนนยมแบบพงพา คอ มกลไกทางดานตลาด มการผกขาดราคาสนคา ซงเนนผลก าไรเปนหลก เชน รานคา แพปลา เปนตน ซงราคาของสนคา จะถกพอคาและแมคาคนกลางเปนคนก าหนดราคา ท าใหคนในชมชนตองซอสนคาในราคาทแพงกวาปกต หรอกรณแพปลา จากทจะไดราคาสตวน าทสงแตกลบถกกดราคาลงมา สถานการณเชนนชมชนเผชญมาอยางตอเนองจนท าใหกลายเปนความเคยชนและคนในชมชนจงมองวาเปนเรองปกต สงผลใหรายไดของแตละครอบครวไมเพยงพอกบรายจาย

3) ปญหาการลดลงของทรพยากรสตวน า อนเนองมาจากสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงและการท าลายของมนษยท าใหทรพยากรลดนอยลง ยกตวอยางเชน กรณการลดลงของปรมาณหอยชกตน ซงถอเปนสตวเศรษฐกจทส าคญชนดหนงของบานมดตะนอย สาเหตของการลดลงเนองมาจากการเขามาของคนนอกชมชน ท าใหปรมาณการจบเพมขน ประกอบกบการจบในแตละครงไมไดค านงถงความสมบรณของหอย ท าใหมการจบหอยชกตนทงทโตเตมวยและทก าลงเปนตวออน ดวยเหตนจงท าใหปรมาณหอยลดลงอยางตอเนอง หรอ ปญหาการใชเครองมอประมงทผดกฎหมาย เนองจากบานมดตะนอยเปนพนทตดทะเลจงมบคคลภายนอกเปนจ านวนมากเขามาหาปลาและมกน าเครองมอประมงทผดกฎหมายเขามาใชในหมบาน เชน อวนชกทบตลง

4) การขาดการมสวนรวมของคนในชมชน กลมคนบางสวนในชมชนไมคอยใหความรวมมอหรอเขารวมกจกรรมตางๆ ของชมชน เพราะกลมคนกลมนอาจจะคดวากจกรรมเหลานนไมนาสนใจ หรอไมไดเปนประโยชนตอตนเองมากนก เนองจากการเลอกตงภายในชมชนซงเปนสาเหตทท าใหคนในชมชนเกดการแบงเปนพรรคแบงพวกท าใหเกดความขดแยง ซงเปนเหตทยากตอการท างานพฒนา

6.6 บทบาทหญงชายในการจดการภยพบต

จากการสอบถามความคดเหนของคนบานมดตะนอย สวนใหญมองวา บทบาทบรหารจดการชมชนทเกยวของกบภยพบตหรอภยธรรมชาตจากจ านวนครอบครวทเคยประสบภยพบต คดเปนรอยละ 45.00 การด าเนนการจดการเปนหนาทของสามรวมกบภรรยา โดยกจกรรมทครอบครวทง 2 ฐานะใหความส าคญมากทสด คอ การเตรยมความพรอมรบมอคดเปนรอยละ 20.00 การปองกนและการลดผลกระทบ คดเปนรอยละ 18.00 และงานทไดรบความสนใจนอยทสดคอการชวยเหลอฟนฟระยะสนและการชวยเหลอฟนฟระยะยาว คดเปนรอยละ 10.00

82

6.7 การตงรบปรบตวของชมชนเกยวกบภยพบต และการเปลยนแปลงภมอากาศ

จากการสอบถามเรองภยธรรมชาตและภยพบตในพนท (ภยพบต หมายถง พาย ฝนแลง น าทวม การกดเซาะชายฝง การทบถมของตะกอนเลน การเปลยนแปลงของสภาพชายหาด) พบวา บานมดตะนอย รอยละ 55.00 ใหขอมลวาไมเคยประสบกบภยธรรมชาต หรอภยพบต ซงสวนใหญเปนกลมคนทอยในฐานะยากจน จ านวนรอยละ 68.62 ของรอบครวฐานะยากจน การตงรบปรบตวและการเตรยมความพรอมในการรบมอกบภยพบตหรอการเปลยนแปลงสภาพอากาศ ในระดบครอบครว พบวา รอยละ 34.00 ของบานมดตะนอยไมไดมการเตรยมความพรอมในเรองดงกลาว ขณะท รอยละ 66.00 ไดมการเตรยมกนในเรองน โดยกลมฐานะทใหความส าคญกบเรองนมากทสดคอฐานะยากจน คดเปนรอยละ 66.67 ของฐานะยากจน และฐานะปานกลางคดเปน รอยละ 61.54 ของฐานะปานกลาง

วธการทชมชนเตรยมการปองกน เพอหลกเลยง ลดผลกระทบ และการปองกนเหตความลอแหลมตางๆ จากภยพบตหรอการเปลยนแปลงภมอากาศ ประกอบดวยหลากหลายวธการ เชน การปลกปาชายเลน การปลกปาชายหาดเพอปองกนลมหรอพาย การสงเกตอากาศและทศทางลม เปนตน

การลดผลกระทบและการปองกนทจดท าลวงหนาเพอลดผลกระทบจากภยพบต หรอการเปลยนแปลงภมอากาศ โดยการปลกปาชายเลน ปลกปาชายหาด ดแลรกษาทรพยากร และการจดท าเขตอนรกษสตวน า การเตรยมความพรอมและการรบมอลวงหนากอนเกดภยหรอจดการในสถานการณฉกเฉน ซงสามารถรบมอกบผลกระทบจากภยพบตไดอยางทนการณและมประสทธภาพ ทางชมชนไดมการจดท าแผนหนภย มการซอมหนภย และมหอกระจายเสยงส าหรบกระจายเสยงเมอมสถานการณฉกเฉน เนองจากบานมดตะนอยเคยประสบกบสนามมากอนจงท าใหมหลายหนวยงานมาจดระบบการจดการปองกนภยพบตใหกบชมชน

การฟนฟระยะสนและระยะยาว ทางชมชนเสนอวาในระยะสนหากเกดภยพบตจรงจะตองใหการชวยเหลอดานทอยอาศยและอาชพ เพอใหคนทประสบภยสามารถประกอบอาชพหาเลยงตนเองไดเหมอนเดมไปจนถงระยะยาว ขณะทการฟนฟระยะยาวทางชมชนไดเสนอใหมการจดการทรพยากรทะเลและชายฝงอยางเปนระบบ เชน การฟนฟ อนรกษ และจดการปาชายเลน และปาชายหาด เปนตน

ทผานมาหากเกดเหตการณฉกเฉนหรอเกดภยธรรมชาตขนในชมชน หนวยงานทเขามาใหความชวยเหลอไดแก ผใหญบาน องคการบรหารสวนต าบลเกาะลบง หนวยงานราชการจากจงหวดตรง สภากาชาดไทย มลนธอนดามน

จากการสอบถามพบวาชมชนมการเตรยมความพรอม โดยการศกษาดงานหรอฝกอบรมเรองภยธรรมชาต คดเปนรอยละ 51.00 โดยประเดนทศกษาดงานไดแก การเตรยมความพรอมเมอเกดภยพบตโดยการฝกซอมหนภย มสภากาชาดไทย เปน

83

หนวยงานสนบสนนการฝกซอม ด าเนนการฝกซอมปละ 1 ครงตงแตป พ.ศ. 2551-2553 และไดมการฝกอบรมเรองการปองกนภยพบตโดยชมชนเปนฐาน

ความสามารถในการจดการเมอเกดภาวะประสบภย เมอสอบถามความคดเหนเรองผลกระทบทเกดขนเมอเกดภยธรรมชาต หรอภยพบตในชมชนวาจะสงผลกระทบตอคนกลมใดมากทสดทผานมา พบวา รอยละ 68.18 มองวาสามจะไดรบผลกระทบมากทสดเพราะออกไปประกอบอาชพขางนอก จงมความเสยงสงกวาคนทอยในบาน ขณะเดยวกนเมอสอบถามถงการแกไขปญหาทผานมาเมอเกดสถานการณดงกลาว รอยละ 67.44 มองวาเปนบทบาทของ สาม รองลงมาคอเครอญาต คดเปนรอยละ 16.28 6.8 การรบรขอมลขาวสารเกยวกบภยพบตและการเปลยนแปลงสภาพอากาศ

จากการสอบถามพบวาคนในบานมดตะนอยไดรบขอมลขาวสารเกยวกบภยพบต คดเปนรอยละ 99.17 โดยกลมคนทมฐานะปานกลาง มความสนใจทจะตดตามขอมลมากทสด คดเปนรอยละ 100.00 และฐานะยากจน คดเปนรอยละ 90.80 ส าหรบชองทางการสอสารทแตละครอบครวไดใชในการตดตามขอมลขาวสารคอโทรทศน คดเปนรอยละ 84.96 รองลงมาคอ การบอกตอ คดเปนรอยละ 47.31 ส าหรบชองทางหนงสอพมพ เปนชองทางทไดรบความส าคญนอยทสด คดเปนรอยละ 0.00

เมอสอบถามถงความรวดเรวของขอมลขาวสารเกยวกบภยพบตและการเปลยนแปลงสภาพอากาศทไดรบในแตละครงทผานมาพบวา รอยละ 62.00 แสดงความคดเหนวาไมลาชา และรอยละ 38.00 เหนวามความลาชา เพราะสวนใหญแลวเหตการณทเปนภยธรรมชาตมกจะเกดขนเรว เชน พาย น าทวม หรอหากมภยใหญ เชน สนามเกดขนอกแมจะมแผนการปองกนภยพบตกไมแนใจวาจะด าเนนการตามแผนไดหรอเปลา เมอเกดเหตการณรวดเรวและฉกเฉน เพราะในเวลานนคงจะตองเอาตวรอดกนกอน เมอสอบถามเรองความยากงายของขอมลทไดรบพบวา รอยละ 83.17 แสดงความคดเหนวาขอมลทไดรบนนงายตอการเขาใจและเพยงพอแลว ขณะทรอยละ 17.83 มองวาขอมลทไดรบยงขาดความกระจางและไมเพยงพอ

84

4 บานน าราบ หมท 4 บานน าราบ ต าบลบางสก อ าเภอกนตง จงหวดตรง

สวนท 1 ขอมลทวไปของพนทศกษา ลกษณะทางเศรษฐกจและสงคมของกลมเปาหมาย

1.1 ขอมลทวไปของบานน าราบ

1.5.3 ทตงและอาณาเขต บานน าราบ หมท .4 บานน าราบ ต าบลบางสก อ าเภอกนตง จงหวดตรง อยในเขตพนทรบผดชอบขององคกรบรหารสวนต าบลบางสก โดยมอาณาเขตตดตอ ดงน

ทศเหนอ ตดตอกบ บานบางสก ม. 1 ต.บางสก อ.กนตง จ.ตรง

ทศใต ตดตอกบ ทะเลอนดามนและบานควนตงก ม. 3 ต.บางสก อ.กนตง จ.ตรง

ทศตะวนตก ตดตอกบ ปาชายเลนและทะเลอนดามน

ทศตะวนออก ตดตอกบ ภเขาบานน าราบ และบานควนตงก ม. 3 ต.บางสก อ.กนตง จ.ตรง

1.5.4 ประวตบานน าราบ

บานน าราบมทมาของชอมาจากค าวาบานน ารอบ เนองจากสภาพภมประเทศทมน าลอมรอบ ตอมากเพยนมา

เปนเรยกวาบานน าราบ ดงเชนปจจบน เปนชมชนทมอายการตงถนฐานมาประมาณ รอยกวาป โดยในยคบกเบก

เรมแรกเปนการอพยพเขามาเพอประกอบอาชพ โดยตนตระกลทเขามาในชวงนนม 5 ครอบครว 3 ตระกล ไดแก

ตระกลหมาดนย, ตระกลอเสน , และตระกลนระแส ตอมากมการอพยพยายถนฐานเขามาเรอยๆ ทงเพอเผยแพร

ศาสนาและเพอเขามาเยยมเยยนญาตพนองและพกอาศยอยจนกลายเปนคนในหมบานในทสด

การเขามาตงถนฐานของชมชนในเรมแรกในบรเวณทเรยกวา บานนาออก เนองจากเปนพนททเหมาะสมแกการ

ท านา และอยไมหางจากแหลงน า ซงเหนไดจากมพนทนาทเหลออยเปนจ านวนมากแมวาปจจบนจะเหลอผท

ประกอบอาชพท านาอยนอยมากกตาม ตอมามการยายเขามาของชาวบานจากพนทอนเพมมากขนเรอยๆ จน

ตองขยายพนทอยอาศยไปยงบรเวณอนทไมหางจากพนทเดมมากนก อก 3 หมบาน ซงกมทมาของแตละพนท

ดงน

บานทงสม ทมาของชอหมบานเนองจากพนทในบรเวณนในอดตเคยเปนทาเทยบเรอ สมยบงหวา (พระยาลบง)

ไดสงทหารมาประสมดนปน (ดนประสว) ส าหรบใชในกองทพของพระยาลบง ตอมาเกดการตกคางของสารท

น ามาใชในดน จงท าใหดนในบรเวณนนมรสเปรยว ชาวบานจงเรยกพนทนวาทงสม ตระกลแรกทเขามาการเขา

มาบกเบกพนทตงถนฐานคอ ตระกล เบญสะอาด (เบลสะอาด) เปนคนทมาจากจงหวดสตล เขามาเพอเผยแพร

ศาสนา อสลาม และเปนโตะอหมามคนแรกในหมบาน ตอมาไดมการสรางมสยดคอมสยดทงสมสาเหตทเลอก

85

หมบานนเนองจากเปนสถานททเหมาะสมในการตงหมบาน กลาวคอเปนพนททมภเขา มแหลงน าจด และม

ทาเรอจ านวนมาก (เรมมการประกอบอาชพประมงแลวในชวงน)

บานทงเสมด ทมาของชอหมบานเกดจากพนทบรเวณนเปนปาชายหาดทมตนเสมด อยจ านวนมาก โดยสภาพ

พนทเปนทราบ มทงกวาง และมคลองลอมรอบ ตระกลแรกทเขามาตงถนฐานคอ ตระกลหวนมสา ไดยายเขามา

จากไทรบร ตอมากยายมาเกาะมกด และยายเขามาตงถนฐาน ณ บานทงเสมด

1.5.5 ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ทรพยากรสตวน า

การท าประมงบานน าราบเปนการท าประมงแบบพนบาน ทใชเครองมอประมงจบสตวน าตามชนดของสตวน า และสตวน าทจบไดจะแตกตางกนในแตละชวงเวลา ดงแสดงในตารางท 11

86

ตารางท 11 แสดงสตวน าและเครองมอทใชจบในแตละชวงเวลา

สตวน าและเครองมอทจบ ชวงเวลา 12 เดอน

ขอมลเพมเตม ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

ลอบปมา บรเวณทจบหลงเกาะมกด,หนาและหลงเกาะกระดานหลงเกาะลบง ปรมาณการจบ 10 กโลกกรม /ครง รายได 300 บาท

อวนปลากระบอก บรเวณทจบหลงเกาะมกด,หนาและหลงเกาะกระดานหลงเกาะลบง ปรมาณการจบ 4 กโลกกรม /ครง รายได 300 บาท

ลอบปลาเกา บรเวณทจบในล าคลองบรเวณหนาชายหาด ปรมาณการจบ 25-30 ตว /ครง

รายได 500 บาท

หยองหรอลอบปด า บรเวณทจบในล าคลอง,กองหนและแนวปะการงปรมาณการจบ 5-10 กโลกกรม /

ครง รายได 600 บาท

ตกปลา บรเวณทจบแนวหนกองและแนวปะการง ปรมาณการจบ5 กโลกกรม /ครง รายได

500 บาท

โละกงหรอไฟสองกง บรเวณทจบในล าคลองและหนาชายหาด ปรมาณการจบ 8 -10 กโลกกรม /ครง

รายได 800-1200 บาท

อวนถวง บรเวณทจบแนวหนกองและแนวปะการงเทยมและตามบรเวณรมเกาะตาง ๆ

ปรมาณการจบ 30 กโลกกรม /ครง รายได 80-1000 บาท

87

พนทปาชายเลน

บรเวณบานน าราบ มพนทปาชายเลนประมาณ 3,000 ไร ในบรเวณทศตะวนตกของหมบานคลองหาดทรายด า ถง คลอง

ไกเถอน, ปากคลองรน ถงคลองหมอและคลองหมอ ถงเขาจมปะ การใชประโยชน คอ ชาวบานน าราบไดรบผลประโยชน

จากการเขาไปหาปด า และหาหอยชนดตางๆ ในการบรโภคและจ าหนายและใชไมเพอสงปลกสรางในครวเรอน นอกจากน

ปาชายเลนยงใชเปนทอยอาศยของสตวน าวยออน และเปนแหลงศกษาธรรมชาตของชมชนและคนภายนอก และชาวบาน

มสวนรวมในการใชและรวมกนอนรกษปาชายเลนรวมกบหมบานอนๆ และหนวยงานของรฐ

หญาทะเล

บรเวณบานน าราบ มพนทหญาทะเลทอดมสมบรณแหงหนงของจงหวดตรง พบอยบรเวณ 3.2 กโลเมตร อยทางทศ

ตะวนตก หนาหาดหยงหล า สภาพสมบรณมาก หญาทะเลเหลานมประโยชนเพราะเปนทอยอาศยของสตวน าวยออนและ

แหลงอาหารของพะยน และชาวบานมสวนรวมในการใชและรวมกนอนรกษปาชายเลนรวมกบหมบานอนๆและหนวยงาน

ของรฐ

ปะการง

บรเวณบานน าราบ มแหลงปะการงทใชประโยชนรวมกนหลายหมบาน บรเวณทพบคอ หางจากศนยกลางชมชน 3.4

กโลเมตร ไปทางทศตะวนตก แหลงทพบคอสแยกคลองเสมด หนาตลงชน และปากลดยาว การใชประโยชนคอ เปนแหลง

ทองเทยว และแหลงตกปลาของนกทองเทยวและชาวประมง ชาวบานมสวนรวมในการใชและรวมกนอนรกษแนวปะการง

รวมกบหมบานอนๆ และหนวยงานของรฐ

1.6 ลกษณะทางสงคมและเศรษฐกจ 1.6.1 ประชากร ศาสนา และ สาธารณปโภคพนฐาน ประชากร บานน าราบมจ านวนหลงคาเรอนประมาณ 316 หลงคาเรอน มจ านวนประชากรทงหมด 1,304 คน (ทมา: อบต.บางสก ณ เดอนธนวาคม 2552) เพศชาย จ านวน 670 คน เพศหญง จ านวน 634 คน ศาสนา การนบถอศาสนาของคนในบานน าราบ สวนใหญนบถอศาสนาอสลามประมาณรอยละ 95 และ ศาสนาพทธรอยละ 5 โดยมมสยดจ านวน 1 แหง สาธารณปโภคพนฐาน บานน าราบมสาธารณปโภคขนพนฐานทไดแก โรงเรยนประถมศกษา คอ โรงเรยนบานน าราบ ศาลาเอนกประสงค ทอานหนงสอพมพ โทรศพทสาธารณะ และประปาหมบาน

88

1.6.2 การประกอบอาชพและรายได การประกอบอาชพของคนในชมชนมการเปลยนแปลง ไปตามกาลสมย กลาวคอจากสงคมเกษตรกรรมท านา และท าประมงพนบานทพงพาธรรมชาต กเปลยนไปสสงคมพานชยกรรมและการท านากง ทเนนการคาขาย และเปลยนจากสงคมทเผอแผและเกอกลกนมาเปนแบบตวใครตวมน ปจจบนอาชพหลกของชาวน าราบสวนใหญประกอบอาชพท าสวนยางพาราควบคไปกบการประกอบอาชพประมง และยงมการคาขายและรบจางอกสวนหนง โดยประกอบอาชพท าสวนยางพารารอยละ 55 อาชพประมงในเขต 3,000 เมตร จากชายฝง คดเปนรอยละ 35 อาชพคาขาย ประมาณรอยละ 5 และ อาชพรบจางทวไปประมาณ รอยละ 5 การรบจางมทงการรบจางท างานในชมชนและรบจางนอกชมชน เชน การท างานในโรงงานแปรรปอาหารทะเลในเมอง ตารางท 12 แสดงสรปผลวเคราะหรายไดโดยเปรยบเทยบรายไดในป 2552 ของหมท 7 บานน าราบ ต าบลบางสก อ าเภอกนตง จงหวดตรง

ประเภทรายได ป 2552 (บาท)

รายไดนอกภาคเกษตร 61,200

- รายไดจากเงนเดอน คาจาง คาตอบแทน ไมมขอมล

- รายไดจากการคาขาย ไมมขอมล

- รายไดจากกากรประกอบธรกจอตสาหรรมและบรการ ไมมขอมล

- รายไดอนๆ เฃน คาเชา ลกหลานสงเงนมาให ฯลฯ 61,200

รายไดดานการเกษตร 2,779,000

- มลคาการผลตเพอการจ าหนาย 2,587,000

- การเพาะปลกเพอจ าหนาย ไมมขอมล

- การเลยงสตวเพอจ าหนาย 68,000

- การท าประมงเพอจ าหนาย 2,519,000

- มลคาการผลตเพอการบรโภค 192,000

- การเพาะปลกเพอบรโภค ไมมขอมล

- การเลยงสตวเพอบรโภต 56,000

- การท าประมงเพอบรโภค 136,000

รวม 2,840,200

ทมา : ศนยขอมลเพอการพฒนาชนบท กรมการพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทย

http://61.19.244.12/rdic/report.php?id=rep13&year1=2552&year2=2552&loc_id=80080107

89

จากตารางท 12 แสดงรายงานสรปผลวเคราะหรายไดโดยเปรยบเทยบรายไดในป 2552 ของหมท 7 บานน าราบ ต าบลบางสก อ าเภอกนตง จงหวดตรง พบวา รายไดจากนอกภาคการเกษตร (61,200 บาท) และรายไดดานการเกษตร (2,779,000 บาท) ขณะทการผลตสวนใหญ เปนลกษณะของการผลตเพอการจ าหนาย (2,587,000 บาท) มากกวาการผลตเพอการบรโภค (192,000 บาท)

บานน าราบไดมการจดประชมยอยเมอวนท 12 พฤษภาคม 2553 ณ ศาลาเอนกประสงคบานน าราบ เวลา 13.00 น.

เพอพดคยเพมเตมกบคนในบานน าราบ พบวา ฐานะทางเศรษฐกจของคนในบานน าราบสวนใหญกลมคนทท าสวน

ยางพารา หรอท าเกษตรกรรม จะมฐานทคอนขางดกวา กลมคนทท าประมงพนบาน ขณะทมบางครอบครวประกอบอาชพ

ทงเกษตรและประมงจงท าใหมฐานะทางบานไมขดสนเชนกน และเมอท าการศกษาโดยใชแบบสอบถามกบกลมตวอยาง

145 ครอบครว โดยพจารณาแยกตามลกษณะฐานะทางเศรษฐกจ พบวา

1. ครอบครวทมฐานะด เปนผมอนจะกน หรอฐานะรวย จ านวน 15 ครอบครว สวนใหญมสมาชกครอบครวอยระหวาง 2-7 คน และมรายไดตอครวเรอนตอคนเฉลย 4,557 บาท/เดอน ทงนจ านวน 10 ครอบครว ประกอบอาชพคาขาย ธรกจสวนตว/ อตสาหกรรมครวเรอน เมอพจารณาขอมลดานการเงนพบวา 11 ครอบครว มหนสนอยระหวาง 20,000 – 500,000 บาท (รอยละ 73.33) และไมมหนสน 4 ครอบครว (รอยละ 26.67) ดานการออมเงนในครอบครวพบวา 11 ครอบครว (รอยละ 78.57) ออมเงนในรปแบบของธนาคารพาณชย รองลงมาคอการออมเงนทงในรปแบบธนาคารพาณชยและการออมเงนในชมชน เชน กลมออมทรพย กองทนเงนลาน จ านวน 2 ครอบครว (รอยละ 13.33) ม 1 ครอบครว (รอยละ6.67) ออมในชมชนเพยงแหลงเดยว และไมมเงนออมในแหลงใดเลย 1 ครอบครว (รอยละ 6.67) นอกจากนพบวาคนฐานะดจะมการออมในรปแบบอนๆ เพมขน เชน ทองค า เครองประดบ อสงหารมทรพย (ทดน) เมอสอบถามถงทนส ารองฉกเฉนภายในครอบครว พบวา รอยละ 93.33 มทนส ารองฉกเฉน เชน กรณทเกดเจบปวยไมสบาย อบตเหต เกดภยธรรมชาต เปนตน คนทตดสนใจในการใชเงนในกรณเกดเหตการณฉกเฉน จะเปนการตดสนใจรวมกนระหวางสามและภรรยา คดเปนรอยละ 71.43 รองลง คอ การตดสนใจของภรรยา คดเปนรอยละ 14.29 ส าหรบบทบาทของผหญงในครอบครว พบวา ผหญงจะมบทบาทส าคญในดานการหารายไดจากการประกอบอาชพทงในและนอกชมชน นอกจากนจะท าหนาทจดเตรยมอปกรณส าหรบประกอบอาชพ และส าหรบหนาทการดแลบานทผหญงใหความส าคญคอ การดแลบตร ท างานบาน ท าอาหาร ดแลใหมน าสะอาดส าหรบครอบครว และตดตอธระตางๆ นอกชมชน เชน โรงเรยน โรงพยาบาล สถานทราชการ ธนาคาร ตามล าดบ

2. ครอบครวทมฐานะปานกลาง จ านวน 24 ครอบครว จากการศกษาพบวา สวนใหญมสมาชกครอบครวอยระหวาง 2-11 คน และมรายไดตอครวเรอนตอคนเฉลย 2,753 บาทตอเดอน ทงนจ านวน 13 ครอบครวประกอบอาชพคาขาย ธรกจสวนตว/ อตสาหกรรมครวเรอน รองลงมาจ านวน 7 ครอบครวประกอบอาชพรบจางทวไป และจ านวน 3 ครอบครวประกอบอาชพประมงพนบาน ขณะท 1 ครอบครวไมไดมการระบอาชพ เมอพจารณาขอมลดานการเงนพบวาจ านวน 13 ครอบครว (รอยละ 54.17) มหนสนอยระหวาง 30,000 – 300,000 บาท และไมมหนสนจ านวน 11 ครอบครว (รอยละ 45.83) ส าหรบการออมเงนในครอบครวพบวาจ านวน 20 ครอบครว ทมการออมเงน (รอยละ 83.33) โดยแบงเปนออมในธนาคารจ านวน 12 ครอบครว

90

(รอยละ 50.00) รองลงมาคอ การออมเงนทงธนาคารและแหลงออมเงนในชมชนจ านวน 5 ครอบครว (รอยละ 20.83) ออมเงนในชมชนจ านวน 3 ครอบครว (รอยละ 12.50) และสดทายคอไมมการออมเงนจ านวน 4 ครอบครว (รอยละ 16.67) นอกจากนไดมการออมในรปแบบอนๆ เชน ทองค า เครองประดบ อสงหารมทรพย (ทดน) เมอสอบถามถงทนส ารองฉกเฉนภายในครอบครว พบวา รอยละ 70.83 มทนส ารองฉกเฉน เชน กรณทเกดเจบปวยไมสบาย อบตเหต เกดภยธรรมชาต เปนตน และคนทจะตดสนใจในการใชเงนฉกเฉนน คอ สามและภรรยาตดสนใจรวมกนคดเปนรอยละ 57.89 รองลงมา คอ การตดสนใจของสาม คดเปนรอยละ 26.32 ส าหรบบทบาทของผหญงในครอบครว พบวา ผหญงจะมบทบาทส าคญในดานการหารายไดจากการประกอบอาชพนอกชมชน และการเตรยมเครองมอในการประกอบอาชพ และส าหรบหนาทดแลบานทผหญงใหความส าคญคอ การดแลบตร ท างานบาน ท าอาหาร ดแลใหมน าสะอาดส าหรบครอบครว และตดตอธระตางๆ นอกชมชน เชน โรงเรยน โรงพยาบาล สถานทราชการ ธนาคาร ตามล าดบ

3. ครอบครวทมฐานะยากจน หรอขดสนเงนทอง จ านวน 81 ครอบครว จากการศกษาพบวา คนในฐานะยากจนจะมสมาชกครอบครวอยระหวาง 1 - 11 คน และมรายไดตอครวเรอนตอคนเฉลย 1,999 บาทตอเดอน สวนใหญประกอบอาชพรบจางทวไปจ านวน 34 ครอบครว รองลงมาคอ อาชพประมงพนบานจ านวน 22 ครอบครว อาชพคาขาย ธรกจสวนตว/อตสาหกรรมครวเรอน จ านวน 20 ครอบครว และ อาชพอนๆ จ านวน 5 ครอบครว ตามล าดบ เมอพจารณาขอมลดานการเงนพบวาจ านวน 50 ครอบครว (รอยละ 61.73) มหนสนอยระหวาง 10,000 – 180,000 บาท และไมมหนสนคดเปนจ านวน 31 ครอบครว (รอยละ 38.27) ส าหรบการออมเงนของครอบครวทมฐานะยากจน พบวา ครอบครวทมการออมเงนมจ านวน 54 ครอบครว (รอยละ 66.67) แบงเปนการออมเงนในชมชนมากทสดจ านวน 26 ครอบครว (รอยละ 32.10) รองลงมาคอ การอออมในธนาคารจ านวน 15 ครอบครว (รอยละ 18.52) ล าดบตอมาคอการออมเงนทงธนาคารและในชมชนจ านวน 13 ครอบครว (รอยละ 16.05) และไมมการออมเงนจ านวน 27 ครอบครว (รอยละ 33.33) นอกจากนไดมการออมในรปแบบอนๆ เชน ทองค า เครองประดบ เปนตน เมอสอบถามถงทนส ารองฉกเฉนภายในครอบครว พบวา รอยละ 43.21 มทนส ารองฉกเฉน เชน กรณทเกดเจบปวยไมสบาย อบตเหต เกดภยธรรมชาต เปนตน คนทตดสนใจในการใชเงนฉกเฉน คอ การตดสนใจรวมกนระหวางสามและภรรยา คดเปนรอยละ 74.29 รองลง คอการตดสนใจรวมของทกคนในครอบครว คดเปนรอยละ 11.43 ส าหรบบทบาทของผหญงในครอบครว พบวา ผหญงจะมบทบาทส าคญในดานการหารายไดจากการประกอบอาชพในชมชน และการเตรยมเครองมอในการประกอบอาชพ และส าหรบหนาทดแลบานทผหญงใหความส าคญคอ การดแลบตร ท างานบาน และท าอาหาร ตามล าดบ

91

สวนท 2 การมอาหารเพยงพอ การเขาถงอาหาร ประโยชนและคณภาพของอาหาร

2.1 การมอาหารเพยงพอ การมอาหารเพยงพอหรอการมอยของอาหาร ในการศกษาน หมายถง ลกษณะของการไดมาของอาหารในครอบครว แหลงทไดมาซงอาหาร ปรมาณ ชนด และความหลากหลายของอาหารจากแหลงนนๆ เพยงพอส าหรบการด ารงชวตของคนในครอบครว และชมชน รวมทงรปแบบการด าเนนชวตของคนในครอบครวและชมชน และจากการศกษาโดยใชแบบสอบถาม การสงเกต การสมภาษณเชงลก และการประชมกลมยอย พบวา 2.1.1 รปแบบการด าเนนชวตของคนในครอบครว ครอบครวในชมชนประมงสวนใหญผทท าหนาทจดหาอาหาร คอ ภรรยาหรอผหญง และเมอเกดกรณทอาหารไมเพยงพอส าหรบคนรบประทานในครอบครว แตละฐานะจะมการแกไขปญหา คอ คนฐานะดจะมการแกไขปญหาโดยการ ขอความชวยเหลอจากญาตหรอเพอนบาน ในบขณะทฐานะปานกลางและยากจนใชวธการกยมเงนจากญาตและเพอนบาน และพบวาทกฐานะมการเลอกลดปรมาณอาหาร มากกวาคณภาพอาหาร 2.1.2 ลกษณะการไดมาของอาหารในครอบครว จากการสมภาษณผสงอายในหมบานและกลมผหญงเกยวกบลกษณะการไดมาของอาหารเปรยบเทยบกนในระหวางอดตและปจจบน พบวา

1. ลกษณะการไดมาของอาหารในอดต ยอนหลงกลบไปประมาณกวา 50-60 ป พบวา อาหารสวนใหญไดมาจากแหลงอาหารตามธรรมชาต ไดแก ปา ทะเล บางครอบครวมการปลกผกและผลไมไวรบประทานเอง นอกจากนพบวาในอดตมการปลกขาวบางในบางบาน แตปจจบนไดมการเปลยนพนทไปเปนพนทสวนยางพาราและสวนผลไมหมดแลว เนองจากสภาพของพนทไมเหมาะส าหรบการปลกขาว

2. ลกษณะการไดมาของอาหารในปจจบน พบวา มรานคาในชมชน ตลาดนดชมชน และรถเร (รถพมพวง) น าสนคามาขายมาขน โดยสนคาทน ามาขายทมทงอาหารสด อาหารแหง และอาหารส าเรจรป อนเนองมาจากการคมนาคมทสะดวกมากขน อยางไรกตามในบางครอบครวทท าประมงพนหรอท าสวนผลไม กจะมอาหารบางสวนทไดมาจากทะเลและสวนของตนเอง

92

93

จากกราฟท 16 แสดงรอยละการไดมาของอาหารแตละประเภทในปจจบนของบานน าราบเปรยบเทยบกบสถานะทางเศรษฐกจ พบวา

1. อาหารประเภทเนอสตว คนทฐานะดจะมสดสวนของการซอมากกวากลมคนในฐานะอน คดเปนรอยละ 46.67 ของคนทมฐานะด ขณะทกลมคนฐานะปานกลางและฐานะยากจนอยในสดสวนต าคอรอยละ 4.17 ของคนทมฐานะปานกลาง และรอยละ 8.75 ของคนทมฐานะยากจน ตามล าดบ ส าหรบประเภทของเนอสตวทกลมคนฐานะดนยมซอ ไดแก เนอวว ไก เปด แพะและอาหารทะเล และกลมคนทมฐานะปานกลางและฐานะยากจนจะนยมซอ เนอวว ไก และเปด ฯลฯ เมอวเคราะหถงคาใชจายในการซออาหารประเภทเนอสตวภาพรวมของทกฐานะคอ 214 บาท/ครอบครว /สปดาห และเมอวเคราะหลงไปในแตละฐานะพบวา ฐานะดมคาใชจายในการซออาหารประเภทนเฉลย 285 บาท/ครอบครว/สปดาห ฐานะปานกลางมคาใชจายเฉลย 198 บาท/ครอบครว /สปดาห และ ฐานนะยากจนมคาใชจายเฉลย 205 บาท/ครอบครว /สปดาห และเมอพจารณาลงไปในกลมอาชพพบวา กลมอาชพทประกอบธรกจสวนตวจะมอตราการซออาหารประเภทเนอสตวในเกอบทกประเภท ขณะทกลมชาวประมงพนบานจะไมซออาหารทะเล เพราะสามารถจบไดดวยตนเอง อยางไรกตามรปแบบการด าเนนชวตเพอใหไดมาของอาหารของทงสามสถานะยงคงเปนทงการหาเองตามธรรมชาตและการซอควบคกนในอตราสวนทสง แหลงทซอหาอาหารสวนใหญ คอ ตลาดนดภายในและภายนอกชมชน หางสรรพสนคา (โลตสทาศาลา โลตสนครศรธรรมราช) รถเร (รถพงพวง)

2. อาหารประเภทผก คนทมฐานะดจะมสดสวนของการซออาหารประเภทนสงกวาคนในทกสถฐานะ คอ รอยละ 80.00 ของคนทมฐานะด ขณะท คนฐานะปานกลางและคนฐานยากจนจะมสดสวนของการหาทงจากธรรมชาตและซอสงคอ รอยละ 54.17 ของคนทมฐานะปานกลาง และ รอยละ 64.20ของคนทมฐานะยากจน ตามล าดบ เมอวเคราะหถงคาใชจายในการซออาหารประเภทผกในภาพรวมของทกฐานะเฉลยคอ 72 บาท/ครอบครว/สปดาห และเมอวเคราะหแยกไปในแตละฐานะพบวา ฐานะดมคาใชจายเฉลย 74 บาท/ครอบครว /สปดาห ฐานะปานกลางมคาใชจายเฉลย 70 บาท/ครอบครว/สปดาห และ ฐานนะยากจนมคาใชจายเฉลย 73 บาท/ครอบครว /สปดาห และผกสวนใหญทซอไดแก แตงกวา มะเขอ กระหล าปล ถวพ ผกบง คะนา ฟกทอง ถวฝกยาว บวบ หอม กระเทยม ชะอม แครอท ขมน เหด มะนาว ฯลฯ โดยจะซอหาอาหารเหลานไดตามตลาดนดทงในและนอกชมชน รานคาในชมชน หางสรรพสนคา (โลตสทาศาลา โลตสนครศรธรรมราช) รถเร (รถพมพวง) ส าหรบผกทสวนใหญสามารถหาไดเองตามธรรมชาต เชน ต าลง ผกหวาน ตะไคร กระเพรา พรก ยอดแมะ ยอดเทยม ยอดขหนอน โหระพา ขง ขา เปนตน

3. อาหารประเภทผลไม สดสวนของการหาทงจากธรรมชาตและการซอของทงสามกลมฐานะจะอยในสดสวนทสง แตฐานะปานกลางจะมสดสวนทสงทสดคอ รอยละ 91.67 และเปนทนาสงเกตวาคนฐานะดและฐานะยากจนมสดสวนการซอผลไมอยในระดบทใกลเคยงกนคอ รอยละ 33.33 และรอยละ 37.50 ตามล าดบ เมอวเคราะหถงคาใชจายในการซออาหารประเภทผลไมในภาพรวมเฉลย 143 บาท/ครอบครว /สปดาห และวเคราะหลงไปในแตละฐานะพบวา ฐานะดมคาใชจายเฉลย 169 บาท/ครอบครว/สปดาห ฐานะปานกลางมคาใชจายเฉลย 139 บาท/ครอบครว /สปดาห และ ฐานนะยากจนมคาใชจายเฉลย 140 บาท/ครอบครว /สปดาห และผลไมทสวนใหญซอมารบประทาน ไดแก ฝรง แอปเปล ล าใย ลนจ ทเรยน เงาะ องน แคนตาลป มงคด ลางสาด แตงโม สม

94

โอ ระก า ทบทม แกวมงกร สปปะรด สมเขยวหวาน เปนตน ผลไมเหลานเปนผลไมตามฤดกาลเชนกน แตไมสามารถผลตไดในพนทจงตองซอหาจากตลาด หรอ หางสรรพสนคา (โลตสทาศาลา โลตสนครศรธรรมราช) ส าหรบผลไมทสามารถหาไดเองสวนใหญตามธรรมชาตไดแก มะพราว มะมวง มะยม มะละกอ ขนน กลวย กระทอน ฯลฯ

4. อาหารประเภทอนๆ คออาหารทไมใชอาหารหลกประเภทเนอสตว ผกหรอผลไม แตจะเปนประเภทขนมหวาน ขนมขบเคยว (ขนมซอง ขนมหอ) และเครองดมทไมใชน า ประเภทของเครองดมทนยมบรโภค ไดแก น าชา กาแฟ น าอดลม น าปน น าผลไม เครองดมชก าลง จากการศกษาพบวา ทกครอบครวจะบรโภค น าชาหรอกาแฟ ทกวน สวนหนงเปนเพราะวฒนธรรมของชาวมสลมทนยมดมชาหรอกาแฟเปนประจ า โดยจะรบประทานรวมกบ ขนมหวาน เชน ขาวเหนยวหนาตางๆ ขนมไทยประเภทตางๆ หรอขนมอบ เชน โดนท ขนมปงอบ ถวทอด เปนตน นอกจากนพบวา กลมคนทมฐานะปานกลางหรอยากจนบางครวเรอน จะมการผลตอาหารประเภทขนมหวานจากวตถดบภายในบานหรอชมชน เชน การท ากลวยบวชช กลวยเชอม ขนมไขหวาน ขาวเหนยวหวหวาน (ขาวเหนยวหนาสงขยา) มะพราวแกว เปนตน อยางไรกตามพบวามสดสวนของการซออาหาร และขนมขบเคยว (ขนมซอง ขนมหอ) ขนมอบตางๆ เชน เคก คกก โดนท (ดงกนโดนท) ฯลฯ ในอตราสวนทเพมขน ขนมเหลานสวนใหญจะซอจากรานคาในชมชน ตลาดนด หางสรรพสนคา (โลตส) และรานสะดวกซอ (เซเวนอเวฟเวน) ในตวเมองทาศาลาหรออ าเภอเมอง ส าหรบคาใชจายในการซออาหารเหลานในแตละสปดาหจะมมลคาเฉลยประมาณ 181 บาท/ครอบครว และเมอวเคราะหลงไปในแตละฐานะพบวา ฐานะดมคาใชจายเฉลย 253 บาท/ครอบครว /สปดาห ฐานะปานกลางมคาใชจายเฉลย 133 บาท/ครอบครว /สปดาห และ ฐานนะยากจนมคาใชจายเฉลย 182 บาท/ครอบครว/สปดาห และพบขอมลจากการสมภาษณเพมเตมวาปจจบนวาคนทมฐานะดและปานกลางบางครอบครวนยมออกไปรบประทานอาหารประเภทฟาสฟดส และบฟเฟ ตามรานอาหารเพมมากขน

5. น าดมและน าใช ทงสามฐานะมการใชน าทงจากธรรมชาตและจากการซอ ซงมสดสวนทสงในทงสามกลม จากการสมภาษณเพมเตมพบวา น าธรรมชาตทใชมทงน าฝนและน าบอตน ส าหรบน าประปาจะมเฉพาะบานทตดกบถนน และน าดมสวนใหญจะซอเปนถงขนาด 20 ลตร ขณะทบางครอบครวคงใชน าบอหรอน าฝนในการดมกน

2.1.3 แหลงอาหารและชนดอาหารของชมชน จากการศกษา พบวา ปจจบนแหลงอาหารของบานน าราบประกอบดวย 8 แหลงหลก ไดแก

1) อาหารบรเวณชมชน คอพชผกทขนเองตามธรรมชาตและสามารถน ามาประกอบอาหารได เชน มะพราว มะละกอ มะมวง มะกรด ผกบง พรก ขา ตะไคร เปนตน

2) อาหารจากแหลงทรพยากรธรรมชาต เปนอาหารทไดจากการเกบและจบจากแหลงอาหารธรรมชาต ไดแก ปาชายเลน ทะเล สวนหนงไดถกน าไปบรโภคและสวนใหญไดถกน าไปขายหรอแปรรปเพอขาย เชน กง หอย ป ปลา นก ตนจาก ตนชะคราม เปนตน

3) อาหารจากการเลยง ในชมชนบางสวนนยมเลยงสตวบางชนดไวส าหรบเปนอาหาร เชน ไก แพะ เปนตน

95

4) อาหารจากตลาดสด มอาหารทหลากหลายประเภท ไดแก ขาวสาร เนอวว เนอหม เนอไก อาหารทะเล ผลตภณฑจากอาหารทะเล ผกสด และผลไม เชน คะนา กระหล าปล พรก กระเทยม หวหอม ฝรง แอปเปล แกวมงกร แตงกวา ลกชน ไสกรอกตางๆ ฯลฯ รวมทงขนมประเภทตาง ทงขนมท าเองและขนมถงหรอขนมขบเคยว (ขนมซอง) ชนดตางๆ อาหารหมกดอง เครองปรงรส เปนตน

5) อาหารจากตลาดนดชมชน สวนใหญเปนอาหารส าเรจรปและอาหารปรงรส เชน ลกชนปง ไกทอด -ขาวเหนยว ไกยาง ย าประเภทตางๆ น าอดลม ขนมหวานเปนถง ผลไมตางๆ ฯลฯ

6) อาหารจากรานคาในชมชน รานคาในชมชนมหลายประเภทไดแก รานขายอาหารทจะขายอาหารตามสง ชา กาแฟ น าหวาน เปนตน รานโชวหวยจะขายสนคาประเภท ผกผลไมตางๆ ขนมซอง มามา ปลากระปอง น าอดลม น าแขง ผลไม สนคาปรงรสส าหรบท าอาหาร ฯลฯ

7) อาหารจากรถเร (รถพมพวง) เปนรถกระบะบรรทกอาหารประเภท ผก ผลไม เนอสตว อาหารส าเรจรป ประเภทไสกรอก ลกชนตางๆ รวมทงเครองปรงอาหาร เชน น าปลา เกลอ น าตาล ผงปรงรส ฯลฯ

8) อาหารจากหางสรรพสนคาและรานสะดวกซอ

2.1.4 การผลตอาหารในชมชน การผลตอาหารในชมชน จากการศกษาเฉพาะ ลงไปในกลมเกษตรกรและผประกอบอาชพประมง พบวา คนทมฐานะ

ยากจน คดเปนรอยละ 33.33 จะท าหนาทเปนผผลตอาหาร โดยสวนใหญจะประกอบอาชพประมงพนบานรองลงมาคอ อาชพเกษตรกรรม คนในครอบครวทท าหนาทหลกในการหาอาหารหรอผลตอาหารคอสาม คดเปนรอยละ 28.33 โดยอาหารทผลต สวนใหญจะผลตเพอเปนอาหารของครอบครวรอยละ 7.08 และท าการผลตเพอขายรอยละ 92.92 ของครอบครวทมการผลตอาหารทงหมด และเมอสอบถามถงอาหารทผลตหรอรายไดจากการขายผลผลตนนเพยงพอตอการด ารงชวตของคนในครอบครวหรอไม พบวา รอยละ 97.22 มองวาเพยงพอ ขณะท รอยละ 2.78 มองวาไมเพยงพอ 2.2 การเขาถงอาหารและสทธในการจดการทรพยากรธรรมชาต

การเขาถงอาหารและสทธในการจดการทรพยากรธรรมชาต การศกษานจะใหความส าคญกบเรอง การจดการฐานอาหารและฐานทรพยากร และความสามารถในการมอาหาร กลาวคอ การพดถงเรององคความร การตดสนใจ และสทธในระดบครอบครวและชมชนทเกยวของกบฐานอาหารและฐานทรพยากรธรรมชาตในทองถน จากการศกษาพบวา 2.2.1 การมอยของฐานอาหารและฐานทรพยากร

บานน าราบ หมท 7 ต าบลทาศาลา อ าเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช เปนพนททมทรพยากรธรรมชาตหลากหลาย ไดแก ปาชายเลน พนทชายหาด พนทสาธารณะ และทะเล ทรพยากรเหลานเปนฐานอาชพของกลมคนทหลากหลายในพนท ดงนนการศกษาเพอใหทราบถงความตระหนกรถงการมอยของทรพยากร การรบรเรองการเขามาใชประโยชนทรพยากรจากบคคลภายนอก รวมถงรปแบบและวถการผลตทสมพนธกบทรพยากรดงกลาวจงเปนประเดนทส าคญ และจากกราฟท 17 แสดงรอยละของความตระหนกรของคนบานน าราบเกยวกบทรพยากรธรรมขาตในพนท พบวา ทรพยากรปาชายเลน เปนทรพยากรธรรมชาตทคนทงสามกลมฐานะตระหนกรถงความส าคญมากทสด โดยเฉพาะคนทมฐานะยากจนทมความตระหนกรถง

96

ความส าคญรอยละ 32.1 รองลงมาคอ คนทมฐานปานกลาง รอยละ 29.17 และคนทมฐานะด รอยละ 13.33 เปนล าดบสดทาย ขณะททรพยากรทะเลซงเปนทรพยากรใกลตวกลบเปนทรพยากรทคนทงสามกลมฐานะตระหนกรนอยทสด

97

จากกราฟท 18 แสดงรอยละการรบรเกยวกบการทบคคลภายนอกเขามาใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตในบานน าราบ

พบวา คนทมฐานะดไมรบรเกยวกบการทบคคลภายนอกเขามาใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตในบานน าราบ ขณะทคนทม

ฐานปานกลางและฐานะยากจน รบรวา ทรพยากรปาชายเลนเปนทรพยากรธรรมชาตทคนภายนอกเขามาใชประโยชนมากทสด

โดยคนทมฐานะปานกลางมการรบรในเรองดงกลาว คดเปนรอยละ 20.83 ของคนทมฐานะปานกลาง และรองลงมาคอ ฐานะ

ยากจน คดเปนรอยละ 11.11 ของคนทมฐานะยากจน และเมอสอบถามเพมเตมพบวา การเขามาใชประโยชนจะเปนรปแบบของ

การอนรกษ เชน การเขามาปลกปาชายเลนของหนวยงานหรอสถานบนการศกษา เชน องคการบรหารสวนต าบลทาศาลา องคการ

บรหารสวนต าบลปากพน มหาวทยาลยราชภฎนครศรธรรมราช มหาวทยาลยวลยลกษณ โรงเรยนดารลอามารศกษา เปนตน

2.2.2 การจดการฐานอาหารและทรพยากร

จากการศกษาพบวาคนในฐานะปานกลาง มความเชอหรอค าสอนทเกยวของกบทรพยากรธรรมชาตมากทสด คดเปนรอยละ 33.33 และสวนใหญจะเปนผทประกอบอาชพคาขายและธรกจสวนตว ส าหรบองคความรและความเชอของชมชนประมงพนบานทเกยวของกบการจดการทรพยากรทะเลและชายฝง ไดถกปลกฝงอยในค าสอนของศาสนาอสลาม ดงค ากลาวทวา “ทรพยากรในโลกนเปนขององคอลลอฮ การน าทรพยากรดงกลาวมาใชจะตองใชอยางคมคา และไมท าใหผอนเดอดรอน” ค าสอนนตองการใหมการใชทรพยากรทกอยางทมบนโลกอยางคมคาไมทงขวาง ทงทรพยากรบนบกและในทองทะเล รวมทงการใชทรพยากรดงกลาวจะตองไมท าใหผอนเดอดรอนอกดวย ค าสอนเหลานผน าทางศาสนาในชมชนจะเปนผถายทอดไปยงสมาชกในชมชน

ความรทางนโยบาย กฏหมาย ทเกยวของกบทรพยากร พบวา กลมคนฐานะปานกลางเปนกลมทมความรเกยวกบเรองนมากทสด รอยละ 54.17 ของครอบครวฐานะปานกลางทงหมด โดยสวนใหญจะเปนคน ทประกอบอาชพเกยวกบคาขายธรกจสวนตว อาชพประมงพนบาน ส าหรบกฎหมายและนโยบายทคนกลมนใหความสนใจ ไดแก การอนรกษพนธสตวน า การปลกปาชายเลน การใชเครองมอประมง การหามคราดหอย การอนรกษพลงงาน ฯลฯ ส าหรบคนในฐานะด ใหความส าคญกบเรองน นอยทสด คดเปนรอยละ 40.00 ของครอบครวทมฐานะดทงหมด 2.2.3 ความสามารถในการมอาหาร

จากการสอบถามเรองสทธในทอยอาศยและทดนท ากน พบวา ในภาพรวมพบวาบานน าราบจะมการครอบครองทดนประมาณ 0.51 ไร/ครอบครว โดยสวนใหญถอครองทดนประมาณ 0.5 – 0.99 ไร จ านวน 57 ครอบครว (รอยละ 47.50) รองลงมาคอ นอยกวา 0.5 ไร จ านวน 38 ครอบครว (รอยละ 31.67) และเมอพจารณาแยกไปตามฐานะพบวา กลมตวอยางทมฐานะดมทดนในครอบครองเฉลย 0.77 ไร/ครอบครว โดยถอครองทดนอยระหวาง 0.5-0.99 ไร จ านวน 11 ครอบครว (14.67) รองลงมาคอ 1-2 ไร จ านวน 3 ครอบครว (รอยละ 4.00) ขณะทกลมตวอยางทมฐานะปานกลางมทดนในครอบครองเฉลย 0.53 ไร/ครอบครว โดยถอครองทดนอยระหวาง 0.5-0.99 ไร จ านวน 14 ครอบครว (18.67) รองลงมาคอนอยกวา 0.5 จ านวน 4 ครอบครว (รอยละ

98

5.33) และกลมตวอยางทมฐานะยากจน มทดนในครอบครองเฉลย 0.46 ไร/ครอบครว โดยถอครองทดนนอยกวา 0.5 ไร จ านวน 33 ครอบครว (44.00) รองลงมาคอ 0.5-0.99 ไร จ านวน 32 ครอบครว (รอยละ 42.67) ตารางท 13 แสดงจ านวนและรอยละของการคอครองทดนของครอบครวในบานน าราบ

ขนาดทดนทถอ

ครอง

สถานะทางเศรษฐกจ

ฐานะด ฐานะปานกลาง ฐานะยากจน รวมทงหมด

ครอบครว รอยละ ครอบครว รอยละ ครอบครว รอยละ ครอบครว รอยละ

ไมมขอมล/ไมสทธ 0 - 4 5.33 4 5.33 14 11.67 นอยกวา 0.5 ไร 1 1.33 4 5.33 33 44.00 38 31.67 0.5-0.99 ไร 11 14.67 14 18.67 32 42.67 57 47.50 1-2 ไร 3 4.00 2 2.67 6 8.00 11 9.17

รวมเปน 15 20.00 24 32.00 75 100.00 120 100.00

จากการสอบถามเพมเตมในการประชมกลมยอยเมอวนท 19 มถนายน พ.ศ. 2553 ณ รองจอดเรอท 3 บานน าราบ ท าใหไดขอมลเพมเตมในเรองลกษณะของการถอครองทดนในหมบานพบวาสวนใหญมเอกสารสทธเปนโฉนดทดนซงแสดงการถอครอง แตมบางสวนในบรเวณรมทะเลทยงไมมการออกโฉนดทดน มเพยงเอกสารแสดงการใชประโยชนในทดนเทานน และภายหลงเมอเกดการเปลยนแปลงของสภาพภมประเทศ คอมดนเลนมาทบทมบรเวณหนาหาด ท าใหพนทในหมบานเพมเปนดนงอกบรเวณหนาหาด ตงแตประมาณ 30 ป ทผานมา สงผลใหเกดปญหาเรองการสทธในการครอบครองทดนในพนทงอก ซงปจจบนทดนในสวนทเปนปาชายเลนของหมบานอยในการดแลของกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง และทดนในสวนทเปนพนทหาดทรายจะอยในการดแลรบผดชอบของกรมการขนสงทางน าและพาณชยนาว 2.3 ประโยชนและคณภาพของอาหาร ดานประโยชนและคณภาพของอาหาร เปนการพจารณาถง พฤตกรรรมการรบประทานอาหารในครอบครว การค านงถงคณคาทางโภชนาการและความสะอาดปลอดภยของอาหาร รวมถง สขภาวะทางโภชนาการของคนในชมชนประมงพนบาน 2.3.1 พฤตกรรมการรบประทานอาหารในครอบครว จากการสอบถามกลมตวอยางจ านวน 120 ครอบครว โดยแบบสอบถาม พบวา บานน าราบรอยละ 91.67 ของกลมตวอยางรบประทานอาหารครบสามมอ โดย คนทมฐานะยากจนมการรบประทานอาหารครบ 3 มอ คดเปนรอยละ 87.65 ของครอบครวทมฐานะยากจน ในขณะทครอบครวทมฐานะปานกลางและฐานะด มการรบประทานอาหารครบ 3 มอทกครอบครว คดเปนรอยละ 100.00

99

พจารณาเรองการตรงตอเวลาของการรบประทานอาหารพบวา รอยละ 67.50 ของกลมตวอยาง รบประทานอาหารตรงตอเวลา กลมคนทมฐานะดอตราการรบประทานอาหารทตรงเวลามากทสด คดเปนรอยละ 93.33 ของครอบครวทมฐานะด รองลงมาคอ ฐานะปานกลาง คดเปนรอยละ 83.33 ของครอบครวฐานะปานกลาง และครอบครวฐานะยากจนมการรบประทานอาหารทตรงเวลานอยทสด คดเปนรอยละ 93.33 ของครอบครวยากจนทงหมด

2.3.2 การค านงถงคณคาทางโภชนาการและความสะอาดปลอดภยของอาหาร

จากกราฟท 19 แสดงใหเหนถงโภชนาการของคนในบานน าราบสวนใหญรบประทานอาหารครบทกประเภทใน 1 มอ และเมอพจารณาแยกตามสถานะทางเศรษฐกจ พบวา ครอบครวทฐานะดทกครอบครวมการรบประทานอาหารทง 4 ประเภทใน 1 มอ คดเปนรอยละ 100.00 ส าหรบครอบครวทมฐานะปานกลางและฐานะยากจน อาหารประเภททมการรบประทานทกมอ คอ อาหารในกลมของแปงและโปรตน ในขณะทการรบประทานผกและผลไมของฐานะปานกลางและยากจนมความใกลเคยงกน โดยพบวารอยละของครวเรอนทมการรบประทานผกทกมอคอรอยละ 87.50 และ 88.75 ตามล าดบ รอยละของครวเรอนทมการรบประทานผลไมทกมอคอ รอยละ 87.50 และ 91.25 ตามล าดบ

100

เมอสอบถามเพมเตมเกยวกบการปรงอาหารพบวา ครอบครวทมฐานะปานกลางและฐานะดมการรบประทานอาหารผานการปรงสกทกครอบครว คดเปนรอยละ 100.00 ส าหรบครอบครวทมฐานะยากจนมการรบประทานอาหารทผานการปรงสกเปนสวนใหญ คดเปนรอยละ 97.53 ของครอบครวทมฐานะยากจนทงหมด

จากกราฟท 20 แสดงใหเหนวากรณทประสบกบสภาวะขาดแคลนทางการเงน หรอ ภยธรรมชาต หรอ สถานการณฉกเฉน ในครอบครวท าใหมการเปลยนแปลงคณภาพของอาหารหรอไม พบวา ครอบครวฐานะยากจนพบสถานการณดงกลาวมากทสด คดเปนรอยละ 95.06 ของครอบครวฐานะยากจนทงหมด รองลงมาคอ ฐานะปานกลาง รอยละ 66.67 ของครอบครวฐานะปานกลาง และ ฐานะด รอยละ 40.00 ของครอบครวฐานะดทงหมด การแกปญหาเบองตนของครอบครวทง 3 ฐานะคอ การเลอกทจะเปลยนแปลงปรมาณอาหารแทนการลดคณภาพอาหาร ขณะทบางครอบครวทเลอกลดทงคณภาพและปรมาณของอาหาร

จากการสอบถามเกยวกบโรคทเกยวของกบการขาดสารอาหาร พบวา ภาพรวมรอยละ 1.67 เคยประสบกบปญหาดงกลาว และสวนใหญอยในฐานะยากจน พบวามครอบครวทเคยมคนเปนโรคเกยวกบสารอาหารอย รอยละ 2.47 ของคนทมฐานะยากจนทงหมด

101

2.3.3 ความคดเหนตอการรบประทานอาหารนอกบานและการเลอกซออาหาร

จากการจดท าแบบสอบถามพบวา รอยละ 69.17 ของคนในชมชนไมนยมรบประทานอาหารนอกบาน และสวนใหญคนในฐานะยากจนไมนยม ส าหรบเหตผลของการไมนยมรบประทานอาหารนอกบานของคนบานน าราบ เพราะอาหารไมถกปากและราคาจะแพงกวาการซอมาท าเอง ซงการประกอบอาหารดวยตนเองจะแนใจไดทงเรองคณภาพรสชาต และความปลอดภยของอาหาร ประกอบกบคนในชมชนสวนใหญเปนนบถอศาสนาอสลามการรบประทานอาหารจะตองค านงถงหลกการทางศาสนาดวย และหากตองทานอาหารนอกบานกจะตองเปนรานอาหารทปรงโดยผทนบถอศาสนาอสลาม อยางไรกตามพบวาอก รอยละ 30.83 นยมรบประทานอาหารนอกบานและสวนใหญเปนคนทมฐานะด และสถานททนยมไปรบประทานอาหารคอ รานอาหารในชมชน เหตผลของการรบประทานอาหารนอกบานเพราะสะดวก ประหยด และรวดเรว และท าใหไมเสยเวลาในการประกอบอาชพ เพราะสวนใหญกตองไปประกอบอาชพทงในและนอกชมชน อยางไรกตามกยงใหความส าคญกบการประกอบอาหารกนเองภายในครอบครว หรอการซออาหารส าเรจรปมารบทานรวมกนในครอบครว

จากการสอบถามพบวา รอยละ 97.50 ของคนในชมชนจะเลอกซออาหารตามฤดกาล กลาวคอ รอยละ 100.00 ของครอบครวทมฐานะดจะเลอกซออาหารตามฤดกาล รองลงมาคอฐานะปานกลาง คดเปนรอยละ 95.83 ของครอบครวฐานะปานกลางทงหมด และคนทมฐานะยากจนมการซออาหารตามฤดกาล คดเปนรอยละ 97.53 ของครอบครวฐานะยากจนทงหมด และเมอสอบถามเพมเตมพบวา อาหารทรบประทานสวนใหญเปนอาหารทผลตในทองถน คดเปนรอยละ 98.33 เนองมาจาก หาซอไดงาย ไดของทสด และมราคาถก สวนท 4 ปจจยทมผลตอความมนคงดานอาหารในชมชนประมงพนบาน

ปจจยทมผลตอความมนคงดานอาหาร จะท าการศกษาถงศกยภาพของชมชน ไดแก ทนตางๆ ทมอยในชมชน เชน ทางกายภาพ ทนทางมนษย ทนทางสงคม เปนตน และความเสยงในปจจบนทเปนปจจยภายนอก เชน สภาพอากาศทแปรปรวน ปญหาโลกรอน นโยบายภาครฐ ฐานทรพยากรเสอมโทรม เปนตน 4.1 ศกยภาพและขอจ ากดของบานน าราบ 4.1.1 ทนภายในของบานน าราบ

1) ทนทางสงคม บานน าราบเปนหมบานทศกยภาพภายในทคอนขางเขมแขงในสวนของกลมชาวประมงพนบาน เนองจากมการท างานรวมกบชมรมประมงพนบานจงหวดตรงมาเปนระยะเวลานานกวา 10 ป โดยกลมเหลานไดแก กลมออมทรพยประมงพนบานบานน าราบ ชดปฏบตการเฉพาะกจเฝาระวงรกษาทะเล (ฉก.) คณะกรรมการปาชายเลนชมชนบานน าราบ เปนตน ขณะทกลมชาวบานทประกอบอาชพเกษตรกรรมสวนใหญจะไมไดมการรวมตวกน นอกจากนในสวนขององคกรทเขาไปท างานรวมกบชมชนประมงพนบานในบานน าราบมทงหนวยงานราชการและองคกรพฒนาเอกชนไดแก สวนบรหารจดการปาชายเลนท 3 สถานพฒนาทรพยากรปาชายเลนท 30 สถานพฒนาปาชายเลนท 31 กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง สมาพนธชาวประมงพนบานภาคใต ชมรมประมงพนบานจงหวดตรง มลนธซเมนตไทย มลนธอนดามน เปนตน

102

2) ทนทางวฒนธรรม ชาวบานน าราบสวนใหญนบถอศาสนาอสลาม ดงนนจงมวฒนธรรมและประเพณทองถนทเกยวของกบศานาอสลาม เชน พธเขาสนส เปนพธกรรมในการเขาสศาสนาอสลามของเดกอายต ากวา 9 ป ประเพณแตงงานบาวสาวของศาสนาอสลาม การถอศลอด ฮารอายอปละ 2 ครง (อดฏฟรหรและ อดลอฎฮา) เปนตน

3) ทนทางทรพยากรธรรมชาต บานน าราบในอดตเปนแหลงศนยรวมทรพยากรสตวน ามากมาย ทงกง หอย ป และปลา ชาวบานน าราบอาศยทรพยากรเหลานนหลอเลยงชวตเพอความอยรอด เมอมแรงกดดนจากภายนอกซงเปนผลพวงของความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจถาโถม เขามาในชมชนอยางหนกหนวง ชมชนจงตานทานแรงกดดนดงกลาวไมไหว จงตองเปลยนแปลงไปตามกระแสความเจรญนน ชาวบานในชมชนเองจงตองมการปรบตวและพฒนาการทางดานอาชพ โดยใชเครองมอประมงททนสมยขน แตกยงไมเทากบความทนสมยของการท าประมงพาณชยอยางเรออวนลากและอวน รนทมประสทธภาพเหนอกวา สถานการณการท าประมงในชมชนมการรกล าเขามาท าการประมงผดกฎหมายของเรออวนลาก อวนรน และการระเบดปลา ตลอดจนการบกรกท าลายปาชายเลน เหลานคอผลขางเคยงของการพฒนาทมาพรอมกบความเสอมโทรมของทรพยากร ทางทะเลและชายฝง ประกอบกบบานน าราบเปนพนททเคยประสบกบภยพบตสนาม ท าใหชมชนประมงพนบานชายฝงไดรบผลกระทบทงดานความเสยหายทางอาชพและทรพยสน จากทามกลางปญหาดงกลาว ไดท าใหชมชนเกดแนวคดการจดการทรพยากรทะเลและชายฝงอยางยงยนขน ซงเปนแนวทางมาสการอนรกษและฟนฟทรพยากรทะเลและชายฝงในชมชนน าราบ วตถประสงคหลกคอการฟนฟทรพยากรธรรมชาต และการปกปองทรพยากรธรรมชาต วตถประสงคตอมาคอ การใหทรพยากรธรรมชาตเปนพนทปองกนภยพบตหรอเหตการณธรรมชาตทรายแรง กจกรรมทชมชนด าเนนการ ไดแก การจดการปาชายเลนชมชนรวมกบสวนบรหารจดการปาชายเลนท 3 การจดท าเขตเลเส (ส) บาน มชดเฉพาะกจทางทะเล "ฉก.เลตรง" ท าหนาทชวยดแลทะเล มการเฝาระวงการใชเครองมอประมงผดกฎหมาย ผลของการรกษาทะเลดวยวธการทหลากหลาย ท าใหปจจบนนมการฟนตวของทะเล สตวน าทหายไปไดกลบคนสทองทะเลมากขน

4.1.2 ขอจ ากดบานน าราบ

1) การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทผานมาของบานน าราบ จะเนนไปทการจดการทรพยากรทางทะเลและชายฝง ขณะทพนทอกสวนหนงของบานน าราบเปนพนทดานการเกษตรกรรม การท างานทผานมาเปนเฉพาะกลมชาวประมงพนบานเพยงกลมเดยว ยงไมไดมการเชอมตอกบกลมเกษตรกรรมในพนทบก ดวยเหตนการจดการทรพยากรธรรมชาตในบานน าราบจงยงไมเปนองครวม สงทจะตองด าเนนการตอไปคอ การขยายกจกรรมและความรวมมอระหวางคนในพนทบกและคนในพนทราบในการจดการทรพยากรธรรมชาตแบบองครวม ไมเชนนนแลวการท างานของกลมจะเปนเฉพาะเรองท าใหไมกอใหเกดความเขมแขงทแทจรงภายในชมชน

2) บานน าราบเปนอกหมบานทเคยประสบกบภยพบตสนาม ดงนนจงมชวงระยะเวลาหนงทมการจดท าแผนการจดการภยพบตและการซอมรบมอภยพบต แตอยางไรกตามการด าเนนการเปนไปเฉพาะระยะแรก ไมไดมการด าเนนการอยางตอเนองหรอมการวางแผนรบมอภยพบตหรอแผนรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพอากาศในพนท ประกอบกบชมชนยงไมสามารถเชอมโยงสถานการณในระดบโลกเขากบสถานการณในพนทได ดงนน

103

จ าเปนอยางยงทจะตองมการเตรยมความพรอมของชมชนในพนทอยางตอเนอง อยางไรกตามเรองการรบมอกบภยพบตและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลกในระดบนโยบายของประเทศไทยกไมไดใหความส าคญกบชมชนชายฝงในมตของการสรางความมนคงดานอาชพและทอยอาศย แตจะเปนมตของการปองกนและการโยกยายคนออกจากพนทชายฝง ดวยเหตนจงจ าเปนอยางยงทจะตองมการหยบยกประเดนดงกลาวออกมาพดคยและสรางความชดเจนในระดบนโยบายของประเทศดวยเชนกน

4.2 บทบาทหญงชายในการจดการภยพบต

จากการสอบถามความคดเหนของคนบานน าราบ สวนใหญมองวา บทบาทบรหารจดการชมชนทเกยวของกบภยพบตหรอภยธรรมชาตจากจ านวนครอบครวทเคยประสบภยพบต คดเปนรอยละ 11.67 เปนหนาทของสาม โดยกจกรรมทครอบครวทง 3 ฐานะใหความส าคญมากทสด คอการปองกน การลดผลกระทบ การเตรยมความพรอมรบมอและการชวยเหลอฟนฟระยะสน คดเปนรอยละ 11.67 และงานทไดรบความสนใจนอยทสดคอการชวยเหลอฟนฟระยะยาว คดเปนรอยละ 10.83 และเมอพจารณาถงบทบาทการตดสนใจในระดบครวเรอนพบวา การตดสนใจรวมทงสามและภรรยา มบทบาทในการตดสนใจมากทสด เรองการเตรยมความพรอมรบมอและการชวยเหลอฟนฟระยะสน คดเปนรอยละ 9.17 4.3 การตงรบปรบตวของชมชนเกยวกบภยพบต และการเปลยนแปลงภมอากาศ

จากการสอบถามเรองภยธรรมชาตและภยพบตในพนท (ภยพบต หมายถง พาย ฝนแลง น าทวม การกดเซาะชายฝง การทบถมของตะกอนเลน การเปลยนแปลงของสภาพชายหาด) พบวา บานน าราบ รอยละ 95.83 ใหขอมลวาไมเคยประสบกบภยธรรมชาต หรอภยพบต ซงสวนใหญเปนกลมคนทอยในฐานะด จ านวนรอยละ 100.00 ของครอบครวฐานะดทประกอบอาชพธรกจสวนตว และรอยละ 4.17 ใหขอมลวาเคยประสบกบภยธรรมชาตและภยพบต ซงสวนใหญเปนกลมคนทอยในฐานะยากจน ทประกอบอาชพประมงพนบาน

การตงรบปรบตวและการเตรยมความพรอมในการรบมอกบภยพบตหรอการเปลยนแปลงสภาพอากาศ ในระดบครอบครว พบวา รอยละ 87.50 ของบานน าราบไมไดมการเตรยมความพรอมในเรองดงกลาว ขณะท รอยละ 12.50 ไดมการเตรยมกนในเรองน โดยกลมฐานะทใหความส าคญกบเรองนมากทสดคอฐานะยากจน คดเปนรอยละ 13.58 ของฐานะยากจน รองลงมาคอ ฐานะดคดเปนรอยละ 13.33 และฐานะปานกลางคดเปน รอยละ 8.33 ของฐานะปานกลาง ตามล าดบ

วธการทชมชนเตรยมการปองกน เพอหลกเลยง ลดผลกระทบ และการปองกนเหตความลอแหลมตางๆ จากภยพบตหรอการเปลยนแปลงภมอากาศ ประกอบดวยหลากหลายวธการ เชน การสงเกตสภาพอากาศ เตอนภยใหคนในชมชนทราบเมอมขอมลหรอการแจงเหตเกยวกบเรองดงกลาว การจดท าระบบขอมลขาวสารทสามารถกระจายขาวทนกบเหตการณและเขาถงชมชน รวมทงการถายทอดความรเรองการเฝาระวงภยทางทะเลและอากาศใหกบลกหลานในชมชน เปนตน

การลดผลกระทบและการปองกนทจดท าลวงหนาเพอลดผลกระทบจากภยพบต หรอการเปลยนแปลงภมอากาศ โดยการปลกปาชายเลน การจดท าเขตอนรกษสตวน า

104

การเตรยมความพรอมและการรบมอลวงหนากอนเกดภยหรอจดการในสถานการณฉกเฉน ซงสามารถรบมอกบผลกระทบจากภยพบตไดอยางทนการณและมประสทธภาพ ทางชมชนเสนอวาควรจะมการจดท าระบบสงตอขอมลระหวางกนภายในชมชน หรอจดท าแผนหนภย แตทผานมาชมชนไมไดมการด าเนนการเกยวกบการวางแผนปองกนภยพบตหรอแผนรบมอกบการเปลยนแปลงภมอากาศมากอน

การฟนฟระยะสนและระยะยาว ทางชมชนเสนอวาในระยะสนหากเกดภยพบตจรงจะตองใหการชวยเหลอดานทอยอาศยและอาชพ เพอใหคนทประสบภยสามารถประกอบอาชพหาเลยงตนเองไดเหมอนเดม ในกรณทภยพบตดงกลาวสงผลกระทบตอการด ารงชวต ขณะทการฟนฟระยะยาวทางชมชนไมไดมขอเสนอเกยวกบเรองดงกลาว

ทผานมาหากเกดเหตการณฉกเฉนหรอเกดภยธรรมชาตขนในชมชน หนวยงานทเขามาใหความชวยเหลอไดแก ผใหญบาน องคการบรหารสวนต าบลทาศาลา หนวยงานราชการจากจงหวดนครศรธรรมราช การทองเทยวแหงประเทศไทย (ททท.)

จากการสอบถามพบวาชมชนไดมการเตรยมความพรอม โดยการศกษาดงานหรอฝกอบรมเรองภยธรรมชาต คดเปนรอยละ 1.67 โดยประเดนทศกษาดงานไดแก การจดการปาชายเลนชมชน การรบมอกบภยพบตทางทะเล การตดตามตรวจสอบและเฝาระวงทางทะเล กลมทไดรบการอบรมคอ ชาวประมงพนบาน อาสาสมครพทกษทรพยากรทางทะเลและชายฝง ผน าชมชน เปนตน

ความสามารถในการจดการเมอเกดภาวะประสบภย เมอสอบถามความคดเหนเรองผลกระทบทเกดขนเมอเกดภยธรรมชาต หรอภยพบตในชมชนวาจะสงผลกระทบตอคนกลมใดมากทสดทผานมา พบวา รอยละ 60.00 มองวาสามจะไดรบผลกระทบมากทสดเพราะออกไปประกอบอาชพขางนอก จงมความเสยงสงกวาคนทอยในบาน รองลงมาคอ ลก คดเปนรอยละ 20.00 ขณะเดยวกนเมอสอบถามถงการแกไขปญหาทผานมาเมอเกดสถานการณดงกลาว รอยละ 60.00 มองวาเปนบทบาทของ สาม รองลงมาคอลก คดเปนรอยละ 20.00 4.4 การรบรขอมลขาวสารเกยวกบภยพบตและการเปลยนแปลงสภาพอากาศ

จากการสอบถามพบวาคนในบานน าราบไดรบขอมลขาวสารเกยวกบภยพบตคดเปนรอยละ 99.17 โดยกลมคนทมฐานะดและฐานะปานกลาง มความสนใจทจะตดตามขอมลมากทสด คดเปนรอยละ 100.00 ส าหรบชองทางการสอสารทแตละครอบครวไดใชในการตดตามขอมลขาวสารคอการบอกตอ คดเปนรอยละ 90.68 รองลงมาคอ โทรทศนคดเปนรอยละ 74.58 ส าหรบชองทางโทรศพทบาน ไมไดใหความส าคญเลย โดยคดเปนรอยละ 0.00

เมอสอบถามถงความรวดเรวของขอมลขาวสารเกยวกบภยพบตและการเปลยนแปลงสภาพอากาศทไดรบในแตละครงทผานมาพบวา รอยละ 25.00 แสดงความคดเหนวาไมลาชา และรอยละ 75.00 เหนวามความลาชา เนองมาจากคนทมขอมลหรอม

105

ความรและตดตามเกยวกบเรองนในชมชนมนอย และทผานมาพบวาเมอมเหตการณเกนขนแลวจงจะมการเขามาใหขอมลหรอแกไขตาม รวมทงไมมหนวยงานเขามารวมวางระบบหรอแผนงานทเกยวกบเรองน เมอสอบถามเรองความยากงายของขอมลทไดรบพบวา รอยละ 83.34 แสดงความคดเหนวาขอมลทไดรบนนงายตอการเขาใจและเพยงพอแลว ขณะทรอยละ 17.66 มองวาขอมลทไดรบยงขาดความกระจางและไมเพยงพอ

106

บทสรป

การน าเสนอในบทนเปนการน าเสนอบทสรป เพอน าไปสการพฒนาตวชวดดานความมนคงดานอาหารและขอเสนอส าหรบ

การพฒนาตวชวดดานความมนคงทางอาหารส าหรบชมชนประมงพนบาน โดยมรายละเอยดประกอบไปดวย

1. การมอาหารเพยงพอหรอการพงตวเองไดในระดบครอบครวและชมชน

2. สทธในการเขาถงและจดการทรพยากรธรรมชาต

3. การบรโภคอาหาร

4. ปจจยเสยงทงทางธรรมชาตและสงคมและการตงรบประบตวทงครอบครวและชมชน

5. ตวชวดความมนคงดานอาหารของชมชนประมงพนบาน

1. การมอาหารเพยงพอหรอการพงตวเองไดในระดบครอบครวและชมชน

ประเดนรายละเอยดทน ามาพจารณาประกอบดวย ลกษณะและแหลงทมาของอาหาร ความสม าเสมอและความพอเพยงของ

การมอาหารรบประทาน ระบบส ารองอาหารและทน จากการศกษาพบวา

1.1 ลกษณะและแหลงทมาของอาหาร

จากการศกษาพบวาในอดตทง 4 หมบาน พงพาอาหารจากแหลงธรรมชาตเปนหลก โดยมแหลงอาหารทส าคญคอ ทะเล

คลอง ปาบก ปาชายเลน และแนวหญาทะเล บางครอบครวเลยงสตวหรอปลกผกไวกนเองภายในครอบครว ซงสอดคลองกบวถ

การผลตในสมยกอนทเนนการผลต การจบสตวนน า เพอการบรโภคและขายในชมชนเปนหลก ดวยเหตนวถชวตของชมชนชายฝง

จงพงพาทรพยากรธรรมชาตเปนสวนใหญ อาหารทไดจงเปนมอหลก คอ ประเภทขาว ผก และเนอสตว ส าหรบขนมสวนใหญจะ

ผลตขนภายในครอบครวโดยใชวตถดบทองถนธรรมชาต อยางไรกตามเมอรปแบบการผลตปรบเปลยนไปเปนการผลตเพอขาย

ออกนอกชมชนมากขน ประกอบกบการคมนาคมมความสะดวกตอการขนสงหรอน าผลผลตทไดไปขายดวยตนเอง ท าใหแหลง

อาหารของคนในชมชนมความหลากหลายมากขนตามไป โดยตลาดนนมหลากหลายรปแบบ มทงตลาดสด ตลาดนดในชมชน

ตลาดนดนอกชมชน รถเร หางสรรพสนคา และรานสะดวกซอ แหลงอาหารเหลาน เปนทมาของอาหารทหลากหลายประเภท ทง

ประเภทอาหารสด อาหารแหงและอาหารส าเรจรป รวมไปถงขนมประเภทตางๆ ดวยเหตนจงท าใหอตราการซอหาสนคามาเพอ

บรโภคจากแหลงอาหารดงกลาวมสงกวาการหาอาหารจากแหลงธรรมชาต การผลตเองโดยการปลกผกและเลยงสตวมนอยลง

เพราะสนคาสวนใหญหาซอไดจากตลาดโดยตรง ดงนนการเลยงสตวหรอการปลกผกเพอไวกนเองจงไมจ าเปน และถกมองวา

สนเปลองและเสยเวลาในการดแลรกษา นอกเสยจากจะเปนกลมคนทประกอบอาชพเกษตรอยแลว ทบางพนทยงคงมการปลกผก

และเลยงสตวไวกนเองบาง ตวอยางเชนบานสระบว อ าเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช และบานน าราบ อ าเภอกนตง จงหวด

ตรง เปนตน เนองจากคนสวนหนงของหมบานประกอบอาชพท าสวน

107

อยางไรกตามแมจะมความสะดวกในแหลงอาหารทสามารถหาซอไดสะดวกมากขนจากอดต แตภาระคาใชจายภายในครอบครวก

สงขนเชนกนในแตละมออาหารเนองจากวตถดบทไดในปจจบนมาจากการซอมากกวาการหาเองจากธรรมชาต แมจะมอาหารบาง

ประเภท เชน สตวน าทชมชนประมงสามารถหาไดเอง แตกลบพบวาไมเปนทนยมรบประทานมากนก นนเปนเพราะสวนหนงของ

คานยมในการรบประทานอาหารของครอบครวเปลยนไป นยมรบประทานอาหารส าเรจรปหรออาหารประเภทเนอสตว เชน เนอ

และไกมากกวา เปนตน

1.2 ความสม าเสมอและความพอเพยงของการมอาหารรบประทาน

การศกษาไดสะทอนใหเหนวาผหญงหรอภรรยาไมวาจะอยในกลมฐานนะใดยงคงท าหนาทหลกในการจดหาอาหารใหกบ

สมาชกในครอบครว ดงนนบทบาทของผหญงจงมความส าคญในแงของผจดเตรยมอาหาร ท าใหอาหารเพยงพอและมอยาง

สม าเสมอส าหรบสมาชกในครอบครว ผลการศกษาจากทง 4 หมบาน เกยวกบความสม าเสมอของการรบประทานอาหารใน

ครอบครวพบวา สวนใหญมการรบประทานอาหารครบทง 3 มอ ไมวาจะอยในกลมฐานทางเศรษฐกจแบบใด แตสวนใหญจะ

รบประทานอาหารจะไมเปนเวลา ทงนขนอยกบลกษณะและรปแบบของการประกอบอาชพ เชน กรณของชาวประมงพนบานสวน

ใหญตองออกท าการประมงในเวลาเชาตร อาหารมอเชาจะอยชวงเวลา 04.00 - 5.00 น. ภายหลงกลบจากทะเลและขายสตวน า

เสรจเรยบรอยแลว อาหารมอเทยงจะอยระหวางชวงเวลา 11.00 – 13.00 น. และส าหรบมอเยนจะอยระหวางเวลา 18.00 -20.00

น. หรอกลมคนทประกอบอาชพธรกจสวนตวบางครอบครวกรบประทานอาหารไมตรงตอเวลา เนองจากการประกอบธรกจทรดตว

ท าใหการใหความส าคญกบการตรงตอเวลาในมออาหารมนอยลง แตสวนใหญกจะรบประทานอาหารครบทงสามมอ

เมอสอบถามถงปรมาณอาหารวาเพยงพอตอการรบประทานตลอดทงปหรอไม พบวา สวนใหญเคยประสบกบปญหาการไมม

อาหารรบประทาน และเมอสอบถามโดยการตงสมมตฐานวาจะแกไขปญหาการไมมอาหารเพยงพอตอการรบประทานไดอยางไร

ค าตอบทรบคอ คนทฐานะดสวนใหญมกจะแกไขปญหาจากการขอความชวยเหลอจากญาต ในขณะทคนทมฐานะปานกลางและ

ยากจนเลอกแกปญหาดวยวธการทหลากหลาย เชน การขอเครดตจากราน การกยมเงนจากญาตและเพอน รวมทงการขอความ

ชวยเหลอจากญาต จากค าตอบทไดรบแสดงใหเหนถงระบบการแกไขปญหาของชมชนทสวนใหญยงคงพงพากนทงในหมเครอ

ญาตและในชมชน สงเหลานแสดงใหเหนถงวถการด ารงชวตแบบชนบททยงคงหลงเหลออยมากในทงสหมบาน แตอยางไรกตาม

พบวา การกยมเงนจากนอกระบบ เรมจะมพบเหนในพนทเพมขน ทงนเนองจากความสะดวกและรวดเรวในการแกไขปญหา ดงนน

จงถอเปนอกปจจยเสยงหนงทอาจจะมผลตอความมนคงดานอาชพและดานอาหารของชมชนตอไปในอนาคต

1.3 ระบบส ารองอาหารและทน

การส ารองอาหาร พบวา ครอบครวในชมชนประมงสวนใหญไมมการส ารองอาหารทเปนระบบเหมอนชมชนเกษตรรม

โดยเฉพาะกลมชาวประมงพนบานเนองจากการผลตสวนใหญตองพงพาธรรมชาตโดยตรง ในขณะทบางครอบครวทแมจะไมไดท า

108

การประมงแตประกอบอาชพท าสวน และสวนสวนใหญทท าคอ สวนปาลมและสวนยางพารา ดวยเหตนจงไมมการส ารองอาหารไว

แตจะมการผลตอยาตอเนอง

อยางไรกตามหากพจารณาเพมเตมในรปแบบของทนส ารองของครอบครวประกอบเพมเตมพบวา สถานะทางเศรษฐกจท

แตกตางกนท าให กลมคนทมฐานะดในบานสระบวและบานหนาทบทสวนใหญประกอบอาชพคาขาย/ธรกจสวนตวและ

อตสาหกรรมครวเรอน ขณะทบานน าราบครอบครวทมฐานะดประกอบอาชพท าสวนยางพารา ซงคนกลมนสวนใหญมการออมเงน

ในธนาคารพาณชและบางสวนออมในชมชน ขณะเดยวกนกมหนทสามารถบรหารจดการได รวมถงมการออมเงนในรปแบบอน

เชน ทองค า อสงหารทมรพย ประกนชวต เพมขนดวย ทงนเพอเปนการสรางหลกประกนใหกบตนเองและครอบครวหากเกดกรณ

ฉกเฉนหรอปญหาขนกบครอบครวในอนาคตได

คนทมฐานะปานกลาง สวนใหญประกอบอาชพประมงรบจาง และรบจางทวไป ในบานน าราบกลมประมงพนบานมกจะมการ

ประกอบอาชพควบคไปกบการท าสวนยางพารา สวนใหญมการออมเงนในธนาคารพาณชย ส าหรบหมบานทมกลมออมทรพย

เขมแขง เชน กรณของบานสระบว พบวาคนฐานะปานกลางจะมการออมเงนในชมชนดวย รวมถงมการออมเงนในรปแบบอน เชน

ทองค า เครองประดบ อสงหารทมรพย ขณะทคนทมฐานะยากจนคอคนทประกอบอาชพประมงพนบาน คนรบจางทวไป และ

อาชพอนๆ ทมรายไดไมแนนอน ครอบครวในกลมนบางสวนมการออมงนอยภายในชมชน จะเหนไดวา กลมคนทอยในฐานะปาน

กลางหรอฐานะยากจนซงประกอบอาชพประมงพนบาน มความเสยงสงทจะประสบกบปญหาความมนคงทางอาหารอและการท า

มาหากน อนเนองมาจากลกษณะของการประกอบอาชพจะตองพงพาธรรมชาตท าใหไมมความแนนอนดานรายได ประกอบกบไม

มระบบส ารองดานอาหารใชจายไปในแตละวนตามรายไดทเกดจากการจบสตวน า ขณะททนส ารองหรอทนทสะสมในชมชนนน

สวนหนงถกใชไปเพอการศกษาบตร และเหตการณฉกเฉน เชน กรณอบตเหต เปนตน

2. สทธในการเขาถงและจดการทรพยากรธรรมชาต

2.1 ความสามารถในการเขาถงปจจยการผลต

จากการศกษาเรองสทธทอยอาศยและทดนท ากนของคนในชมชนประมงทง 4 บาน พบวาการครอบครองปจจยการผลตและ

ทอยอาศยของทง 4 หมบาน มสดสวนทแตกตางกนไปตามฐานะของแตละครอบครว กลาวคอครอบครวทมฐานะรวยจะมการถอ

ครองทดนในอตราสวนทสงกวาครอบครวทมฐานะปานกลาง อยางไรกตามพนทบานมดตะนอยจะมความแตกตางไปจากหมบาน

เนองจากบานมดตะนอยตงอยในพนทปาชายเลน ซงถกจดใหเปนพนทปาสงวนทอยภายใตการดแลของส านกบรหารจดการปา

ชายเลนท 3 จงหวดตรง ดวยเหตนชมชนจงไมมกรรมสทธในทดนและทอยอาศย ขณะทพนทบานน าราบกพบวามลกษณะปญหา

เดยวกนคอพนทสวนหนงของหมบานทเปนชมชนประมงพนบานทอยบรเวนพนทชายฝงจะอยภายใตการดแลของส านกบรหาร

จดการปาชายเลนท 3 เชนกน หากแตพนททงสองไดการอนญาตใหไดใชประโยชนจากพนทส าหรบเปนทสงกอสรางทไมถาวร เปน

พนทส าหรบจอดเรอ และ เปนศนยการเรยนรเรอปาชายเลนชมชน ลกษณะเชนนพบไดในพนทบานหนาทบเชนกน เนองจากพนท

109

ส าหรบจอดเรอของบานน าหนาทบอยในพนทดนงอกใหมและเปนปาชายเลนทอยในการดและของสถานพฒนาลมน าปากพนง แต

ชาวบานสามารถใชประโยชนส าหรบจอดเรอได ส าหรบในสวนของการจบสตวน าและการใชประโยชนจากปาชายเลนตอง

พจารณาไปตามระเบยบของกรมประมงและกรมทรพยากรทะเลและชายฝง ซงมหนาทรบผดชอบโดยตรง อยางไรกตามในสวน

ของพนทบกชาวบานสวนใหญของทงสหมบานจะมกรรมสทธทแสดงการครอบครองตามกฏหมาย กรรมสทธในทดนเหลามความ

ผลตอความมนคงดานชวตและอาชพของคนในชมชนในระดบสง เพราะถงแมจะไมมการขบไลชมชนออกจากพนทแตกไมสามารถ

ทจะสรางหลกประกนทจะรองรบถงความชอบธรรมดานสทธของชมชนในการอยอาศยและใชประโยชนในพนทไดอยางยงยน

2.2 การมอยของฐานอาหารและฐานทรพยากร

หมบานประมงพนบานทง 4 หมบานมฐานทรพยากรธรรมชาตทใกลเคยงกนคอทรพยากรทะเลและชายฝง อนไดแก สตวน า

ชายฝง หญาทะเล ปะการง ขณะทบางหมบานเชน บานน าราบ บานสระบว และบานหนาทบ จะมพนทปาบก และพนทสวน

ส าหรบกลมคนทประกอบอาชพเกษตกรรม ซงฐานทรพยากรทกลาวมาทงหมดมความส าคญกบคนในพนทมาก และชาวบานม

ความสามารถในการเขาถงแหลงอาหารธรรมชาตเหลานไดโดยตรง หากแตปญหาหลกในขณะน โดยเฉพาะอยางยงทรพยากร

ทะเลและชายฝงในพนทคอ ปญหาความเสอมโทรมของทรพยากรอนเนองมาจากการใชทรพยากรอยางตอเนองของกลมคนท

หลากหลาย สงผลใหปรมาณสตวน าและพนทชายฝงมการเปลยนแปลง และสรางผลกระทบโดยตรงกบการประอาชพประมง

พนบาน ขณะทอกดานหนงชาวประมงพนบานกตองเผชญกบรายรบทนอยกวารายจาย เชน กรณบานมดตะนอยและบานน าราบ

พบวา รายไดของชาวบานสวนใหญทประกอบอาชพประมงจะต ากวารายจายทเกดขนในครอบครว สวนหนงเนองมาจากการ

ลงทนทเพมสงขนของการท าประมง เชน คาน ามน คาอปกรณประมง ประกอบกบผลผลตทไดจากการจบสตวน าสวนใหญจะถก

น าไปขายทงในระบบการจดจ าหนายทมคนกลางเปนผรบซอ ท าใหรายไดถกก าหนดจากพอคาคนกลางเปนหลก ขณะทบานหนา

ทบและบานสระบว สตวน าทจบไดจะถกน าไปขายเชนกนแตจะเปนระบบตลาดของชมชน คอ ชาวประมงจะท าหนาทเปนผขาย

โดยตรงในตลาดของชมชนไมผานพอคาคนกลาง อยางไรกตาม จะเหนไดวาระบบการผลตของชาวประมงพนบานจะเปลยนไป

จากอดตคอเดมเพอหาอยหากนเฉพาะครอบครวเปนการผลตเพอขายมากขน สวนหนงเกดจากรปแบบการบรโภคและความ

ตองการทเปลยนไปของชมชน ซงไมพบเฉพาะชาวประมงพนบานรปแบบการผลตดานการเกษตรของสามพนท คอบานสระบว

บานหนาทบ และบานน าราบกมความเปลยนแปลงเชนกน การผลตดานการเกษตรทางอาหารถกปรบเปลยนไปเปนการผลตเพอ

การขายเชนกน เนองจากพนทสวนใหญถกปรบเปลยนใหเปนพนทสวนยางพาราและพนทสวนปาลม และพชทงสองชนดไมใชพช

อาหารแตเปนถกใหความส าคญวาเปนพชเศรษฐกจของประเทศประกอบกบรายไดจากการปลกพชดงกลาวคอนขางสง ดงนนจง

ท าใหคนในพนทสวนใหญหนมาปลกพชทงสองชนดเพมมากขน อาจสรปไดวาฐานอาหารของชมชนนนมอยจรงและชมชน

สามารถเขาถงไดในลกษณะทจ ากด อนเนองมาจากฐานอาหารดงกลาวก าลงถกคกคามดวยหลายสาเหตทงปจจยภายในของ

ชมชนเองและปจจยภายนอก เชน นโยบายและกฏหมาย รวมทงกลมคนตางๆ ทเขามาใชประโยชน เปนตน

110

2.3 การจดการฐานอาหารและฐานทรพยากร

ความการตระหนกรของชมชนเกยวกบทรพยากรธรรมชาตจากการศกษานพบวา ชาวบานสวนใหญรบรถงการมอยของ

ทรพยากรแตละชนดในชมชน โดยเฉพาะกลมทมความใกลชดและใชทรพยากรเหลานนอยางตอเนอง เชน กรณบานน าราบแสดง

ใหเหนชดวา กลมชาวบานทประกอบอาชพประมงจะมความรความเขาใจเกยวกบทรพยากรทะเลและชายฝงในพนทของตนเอง

เปนอยางดวาประกอบไปดวยอะไรบางและอยบรเวณไหน นอกจากนชาวบานไดรวมกลมกนท างานรวมกบหลายภาคสวนในพนท

เพอบรหารจดการทรพยากรทะเลและชายฝง เชน เขตอนรกษพนธสตวน าวยออน 4 หมบาน (บานน าราบ, บานควนตงก, บานฉาง

หลาง และบานเกาะมกด) ปาชายเลนชมชนบานน าราบ เปนตน

ขณะเดยวกน กลมทไมไดประกอบอาชพประมง อนไดแก กลมชาวสวนและกลมรบจางทวไป ทเปนคนกลมใหญอกกลมใน

พนทและไมไดใชทรพยากรทะเลและชายฝงโดยตรงจะมความตระหนกรและรบทราบขอมลขาวสารเกยวกบทรพยากรเหลานอยใน

ระดบปานกลางจนถงไมมขอมลเกยวกบเรองนเลย ผลการศกษาทเกดขนเปนประเดนส าคญทชใหเหนวา กลมคนทตระหนกเรอง

การจดการทรพยากรทะเลและชายฝงทผานมาคอกลมคนทใชประโยชนจากทรพยากรเหลานโดยตรง แตในขณะเดยวกนกลมคนท

ไมไดใชประโยชนโดยตรงแตอยในพนทกลบใหความส าคญกบเรองนนอย ดงนนจ าเปนอยางยงทจะตองมการขยายผลออกไปให

กลมตางๆ ทเกยวของในทางออมไดเขาใจและรบทราบเพอเขามารวมเปนสวนหนงของการจดการทรพยากรทะเลและชายฝงดวย

องคความรมความจ าเปนตอการจดการฐานอาหารเปนอยางยง ซงจากผลการศกษาแสดงใหเหนวาองคความรของชมชน

ประมงพนบานจะมความหลากหลายแตจะเชอมโยงและสมพนธกนอยางแนบแนนเกยวกบงานอาชพ เชน กลมชาวสวนทเปนอก

กลมของชมชนชาวฝงกจะมความรเกยวกบการท าสวนโดยเฉพาะการท าสวนยางพารา การท าสวนปาลม เปนตน ในขณะท กลม

ชาวประมงพนบานกจะมองคความรทเกยวของกบวถประมง การจบสตวน า การท าเครองมอประมง การดทศทางลม กระแสน า

เปนตน แตทลกซงไปกวานนคอ ชาวประมงพนบานมองคความรและภมปญญาในการเขาใจ ธรรมชาตของทรพยากร และวธการ

จดการทรพยากรนน ดงจะเหนไดจากการทชาวประมงพนบานจะมเทคโนโลยของตวเอง (เครองมอจบสตวน า) ทสามารถจบสตว

ทะเลตางๆ ขนมาบรโภคได ไมวาสตวทะเลชนดใดพวกเขากสามารถจบไดทงสน ประเดนทตามมากคอนอกจากจะชาวบานมภม

ปญญาในการเขาใจและใชประโยชนทะเลไดแลว พวกเขาจะตองมหลกประกนวาชมชนจะตองรกษาทะเลไวได ในขณะททกคน

จะตองสามารถเขาถงและใชทรพยากรไดเทาเทยมกน และความขดแยงตางๆทเกดขนจะถกขจดไปได ทตองมหลกประกนดงกลาว

กเพราะวาทงหมดนคอรากฐานของความเปนชมชน หากไมมลกษณะดงกลาวนชมชนกจะไมสามารถสบทอดตวเองได ชมชน

ประมงพนบานจงสรางสรรคระบบการจดการทรพยากรขนมาเปนของตนเอง

นอกจากนการจดกจกรรมอนรกษฟนฟทรพยากรชายฝง อาท การปลกปาชายเลนเพมเตม การปลอยพนธสตวน า การท า

ปะการงเทยมพนบาน การท าเครองหมายแสดงแนวเขตหญาทะเลเพอปองกนการรกล าท าลาย การประกาศใหเปนเขตอนรกษ

111

แหลงหญาทะเล เขตปาชายเลนชมชน เขตอนรกษพนธสตวน า ฯลฯ ทไดรบการดแลรกษาโดยชมชน โดยจะเนนการประสานความ

รวมมอกบหนวยงานรฐ เพอใหหนวยงานรฐและสาธารณะไดรบรถงศกยภาพของกลมชาวประมงพนบานในการอนรกษและฟนฟ

ทรพยากรชายฝง ซงถอเปนกลวธหนงในการแกไขปญหาเรองการใชเครองมอประมงผดกฏหมาย การจดการอวนลาก อวนรน หรอ

การรกล าพนทการท าประมงพนบาน

และเนองดวยชมชนประมงพนบานทท าการศกษาทง 4 หมบาน สมาชกชมชนสวนใหญนบถอศาสนาอสลาม ท าใหการ

ปฏบตการตามหลกศาสนาเปนอกแนวทางปฏบตหนงทชมชนใชในการจดการฐานอาหาร กลาวคอ ศาสนาอสลามจะสอนให

เคารพในทรพยากรธรรมชาตเพราะทรพยากรธรรมชาตคอฐานแหงชวตของคน ดงนนการท าลายทรพยากรธรรมชาตกเสมอนการ

ท าลายชวตและชมชนของตนเอง หลกค าสอนเชนนท าใหวถชวตของคนในชมชนจงเปนแบบพอเพยง แตอยางไรกตามกระแสแหง

การบรโภคกมผลตอการปฏบตในชวตประจ าวนท าใหพฤตกรรมของชมชนบางครงเปนไปตามกระแสของการบรโภคนยมและไม

สอดคลองกบการประกอบอาชพ สงทเกดขนตามมาและเหนไดชดคอปญหาภาระหนสนและปญญหาสงคมในชมชน

3. การบรโภคอาหาร

3.1 คณคาทางโภชนาการ

การศกษาเรองคณคาทางโภชนาการของอาหาร ในการศกษานจะพจารณาถงประเภทของหมอาหารทแตละครอบครว

รบประทาน และการขาดสารอาหารของคนในครอบครว การศกษานแบงอาหารออกเปนอาหารประเภทคารโบโอเดรต โปรตน ผก

ผลไม จะเหนไดวาทง 3 หมบานคอ บานสระบว บานหนาทบ และบานมดตะนอย มการรบประทานอาหารประเภทคารโบไฮเดรต

และอาหารประเภทโปรตนเปนประจ า ขณะทอาหารประเภทผกและผลไม จะมการรบประทานอยในสดสวนทต าลงมา ดงจะเหนได

ชดเจนในบานหนาทบและบานมดตะนอย ขณะทบานน าราบพบวาอาหารประเภทผกเปนอาหารทแตละฐานะในชมชนรบประทาน

เกอบทกมอ ในขณะทอาหารประเภทโปรตนและคารโบไฮเตรดแมจะอยในสดสวนทสง แตกต ากวาผกซงความแตกตางกนในเรอง

การรบประทานอาหารนวเคราะหรวมไดกบรสนยมและทศนคตในการรบประทานอาหารของคนในชมชน ซงพบวาคนในชมชนสวน

ใหญมองวาอาหารประเภทเนอสตวซงคอโปรตนจะมราคาแพง แตผกสามารถหาซอหรอหาไดเองตามธรรมชาต จงเนนรบประทาน

อาหารประเภทผกมากกวา ประกอบกบคานยมเรองสขภาพและความอวนท าใหการรบประทานอาหารประเภทคารโปไฮเตรดมาก

เกนไปอาจจะสงผลตอสขภาพได และส าหรบเรองการขาดสารอาหาร พบวา ทง 4 หมบาน คนทมฐานะดและฐานะปานกลางสวน

ใหญไมประสบกบปญหาการขาดสารอาหาร แตกลมคนทมฐานะยากจนบางสวนประสบกบปญหาเรองการขาดสารอาหาร

เนองจากไมมรายไดเพยงพอในการซอหาอาหารจงท าให อาหารบางประเภทไมสามารถรบประทานได เชน อาหารประเภท

เนอสตว ผลไม เปนตน

เมอพจารณาประเภทของอาหารประกอบกบรายจายทเกยวกบอาหารพบวา คาใชจายในสวนทเปนขนมขบเคยวมมลคาสง

กวาอาหารหลก ทงนสวนหนงเปนเพราะความนยามในขนมพนบานเรมนอยลง และการรบประทานขนมขบเคยวกมความสะดวก

112

มากกวา แตสงทตามมาคอภาระคาใชจายทเพมสงขน และเปนการสรางคานยมดานการบรโภคอาหารทไมถกใหกบสมาชกใน

ครอบครว โดยเฉพาะเยาวชนและเดกซงเปนกลมหลกทนยมบรโภคอาหารประเภทน

3.2 ความปลอดภยของอาหาร

ความปลอดภยของอาหารในการศกษานพจารณาในเรองการปรงสกของอาหาร และความคดเหนในการรบประทานอาหาร

นอกบานของสมาชกในครอบครว จากากรศกษาพบวา ทง 4 หมบานและในทกฐานะทางเศรษฐกจใหความส าคญกบการ

รบประทานอาหารแบบปรงสก ไมวาจะเปนการปรงอาหารแบบ ตน นง ทอดและยาง สวนหนงเปนเพราะการรณรงคของอนามย

และโรงพยาบาลในพนทผานการท างานรวมกบ อสม. เพอใหค าแนะน ากบคนในชมชน นอกจากนพบวาเหตผลทสวนใหญคนไม

นยมออกไปรบประทานอาหารนอกบานเพราะค านงถงความปลอดภยของอาหาร

3.3 ความหลากหลายของอาหาร

การรบประทานอาหารนอกบานนอกจากจะบงบอกการค านงถงความปลอดภยของอาหารแลวยงแสดงใหเหนถงความ

หลากหลายของอาหารทคนในชมนรบประทานดวย แตเนองจากคนในชมชนสวนใหญไมนยมรบประทานอาหารนอกบาน

เนองจากเหนวาการรบประทานอาหารนอกบานจะท าใหสนเปลอง ขณะทบางสวนมองวาภาระทางเศรษฐกจท าใหไมสามารถ

ออกไปใชจายฟมเฟอยได ดวยเหตนจงท าใหไมสามาถบงบอกความหลากหลายชนดของอาหารทพบในชมชนได อยางไรกตาม

เมอถามถงการเลอกซออาหารของชมชนพบวา ทง 4 ชมชนจะเลอกซออาหารตามฤดกาล หรออาหารทมขายเปนประจ า โดยให

เหตผลวาราคาไมแพงและมศกยภาพในการซอ

ในมตของความหลากหลายของทรพยากรทะเลและชายฝงพบวา มความหลากหลายมาก เพราะวาสหมบานมความ

หลากหลายของระบบนเวศ ชายฝง ปาชายเลน หญาทะเล และปะการง ซงพนทเหลานเปนแหลงเพาะพนธของสตวทะเล เปน

แหลงอาหาร เปนทพกอาศยของตวออนของปลาและหอยมากมายหลายชนด แตอยางไรกตามปญหาการท าประมงทผดกฏหมาย

รวมทงการใชเครองมอประมงทผดกฏหมายในอดตไดสงผลกระทบตอเนองตอความหลากหลายของทรพยากรอนเปนฐานอาหาร

และฐานการผลตทส าคญส าหรบชาวประมงพนบาน ซงสงผลกระทบโดยตรงตอเศรษฐกจและสงคมของชาวประมงพนบานซงตง

ถนฐานอยบรเวณชายฝงทงฝงอนดามนและฝงอาวไทย สงเหลานสะทอนไดจากผลผลตดานสตวน าและประเภทอาหารของชมชน

ประมงพนท ทมความหลากหลายของชนดสตวน าลดนอยลง อาหารทรบประทานสวนใหญเปลยนไปจากเดม สตวน าบางชนดทไม

เปนทนยมในการรบประทานกถกใหความส าคญและน ามารบประทานเพมขน อนเนองมาจากจ านวนและความหลากหลายของ

ทรพยากรทลดลง เชน กรณหอยชกตน ซงพบมากในฝงอนดามน เดมทเปนอาหารทพบไดเฉพาะในหมบาน และไมเปนทนยม

รบประทาน แตเมอมจ านวนมากขนและถกน ามาขายกลบเปนทนยมของนกทองเทยว ปรมาณการจบเพมมากขนท าใหหอยม

จ านวนลดนอยลง เนองจากไมสามารถขยายพนธไดทน สงเหลานเปนผลกระทบจากการบรโภคอาหารทเกดความพอด และมผล

ตอความหลากหลายของชนดพนธสตวน าเชนกน

113

4. ปจจยเสยงและการตงรบปรบตวทงครอบครวและชมชน

4.1 ปจจยเสยงทางสงคมและธรรมชาต

ความเสอมโทรมของทรพยากรทะเลและชายฝงเปนปญหาดงเดมทเกดขนตอเนองมาจนถงปจจบน ซงความเสอมโทรมของ

ทรพยากรเหลานมนยส าคญอยางทสดตอการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพทมวงจรชวตพงพาอาศยซงกนและกนระหวาง

มนษยและทรพยากรชายฝง ผลกระทบในทางลบอนเกดขนมาจากการท าประมงสมยใหม การใชพนทชายฝงเพอการทองเทยว

การกอสรางทาเรอเพอรองรบการพฒนาประเทศ สงเหลานลวนเกดจากแนวคดทางนโยบายของรฐทมองแยกสวนกนระหวางการ

จดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมกบการพฒนา และการมองแยกสวนเชนนเองเปนสาเหตส าคญตอการสญเสยความ

หลากหลายทางชวภาพ การเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตและความไมผสานกลมกลนกนของชมชนประมงพนบาน ปา

สตวและพชทอาศยในระบบนเวศนโดยรวม และความสมพนธเชนนยงเชอมโยงทงในดานวฒนธรรมและประวตศาสตรของชมชน

ทายทสดน ามาซงความไมสมดลทางสงคมซงสงเสรมความไมมนคงทางสงคม และความไมสมดลตอระบบนเวศน แตปรากฏวา

ภาวะคกคามเชนนไมไดถกใหความส าคญแตถกมองขามไปสเรองของการน าทรพยากรทมอยมาใชประโยชนใหสสดเพอการ

พฒนาประเทศแทน

ระบบของการจดการทรพยากรโดยชมชนยงคงถกทาทายและถกรกรานจากปจจยดานการตลาด และการขยายตวของ

การคา ในท านองเดยวกนกฏหมายและนโยบายตางๆ ของหลายหนวยงานยงคงรวมศนยจากระบบงานของรฐ แมจะมการ

วางแผนรวมกนระหวางภาคทหลากหลายดงเชนกรณสหมบานเปาหมาย แตกไมสามารถสรางการยอมรบละน าไปสการขยายผล

ในพนทอนไดอยางเปนรปธรรม นนเปนเพราะหลายพนทยงคงมองขามศกยภาพของชมชนในการบรหารจดการทรพยกรธรรมชาต

โดยเฉพาะอยางยงองคความรและภมปญญาทองถน ดวยเหตนองคกรของประชาชนในทองถนจงไมไดรบการยอมรบจากรฐอยาง

เปนทางการและไมไดรบความไววางใจวาจะมความสามารถดแลและจดการทรพยากรดวยตนเอง สงเหลานแสดงใหเหนวาการ

กระจายทรพยากรของหนวยงานรฐ บคลากรและคาใชจายทเปนอยในปจจบนไมไดสอดคลองตอการพฒนาและแกไขปญหาของ

คนทองถน โดยเฉพาะอยางยงชมชนประมงพนบาน

ความสมพนธระหวางปรากฎการณธรรมชาตตางๆ กบองคความรของชาวประมงพนบานเปนเรองทเกยวของกน โดยเฉพาะ

อยางยงปรากฏการณทางทะเล เชน พายฝน น าขนน าลง คลน สงเหลานชาวประมงพนบานสามารถคาดการณไดลวงหนา ซงเปน

องคความรทซบซอนเพราะเชอมโยงของปรากฏการณธรรมชาตตางๆ แตความซบซอนเปลานจะเปนประสบการณทสงสมและ

ชาวประมงพนบานใชในการตดดสนใจไดวาควรจะน าเรอออกจากฝงหรอไม หากแตในปจจบนพบวาองคความรเหลานเรมใชไมได

กบความแปรปรวนของสภาพอากาศขอโลกในปจจบน สถานการณเชนนนอกจากจะท าใหเกดความเสยงในการประกอบอาชพ

แลว ยงกอใหเกดความเสยงดานชวตและทรพยสนของชมชนประมงพนบานดวย

114

4.2 การตงรบปรบตวของชมชน

4.2.1 ความเสยงดานสงคม

การปรบเปลยนทศนคตดของการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนสงส าคญทจะชวยใหความเสยงดาน

สงคมหมดไป และการจดการจะตองตงอยบนฐานคดมสวนรวมและการบรณาการการจดการเชงระบบนเวศ กลาวคอเปนการ

จดการบนแนวคดทมองทกสงทกอยางเชอมโยงกน ไมวาจะเปนความสมพนธทางกายภาพ สงคม และชวภาพ โดยใชระบบนเวศ

เปนพนฐานในการจดการ ไมไดแบงแยกตามระบบขอบเขตการปกครอง การท างานภายใตฐานคดนจะใหความส าคญกบการม

สวนรวมของทกภาคสวนทเกยวของภายใตระบบนเวศเดยวกน วธการท างานคอ การสนบสนนใหชมชนทอยอาศยรอบๆ และ

ภายในระบบนเวศ รวมทงหนวยงานภาครฐ องคกรทองถน ภาคเอกชน องคกรพฒนาเอกชนและนกวชาการ เขามามสวนรวมใน

การจดการทรพยากรทะเลและชายฝงรวมกน นนเปนเพราะวาทกคนมสวนไดรบประโยชนและมสวนในการรบผดชอบโดยเทา

เทยมกน ลกษณะเชนนท าใหเกดการกระจายอานาจ และการสงเสรมกระบวนการมสวนรวมของกลมทหลากหลายในการจดการ

ทรพยากร โดยมองคความร การเสรมสรางศกยภาพ และจตสานก เปนเครองมอส าคญทชวยในการตดสนใจ เพอรกษาสมดล

ระหวางการอนรกษและการใชประโยชนรวมกนระหวางผทมสวนเกยวของจากกลมตางๆ นอกจากนแนวคดนจะเปนแนวทางใน

การสรางเครอขายทางสงคมทเปนความรวมมอกนระหวางภาครฐ องคกรพฒนาเอกชน ภาคเอกชน ชมชน ทองถน และ

นกวชาการ เพอท าใหเกดพลงขบเคลอนในการแกไขปญหาทรพยากรทะเลและชายฝงอยางยงอยางแทจรง

4.2.2 ความเสยงดานภยพบตและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ชมชนบรเวณชายงทงในบรเวณอาวไทยและทะเลอนดามนเปนชมชนทมความเสยงในดานตางๆ ทสง ทงในเรองความ

เสยงจากการประสบภยธรรมชาตและการเสอมโทรมของทรพยากร รวมถงการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศทสงผลทง

ทางตรงและทางออมตอชมชนชายฝง แตความเสยงทงสองบรเวณมความแตกตางกนในปจจยและลกษณะเฉพาะของพนทและ

ระดบความรนแรง ในบรเวณฝงอนดามน อตราครอบครวทมการเตรยมความพรอมในการรบมอตอภยพบตและการปลยนแปลง

สภาพอากาศมคาทสงมาก เนองจากผานประสบการณการเกดภยครงใหญผานมาไมนานท าใหชมชนมความตระหนก รวมทงการ

มการหนนเสรมและพฒนาศกยภาพในดานดงกลาว ในขณะทอาวไทยการกดภยเกดเมอนานมาแลว ท าใหความตระหนกและ

ความตนตวเรองดงกลาวนอยกวาฝงอนดามน การตงรบปรบตวของชมชนทการศกษาแสดงใหเหนวาชมชนประมงพนบานทเคย

ประสบภยพบตรายแรง เชน สนามในฝงทะเลอนดามนจะใหความส าคญกบการท าแผนรบมอภยพบต และมการเตรยมความ

พรอมของชมชน ขณะทชมชนในฝงอาวไทยแมวาประสบกบปญหาเกยวกบการกดเซาะชายฝงและการเปลยนแปลงระบบนเวศ ก

ไมไดมการวางแผนตงรบเกยวกบเรองน แตมการปรบตวไปตามสภาพของระบบนเวศทเปลยนแปลงไป ไมไดมการเตรยมรบมอ

กบสถานการณในอนาคตทอาจจะเกดขน

วธการททง 4 หมบานใชในการเตรยมปองกนเพอลดความเสยงและผลกระทบจากภยธรรมชาตและการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศสวนใหญจะใหความส าคญกบการปลกปาชายเลน และการกระจายขอมลขาวสารระหวางคนในชมชน การ

115

ตดตามสภาพอากาศและการฟนฟทรพยากรธรรมชาตใหอยในสภาพสมบรณหรอเสอมโทรมนอยทสด ทงนเพราะฐานทรพยากร

ตางๆ จดเปนฐานอาชพของคนในชมชน ซงหากฐานทรพยากรอยในสภาพทสมบรณกจะท าใหชมชนเกดความมนคง

การรบรและการตดตามขอมลขาวสารเกยวกบภยพบตและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เปนเรองททงสหมบานให

ความส าคญ โดยชองทางทสวนใหญใชในการตดตามการเปลยนแปลงคอโทรทศนและการบอกตอ แตอยางไรกตาม ทกหมบาน

ไดใหความเหนวาขอมลทไดรบในแตละครงนนสวนใหญมกจะลาชาและไมมเวลาเพยงพอในการรบสถานการณ ขณะทบางสวน

ใหความเหนวาคนทมความรและความเขาใจเกยวกบภยพบตและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศนนมนอย และการตดตาม

ขอมลจากสอเพยงอยางเดยวไมอาจสรางความกระจางอและความเขาใจเกยวกบเรองนได ทงนเรองนอาจจะสงผลกระทบตอการ

ประกอบอาชพไดในอนาคต แตกลมเปาหมายกยงไมสามารถเชอมโยงไดอยางเขาใจ

5. ตวชวดความมนคงดานอาหารของชมชนประมงพนบาน

จากการผลการศกษาและการวเคราะหน ามาสบทสรปของการก าหนดตวชวดความมนคงดานอาหารของชมชนประมงพนบาน ซง

มรายละเอยดดงตอไปน

ประเดน รายละเอยด

1. การมอาหารเพยงพอหรอการพงตวเอง - ลกษณะและแหลงทมาของอาหาร (จากอดตสปจจบน พจารณารวมกบ

คาใชจายเกยวกบอาหาร)

- ความสม าเสมอและความพอเพยงของการมอาหารรบประทาน (จ านวนมอ

ในการรบประทานอาหาร ปรมาณอาหารวาเพยงพอตอการรบประทาน

ตลอดทงป และการแกไขปญหาเมออาหารไมเพยงพอ)

- ระบบส ารองอาหารและทน (การส ารองอาหารและทนส ารองของครอบครว)

2. สทธในการเขาถงและจดการ

ทรพยากรธรรมชาต

- ความสามารถในการเขาถงปจจยการผลต (สทธในทอยและทท ากน)

- การมอยของฐานอาหารและฐานทรพยากร (แหลงทรพยากรในพนท

สถานะภาพปจจบน และสภาพปญหา)

- การจดการฐานอาหารและฐานทรพยากร (ความตระหนกร องคความรและ

ภมปญญา และกจกรรมในการจดการทรพยากร

3. การบรโภคอาหาร - คณคาทางโภชนาการ (อาหารมประโยชนกบรางกายหรอไม ประเภทของ

116

ประเดน รายละเอยด

อาหารทรบประทาน พจารณารวมกบภาระคาใชจาย)

- ความปลอดภยของอาหาร (การปรงอาหาร)

- ความหลากหลายของอาหาร (ชนดของอาหารทรบประทาน และความ

หลากหลายของพนธสตวน าและพชในพนท)

4. ปจจยเสยงและการตงรบปรบตวทง

ครอบครวและชมชน

- ความเสยงดานสงคมและธรรมชาต

- การตงรบปรบตวของชมชน (กจกรรมทชมชนด าเนนการ ศกยภาพของ

ชมชน)

ขอเสนอแนะ

ผลของการศกษาสามารถสรปบทเรยนไดวา การศกษาตวชวดดานความมนคงทางอาหารนนจะตองพจารณษในหลายดานรวมกน

การมทรพยากรอาหารทหลากหลายเปนหลกประกนความมนคงทางอาหารไดเพยงระดบหนงเทานน และความมนคงทางอาหาร

ไมใชเรองของการมปรมาณอาหารเพยงอยางเดยว ปจจยทส าคญทท าใหเกดความมนคงทางอาหารจะตองมระบบการจดการฐาน

อาหารและฐานทรพยากรควบคกน รวมทงการจดการใหไดมอาหารทดและมคณภาพเพยงพอส าหรบการบรโภค การจดการนตอง

ตงอยบนพนฐานของการพงตนเองทางอาหาร และกอใหเกดความสมดลของระบบนเวศ และทส าคญคอจะตองใหความเคราพใน

สทธ องคความรและภมปญญาของทองถนซงเปนเครองมอส าคญในการจดการฐานอาหาร ดงนนการจะพฒนาชมชนใหเกดความ

มนคงทางอาหาร จ าเปนจะตองพฒนาคนในชมชนใหมความสามารถในการจดการเสยกอน ในฐานะทเขาเปนเจาของทรพยากรท

มสทธในการจดการทรพยากรอาหารของตนเองโดยตรง

117

เอกสารอางอง

กรมการพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทย. (2553). ศนยขอมลเพอการพฒนาชนบท: รายงานสรปวเคราะหรายไดโดยเปรยบเทยบ

รายไดในแตละป http://61.19.244.12/rdic/report.php?id=rep13&year1=2552&year2=2552&loc_id=80080107

[เขาถงเมอวนท 30 มถนายน 2553]

เอกสารแผนชมชน. (2546). การรวบรวมขอมลเพอแกไขปญหาความยากจนของต าบลทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช. อด

ส าเนา

สถานพฒนาลมน าปากพนง. (2552).