5

ปท 10 ฉบบท 10 นเทศสยามปรทศน

แนวทางการศกษาการสอความหมายของงานภาพจตรกรรมฝาผนงไทย

ผศ.ดร.กฤษณ ทองเลศ*

ความนำา

จตรกรรมฝาผนงถอเปนงานการสอสารทเนนภาพประเภทหนงทมความเกา

แกในสงคมไทยดงปรากฏหลกฐานจตรกรรมภาพลายเสนบนเพดานอโมงควดศรชม

อทยานประวตศาสตรสโขทยตลอดจนจตรกรรมตามวดวาอารามตางๆ นบแตครง

กรงศรอยธยาจนถงปจจบนจตรกรรมฝาผนงสวนใหญเปนงานเขยนภาพทมขนาด

ใหญมความคงทนเปนสอสาธารณะทเปดโอกาสใหศาสนกชนเขาชมได เนอหาของ

ภาพสวนใหญเปนเรองราวเกยวกบพทธศาสนาวรรณคด ประเพณ วฒนธรรม ซงเปน

สงสะทอนใหเหนถงชวตความเปนอย การแตงกาย และเหตการณทางประวตศาสตร

ดวยเหตดงกลาวภาพจตรกรรมไทยจงจดเปนขอมลหรอหลกฐานขนตนทใชเปนขอมล

ในการศกษาเรองราวของอดตได จตรกรรมไทยจงมคณคาทงทางศลปะ ประวตศาสตร

โบราณคด คตความเชอ เปนมรดกทางวฒนธรรมของชาตทสำาคญอยางหนงทควรไดรบ

การดแลรกษาไว

*ผศ.ดร.กฤษณ ทองเลศ : รองคณบดฝายบรหาร คณะนเทศศาสตร มหาวทยาลยรงสต

6

ฝายอนรกษจตรกรรมฝาผนงและประตมากรรมตดทกองโบราณคด กรม

ศลปากร (2533: 2) ไดจำาแนกลกษณะแนวทางการเขยนภาพจตรกรรมฝาผนงไทย

เปน 2 แบบคอ จตรกรรมสกลชางหลวงหรอจตรกรรมแนวประเพณ ซงมแบบแผน

การเขยนเปนงานฝมอชางราชสำานก และจตรกรรมสกลชางพนบาน ทอาจเกดโดย

ชางชาวบานในทองถน มลกษณะทแสดงประเพณนยมในทองถนนนๆ เปนหลกฐาน

แสดงใหเหนลกษณะทางความคดและจตใจของชาวบานในทองถนไดเปนอยางด

อยางไรกตามไมวาจะเปนงานจตรกรรมประเภทใด ตางมเปาหมายทางการ

เขยนภาพทงสน สมชาต มณโชต (2529 : 12) กลาวถงมลเหตในการสรางสรรคงาน

จตรกรรมไทยบน ฝาผนงนนแบงไดเปน 2 กรณคอ (1) การใชเปนภาพประดบตกแตง

สถาปตยกรรมหรออาคารทสรางขนใหมความงามสมกบทเปนพทธศาสนสถาน ทงน

ไดมผทำาการวจยแลวและไดทราบวา จตรกรรมฝาผนงนน มการออกแบบใหผสม

กลมกลนกบรปแบบของอาคาร ทงยงมการวางแผนการวาดภาพพรอมกบการสราง

อาคารอกดวย ในลกษณะเชนนกถอไดวา ผสรางมงถงประเดนของความงามเปน

สำาคญ (2) เพอตองการใชเปนสอในการเรยนร ซงเปนความหมายโดยนยทแฝงไว

เพราะศลปะนนคอภาษาชนดหนงเพราะมรปภาพเปนเครองมอในการบรรยายความ

หรอเลาเรองเหตการณ

ในแงของการใชภาพจตรกรรมเปนสอในการเรยนรนน เหตผลสำาคญประการ

หนงคอ รปภาพมความสามารถในการสอความหมายทงในเชงรปธรรมและ

นามธรรมโดยเฉพาะอยางยงเรองราวเกยวกบพทธประวตหรอเรองอนๆทเกยวกบ

พทธศาสนานน ศาสนกชนในสมยกอนจะไดรบการเผยแพรดวยการเลาสบตอกนมา

เปนทอดๆ ความรเรองเกยวกบศาสนาจงจดเปนประสบการณอยางหนงทตดอยใน

ความทรงจำาครนไดมาเหนจตรกรรมฝาผนง จงยอมทราบไดวาภาพตอนใด แสดง

เรองราวอะไร โดยทไมตองมตวอกษรใดๆ กำากบไวเลย ดวยเหตนจตรกรรมฝาผนง

ทปรากฏอยตามพทธศาสนสถานหลายๆแหงในประเทศไทย จงมประโยชนในการ

บนทกเรองราวเกยวกบพระพทธศาสนาเพอทชนรนหลงจะไดใชศกษาเรองราวภาพ

จตรกรรมฝาผนงเหลานนได

แนวทางการศกษาการสอความหมายของงานภาพจตรกรรมฝาผนงไทย

7

ภาพจตรกรรมฝาผนงในวดตางๆ ถอเปนสอสาธารณะทไดรบการออกแบบ

รปแบบวธการเขยน การเลอกเรองมาอยางคดสรรแมมลเหตทางการเขยนอาจม

ความแตกตางกนในแตละสถานท แตภาพทเขยนลวนมการสอสารเรองราว อาจม

ลำาดบแบบแผนการเลาเรองทเปนแบบฉบบ เชน งานจตรกรรมแนวประเพณ หรอม

ลกษณะเฉพาะตวในแตละแหงเชนงานจตรกรรมพนบาน แตทงหมดลวนมเปาหมาย

ทางการสอสาร โดยการใชสญลกษณภาพทองกบบรบททางดานประเพณ ความเชอ

สภาพสงคมและวฒนธรรมในแตละทองถน

ปจจบนงานจตรกรรมภาพฝาผนงไมเพยงแตไดรบความนยมในวดซงมการ

สรางอโบสถหรอวหารหลงใหมเทานน แตยงไดรบความนยมในการสรางอาคารอนๆ

ทไมใชวดหลายประเภทไดมการใชจตรกรรมฝาผนงเพอเปนสอในการถายทอด

ลกษณะเอกลกษณของความเปนไทยเชนโรงแรมชนนำาหลายแหง ธนาคารไทย

พาณชยสาขาสำานกรชโยธน จตรกรรมฝาผนงทสนามบนสวรรณภม บรเวณจดรบ

สมภาระผโดยสารขาเขาระหวางประเทศ เปนตน

จตรกรรมฝาผนงเหลานลวนมแนวคดทางการสรางสรรคทงเพอการสอ

ความหมายควบคกบการสอความสวยงามไปพรอมๆ กน และเปนงานทจรรโลง

จตใจแกผทไดดชม แตในแวดวงการศกษาวจยทางการสอสารกลบพบการศกษา

วจยงานภาพจตรกรรมฝาผนงนอยมาก แตไปปรากฏในงานดานสงคมวทยาและ

งานวจยทางดานศลปะเปนสวนใหญ ในแงของการสอสารเชงสญลกษณภาพนน

ระบบสญลกษณภาพในงานภาพจตรกรรมฝาผนงโดยเฉพาะอยางยงจตรกรรม

แนวประเพณมแบบแผนของการใชรหสทางการสอสารทคอนขางตายตวสามารถ

ถอดรหสทางการสอสารไดคอนขางชดเจน ในขณะทจตรกรรมแนวพนบานมกไมม

แบบแผนทางการเขยนทแนชดแตกไดรบความสนใจศกษาในแงของเนอหาทสะทอน

ประวตศาสตร ความคด ความเชอของผคนในชมชน

อยางไรกตามในแงมตทางการสอสารนนไมวาจตรกรรมแนวใดตางมเปา

หมายทางการสอสารรวมกนประการหนงคอ เพอการสอความหมาย เพยงแตวธการ

สอความหมายอาจแตกตางกนเชน จตรกรรมแนวประเพณไมนยมการแสดงความ

แนวทางการศกษาการสอความหมายของงานภาพจตรกรรมฝาผนงไทย

8

รสกทางใบหนา แตสอความหมายดวยภาษาทาทางตางๆ นยมเขยนสอความหมาย

ทเปนนามธรรมผานการอปมาดวยภาพเชน ภาพไตรภม แสดงความหมายถง ผล

จากอกศลกรรมดวยการอปมาเปนภาพนรกอนทกขรอน เปนตน

คณคาของการศกษางานภาพจตรกรรมฝาผนงนน นบไดวาประเสรฐยง

จตรกรรมฝาผนงในวดสวนใหญจะมเนอหาทเกยวกบวรรณกรรมเนองในพระพทธ

ศาสนา เชน พทธประวต ชาดก ปรศนาธรรม ซงตองศกษาโดยการพเคราะห

ตความ การถอดรหสภาพ ภาพเหลาน ผสรางไดแฝงเจตนาทจะสบทอดคำาสอนทาง

พทธศาสนาใหอยเหนอจตใจของผทไดชมภาพ เมอไดถอดรหสและตความหมาย

ทงในทางรปธรรมและนามธรรมแลว ยอมเกดปญญาและสามารถประยกตคำาสอน

เปนหลกในการดำาเนนชวตได ดวยความสำาคญของงานภาพจตรกรรมฝาผนงดง

กลาวผเขยนจงไดเสนอบทความนโดยมวตถประสงคเพอเปดพนททางการศกษาวจย

งานการสอสารดวยภาพประเภทงานจตรกรรมฝาผนงในมมมองทางการสอสาร มง

เนนแนวทางการตงประเดน การวเคราะห และแนวทางการศกษาการสอความหมาย

การวเคราะหภาพจตรกรรมฝาผนงจากมมมองทางการสอสาร

คำาถามเรมตนจากมมมองทางการสอสารมกตงคำาถามเกยวกบองค

ประกอบทางการสอสาร หนาทของการสอสารและกระบวนการสอสารในการ

วเคราะหงานสอสารดวยภาพนน แบบจำาลองทางการสอสารทไดรบความนยมอางอง

ถงมากคอแบบจำาลองการสอสารของ Jakobson (1987) ซงไดกลาวถงองคประกอบ

ทางการสอสาร 6 ประการไดแก ผสงสาร ผรบสาร ชองทางการสอสาร สาร รหส

และบรบททางการสอสาร

หากพจารณาจากแบบจำาลองทางการสอสารดงกลาวเปรยบเทยบกบการ

สอสารของงานภาพจตรกรรมฝาผนงจะเหนไดวาองคประกอบดานผสงสารนน ป

นมตทเลอนหายตายจากแลวจากงานภาพจตรกรรมฝาผนงจำานวนไมนอย สวนงาน

ภาพรวมสมย ผสงสารอาจเปนเจาของสถานทเชน เจาอาวาสและกลมศลปนทรบ

เขยนภาพโดยมคาตอบแทน ซงสามารถสมภาษณถงมลเหตแหงการเขยนการเลอก

แนวทางการศกษาการสอความหมายของงานภาพจตรกรรมฝาผนงไทย

9

เรองและแนวทางการเขยนไดสวนการศกษาผรบสารอาจเปนในแงของการตความ

หมายหรอการใชประโยชนทางการขดเกลาทางสงคมซงเปนเปาหมายของสถาบน

ทางศาสนา

ในสวนของชองทางการสอสารไดแกฝาผนงของอาคารตางๆ อาจศกษาใน

แงของอทธพลของพนทสอในฐานะทเปนตวกำาหนดเรองราวและวธการเขยนภาพ

ในกรณของวดนนรปแบบทางสถาปตยกรรมมสวนสำาคญอยางยงในการกำาหนด

พนทการเขยน การกำาหนดเรองทเพยงพอและเหมาะสมกบพนทฝาผนงทมอย ใน

กรณของอาคารเอกชนตางๆ เชน โรงแรม สนามบน อาจมเหตผลทตางกนในการ

กำาหนดแนวเนอหาของเรองราวทตองการสอสาร

สารหรอภาพจตรกรรมฝาผนงถอเปนหวใจสำาคญของการศกษาการสอ

ความหมาย ภาพไดถายทอดสาระเรองราวและความสวยงาม แบบจำาลองการ

สอสารของ Jakobson เปนแบบจำาลองทเนนวา หนาทของตวสารคอ หนาทในเชง

สนทรยศาสตรซงสามารถประยกตกบงานสอสารดวยภาพไดเปนอยางดเพราะภาพ

จตรกรรมฝาผนงนนเปนงานททรงคณคาดานความสวยงามอยางยง โดยเฉพาะอยาง

ยงจตรกรรมแนวประเพณทมแบบแผนความงามอยางชดเจนโดยมงานจตรกรรม

ชวงสมยรชกาลท 3 เปนงานแมแบบทไดรบความนยมในการสบทอดรปแบบมา

จนถงปจจบนในกลมจตรกรรวมสมย นอกจากนการวเคราะหเนอหาภาพจตรกรรม

ฝาผนงนนจะตองทำาการวเคราะหความสมพนธภายในระหวางภาพในผนงตางๆ

รวมกบความสมพนธกบบรบทภายนอกเชน วถชมชน มงวเคราะหเนอหาในระดบรป

ธรรมและเนอหาระดบนามธรรมทสะทอนจากจตรกรรมฝาผนง

สวนของรหสทางการสอสารเปนประเดนจำาเปนทตองวเคราะหรวมกบ

เนอหาของภาพเพราะรหสเปนเครองมอในการถายทอดความหมายของสญลกษณ

ภาษาภาพงานจตรกรรมแนวประเพณกบงานจตรกรรมพนบานมแบบแผนของการ

ใชรหสทางการสอสารทแตกตางกนแทบจะโดยสนเชงซงเปนประเดนทนาสนใจ

ศกษาอยางยง

แนวทางการศกษาการสอความหมายของงานภาพจตรกรรมฝาผนงไทย

10

บรบททางการสอสารเปนองคประกอบทใชอางองถงเหตการณเรองราว

ตาง ๆ ทไดรบการสอดแทรกไวในงานภาพจตรกรรม เชนการวเคราะหสภาพสงคม

วฒนธรรม วถชวตตางๆ ลวนมความสมพนธกบบรบทในชวงเวลานนๆ การศกษา

งานภาพจตรกรรมฝาผนงตามองคประกอบทางการสอสารดงกลาว ผศกษาอาจ

เลอกเนนใหความสำาคญกบองคประกอบบางองคประกอบทเปนหวใจของปญหานำา

วจย แตควรคำานงถงองคประกอบแวดลอม อนๆ ประกอบการศกษาดวยตามควรแก

กรณ เพอใหสภาพงานการศกษามศกยภาพในการสะทอนความเปนงานวจยทางการ

สอสารไดเดนชด

ตวอยางแนวทางการวเคราะหการสอความหมายของภาพจตรกรรมฝาผนง

จากองคประกอบทางการสอสารขางตนจะขอขยายความในสวนของ

แนวทางการวเคราะหการสอความหมายของงานภาพจตรกรรมฝาผนงไทย โดยขอ

ยกภาพประกอบภาพจตรกรรมฝาผนงตอน “มารผจญ” จากพระอโบสถวดสวรรณ

ดาราราม จ.พระนครศรอยธยา ดงน

ภาพท 1 พทธประวตตอน “มารผจญ“

จตรกรรมวดสวรรณดาราราม จ.พระนครศรอยธยา

แนวทางการศกษาการสอความหมายของงานภาพจตรกรรมฝาผนงไทย

11

“มาร”คออะไรและทำาไมภาพจตรกรรมตอน“มารผจญ”นาจะเปนตวอยางท

ดในการศกษาการถอดรหสเปนประเดนแรกทตองทำาความเขาใจ พจนานกรมศพท

วรรณคดไทยสมยสโขทยไตรภมกถาฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2544 กลาวถง

ความหมายของคำาวา“พระญามาราธราช”วาคอ“พญามารผเปนใหญเหนอมารทง

หลาย” สนธวรรณ อนทรลบ (2536 : 27-28, 414-415) กลาวถง พญามาราธราชวา

คอ เทพบตรมารผเปนจอมเทพเสวยสขอยในสวรรคชนปรนมมตวสวตด จงมนามวา

พญาวสวตดมาร การทเทพบตรองคนไดชอวา มาร กเนองจากเปนผคอยขดขวาง

เหนยวรงบคคลไวมใหลวงพนจากแดนกามซงอยในอำานาจครอบงำาของตน

พญามารอาจแปลงกายไดดงปรารถนาดงนนจงไมปรากฏวาพญามารมรป

รางอยางใดแนนอน เพราะอาจเหนไดในรางของเทพ ง วว ชาวนา ชายหนม ฯลฯ

แตในคราวทพญามาราธราชกรฑาพลมาผจญพระมหาบรษนน พญามารมรปราง

ใหญโตนาสะพรงกลว มหตถถงหนงพนกวดแกวงอาวธรายนานาชนด และขชาง

ครเมขล ซงสง 150 โยชน ในจตรกรรมไทยแสดงภาพเลาเรองพระพทธประวต

ภาพพญามารปรากฏในฉากเหตการณสำาคญ ไดแกการขดขวางการเสดจ

ออกมหาภเนษกรมณ (บรรพชา) ของเจาชายสทธตถะ การยกทพมารมาโจมตพระ

มหาบรษเพอขดขวางมใหพระองคตรสร การกราบทลอาราธนาพระพทธเจาใหเสดจ

สปรนพพาน เหตการณตอนมารผจญเปนเหตการณทเกดกอนทพระพทธเจาจะ

ตรสร พญามารไดใชความพยายามทจะผจญขดขวางมใหพระมหาบรษตรสรพระ

สพพญญตญาณไดสำาเรจ จงเนรมตกรทงซายและขวาขางละหนงพน ถอสรรพาวธ

ตาง ๆ ขชางครเมขลยกพลพยหเสนามารพรอมศาสตราวธรายแรงนานาชนด เหาะ

เขามาทางซายของพระพทธองค ลอมเขตโพธบลลงกของพระองคไว เหลาเทพยดา

ทงหลายในหมนจกรวาลทพากนมาหอมลอมถวายการสกการบชาพระมหาบรษอย

ตางกตระหนกตกใจ พากนหนไปยงขอบเขาจกรวาลทงสน ทงพระองคใหตอสกบ

เหลามารรายแตเพยงลำาพง แตพระมหาบรษกยงคงประทบนง มไดสะทกสะทาน

หวาดหวน พระองคทรงระลกถงพระบารม 30 ทศ หรอ “สมดงสบารม” (ทศบารม

เปนระดบหนงในพระบารม 30 ทศ) ททรงบำาเพญมาแลวในพระอดตชาตเปน

แนวทางการศกษาการสอความหมายของงานภาพจตรกรรมฝาผนงไทย

12

เกราะคมกนพระองค หลงจากทพญามารเหนวา หาฝน 9 ประการซงตนบนดาล

ใหตกลงมาไมสามารถทำาอนตรายพระมหาบรษไดแลวกขกรรโชกใหพระองคเสดจ

ลกจากรตนบลลงกซงพญามารอางวา เกดขนเพราะบญบารมของตน และทลถาม

พระมหาบรษวา พระองคทรงมหลกฐานอนใดทแสดงวา ไดทรงบำาเพญบญบารม

มากมายจนเกดรตนบลลงกขน พระองคทรงเหยยดพระหตถขวา ชพระดชนลงท

พนพสธา อางนางพระธรณเปนสกขพยานเขาชวยผจญมาร ทนใดนนนางพระธรณ

กปรากฏกายขนบดนำาทกษโณทกในมวยผมใหหลงไหลทวมทนพลมาร พดพากอง

ทพมารกระจดกระจายหายสญไปสน และความแรงของนำากไดทมซดพดพาชางคร

เมขลใหลอยไปตามกระแสนำาจนถงมหาสาคร ในทสดพญามารจงยอมออนนอม ทง

สรรพาวธทงหลาย ประนมหตถทงสองพน ถวายนมสการพระมหาบรษ แลวกลบ

สเทวพภพ เนองจากพทธประวตตอนมารผจญนมความสำาคญอยางมากชางเขยน

จงตองใชผนงกวางมากกวาเรองราวในตอนอนๆ เพอแสดงความดดนและความ

โกลาหลของกองทพมาร โดยทวไปนยมเขยนบนผนงดานตรงขามพระประธานใน

ระดบเหนอบานประต ในสวนของผทเขยนภาพมารผจญน จะตองเปนชางชนคร

เนองจากเปนการเขยนภาพคนขนาดใหญ ทงยงตองแสดงอารมณ การเคลอนไหว

อาการตระหนกตกใจอยางมชวตชวาและสมจรง

ในแงของการวเคราะหจากมมมองทางการสอสาร “มารผจญ” ถอเปนภาพ

ปรศนาธรรมทประกอบดวยเนอหาทงในระดบรปธรรมและระดบนามธรรมทควรได

รบการถอดรหสภาพ อะไรคอรปลกษณแหงมารในระบบสญลกษณภาพ รปลกษณ

ดงกลาวมวธการสอความหมายอยางไร และบรบทอะไรททำาใหรปลกษณแหงมาร

ปรากฏเชนนน ตำาแหนงทปรากฏของภาพมารผจญเมอพจารณารวมกบเนอหาอนๆ

มความสำาคญอยางไร รวมทงอาจไปถงการตความของผดภาพในยคน เพราะปรศนา

ธรรมแหงมารอาจนำาสการตความทเปนประเดนรวมของมารรวมสมย แนวทางการ

วเคราะหการสอความหมายของภาพจตรกรรมฝาผนงสามารถประยกตแนวทางการ

ศกษาเชงสญญาณศาสตรเขาเปนแนวทางการศกษาไดโดยขอเสนอตวอยางแนวการ

วเคราะหดงตอไปน

แนวทางการศกษาการสอความหมายของงานภาพจตรกรรมฝาผนงไทย

13

1)การวเคราะหความเปนคตรงขามมารผจญ(อธรรม):มารพาย(ธรรม)

ภาพเหตการณตอน “มารผจญ” มระบบสญลกษณภาพ 3 กลมภาพ แบงตาม

ลำาดบของเหตการณ กลมแรก ภาพเบองซายของพระมหาบรษคอ กองทพมารทมา

ผจญ กลมทสอง เปนศนยกลางทเปนจดรวมสายตาคอ พระแมธรณบบมวยผมและ

พระมหาบรษทสงบนง สวนกลมสดทาย เบองขวาของพระมหาบรษคอ มารพาย

ซงเปนผลมาจากการบบมวยผมของพระแมธรณ ผซงเปนพยานแหงการสงสมบญ

บารมของพระมหาบรษ เราจะเหนไดวา ความเปนคตรงขาม (binary opposition)

ในทนคอ รปลกษณของกองทพพญามารกลมเบองซายและเบองขวาของพระ มหา

บรษ ซงมความแตกตางในเชงตรงขาม กลาวคอ ฝายอธรรมคอรปลกษณทพพญา

มารทยกพลเขามาประชด ครนเมอพายตอผลบญและถกนำาพดพาคอ ธรรมยอม

คมครองผประพฤตธรรม จากภาพประกอบท 1 เราจะเหนความเปนคตรงขามของ

ระบบสญลกษณภาพไดดงตารางท 1

สญลกษณภาพ อธรรม(มารผจญ) ธรรม(มารพาย) กระบวนการ

พญามาร อาการกาวราว

คะนองฤทธ

ใชความรนแรง

สภาพ ออนนอม

ประนมหตถ

ยอมจำานน

พระแมธรณ เปน

พยานแหงการสงสม

ความดของพระมหา

บรษชางครเมขล งวงชอาวธกวดแกวง งวงชดอกไมถวาย

เปนพทธบชา

พลมาร คกคะนอง กาวราว

ใชอาวธและความ

รนแรง

แตกพาย ตกเปน

อาหารของสตวราย

นานา

ตารางท 1 ความเปนคตรงขามระหวางสญลกษณภาพทสอความเปนอธรรมกบธรรม

แนวทางการศกษาการสอความหมายของงานภาพจตรกรรมฝาผนงไทย

14

ในการวเคราะหความเปนคตรงขามนนจะตองพจารณาวาอะไรคอคตรงขาม

ทมศกยภาพในการสอความหมายในประเดนนนๆ ในกรณน คตรงขามไมใชพญา

มารกบพระมหาบรษ แตเปนจตใจของพญามารเองทเปนคตรงขาม อนเปนปรศนา

ธรรมทสงสอนวา มารคอสงทอยในใจตน จตใจทมงชนะ ขดขวางพระมหาบรษ เปน

คตรงขามกบจตใจทยนดกบความดของผอน อนงพระบรสทธคณของพระมหาบรษ

ยอมอยเหนอความเปนคตรงขามใดๆ ในระบบสญลกษณภาพ

2)การวเคราะหระบบสญลกษณภาพรปลกษณแหงมาร

ประเดนนมความนาสนใจเปนอยางยงเปนประเดนทสะทอนใหเหนถงวธการ

มองมารจากจตรกรทตองการถายทอด “ลกษณะมาร” หรอ“รองรอยมาร”ทสอนใหผ

ดผชมเหนวาลกษณะรปธรรมของมารหรอพลพรรคมารมลกษณะอยางไร

จากความเชอทวาพญามารอาจแปลงกายไดดงปรารถนาดงนนจงไมปรากฏ

วาพญามารมรปรางอยางใดแนนอน ทำาใหจตรกรมอสระในการถายทอดจนตนาการ

เกยวกบลกษณะความเปนมาร จากการตงขอสงเกตภาพจตรกรรมฝาผนงตอน

มารผจญ ไดพบวาลกษณะรปลกษณของมาร มดงตอไปน

2.1พญามาราธราช

รปลกษณทเปนเอกลกษณเฉพาะของพญามารคอ หนาตาเปนยกษ ดง

ปรมปราคตทเรยกกนวา “ยกษมาร” การแตงองคทรงเครองอยางกษตรย มมอ

มากแตไมถงขนาดขางละหนงพนมอตามวรรณกรรมเนองในพทธศาสนาในมอถอ

ศาสตราวธตางๆ ทรงชางทชอวา ครเมขล การเขยนภาพพญามารบางแหงไดรบ

อทธพลจากวรรณกรรมเรองรามเกยรต โดยลกษณะของพญามารจะเขยนเหมอนทศ

กณฑ ซงเปนยกษทม 10 หนา ดงเชนภาพพญามารทปรากฏในอโบสถวดกอ งาน

จตรกรรมพนบานทบานกอ อ.วงเหนอ จ.ลำาปาง เขยนชวงรชกาลท 7 ภาพพญา

มารทวดเกาะแกวสทธาราม จ.เพชรบร ซงเขยนไวในยคกรงศรอยธยาตอนปลายดง

ตวอยางภาพ

แนวทางการศกษาการสอความหมายของงานภาพจตรกรรมฝาผนงไทย

15

ภาพประกอบท2 พญามาราธราช อโบสถวดบานกอ อ.วงเหนอ จ.ลำาปาง

ภาพพญามาราธราชสะทอนรปลกษณทแสดงอทธฤทธเหนอกวาเทพหรอ

มนษยอนใด ไมปรากฏวามภาพเทพใดๆ ทจะมพกตรและเศยรเทากบภาพพญามาร

ความแตกตางกนของภาพพญามารในแตละวด กมเพยงรายละเอยดเกยวกบการ

แตงกาย สผว อาวธ แตในจตรกรรมแนวประเพณแทบจะไมมความแตกตางใดๆ

ในระบบสญลกษณภาพ

ภาพประกอบท 3 พญามาราธราช (มารพาย) วดเกาะแกวสทธาราม จ.เพชรบร

แนวทางการศกษาการสอความหมายของงานภาพจตรกรรมฝาผนงไทย

16

2.2พลพรรคมาร

การเขยนภาพพลพรรคมารถอเปนการเขยนภาพทสะทอนบรบททาง

สงคมในยคสมยทเขยนงานจตรกรรมไดเปนอยางดแสดงใหเหนถงความเชอและ

จนตนาการของผเขยนภาพทมตอมารโดยสามารถตงขอสงเกตเกยวกบสญลกษณ

ภาพทพบในภาพพลพรรคมารไดดงน

- บคคลหรอสตวทมทาทางกาวราวดดนพาลหาเรอง ใชสารพนอาวธ

- บคคลหรอสตวทมหนาตาดรายสหนาโหดเหยม ดวงตาแดงกำา สายตามงมาด

ราย

- บคคลรปชวตวดำา อปลกษณ กงเดยรจฉาน

- ชาวตางชาต คนนอกศาสนา งานจตรกรรมอยธยาตอนกลางยงไมรงเกยจ

ชาวตางชาตทนบถอศาสนาตางๆ แตในสมยอยธยาตอนปลายนน เหลาพล

มารทงหลายมหนาตาเปนคนตางชาต สะทอนถงทาทการมองคนรวมสงคม

บางกลมในยคนนวาเปนเหลามาร

- จตรกรรมรตนโกสนทรมารบางตนมลกษณะเปนยกษแบบหวโขนตวละครใน

วรรณกรรมเรองรามเกยรต หวโขนหนมาน เปนตน

- ภาพเทพในลกษณะทาทางแบบนาฏลกษณพบวารวมอยในพลพรรคมารใน

งานจตรกรรมรตนโกสนทร

- สตวนานาชนด ทงสตวราย สตวหมพานต รวมทงสตวเลยง

จากสญลกษณรปลกษณแหงมารดงทปรากฏนน สอดคลองกบวรรณกรรมทาง

พทธศาสนาทกลาววามารแปลงกายไดสมปรารถนา จงไมปรากฏชดวามารมรปราง

แบบใดแนนอน จากรปลกษณเชนน จงสามารถนำามาสอนเปนปรศนาธรรมไดดง

สำานวนไทยทวา “รหนาไมรใจ” แตอยางนอยทสดเราสามารถเหนลกษณะรวมของ

มารไดเชน ความอยากไดในสงทไมใชของตน การนยมใชกำาลงและความรนแรง

การใชพลพรรคพวกมากเขาขม ความมจตอจฉารษยา เปนตน

แนวทางการศกษาการสอความหมายของงานภาพจตรกรรมฝาผนงไทย

17

3)การวเคราะหรหสทางการสอสารในงานภาพจตรกรรม

รหสทางการสอสารในงานภาพจตรกรรมไทยเปนคำาถามทเกยวกบวธการท

จตรกรนำามาใชจดระบบการสอความหมายในงานภาพจตรกรรมผศกษาควรมความ

เขาใจองคประกอบพนฐานทางทศนธาตของงานภาพจตรกรรมควบคกบความเขาใจ

ในเนอหาของวรรณกรรมทนำามาเขยนไวในงานจตรกรรมฝาผนง

จตรกรรมแนวประเพณเปนจตรกรรมทมแบบแผนชดเจนเกยวกบแบบแผน

ทางการเลาเรองวธการจดระบบสญลกษณภาพแทบจะมสตรสำาเรจตายตวการนำา

เสนอผานภาพหลก ๆ (key figure) ทสบทอดตอกนมา มสตรสำาเรจในการใชสเพอ

การสอความหมายเชนสผวของเทพตางๆเชน พระอนทรสผวกายเขยว พระพรหมส

ผวกายขาว เปนตน

ในสวนของการใชเสนกมความหมายเปนการเฉพาะเชนการใชเสนสนเทา

แบงพนทภาพหรอแบงเขตพนทมตของมนษยกบมตของเทพเพอสอถงมตทมอยแต

มนษยไมสามารถมองเหน ไดเชน เสนสนเทาทลอมกรอบพระนารถพรหมเหาะลง

มาจากสวรรค (ทศชาตชาดกตอนพรหมนารถชาดก) หรอการใชเสนศรประภา(รศม

บนศรษะ)เพอบงชความเปนเทพ เปนตน

ในสวนของระบบการสอสารเกยวกบอารมณของตวละครในงานภาพ

จตรกรรมแนวประเพณ จะไมแสดงอารมณผานสหนาหากแตเปนการแสดงออก

ผานภาษานาฏลกษณ ซงถอเปนรหสการสอสารเฉพาะทางทพบในจตรกรรมแนว

ประเพณ

นอกจากนตำาแหนงของการวางภาพและวธการเชอมโยงลำาดบเหตการณกม

แบบแผนเปนการเฉพาะ ในกรณของภาพมารผจญมกวางตำาแหนงภาพตรงขามพระ

ประธานในระดบเหนอบานประตในขณะทมการเขยนวรรณกรรมเรองทศชาตไวใน

ระดบหนาตาง ซงการวางตำาแหนงดงกลาวเปนปรศนาธรรมทสอถงวธการไดชยชนะ

เหนอมารทตองสะสมบารม 10 ประการเปนพนฐาน (ทศชาต) โดยการเลาเรองความ

ตอเนองของแตละบารมนนกมวธการเชอมโยงลำาดบผานเทคนควธการเชอมโยงภาพ

แนวทางการศกษาการสอความหมายของงานภาพจตรกรรมฝาผนงไทย

18

เชน การใชวธการเปดพนทเชอมโยงผานชองประตเมองเพอนำาสลำาดบเหตการณถด

ไป ตวอยางรหสทางการสอสารตางๆดงกลาวนอาจไมสามารถนำามาใชอธบายรหส

ทางการสอสารของงานจตรกรรมพนบานได เพราะวธการเขยนงานจตรกรรมพน

บานลวนมความแตกตางกนไปในแตละทองถนและแตละยคสมย อยางไรกตามชาง

พนบานไดนำาเอาวรรณกรรมเนองในพระพทธศาสนามาเปนตวกำากบเนอหาของภาพ

ซงแนนอนวาแมจารตทางการเขยนไมไดมสตรสำาเรจแตไมใชปญหาสำาหรบผดภาพ

ในชวงเวลานนๆ ในแตละทองถนเลย เพราะเนอหาภาพตางๆ นน ชาวบานตางร

มากอนแลวผานชองทางการศกษาธรรมและการฟงเทศนฟงธรรมตามโอกาสของ

ศาสนกจตางๆ ดงนนแนวทางการศกษารหสทางการสอสารของงานภาพจตรกรรม

ฝาผนงยงคงนาสนใจสำาหรบศาสนสถานทไมไดเขยนขนตามแบบแผนแนวประเพณ

เชนจตรกรรมพนบาน รวมทงจตรกรรมทมเปาหมายเฉพาะทมความแตกตางจาก

เรองราวทางศาสนาเชน จตรกรรมในสนามบนสวรรณภม จตรกรรมของธนาคาร

ไทยพาณชย สาขาสำานกรชโยธน เปนตน

4)การวเคราะหวธการสอความหมายในเชงอปมาดวยภาพ(pictorialmetaphor)

การอปมาดวยภาพเปนเทคนควธการสอสารดวยภาพทนยมใชสำาหรบการ

สอความหมายทภาษาสามญทใชในการพดหรอเขยนมขอจำากดเชน ประเดนเรองทม

ความกำากวม การสอสารแนวคดในเชงนามธรรม ในการสอสารคำาสอนในทางพทธ

ศาสนานน จตรกรรมฝาผนงตามวดวาอารามตางๆ อยในฐานะทเปนปรศนาธรรม

ทตองการการถอดรหสทมกปรากฏดวยการอปมา ตวอยางในการสอความหมายใน

เชงอปมาตอนมารผจญน สมเดจฯ กรมพระยาวชรญาณวโรรส (2530 อางในสนธ

วรรณ อนทรลบ, 2536: 32) ไดทรงอธบายโดยธรรมาธษฐานไววา “พทธประวตตอน

มารผจญน เปนเรองแสดงนำาพระหฤทยของพระมหาบรษโดยบคลาธษฐานคอกลาว

เปรยบดวยตวบคคล กเลสกามเปรยบดวยพญามาร กเลสอนเปนฝายเดยวกนเปรยบ

ดวยเสนามาร กเลสเหลานนเกดขนวนไปเวยนมาอยในพระหฤทยของพระมหาบรษ

ใหทรงคำานงถงความสขสบายในการเสวยราชสมบตในอดต เปรยบดวยพญามาร

แนวทางการศกษาการสอความหมายของงานภาพจตรกรรมฝาผนงไทย

19

ยกพลเสนามารมาผจญ พระบารม 10 ทศนนพระองคไดทรงบำาเพญมาแลวจงทรง

ระลกถง และทำาพระหฤทยใหหนกแนนเปรยบดวยตงมหาปฐพไวเปนพยาน ทรงเอา

พระคณสมบตเหลานนมาหกพระหฤทย หามความคดกลบหลงไดเดดขาด เปรยบ

ดวยเสยงพระบารมผจญมารจนไดชยชนะในทสด”

ตวอยางวธการอปมาดวยภาพในงานจตรกรรมทเกยวเนองกบวรรณกรรม

ไตรภมกถาเชน การถายทอดภาพเรองนรกภมโดยการอปมาความทกขเวทนากบ

ภาพอนนาสงเวชใจในนรกภมนอกจากนยงมงานจตรกรรมฝาผนงทถายทอดคำา

สอนตามหลกธรรมพทธศาสนาโดยการอปมาอยางชดเจนเชนจตรกรรมฝาผนงของ

ขรวอนโขงทวดบรมนวาสและวดบวรนเวศนวหาร กรงเทพมหานคร โดยกรณของ

จตรกรรมทวดบรมนวาสไดปรากฏคำาบรรยายใตภาพปรศนาธรรมไวชดเจน

5)การวเคราะหสมพนธบททางการสอสาร(intertextuality)

การเขยนภาพจตรกรรมฝาผนงมกไดรบการนำาเอาวรรณกรรมตางๆเขา

มาเปนเนอหาในการเขยนภาพ วรรณกรรมเนองในพระพทธศาสนาทสำาคญคอ

ความเชอเรองโลกสณฐานในไตรภมกถา พทธประวต พระอดตพทธ ทศชาต

ชาดก วรรณกรรมพนบาน รามเกยรต ประเพณสบสองเดอน สวนประเดนเฉพาะ

เรองเชน พระราชประวตประวตสมเดจพระนเรศวรมหาราช ในพระวหารวดสวรรณ

ดาราราม จ.พระนครศรอยธยา วรรณกรรมเรองสงขทองในวหารลายคำา วดพระสงห

จ.เชยงใหม เปนตน

ประเดนทนาสนใจในการศกษาสมพนธบทไมนาจะเปนการศกษาจตรกรรม

แนวประเพณเพราะเปนงานทมจารตตามแบบแผนทแนชด แตในกรณของงาน

จตรกรรมพนบานและจตรกรรมรวมสมยถอเปนสอทนาสนใจ เพราะจตรกรรมพน

บานมการเชอมโยงเนอหาภาพเขากบเหตการณเรองราวตางๆ ในหวงเวลาทเขยน

ภาพเชน ภาพแถวทหารทแตงกายแบบตะวนตก วรรณกรรมพนบานทแตกตางกน

ไปในแตละทองถน ในขณะทงานรวมสมยมกมการสอดแทรกเหตการณสำาคญใน

ชวงเวลานนไวในภาพ เชนงานจตรกรรมตอนมารผจญ อาจมการแทรกภาพมารเปน

แนวทางการศกษาการสอความหมายของงานภาพจตรกรรมฝาผนงไทย

20

ภาพผกอการรายคนสำาคญระดบโลกไว ซงเปนสมพนธบทเกยวกบขาว ซงเปนสอท

สะทอนถงระบบความคดความเชอของผคนในยครวมสมยไดเปนอยางด

ประเดนการวเคราะหสมพนธบททนาสนใจคอ ในการใชระบบสญลกษณ

ภาพนนมการอางองหรอถายโยงเนอหาภาพเขากบตวบทของงานอนๆ อะไรบาง

และเมอเปรยบเทยบกบแบบแผนการเขยนของจตรกรรมแนวประเพณแลวภาพอะไร

หรอสญลกษณภาพใดทยงคงอยในงานรวมสมยภาพอะไรหรอสญลกษณภาพใด

ทหายไป สญลกษณภาพใดทไดรบการดดแปลงมาใชในงานใหมและบรบทอะไรท

ทำาใหเปนเชนนนการวเคราะหเชนนจะทำาใหเราเหนถงพฒนาการของสอจตรกรรม

ฝาผนงไดชดเจนขน

6)การวเคราะหตามแนวประเดนของการสอความหมาย

การวเคราะหตามแนวประเดนของการสอความหมายเปนประเดนการวจย

ทนาสนใจเหมาะกบจตรกรรมฝาผนงทสามารถวเคราะหแกนเรองของการสอความ

หมายไดอยางเดนชดมความเหมาะสมอยางยงกบการศกษาจตรกรรมรายกรณ เชน

การสรางสรรคงานจตรกรรมฝาผนงททาอากาศยานสวรรณภมซงมความชดเจนใน

ประเดนของการสอความหมายเรอง “ความเปนสวรรณภม” ในกรณเชนนการวจย

เพอใหเขาใจถงวธการสอความหมายจะสามารถหาคำาตอบไดอยางเดนชด เนองจาก

ความหมายทตองการจะสอมความชดเจน และผลการศกษาทไดจะมสวนทเกน

เลยไปจากคำาอธบายทวๆ ไปเกยวกบการสอความหมายของภาพจตรกรรม รวมทง

ลกษณะความเปนสวนบคคลของศลปนจะเขามากำาหนดวธการสอความหมายใน

ระดบหนงดวย นอกจากกรณของจตรกรรมรวมสมยแลวงานจตรกรรมหลายแหง

มวตถประสงคในการสรางเพอสดดวรกรรมของบคคลสำาคญเชนจตรกรรมพระราช

ประวตสมเดจพระนเรศวรมหาราชทวดสวรรณดาราราม จ.พระนครศรอยธยา ซง

มวธการเขยนแบบทศนมตแบบตะวนตก มวธการสอความหมายเพอเทดพระเกยรต

ทแตกตางไปจากจตรกรรมแนวประเพณ ยงคงเปนประเดนทนาสนใจในมตของการ

สอสารดวยภาพ

แนวทางการศกษาการสอความหมายของงานภาพจตรกรรมฝาผนงไทย

21

ประเดนสำาคญของการศกษาการสอความหมายตามประเดนเฉพาะเรองน

ผศกษาตองมความชดเจนเกยวกบประเดนทจตรกรตองการสอความหมายในเรอง

นนๆ เชน การสดดวรกรรม การเชดชยกยองคณธรรมบางประการ วถชวตทเปน

เอกลกษณของชมชน เปนตน

7)การศกษาการตความหมายของสญลกษณภาพ

การตความหมายจากระบบสญลกษณภาพเปนแนวทางการศกษาตวบท

ตามแนวทางปรากฏการณนยม วชาหรอการศกษาวาดวยประวตและความหมาย

ของภาพหรอสญลกษณตาง ๆ อนเกยวกบศาสนาและวฒนธรรมคอ ประตพมพ

วทยา (Iconology) ผศกษาตองมความรเกยวกบพทธศาสนาอยางด เพราะเปนการ

ศกษาตความหมายจากสญลกษณทใชในทางศาสนา

ตวอยางเชนภาพจตรกรรมตอนประสต จตรกรนยมเขยนภาพเจาชายสทธ

ตถะเสดจได 7 ยางกาวบนดอกบวชนวขนสทองฟา ความหมายในเชงสญลกษณ

ทางศาสนาหมายถง การประกาศอสรภาพจากกเลสทงมวล ดอกบวเปนอปมาของ

การเกดแตนำาแตบวยอมไมตดนำา เจาชายสทธตถะเกดแตดน แตเทาไมตดพนดน

หมายถง การพนจากกเลส เหลานเปนปรศนาธรรมทตองผานการเพงพนจความ

หมายของสญลกษณภาพ นอกจากนยงมงานจตรกรรมรวมสมยบางแหงทมการใช

ระบบสญลกษณภาพทมลกษณะเฉพาะตวเชน จตรกรรมฝาผนงวดรองขน อ.เมอง

จ.เชยงราย ของอาจารยเฉลมชย โฆษตพพฒน ผทศกษาการตความหมายของ

สญลกษณภาพอาจตองทำาความเขาใจตอวธการใชรหสทางการสอสารของจตรกร

ดวย

ในการศกษาภาพจตรกรรมใดๆ ดวยวธการตความนน ผศกษาจะตอง

ทำาการศกษาบรบทของบานเมอง สงคม ประเพณ วฒนธรรม วถชวตของผคนใน

ยคนนๆ รวมดวย เพราะจตรกรมกสอดแทรกเหตการณสำาคญในยคสมยของตน

เขาไวดวยเชน ในตำาแหนงของการเขยนภาพกาก ซงเปนภาพวถชวตทเขยนไวดาน

ลางของภาพจตรกรรมหรอในตำาแหนงผนงตอนมารผจญ ซงเปนพนทขนาดใหญ

แนวทางการศกษาการสอความหมายของงานภาพจตรกรรมฝาผนงไทย

22

จตรกรสามารถสอดแทรกสงทเชอวาเปนมารในยคสมยนนเขารวมไวดวย ทงนกรอบ

การวเคราะหทนาสนใจแนวทางหนงคอ แนวทางการวเคราะหภาพทเรยกวา “The

Good Eye” ซงเปนแนวทางของวธวทยาทางภาพ (Visual Methodologies) เสนอ

โดย Gillian Rose (2001) โดยมงเนนการวเคราะหตความเนอหาภายในและเนอหา

ภายนอก ส การจดองคประกอบ แสงและอารมณภาพ แตกรอบแนวคดดงกลาว

น เปนเพยงกรอบแนวคดกวางๆ ทผศกษาตองนำามาประยกตใชใหเหมาะสมกบงาน

จตรกรรมฝาผนงไทย นอกจากนผศกษาพงคำานงถงธรรมชาตของสอจตรกรรมฝา

ผนงทเปลยนไปจากอดต ซงมผลอยางยงตอการศกษาตความ ดงจะไดเปรยบเทยบ

ใหเหนตอไป

กระบวนทศนทเปลยนไปของการสอสารงานภาพจตรกรรมฝาผนง

เมอเวลาผานไปการดำารงอยของสอจตรกรรมฝาผนงกเปลยนไปดวย งาน

จตรกรรมในอดตไดถกเกบไวในฐานะทเปนศลปวฒนธรรมประจำาชาตทตองไดรบ

การอนรกษ งานจตรกรรมแนวประเพณถกยกยองใหเปนครแมแบบของการเขยน

การศกษาภาพจตรกรรม อยางไรกตามแมเทคโนโลยเขาสยคไรสายงานจตรกรรม

ใหมๆ กไดเกดขนทกวนเชนกนมทงทเกดขนแบบงานจตรกรรมเชงอตสาหกรรม ทำา

แมแบบขนตามอยางจตรกรรมแนวประเพณแลวทำาซำา (reproduction) ตอๆ กนไป

คดคาใชจายกนเปนตารางเมตร เนนความสวยงามของศาสนสถาน นอกจากน

ยงมความเปลยนแปลงของสถานททนยมเขยนภาพจตรกรรมฝาผนงเชน อาคารท

ไมใชวด แตตองการเนนการสอสารทตอกยำาความเปนเอกลกษณไทย กทำาการเขยน

ภาพจตรกรรมฝาผนงเชนกน เชน ธนาคารไทยพาณชย โรงแรมชนนำา จตรกรรม

ในอาคารผโดยสารขาเขาระหวางประเทศ ทาอากาศยานสวรรณภม ซงใชพนท

เขยนภาพขนาดใหญถง 3 ภาพ ขนาดภาพละ120 ตารางเมตร ถอวาเปนการให

ความสำาคญตองานจตรกรรมอยางมาก ดงนน แนวทางการศกษาวเคราะหจงตอง

พจารณาบรบททเปลยนไปดวยเชนกน โดยจะนำาเสนอประเดนการเปลยนแปลงนไว

ดงตารางท 2 กระบวนทศนทเปลยนไปของการสอสารงานภาพจตรกรรมฝาผนง

แนวทางการศกษาการสอความหมายของงานภาพจตรกรรมฝาผนงไทย

23

องคประกอบทางการสอสาร จตรกรรมในอดต จตรกรรมรวมสมย

ผสรางสาร

(เจาของสถานทและจตรกร)

หนาทเชงอดมการณ

เพอถวายเปนพทธบชา

เพอความสวยงามของศาสน

สถานเพอการขดเกลาทาง

สงคมอบรมส งสอนธรรม

(ธรรมกถก)

ข น อ ย ก บ ว ต ถ ป ร ะ ส ง ค

เ ฉพาะด านของ เจ าของ

สถานท แหลงทน และระบบ

ธรกจการรบจางเขยนภาพ

จตรกรรม

เนอหาสาร นยมเนอหาจากวรรณกรรม

เนองในพทธศาสนา

1.เนอหาเนองในพทธศาสนา

แตเปนการผลตซำาในรปแบบ

เดมผานตวแบบการทำาซำา

แบบอตสาหกรรม

2.ดดแปลงเนอหาหรอสญล

กษณภาพบางสวนใหสอด

คลองกบวตถประสงคของ

อาคารหรอเหตการณรวม

สมย

สอ วด วง วด ธนาคาร สนามบน

โรงแรมชนนำา

ผดผชม มความเขาใจเรองราวอย

กอนแลว

ขาดความเขาใจเรองราว

ของงานภาพจตรกรรม

บรบทท เก ยวของกบการ

เขยนภาพ

สภาพทางสงคม การเขามา

ของชาวตางชาต วถชวต

ประเพณ วฒนธรรมถกสอด

แทรกไวในภาพ

เหตการณสำาคญรวมสมย

มกไดรบการสอดแทรกไวใน

ภาพ

แนวทางการศกษาการสอความหมายของงานภาพจตรกรรมฝาผนงไทย

24

สงทาย

การศกษาวจยเกยวกบจตรกรรมฝาผนงในประเทศไทยในมมมองทางการ

สอสาร นบไดวามงานวจยเพยงนอยชน สาเหตทสำาคญประการหนงคอ การ

ขาดแคลนนกวชาการทางการสอสารทมความสนใจในงานทศนศลป หรอในการ

ศกษาระดบบณฑตศกษาทางนเทศศาสตร ยงขาดแคลนผทรงคณวฒในการศกษา

วจยงานสอสารดวยภาพโดยเฉพาะอยางยงภาพจตรกรรมไทย ทำาใหนกวชาการใน

สายการสอสารไมไดใหความสำาคญกบการวจยทางภาพ ทงๆ ทสอจตรกรรมฝาผนง

เปนสอทมความเกาแกและไดรบการบรณาการทางการสอสารเขากบจารกตงแต

สมยสโขทย อกทงยงเปนสอสาธารณะทสะทอนใหเหนภมปญญาไทยในการใชรหส

ทางภาพทสอสารทงในเชงสาระและสนทรยภาพ หลายแหงยงมการใชขอความ

กำากบภาพทงในเชงการบรรยายภาพ การตงชอภาพ ซงถอไดวาเปนแหลงสารทบรรจ

ไวดวยระบบสญลกษณ ทางการสอสารของบรรพชนไวเตมเปยมทรอใหคนรนหลง

ไดศกษา ดงนนผทอยในแวดวงวชาการดานนเทศศาสตรทพอจะมความสนใจเกยว

กบงานสอสารดวยภาพอยบางควรหนมาพจารณาหรอสรางประเดนเรองหรอชอง

ทางใหนกศกษาในระดบบณฑตศกษาไดเรงสรางสรรคงานวจยในแนวทางนตอไป

แนวทางการศกษาการสอความหมายของงานภาพจตรกรรมฝาผนงไทย

25

รายการอางอง

ภาษาไทย

ชลด นมเสมอ. องคประกอบของศลปะ.พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร:ไทย

วฒนาพานช, 2538. น. ณ ปากนำาจตรกรรมฝาผนงหนงในสยาม.

กรงเทพมหานคร: ดานสทธาการพมพ, 2544.

ชลด นมเสมอ. วดสวรรณดาราราม. กรงเทพมหานคร: ดานสทธาการพมพ,

2545. ฝายอนรกษจตรกรรมฝา ผนงและประตมากรรมตดทกอง

โบราณคด กรมศลปากร. จตรกรรมไทยประเพณ. กรงเทพมหานคร :

โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย, 2533.

ราชบณฑตยสถาน.พจนานกรมศพทศพทศลปะองกฤษ-ไทย. กรงเทพมหานคร: คร

สภาลาดพราว, 2541.ราชบณฑตยสถาน.พจนานกรมศพทวรรณคดไทยสมย

สโขทย ไตรภมกถา. กรงเทพมหานคร: อรณการพมพ,2544.

สนธวรรณ อนทรลบ. อภธานศพทจตรกรรมไทยเนองในพระพทธศาสนา.

กรงเทพมหานคร: สภาการศกษามหามกฏราช วทยาลย, 2536.

สมชาต มณโชต. จตรกรรมไทย.พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร :โอเดยนสโตร,

2529.

สรศกด เจรญวงศ. “ลกษณะแบบ 2 มตของรปทรงตางๆ ในจตรกรรมฝาผนง

สมยรตนโกสนทรตอนตน” วารสารมหาวทยาลยศลปากร.ปท 3 ฉบบท 1

,2525, น. 60-83.

วชา สวาง. การสอความหมาย “สวรรณภม” ของงานภาพจตรกรรมไทยรวมสมย

ภายในทาอากาศยานสวรรณภม. วทยานพนธนเทศศาสตรมหาบณฑต,

สาขานเทศศาสตร, มหาวทยาลยรงสต, 2551.

แนวทางการศกษาการสอความหมายของงานภาพจตรกรรมฝาผนงไทย

26

ภาษาองกฤษ

Gillian Rose. Visual Methodologies. London : Sage Publications Ltd, 2001.

Jakobson, Roman. Language in Literature. London: The Belknap Press of

Harvard University Press, 1987.

แนวทางการศกษาการสอความหมายของงานภาพจตรกรรมฝาผนงไทยแนวทางการศกษาการสอความหมายของงานภาพจตรกรรมฝาผนงไทย