การออกแบบระบบเลอกตง:คมอเลมใหมของ International IDEA

แอนดรว เรยโนลดสเบน ไรลและ แอนดรว เอลลส

พรอมดวยโฮเซ แอนโตนโอ ชบบคาเรน คอกซตง หลเชงเจอรเกน เอลครตไมเคล กาลลาเกอรแอลเลน ฮคเกนคารลอส ฮเนอสยยน ฮสกสตนา ลารเซรดวชย ปฏดารไนเจล เอส. โรเบรตสรชารด เวนกรอฟฟเจฟฟรย เอ. เวลดอน

การออกแบบระบบเลอกตง:คมอเลมใหมของ International IDEA

คำ�นยม

I

ชดหนงสอคมอชดหนงสอคมอของ International IDEA ตองการนำาเสนอการวเคราะหเปรยบเทยบ ขอมลและปญหาความเขาใจทลกซงในเรองสถาบนและกระบวนการประชาธปไตย นานาคมอมงไปทผจดทำานโยบาย นกการเมอง นกเคลอนไหวภาคพลเมอง และผปฏบตงานในภาคสนาม ทงยงควรแกการสนใจของนกวชาการ องคกรชมชนทชวยเหลอระบอบประชาธปไตยดวย

สงพมพของ เกยวกบสวนของ International IDEA เปนอสระจากผลประโยชนชาตใดชาตหนงโดยเฉพาะหรอผลประโยชนทางการเมอง ความคดเหนทนำาเสนอไวในหนงสอนไมจำาเปนท International IDEA คณะกรรมการหรอสมาชกสภาจะตองเหนดวยเสมอไป แผนททนำาเสนอในหนงสอนกมไดแสดงเปนนยสถาบนในการบอกสถานะทางกฎหมายของเขตแดนหรอการรบรองเสนเขตแดนนนๆ แตอยางใด รวมทงไมสะทอนดานความคดเหนทางการเมองของสถาบน ถงจดทตงหรอขนาดของประเทศใดประเทศหนงหรอเขตปกครองใดเขตปกครองหนง การจดทำาแผนทขนมาสำาหรบหนงสอเลมนเพอเพมความชดเจนใหกบเนอหาทางวชาการ

ลขสทธของ International Institute for Democracy and Electoral Assistance 2012ลขสทธของ สถาบนสทธมนษยชนและสนตศกษา มหาวทยาลยมหดล 2012 ©ลขสทธของ International Institute for Democracy and Electoral Assistance 2005ตพมพซำา 2008การผลตซำาหรอการแปลไมวาจะเปนเฉพาะบางสวนหรอทงหมดจะตองไดรบอนญาตโดยสงคำาขอไปท Information UnitInternational IDEASE-103 34 StockholmSweden

International IDEA ยนดสงเสรมการเผยแพรงานของสถาบนและพรอมสนองตอบคำารองขอหรอการขออนญาตทจะผลตซำาหรอแปลหนงสอนโดยไมชกชางานกราฟคออกแบบโดย: Magnus Alkmar ปรบปรงเปนภาษาไทยโดย: พงศศกด จนทรออนภาพถายบนปก: © Presens Bildพมพโดย: บรษท เบสทกราฟค จำากด กรงเทพมหานครISBN: 978-91-86565-54-1

This is a direct translation of the English version of "Electoral System Design: The New International IDEA Handbook", published by the International Institute for Electoral Assistance (International IDEA) in 2005. The accuracy of the translated text has not yet been verified by the publisher. In case of doubt, the original English version prevails (ISBN 978-91-85391-18-9).

หนงสอ “การออกแบบระบบเลอกตง: คมอเลมใหมของ International IDEA” น แปลโดยตรงจากตนฉบบภาษาองกฤษ จดพมพโดย International Institute for Electoral Assistance (International IDEA) ในป ค.ศ. 2005 ความถกตองของขอความทแปลแลวยงมไดผานการรบรองเปนทางการโดยผจดพมพ หากมขอสงสยขอความสวนใด ใหยดถอตนฉบบภาษาองกฤษเปนหลก (ISBN 978-91-85391-18-9)

การออกแบบระบบเลอกตง:คมอเลมใหมของ International IDEAผแปลรวม: สกล สอทรงธรรม / อรวรรณ ยะฝาบรรณาธการรวม: โคทม อารยา / สมศร หาญอนนทสข

จดพมพและเผยแพรสถาบนสทธมนษยชนและสนตศกษา มหาวทยาลยมหดลสำานกงานอธการบดชน 2 หอง 204999 ถนนพทธมณฑลสาย 4 ศาลายา นครปฐม 73170โทรศพท 02 849 6072-4 โทรสาร 02 849 6075อเมล : peace@mahidol.ac.th เวบไซต www.peace.mahidol.ac.th

ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนไดบญญตวา ‘ทกคนมสทธทจะมสวนรวมในการปกครองของประเทศตน โดยทางตรงหรอผานการเลอกผแทนโดยเสร’ โดยนยน สหประชาชาตจงเขามามสวนในดานความชวยเหลอเกยวกบการเลอกตงนบแตกอตงขนในป ค.ศ. 1945 ทำาใหเกดหลกการและความกาวหนาของประชาธปไตยและสทธทางการเมอง

งานของสหประชาชาตในการเลอกตงแทบทกครงสมพนธใกลชดอยางมากกบปฏบตการการรกษาและการสรางสนตภาพสมยใหม ตวอยางเชน ในกมพชา เอล ซลวาดอร และโมซมบก รวมทงทเกดขนเรวๆ น ในอฟกานสถาน และอรก อยางไรกด ความเพยรพยายามเหลานเปนเพยงกจกรรมเดยวของสหประชาชาตทปรากฏเปนทประจกษในดานการชวยเหลอการเลอกตง ซงตอนนไดสนบสนนกระบวนการเลอกตงตามระบบประชาธปไตยในกวา ๕๐ ประเทศ

การออกแบบระบบเลอกตงเปนสวนประกอบสำาคญของกระบวนการเหลาน ทไมสามารถแยกออกจากบรบททกวางขวางออกไปดงทเหนการออกแบบรฐธรรมนญและการจดตงสถาบน และยงเปนสวนสำาคญในการจดการความขดแยง การมสวนของตวแทนหญง-ชาย และการพฒนาระบบพรรคการเมอง ถาทำาไดด การออกแบบระบบเลอกตงอาจเพมพลงขบเคลอนใหเกดความเปลยนแปลงทางการเมอง สงเสรมการมสวนรวมของประชาชน และทำาใหมตวแทนทชอบธรรมซงมความสามารถในการสนองตอบความตองการและคาดหวงในขอบเขตทกวางไดแจงเกดโดยทนทหรอในอนาคต ถาทำาไดไมด มนกจะฉดดงประชาธปไตยหรอความมนคงทางการเมองใหถดถอยลงไปได

เพอใหเกดความสำาเรจ กระบวนการออกแบบระบบเลอกตงตองสรางความเขาใจและไววางใจ ไมเพยงในหมนกการเมองและผบรหารการเลอกตงเทานน แตตองรวมถงองคกรภาค ประชาสงคม นกคดนกวพากษ และเหนออนใดคอในหมประชาชนของประเทศทกำาลงเขาสกระบวนการปฏรปการเมอง ระบบเลอกตงตองไดรบการออกแบบใหไมเพยงใชไดในสถานการณปจจบนเทานน แตควรตองรองรบความเปลยนแปลงในอนาคตไดดวย ทงในดานทศนคตและพฤตกรรมความเปลยนแปลงทเปนประโยชนตอการเลอกตง มนอาจอำานวยใหการพฒนาประชาธปไตยทเขมแขงหรออาจเปนอปสรรคสำาคญททำาใหประชาธปไตยสะดดกได

ดงนน ขาพเจาจงยนดตอนรบท International IDEA ไดตพมพคมอเลมใหมนขนมา คมอนไดใหแนวความรทจำาเปนเกยวกบระบบเลอกตงและผลกระทบทตามมา ใหแนวคดท ซบซอนแตชดเจนเขาถงได ทงยงไดกลาวถงประเดนสำาคญ ของการเปลยนผานทเปนประชาธปไตยและการปฏรปในทางทเปนไปได หนงสอมสาระทกระจางชด เขาใจงายและศกษาครอบคลมทวโลก คมอนจงนาจะเปนเครองมอสำาคญสำาหรบผมสวนพฒนาประชาธปไตยใหมเสถยรภาพ ควรทจะมการเผยแพรใหไดอานกนอยางกวางขวางในหมผปฏบตงานการเลอกตงในทกประเทศ

คารนา เปเรลลผอำานวยการ ฝายใหความชวยเหลอการเลอกตง สหประชาชาต

คำ�นำ�จ�กผแปลปฐมกถ�

แรงบนดาลใจททำาใหผแปลทมเทเวลากวาหกเดอนแปลหนงสอการออกแบบระบบเลอกตง ของ

International IDEA ม 3 ประการ

ประการแรก จากการไดออกไปทองอยกลางสนามเลอกตงหลายประเทศในเอเซย แตละครง

นอกจากจะตองเรยนรประวตศาสตรการเมอง ลกษณะของพรรคการเมองและบทบาทของ

นกการเมอง ตลอดจนวฒนธรรมทางการเมองของประเทศเหลานนแลว ยงตองเรยนรระบบ

เลอกตงทใชในขณะนนดวย หากมทมาใหศกษากตองพยายามทำาความเขาใจดวยการอานหรอ

พดคยแลกเปลยนเพอใหการสอดสอง (หรอบางครงถงขนตรวจสอบ แตเลยงอธบายดวยคำาวา

monitor เพอลดความเขมขนของพนธกจ) สงเกตการณการเลอกตงไดผล โดยทระบบเลอก

ตงแตละระบบจะใหผลในบนปลายทตางกน จงควรตองรขอดและขอเสยของแตละระบบอยาง

ถองแท การแปลหนงสอเลมนยอมชวยใหนกสงเกตการณการเลอกตงและผสนใจระบบเลอก

ตงไดประโยชนโดยตรง

ประการทสอง หนงสอเลมนมตวอยางการเลอกตงของประเทศทคดเลอกมาจากทกทวปซงม

ความนาสนใจอยางยง แตละตวอยางกเปนการอธบายถงตวระบบ (อาจรวมถงการปฏบต) อยาง

แจมแจง จงคดวาหากบคลากรดานพฒนาระบบของคณะกรรมการการเลอกตง หรอองคกรท

รบผดชอบจดการการเลอกตง (Electoral Management Body – EMB) ไดมาอานเขา และม

ความคดตองการปฏรประบบเลอกตงเพอสรรหาคนดคนเกงหรอนกการเมองทมสภาพพรอมรบ

ผดเขาไปทำางานการเมองเพอบานเมองแลวไซร บคลากรเหลานนนาจะไดมองเหนชองทางท

จะนำาไปปฏรปไดหลากหลายทเดยว โดยเฉพาะ กกต. ของไทยซงรบผดชอบการเลอกตงระดบ

ชาต ระดบทองถน และการออกเสยงประชามต โดยเชอวา การถอดออกมาเปนภาษาไทยจะ

ชวยใหระบบเลอกตงทมการจำาแนกไวเปนตระกลๆ และคอนขางซบซอนในทางปฏบต จะเปน

ทสนใจใครรแพรหลายมากขน

ประการทสาม นาจะเปนประเดนถกเถยงกนตอไปหรอไม วาระบบเลอกตงของไทย ไดไปผก

ตดไวกบรฐธรรมนญหลายมาตราเกนไป ตวเกณฑปลกยอยทกำาหนดไวในรฐธรรมนญ มผล

ตอสทธทางการเมองของประชาชนหรอไมอยางไร ทงยงทำาใหยากตอการเปลยนจากระบบท

เปนอยไปสระบบใหม เชน การกำาหนดคณสมบตของผลงคะแนนหรอผสมคร การกำาหนด

จำานวน ส.ส. ในเขตเลอกตง สงเหลานนาจะเปนตวเกณฑหรอเงอนไขใหหนวยงานทบรหาร

จดการการเลอกตงหรอคณะกรรมการการเลอกตง ใชเปนตวแปรหรอนำาไปสรางกตกาเพอ

พฒนาระบบเลอกตงใหมประสทธผลกวาหรอไม อยางเชนมการตตงกนมากวา การเลอกตงก

เพอใหไดคนดมาบรหารบานเมอง แตกไปสรางเงอนไขบงคบผสมครตองสงกดพรรคการเมอง

ซงพรรคกจะสงผสมครทเปนสมาชกและมความจงรกภกดตอผบรหารพรรคหรอหวหนาพรรค

นบถงวนนก 50 ปแลว ตงแตผลงานของ มอรซ ดแวรแยร (Maurice Duverger) ไดรเรมใหเกดการศกษาอยางกวางขวางในเรองระบบเลอกตงกบผลกระทบทตามมาของมน อยางไรกด หลายปทผานมาผลของการศกษาวาดวยการเมองทแทจรงของโลกนกมขอจำากด โลกของนกรฐศาสตรการเมองและของนกออกแบบกรอบการเลอกตงมกไมคอยเชอมโยงกน และขอบเขตสำาหรบการเปลยนแปลงเชงโครงสรางกมขอจำากดในตวเองในหลายสวนเมอโลกตองอยในภาวะของสงครามเยน

ครสตทศวรรษท 1990 ไดเกดแรงปะทของนวตกรรมและการปฏรปในระบบ เลอกตง โดยเฉพาะในฐานะประชาธปไตยใหมในแอฟรกา ยโรปตะวนออก ละตนอเมรกา และอดตสหภาพโซเวยต ไดมการปฏรปการเมองและระบบเลอกตงขนานใหญและมองหาทางเลอก กบประสบการณของประเทศอน เพอตอบสนองความตองการทจะไดแนวทางและขอมล เปรยบเทยบ IDEA ในฐานะเปนองคการระหวางประเทศกอตงขนใหมซงมเจตนารมณเปนการเฉพาะทจะสงเสรมประชาธปไตยและชวยเหลอเกยวกบการเลอกตง ดวยประสบการณหลากหลายจากนานาประเทศ จงไดตพมพคมอเลมแรกขนมา ‘คมอของ International IDEA วาดวย การออกแบบระบบเลอกตง’ พ.ศ. 2540 นบแตนนมา ไดมการนำาแหลงขอมลนมาใชและไดรบเสยงสะทอนในทางบวกอยางกวางขวาง ผอานสามารถอานไดจากเวบไซตของ IDEA จากแผนซดรอม และผลตเปนรปเลมในภาษาฝรงเศส สเปน อาหรบ และพมา

แมจะประสบความสำาเรจอยางตอเนอง แตกไดมนวตกรรมและพฒนาการในการออกแบบระบบเลอกตงเกดขนมากมายนบแตหวงเวลาแหงการตพมพครงแรกมาแลว หลายประเทศไดเปลยนระบบเลอกตงของตน และมบทเรยนใหเรยนรในกระบวนการเปลยนแปลงดงกลาว มความเขาใจอกมากเกยวกบความสมพนธระหวางระบบเลอกตงกบระบบพรรค รวมถงกรอบสถาบนประชาธปไตยทกวางขน โดยเฉพาะในระบอบประชาธปไตยทใหมกวา มการรบรทชดเจนขนตอความเปลยนแปลงของระบบเลอกตงวามใชเปนเรองทางเทคนคทงายๆ หากแตเปนกระบวนการทางการเมองทตองการขอถกเถยงของสาธารณะและการสรางความเหนพองกนอยางรอบคอบ ในบรบทน การออกแบบระบบเลอกตงอาจเปนเครองมอทสำาคญในยทธศาสตรการจดการความขดแยง เปนการชวยวางรากฐานสำาหรบประชาธปไตยทยงยน

IDEA ไดตพมพ การออกแบบระบบเลอกตง: คมอเลมใหมของ International IDEA เปนสวนหนงของการฉลองครบรอบสบป ในขณะทยงคงขนตรงตอตนฉบบทตพมพครงแรก คมอเลมใหมนยงมการนำาเสนอแกนเนอหาททนสมย ขอมลทสดใหมในกระบวนการการปฏรประบบเลอกตง กรณศกษาใหมๆ รวมทงสวนทเพมเตมเขามาในประเดนเฉพาะ เชน คณภาพของการเปนผแทน การทาทายของสถานการณหลงความขดแยง และการใชประชาธปไตยทางตรงเปนทางเลอก ทงยงทำารายชอระบบเลอกตงในโลกทไดผานการตรวจทานในรปของแผนท ภาคผนวก และตาราง เราหวงผลใหเปนคมอทผสนใจสามารถเขาถงไดและมประโยชน ซงจะชวยผทอยในแวดวงกระบวนการไดสรางประชาธปไตยกนอยางแขงขน เรายนดรบฟงขอวพากษวจารณ คำาแนะนำาและความคดเกยวกบแงมมของคมอเลมน

คาเรน ฟอกกเลขาธการ International IDEA

II III

ส�รบญ

คำ�นยม...........................................................................................................................................................Iปฐมกถ�.......................................................................................................................................................IIคำ�นำ�จ�กผแปล..........................................................................................................................................IIIชอยอและคำ�ยอ.........................................................................................................................................VIII

1. บทสงเขป..............................................................................................................................................1

คว�มนำ�........................................................................................................................................................1วธใชคมอ......................................................................................................................................................3ระบบเลอกตงคออะไร...................................................................................................................................6คว�มสำ�คญของระบบเลอกตง....................................................................................................................6 ระบบเลอกตงกบระบบพรรค..........................................................................................................6 ระบบเลอกตงกบการจดการความขดแยง......................................................................................7 ผลทางจตวทยาและเชงกลไก.........................................................................................................7 ความสำาคญของบรบท..................................................................................................................8 กรอบประชาธปไตยทกวาง.............................................................................................................8เกณฑก�รออกแบบ....................................................................................................................................10 การจดใหมการเปนตวแทน...........................................................................................................11 ทำาใหการเลอกตงเขาถงไดและมความหมาย..................................................................................11 การจดใหมแรงจงใจสำาหรบการออมชอม....................................................................................12 การเออใหมรฐบาลทมประสทธภาพและเสถยรภาพ.......................................................................13 ทำาใหรฐบาลพรอมรบผด.............................................................................................................14 ทำาใหผแทนแตละคนพรอมรบผด...................................................................................................14 สงเสรมพรรคการเมอง...............................................................................................................15 สงเสรมฝายคานและการตรวจสอบในองคกรนตบญญต.............................................................15 ทำาใหกระบวนการเลอกตงยงยน..................................................................................................16 คำานงถงมาตรฐานระหวางประเทศ..............................................................................................16 สรป............................................................................................................................................17

กระบวนก�รก�รเปลยนแปลง....................................................................................................................17 ใครเปนคนออกแบบ......................................................................................................................18 อะไรคอกลไกการปฏรปและการแกไขเพมเตม.................................................................................22 ขอแนะนำาเกยวกบการโตเถยงและการสานเสวนา...........................................................................24 ขอแนะนำาในการปฏบตใช..............................................................................................................25 การประเมนผลกระทบของความเปลยนแปลง................................................................................25 แนวโนมในการปฏรประบบเลอกตง...............................................................................................26

สวนประกอบก�รออกแบบ.........................................................................................................................28

เทานน และมปมปญหาอกหลายประการทขดขวางมใหคนดไดเสนอตวเขามาทำางานการเมอง

เพอประโยชนของประเทศชาต

ตองเรยนเพอทราบไวแตตนดวยวา เนอหาของหนงสอเลมน สนสด ณ ป ค.ศ. 2004

ปจจบนขอมลบางประเทศไดเปลยนไปแลว (เชน ไตหวน เคยม ส.ส. 225 คน ปจจบนเหลอ

113 คน หรอไทยเราทตวเลขจำานวน ส.ส. กไมนงตามทปรากฏในตาราง) และเพอใหการอาน

ราบรน ขอแนะนำาวา ใหอานในสวนของการใชคำายอและคำาศพท เพอความคนเคยเสยกอน

อนจะนำาไปสความเขาใจเนอหาอยางชดเจน

ในสวนของการใชสทงในตาราง ในแผนภม และในแผนท ลวนมความสมพนธกนกบระบบ

เลอกตงแตละระบบทใชในแตละประเทศ เวลาดสวนประกอบของเนอหาเหลานหากสามารถ

จำาสหลกทสมพนธกบระบบเลอกตงซงใชกนมากในแตละทวป กยงจะทำาใหเกดความเขาใจไดดขน

ผแปลรวมขอขอบคณ บรรณาธการรวม รองศาสตราจารย ดร. โคทม อารยา แหงสถาบน

สทธมนษยชน และสนตศกษา มหาวทยาลยมหดล คณสมศร หาญอนนทสข ผอำานวยการ

บรหาร มลนธอนเฟรล หรอ เครอขายเอเชยเพอการเลอกตงเสร ทไดใชความเปนมออาชพ

ในยทธจกรการเลอกตง ขดเกลาสำานวนและการใชศพทเทคนคใหเขาใจงาย เนอหาสมบรณ

ตรงกบตนฉบบมากทสด ทงๆ ททงสองทานอยในหวงมกจกรรมเตมมอ และอยในวกฤตจาก

ภาวะมหาอทกภยกวาสองเดอน ขอขอบคณ ดร.ลดดาวลย ตนตวทยาพทกษ รองประธาน

สภาพฒนาการเมอง ทใหขอถกเถยงแนะนำาทเปนประโยชนตอการแปลและแนวทางการ

เผยแพร ขอบคณทมงานศลปกรรม คณพงศศกด จนทรออน มลนธอนเฟรล กบ คณเฉลม

สมสอาด ชางศลปของเบสท กราฟค เพรส ทชวยกนประดษฐรปเลมหนงสอนใหสวยงามนาจบตอง

เทาทตงใจไว และขอบคณ Mr. Andrew Ellis แหง International IDEA ทนอกจากใหการสนบสนนดาน

ทนจดพมพแลว ยงสละเวลามาใหกำาลงใจและแนะนำาใหการแปลดำาเนนไปอยางถกตองโดยม

อตลกษณเปนคแฝดตามตนฉบบภาษาองกฤษดวย

สกล สอทรงธรรม / อรวรรณ ยะฝา

กรงเทพมหานคร กมภาพนธ 2555

IV V

2. โลกของระบบเลอกตง.....................................................................................................................31ระบบคะแนนนำ�/เสยงข�งม�ก...................................................................................................................31ระบบก�รเปนแทนแบบสดสวน...................................................................................................................33ระบบผสม...................................................................................................................................................33ระบบอนๆ....................................................................................................................................................33

3. ระบบและผลสบเนองระบบคะแนนนำ�/เสยงข�งม�ก...................................................................................................................41 ระบบคะแนนนำา/เสยงขางมากคออะไร...........................................................................................41 คะแนนนำากำาชย (คนช. หรอ FPTP).............................................................................................41 คะแนนเสยงเปนพวง (คพ. หรอ BV)...........................................................................................45 คะแนนเสยงเปนพวงสำาหรบพรรค (คพพ. หรอ PBV)..................................................................58 คะแนนเสยงเผอเลอก (คล. หรอ AV)..........................................................................................58 เลอกตงสองรอบ (ลสร.หรอ TRS).............................................................................................65

ระบบก�รเปนตวแทนแบบสดสวน (ตส.)...................................................................................................72 การเปนตวแทนแบบสดสวนคออะไร...............................................................................................72 การเปนตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ (ตสบ. หรอ List PR)..............................................75 คะแนนเสยงเดยวโอนได (คอ. หรอ STV).....................................................................................90 ประเดนทเกยวของกบการเปนตวแทนแบบสดสวน.........................................................................98 ขนาดของเขตเลอกตง................................................................................................98 เกณฑคะแนนขนตำา...................................................................................................106 บญชรายชอเปด ปด และเสร....................................................................................107 การรวมญาต (Apparentement)............................................................................115ระบบผสม สดสวนทมสมาชกแบบผสม (Mixed Member Proportional - MMP).....................................116 ระบบคขนาน.............................................................................................................................133

ระบบอนๆ คะแนนเสยงเดยวโอนไมได (คอม. หรอ SNTV)...........................................................................144 คะแนนเสยงทมขอจำากด (คจ. หรอ LV)....................................................................................145 การนบแบบบอรดา (นบ. หรอ BC)...........................................................................................151

กลมภ�ยในระบบเลอกตงและระบบพนท�ง (Electoral System Tiers and Hybrid Systems)..............................................................................151ขอพจ�รณ�ว�ดวยก�รเปนตวแทน........................................................................................................154 การเปนตวแทนของสตร............................................................................................................154 การเปนตวแทนของชนกลมนอย.................................................................................................155

การเปนตวแทนของชมชน..........................................................................................................157 จงหวะเวลาของการเลอกตง.....................................................................................................158 การลงคะแนนทางไกล...............................................................................................................158 ประเดนอตราการมาใชสทธ.......................................................................................................159

ประเดนเพมเตมเกยวกบก�รเลอกตงหลงคว�มขดแยงและในระยะเปลยนผ�น

4. ระบบเลอกตง กรอบเชงสถ�บนและก�รปกครอง................................................................163

ก�รเลอกตงประธ�น�ธบด......................................................................................................................164 คะแนนนำากำาชย (คนช.)..............................................................................................................164 การเลอกตงสองรอบ (ลสร.)...................................................................................................167 การลงคะแนนตามลำาดบความชอบ.............................................................................................169 ขอกำาหนดการกระจายคะแนนเสยง............................................................................................171

ก�รเลอกตงวฒสภ�...............................................................................................................................172ระดบชนต�งๆ ของก�รปกครอง............................................................................................................174ก�รเลอกตงองคกรเหนอรฐ...................................................................................................................174ก�รเลอกตงสภ�ของสหพนธ/มลรฐและเขตปกครองตนเอง (Autonomous Jurisdiction).................................................................................................................180ก�รเลอกตงผมอำ�น�จหน�ทสวนทองถน..............................................................................................180ระบบเลอกตงกบพรรคก�รเมอง............................................................................................................187ท�งเลอกสำ�หรบประช�ธปไตยท�งตรง.................................................................................................188

5. นยด�นค�ใชจ�ยและด�นก�รจดก�รของระบบเลอกตง.....................................................191

6. ขอแนะนำ�สำ�หรบผออกแบบระบบเลอกตง...............................................................................197

ต�ร�งและตวเลขตารางท 1: การเปลยนแปลงระบบเลอกตงทเกดขนเรวๆ น...........................................................................27ตารางท 2: ระบบเลอกตงสำาหรบองคกรนตบญญตแหงชาต.......................................................................34ตารางท 3: การกระจายทางภมศาสตรของระบบเลอกตงองคกรนตบญญตแหงชาต..................................36ตารางท 4: ประเทศทใชระบบสดสวนทมสมาชกแบบผสม............................................................................116ตารางท 5: ประเทศทใชระบบคขนาน..........................................................................................................143ตารางท 6: การแปรผนตางๆ ในการเปนตวแทนแบบสดสวน......................................................................152ตารางท 7: ทางเลอกระบบเลอกตงหาระบบ: ขอดและขอเสย......................................................................153ตารางท 8: นยดานคาใชจายและดานการจดการทอาจเกดขนของระบบเลอกตง 12 ระบบ.........................195ภาพท 1: ตระกลระบบเลอกตง.....................................................................................................................32ภาพท 2: ตระกลระบบเลอกตง: จำานวนประเทศและเขตปกครอง....................................................................37

VI VII

ชอยอและคำ�ยอ

กรณศกษ�บรตชโคลมเบย.............................................................................................................................................19อนเดย..........................................................................................................................................................49ปาเลสไตน....................................................................................................................................................55ปาปวนวกน..................................................................................................................................................62ครกซสถาน..................................................................................................................................................68แอฟรกาใต...................................................................................................................................................79อนโดนเซย....................................................................................................................................................84สาธารณรฐไอรแลนด...................................................................................................................................93ชล.............................................................................................................................................................100บราซล.......................................................................................................................................................110เลโซโท........................................................................................................................................................118เมกซโก.......................................................................................................................................................123นวซแลนด..................................................................................................................................................128ไทย............................................................................................................................................................134เซเนกล.......................................................................................................................................................139ญปน.........................................................................................................................................................146รฐสภายโรป...............................................................................................................................................175จน.............................................................................................................................................................182

ภ�คผนวกก. ระบบเลอกตงของ 213 ประเทศเอกราชและเขตปกครองทเกยวของ (ค.ศ. 2004).................................204ข. อภธานศพทและคำาเฉพาะ........................................................................................................................212ค. คนควาหาอานเพมเตม............................................................................................................................224ง. ผลกระทบของระบบเลอกตงวาดวยการแปลคะแนนเสยงเปนจำานวนทนง..................................................228จ. การปกปนเขตแดน.................................................................................................................................231ฉ. เกยวกบผเขยน......................................................................................................................................233ช. กตตกรรมประกาศ................................................................................................................................239ซ. เกยวกบ International IDEA................................................................................................................240ฌ. ดชนคำา................................................................................................................................................241

กกต. คณะกรรมการการเลอกตงคจ. คะแนนเสยงทมขอจำากด คนช. คะแนนนำากำาชยคพ. คะแนนเสยงเปนพวงคพพ. คะแนนเสยงเปนพวงสำาหรบพรรคคล. คะแนนเสยงแบบเผอเลอก คอ. คะแนนเสยงเดยวโอนไดคอม. คะแนนเสยงเดยวโอนไมไดตส. ตวแทนแบบสดสวนตสบ. ตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอนบ. การนบแบบบอรดา ลสร. เลอกตงสองรอบส.ว. สมาชกวฒสภาส.ส. สมาชกสภาผแทนราษฎรสสผ. สมาชกสดสวนแบบผสมเอเอนซ พรรคคองเกรสแหงชาตแอฟรกน

VIII IX

ความนำา

1. การเลอกระบบเลอกตงเปนการตดสนใจระดบโครงสรางทสำาคญทสดอยางหนง สำาหรบการ

ปกครองระบอบประชาธปไตย ในเกอบทกกรณ การเลอกระบบเลอกตงหนงใด จะสงผลอยาง

ลกซงตออนาคตชวตการเมองของประเทศนนๆ และเมอเลอกไปแลว ระบบเลอกตงมกจะดำารง

อยอยางคอนขางคงท ตามผลประโยชนทางการเมองทแขงตว และสนองตอบตอสทธประโยชน

ทมมาพรอมกบระบบนน อยางไรกด ขณะทในระยะหลงน มการออกแบบระบบเลอกตงอยางม

สตรอบคอบกนมากขน แตโดยประเพณปฏบตแลว ไมคอยไดมการเลอกใชระบบเลอกตงอยาง

มสตรอบคอบสกเทาไร บอยทเดยวทการเลอกจะเปนโดยบงเอญ เปนผลรวมทไมปกตธรรมดา

ของปจจยแวดลอม ของแนวโนมในขณะนน หรอของความพลกแพลงทางประวตศาสตร ทงน

ผลกระทบของลทธอาณานคม และผลจากการมประเทศเพอนบานททรงอทธพล จะเปนปจจย

ทสำาคญเปนพเศษอยบอยครง

2. ประเทศประชาธปไตยใหมใดๆ ตองเลอก (หรอรบสบทอด) ระบบเลอกตงระบบหนง เพอเลอก

องคกรนตบญญต บอยครงเหมอนกน วกฤตทางการเมองภายในระบอบประชาธปไตยทลงหลก

ปกฐานแลว อาจสรางแรงขบเคลอนเพอการเปลยนแปลงระบบเลอกตง และแมยามทไมมวกฤต

ทางการเมอง นกรณรงคเพอปฏรปการเมอง กอาจพยายามนำาการเปลยนระบบเลอกตง ไปเปน

วาระทางการเมองไดเหมอนกน การตดสนใจทจะเปลยน หรอแมจะดำารงไวซงระบบเลอกตงนน

มกเปนผลจากสภาพการณอยางใดอยางหนงดงน

• ถาไมใชเพราะ ตวละครทางการเมองขาดขอมลและความรพนฐาน จนทำาใหไมเขาใจโดยถองแท

วาการเลอกและผลสบเนองจากการเลอกระบบเลอกตงตางๆ นน เปนอยางไร

• กเปนเพราะในทางกลบกน ตวละครทางการเมองใชความรเกยวกบระบบเลอกตงทตนม เพอ

1.บทสงเขป1บทท 1บทท 1

X 1

สนบสนนการออกแบบระบบ ทพวกเขาคดวาจะทำาใหพรรคการเมองของตนไดเปรยบ

ระบบทเลอกแลวเมอนำามาใชจรง อาจสงผลสบเนอง ทงทไมไดคาดคดและทไดทำานายไว ระบบ

ทเลอกอาจไมใชระบบทดทสดตอการเมองทดในระยะยาวสำาหรบประเทศนนๆ เสมอไป และบาง

ครง อาจมผลสบเนองทเสยหายรายแรงตออนาคตประชาธปไตยของประเทศ

3. ดงนน ภมหลงของเลอกระบบเลอกตงจงอาจมความสำาคญพอๆ กนกบระบบทเลอก การเลอก

ระบบเลอกตงเปนกระบวนการพนฐานทางการเมอง มากกวาทจะเปนประเดนซงผเชยวชาญ

อสระจะคดคน “คำาตอบทถกตอง” มาใหเพยงคำาตอบเดยว อนทจรง การพจารณาขอไดเปรยบ

ทางการเมองมกจะเปนองคประกอบในการเลอกระบบเลอกตง -- ในบางครงจะเปนขอพจารณา

เพยงขอเดยวดวยซำา---ขณะทในทางปฏบต รายการทมใหเลอกของระบบเลอกตงกถกจำากดลง

อยางไรกด บอยครงเหมอนกน การเหนแกผลประโยชนระยะสนมกบดบงไมใหเหนผลสบเนอง

ระยะยาวของระบบเลอกตงหนงใด รวมทงประโยชนอนเกดแกระบบการเมองโดยกวาง ดงนน

ขณะทตระหนกถงขอจำากดในทางปฏบต คมอนยงพยายามศกษาประเดนของการเลอกระบบ

เลอกตง ในลกษณะทกวางและครอบคลมทสดเทาทจะทำาได

4. คมอนมงโดยเฉพาะสำาหรบผเจรจาตอรองทางการเมอง ผออกแบบรฐธรรมนญ และผซง

เกยวของในการถกเถยงเรองสถาบนทางการเมองในระบอบประชาธปไตยใหม ทเรมกอตงและ

อยในหวงเปลยนผาน อยางไรกด ในเมอการบรรจงสรางสถาบนทางการเมอง เปนงานทสำาคญ

ยง ไมเพยงแตสำาหรบระบอบประชาธปไตยใหมเทานน หากรวมถงระบอบประชาธปไตยทลง

หลกปกฐานแลว ทกำาลงหาทางปรบปรงระบบ ใหสามารถสะทอนถงความเปนจรงทางการเมอง

ใหมใหดยงขนดวย คมอนจงพยายามสนองความใสใจของบรรดาผทอยในระบอบประชาธปไตย

ทลงหลกปกฐานแลว และอาจกำาลงออกแบบหรอออกแบบใหมซงระบบเลอกตงดวย โดยคำานง

ถงกลมเปาหมายเชนน การอางถงวรรณกรรมทางวชาการกจะทำาโดยสงเขป ในขณะเดยวกน

คมอกพยายามกลาวถงประเดนทซบซอนทมอยในสาขาวชานดวย หากพบวาคมอนดงายเกน

ไปในบางตอนและในบางตอนกดซบซอนเกนควร กอธบายไดวา มาจากความพยายามทจะให

เกดดลยภาพระหวางวตถประสงคสองประการคอ ความกระจางชดเจนกบเนอหาทครอบคลม

ในขณะทบรบทของระบอบประชาธปไตย ทงทเกดขนใหมและทลงหลกปกฐานแลว ซงทำาการ

เลอกสถาบนนน จะแตกตางหลากหลายกนไดมาก ทวาวตถประสงคระยะยาวกมกจะเหมอน

กนคอ เพอเลอกรบสถาบนทเขมแขงเพยงพอทจะสงเสรมประชาธปไตยอนมเสถยรภาพ แตก

ยดหยนเพยงพอทตอบสถานการณทเปลยนแปลงไป แตละรปแบบของประชาธปไตยมเรองราว

ทตองเรยนรจากประสบการณของกนและกน

การออกแบบสถาบนเปนกระบวนการทมววฒนาการอยตลอด และคมอนพยายามจะถอดบท

เรยนทไดจากตวอยางการออกแบบสถาบนทเกดขนจรงจากทวโลก

5. การออกแบบรฐธรรมนญจำานวนไมนอยเกดขนเมอเรวๆ น ขบวนการเคลอนไหวของโลกสการ

ปกครองทเปนประชาธปไตยในครสตทศวรรษท 1980 และ 1990 ไดเรงเราการคนหาตนแบบท

ยนนานของสถาบนผแทนทเหมาะสม รวมทงการประเมนผลระบบเลอกตงกนใหม กระบวนการ

นไดรบแรงสนบสนนจากความตระหนกวา การเลอกสถาบนทางการเมองอาจมผลกระทบทมนย

สำาคญตอระบบการเมองโดยรวม ตวอยางเชน ไดมการยอมรบมากขนวาระบบเลอกตง อาจไดรบ

การออกแบบทงเพอใหมตวแทนทางภมศาสตรทองถน และใหมการสงเสรมความเปนสดสวน อาจ

ชวยพฒนาพรรคการเมองระดบชาตใหมความเขมแขงและเจรญเตบโตได ตลอดจนประกนวาจะม

ตวแทนของสตรและของชนกลมนอยในระดบภมภาค รวมทงอาจชวย ‘เสรมสราง’ ความรวมมอ

และความรอมชอมในสงคมทแบงแยก โดยการใชขอจำากดและแรงจงใจหนงใดอยางสรางสรรค

ในปจจบน ระบบเลอกตงถกมองวาเปนสถาบนหนง ทมอทธพลสงสดในบรรดาสถาบนทางการ

เมองทงหลาย และทมความสำาคญยงยวดตอประเดนการปกครองโดยกวาง

6. ในขณะทคมอนมงไปทระบบเลอกตงระดบชาต ทางเลอกทนำามาอภปรายยงใชไดสำาหรบ

ชมชนใดๆ ทตองการจดการลงคะแนน ดงนน คมอจงมคณคาไมเพยงแตสำาหรบผออกแบบสถาบน

ระดบชาต ทองถน และสถาบนเหนอชาตเทานน หากยงรวมถงสมาคมวชาชพ สหภาพแรงงาน

และองคกรภาคประชาสงคม เปนตนดวย

วธใชคมอ

7. โดยอาศยการวเคราะหการเลอกและผลสบเนองอยางละเอยด และการแสดงใหเหนวาระบบ

เลอกตงทำางานทวโลกประชาธปไตยอยางไร คมอนมงทจะใหไดผลสมฤทธสองประการคอ เพอ

ขยายความรและสรางความกระจางแจงแกการอภปรายสาธารณะทางการเมอง และเพอให

นกออกแบบโครงสรางทางการเมอง รฐธรรมนญ และกฎหมายการเลอกตง ไดมเครองมอในการ

ออกแบบ โดยอาศยการเลอกทมขอมล จงหลกเลยงผลของความไรเสถยรภาพและสมรรถภาพ

ในดานใดดานหนง ของการเลอกระบบเลอกตงหนงใดโดยเฉพาะ

8. คมอเรมตนดวยการพดถงความหมายของระบบเลอกตงวาจรง ๆ แลวหมายถงอะไร (และไม

ไดหมายถงอะไร) และเหตใดจงมความสำาคญตอความสำาเรจทางการเมองและเสถยรภาพของชาต

มการเสนอหลกเกณฑสบประการ ไวใหใชยามทพยายามเลอกระบบเลอกตง วาระบบไหนจะดทสด

สำาหรบสงคมนนๆ (ยอหนาท 27-45) ตอจากนนกอภปรายประเดนทเกยวของกบกระบวนการ

ทบทวนและเปลยนแปลง เมอวางเคาโครงไวเชนนแลว คมอจะพรรณนาถงระบบตางๆ และผล

สบเนองทอาจเปนไปไดในบทท 2 และ 3 จดแขงและจดออนของแตละระบบกเขยนโดยอาศย

ประสบการณทางประวตศาสตร และขอเขยนของนกวชาการในสาขาวชาน

9. มระบบเลอกตงทตางกนจำานวนมากทใชอยในขณะน และอกหลายระบบทเปนการเอาหลายรป

แบบมาผสมผเสกน แตเพอใหเขาใจงายขน เราจงไดจำาแนกระบบเลอกตงเปน สามตระกลใหญๆ

2 3

บทสงเขป

ไดแก ระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก (Plurality/Majority System) ระบบสดสวน (Proportional

System) และระบบผสม (Mixed System) ภายในตระกลเหลานม ‘ตระกลยอย’ เกาตระกล

ดงน คะแนนนำากำาชย (คนช. หรอ First Past The Post-FPTP) คะแนนเสยงเปนพวง (คพ. หรอ

Block Vote-BV) คะแนนเปนพวงสำาหรบพรรค (คพพ. หรอ Party Block Vote-PBV) คะแนน

เสยงเผอเลอก (คล. หรอ Alternative Vote-AV) และระบบเลอกตงสองรอบ (ลสร. หรอ Two-

Round System-TRS) เหลานลวนอยในตระกลระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก ตอมาคอ การเปน

ตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ (ตสบ. หรอ List Proportional Representation-List PR)

คะแนนเสยงเดยวโอนได (คอ. หรอ Single Transferable Vote-STV) อยในตระกลระบบสดสวน

และสดสวนทมสมาชกแบบผสม (สสผ. หรอ Mixed Member Proportional-MMP) และระบบ

คขนาน (Parallel System) อยในตระกลระบบผสม นอกจากนยงมระบบอน เชน คะแนนเสยง

เดยวโอนไมได (คอม. หรอ Single Non-Transferable Vote-SNTV) คะแนนเสยงจำากด (คจ.

หรอ Limited Vote-LV) และการนบแบบบอรดา (นบ. หรอ Borda Count-BC) ซงไมเหมาะทจะ

จดใหเขากบตระกลใดตระกลหนง (ดรปท 1) และอาจจะแยกออกมาไดเปนอกสามตระกลยอย

10. สาแหรกของตระกลนไดรบการออกแบบมาเพอใหมแนวทางทชดเจน และกระชบในการเลอก

ระหวางระบบตางๆ ในขณะทสาแหรกนมรากฐานมาจากสญนยมอนยาวนาน แตกพยายามให

ครอบคลมระบบเลอกตงทงหมดทมใชในการเลอกตงฝายนตบญญตระดบชาตในโลกน โดยไม

คำานงถงประเดนความเปนประชาธปไตยและความชอบธรรม การจำาแนกระบบกระทำาบนพนฐาน

ของกระบวนการ มากกวาผลลพธ ในขณะทผลลพธในประเทศทใชระบบสดสวนมกจะมความเปน

สดสวน มากกวาผลลพธในประเทศทใชระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก แตกไมเปนเชนนเสมอไป

11. ภายหลงการพรรณนากลไกและผลสบเนองของระบบเลอกตงแตละระบบแลว บทท 3 จะ

นำาไปสการพดถงประเดนตางๆ ซงอาจเกยวของกบระบบเลอกตงทงหมด เชน การเปนตวแทน

ของสตรและชนกลมนอย การเปนตวแทนของชมชน จงหวะเวลาการเลอกตง การมหนาทไปใช

สทธเลอกตง และการลงคะแนนนอกเขตหรอนอกประเทศ จดเนนของคมอนอยทการเลอกตง

องคกรนตบญญต เชน สภา (นตบญญต) แหงชาต สภาผแทนราษฎร(สภาลาง) ของรฐสภา หรอ

สภาคองเกรส แตทางเลอกระบบเลอกตงเพอเลอกตงประธานาธบด เลอกตงสมาชกวฒสภา

ในระบบสภาค และการเลอกตงองคกรปกครองสวนทองถน กมกลาวถงในบทท 4 และเรา

ยงไดพจารณาประเดนเฉพาะของการเลอกตงขององคกรเหนอชาต เชน รฐสภายโรป รวมทง

พจารณานยของการเลอกตงในสหพนธรฐรปแบบตางๆ ทงทสมมาตรและอสมมาตร รวมทงใน

เขตอำานาจปกครองตนเองดวย

บทท 5 เปนเรองของคาใชจายและการบรหารทมนยสำาคญตอการเลอกระบบเลอกตง และเรา

สรปในบทท 6 ดวยคำาแนะนำาบางประการสำาหรบผออกแบบระบบเลอกตง โดยคดกรองจาก

ประสบการณของผเชยวชาญจำานวนหนงผซงไดเคยชวยรางรฐธรรมนญและกฎหมายเลอกตง

จากทวโลก ภาคผนวกประกอบดวยตารางระบบเลอกตงจากประเทศเอกราชและเขตปกครอง

ตนเอง 213 แหง อภธานศพท บรรณานกรมสำาหรบการอานคนควาเพมเตม และตวอยางของ

ผลของระบบเลอกตงและการแบงเขตเลอกตง

12. กรณศกษา 18 กรณมโปรยไวใหอานเปนระยะตลอดทงเลม ซงเปนความพยายามทจะทำาให

ทฤษฎทเปนนามธรรมของการออกแบบระบบเลอกตงไดมรากฐานบนความเปนจรง ผเขยน

กรณศกษาซงเปนผเชยวชาญดานการเมองของประเทศทตนไดรบการรองขอใหตอบคำาถาม

ตอไปน ระบบเลอกตงคออะไรและเปนมาอยางไร ในทางปฏบตระบบนนทำางานอยางไร ใน

แงมมใดบางทระบบทำางานไดด มเหตอะไรบางททำาใหมการวพากษวจารณ และถาเคยมการ

เปลยนแปลงในชวงใดชวงหนงทผานมา ทำาไมถงตองเปลยน และระบบใหมไดตอบขอเรยกรอง

ตามทคาดหวงไวหรอไม

13. คมอนมไดมงหมายทจะใหคำาตอบทงหมดแกการออกแบบระบบเลอกตง หากหวงทจะให

ขอมลขาวสารทเพยงพอตอการตดสนใจเลอกทรอบคอบ และหวงทจะเปดพนทการอภปรายให

กวางออกไปวา ระบบเลอกตงใดจะใชงานไดดทสดในประเทศนนๆ คมอนไมใชการบงบอก ไมม

สตรสำาเรจ สตรเชนนนไมมอย เชนจะไมมการบอกผอานวา สงคมทประกอบดวยมสลมรอยละ

60 ครสเตยนรอยละ 40 และมระบบสามพรรค พรอมดวยประวตศาสตรของการใชความรนแรง

จากการแบงแยกดนแดน ควรจะมระบบเลอกตงหนงใดโดยเฉพาะ สงทไดทำาคอแนะนำาลกษณะ

ของทางเลอกตางๆ ทมอย โดยหวงวาการทำาเชนน กคอการเสนอโครงสรางสำาหรบการตดสน

ใจทรอบคอบ จากตวอยางและกรณศกษา ผอานจากประเทศหนงนาจะสามารถระบวา ปญหา

และความจำาเปนในทำานองเดยวกนน ไดรบการตอบสนองอยางไรในทอนๆ ของโลก ทกประเทศ

ยอมแตกตางกน แตความเปนหนงเดยวของแตละประเทศมกวางอยบนการปรงแตงของปจจย

พนฐานทางสงคมการเมอง ตวอยางเชน วธทสงคมและวฒนธรรมหนง กำาหนดแนวคดของการ

เปนตวแทน ความเดนชดของความเปนชาตพนธ หรอประวตศาสตรของความขดแยงภายใน

จากเหตผลน ขอแนะนำาใหผออกแบบระบบเลอกตงเรมตนทเกณฑการเลอก (ดยอหนาท 27-45)

และพยายามจดลำาดบความสำาคญของประเดน ซงมความสำาคญตอประเทศของตนโดยเฉพาะ

จากนนจงอาจเดนหนาสทางเลอกทมอย ตลอดจนผลสบเนองทนาจะเกดขนตอการเลอกนนๆ

และกระบวนการของการปรกษาหารอและถกเถยง ทจะพงมกอนการรบไวซงระบบเลอกตงใหม

ดงนน การแสวงหาระบบเลอกตงทเหมาะสมทสด จงเกยวของกบการประเมนตวเลอกทม ตาม

เกณฑทเลอกไว (โดยคำานงถงประวตศาสตร เวลา และความจรงทางการเมองอยเสมอ) เพอระบ

ทางเลอกหนงหรอมากกวานน ทสอดคลองกบความตองการของประเทศนนๆ นอกจากนน ยง

เกยวของกบการตดตามกระบวนการไปโดยตลอด จนกระทงวาการเลอกในขนสดทาย เปนท

ยอมรบวามความชอบธรรม

4 5

บทสงเขป

ระบบเลอกตงคออะไร

14. ในระดบพนฐานทสด ระบบเลอกตงแปลงคะแนนเสยงทไดจากการเลอกตงทวไป ใหกลาย

เปนทนงทไดมาโดยพรรคการเมองและผสมคร ตวแปรสำาคญคอสตรการเลอกตงทใช (นนคอ

จะใชระบบใดระหวางระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก ระบบสดสวน ระบบผสม หรอระบบอนๆ

และจะใชสตรคณตศาสตรใดในการคำานวณการจดสรรทนง) โครงสรางของบตรเลอกตง (นน

คอ ผลงคะแนนจะลงคะแนนใหผสมครหรอพรรคการเมอง และผลงคะแนนจะทำาการเลอกหนง

เดยวหรอการเลอกเปนชดตามลำาดบความชอบ) และขนาดของเขตเลอกตง (ไมใชจำานวนผม

สทธเลอกตงทอาศยอยในเขตเลอกตง แตหมายถงจำานวนผแทนทจะไดรบเลอกตงเขาไปนงใน

องคกรนตบญญตจากเขตเลอกตงนน) ควรตองยำาดวยวา แมคมอนไมไดเนนในเรองการบรหาร

การเลอกตง (เชน การกระจายของทเลอกตง การสมครรบเลอกตง การลงทะเบยนผมสทธเลอก

ตง ใครเปนผจดการเลอกตง เปนตน) ประเดนเหลานกมความสำาคญยงยวด และขอดทพงมของ

การเลอกระบบเลอกตงหนงใด จะถกบนทอนหากไมใหความสนใจแงมมการบรหารเทาทควร

การออกแบบระบบเลอกตงยงมผลกระทบตอกฎหมายเลอกตงในดานอนๆ ดวย การเลอกระบบ

เลอกตงมอทธพลตอวธการปกปนเขตเลอกตง การจดทำาทะเบยนผมสทธเลอกตง การออกแบบ

บตรเลอกตง การนบคะแนนเสยง และอกหลายแงมมของกระบวนการเลอกตง

ความสำาคญของระบบเลอกตง

15. สถาบนทางการเมองกำาหนดรปรางของกตกาการปฏบตใชประชาธปไตย และมกจะมการ

เสนอไววา สถาบนทางการเมองทปรบแตง ทงในทางทดและไมด ไดงายทสด กคอระบบเลอก

ตง ในการแปลงคะแนนเสยงทไดจากการเลอกตงทวไปใหกลายเปนทนงในองคกรนตบญญต

การเลอกระบบเลอกตงสามารถกำาหนดอยางมผลไดวา ใครจะเปนผทไดรบเลอกตง และ

พรรคการเมองใดจะขนสอำานาจ ในขณะทหลายแงมมของกรอบทางการเมองของประเทศ

มกจะบญญตไวในรฐธรรมนญ จงยากแกการแกไข สวนการเปลยนระบบเลอกตงมกจะเกยวของ

เพยงการออกกฎหมายใหม

16. แมในกรณทผลงคะแนนแตละคนจะลงคะแนนเหมอนกนพอด และในกรณทแตละพรรค

การเมองไดรบคะแนนเสยงในจำานวนเทากนพอด ระบบเลอกตงหนงอาจนำาไปสรฐบาลผสม

หรอรฐบาลเสยงขางนอย ในขณะทอกระบบหนงอาจเปดทางใหพรรคการเมองพรรคเดยวควบคม

เสยงขางมาก ตวอยางทนำาเสนอไวในภาคผนวก ง. จะทำาใหเหนภาพวา ระบบเลอกตงทตางกน

สามารถแปลงคะแนนเสยงทได สผลทตางกนอยางนาประหลาดใจไดอยางไร

ระบบเลอกตงกบระบบพรรค

17. ผลสบเนองของระบบเลอกตงอกจำานวนหนง ไปไกลกวาจากผลกระทบเบองตนดงกลาว

บางระบบกสงเสรม หรอแมบงคบใหเกดการจดตงพรรคการเมองขน บางระบบยอมรบเฉพาะ

ผสมครทเปนปจจเจกบคคลเทานน ชนดของระบบพรรคทพฒนาขน โดยเฉพาะในดานจำานวน

และขนาดเชงสมพทธของพรรคการเมองในองคกรนตบญญตไดรบอทธพลจากระบบเลอกตง

เปนอยางมาก เชนเดยวกบความสามคคภายในและวนยของพรรค บางระบบอาจสงเสรมการ

มมงเลกมงใหญ โดยทปกตางๆ ของพรรคการเมองหนงจะไมลงรอยกนเสมอ ในขณะทอกระบบ

หนงอาจสงเสรมใหพรรคการเมองพดเปนเสยงเดยวกนและกดทบความเหนตาง ระบบเลอก

ตงอาจมอทธพลตอวธการหาเสยงของพรรค และตอพฤตกรรมของผนำาทางการเมอง จงชวย

กำาหนดบรรยากาศกวางๆ ทางการเมอง ระบบเลอกตงอาจชวยสงเสรมหรอคอยหนวงเหนยว

การสรางพนธมตรระหวางพรรค อกทงอาจใหแรงจงใจแกพรรคและกลมการเมอง ใหมฐานท

กวางและเปดกวาง หรออาจใหหาฐานความดงดดใจทแคบลงสกลมชาตพนธหรอวงศาคณาญาต

ระบบเลอกตงกบการจดการความขดแยง

18. ผลกระทบทตางกนเหลาน เนนยำาบทบาทสำาคญทระบบเลอกตงมกจะมในสวนของการ

จดการความขดแยง เปนทชดเจนวา ระบบเลอกตงสามารถซำาเตมหรอบรรเทาความตงเครยด

และความขดแยงในสงคมไดในระดบหนง ความตงเครยดมอยระหวางระบบทใหความสำาคญ

พเศษแกการเปนตวแทนของชนกลมนอย กบระบบทสงเสรมรฐบาลเขมแขงพรรคเดยว ในอก

ระดบหนง หากมการมองวาระบบเลอกตงขาดความเทยงธรรมและกรอบการเมองไมเออให

ฝายคานรสกวาพรรคตนมโอกาสชนะการเลอกตงรอบหนาแลวไซร ผแพอาจรสกวาถกบงคบ

ใหตองปฏบตการนอกระบบ โดยใชวธทไมเปนประชาธปไตย ใชการเผชญหนา และแมแตการ

ใชยทธวธรนแรง ในทายทสด เนองจากการเลอกระบบเลอกตงจะเปนตวกำาหนดความงายหรอ

ความซบซอนของการลงคะแนน จงมผลกระทบอยางหลกเลยงไมไดตอชนกลมนอยและกลมผ

ดอยโอกาส นเปนเรองสำาคญเสมอมา และยงสำาคญมากในสงคมทมผลงคะแนนทไมรหนงสอ

หรอขาดประสบการณจำานวนมากทเดยว (ดบทท 5 วาดวยผลตอคาใชจายและการบรหาร)

ผลทางจตวทยาและเชงกลไก

19. โดยทวไป ระบบเลอกตงถกมองวาตองมผลทง ‘เชงกลไก’และ ‘ทางจตวทยา’ ผลกระทบ

เชงกลไกปรากฏชดเมอระบบเลอกตงทตางกนมแนวโนมทจะสงเสรมระบบพรรคทตางกน ระบบ

คะแนนนำา/เสยงขางมากมกจะมผลเชงจำากดในเรองจำานวนพรรค ในขณะทระบบสดสวนมแนว

โนมไปทาง ‘ยอมกน’ มากกวา เปนผลใหเกดพรรคการเมองในจำานวนทหลากหลายมากกวา ผล

กระทบทางจตวทยาของระบบเลอกตงมสวนเสรมผลเชงกลไกน ภายใตกฎคะแนนนำากำาชย ผลง

คะแนนทอยากสนบสนนพรรคเลก กมกสองจตสองใจวาจะหลกเลยงการทำาใหคะแนนเสยงของ

ตน ‘สญเปลา’ ไดอยางไรด เนองจากมเพยงผสมครคนเดยวเทานนทจะไดรบเลอกตงจากเขต

เดยวเบอรเดยว ผลความลงเลใจนกคอ ผลงคะแนนหลายคนจะไมเลอกตรงตามใจของตน หาก

จะลงคะแนนใหแกผสมครอกคนหนง (ปกตเปนผสมครจากพรรคใหญ) ผทเขาเชอวามโอกาสด

6 7

บทสงเขป

ทเดยวทจะชนะการเลอกตง ผลโดยรวมคอการทำาใหพรรคใหญเขมแขงขนบนความสญเสยของ

บรรดาพรรคเลก โดยเปรยบเทยบแลว ระบบสดสวนหรอระบบทเปดทางใหมการเลอกไดหลาย

คน นาจะเอออำานวยแกพรรคเลก ดงนน แรงกดดนใหลงคะแนนอยางมยทธศาสตรกจะลดลง

ความสำาคญของบรบท

20. เปนเรองสำาคญทจะตระหนกวา ระบบเลอกตงหนงใดไมจำาเปนวาจะใชไดเหมอนกนในประเทศ

ทตางกน แมวาจะมประสบการณรวมกนบางในภมภาคตางๆ ของโลก แตผลของระบบเลอก

ตงชนดใดชนดหนง ขนอยอยางมากกบบรบททางสงคมการเมองซงนำาระบบนนไปใช ตวอยาง

เชน ในขณะทเขาใจกนโดยทวไปวา ระบบคะแนนนำา/เสยงขางมากมแนวโนมทจะจำากดพสย

ของการเปนตวแทนทางนตบญญต ขณะทระบบสดสวนสงเสรมการเปนตวแทนนน ภมปญญา

สามญทวา กฎคะแนนนำา/เสยงขางมาก จะทำาใหเกดระบบสองพรรค สวนระบบสดสวนทำาให

เกดระบบหลายพรรคนน ดจะลาสมยไปทกท ในระยะหลงน ระบบคะแนนนำากำาชย มไดเออ

ตอการรวมพรรคในระบอบประชาธปไตยทลงหลกปกฐานแลว เชนทแคนาดาและอนเดย ทง

ยงไมนำาไปสการเกดพรรคทเขมแขงและมอายยนในปาปวนวกน สวนระบบสดสวนนำาไปสการ

เลอกตงของระบอบพรรคเดยวทครอบงำา เชนในนามเบย แอฟรกาใต และทอนดวย กลาวอยาง

กวางๆ แลว ผลสบเนองของการเลอกระบบเลอกตงขนอยกบปจจยตางๆ เชน สงคมมโครงสราง

อยางไรในเชงของอดมการณ ศาสนา ชาตพนธ เชอชาต ภมภาค ภาษาหรอการแบงชนชน

ประเทศเปนประชาธปไตยทลงหลกปกฐาน อยในระยะเปลยนผาน หรอเปนประชาธปไตยใหม

มระบบพรรคการเมองทลงหลกปกฐาน หรอพรรคการเมองเพงเกดใหมหรอยงไมเปนรปเปนราง

รวมทงดวามพรรคการเมอง ‘จรงจง’ สกกพรรค และขนอยกบวาผสนบสนนพรรคการเมองพรรค

ใดพรรคหนงกระจายหรอกระจกตวในทางภมศาสตร

กรอบประชาธปไตยทกวาง

21. เปนเรองสำาคญเชนกนทจะไมมองระบบเลอกตงแบบแยกโดด การออกแบบและผลของระบบ

ขนอยอยางมากกบโครงสรางอน ๆ ทงภายในและภายนอกรฐธรรมนญ ระบบเลอกตงเปนเสมอน

ผาสเหลยมเลกๆ ผนหนงในบรรดาหลายผนทเอามาเยบตอเขา ผาผนใหญของระบบการปกครอง

ของกฎระเบยบ และของจดตางๆ ทจะเขาสอำานาจ การออกแบบระบบเลอกตงทประสบความ

สำาเรจมาจากการมองกรอบสถาบนการเมองโดยรวม การเปลยนสวนใดสวนหนงของกรอบน

นาจะทำาใหเกดการปรบเปลยนวธการทำางานของสถาบนอนๆ ภายในกรอบดวย

22. เปนตนวา ระบบเลอกตงทเลอกกนขนมา จะเออหรอสงเสรมการแกไขความขดแยงระหวาง

หวหนาพรรคการเมองกบนกกจกรรมในพนทนนอยางไร หวหนาพรรคการเมองควบคม

ผแทนของพรรคทไดรบเลอกตงไดมากนอยเพยงใด มบทบญญตของรฐธรรมนญสำาหรบการลง

ประชามต การรเรมของพลเมองหรอ ‘ประชาธปไตยทางตรง’ ซงอาจมาเตมเตมประชาธปไตย

แบบตวแทนหรอไม และรายละเอยดของระบบเลอกตงบญญตไวในรฐธรรมนญหรอไม หรอเปน

ภาคผนวกของรฐธรรมนญ หรอเปนกฎหมายธรรมดา เรองนกำาหนดวาระบบจะตงมนสกเพยงใด

หรอจะเปดรบการเปลยนแปลงโดยเสยงขางมากของผไดรบเลอกตงสกเพยงใด (ดยอหนาท 49)

23. มสองประเดนในเรองนทควรแกการพจารณาในรายละเอยด ประเดนแรกคอระดบขนการ

รวมศนยอำานาจ ประเทศเปนสหพนธรฐหรอเปนรฐเดยว และถาเปนสหพนธรฐ แตละหนวยท

ประกอบเปนสหพนธรฐมความสมมาตร (symmetrical) หรออสมมาตร (asymmetrical) ในเชง

อำานาจ ประเดนทสองคอ การเลอกระหวางระบบรฐสภากบระบบประธานาธบด ทงสองระบบม

ผสนบสนนของตน และประเพณนยมของประเทศทตางกนอาจมอทธพลตอการเลอก หรอแม

กระทงตดการโตเถยงไปไดเลย แตความสมพนธทตางกนระหวางฝายนตบญญตกบฝายบรหารม

นยทสำาคญตอการออกแบบระบบเลอกตงสำาหรบทงสองฝาย การโตเถยงบอยๆ เรองการเลอกตง

นายกเทศมนตรหรอหวหนาฝายบรหารในระดบทองถนโดยตรง กเกยวเนองกบประเดนทงสองน

24. โดยสวนใหญขององคกรนตบญญตทมสองสภาในระบบการปกครองแบบสหพนธรฐนน ทง

สองสภามาจากการเลอกตงโดยวธตางกน (หรอไมทาบสนทกน) เรองนฟงขนดวยเหตผลสำาคญ

สองประการ ซงเกยวกบทฤษฎทรองรบลทธสหพนธรฐ เหตผลแรก สภาทสอง(หรอสภาบน) ของ

องคกรนตบญญตของสหพนธรฐมไวเพอเปนตวแทนของภมภาคหรอของมลรฐของประเทศ และ

แตละมลรฐมกจะมจำานวนผแทนเทากนโดยไมคำานงถงจำานวนประชากรหรอขนาดของดนแดน

(ตวอยางเชน วฒสภา ของสหรฐอเมรกา หรอสภาแหงชาตของจงหวด ของแอฟรกาใต) เหตผลท

สอง จะสรางองคกรนตบญญตทมสองสภาไปทำาไมกน เวนแตจะมระดบขนความแตกตางระหวาง

บทบาท และอาจรวมถงอำานาจของสภาทงสองดวย การใชระบบเลอกตงเดยวกนสำาหรบทงสอง

สภา กนาจะผลตซำาและเสรมแรงอำานาจของเสยงขางมากทควบคมสภาลางอย โดยเฉพาะ

ถาการเลอกตงของทงสองสภาจดขนพรอมกน จากขอสงเกตขางทาย (ดยอหนาท 189-192)

สภาบนเปดโอกาสในบางระดบขน ทจะสรางนวตกรรมการเลอกตง โดยรวมชมชนของผลประโยชน

ซงอาจไมมตวแทนอยางเตมทในการเลอกตงระดบชาตของสภาลาง แตในกรณทมการเลอกตง

ในระดบสามหรอมากกวานนคอ การเลอกตงสภาบนและสภาลางขององคกรนตบญญต และ

การเลอกตงสถาบนการปกครองในระดบภมภาค มความจำาเปนมากทจะพจารณาระบบทใชไป

พรอมๆ กน ตวอยางเชน เปนไปไดทจะสงเสรมการเปนตวแทนของชนกลมนอยในระดบภมภาค

ในขณะทอาจจะไมสงเสรมหรอหามการเปนตวแทนดงกลาวในระดบชาต ไมวาเรองนจะเปนท

ปรารถนาหรอไม กควรปลอยใหเปนการถกเถยงทางการเมองและการเลอก

25. จนกระทงเมอเรวๆ น มตวอยางเพยงไมกกรณของระบอบประชาธปไตยททนทานอยได

โดยใชระบบประธานาธบด อยางไรกด มาบดน ความมงมนผกพนกบระบบประธานาธบด เชน

ทละตนอเมรกา และบางสวนของเอเชยอาคเนย ทำาใหตองตงคำาถามใหมวา แงมมใดของการ

ออกแบบสถาบน จงจะชวยใหระบบประธานาธบดทำาหนาทไดด มหลกฐานบางประการจาก

8 9

บทสงเขป

ประสบการณของละตนอเมรกา ทวาอาจมปญหาเรองเสถยรภาพในประเทศทรฐธรรมนญบญญต

ใหมประธานาธบด และระบบพรรคการเมองแตกเปนเสยง ๆ และวาอาจมความตงเครยดระหวาง

ฝายบรหารกบฝายนตบญญตทแตกแยกกน เมอระบบการเลอกตงประธานาธบดเปนระบบเลอก

ตงสองรอบ ฝายนตบญญตใชการเปนตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ (ตสบ.) และการเลอก

ตงมไดมการจดขนพรอมกน อยางไรกตาม ดเหมอนวาจะมสวนชวย หากจะเลอกรบระบบเลอก

ตง ซงนาจะทำาใหพรรคหรอพรรครวม ทสนบสนนประธานาธบดนน เปนกลมกอนหรอบลอกท

มนยสำาคญ ของสมาชกองคกรนตบญญตทมาจากการเลอกตง แมวาไมจำาเปนทบลอกดงกลาว

จะมเสยงขางมากเดดขาด

26. การเลอกตงประธานาธบดดวยระบบคะแนนนำา และการเลอกตงประธานาธบดกบฝาย

นตบญญตพรอมกน มกถกมองวาชวยใหระบบพรรคการเมองเนนไปทการมผแยงชงอำานาจ ท

มจำานวนลดนอยลงและมความพรอมมากขน อยางไรกด อาจมอนตรายอยางจรงจง ถาจะใช

ระบบคะแนนนำาเพอเลอกตงประธานาธบดโดยตรง ซงมอำานาจมากในฐานะหวหนาฝายบรหาร

ในกรณทประเทศมความหลากหลาย หรอมการแบงแยกเชงชาตพนธ โดยไมมกลมใดทจะมเสยง

ขางมากเดดขาด ผลลพธทไดอาจยำาแยสำาหรบความชอบธรรม หรออนทจรง สำาหรบความสำาเรจ

ของกระบวนการสนตภาพ ระบบเลอกตงประธานาธบดอาจมาเสรมระบบสหพนธรฐ โดยใหผ

สมครทประสบความ สำาเรจตองไดรบคะแนนเสยงเพอทจะไดชยชนะ ไมเพยงแตในระดบชาต

เทานน หากตองไดรบคะแนนเสยงในสดสวนทมนยสำาคญในมลรฐของสหพนธรฐไมนอยกวา

จำานวนหนงของมลรฐดวย (เชนในอนโดนเซย หรอไนจเรย ดยอหนาท 187-188)

เกณฑในการออกแบบ

27. เมอจะออกแบบระบบเลอกตง ทางทดทสดนาจะเรมจากรายการของเกณฑซงสรปวา คณ

ตองการบรรลผลใดบาง ตองการหลกเลยงอะไร และในความหมายกวางๆ ตองการใหฝาย

นตบญญตกบฝายบรหารมหนาตาอยางไร เกณฑทจะกลาวถงตอไปน ครอบคลมหลายดาน

แตกเปนรายการทไมครบถวน และผอานอาจเพมรายการทใชไดพอกนอกหลายรายการ เปน

ความจรงทวา เกณฑทจะบรรยายตอไปนบางตว อาจซำาซอนหรออาจดวาขดแยงกน ทเปนเชนน

เนองจากมนยอมจะขดแยงกน เปนธรรมชาตของการออกแบบสถาบน ทตองนำาความปรารถนา

และวตถประสงคทชวงชงกน มาชงนำาหนกและแลกกน

ตวอยางเชน เราอาจตองการใหผสมครอสระมโอกาสไดรบการเลอกตง และในขณะเดยวกน

ตองการสนบสนนใหพรรคการเมองเตบโตเขมแขง หรอผออกแบบระบบเลอกตงอาจคดวา

เปนความปรชาสามารถทจะบรรจงสรางระบบทใหผลงคะแนนมระดบขนการเลอกผสมครกบ

พรรคการเมองอยางกวางขวาง แตในกรณนอาจทำาใหบตรเลอกตงมความซบซอน จนยงยาก

สำาหรบผลงคะแนนทดอยการศกษา กศโลบายในการเลอก (หรอการปฏรป) ระบบเลอกตง คอ

การจดตามลำาดบเกณฑซงมความสำาคญสงสด แลวประเมนวาระบบเลอกตงใด หรอการผสม

ผสานระบบแบบใด จงจะสนองตอบวตถประสงคเหลานไดดทสด

การจดใหมการเปนตวแทน

28. การเปนตวแทนอาจมไดอยางนอยสรปแบบ หนง การเปนตวแทนทางภมศาสตร มนยวา

แตละภมภาค ไมวาจะเปนเมองหรอนคร จงหวดหรอเขตเลอกตง มสมาชกขององคกรนตบญญต

ซงภมภาคนนเลอก และในทายทสดเปนผพรอมรบผดตอพนทของตน สอง การแบงแยกทาง

อดมการณ ภายในสงคมพงมตวแทนในองคกรนตบญญต ไมวาโดยผานผแทนจากพรรคการเมอง

หรอผแทนอสระ หรอทงสองแบบ สาม องคกรนตบญญตอาจเปนตวแทนของสถานการณ

ทางการเมองแบบพรรคทดำารงอยในประเทศ แมพรรคการเมองจะมไดมฐานทางอดมการณ

หากผลงคะแนนจำานวนครงหนง ลงคะแนนใหพรรคใด แตพรรคนนไมมหรอแทบไมมทนงใน

องคกรนตบญญต จงไมอาจกลาวไดวา ระบบนนเปนตวแทนเจตนารมณของประชาชนไดเพยง

พอ ส แนวคดของการเปนตวแทนเชงพรรณนาถอวา ในบางระดบขน องคกรนตบญญตควรจะ

เปน ‘คนฉองของชาต’ ซงควรมอง รสก คด และกระทำา ในทางทสะทอนถงประชาชนโดยรวม

องคกรนตบญญตทมลกษณะเชงพรรณนาอยางเพยงพอ พงประกอบดวยผหญงและผชาย

เยาวชนและคนชรา คนมงมและคนจน และสะทอนถงการนบถอศาสนา ชมชนทางภาษา และ

กลมชาตพนธตางๆ ในสงคม

ทำาใหการเลอกตงเขาถงไดและมความหมาย

29. การเลอกตงเรยบรอยดวยด แตมนอาจมความหมายนอยนดตอประชาชน ถาการลงคะแนน

ยงยาก หรอถาในทสดแลว เสยงของประชาชนมไดกอใหเกดความแตกตางในวธการปกครอง

ประเทศแตอยางใด ปจจยทกำาหนด ‘ความงายของการลงคะแนน’ มอาท บตรเลอกตงมความ

ซบซอนเพยงใด ผลงคะแนนเดนทางไปยงทเลอกตงไดสะดวกเพยงใด บญชรายชอผมสทธ

เลอกตงเปนปจจบนแคไหน และผลงคะแนนมนใจวาการลงคะแนนของตนเปนความลบเพยงใด

30. มการคดกนดวยวา การมสวนรวมในการเลอกตง อยางนอยในฐานะทเปนการเลอกอยางเสร

นน จะมมากขน ถาผลของการเลอกตง ไมวาจะเปนระดบชาตหรอในเขตเลอกตงของผลงคะแนน

โดยเฉพาะ นาจะทำาใหเกดความแตกตางอยางมนยสำาคญตอทศทางการปกครองในอนาคต หาก

คณรวาผสมครทคณชอบไมมโอกาสทจะชนะในเขตเลอกตงของคณ อะไรเลาจะเปนแรงจงใจให

ไปลงคะแนน ในระบบเลอกตงบางระบบ ‘คะแนนเสยงสญเปลา’ (หมายถง บตรดทไมไดนำาไป

ใชสำาหรบเลอกตงผสมครคนใด ซงตองจำาแนกจากบตรเสยทไมนำาไปนบ) อาจมจำานวนทเปน

สดสวนสำาคญของคะแนนเสยงรวมทงประเทศ

31. ทายทสด อำานาจจรง ๆ ขององคกรทมาจากการเลอกตง ยอมชวยกำาหนดวาการเลอกตง

นนมความหมายใดหรอไม การเลอกตงทกลวงของระบบอำานาจนยม ซงไมไดเสนอทางเลอก

ทแทจรง และองคกรนตบญญตมอทธพลทเปนจรงนอยมาก ตอการจดตงรฐบาลหรอตอนโยบาย

10 11

บทสงเขป

รฐบาลนน จะมความสำาคญนอยกวาการเลอกตงองคกรนตบญญตซงมอำานาจทเปนจรง ในการ

กำาหนดองคประกอบใจกลางในชวตประจำาวนของประชาชน

32. แมภายในระบบประชาธปไตยเอง การเลอกระบบเลอกตงอาจมอทธพลตอความชอบธรรมของ

สถาบนได ตวอยางเชน วฒสภาของออสเตรเลยทไดรบเลอกตงระหวางป ค.ศ. 1919 และ 1946

โดยระบบเลอกตงทไมไดเปนสดสวนอยางมาก (คะแนนเสยงเผอเลอก (คล.) ในเขตเดยวหลาย

เบอร) ซงใหผลลพททเอยงกระเทเรและไมมลกษณะเปนตวแทน จงมแนวโนมทจะบอนทำาลาย

ความชอบธรรมทเปนจรงของวฒสภาเอง ทงในสายตาของผมสทธเลอกตงและของนกการเมอง

และนกสงเกตการณบางคนเสนอไววา เรองนยงบอนทำาลายการสนบสนนของสาธารณชนทม

ตอสถาบนของการปกครองแบบสหพนธรฐโดยทวไปดวย ภายหลงการเปลยนแปลงระบบ คล.

ไปสระบบสดสวนทเทยงธรรมมากกวา (คะแนนเสยงเดยวโอนได (คอ.)) ใน ค.ศ. 1948 จงเรม

มการรบรวาวฒสภานาเชอถอและเปนตวแทนมากขน ดงนน ความเคารพตอวฒสภาและความ

สำาคญโดยเปรยบเทยบของการตดสนใจกเพมมากขนดวย

การจดใหมแรงจงใจสำาหรบการออมชอม

33. เราอาจไมมองวาระบบเลอกตงเปนวธการประกอบขนซงองคกรการปกครองเพยงอยางเดยว

หากยงมองวาเปนเครองมอการจดการความขดแยงภายในสงคมดวย บางระบบ ภายใตบาง

สถานการณ จะเกอหนนใหพรรคการเมองรองขอความสนบสนนดานการเลอกตงจากทกฝาย

รวมทงทอยภายนอกแกนฐานคะแนนเสยงของตนดวย ตวอยางเชน แมวาพรรคการเมองหนง

จะไดรบการสนบสนนจากคนผวดำาเปนหลก ระบบเลอกตงหนงใดอาจสรางแรงจงใจใหพรรคนน

รองขอความสนบสนนจากผลงคะแนนผวขาว หรอคนอนๆ ดวย ดงนน นโยบายของพรรคจะม

ลกษณะแยกสวนและกดกนนอยลง และสรางความสามคคและรวมทกฝายมากขน แรงจงใจจาก

ระบบเลอกตงในทำานองเดยวกนน อาจทำาใหพรรคมลกษณะกดกนทางชาตพนธ ทางภมภาค

ภาษา หรออดมการณนอยลง ตวอยางทแสดงวา ระบบเลอกตงตางๆ ไดทำางานในฐานะเครอง

มอของการจดการความขดแยงไดอยางไรนน จะเสนอไวตลอดคมอน

34. เมอมองอกดานหนงของเหรยญ ระบบเลอกตงอาจสนบสนนใหผลงคะแนนมองภายนอก

กลมของตนเอง และคดทจะลงคะแนนใหพรรคการเมอง ซงโดยประเพณแลว จะเปนตวแทน

ของกลมคนทตางออกไป พฤตกรรมการลงคะแนนเสยงเชนน เออใหเกดการยอมรบซงกนและ

กนและการสรางชมชน ระบบทใหผลงคะแนนมมากกวาหนงคะแนนเสยง หรออำานวยใหผลง

คะแนนเรยงผสมครตามลำาดบความชอบ จะจดพนทใหผลงคะแนนตดขามเสนทแบงสงคมไว

ลวงหนาแลว ตวอยางเชน ในการเลอกตงทไอรแลนดเหนอ ตามขอตกลงกดฟรายเดย ในป ค.ศ.

1998 การโอนคะแนนเสยงภายใตระบบคะแนนเสยงเดยวโอนได (คอ. หรอ STV) เปนประโยชน

ตอพรรคการเมองทสงเสรมสนตภาพ (pro-peace) ในขณะทยงคงใหผลลพธทเปนสดสวน

อยางกวางๆ อยางไรกด ในการเลอกตง ค.ศ. 2003 การเลอนไหลของคะแนนเสยงตามลำาดบ

ความชอบแรกไปสพรรคสายเหยยว มแนวโนมทจะมนำาหนกเหนอปรากฏการณดงกลาว

การเออใหมรฐบาลทมประสทธภาพและเสถยรภาพ

35. ความคาดหวงทจะไดรฐบาลทมประสทธภาพและเสถยรภาพ มไดกำาหนดโดยระบบเลอก

ตงเพยงลำาพง แตผลพวงทระบบหนงๆ ทำาใหเกดขน อาจทำาใหเกดเสถยรภาพไดในหลายแง

มมทสำาคญ ประเดนหลกคอวา ผลงคะแนนรบรวาระบบเทยงธรรมหรอไม รฐบาลสามารถออก

กฎหมายและปกครองอยางมประสทธภาพหรอไม และระบบทใชหลกเลยงการเลอกปฏบตตอ

พรรคการเมองหรอกลมผลประโยชนหนงใดโดยเฉพาะหรอไม

36. การรบรวาผลการเลอกตงเทยงธรรมหรอไมนน แปรผนอยางมากจากประเทศหนงไปยงอก

ประเทศหนง สองครงสองคราในสหราชอาณาจกร (ในป ค.ศ. 1951 และ 1974) ทพรรคการเมอง

ผไดรบคะแนนเสยงทงประเทศมากกวา กลบไดจำานวนทนงนอยกวาคแขง แตนกลบถกมองวา

เปนเรองตลกของระบบทโดยพนฐานแลวใชไดด (ระบบคะแนนนำากำาชย (คนช. หรอ FPTP)

ดยอหนาท 76-79) มากกวาจะเปนความไมเทยงธรรมอยางโจงแจงซงควรจะทบทวนกนใหม

ในทางตรงกนขาม ผลทำานองเดยวกนในนวซแลนดเมอป ค.ศ. 1978 และ 1981 พรรคเนชนแนล

สามารถรกษาตำาแหนงไวได แมวาจะไดคะแนนเสยงนอยกวาพรรคแรงงานทเปนฝายคาน

อยบาง ซงยอมรบกนวาเปนจดเรมตนของขบวนการปฏรป ทนำาไปสการเปลยนแปลงระบบ

เลอกตง (ดกรณศกษาวาดวย นวซแลนด)

37. คำาถามทวารฐบาลในวนนสามารถออกกฎหมายไดอยางมประสทธภาพหรอไมนน

สวนหนงกเชอมโยงกบวา รฐบาลสามารถรวบรวมเสยงขางมากเพอทำางานไดในองคกรนตบญญต

หรอไม และเรองนกลบไปเชอมโยงสระบบเลอกตง ตามกฎคราวๆ ทวไป ระบบเลอกตงแบบ

คะแนนนำา/เสยงขางมาก นาจะทำาใหองคกรนตบญญตมพรรคการเมองหนงทมคะแนนเสยง

มากกวาพรรคฝายคานทงหลายรวมกน ในขณะทระบบการเปนตวแทนแบบสดสวน (ตส.)

นาจะนำาไปสรฐบาลผสม แมกระนน กตองไมลมวา ระบบการเปนตวแทนแบบสดสวนอาจทำาให

เกดพรรคการเมองพรรคเดยวทมเสยงขางมาก สวนระบบคะแนนนำา/เสยงขางมากอาจปลอยให

ไมมพรรคใดมเสยงขางมากเพอทำางานได หลายอยางขนอยกบโครงสรางของระบบพรรคและ

ธรรมชาตของสงคมนนนนเอง

38. ทายทสด เทาทเปนไปได ระบบควรจะดำาเนนไปในลกษณะทเปนกลางในการเลอกตงตอ

ทกพรรคและผสมครทกคน และไมควรเลอกปฏบตอยางโจงแจงตอกลมการเมองใด การรบร

วาการเมองเรองการเลอกตงในระบอบประชาธปไตยเปนสนามทเอนเอยงไมเสมอกน คอสญญะ

วาระเบยบการเมองนนออนแอ และการขาดเสถยรภาพอาจรออยขางหนาแลว ตวอยางทนา

ตนเตนในเรองนเกดขนเมอป ค.ศ. 1998 ในการเลอกตงทเลโซโท (Lesotho) ซงพรรคคองเกรส

เพอประชาธปไตยของเลโซโท ชนะทกทนงในองคกรนตบญญต โดยไดรบเสยงสนบสนนเพยง

12 13

บทสงเขป

รอยละ 60 ของคะแนนเสยงทงหมด ตามระบบคะแนนนำากำาชย (คนช.) ประชาชนไดลกฮอขนมา

หลงจากทราบผล แลวลงเอยดวยการท ประชาคมพฒนาแอฟรกาทางใต รองขอใหทหารเขามา

แทรกแซง แสดงใหเหนวาผลการเลอกตงดงกลาวไมเพยงแตไมเทยงธรรม หากยงอนตรายดวย

และระบบเลอกตงตอมากถกเปลยนจากเหตดงกลาว (ดกรณศกษาวาดวย เลโซโท)

ทำาใหรฐบาลพรอมรบผด

39. สภาพพรอมรบผดเปนหลกเปนฐานอยางหนงของรฐบาลแบบตวแทน ถาขาดเสยแลวกอาจ

นำาไปสการไมมเสถยรภาพในระยะยาว ระบบการเมองทพรอมรบผด คอระบบทรฐบาลตองรบ

ผดชอบตอผลงคะแนนในระดบขนทสงสดเทาทจะทำาได ผลงคะแนนพงสามารถมอทธพลตอรป

ลกษณของรฐบาล ไมวาจะโดยการปรบเปลยนพรรครวมรฐบาลทครองอำานาจอย หรอโดยการ

เขยพรรคทปกครองอยใหพนจากอำานาจหากพรรคนนไมทำาตามทประกาศไวกตาม การออกแบบ

ระบบเลอกตงอยางเหมาะสมจะเอออำานวยวตถประสงคขอน

40. อาจจะอธบายจากความคดธรรมดาทวไปอยางงายๆ วา ตามประเพณแลว อาจมองไดวา

ระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก เชน ระบบคะแนนนำากำาชยนน ไดนำาไปสชยชนะของพรรคเดยว

ทไดเปนรฐบาล ในขณะทระบบการเปนตวแทนแบบสดสวนมกจะสมพนธกบรฐบาลผสมหลาย

พรรค ตราบเทาทตรรกะกวางๆ ของความสมพนธแบบนยงคงถกตอง แตเราจะเหนตวอยาง

มากพอเมอเรวๆ นวา ระบบคะแนนนำากำาชยทำาใหมคณะรฐมนตรมาจากหลายพรรค (เชน ใน

อนเดย) หรอการใชระบบตวแทนแบบสดสวนนำาไปสรฐบาลทเขมแขงจากพรรคเดยว (เชน ใน

แอฟรกาใต) เรองนทำาใหเกดขอสงสยตอสมมตฐานวา ระบบเลอกตงชนดหนงจะนำาไปสการได

รฐบาลเฉพาะแบบหนงโดยอตโนมต ทวา ระบบเลอกตงนนมผลกระทบอยางสำาคญตอประเดน

การปกครองอยางกวางๆ ทงในระบบรฐสภาและระบบประธานาธบด

ทำาใหผแทนแตละคนพรอมรบผด

41. สภาพพรอมรบผดในระดบปจเจกบคคล หมายถงความสามารถของผเลอกตงในเขตเลอก

ตงหนงทจะตรวจสอบอยางมประสทธผลวา ผทไดรบเลอกตงไปแลวทรยศตอสญญาทใหไว

ในระหวางการหาเสยง หรอแสดงวาไรความสามารถ หรอเกยจครานในตำาแหนงหนาท จงจะ

‘โยนคนเฮงซวยทงไป’ บางระบบเนนบทบาทของผสมครทไดรบความนยมในทองถน มากกวา

ผสมครทสงมารบเลอกตงโดยพรรคทเขมแขงในสวนกลาง

ตามประเพณนน ระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก ถกมองวาชวยใหผลงคะแนนมความสามารถ

สงสด ในการขจดผแทนในฐานะปจเจกบคคลผไมเปนทนาพอใจออกไป อกนนแหละ เรองนยง

ใชไดในบางครง อยางไรกด การเชอมโยงดงกลาวจะเบาบางหากผลงคะแนนจะผกพนในเบอง

ตนกบพรรค แทนทจะเปนตวผสมคร ดงเชนทเปนในสหราชอาณาจกร ในขณะเดยวกน ระบบ

บญชรายชอแบบเปดและแบบเสร กบคะแนนเสยงเดยวโอนได (คอ. หรอ STV) ถกออกแบบ

เพอใหผลงคะแนนเลอกตวผสมครไดในบรบทของระบบสดสวน

สงเสรมพรรคการเมอง

42. นำาหนกของหลกฐานจากทงระบอบประชาธปไตยทลงหลกปกฐานและทเกดใหม ไดชแนะวา

การสรางความเขมแขงของประชาธปไตยในระยะยาว นนคอ ประชาธปไตยจะมขดความสามารถ

ทจะรบความทาทายภายในตอเสถยรภาพของระเบยบทางการเมองเพยงใดนน ตองการการ

เตบโตและการดำารงไวซงพรรคการเมองทมประสทธผลและเขมแขง ดงนน ระบบเลอกตงควรสง

เสรมเรองน มากกวาการคงไวหรอสงเสรมการแตกเปนเสยงๆ ของพรรค ระบบเลอกตงสามารถ

กำาหนดกรอบขนโดยเฉพาะ เพอกดกนพรรคทไดรบการสนบสนนนอยนดหรอตำาสด การพฒนา

บทบาทพรรคเพอเปนสอเกอหนนหวหนาพรรคในฐานะปจเจกบคคล เปนอกแนวโนมหนง ซง

การตดสนใจในการออกแบบระบบเลอกตง อาจเอออำานวยหรอหนวงไวกได

ผเชยวชาญเกอบทงหมดเหนดวยวา ระบบเลอกตงควรสงเสรมการพฒนาพรรคการเมอง ทม

ฐานบนคานยมและอดมการณทางการเมองทกวาง ตลอดจนทมนโยบายอนเจาะจง มากกวา

ทมความใสใจในชาตพนธ เชอชาต หรอภมภาคทแคบ นอกจากจะลดภยของความขดแยงทาง

สงคมแลว พรรคซงมฐานบน ‘การตดขามเสนแบงแยก’ อยางกวางๆ นาจะสะทอนความคดเหน

ระดบชาต ไดดกวาพรรคทมฐานหลกบนความใสใจตอภมภาค หรอในเรองทแบงฝายแบงนกาย

สงเสรมฝายคานและการตรวจสอบในองคกรนตบญญต

43. การปกครองทมประสทธผลไมขนอยกบผทอยในอำานาจเทานน แต ยงขนอยกบผทคดคาน

และตรวจสอบฝายปกครองในระดบเกอบเทากนดวย ระบบเลอกตงควรชวยใหมนใจวา จะมกลม

ฝายคานทใชการได ซงสามารถประเมนการออกกฎหมายอยางมวจารณญานได การตงกระทตอ

สมรรถนะของฝายบรหาร คมครองสทธเสยงขางนอย และเปนตวแทนของราษฎรในเขตเลอก

ตงไดอยางมประสทธผล กลมฝายคานควรมผแทนในจำานวนทเพยงพอตอการมประสทธผล

(สมมตวาเชอไดในสมรรถภาพทจะหาผมาหยอนบตรเลอกตงให) และในระบบรฐสภา ฝายคาน

กนาจะสามารถเสนอตวเปนทางเลอกทจรงจงทจะมาแทนรฐบาลในขณะนนไดดวย เปนทชดเจน

วา ความเขมแขงของฝายคานขนอยกบปจจยอนนอกเหนอจากการเลอกระบบเลอกตงอกหลาย

ปจจย แตหากระบบเองทำาใหฝายคานไรความสามารถ การปกครองในระบอบประชาธปไตย

กจะออนแอลงโดยธรรมชาต ตวอยางเชน เหตผลสำาคญประการหนงสำาหรบการเปลยนระบบ

เลอกตงในนวซแลนดไปเปนระบบสดสวนทมสมาชกแบบผสม (สสผ. หรอ MMP) นน คอการ

เปนตวแทนทตำาระดบอยางเปนระบบของพรรคฝายคานเลกๆ ภายใตระบบคะแนนนำากำาชย

(คนช. หรอ FPTP) ในขณะเดยวกน ระบบเลอกตงไมควรสนบสนนทศนคตแบบ ‘ผชนะกนรวบ’

ซงทำาใหผปกครองมดบอดตอความคดเหนอน มองขามความจำาเปนและความตองการของผ

ลงคะแนนใหฝายคาน และมองวาทงการเลอกตงและตวรฐบาลเอง ในฐานะการแขงขนแบบ

14 15

บทสงเขป

ผลรวมเปนศนย (zero-sum)

ในระบบประธานาธบด ประธานาธบดตองการการสนบสนนทวางใจไดของกลมสมาชกฝาย

นตบญญตทใหญพอ อยางไรกตาม บทบาทของสมาชกอนในการคดคานและตรวจสอบการเสนอ

กฎหมายของรฐบาลกสำาคญเชนกน การแบงแยกอำานาจระหวางฝายนตบญญตกบฝายบรหาร

มผลใหภารกจการตรวจสอบฝายบรหารตกอยแกสมาชกฝายนตบญญตทงหมด ไมแตเฉพาะ

ฝายคานเทานน ดงน จงสำาคญทจะคำานงเปนพเศษ ถงองคประกอบของระบบเลอกตงทเกยว

กบความสำาคญโดยเปรยบเทยบ ของความสมพนธระหวางพรรคการเมองกบผสมคร พรอมไป

กบความสมพนธระหวางพรรคกบสมาชกทไดรบเลอกตงดวย

ทำาใหกระบวนการเลอกตงยงยน

44. การเลอกตงมไดมขนบนหนากระดาษของตำาราวชาการ หากเกดในโลกแหงความเปนจรง

และโดยเหตผลน การเลอกระบบเลอกตงในระดบหนง ยอมขนอยกบคาใชจายและความสามารถ

ในการบรหารจดการของประเทศทเกยวของ แมวาประเทศแหลงทนมกใหการสนบสนนดานงบ

ประมาณมใชนอย สำาหรบการเลอกตงครงแรกหรอแมแตครงทสอง ในประเทศกำาลงเปลยนผาน

สประชาธปไตย แตคงจะไมสนบสนนในระยะยาวแมวาจะมความตองการเชนนน กรอบทางการ

เมองทยงยนจะตองคำานงถงทรพยากรของประเทศ ทงในแงของผคนทมทกษะในการเปนผบรหาร

การเลอกตง และในแงอปสงคดานการเงนจากงบประมาณของชาต

ตวอยางเชน ประเทศทยากจนอาจไมสามารถรบภาระการเลอกตงหลายครง ตามระบบเลอกตง

สองรอบ (ลสร. หรอ TRS) หรอไมสามารถจดการนบคะแนนในระบบตามลำาดบความชอบทซบ

ซอนไดโดยงาย อยางไรกตาม ความเรยบงายในระยะสน อาจไมไดทำาใหคมคาใชจายในระยะยาว

เสมอไป ระบบเลอกตงอาจมราคาถกและงายทจะบรหารจดการ แตกอาจไมตอบความตองการ

ทเรงดวนของประเทศ และถาระบบเลอกตงไมสอดคลองกบความตองการของประเทศ ผลลพธ

อาจกลายเปนหายนะได ในอกดานหนง ระบบซงปรากฏในตอนแรกวา คาใชจายในการบรหาร

จดการสงกวาเลกนอย และยากตอความเขาใจมากกวา อาจชวยใหเกดเสถยรภาพของประเทศ

ในระยะยาว และนำาสทศทางทดในการผนกความเขมแขงแกประชาธปไตย

คำานงถงมาตรฐานระหวางประเทศ

45. ทายทสด การออกแบบระบบเลอกตงทกวนน เกดขนในบรบทกตการะหวางประเทศ สนธ

สญญา และเครองมอทางกฎหมายระหวางประเทศอน ๆ เกยวกบประเดนทางการเมอง ในขณะ

ทไมมชดทสมบรณของมาตรฐานระหวางประเทศวาดวยการเลอกตง ทเหนพองกนอยางเปน

สากลเพยงชดเดยว แตกมความเหนพองกนวามาตรฐานดงกลาว จะรวมถงหลกการของการ

เลอกตง ทเสร เทยงธรรม และจดเปนระยะๆ โดยใหหลกประกนการมสทธเลอกตงแกผใหญ

ทกคนโดยถวนหนา การลงคะแนนโดยลบ และปลอดจากการคกคามขเขญ ตลอดจนผกพนกบ

หลกการหนงคนหนงคะแนนเสยง ยงไปกวานน ในขณะทยงไมมบทบญญตวา ระบบเลอกตงแบบ

ใดแบบหนงเหนอกวาแบบอนๆ แตกมการยอมรบมากขนเรอยๆ ถงความสำาคญของประเดนทได

รบผลกระทบจากระบบเลอกตง เชนการเปนตวแทนของพลเมองทกคนอยางเทยงธรรม ความ

เสมอภาคของหญงชาย สทธของชนกลมนอย ขอพจารณาพเศษสำาหรบผพการ เปนตน เรอง

เหลานมความเปนทางการอยในเครองมอทางกฎหมายระหวางประเทศ เชน ปฏญญาสากล

วาดวยสทธมนษยชน ค.ศ. 1948 และกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการ

เมอง ค.ศ. 1966 และในอนสญญาและขอผกพนตางๆ พนธะสญญา เกยวกบการเลอกตงทเปน

ประชาธปไตย ทตราขนโดยองคกรระดบภมภาค เชน สหภาพยโรป และองคการเพอความมนคง

และความรวมมอในยโรป (OSCE)

สรป

46. เกณฑสบประการทบรรยายไวขางตน หลายครงกขดแยงกนเองหรอแมกระทงใชรวมกน

ไมได ผออกแบบระบบเลอกตงตองใชกระบวนการของการจดลำาดบความสำาคญอยางระมดระวง

วา เกณฑใดบางมความสำาคญสงสดในบรบททางการเมองนน กอนทจะไปสการประเมนวาระบบ

ไหนจะใหผลดทสด วธการทเปนประโยชนตอไปคอการทำารายการสงทตองหลกเลยงใหไดในทก

กรณ เชน ความหายนะทางการเมองซงอาจนำาไปสความแตกสลายของระบอบประชาธปไตย

ตวอยางเชน ประเทศทมการแบงแยกทางชาตพนธ เหนออนใดอาจตองหลกเลยงการกดกน

ชาตพนธชนกลมนอยจากการมตวแทน เพอสงเสรมความชอบธรรมของกระบวนการเลอกตง

และหลกเลยงการรบรวาระบบเลอกตงนนไมเปนธรรมโดยเปรยบตาง ในขณะทประเดนเหลาน

ยงมความสำาคญ ประชาธปไตยในทอนทกำาลงเตบใหญ อาจมลำาดบความสำาคญตางกนออกไป

บางทเพอเปนประกนวารฐบาลสามารถออกกฎหมายอยางมประสทธภาพ โดยปราศจากความ

กลวการถกลอก หรอประกนวาผลงคะแนนสามารถโคนผนำาทหมดความนาเชอถอหากตองการ

เชนนนได การจดลำาดบความสำาคญระหวางหลกเกณฑทแขงขนกนเชนน ตองเปนเรองของตว

ละครภายในประเทศทเกยวของกบกระบวนการออกแบบสถาบนเทานน

กระบวนการการเปลยนแปลง

47. กระบวนการทใชออกแบบหรอปรบเปลยนระบบเลอกตง จะมผลอยางมากตอชนดของระบบ

ทจะเลอกตามมา ตอความเหมาะสมกบสถานการณทางการเมอง และตอระดบของความชอบ

ธรรมและการสนบสนนของประชาชนทจะใหแกระบบดงกลาวในทสด

นอยครงมากทการออกแบบระบบเลอกตง จะเรมจากความวางเปลาโดยไมมกรณทเกดขนกอน

แมในความพยายามออกแบบสำาหรบอฟกานสถานและอรก กมกรณทเกดขนกอนของประวตการ

แขงขนแบบหลายพรรคทพอยกมาใช (แมจะเปนกรณนานมาแลวและใหความกระจางเพยงเลก

นอยวาอะไรอาจใชไดในอนาคต)

16 17

บทสงเขป

บรตชโคลมเบย:ใหอำ�น�จแกก�รมสวนรวมของพลเมองสมชชาพลเมองบรตชโคลมเบยวาดวยการปฏรปการเลอกตง

กรณศกษา: บรตชโคลมเบยคำาถามสำาคญบางขอของการออกแบบระบบเลอกตง ไดแก ใครเปนคนออกแบบ นนคอ ใครยก

ความคดเรองการเปลยนระบบเลอกตงขนเปนวาระทางการเมอง และใครรบผดชอบในการราง

ขอเสนอระบบใหมหรอแกไขเพมเตม และใชกระบวนการใด อะไรคอกลไกทอยในกรอบทาง

กฎหมายและทางการเมอง เพอการปฏรปและแกไขเพมเตม อะไรคอกระบวนการอภปรายและ

สานเสวนาทจำาเปน เพอใหแนใจวาระบบทนำาเสนอใหมหรอแกไขเพมเตม จะเปนทยอมรบวา

ชอบธรรม เมอตดสนใจเปลยนแปลงแลว จะนำาระบบไปปฏบตใชอยางไร

ใครเปนคนออกแบบ

48. มหลายวธทระบบเลอกตงอาจเกดขนมาได

หนง มาจากการสบทอดโดยไมมการเปลยนแปลงมากนก จากการปกครองสมยอาณานคมหรอ

การถกยดครอง (ตวอยางเชน มาลาว มาล หมเกาะโซโลมอน และปาเลา)

สอง เปนผลมาจากกระบวนการเจรจาสนตภาพระหวางกลมชมชนตาง ๆ ทแสวงหาหนทางยต

ความแตกแยกหรอสงคราม (ตวอยาง เชน เลโซโท แอฟรกาใต และเลบานอน) ในสภาวการณ

เชนน การเลอกระบบเลอกตงอาจไมเปดใหสาธารณชนตรวจสอบหรอวพากษไดเตมท

สาม อาจเปนการกำาหนดใหอยางไดผลโดยกลมผรบผดชอบฟนฟหลงความขดแยงทางการ

เมองยตลง (เชน ผมอำานาจหนาทเปนรฐบาลผสมในอรก และสภาแหงชาตชวงการเปลยนผาน

ทจดตงขนในอฟกานสถาน)

ส องคประกอบของระบอบอำานาจนยมเดมอาจมบทบาทเขมแขงในการออกแบบระบบเลอกตง

ใหม ในหวงเวลาทพวกเขากำาลงพนจากอำานาจ (เชน ชล)

หา คณะกรรมการผเชยวชาญอาจไดรบการจดตงขนเพอศกษาระบบเลอกตงเทานน (เชน ใน

สหราชอาณาจกร หรอมอรเชยส) หรอในฐานะทเปนสวนหนงในบรบททกวางกวาของรฐธรรมนญ

(เชน ในฟจ) ซงอาจนำาไปสขอเสนอแนะทจะลงประชามต (เชนกรณของนวซแลนด) หรอขอเสนอ

แนะของคณะกรรมาธการทจะลงคะแนนโดยฝายนตบญญต (เชน ในฟจ)

หก พลเมองอาจมสวนเกยวของในกระบวนการออกแบบอยางกวางขวางขน โดยจดตงสมชชา

พลเมองวาดวยระบบเลอกตง ซงสมาชกไมใชผเชยวชาญ นเปนวธการทแควนบรตชโคลมเบย

ของแคนาดารบมาใช ซงนำาไปสขอเสนอแนะใหเปลยนแปลงจากระบบคะแนนนำากำาชย (คนช.

หรอ FPTP) สระบบคะแนนเสยงเดยวโอนได (คอ. หรอ STV) ซงจะนำาไปตดสนโดยการลง

ประชามตในระดบแควน (ดกรณศกษาวาดวยบรตชโคลมเบย)

รฐบาลแควนบรตชโคลมเบยของแคนาดา โดยการรบรองอยางเตมทจากสภานตบญญต

ของแควน ไดรเรมปฏรปการเลอกตง ทเปนประวตศาสตร มความเปนเอกลกษณเฉพาะ และ

เปนกรณแรกใหกรณอนตามมา โดยจดตงสมชชาพลเมองวาดวยการปฏรปการเลอกตง นเปน

ครงแรกทรฐบาลไดใหโอกาสและความรบผดชอบแกกลมพลเมองทเลอกสรรโดยการสมตวอยาง

เพอใหมาทบทวนระบบเลอกตงโดยอสระ และนำาขอเสนอแนะของสมชชาใหสาธารณชนเหนชอบ

ดวยการลงประชามต

การเลอกตงฝายนตบญญตของแควนบรตชโคลมเบยเมอ ค.ศ. 1996 ไดจดขนตามระบบ

คะแนนนำากำาชย (คนช. หรอ FPTP) ผลปรากฏวาพรรคประชาธปไตยใหม (เอนดพ) ชนะดวย

คะแนนนยม (popular vote) รอยละ 39 ไดผแทน39 ทนงในสภานตบญญต มากกวาพรรค

เสรนยม ซงได 33 ทนง แตมคะแนนนยมรอยละ 42 พรรค เอนดพซงคะแนนนยมนอยกวา

พรรคเสรนยมจงไดจดตงรฐบาลทมวาระหาป ผลลพธเชนนเปนแรงจงใจใหพรรคเสรนยมให

ลำาดบความสำาคญแกการปฏรปการเลอกตงในการหาเสยงสำาหรบการเลอกตงครงถดไป ในการ

เลอกตงป ค.ศ. 2001 พรรคเสรนยมไดสญญาวาจะทำาการปฏรปการเลอกตงผานสมชชาพลเมอง

ภายหลงชยชนะการเลอกตงซงพรรคไดทนงในสภารอยละ 97 ดวยคะแนนนยมรอยละ 58 จงม

อาณตชดเจนในการดำาเนนการตามวตถประสงคดงกลาว

วธการแบบอยางทใชในแคนาดา เพอพฒนาประเดนนโยบายสาธารณะซงรฐบาลกำาลง

แสวงหาการทบทวนสาธารณะคอ การจดตงคณะกรรมาธการหรอคณะบคคลเพอการสบสวน

สาธารณะ ปกตนำาโดยผพพากษา ผเชยวชาญ หรอผนำาการเมอง หลงการเชญชวนใหสาธารณชน

สงขอคดเหนเขามา ตามดวยชวงเวลาของการปรกษาหารอในวงกวางมากขนแลว รฐบาลกจะ

ตดสนใจวาจะมการกระทำาอะไรตามมา โดยคำานงถงรายงานของคณะกรรมาธการดวย

พมพเขยวของสมชชาพลเมองและการวางกรอบการดำาเนนงานนน จดทำาโดยกอรดอน

18 19

20 21

กบสน (Gordon Gibson) นกเขยนเรองเกยวกบประชาธปไตย อดตผนำาพรรคการเมอง และผ

แขงขนในดานธรกจและกจการสาธารณะ รวมกบรฐบาลใหม โดยการปรกษาหารอกบผเชยวชาญ

การปฏรปการเลอกตงดวย สำาหรบบรตชโคลมเบย เรองนมความเปนเอกลกษณและเปนกรณ

แรกใหกรณอนตามมา อยสองประการคอ ประชาชนทไดรบแตงตงไมใชผชำานาญการหรอผ

เชยวชาญในสาขาการปฏรปการเลอกตง หากจะสรรหา โดยการสมตวอยางจากพลเมองทวทง

แควน และในกรณทมการเสนอแนะใหเปลยนแปลง กจะนำาไปสการลงประชามตโดยพลเมอง

ของแควนโดยตรง ไมตองผานการกลนกรองโดยรฐบาล

สมชชาพลเมองทไดมา เปนกลมผไมฝกใฝพรรคการเมองและเปนอสระ ของชาย

และหญงจำานวน 160 คน ในวยตางๆ จากทวแควนบรตชโคลมเบย ซงไดรบการสรรหา

โดยการสมตวอยางจากทะเบยนรายชอผมสทธเลอกตง ขนตอนการสรรหาไดออกแบบใหได

รายชอชายและหญงทสมดล สะทอนการกระจายตวของกลมอายตามสำามะโนประชากรบรตช

โคลมเบยป ค.ศ. 2001 รวมทงตวแทนชมชนพนเมองดงเดม (ชาวอะบอรจน) สองคน และ

เปนตวแทนของแควนโดยรวม ตามมาดวยขนตอนการเรยนรทเขมขนสำาหรบสมชชา โดยม

ผเชยวชาญดานระบบเลอกตงตางๆ ผลตเอกสารการเรยนร (ซงทงหมดเผยแพรสสาธารณชน

ทวไปดวย) และมาประชมกบสมาชก เพอแจงใหทราบถงระบบเลอกตงตางๆ ทใชกนอย และ

อภปรายถงจดแขงและจดออนของแตละระบบ

ในการสรปขนตอนการเรยนร ไดมการเขยนรายงานเรอง ถอยแถลงเบองตนถงประชาชน

ชาวบรตชโคลมเบย และจดสงไปใหกลมตางๆ ในสงคม รวมทงสมาชกสภานตบญญต หอง

สมด สำานกงานเทศบาลอำาเภอ โรงเรยน และมหาวทยาลย เพอแจงใหสาธารณชนทราบถง

ขอสรปเบองตนของสมชชาพลเมอง รายงานนตามดวยขนตอนการรบฟงสาธารณะ (public

hearing บางครงแปลวาประชาพจารณ) ในขนตอนน มการจดเวทรบฟงสาธารณะราว 50 เวท

จดขนในทกภาคทวแควน โดยมประชาชนเขารวมประมาณ 3,000 คน ในขนตอนตอไปของการ

ถกแถลง (deliberation) สมชชาไดจดการประชมใหญและประชมกลมศกษาขน แลวสมชชา

ทำาการเลอกระบบเลอกตงใหแคบลงมาเหลอสองระบบ และทำางานรวมกนเพอรางรายละเอยด

ของแตละระบบออกมา ในวนแรกของขนตอนน จะฉายซำาการนำาเสนอทดทสดทไดจากการ

รบฟงสาธารณะ การนำาเสนอเหลานนเปนการวาตางใหแกระบบและลกษณะการเลอกตงทหลาก

หลาย วตถประสงคของขนตอนเหลานคอ เพอระบหาองคประกอบทเปนสารตถสำาคญของระบบ

เลอกตงสำาหรบ บรตชโคลมเบย เพอทบทวนทางเลอกระบบเลอกตงทงหมดอยางรอบดาน

โดยมองจากองคประกอบเหลานน และทสำาคญทสดคอ เพอเพมความความตนตว การรวม

ทกฝาย และการมสวนรวมของสาธารณชน องคประกอบทเปนสารตถสำาคญสามประการ

ทไดมาในตอนทายคอ การเลอกของผลงคะแนน การเปนตวแทนของทองถน และความเปน

สดสวน สดทายคอในปลายเดอนตลาคม ค.ศ. 2004 สมชชานำาเสนอขอเสนอแนะซงสนบสนน

(ดวยคะแนนเสยง 146 เสยง คดคาน 7 เสยง) ใหเปลยนแปลงระบบคะแนนนำากำาชย (คนช.

หรอ FPTP) เปนระบบคะแนนเสยงเดยวโอนได (คอ. หรอ STV) เพอใหกระบวนการสมชชา

พลเมองสำาเรจลง จะตองมการตพมพรายงานฉบบสมบรณทเปนทางการ เละการยนขอเสนอ

แนะใหลงประชามต

รปแบบการมสวนรวมไดรบความสนใจอยางมนยสำาคญจากกลมตางๆ ทวทงแคนาดา

มการเสนอแนะแนวคดนสรฐบาลทองถนอนๆ ภายในแคนาดา ในฐานะเปนหนทางทดในการ

ใหพลเมองเขามาเกยวของในประเดนทจะอยในขอบเขตของภาคพลเมอง และกระบวนการท

คลายคลงกนกบของบรตชโคลมเบยกไดรบการรเรมโดยรฐบาลแควนออนตารโอ

การเลอกตงอนๆ ในแคนาดาไดมสวนสรางแรงสนบสนนทเพมขนเรอยๆ ในอนทจะ

ทบทวนกระบวนการเลอกตง รฐบาลเสยงขางมากของสหพนธรฐมกไดรบเลอกตงดวยคะแนน

นยมทนอยกวารอยละ 50 อยางมนยสำาคญ ผลทตามมาคอ มการรเรมเกดขนจำานวนหนงเพอ

เปลยนแปลงระบบเลอกตงในระดบสหพนธรฐ รวมถงองคกรทชอวา คะแนนเสยงเทยงธรรม

แหงแคนาดา (Fair Vote Canada) และกมนกหวานลอมจงใจ (Lobbyist) และผวาตางหลาย

คนปรากฏตวขนดวย

มเหตผลทจะคดวาประสบการณของสมชชาพลเมองบรตชโคลมเบย จะมผลกระทบทม

นยสำาคญตออนาคตของการโตเถยงเรองการเปลยนแปลงระบบเลอกตง และเรองกระบวนการ

ทบทวนและเปลยนแปลงในระดบสหพนธรฐแคนาดาโดยเฉพาะ สบเนองจากแรงกดดนทงจาก

พรรคประชาธปไตยใหมและพรรคอนรกษนยม จงไดมการแกไขเพมเตมพระราโชวาทเปดสมย

ประชมรฐสภา (Speech from the Throne) อยางเปนเอกฉนท เมอเดอนตลาตม 2004 ดงน

‘มขอกำาหนดอางองมายงคณะกรรมาธการสามญวาดวยวธการพจารณาและกจการของสภา

สงการใหคณะกรรมาธการเสนอแนะกระบวนการทจะใหพลเมองและสมาชกรฐสภา เขาสการ

พจารณาระบบเลอกตงของเรา โดยการทบทวนทางเลอกทงหมด’

ผลกระทบในอนาคตของสมชชาพลเมองบรตชโคลมเบย วาดวยกระบวนการทบทวน

และเปลยนแปลงระบบเลอกตง ในระดบนานาชาตยงตองคอยดกนตอไป แตกพดไดเตมปาก

เตมคำาวา การจดตงและการทำางานของสมชชา ไดสรางความสนใจและเพมความรเชงประจกษ

ใหแกกระบวนการการมสวนรวมทวโลก

กรณศกษ�: บรตชโคลมเบย

22 23

อะไรคอกลไกการปฏรปและการแกไขเพมเตม

49. ในขณะทระบบเลอกตงเปนสถาบนทมความสำาคญอยางยงยวด และสงผลตอวธการทำางาน

ของระบบการปกครองของประเทศ ตามประเพณ ระบบนไมไดบญญตอยางเปนทางการไวใน

รฐธรรมนญ อนเปนกฎหมายสงสด อยางไรกด เมอไมนานมาน กเรมมการเปลยนแปลงเกดขน

ปจจบน มหลายประเทศทได ‘จดจาร’ รายละเอยดเกยวกบระบบเลอกตงไวในรฐธรรมนญ หรอ

ในเอกสารแนบทายจากรฐธรรมนญ นยสำาคญของเรองนสำาหรบนกปฏรปการเลอกตงกคอ

กฎหมายรฐธรรมนญมกจะแกไขไดยากกวากฎหมายธรรมดา มกตองการเสยงขางมากพเศษ

ในองคกรนตบญญต มการทำาประชามตทงประเทศ หรอกลไกยนยนอนใด ซงปกปองระบบ

เชนนนจากการแปรเปลยนไดงายๆ ตวอยางเชน รฐธรรมนญแอฟรกาใตบญญตวาระบบเลอก

ตงสำาหรบการเลอกตงสภา (นตบญญต) แหงชาต พงมผล ‘โดยทวไปตามการเปนสดสวน’

ดงนน ทางเลอกสำาหรบการปฏรปจงจำากดเฉพาะระบบการเปนตวแทนแบบสดสวน ยกเวนวา

จะมการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญ

อยางไรกด รายละเอยดของระบบเลอกตงยงคงอยกบกฎหมายปกตบอยครงกวา ดงนน จง

สามารถเปลยนแปลงแกไขไดโดยใชเสยงขางมากธรรมดาในองคกรนตบญญต นอาจเปนขอด

ททำาใหระบบสนองตอบตอการเปลยนแปลงของความเหนสาธารณะและความจำาเปนทางการ

เมอง แตกแฝงไวดวยอนตรายวา เสยงขางมากในองคกรนตบญญตจะปรบเปลยนระบบโดยฝาย

เดยว เพอใหตนไดเปรยบทางการเมอง

50. โอกาสของการปฏรปอาศย ทงกลไกทางกฎหมายสำาหรบการเปลยนแปลง และบรบท

ทางการเมองซงเรยกรองการเปลยนแปลง การเคลอนไหวเพอเปลยนแปลงระบบเลอกตงใชวา

จะประสบความสำาเรจทกครง เกอบทงหมดของตวอยางการเปลยนแปลงสำาคญๆ เมอไมนานมา

น เกดขนในชดของสถานการณหนงใดในสองชดดงน ชดแรกอยในชวงการเปลยนผานสระบอบ

ประชาธปไตย หรอหลงจากนนไมนาน เมอกรอบการเมองทงหมด ‘ยงเปดใหไขวควา’ ชดทสอง

คอเมอมวกฤตการปกครองในระบอบประชาธปไตยทลงหลกปกฐานแลว มสองตวอยางคอ การ

รบรถงความไมชอบธรรมของรฐบาลเสยงขางมากสองสมยตอกน ทชนะเลอกตงดวยคะแนน

เสยงนอยกวาคแขงสำาคญในนวซแลนด และการรบรวาการคอรรปชนในระดบสงในอตาลกบ

ญปน เปนความเรอรงของระบบการเมองมากกวาจะเปนผลการกระทำาของปจเจกบคคลเฉพาะ

ราย กรณของนวซแลนดกบญปนไดนำามาเปนกรณตวอยางในคมอน

51. แมเมอมความแคลงใจและไมพอใจกบระบบการเมองจากประชาชนจำานวนมาก การ

เปลยนแปลงกยงคงตองไดรบความเหนดวยจากผมอำานาจในขณะนนอยด ชนชนนำาทางการเมอง

จะลงมอกระทำาหากพวกเขาเหนประโยชนทตนเองจะไดจากการเปลยนแปลงเทานน หรอหาก

พวกเขาเกรงกลวผลสบเนองจากการเลอกตงอนจะเกดแกพวกเขาดวยหากไมยอมเปลยนแปลง

แมเมอเชอตามแลว กไมนาประหลาดใจและเกอบหลกเลยงไมได ทพวกเขาจะหาทางเลอกระบบ

ทจะใหประโยชนแกตนเองสงสด หากพวกเขาไมแนใจวาทำาอยางไรจงจะไดประโยชน หรอหาก

ประโยชนทตางกนยอมแสวงหาทางออกทตางกนแลวไซร กเปนไปไดทจะเจรจาประนประนอม

กน บางทกจะไดระบบผสม อยางไรกด ขอตกลงและการเปลยนแปลงอาจไมปรากฏผลตามทผ

เสนอตงใจไว หรออาจใหผลอยางอนทไมตงใจใหเกด ในเมกซโก การปฏรปในป ค.ศ. 1994 ท

ออกแบบโดยพรรคการเมองผครองอำานาจเพอผอนปรนตอฝายคาน ไดนำาไปสผลทไมเปนสดสวน

ทสดเทาทพบในระยะหลงน (ดกรณศกษาวาดวยเมกซโก)

52. กรณของแอฟรกาใตกบชลแสดงใหเหนขอเทจจรงทวา ความเปนจรงทางการเมองและความ

ปรารถนาของพรรคทเปนรฐบาลในการดำารงอำานาจและอทธพล จะปดกนการปฏรประบบเลอก

ตง พอ ๆ กบอปสรรคทางกฎหมาย ในแอฟรกาใต มการเรยกรองอยางกวางขวางใหผนวกองค

ประกอบของสภาพรบผดตอทองถน เขาไปในระบบการเปนตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ

(ตสบ.) แบบปด ในกรณของเขตเลอกตงขนาดใหญ ซงผแทนทไดรบเลอกตง ถกมองวาลอยตว

จากผเลอกตง เรองนมการยำาเสรมโดยขอคนพบดวยเสยงขางมากของคณะกรรมาธการของ

ประธานาธบดคณะหนง ซงรายงานไวในเดอนมกราคม ค.ศ. 2003 แตรฐบาลถอยหนจากการ

เปลยนแปลง ทอาจลดการควบคมทตนมตอการคดสรรผสมคร และตอพฤตกรรมการลงคะแนน

ของทประชมพรรคเพอเลอกตวแทน จงปฏเสธทจะปฏรป (ดกรณศกษาวาดวยแอฟรกาใต)

ในชล มรดกของนายพลปโนเชตคอการบดเบอนระบบเลอกตงเพอใหพนธมตรของตนไดเปรยบ

กวาหนงทศวรรษภายหลงจากทเขาถกโคนลงจากอำานาจ ระบบดงกลาวกยงคงมผลอย (ดกรณ

ศกษาวาดวยชล)

53. ในนวซแลนด (ดกรณศกษา) การใชประชามตในระหวางกระบวนการเปลยนแปลง ใน

เบองตนเปนผลมาแตการเคลอนไหวทางการเมอง ดวยหวหนาพรรคใหญรายหนงพยายามจะ

ขดขาผสมครพรรคใหญอกรายหนง ในระหวางการหาเสยงเลอกตงทวไป ในการลงประชามต

ครงแรก ผเลอกตงถกถามวาตองการเปลยนแปลงหรอไม และใหบงชระบบใหมทชอบจาก

สทางเลอก ในครงทสอง ใหเลอกวาจะเอาระบบใหมหรอคงระบบเดมไว ผลลพธคอ ระบบใหม

ทเปนแบบสดสวนมสมาชกไดหลายคนไดรบการรบรอง โดยการแสดงออกทชดเจนและชอบ

ธรรมของสาธารณะ

54. ระบบเลอกตงตองปรบตวเขากบกาลเวลาอยางหลกเลยงไมได หากจะใหระบบนนสนอง

ตอบอยางเพยงพอ ตอแนวโนมและความจำาเปนทางการเมอง ประชากรศาสตร และการออก

กฎหมาย อยางไรกตาม เมอมระบบเกดขนแลว ผทไดประโยชนจากระบบยอมตอตานการ

เปลยนแปลง หากปราศจากการเปลยนผานหรอวกฤตการเมองเปนตวเรงปฏกรยาแลว ดเหมอน

วาการเปลยนแปลงทชายขอบนาจะเกดขนมากกวาการปฏรปในระดบมลฐาน ในหวงเวลาการ

เปลยนผานหลงความขดแยง จะมความตงเครยดระหวางขอจำากดในทางปฏบตทอาจกระทบ

บทสงเขป

ตอการจดการเลอกตง เชนความจำาเปนทางการเมองของขอตกลงสนตภาพเปนตน กบความ

พงปรารถนาทจะไดระบบทถกตองตงแตเรมตน

ในความพยายามทจะจดใหมการปรบปรงภายในระบบทดำารงอย นกปฏรปอาจพจารณาเปลยน

ขนาดของเขตเลอกตง (ดยอหนาท 113-118) ระดบของเกณฑคะแนนขนตำา (ดยอหนาท 119)

หรอสตรโควตา (ดภาคผนวก ข.) ในสองสามปทผานมา การปฏรปทสำาคญหลายแหงไดเพม

องคประกอบของการเปนตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ (ตสบ. หรอ List PR) เขาไปใน

ระบบคะแนนนำากำาชย (คนช. หรอ FPTP) เพอสรางเปนระบบผสมทเปนสดสวนมากขน (ดกรณ

ศกษา การเปลยนแปลงทใชในเลโซโท และประเทศไทย)

ขอแนะนำาเกยวกบการโตเถยงและการสานเสวนา

55. ภารกจของนกปฏรปไมมเพยงแตความเขาใจการเปลยนแปลงทมศกยภาพ ทงในดานรป

แบบกฎหมายของขอเสนอทางเทคนคเพอการเปลยนแปลง และนยของการเปลยนแปลงนน

เทานน หากตองเขาใจและสามารถอธบายขอเสนอไวทางการเมองตาง ๆ ตลอดจนนยตอกรอบ

ทางการเมองทกวางของประเทศดวย เสยงทมนยสำาคญในประชาสงคม ในหมนกวชาการ และ

สอมวลชนอาจมสวนชวยพฒนาการรบรของสาธารณชนวา ความเปลยนแปลงเปนเรองจำาเปน

แตกตองทำาใหผทอยในอำานาจจำานวนมากพอ เชอตามถงสทธประโยชนสวนรวมระยะยาว รวม

ทงสทธประโยชนของพวกเขาเองดวย

56. แมวาในปจจบน ผสนใจระบบเลอกตงจะมจำานวนเพมขน แตจำานวนผคน ทงในแวดวงชนชน

นำาและสงคมทวไป ซงเขาใจถงผลกระทบทนาจะเกดแตการเปลยนแปลง มกจะจำากดมาก สงท

ทำาใหเรองนยงยากมากขน กคอขอเทจจรงทวา การทำางานของระบบเลอกตงในทางปฏบต อาจ

ขนกบจดทดเหมอนเลกนอยในรายละเอยดเปน อยางมาก นกปฏรปอาจจำาเปนตองทำางานอยาง

ทะลปรโปรง และอธบายรายละเอยดของขอกฎหมายทอาจจำาเปนแกการนำาการเปลยนแปลงไป

ปฏบตเทานน หากยงตองคำานวณไปขางหนา และจำาลองเหตการณดวย (มกจะใชขอมลจากการ

เลอกตงครงกอน ๆ ) เพอแสดงใหเหนเชน ขอเสนอวาดวยเขตเลอกตงจะทำาใหเกดรปรางและมนย

อยางไร หรอผลกระทบทอาจเกดขนแกการเปนตวแทนของพรรคการเมองจะเปนอยางไร การ

จำาลองเหตการณทางวชาการ อาจนำามาใชเพอสรางความมนใจวาไดครอบคลมถงเหตบงเอญ

ทงหมด และเพอประเมนถงผลทดเหมอนไมนาจะเกดได การตอบคำาถามในขณะทกำาลงมการ

สงเสรมการเปลยนแปลง ยอมดกวาจะตอบในทามกลางวกฤตทเกดขนภายหลง

57. โครงการทมผลงคะแนนมาเกยวของ เชน การเชญสาธารณชนมารวมในการเลอกตงจำาลอง

ภายใตระบบใหมทคดวาจะนำามาใช อาจจะทำาใหมสอมวลชนสนใจรายงานขาว และเพมความคน

เคยกบขอเสนอสการเปลยนแปลง ทงยงอาจชวยระบเหตปญหาตาง ๆ อาท ความยงยากเกยว

กบบตรเลอกตง ซงอาจเกดเมอใชระบบใหม

ขอแนะนำาในการปฏบตใช

58. ผลงคะแนน ผบรหารการเลอกตง นกการเมอง และนกวจารณ ทงหมดลวนมแนวโนมทจะ

รสกสบาย ๆ กบสงทตนคนเคย การใชมาหลายปอาจทำาใหสงขลกขลกของระบบทจดตงไวด

ราบรนขนแลว ดงนน ระบบใหมจงอาจเปนการกระโดดสสงทไมร และปญหาในการปฏบตใช

อาจเกดขนจากความทไมคนเคยกบระบบ เรองนจงไมอาจหลกเลยงไดทงหมด และนกวางแผน

สการเปลยนแปลงไมอาจนงดดายอยได หลงจากทมการเปลยนแปลงกฎหมายแลว กระบวนการ

เปลยนแปลงจะเสรจสนลง กตอเมอมโครงการใหการศกษาแกผลงคะแนนทอธบายแกผเขารวม

ทงหมดวาระบบใหมทำางานอยางไร และมการออกแบบและการตกลงใชขอบงคบทเปนมตรกบ

ประชาชน

59. การใหการศกษาแกผลงคะแนน และแกผบรหารการเลอกตงทไดผลทสด ยอมตองใชเวลา

อยางไรกด เวลามกหายากสำาหรบคณะกรรมการการเลอกตง (กกต.หรอ EMB) ซงเปนผจดให

มการเลอกตงตามระบบใหม นกเจรจาทดทกคน ใชเวลาเปนแรงกดดนกอนทการตกลงจะไดขอ

ยต และนเปนเรองจรงโดยเฉพาะ เมอระบบใหมเปนผลผลตของการเจรจาทยากเยนระหวางตว

ละครทางการเมอง กระนนกตาม กกต. ทมประสทธผลยอมตองเตรยมการใหมากและลวงหนาท

สดเทาทจะทำาได

การประเมนผลกระทบของความเปลยนแปลง

60. หลงจากไดอภปรายกระบวนการเปลยนแปลงอยางลกซงในระดบหนงแลว จำาเปนตองม

คำาเตอนดวย เนองจากระบบเลอกตงมผลทงทางจตวทยาและทางกลไก กวาจะไดเหนผลของ

การเปลยนแปลงระยะยาวอาจใชเวลานาน พรรคการเมอง ผสมคร และผลงคะแนนอาจตอง

ผานการเลอกตงถงสองหรอสามครง เพอทจะสงเกตและตอบสนองตอผลและแรงจงใจของการ

เปลยนแปลงหนงใดไดครบถวน แนวโนมสระบบผสมอาจเนนยำาปรากฏการณน เนองจากผลก

ระทบทงหมดทมตอผสมครกบผลงคะแนนทมแรงจงใจปนเปกนอาจไมชดเจนนก

อาจมความจำาเปนตองตดสนวา ปญหาของระบบเลอกตงใหมหรอทแกไขเพมเตม เปนเพยง

ชวคราว หรอเปนปญหาทแสดงถงความบกพรองขนมลฐานของระบบ ทตองการการแกไขเพม

เตมหรอหาระบบใหมมาแทนทอยางเรงดวนกนแน ภายหลงการรฐประหารของจอรจ สไปท

(George Speight) เมอป ค.ศ. 2000 การโตเถยงถงผลทตามมากำาลงเกดขนในฟจในขณะน

วา ระบบคะแนนเสยงเผอเลอก (คล. หรอ AV) จะอยตว โดยพรรคการเมองกบผลงคะแนน จะ

ตอบสนองตอแรงจงใจของความผอนปรนระหวางชาตพนธ หรอเหตการณทเกดขนนบตงแต

การรบเอาระบบนมาใชในป ค.ศ. 1997 ชวามนไมเหมาะสมในขนมลฐานกบบรบทของชาวฟจ

24 25

บทสงเขป

ระบบ (ตระกล) ใหม

ระบบ (ตระกล) เดม

คะแนนนำ/เสยงขางมาก

ผสม

การเปนตวแทนแบบสดสวน

อน ๆ

คะแนนนำ/เสยงขางมาก

เบอรมวดา(คพ.ส คนช.)

ฟจ(คนช.ส คล.)

มอนเซอรรต(คนช.ส ลสร.)

ปาปวนวกน(คนช.ส คล.)

มาดากสการ(ตสบ. ส คนช.กบ ตสบ.)

ผสม

เลโซโท(คนช. ส สสผ.)

มอนาโก(ลสร.ส คขนาน)

นวซแลนด(คนช. ส สสผ.)

ฟลปปนส(คพ. ส คขนาน)

ไทย(คพ. ส คขนาน)

ยเครน(ลสร. ส คขนาน)

เมกซโก(คขนาน. ส สสผ.)

โบลเวย(ตสบ. ส สสผ.)

อตาล(ตสบ. ส สสผ.)

เวเนซเอลา(ตสบ. ส สสผ.)

ญปน(คอม. ส คขนาน)

การเปนตวแทนแบบสดสวน

อรก(ลสร. ส ตสบ.)

รวนดา(คนช. ส ตสบ.)

เซยรราลโอน(คนช. ส ตสบ.)

แอฟรกาใต(คนช.ส ตสบ.)

มาซโดเนย(คขนาน ส ตสบ.)

โครเอเชย(คขนาน ส ตสบ.

อน ๆ

จอรแดน(คพ. ส คอม.)

อฟกานสถาน(คนช. ส คอม.)

26 27

บทสงเขป

แนวโนมในการปฏรประบบเลอกตง

61. การทำาประชามตของอตาลในป ค.ศ. 1993 นำาไปสการเปลยนแปลงเปนระบบสดสวนทม

สมาชกแบบผสม (สสผ. หรอ MMP) สำาหรบการเลอกตงทเกดขนในปถดมา ซงเปนการเรมตนของ

ชดการเปลยนแปลงทมนยสำาคญในระบบเลอกตงทวโลก ในกรณทสวนใหญ มการเปลยนแปลง

ในระดบชายขอบ โดยมสตรการจดสรรทนงใหม มจำานวนเขตเลอกตงใหม หรอมสมาชกพเศษ

จากการแตงตงเพมขนเลกนอยในองคกรนตบญญต แตกมประเทศมากถง 26 ประเทศทดำาเนน

ตามตวอยางของอตาล และเขาสกระบวนการปฏรปซงไดปรบเปลยนระบบเลอกตงของประเทศ

เหลานนโดยสนเชง (ดตารางท 1)

ตามทปรากฏในตารางท 1 แนวโนมนนคอนขางชดเจน ประเทศเกอบทงหมดทไดเปลยนระบบ

เลอกตง ไดดำาเนนในทศทางของการเปนสดสวนมากยงขน ถาไมใชการเพมองคประกอบของ

การเปนตวแทนแบบสดสวน (ตส. หรอ PR) เขากบระบบคะแนนนำา (ทำาใหกลายเปนระบบ

คขนาน หรอระบบ สสผ.) กเปนการแทนทระบบเดมโดยสมบรณดวยระบบการเปนตวแทน

แบบสดสวนทใชบญชรายชอ (ตสบ. หรอ List PR) ทเปลยนเหมอนกนมากทสดคอจากระบบ

คะแนนนำา/เสยงขางมาก มาเปนระบบผสม และไมมสกตวอยางทเปลยนไปในทางตรงกนขาม

ระบบคะแนนนำา/เสยงขางมากใหม ทงหมดมาจากตระกลเดยวกน ยกเวนกรณของมาดากสการ

ซงเปลยนมาจากระบบการเปนตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ (ตสบ. หรอ List PR) ไปส

ระบบทไมใชคะแนนนำา/เสยงขางมากโดยแท หากเปนแบบลกผสม (หรอแบบพนทาง / hybrid)

ทใหนำาหนกแกระบบคะแนนนำากำาชย (คนช. หรอ FPTP) มากกวาระบบการเปนตวแทนแบบ

สดสวนทใชบญชรายชอ (ตสบ. หรอ List PR)

ตารางท 1 การเปลยนแปลงระบบเลอกตงทเกดขนเรวๆ น

หมายเหต: การปฏรประบบเลอกตงของประเทศเอกราชและเขตปกครองทเกยวของ สำาหรบ

องคกรนตบญญตในระดบชาต (สำาหรบประเทศหรอเขตปกครองทองคกรนตบญญตม

สองสภา หมายถงระบบสำาหรบสภาลาง) ระหวางหวงป ค.ศ. 1993-2004 ครกซสถาน เปลยน

จากการเลอกตงสองรอบเปนระบบคขนาน แลวเปลยนกลบไปเปนการเลอกตงสองรอบอกภายใน

หวงเวลาน จงไมไดนำามารวมไวในตาราง

28 29

สวนประกอบการออกแบบ

62. ทนททมการตดสนใจเกยวกบเปาหมายสำาคญทจะตองบรรลถง และอนตรายสำาคญทตอง

หลกเลยง ในระบบเลอกตงใหม กมกลมของเครองมอการออกแบบระบบเลอกตงกลมหนง ซง

อาจนำามาใชชวยใหบรรลเปาหมายได เครองมอดงกลาวรวมถง ตระกลกบชนดของระบบเลอก

ตง ขนาดของเขตเลอกตง บทบาทโดยเปรยบเทยบของพรรคการเมองกบผสมคร รปแบบของ

บตรเลอกตง กระบวนวธปกปนเขตเลอกตง กลไกการลงทะเบยนผมสทธเลอกตง จงหวะเวลา

และความสอดคลองของเวลาการเลอกตง และโควตาตลอดจนเรองทจดเปนการเฉพาะอนๆ

เครองมอเหลานจะทำางานแตกตางกนในการผสมผสานทแตกตางกน การใชเครองมออาจขนกบ

ระดบของขอมลขาวสารทมอยภายในสงคม ตวอยางเชน จำานวน ความหลากหลาย และถนท

อยของประชากร ผลของเครองมอจะขนกบเครองมอของกรอบเชงสถาบนอนๆ ดวย เชน การ

เลอกระหวางระบบรฐสภากบระบบประธานาธบด เงอนไขสำาหรบการลงทะเบยนและบรหาร

พรรคการเมอง ความสมพนธระหวางพรรคการเมองกบสมาชกทไดรบการเลอกตง และบทบาท

ของเครองมอแหงประชาธปไตยทางตรง ไดแกการลงประชามต การรเรมเสนอกฎหมายของ

พลเมอง และการถอดถอน จะเปนการดถาจะขอยำาอกครงหนงวา ไมม ‘คำาตอบทถกตอง’ เพยง

คำาตอบเดยว ทจะกำาหนดขนในสญญากาศ

2บทท 2บทท 2

30 31

63. มระบบเลอกตงตาง ๆ กนจนนบไมถวน ดงทไดตงขอสงเกตไวในยอหนาท 9 ขางตน แต

โดยหลกๆ แลว อาจแบงไดเปน 12 ระบบ สวนใหญจดอยในตระกลกวางๆ ไดสามตระกล วธ

มองทใชกนบอยทสดคอ การรวมกลมระบบตามแตวาระบบนนๆ จะแปลงคะแนนเสยงระดบ

ชาต ใหตรงกบจำานวนทนงในองคกรนตบญญตไดใกลเคยงเพยงใด นนคอ มความเปนสดสวน

เพยงใด ในการน เราจะตองพจารณาทงความสมพนธระหวางคะแนนเสยงกบจำานวนทนง และ

ระดบของคะแนนเสยงสญเปลา ตวอยางเชน แอฟรกาใตใชระบบเลอกตงแบบสดสวนแบบฉบบ

ดงเดมสำาหรบการเลอกตงในป ค.ศ. 2004 และดวยคะแนนนยมรอยละ 69.69 พรรคคองเกรส

แหงชาตแอฟรกน (เอเอนซ) ไดทนงจำานวนรอยละ 69.75 ในระดบชาต ระบบเลอกตงมความ

เปนสดสวนสงมาก และคะแนนเสยงสญเปลา (หมายถงคะแนนเสยงทลงใหแกพรรคการเมอง

แตไมทำาใหไดทนงในสภา) มเพยงรอยละ 0.74 ของคะแนนเสยงทงหมด เพอการเปรยบตาง

โดยตรง ในมองโกเลยป ค.ศ. 2000 ระบบเลอกตงสองรอบตองการคะแนนนำาเพยงรอยละ 25

ของคะแนนเสยง เพอผสมครใหไดรบเลอกตง ผลกคอพรรคปฏวตของประชาชนมองโกเลย

(เอมพอารพ) ชนะไดทนง 72 ทนงจากจำานวน 76 ทนงในรฐสภา ดวยคะแนนเสยงเพยงรอยละ

52 ของคะแนนเสยงทงหมด ผลลพธเชนนสะทอนอยในการเลอกตงระบบคะแนนเสยงเปนพวง

สำาหรบพรรค (คพพ. หรอ Party BV)ทจบตเมอ ค.ศ. 2003 พรรครวมพลงประชาชนเพอความ

กาวหนาไดรบคะแนนเสยงรอยละ 62.7 และไดทนงทมทงหมดจำานวน 65 ทนงในฝายนตบญญต

64. อยางไรกด ภายใตบางสถานการณ ระบบเลอกตงทไมใชแบบสดสวน (อาท คนช.) อาจ

ใหผลลพธรวมทคอนขางเปนสดสวนกได ตวอยางเชน เมอการสนบสนนพรรคกระจกอยตาม

อาณาเขตศกดนา ซงเปนกรณของอกประเทศหนงในแอฟรกาตอนใต คอมาลาว เมอป ค.ศ.

2004 ในการเลอกตงครงนน พรรคคองเกรสแหงมาลาวไดทนงรอยละ 30 ดวยคะแนนเสยงรอย

ละ 25 แนวรวมสหประชาธปไตยไดทนงรอยละ 27 ดวยคะแนนเสยงรอยละ 25 และพนธมตรเพอ

ประชาธปไตยไดทนงมากกวารอยละ 3 เลกนอย ดวยคะแนนเสยงตำากวารอยละ 4 เพยงเลกนอย

2. โลกของระบบเลอกตง

32 33

โลกของระบบเลอกตง

ระดบรวมของความเปนสดสวนมอยสง แตเบาะแสทชใหเหนขอเทจจรงวา นไมใชระบบสดสวน

โดยเนอแท จงไมอาจจดอยในประเภทสดสวนไดนน คอคะแนนเสยงสญเปลายงมจำานวนมากถง

เกอบครงของคะแนนเสยงทงหมด

ในทำานองเดยวกน ปจจยการออกแบบบางประการทำาใหความไมเปนสดสวนเพมขน ระบบท

มการจดจำานวนผเลอกตงไมใกลเคยง (ระหวางเขตเลอกตง) อยางมาก มกทำาใหเกดผลลพธ

ทไมเปนสดสวน เชนเดยวกบระบบสดสวนทเกณฑคะแนนขนตำากำาหนดไวสง อาจมผลทำาให

มคะแนนสญเปลาสง เชนในตรก เมอ ค.ศ. 2002 ทกำาหนดเกณฑคะแนนขนตำาไวรอยละ 10

สงผลใหคะแนนเสยงรอยละ 46 ตองสญเปลาไป

65. หากเรานำาหลกการความเปนสดสวนมาใช พรอมดวยขอพจารณาบางอยาง เชน สมาชก

ทไดรบเลอกตงในแตละเขตม จำานวนเทาไร และผลงคะแนนลงไดกเสยง เรากจะไดโครงสราง

ตระกลระบบเลอกตงดงแสดงในรปท 1

ภาพท 1 ตระกลระบบเลอกตง (The Electoral System Families)

ระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก (Plurality/Majority System)

66. ลกษณะทเดนชดของระบบคะแนนนำา/เสยงขางมากคอ โดยทวไปจะใชเขตเดยวเบอร

เดยว ในระบบคะแนนนำากำาชย (คนช. หรอ FTPT) (บางครงรจกในชอวา ระบบคะแนนนำาเขต

เดยวเบอรเดยว) ผชนะคอผสมครทไดคะแนนสงสด แตไมจำาเปนตองไดเสยงขางมากเดดขาด

(ดยอหนาท 76-79) เมอระบบนนำามาใชกบเขตเดยวหลายเบอร จงกลายมาเปนระบบคะแนน

เสยงเปนพวง (คพ. หรอ BV) ผลงคะแนนมคะแนนเสยงเทากบจำานวนทนงของเขตเลอกตง

นน และผสมครทไดรบคะแนนสงสดกจะไดรบเลอกตง โดยไมคำานงวาจะไดคะแนนเสยงรอยละ

เทาไร (ดยอหนาท 80-85) จากระบบน ถาเปลยนใหผลงคะแนน ลงคะแนนเลอกบญชรายชอ

พรรคแทนทจะเลอกผสมครเปนคนคนไป กจะกลายมาเปนระบบคะแนนเสยงเปนพวงสำาหรบ

พรรค (คพพ. หรอ PBV) (ดยอหนาท 86-88) ระบบเสยงขางมากเดดขาด เชน ระบบคะแนน

เสยงเผอเลอก (คล. หรอ AV) และการเลอกตงสองรอบ (ลสร. หรอ TRS) พยายามใหแนใจวา

ผสมครทชนะจะไดรบคะแนนเสยงขางมากเดดขาด (นนคอ มากกวารอยละ 50) แตละระบบม

สาระสำาคญอยทการใชความชอบในลำาดบทสองของผลงคะแนน เพอใหไดผชนะทมเสยงขาง

มากเดดขาด หากไมไดรบเสยงขางมากเชนนนในการลงคะแนนรอบแรก (ดยอหนาท 89-99)

ระบบการเปนตวแทนแบบสดสวน

67. ความเปนเหตเปนผลทหนนระบบการเปนตวแทนแบบสดสวน (ตส. หรอ PR) ทงหมดนน

คอการจงใจลดความไมเสมอกนระหวางสวนแบงของคะแนนเสยงระดบชาตของพรรค กบสวน

แบงของทนงในสภาของพรรคนน หากพรรคใหญพรรคหนงไดรบคะแนนเสยงรอยละ 40 กควร

จะไดรบทนงในสภาประมาณรอยละ 40 สวนพรรคเลกกวาทมคะแนนเสยงรอยละ 10 กควรจะม

ทนงในองคกรนตบญญตรอยละ 10 เชนกน มกมองกนวา การบรรลความเปนสดสวนไดดทสด

กโดยการใชบญชรายชอพรรค โดยพรรคการเมองนำาเสนอบญชรายชอของผสมครตอผลงคะแนน

ในการเลอกตงระดบชาตหรอระดบภมภาค (ดยอหนาท 106-108) แตการลงคะแนนตามลำาดบ

ความชอบกใชการไดดเชนกน การใหผลงคะแนนจดลำาดบผสมครตามทตนชอบในกรณเขตเดยว

หลายเบอร หรอทเรยกกนวา ระบบคะแนนเดยวโอนได (คอ. หรอ STV) เปนระบบสดสวนอก

ระบบหนงทใชงานไดด (ดยอหนาท 109 -112)

ระบบผสม

68. ระบบคขนานเปนระบบทใชองคประกอบการเปนตวแทนแบบสดสวน (ตส. หรอ PR)

กบองคประกอบคะแนนนำา/เสยงขางมาก (หรอระบบอน) โดยองคประกอบทงสองเปนอสระ

ตอกน ระบบสดสวนทมสมาชกแบบผสม (สสผ. หรอ MMP) กใชสององคประกอบเชนกน

(โดยหนงในนนคอระบบตวแทนแบบสดสวน หรอ ตส.) แตแตกตางกบระบบคขนานตรงท

องคประกอบ ตส. ใชชดเชยความไมเปนสดสวนทเกดจากระบบคะแนนนำา/เสยงขางมากหรอ

ระบบอน ซงปกตจะใหผลลพธทมความเปนสดสวนมากกวาระบบคขนาน ระบบคขนานกบ

ระบบสดสวนทมสมาชกแบบผสมมใชอยางแพรหลายในประเทศประชาธปไตยใหมในแอฟรกา

และอดตสหภาพโซเวยต (ดยอหนาท 128-137)

ระบบอนๆ

69. มการเลอกตงอกสามระบบซงไมอาจจดอยางแนบเนยน ใหเขากบกลมประเภททงสามดง

กลาวขางตนได ระบบคะแนนเสยงเดยวโอนไมได (คอม. หรอ SNTV) เปนแบบเขตเดยวหลาย

เบอร มผสมครเปนศนยกลาง ซงผลงคะแนนมเสยงเดยว ระบบคะแนนเสยงจำากด (คจ. หรอ

ตระกลระบบเลอกตง

คะแนนนำ� / เสยงข�งม�ก

ผสม

คนช. ลสร. คล. คพ. คขน�น

สสผ. ตสบ. คอ. คอม. คจ. นบ.คพพ.

ตวแทนแบบสดสวน

อนๆ

34 35

LV) คอนขางเหมอนกบระบบ คอม. แตใหผลงคะแนนมมากกวาหนงเสยง (อยางไรกด จำานวน

เสยงนอยกวาจำานวนทนงทพงมในเขตนน จงไมเหมอนกบระบบคะแนนเสยงเปนพวง (คพ. หรอ

BV)) การนบแบบบอรดา (นบ. หรอ BC) เปนระบบตามลำาดบความชอบ ทใชในกรณเขตเดยว

เบอรเดยวหรอเขตเดยวหลายเบอร (ดยอหนาท 138-144)

70. ตามตารางท 2 และแผนทซงมาพรอมกบหนงสอน เกอบครงหนง (91 กรณหรอรอยละ

46 ของทงหมด) ของ 199 ประเทศกบเขตปกครองของโลก ซงมการเลอกตงสมาชกองคกร

นตบญญตทางตรง ใชระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก อก 72 กรณ (รอยละ 36) ใชระบบการ

เปนตวแทนแบบสดสวน 30 กรณ (รอยละ15) ใชระบบผสม และเพยง 6 กรณ (รอยละ 3)

ใชหนงในระบบอนๆ ดงกลาวขางตน เมอมการจำาแนกระบบทตางกนดวยขนาดของประชากร

จดเดนของระบบคะแนนนำา/เสยงขางมากกยงไดรบความนยม ดวยการทสมาชกองคกรทมาจาก

การเลอกตง โดยวธการ คนช. (FPTP) คพ. (Block vote) คพพ. (PBV) คล. (AV) หรอ ลสร.

(TRS) รวมแลว มาจากกลมประชากร 2,650 ลานคน (รอยละ 54 ของประชากรทง 199 ประเทศ/

เขตปกครอง) ระบบการเปนตวแทนแบบสดสวนมการใชในประเทศทรวมแลวมประชากร 1,190

ลานคน ระบบผสม ใชกบประชากร 1,070 ลานคน และทเหลออกเพยงประมาณ 34 ลานคน

ใชการเลอกตงระบบอนๆ

ตารางท 2: ระบบเลอกตงสำาหรบองคกรนตบญญตแหงชาต

หมายเหต: ขอมล ณ พฤศจกายน 2004 รวบรวมไวเพยงการเลอกตงองคกรนตบญญตแหง

ชาตและสภาผแทนราษฎร บนพนฐานของวธการทใชโดย อาเรนด ลชฟารต (Arend Lijphart)

ใน แบบแผนประชาธปไตย: รปแบบและสมรรถนะของรฐบาลใน 36 ประเทศ (1999) ‘ประชาธปไตย

ลงหลกปกฐาน’ ประกอบดวยทกประเทศทเปนประชาธปไตยในปจจบน และดำารงอยมาตลอด

เวลาอยางนอย 20 ป ‘ประชาธปไตยใหม’ ประกอบดวยประเทศทงหมดทเปนประชาธปไตยใน

ปจจบนและดำารงอยมาตลอดเวลาอยางนอย 10 ป และ ‘อนๆ ‘ คอประเทศทยงไมอยในขายเปน

ประชาธปไตยตลอดเวลา 10 ปทผานมา โดยการจดลำาดบประเทศของ ฟรดอมเฮาส (Freedom

House) เมอป ค.ศ. 2004 (ด <http://www.freedomhouse.org/rating/index.htm>) สำาหรบ

ประเทศทมไดรวมอยในการจดลำาดบของฟรดอมเฮาส (ประเทศทมประชากรนอยกวา 250,000

คน) เราไดจำาแนกออกมาโดยใชแหลงขอมลอนๆ ม 14 ประเทศทมไดรวมอยในตารางน เนองจาก

ประเทศเหลานนไมมการเลอกตงทางตรง หรอรฐบาลทปกครองอยเปนรฐบาลชวคราวในชวง

เปลยนผาน ประเทศทใชระบบเลอกตงสองระบบพรอมกนไป (ลกผสมหรอพนทาง) กไดถก

จำาแนกภายใตระบบทเลอกตงทนงในองคกรนตบญญตดวยจำานวนทมากกวา

1 = อตรารอยละของจำานวน 199 ประเทศทใชระบบเลอกตงน

2 = อตรารอยละของจำานวนประชากรของ 199 ประเทศทใชระบบเลอกตงน

3 = จำานวนประเทศ/เขตปกครอง

4 = อตรารอยละของประชาธปไตยลงหลกปกฐานทใชระบบเลอกตงน

5 = อตรารอยละของประชากรของประชาธปไตยลงหลกปกฐานทใชระบบเลอกตงน

6 = จำานวนประเทศ/เขตปกครอง

7 = อตรารอยละของประชาธปไตยใหมทใชระบบเลอกตงน

8 = อตรารอยละของประชากรของประชาธปไตยใหมทใชระบบเลอกตงน

9 = จำานวนประเทศ/เขตปกครอง

10 = อตรารอยละของกลมประเทศ ‘อนๆ’ ทใชระบบเลอกตงน

11 = อตรารอยละของประชากรของกลมประเทศ ‘อนๆ’ ทใชระบบเลอกตงน

ทมา: International IDEA Database; สำาหรบการจำาแนกระบอบประชาธปไตย. การจดลำาดบ

ประเทศของ ฟรดอมเฮาส, http://www.freedom.org/rating/index.htm, และ สำาหรบจำานวน

ประชากรมาจาก US Central Intelligence Agency World Factbook และการประมาณการ

เพมเตมสำาหรบประเทศกบเขตปกครองทไมไดรวมใน Factbook

71. นบตามจำานวนประเทศแลว ยอมเหนวาระบบการเปนตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ

(ตสบ. หรอ List PR) ไดรบความนยมสงสด โดยมประเทศทใชระบบดงกลาวนถง 70 จาก 199

ประเทศ/เขตปกครองทเกยวของ คดเปนรอยละ 35 ของทงหมด ตามมาดวยระบบ คนช. ซง

มจำานวน 47 ประเทศ/เขตปกครอง หรอรอยละ 24 ของ 199 ประเทศ/เขตปกครอง อยางไร

โลกของระบบเลอกตง

จำ�นวนประเทศ/เขตปกครอง

ประช�กรทงหมด ประช�ธปไตยใหม

ประเทศอนๆจำ�นวนประช�กร จำ�นวนประช�กร จำ�นวนประช�กรประช�ธปไตยลงหลกปกฐ�น

คนช. (FPTP) 47

คพ. (BV) 15

คพพ. (PBV) 4

คล. (AV) 3

ลสร. (TRS) 22

ตสบ. (List PR) 70

คอ. (STV) 2

สสผ. (MMP) 9

คขนาน. (Parallel) 21

คอม. (SNTV) 4

นบ. ปรบปรง 1

คจ. (LV) 1

รวม 199

11(%)

10(%)

98(%)

7(%)

5(%)

4(%)

2(%)

1(%)

3 6

27.0

1.2

1.2

0

13.1

32

0

5.3

18.9

1.3

0

0

21.0

7.0

4.0

1.0

17.0

30.0

0

4.0

14

2

0

0

21

7

4

1

17

30

0

4

14

2

0

0

100

0.1

0

0

0

4.8

55.0

0

3.3

36.8

0

0

0

13.0

0

0

0

6.5

61.3

0

3.2

16.1

0

0

0

70.3

0.1

0

1.2

2.9

9.4

0.2

7.4

8.5

0

0

0

32.4

11.8

0

2.9

4.4

30.9

2.9

5.9

2.9

2.9

1.5

1.5

43.5

0.6

0.6

0.5

8.3

23.9

0.1

6.0

15.7

0.7

0

0

23.6

7.5

2.0

1.5

11.1

35.2

1.0

4.5

10.6

2.0

0.5

0.5

2,148,870,177

32,102,545

30,423,015

26,214,298

409,376,918

1,181,718,922

4,366,409

298,619,263

773,091,334

34,327,534

12,809

27,833

4,939,151,057

1,458.403,073

1,515,622

0

25,333,424

60,534,006

195,051,175

4,366,409

153,200,059

175,931,177

202,655

12,809

27,833

2,074,578,242

205,865

0

0

0

14,708,102

168,528,219

0

10.032,375

112,701,569

0

0

0

306,176,130

690,261,239

30,586,923

30,423,015

880,874

334,134,810

818,139,528

0

135,386,829

484,458,588

34,124,879

0

0

2,558,396,685

22

8

0

2

3

21

2

4

2

2

1

1

68

4

0

0

0

2

19

0

1

5

0

0

0

31

กตาม เมอมาดจำานวนประชากร คนช. เปนระบบเลอกตงทใชในประเทศทมจำานวนประชากรมาก

เปนสองเทาของประเทศภายใตระบบ ตสบ. ไดแกจำานวนประชากร 2,100 ลานคนในตาราง

ท 2 ประกอบดวยประชากรในอนเดย (1,100 ลานคน) กบสหรฐอเมรกา (293 ลานคน) แต

ระบบ คนช. กลบยงมใชในประเทศเลกๆ หลายประเทศในแถบทะเล คารเบยนและหมเกาะ

โอเชยเนยดวย ประเทศทใหญทสดทใชระบบ ตสบ. คออนโดนเซยทมประชากร 238 ลานคน

ซงแตเดมเคยเปนระบบทมใชกนมากในประเทศขนาดกลางแถบยโรปตะวนตก ละตนอเมรกา และ

กลมประเทศในแอฟรกา ลำาดบถดมาไดแกระบบเลอกตงแบบคขนาน (จำานวนประชากรรอยละ

16 ของประชากรโลก) และ ระบบเลอกตงสองรอบ (ลสร.) (รอยละ 8 ของประชากรโลก) ขณะท

ประเทศสวนใหญใชระบบ ลสร. มากกวาระบบคขนาน แตระบบคขนานเกยวของกบประชากร

มากกวา ทเปนดงนเพราะสหพนธรฐรสเซย (ผอาศย 144 ลานคน) กบญปน (127 ลานคน)

ใชการเลอกตงระบบคขนาน

ตารางท 3: การกระจายทางภมศาสตรของระบบเลอกตงองคกรนตบญญต แหงชาต

หมายเหต: ตวเลข ณ ป ค.ศ. 2004 เฉพาะการเลอกตงองคกรสภานตบญญตแหงชาตเทานน

สำาหรบประเทศทมสองสภา หมายถงระบบเลอกตงสภาผแทนราษฎร

72. ระบบคะแนนเสยงเปนพวง (คพ) มใชใน 15 ประเทศ/เขตปกครอง ประกอบเปนรอยละ

8 ของประเทศทงหมด แตเกยวของกบประชากร 32 ลานคน คดเปนเพยงรอยละ 0.7 ของ

ประชากรทงหมดใน 199 ประเทศตามตารางท 2 ในทางกลบกน ระบบสดสวนทมสมาชกแบบ

ผสม (สสผ. หรอ MMP) มการใชอยแค 9 ประเทศ ไดแก อลบาเนย เยอรมน ฮงการ อตาล เลโซ

โท เมกซโก นวซแลนด และเวเนซเอลา แตมประชากรรวม 299 ลานคน คดเปนรอยละ 6 ของ

ประชากรทงหมด ระบบคะแนนเสยงเดยวโอนได (คอ.) คะแนนเสยงจำากด (คจ.) การนบแบบ

บอรดาทปรบปรง คะแนนเสยงเผอเลอก (คล.) คะแนนเสยงเปนพวงสำาหรบพรรค (คพพ.) และ

คะแนนเสยงเดยวโอนไมได (คอม.) เปนระบบเลอกตงทมใชกนนอยในทกวนน ซงแตละระบบก

มตวอยางการใชแค 1- 4 ประเทศเทานน การใชระบบคะแนนเสยงเผอเลอกในออสเตรเลย ฟจ

กบปาปวนวกน หมายความวามประชากร 26 ลานคนทใชระบบ คล. น ในขณะทระบบ คอม.

ทใชในอฟกานสถาน จอรแดน หมเกาะพตคารน และวานวต เกยวของกบประชากร 34 ลานคน

สวนอก 4 ลานคนในสาธารณรฐไอรแลนดกบมอลตาใชระบบ คอ.

73. หากเรามองไปทระบบเลอกตงในกลมประชาธปไตยลงหลกปกฐาน เราจะเหนวา ระบบ

ตสบ. (PR) มจำานวนมากกวาเพอน คอ 21 ประเทศ หรอรอยละ 31 จากจำานวน 68 ประเทศ แต

ดวยขนาดของประเทศอนเดยกบสหรฐอเมรกา หมายความวารอยละ 70 ของประชากรทอาศย

อยใน 68 ประเทศน ใชระบบ คนช. (FPTP) จำานวนประเทศในกลมประชาธปไตยลงหลก

ปกฐานทใชระบบ สสผ. (MMP) มอยมากกวาคอรอยละ 6 ของประเทศในกลมน เมอเทยบกบ

รอยละ 4.5 ของประเทศทวโลก ตวอยางทงสองตวอยางในโลกทใชระบบ คอ. (STV) คอสาธารณรฐ

ไอรแลนดกบมอลตา อยในกลมประเทศประชาธปไตยทลงหลกปกฐาน

ภาพท 2 ตระกลระบบเลอกตง1-จำานวนประเทศและเขตปกครอง

36 37

โลกของระบบเลอกตง

แอฟรก� อเมรก� เอเชย ยโรปตะวนออก ยโรปตะวนตก โอเชยเนย ตะวนออกกล�ง รวม

คนช.

คพ.

คพพ.

คล.

ลสร.

ตสบ.

คอ.

สสผ.

คขนาน

คอม.

นบ.

คจ.

รวม

15

1

3

0

8

16

0

1

4

0

0

0

48

17

3

0

0

3

19

0

3

0

0

0

0

45

5

2

1

0

6

3

0

0

8

1

0

0

26

0

0

0

0

1

13

0

2

7

0

0

0

23

1

3

0

0

1

15

2

2

1

0

0

1

26

7

2

0

3

1

0

0

1

1

2

1

0

18

2

4

0

0

2

4

0

0

0

1

0

0

13

47

15

4

3

22

70

2

9

21

4

1

1

199

ผสม 30

สดสวน 72

คะแนนนำ�/เสยงข�งม�ก 91

อนๆ 6

คะแนนนำา/เสยงขางมากสดสวนผสมอนๆ

คนช. คพ. คพพ. คล. ลสร. ตสบ. คอ. สสผ. คขนาน คอม. นบ. คจ.

คนช. คพ. คพพ. คล. ลสร. ตสบ. คอ. สสผ. คขนาน คอม. นบ. คจ.

38 39

74. ดจากทกทวปแลว การกระจายระบบเลอกตงมลกษณะผสมผเสกนมากขน ไมกระจกตว

อยกบระบบใดระบบหนง ดงแสดงในตารางท 3 และแผนททแนบ ระบบ คนช. (FPTP)

รวมกนไดประมาณรอยละ 35 ของจำานวนทงหมดในทวปแอฟรกา อเมรกา กบโอเชยเนย ระบบน

มใชนอยกวาในยโรป เอเชย กบตะวนออกกลาง ระบบ ตสบ. (List PR) กระจายอยทวทวป

แอฟรกาและอเมรกา อยางไรกด จะเดนมากกวาในยโรปตะวนออกและตะวนตก และเมอรวม

เอาสองระบบ ตส. เขาดวยกน (ตสบ. กบ คอ.) จะคดเปนสดสวนถงสองในสามของระบบ

เลอกตงในยโรป ระบบคขนานมทใชหลกในเอเชยกบยโรปตะวนออก

โลกของระบบเลอกตง

2 - ระบบเลอกตง: จำานวนประเทศและเขตปกครอง

47

15

4 3

70

22

2

9

21

41 1

3 - จำานวนประชากร (ลานคน)

2148

32 30 26

409

1182

4

299

773

34 0.01 0.03

3บทท 3บทท 3

คะแนนนำากำาชยเปนรปแบบทเรยบงายทสดของระบบเลอกตงแบบคะแนนนำา/เสยง ขางมาก ผสมครทชนะคอผทไดรบคะแนนเสยงมากกวาผสมครคนอน ๆ แมวาคะแนนเสยงทไดจะมใชเสยงขางมากเดดขาดของบตรด ระบบนใชเขตเดยวเบอรเดยวและผลงคะแนนกาเลอกผสมครมากกวาเลอกพรรคการเมอง

40 41

ระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก

ระบบคะแนนนำา/เสยงขางมากคออะไร

75. หลกการของระบบคะแนนนำา/เสยงขางมากนนเรยบงาย ภายหลงการลงคะแนนเสยงและ

รวมคะแนนแลว ผสมครหรอพรรคการเมองทมคะแนนเสยงมากทสดจะไดรบการประกาศใหเปน

ผชนะ (อาจจะมเงอนไขเพมเตมดวย) อยางไรกด วธการนประสบความสำาเรจในทางปฏบตอยาง

แตกตางหลากหลายมาก ตระกลคะแนนนำา/เสยงขางมาก สามารถจำาแนกไดออกเปนหาระบบ

คอ คะแนนนำากำาชย (คนช.) คะแนนเสยงเปนพวง (คพ.) คะแนนเสยงเปนพวงสำาหรบพรรค

(คพพ.) คะแนนเสยงเผอเลอก (คล.) และการเลอกตงสองรอบ (ลสร.)

คะแนนนำากำาชย (คนช. หรอ FPTP)

76. ระบบคะแนนนำากำาชยเปนรปแบบทงายทสดของ

ระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก โดยใชการลงคะแนน

แบบเขตเดยวเบอรเดยวและมผสมครเปนศนยกลาง

ผลงคะแนนจะไดรบรายชอของผสมครเพอทจะ

เลอกเอาหนงชอ และเพยงชอเดยวเทานน ผสมครท

กำาชยคอบคคลทไดรบคะแนนเสยงสงกวาผสมครคน

อนๆ ในทางทฤษฎ เขาหรอเธออาจไดรบเลอกดวย

คะแนนเสยงเพยงสองเสยง ถาผสมครคนอนๆ ได

คะแนนเสยงเพยงเสยงเดยวเทานน

77. ทกวนน ระบบ คนช. ลวนๆ จะพบเปนหลกในสหราชอาณาจกรและในประเทศทอยใตอทธพล

3.ระบบและผลสบเนอง

42 43

ทางประวตศาสตรขององกฤษ พรอมไปกบกรณสหราชอาณาจกร กรณทยกขนมาวเคราะห

กนมากทสดคอ แคนาดา อนเดย และสหรฐอเมรกา คนช. ยงมใชในกลมประเทศแถบคารเบยน

ในละตนอเมรกาทเบลซ ในเอเชยมหาประเทศ ไดแก บงคลาเทศ พมา อนเดย มาเลเซย และ

เนปาล และในประเทศทเปนเกาะเลกๆ ของแปซฟกใต ในแอฟรกาม 15 ประเทศ สวนใหญเปน

อดตอาณานคมองกฤษ ทใชระบบ คนช. จากจำานวนรวมทงหมด 213 ประเทศทขนบญชไว

ในภาคผนวก ก. (รวมทงประเทศทกำาลงเขาสระยะเปลยนผานซงไมมการเลอกตงทางตรง) ม

รอยละ 22 ทใชระบบ คนช.

78. ขอด ระบบคะแนนนำากำาชยกเหมอนกบระบบเลอกตงแบบคะแนนนำา/เสยงขางมากอนๆ

คอมจดแขงหลกทความเรยบงาย และมแนวโนมทจะทำาใหไดผชนะซงเปนตวแทนของพนททาง

ภมศาสตรทกำาหนด ขอดทมการหยบยกขนมาอางกนบอยๆ ไดแกการทระบบ คนช.

ก. จดใหมการเลอกทชดเจนสำาหรบผลงคะแนนระหวางสองพรรคใหญ ในหลายกรณ พรรคท

สามและพรรคเลกพรรคนอย จะมความเสยเปรยบอยในตวระบบ คนช. ซงมผลทำาใหระบบพรรค

ถกผลกดนใหมหนงพรรคฝาย ‘ซาย’ กบหนงพรรคฝาย ‘ขวา’ ทสลบกนขนมามอำานาจ พรรคท

สามมกจะโรยแรงและเกอบจะไมสามารถไปถงคะแนนเสยงระดบชาต ในระดบทคะแนนเสยงนน

จะทำาใหไดจำานวนทนงในอตรารอยละทใกลเคยงกนในองคกรนตบญญต

ข. ทำาใหเกดรฐบาลพรรคเดยว ‘ทนงแถม’ (bonus) ซงเปนเรองปกตสำาหรบพรรคการเมองท

ใหญทสด (เชน เมอพรรคหนงไดรบคะแนนเสยงรอยละ 45 ของคะแนนเสยงระดบชาต แตไดท

นงรอยละ 55 ของทนงทงหมด) หมายความวารฐบาลผสมเปนขอยกเวนมากกวาเปนกฎหลก

มผชนชอบกรณอยางนวา คณะรฐมนตรไมถกมดมอดวยขอจำากดทจะตองตอรองกบพรรครวม

รฐบาลเลกๆ

ค. ทำาใหฝายคานมความเปนปกแผนในองคกรนตบญญต ในทางทฤษฎ เหรยญอกดานหนงของ

การมรฐบาลพรรคเดยวทเขมแขง คอพรรคฝายคานมทนงเพยงพอทจะมบทบาทตรวจสอบอยาง

จรงจง และเสนอตวเองวาพรอมทจะเปนทางเลอกทจรงจง สำาหรบการเปนรฐบาลในวนขางหนา

ง. เออตอการมพรรคการเมองทมฐานเสยงกวาง ในสงคมทมการแบงแยกเปนกลมชาตพนธหรอ

เปนภมภาค มการแนะนำาใหใชระบบ คนช. เพอสนบสนนใหพรรคการเมองเปน ‘มหายาน’ (‘broad

churches’) ทสามารถโอบรบหลายๆ ฝายในสงคมเขาไวดวยกน โดยเฉพาะเมอมพรรคการเมอง

ใหญสองพรรคและมกลมทางสงคมตางๆ มากมาย พรรคการเมองเหลานสามารถสงผสมครทม

ความหลากหลายเขาแขงขนในการเลอกตง ตวอยางเชน ในมาเลเซย รฐบาลบารซานเนชนแนล

เปนขบวนการทเปนเหมอนรมทเปดกวาง นำาเสนอผสมครเชอสายมาเลย จน และอนเดย สำาหรบ

พนททมสสนทางชาตพนธอนหลากหลาย

จ. กดกนพรรคการเมองสดโตงจากการมตวแทนในองคกรนตบญญต ยกเวนกรณพรรคการเมอง

สดโตงเสยงขางนอย จะมเสยงสนบสนนทกระจกตวในทางภมศาสตร กยากทพรรคนนจะไดท

นงใดๆ ในระบบ คนช. (โดยเปรยบตาง ดวยระบบการเปนตวแทนแบบสดสวนทใชบญชราย

ชอ โดยมประเทศเปนเขตเลอกตง คะแนนเสยงเปนเศษสวนของรอยละ 1 ในระดบชาต กอาจ

มตวแทนในองคกรนตบญญตได)

ฉ. สงเสรมความเชอมโยงระหวางประชาชนในเขตเลอกตงกบผแทนของตน เนองจากไดองคกร

นตบญญตทประกอบดวยผแทนของพนทภมศาสตร สมาชกไดรบเลอกตงเปนตวแทนของพนท

ทกำาหนด ของนคร เมอง หรอภมภาค มากกวาเปนแคตราของพรรค นกวเคราะหบางคนเสนอ

ไววา ‘สภาพพรอมรบผดตามภมศาสตร’ มความสำาคญเปนพเศษในสงคมเกษตรกรรมและใน

ประเทศกำาลงพฒนา

ช. เปดทางใหผลงคะแนนไดเลอกระหวางตวบคคล แทนทจะไดเลอกระหวางพรรคเทานน ผลง

คะแนนอาจประเมนสมรรถภาพของผสมครเปนรายบคคล แทนทจะตองยอมรบบญชรายชอของ

ผสมครทพรรคเปนผเสนอ ดงทอาจเกดขนกบระบบเลอกตง ตสบ. บางระบบ

ซ. ใหโอกาสแกผสมครอสระซงมคนนยมใหไดรบเลอกตง ขอนมความสำาคญเปนพเศษในกรณ

ทระบบพรรคการเมองกำาลงพฒนา เมอการเมองยงคงวนเวยนอยในแวดวงครอบครว เผาพนธ

หรอวงศาคณาญาต โดยมไดมฐานบนองคกรพรรคการเมองทเขมแขง

ฌ. สดทาย ระบบ คนช. ไดรบการชนชมวามความเรยบงายในการใชและการทำาความเขาใจ

บตรดตองการเพยงการกาหรอทำาเครองหมายลงขางๆ ชอหรอสญลกษณของผสมครคนหนง

เทานน แมจำานวนผสมครบนบตรเลอกตงจะมมาก แตสำาหรบกรรมการกนบคะแนนเสยงไดโดยงาย

79. ขอเสย อยางไรกด ระบบ คนช. กถกวพากษวจารณบอยครง ดวยเหตผลตางๆ นานา

รวมถงเหตผลตอไปน ระบบ คนช.

ก. กดกนพรรคเลกพรรคนอยไมใหไดรบความ ‘เทยงธรรม’ ในการมตวแทน ในนยทวา พรรคการเมอง

ทไดคะแนนนยมเชนรอยละ 10 กควรจะมทนงในองคกรนตบญญตรอยละ 10 โดยประมาณเชน

กน เมอป ค.ศ. 1993 ในการเลอกตงระดบสหพนธรฐของแคนาดา พรรคอนรกษนยมกาวหนา

ไดรบเสยงสนบสนนรอยละ 16 ของผลงคะแนน แตกไดทนงเพยงรอยละ 0.7 เทานน และในการ

เลอกตงทวไปป ค.ศ. 1998 ในเลโซโท พรรคบาโซโทแหงชาตไดคะแนนเสยงรอยละ 24 แตไดท

นงเพยงรอยละ 1 เทานน แบบแผนเชนนเกดขนครงแลวครงเลาในระบบ คนช.

ข. กดกนชนกลมนอยไมใหไดรบความเทยงธรรมในการมตวแทน มกฎอยขอหนงวา ภายใต

ระบบ คนช. พรรคการเมองจะสรรหาบคคลซงเปนทยอมรบกวางขวางทสดมาเปนผสมครใน

เขตเลอกตงแตละเขต เพอจะไดหลกเลยงความแปลกแยกกบผเลอกตงสวนขางมาก ดงนน

นอยครงมากทพรรคการเมองใหญจะสงผสมครผวดำาลงสมครในเขตเลอกตงทคนสวนใหญเปน

ระบบและผลสบเนอง

คะแนนเสยงเปนพวง คอระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก ทใชในการเลอกตงแบบเขตเดยวหลายเบอร ผเลอกตงมคะแนนเสยงเทากบจำานวนผสมครทจะไดรบเลอกตงในเขตนน ผสมครทไดรบคะแนนรวมสงสดจะเปนผชนะ ปกตผลงคะแนนมกจะลงคะแนน ใหแกผสมครมากกวาลงใหพรรค และในระบบนเกอบทงหมดผลงคะแนนอาจใชเสยงทตนมไดมากหรอนอยตามตองการ

44 45

คนผวขาวในสหราชอาณาจกรหรอในสหรฐอเมรกา และมหลกฐานทชดเจนวากลมชาตพนธ

และกลมเชอชาต ทเปนชนกลมนอยทวโลก เขาไปเปนผแทนซงไดรบเลอกตงตามระบบ คนช.

นอยอยางยง เปนตน ผลสบเนองคอ หากพฤตกรรมการลงคะแนนสอดประสานกบการแบงแยก

ชาตพนธ การกดกนสมาชกของกลมชาตพนธเสยงขางนอยจากการมตวแทน อาจทำาใหระบบ

การเมองโดยรวมขาดเสถยรภาพ

ค. กดกนผหญงออกไปจากองคกรนตบญญต ดวยอาการทอยากม ‘ผสมครทไดรบการยอมรบ

อยางกวางขวางทสด’ ยอมมผลตอความสามารถของผหญงทจะไดรบการเลอกตงใหทำาหนาท

นตบญญต เพราะพวกเธอมกมโอกาสนอยทจะไดรบการสรรหาใหเปนผสมคร โดยพรรคการเมอง

ซงโครงสรางถกครอบงำาโดยผชาย ประจกษพยานทวโลกฟองวา ผหญงมโอกาสนอยกวาทจะได

รบเลอกตงสองคกรนตบญญตภายใตระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก เมอเทยบกบระบบการเปน

ตวแทนแบบสดสวน (ตส. หรอ PR) จากการศกษาวาดวยผหญงในรฐสภา ของสหภาพรฐสภา

ระหวางประเทศ พบวา ณ เดอนมถนายน ค.ศ. 2004 ผแทนในสภาผแทนราษฎรโดยเฉลย

เปนผหญงรอยละ 15.6 จากการเปรยบเทยบระหวางประเทศประชาธปไตยทลงหลกปกฐานแลว

เมอป ค.ศ. 2004 ประเทศทใชระบบ คนช. มผหญงเปนผแทนในองคกรนตบญญตโดยเฉลยเพยง

รอยละ 14.4 สวนประเทศทใชระบบ ตส. ในรปแบบใดรปแบบหนง ตวเลขกลบเพมขนเปนสอง

เทาคอ รอยละ 27.6 แบบแผนเชนนมใหเหนในระบอบประชาธปไตยใหม โดยเฉพาะในแอฟรกา

ง. อาจสนบสนนการพฒนาพรรคการเมองทมพนฐานบนเผาพนธ ชาตพนธ หรอภมภาค ทอาจ

รณรงคหาเสยงและมนโยบาย บนพนฐานแนวคดทดงดดใจประชาชนสวนใหญในเขตเลอกตง

หรอในภมภาคของตน แตกดกนหรอเปนปฏปกษตอผอน นคอปญหาทดำารงอยในกลมประเทศ

แอฟรกา เชน มาลาว กบ เคนยา ซงกลมชมชนขนาดใหญมกกระจกตวเปนภมภาค ดงนน

ประเทศจงแบงแยกเปนฐานกำาลงของพรรคการเมองทชดเจนทางภมศาสตร โดยพรรคการเมอง

มแรงจงใจนอย ทจะขอความสนบสนนนอกมาตภมและนอกฐานทางวฒนธรรม-การเมองของตน

จ. ใหความสำาคญแกปรากฏการณ ‘เขตอทธพลทางภมภาค’ (regional fiefdoms) จนเกนไป ซง

เปนเขตทพรรคการเมองพรรคเดยวชนะทกทนงในจงหวดหรอเขตนน หากพรรคการเมองใดม

เสยงสนบสนนทเขมแขงในสวนใดสวนหนงของประเทศเปนพเศษ พรรคนนจะชนะพรรคอนๆ

ดวยระบบคะแนนนำา และจะครองทนงในสภาสำาหรบพนทนนๆ ทงหมดหรอเกอบทงหมด นกจะ

เปนการกดกนเสยงสวนนอยในพนทนนจากการมตวแทน อกทงยงตอกยำาการรบรวา การเมอง

เปนสมรภมทวา คณคอใครและคณอยทไหนเปนตวกำาหนด แทนทจะเปนวาคณมความเชออะไร

นบเปนขอถกเถยงทมมายาวนานในแคนาดาซงใชคดคานระบบ คนช.

ฉ. ทำาใหเกดคะแนนเสยงสญเปลาจำานวนมาก ซงไมไดนำาไปใชเลอกผสมครคนใดเลย จดนก

อาจเปนอนตรายโดยเฉพาะ เมอถกสมทบดวยเขตอทธพลทางภมภาค เนองจากผสนบสนน

พรรคเสยงขางนอยในภมภาคนน อาจเรมรสกวาไมมความหวงทแทจรงใดๆ เลย ทผสมครซงตน

เลอกจะไดรบเลอกตง อกทงยงเปนอนตรายในทซงความแปลกแยกอนเนองมาแตระบบการเมอง จะไปเพมความนาจะเปนทพวกสดโตงจะสามารถระดมการเคลอนไหวตอตานระบบได

ช. อาจเปนสาเหตของคะแนนเสยงแตก ในกรณทพรรคการเมองสองพรรคหรอผสมครสองคน ซงมนโยบายคลายคลงกน แขงขนกนภายใตระบบ คนช. คะแนนเสยงของวาทผสนบสนนมกจะแตกออกระหวางสองฝาย ดงนน พรรคหรอผสมครซงเปนทนยมนอยกวา จะไดทนงไปครอง กรณปาปวนวกนใหตวอยางทชดเจนมาก (ดกรณตวอยาง)

ซ. อาจไมสนองตอบตอการเปลยนแปลงของความเหนสาธารณะ แบบแผนการสนบสนนการเลอกตงทมการกระจกตวทางภมศาสตรภายในประเทศ หมายความวาพรรคการเมองพรรคหนงอาจดำารงการควบคมอำานาจบรหารไวฝายเดยว แมจะเผชญกบการดงลงอยางสำาคญของคะแนนนยมโดยรวม ในระบอบประชาธปไตยบางแหงทใชระบบ คนช. คะแนนเสยงทดงลงจากรอยละ 60 เหลอรอยละ 40 ของสวนแบงคะแนนนยมของพรรคจากทวประเทศ อาจมผลเปนการลดจำานวนทนงลงมาจากรอยละ 80 เหลอรอยละ 60 ซงไมมผลใดๆ ตอตำาแหนงครอบงำาโดยรวม ยกเวนวาจำานวนทนงทแขงขนกนสงจะมเพยงพอ ระบบอาจไมออนไหวตอการแกวงของความเหนสาธารณะ

ญ. สดทาย ระบบ คนช. ขนอยกบการปกปนเขตเลอกตง เสนแบงเขตเลอกตงทกเขตมผล สบเนองทางการเมอง ไมมกระบวนการทางเทคนคทจะผลต ‘คำาตอบทถกตอง’ เพยงคำาตอบเดยว โดยไมขนกบขอพจารณาทางการเมอง หรออนๆ (ดงแสดงใหเหนในภาคผนวก จ.) การกำาหนดเขตเลอกตงอาจตองใหเวลาและทรพยากรทเพยงพอ ถาตองการใหผลออกมาเปนทยอมรบวา มความชอบธรรม อาจจะมแรงกดดนใหจดเขตแบบบดเบยว (gerrymandering) หรอใหจดจำานวนผเลอกตงไมใกลเคยง (malapprotionment) ตวอยางทชดเจนเหนไดจากการเลอกตงเมอป ค.ศ. 1993 ในเคนยา เมอมความตางกนอยางมากระหวางขนาดของเขตเลอกตง เขตใหญทสด มจำานวนผมสทธเลอกตงมากกวาเขตทเลกสดถง 23 เทา ทำาใหพรรคสหภาพแหงชาตแอฟรกนแหงเคนยาทครองอำานาจอย ไดชยชนะมเสยงขางมากอยางทวมทนในองคกรนตบญญต ดวยคะแนนนยมของประชาชนมเพยงรอยละ 30 เทานน

คะแนนเสยงเปนพวง (คพ.หรอ BV)

80. คะแนนเสยงเปนพวง (คพ.) หรอ Block Vote เปนเพยงการใชการลงคะแนนแบบคะแนนนำา (plurality) ในเขตเดยวหลายเบอร ผลงคะแนนออกเสยงไดหลายเสยงเทากบจำานวนทนงทพงมในเขตนน และโดยปกตจะเลอกผสมครคนใดกไดโดยเสรโดยไมตองคำานงถงพรรคทสงกด ในระบบ คพ. เกอบทงหมด ผลงคะแนนอาจใชเสยงทตนมไดมาก หรอนอยตามตองการ

ระบบและผลสบเนอง

46 47

81. คะแนนเสยงเปนพวงมใชโดยทวไปในประเทศทพรรคการเมองออนแอหรอแทบไมมอย ในป ค.ศ. 2004 หมเกาะเคยแมน หมเกาะฟอลคแลนด (รจกกนในอกชอหนงวาหมเกาะ มลวนส – ผแปล) เกรนซย คเวต ลาว เลบานอน หมเกาะมลดฟส ปาเลสไตน สาธารณรฐอาหรบซเรย ตองกา และตวาล ลวนแลวแตใชระบบเลอกตงแบบคะแนนเสยงเปนพวง ระบบนยงเคยใชในจอรแดนในป ค.ศ. 1989 ในมองโกเลย ป ค.ศ. 1992 และในฟลปปนสกบประเทศไทย จนถงป ค.ศ. 1997 แตประเทศเหลานกไดเปลยนระบบไปทงหมด อนเปนผลจากความกงวล ในผลการเลอกตงทออกมา

82. ขอด คะแนนเสยงเปนพวงมกจะไดรบการชนชมวา คงรกษาความสามารถของผลงคะแนนทจะเลอกผสมครเปนรายบคคลและเปดโอกาสใหเขตเลอกตงมขนาดทางภมศาสตรทเหมาะสม ขณะเดยวกนกเพมบทบาทของพรรคมากขนเมอเปรยบเทยบกบระบบ คนช. และเพมความเขมแขงใหแกพรรค ซงแสดงใหเหนความคงเสนคงวาและความสามารถในการจดองคกรไดดกวาเพอน

83. ขอเสย อยางไรกด คะแนนเสยงเปนพวงอาจสงผลการเลอกตงทไมอาจคาดคดได และ บอยครงทเดยว เปนผลทไมพงปรารถนาดวย ตวอยางเชน เมอผลงคะแนนลงคะแนนทงหมดใหแกผสมครจากพรรคเดยว ระบบกมแนวโนมทจะขยายผลขอเสยของระบบ คนช. ยงขนไปอก โดยเฉพาะในเรองความไมเปนสดสวน เมอพรรคสงผสมครครบตามจำานวนทนงทมในระบบคะแนนเปนพวง และเชญชวนใหผลงคะแนนสนบสนนสมาชกทกคนทอยในแผง กนาจะ เกดความไมเปนสดสวนมากขนโดยเฉพาะ ตวอยางเชน ในมอรเชยส ป ค.ศ. 1982 และ 1995 พรรคซงกอนการเลอกตงเปนฝายคาน ชนะโดยไดทนงทงหมดในองคกรนตบญญต ดวยไดคะแนนเสยงเพยงรอยละ 64 และ รอยละ 65 ตามลำาดบ สงทเกดขน ไดสรางความยงยาก อยางยง แกประสทธภาพการทำางานของระบอบรฐสภาซงมพนฐานบนแนวคดเกยวกบรฐบาลกบฝายคาน การจดสรรทนงใหแก ‘ผแพทคะแนนดทสด’ (‘best loser’) ในมอรเชยส (ดยอหนาท 153) มาชดเชยความออนแอนไดเพยงบางสวนเทานน

84. ในประเทศไทย คะแนนเสยงเปนพวงถกมองวาเปนการสงเสรมใหระบบพรรคแตกเปน เสยงๆ เนองจากเออใหผเลอกตงสามารถลงคะแนนใหแกผสมครมากกวาหนงพรรคในเขตเลอกตงเดยวกน สมาชกของพรรคเดยวกนอาจไปแขงกนเองเพอหวงเอาคะแนน ดงนน คะแนนเสยงเปนพวงบางครงจงถกมองวาเปนตวชวยใหเกดการแตกแยกภายในพรรคและการคอรรปชน

85. ดงนน ในหลายปทผานมาน หลายประเทศจงโบกมอลาระบบคะแนนเสยงเปนพวง แลวหนไปใชระบบอนๆ สองประเทศคอไทยกบฟลปปนส ไดเปลยนจากคะแนนเสยงเปนพวง เปนระบบผสม ในปลายครสตทศวรรษท 1990 ในทงสองกรณ เหตผลสนบสนนการเปลยนทสำาคญคอ ความจำาเปนทจะตอสกบการซอเสยง และการพฒนาพรรคการเมองใหเขมแขง (ดกรณศกษาวาดวยประเทศไทย)

บตรเลอกตงระบบ คนช. ของอนเดย

อนเดย: คะแนนนำ�กำ�ชยในก�รเลอกตงขน�ดใหญวชย ปฏดาร

กรณศกษา: อนเดย

อนเดยจดไดวาเปนประเทศประชาธปไตยทใหญทสดในโลก ดวยจำานวนผเลอกตงกวา 670

ลานคนในการเลอกตงสมาชกรฐสภาเมอป ค.ศ. 2004 การปกครองในระบอบรฐสภาและระบบ

เลอกตงแบบคะแนนนำากำาชย (คนช.) เปนมรดกตกทอดมาจากการเปนอาณานคมขององกฤษ

ซงสนสดเมอป ค.ศ. 1947 องกฤษไดนำาการปกครองตนเองมาสอนเดยอยางเปนขนเปนตอน

แตตองรอจนกระทงเมอการปกครองแบบอาณานคมไดสนสดลง และสภาจดทำารฐธรรมนญไดให

ความเหนชอบรฐธรรมนญอนเดยเมอเดอนพฤศจกายน ค.ศ. 1949 แลวนนแหละ สทธเลอกตง

ถวนหนาจงเปนจรง สภาจดทำารฐธรรมนญ อนประกอบดวยผมชอเสยงทเปนนกกฎหมาย ทนายความ

ผเชยวชาญดานรฐธรรมนญ และนกคดทางการเมอง ไดทมเทเรยวแรงเปนเวลาเกอบสามป

กบการถกเถยงอยางกวางขวางวาจะใชการเลอกตงระบบใดจงจะเหมาะสมทสดสำาหรบอนเดย

ซงในทสดกเลอกทจะคงระบบเลอกตงแบบ คนช. ไว ไดมการพจารณาระบบการเปนตวแทน

แบบสดสวนหลายแบบ และมผสนบสนนเหนดวยจำานวนไมนอย ดวยวาอนเดยเปนสงคมหลาก

หลายและมกลมชาตพนธจำานวนมากมาย แตระบบ คนช. กถกเลอกดวยเหตผลสำาคญคอ

เพอเลยงองคกรนตบญญตทแตกเปนเสยงๆ และเพอชวยใหมการจดตงรฐบาลทมเสถยรภาพ

ความมเสถยรภาพเปนขอพจารณาอนสำาคญสำาหรบประเทศทเพงผดบงเกดขน ภายหลงการนอง

เลอดระหวางชมชนหลงยคอาณานคม และทมความยากจนกบการไมรหนงสออยางกวางขวาง

ภายใตรฐธรรมนญอนเดย ผลงคะแนนจะเลอกสมาชกโลกสภาหรอสภาลางจำานวน

543 คน แบบเขตเดยวเบอรเดยว โดยเปรยบตาง สภาสงในรฐสภา หรอราชยสภาหรอสภา

แหงรฐ ไดรบการเลอกตงโดยออมโดยสมาชกสภานตบญญตแหงมลรฐ สวนประธานาธบดไดรบ

การเลอกตงโดยคณะบคคลผทำาหนาทเลอกตง (Electoral College) ประกอบดวยสมาชกของ

ทงสองสภาในรฐสภา และสมาชกของสภานตบญญตแหงมลรฐ แตรองประธานาธบดไดรบเลอก

ตงจากสมาชกของราชยะสภากบโลกสภาเทานน

48 49

50 51

การเลอกตงทวไปจดขนทกๆ หาป แตประธานาธบดอาจยบโลกสภาตามคำาแนะนำา

ของนายกรฐมนตรกอนทจะครบวาระกได ดงเชนกรณเรวๆ นเมอป ค.ศ. 2004 หรอถาประธานาธบด

เหนวาการจดตงรฐบาลทมเสถยรภาพไมสามารถเกดขนได ดงเชนกรณเมอป ค.ศ. 1991

นายกรฐมนตรสามารถดำารงตำาแหนงไดนานตราบเทาทเขาหรอเธอสามารถกมเสยงสวน

ใหญในโลกสภาได รฐบาลพรรคคองเกรสทสบทอดอำานาจตอเนองจนกระทงถงป ค.ศ. 1977

สวนใหญอยเกอบครบเทอมหาป ใกลเคยงกบวาระทกำาหนดไวในรฐธรรมนญ จากป ค.ศ.

1977 ถง 1997 รฐบาลมเสถยรภาพนอยลง และมนายกรฐมนตรจำานวนหนงทตองลาออก อน

เปนผลมาแตความแตกแยกในพรรคหรอพายแพในการลงคะแนนไมไววางใจในสภากอนครบ

วาระ ตงแตป ค.ศ. 1997 ดเหมอนวาความมเสถยรภาพของรฐบาลจะกลบคนมาอกครงหนง

คราวนเปนรฐบาลผสมจากหลายพรรค สภาพแวดลอมทางการเมองทงหมดนเกดขนภายใต

ระบบเลอกตงเดยวกนคอ คนช.

ผลลพธหลกของระบบเลอกตงจนกระทงถงป ค.ศ. 1977 คอการประกนใหมรฐบาล

เสยงขางมากบนฐานการสนบสนนของผลงคะแนนเสยงขางนอย ผลของระบบ คนช. ในชวงแรก

คอการทำาใหพรรคคองเกรสมคะแนนเสยงขางมากทมเสถยรภาพในโลกสภา ขณะทฝายคาน

มกแตกเปนเสยงๆ การแตกเปนเสยงๆ น เปนลกษณะทเกดแตความนยมทสงขนของพรรคการเมอง

ระดบมลรฐและระดบภมภาคในบางพนท เมอพรรคฝายคานจบมอกนและเรมสงผสมครรวม

เพอเขาแขงขนกบผสมครของพรรคคองเกรส (ดงทเกดขนในการเลอกตงทวไปป ค.ศ. 1977

และ 1989) เสยงขางมากของพรรคคองเกรสกอนตรธานไป ยงไปกวานน โดยธรรมชาต

ของระบบ การเปลยนแปลงสวนแบงของคะแนนเสยงเพยงเลกนอย มกหมายถงผลกระทบ

อยางมากตอจำานวนทนงในสภา ดงแสดงดวยตารางตอไปน เพอใหเหนความสมพนธระหวาง

คะแนนเสยงทพรรคคองเกรสไดรบกบจำานวนทนงทได ในการเลอกตงตามลำาดบมา

ความไมเปนสดสวนในทำานองเดยวกนระหวางสวนแบงของคะแนนเสยงทไดรบ กบสวนแบง

ของทนงในสภาภายใตระบบการเลอกตงแบบ คนช. ของอนเดย สามารถเหนไดในกรณของ

พรรคการเมองใหญอกพรรคหนง คอ พรรคภารตยะ ชะนะตะ (บเจพ) ซงเปนผนำาจดตงรฐบาล

ผสม จนถงป ค.ศ. 2004 ดงตารางตอไปน

สมรรถนะของพรรคคองเกรสในการเลอกตงทวไปของอนเดย: ระบบ คนช. ทำาใหเกดผลแตกตางอยางมากตอจำานวนทนง อนเนองมาแตการเปลยนแปลงเพยงเลกนอยของแนวโนมการลงคะแนน

สมรรถนะของพรรคบเจพในการเลอกตงทวไปของอนเดย

ป ค.ศ. ของก�รเลอก

ตงทวไป

1971 (ชนะ)

1977 (แพ)

1980 (ชนะ)

1984 (ชนะ)

1989 (แพ)

1991 (ชนะ)

1996 (แพ)

1998 (แพ)

1999 (แพ)

2004 (ชนะ)

43.7%

34.5%

42.7%

48.1%

39.5%

36.5%

28.8%

25.8%

28.3%

26.7%

-

-21.0%

-

-

-17.8%

-

-21.1%

-10.3%

+9.6%

-5.7%

-

-56.2%

-

-

-51.4%

-

-39.7%

+0.7%

-19.1%

+27.2%

352 (64.8%)

154 (28.4%)

353 (65.0%)

405 (74.6%)

197 (36.3%)

232 (42.7%)

140 (25.8%)

141 (26.0%)

114 (21.0%)

145 (26.7%)

อตร�รอยละของคะแนนเสยงทพรรคคองเกรส

ไดรบ

คว�มเปลยนแปลงคดเปนรอยละของคะแนนทพรรคคองเกรสไดรบ

จำ�นวนทนงทพรรค คองเกรสไดรบ

คว�มเปลยนแปลงคดเปนรอยละ

ของจำ�นวนทนงในสภ�

ป ค.ศ. ของก�รเลอกตงทวไป อตร�รอยละของคะแนนเสยงทงหมดทพรรคบเจพไดรบ

จำ�นวนทนงทพรรคบเจพไดรบ

1984

1989

1991

1996

1998

1999

2004

7.7%

11.5%

20.0%

20.3%

25.6%

23.6%

22.2%

2 (0.4%)

86 (15.8%)

121 (22.3%)

161 (29.7%)

182 (33.5%)

182 (33.5%)

138 (25.4%)

กรณศกษ� : อนเดย

52 53

ดงนน ผลการเลอกตงโดยรวมเพอเขาสโลกสภา จงไมใกลเคยงกบความเปนสดสวน

ใดๆ เลย เสยงสนบสนนมกกลายเปนเสยงแตก โดยการสงผสมครวรรณะเดยวกน ศาสนา

เดยวกน หรอภมภาคเดยวกน ใหแขงกนเอง ในบรบทเชนน คนช. เปนแรงจงใจใหผเขารวม

การเลอกตง สนบสนนใหคแขงสงผสมครหลายๆ คน และผลอาจเปนไดวา ผชนะจะมคะแนน

เสยงนอยกวาเสยงขางมากเดดขาดอยอยางมาก อยางไรกด ถงแมวาประชาธปไตยทมหลาย

ชาตพนธของอนเดยจะมการแบงแยกโดยธรรมชาต ระบบเลอกตงนกยงไดรบการสนบสนนอย

ไมใชนอย สวนหนงเปนผลมาจากการปฏบตทมการสำารองทนง สำาหรบกลมผดอยโอกาสทาง

สงคมและเสยเปรยบทางประวตศาสตร ซงรกนในชอวา วรรณะทกำาหนด (จณฑาล)และชนเผา

ทกำาหนด (scheduled tribes) ชมชนเหลานกระจายอยอยางเบาบางทวทงอนเดย และการนำา

คนช. คลาสสกมาใชจะยงผลใหพวกเขาไดทนงโดยเปรยบเทยบในสภาเพยงนอยนด อยางไร

กตาม รฐธรรมนญไดสำารองเขตเลอกตงสำาหรบพวกเขาในสดสวนจำานวนประชากรของพวก

เขา ดงนน มการสำารองทนงไว 79 ทนงสำาหรบรอยละ 15 ของประชากรวรรณะทกำาหนด สำารอง

ทนงไว 41 ทนงสำาหรบรอยละ 8 ของประชากรชนเผาทกำาหนด ในเขตเลอกตงเหลาน แมวา

ผเลอกตงทงหมดมสทธลงคะแนน แตจะมเพยงสมาชกของวรรณะหรอชนเผาทกำาหนดเทานน

ทมสทธลงสมครรบเลอกตง ทงนเพอใหมนใจวา การเปนตวแทนของพวกเขาในรฐสภา เปนไป

ตามสดสวนของประชากร

การแกไขเพมเตมรฐธรรมนญเพอสำารองทนงรอยละ 33 สำาหรบผแทนสตร ในสภา

ระดบชาตกบระดบมลรฐนน ไดมการถกเถยงกนมายาวนาน แตกยงไมประสบความสำาเรจจน

ทกวนน แมวาจะมการสำารองทนงสำาหรบสตรไวรอยละ 33 แลว ในระดบอำาเภอ (Panchayat)

อนเปนระดบชนทสามของการปกครอง ตงแตป ค.ศ. 1993 กตาม

การสนบสนนของประชาชนทมตอบรณภาพของระบบเลอกตงน มอยอยางลกซง

ซงพสจนโดยการเลอกตงในป ค.ศ. 1977 ในขณะนนผดำารงตำาแหนงนายกรฐมนตรคอ

นางอนทรา คานธ กอนหนานนในป ค.ศ. 1971 พรรคคองเกรสของเธอไดรบชยชนะ มเสยง

ขางมากสองในสามในโลกสภา แตมคำาสงศาลขดขวางการใชอำานาจของเธอ เธอไดตอบโต

โดยการละเวนการใชรฐธรรมนญในบางมาตราของหมวดสทธขนพนฐานเปนเวลาสองป

(ค.ศ. 1975-1977) นบเปนการเวนวรรคแบบอำานาจนยมของประวตศาสตรอนเดย ซงมฉะนน

จะเปนประวตศาสตรประชาธปไตยทมการแขงขนกนโดยไมหยดชะงก ในการเลอกตงเมอป

ค.ศ. 1977 รฐบาลของเธอไดสญเสยอำานาจผานการเลอกตงทเทยงธรรม ซงผลงคะแนนชาว

อนเดยไดสงสญญาณวา ไมยอมรบการปฏบตทไมเปนประชาธปไตย

ตลอดหวงเวลา 20 ป ตงแตป ค.ศ. 1977 ถง 1997 การเลอกตงระบบ คนช. ดเหมอนจะ

นำามาซงยคแหงการขาดเสถยรภาพ สาเหตสำาคญเนองมาจากการจดตงรฐบาลผสมโดยปราศจาก

หลกการรวม และการยดตดกบผลประโยชนสวนตนทคบแคบของพรรคการเมอง พรรคฝายคาน

ทไมใชพรรคคองเกรส (ไมรวมคอมมวนสต) ไดขนมาเปนรฐบาลในป ค.ศ. 1977 โดยรวมตว

กนเปนองคกรผสมผเสในชอพรรคชะนะตะ อกสองปตอมาพรรคนกแตกกน ในเดอนธนวาคม

ค.ศ. 1989 พรรคการเมองทมาสบตอชอ พรรคชะนะตะ ดาล ไดขนสอำานาจ โดยไดรบการ

สนบสนนจากพรรคคอมมวนสตหลายพรรคกบพรรคภารตยะ ชะนะตะ หรอ บเจพ ซง

นยมฟนฟฮนด รฐบาลนปกครองประเทศไดแคสบเดอน ในการเลอกตงป ค.ศ. 1996 ไมมพรรค

ใดสามารถจดตงรฐบาลทมเสถยรภาพได พรรคบเจพไดรบทนง 161 ทนง สวนพรรคคองเกรส

ได 140 ทนง แตความเขมแขงของระบบเลอกตงไดปรากฏขนอกครงหนงในป ค.ศ. 1999 เมอ

พรรคทจบมอเปนพนธมตรอยางแนนแฟน ภายใตการนำาของพรรคบเจพ สามารถจดตงรฐบาล

และบรหารประเทศไดจนเกอบครบวาระ เชนเดยวกน ภายหลงการเลอกตงเมอเดอนพฤษภาคม

ค.ศ. 2004 พรรคเนชนแนลคองเกรสแหงอนเดย พรอมดวยพรรคฝายซายและพรรคอนๆ ไดจด

ตงรฐบาลผสมในระดบชาตขน

ในป ค.ศ. 2000 รฐบาลอนเดยไดจดตงคณะกรรมาธการแหงชาตเพอทบทวนการทำางาน

ของรฐธรรมนญ ในกระบวนการปรกษาหารอ คณะกรรมาธการไดพจารณาวา บทบญญตตางๆ

ในรฐธรรมนญทเกยวกบกระบวนการเลอกตง ควรจะมการแกไขเพมเตมหรอขยายความออก

ไปหรอไม รายงานของคณะกรรมาธการทสงมอบใหรฐบาลเมอป ค.ศ. 2002 นนได ใหขอเสนอ

แนะทไมเหนดวยกบการเปลยนแปลงรฐธรรมนญในสวนทเกยวกบการเลอกตง โดยเนนวา

การเปลยนแปลงเชนนน หากจำาเปนกสามารถทำาไดโดยแกไขกฎหมายการเลอกตงธรรมดา

และแมโดยกฎหมายชนรองหรอโดยคำาสงฝายบรหาร

อยางไรกด คณะกรรมาธการแหงชาตไดตงเปนขอสงเกตวา การเลอกตงระดบชาต

สามครงหลง โดยเฉลยแลว ส.ส. ของอนเดยจำานวนสองในสาม ไดรบเลอกตงมาจากระบบ คนช.

โดยปราศจากเสยงขางมากของรอยละ 50 บวกหนงเสยง คอมคะแนนนำาเทานน และจากขอ

สงเกตน ไดพจารณาถงประเดนความชอบธรรมของการเปนตวแทน ผลสบเนองทตามมา และ

ในบรบทของการใชวธลงคะแนนโดยเครองอเลกทรอนกสทวประเทศซงเกดขนในป ค.ศ. 2004

คณะกรรมาธการแหงชาตไดเสนอแนะวา รฐบาลและคณะกรรมการการเลอกตงแหงอนเดย

พงดำาเนนการศกษาการนำาระบบเลอกตงสองรอบมาใช โดยจดการเลอกตงรอบสองสำาหรบ

ผสมครทไดคะแนนสงสดสองคนในแตละเขตเลอกตง ในวนถดจากวนเลอกตงรอบแรก รายงาน

ของคณะกรรมการการเลอกตงแหงอนเดยทออกมาหลงการเลอกตงป ค.ศ. 2004 มไดตดตามขอ

เสนอน แมจะมการเสนอแนะใหนำาทางเลอก ‘ไมประสงคลงคะแนน’ (none of these candidates)

มาใสไวในบตรเลอกตง และใหยกเลกบทบญญตทอนญาตใหบคคลคนหนงสามารถลงสมครใน

เขตเลอกตงแบบเขตเดยวเบอรเดยวไดสองเขต

มกกลาวกนวา ระบบเลอกตงแบบ คนช. ใชไดดทสดในประเทศทมพรรคการเมองใหญ

สองพรรค โดยเปรยบตางในอนเดย พรรคคองเกรสไดปกครองประเทศอยางตอเนองในหวง

กรณศกษ� : อนเดย

54 55

กลางจาก ค.ศ. 1952 – 1977 โดยปราศจากฝายคานทใชการไดใดๆ การผกขาดนสนสดลง

ในป ค.ศ. 1977 แบบแผนในยทธภมการเมองไดเปลยนแปลง จากการครอบงำาโดยพรรคเดยว

มาเปนการแขงขนระหวางพรรคเดยวกบพรรคผสมในตอนตน และจากนน เปลยนไปสการ

แขงขนระหวางกลมพรรครวมสองกลม อนเปนแนวโนมทไดดำาเนนตอมาถงการเลอกตงทวไป

ป ค.ศ. 2004 พรรคบเจพเปดฉากการรกคบในรฐสภาอนเดย โดยการชวาระความเปนฮนด

เปนเสยงนำา แตภายหลงการบรหารจนครบหนงวาระ การเมองวาดวยการเลอกตงไดบงคบพรรค

นใหตองลดความรอนแรงของจดยนแบบขวาจดลง พรรคตองปรบตวสนโยบายทรวมทกฝาย

เพอใหสามารถดงดดใจผลงคะแนนทเปนชาวมสลม ชนเผา ชนชนทลาหลง และชาวดาลต (วรรณะ

ตำาสด) ได ซงครงหนงพวกเขาถกมองวาเปนพวกของพรรคคองเกรสโดยเฉพาะ

คำาประกาศหลกการ หรอขอตกลงออสโล ทตกลงกนไดในปลายป ค.ศ. 1993 ระหวางอสราเอล

กบองคกรปลดปลอยปาเลสไตน (พแอลโอ) บญญตใหมการจดตงสภาปาเลสไตนทมาจากการ

เลอกตง ในการนำาขอตกลงออสโลไปปฏบตใช จะตองเจรจากนตอเพอบรรลขอตกลงในราย

ละเอยด หรอทเรยกวาขอตกลงเฉพาะกาล ขอตกลงนสำาเรจเสรจสนในเดอนกนยายน ค.ศ.

1995 ณ เมองทาบา และมบทบญญตทเปนรายละเอยดวาดวยการจดการเลอกตงสภานตบญญต

แหงปาเลสไตน และการเลอกตงหวหนาฝายบรหารทแยกกน จงมการเลอกตงประธานาธบด

(ราอส หรอ Raees) ขององคกรปกครองปาเลสไตนและสภานตบญญตแหงปาเลสไตน เมอ

วนท 20 มกราคม ค.ศ. 1996.

การจดเตรยมใหมการเลอกตงไดเรมมาตงแตป ค.ศ. 1994 โดยทำาคขนานกนกบการ

เจรจาขอตกลงเฉพาะกาล กฎหมายเลอกตงและการจดการเลอกตงอยในความรบผดชอบโดยสน

เชงของชาวปาเลนไตน แมวารายละเอยดบางประการของการจดการเลอกตง จะตองสอดคลอง

กบบทบญญตของขอตกลงเฉพาะกาลกตาม กฎหมายและขอบงคบทสำาคญๆ ฉบบสมบรณ

ไดเสรจสนเมอปลายป ค.ศ. 1995.

บรบททางการเมองของการเลอกตง มอทธพลอยางยงตอทางเลอกทมอยสำาหรบระบบ

เลอกตง ในความคดของทกคน แทบจะไมมขอกงขาวา ยสเซอร อาราฟต จะไดรบเลอกตงเปน

ประธานาธบด และการเลอกตงประธานาธบดแบบรอบเดยวในระบบ คนช. กไดรบการรบรอง

โดยมการอภปรายเพยงเลกนอย ขอสมมตฐานนกเปนจรงในทางปฏบต เมออาราฟตไดคะแนน

เสยงเกนกวารอยละ 80 เหนอคแขงอกคนหนง

การเลอกระบบสำาหรบการเลอกตงสภานตบญญตมความตรงไปตรงมานอยกวามาก

ประการแรกทเดยว ภายในประชาคมปาเลสไตนเอง กใชวาจะยอมรบและเขารวมในกระบวนการ

ตามขอตกลงเฉพาะกาลอยางเปนเอกฉนท องคกรปกครองปาเลสไตนทกำาลงผดบงเกด ไดจดให

ป�เลสไตน: คว�มเปนจรงท�งก�รเมองจดรประบบ แอนดรว เอลลส

กรณศกษา: ปาเลสไตน

56 57

มการพดคยหลงเวทอยางยาวนาน กบสมาชกของขบวนการฮามาสและขบวนการอสลามอนๆ

ซงการพดคยรวมถงคำาถามของการเขารวมในการเลอกตงของพวกเขาดวย ประการทสอง

ระบบพรรคการเมองยงอยในระยะตงไข ฟาตาหมลกษณะเปนขบวนการปลดปลอยประชาชาต

ซงเปนทรบรกนถงความจำาเปนอนตอเนองทจะตองดำารงรปแบบทางการเมองนอย เพราะตองการ

มเอกภาพ เพอทจะขบเคลอนสการเจรจา ‘สถานภาพสดทาย’ (final status) กบอสราเอล (ซงไม

ประสบความสำาเรจ) มการจดตงพรรคการเมองเลกๆ อนๆ ขนมา แตทวา วาทผสมครจำานวน

มากกำาลงพจารณาทจะลงสมครอยางเปนอสระจากขบวนการฟาตาห ประการทสาม มกรณท

เคยใชมาบางแลว กลาวคอไดมการจดการเลอกตงทองถน ในฉนวนกาซาในครสตทศวรรษท

1940 ซงใชกระบวนวธแบบอยปต และในนครและเมองตางๆ ในแถบตะวนตก (West Bank) ใน

ครสตทศวรรษท 1970 โดยใชกระบวนวธแบบจอรแดน ทตกทอดมาจากประเพณนยมภายใต

อาณตขององกฤษ มแรงกดดนโดยเฉพาะใหใชวธปฏบตแบบจอรแดน ดงนน การเลอกระบบ

เลอกตงทมผสมครเปนฐาน จงผดบงเกดขนเพอสนองตอบตอแรงกดดนสามทาง นนคอ ความ

ประสงคทจะเปดชองทางสำาหรบการสมครทไมเปนทางการ ของบคคลทเชอมโยงกบขบวนการ

ซงโดยทางการแลวปฏเสธกระบวนการน ความปรารถนาของผมชอเสยงจำานวนหนง ทจะลงสมคร

ในฐานะผสมครอสระ และการคดคำานงถงการเลอกตงในประวตศาสตร ความสำาคญทใหแกความ

เรยบงาย ความโปรงใส ความรวดเรวของการนบคะแนน และความเชอมนในผลของการเลอกตง

ไดนำามาสการตดสนใจนบคะแนน ณ ทเลอกตง ดงนน ระบบเลอกตงตามลำาดบความชอบ เชน

คะแนนเสยงเผอเลอก (คล. หรอ AV) หรอคะแนนเสยงเดยวโอนได (คอ. หรอ STV) จงถกตด

ออกจากการเปนทางเลอก ความรบรถงเขตแดนทมอยโดยธรรมชาต ไดนำาไปสการเลอกระบบ

คะแนนเสยงเปนพวง (คพ. หรอ BV) โดยมเขตเลอกตงทมขนาดตางกน ตงแตเขตละ 12 เบอร

สำาหรบนครกาซา จนถงเขตเดยวเบอรเดยว สำาหรบเมองเลกๆ เชน เชรก ซาลฟต และทบาส

การอภปรายเพมเตมเกยวกบการเปนตวแทนของชนกลมนอย โดยเฉพาะชมชนชาว

ครสต (ซงมประมาณรอยละ 10 ของผมสทธเลอกตง) และชาวซามารแตน (Samaritans)

(ซงอาศยอยเปนกลมเปนกอนราวสองสามรอยคนใกลเมองนาบลส) นำาไปสการจดใหมทนงสำารอง

หกทนงภายในระบบ คพ. สำาหรบชาวครสตในเขตเลอกตงสเขตซงมชาวครสตอาศยอยหนาแนน

ทสด (ในเบธเลเฮม กบเยรซาเลมเขตละสองทนง และในรามาลลาหกบนครกาซา อกเขตละหนง

ทนง) และมการจดทนงสำารองไว สำาหรบชาวซามารแตนในนาบลสดวย ผสมครชาวครสตมทาง

เลอกทจะประกาศตนเปนครสเตยน ถาการนบคะแนนในระบบคะแนนเสยงเปนพวง แสดงผลวา

ยงไมไดผสมครทประกาศตนเปนครสเตยนครบในบรรดาผไดรบคะแนนสงสด ผสมครทมคะแนน

ตำาสดในบรรดาผทตามปกต พงไดรบเลอกตง จะถกแทนทดวยผสมครชาวครสตทไดประกาศ

ตนไวแลวและมคะแนนสงถดลงมา ซงกไดมกรณเชนนเกดขนจรงในสเขตเลอกตง นหมายความ

วา ไดมสมาชกสภานตบญญตทเปนผแทนจากการเลอกตงโดยมเสยงตำากวาผสมครบางคน

ซงไมไดรบเลอก ในขณะทมการถกเถยงกนในเรองน ในทสดกเปนทยอมรบวามความชอบธรรม

ในบรบทของการเปนตวแทนอยางกวาง และในภายหลงการเลอกตงทประสบความสำาเรจ

ในทางปฏบต ระบบเลอกตงแบบ คพ. ใหผลสมฤทธตามทคาดหวงไมใชนอย มผสมคร

87 คนจากนครกาซา แตผลงคะแนนกรบมอกบบตรเลอกตงซงยาวประมาณหนงเมตรไดเปน

อยางด ในขณะทมผสมครสองสามคนซงเกยวของกบผทปฏเสธกระบวนการสนตภาพลงสมคร

และมอยางนอยคนหนงไดรบเลอกตงเขามาดวย และนาจะเปนสะพานทอดไปสขบวนการของ

ผปฏเสธเหลานนได ผสมครในนามขบวนการฟาตาหจดวามความไดเปรยบกลมอนๆ แตผลง

คะแนนกสามารถจำาแนกชดระหวางบคคลผเปนทนยมมากนอยกวากนได ผสมครอสระทโดด

เดนไดรบเลอกตงหลายคน เชนเดยวกบตวแทนจากชนกลมนอย เมองเลก หลายเมองซงม

อตลกษณเฉพาะตวอยางมาก กมตวแทนของตน ประธานาธบดและสภานตบญญตไดเขาทำา

หนาทในป ค.ศ. 1996 โดยมระดบขนความชอบธรรมทกวางขวางภายในประชาคมปาเลสไตน

กรณศกษ�: ป�เลสไตน

คะแนนเปนพวงสำาหรบพรรค – เปนระบบคะแนนนำา/เสยงขางมากทใชเขตเดยว หลายเบอร ซงผลงคะแนนออกเสยงเลอกพรรคทชอบเพยงพรรคเดยว โดยไมเลอก ในระหวางผสมคร พรรคทไดรบคะแนนเสยงมากทสดจะเปนผชนะ โดยไดทนงทงหมดทมในเขตนน

คะแนนเสยงเผอเลอกเปนระบบคะแนนนำา/เสยงขางมากทเลอกตามลำาดบความชอบระบบหนง ใชกบเขตเดยวเบอรเดยว ผลงคะแนนเขยนหมายเลขลงบนบตรเลอกตงตามลำาดบความชอบ ผสมครทไดรบ คะแนนเสยงในลำาดบความชอบทหนงเปนเสยงขางมากเดดขาด (รอยละ 50 บวก 1) ของบตรด คอผไดรบเลอกตง หากไมม ผสมครคนใดไดรบเสยงขางมากเดดขาด ในลำาดบความชอบทหนง ผทไดคะแนน นอยสดจะถกคดออก และคะแนนเสยงตามลำาดบความชอบทสองของผนน จะนำามาจดสรรใหคนอน จนกระทงมผสมครคนหนงไดรบเสยงขางมากเดดขาด ใน ระบบน ผลงคะแนนจะลงคะแนนเลอก ผสมครมากกวาเลอกพรรค

บตรเลอกตง คล. ของฟจ

58 59

คะแนนเสยงเปนพวงสำาหรบพรรค (คพพ. หรอ PBV)

86. ภายใตระบบคะแนนเสยงเปนพวงสำาหรบพรรค (คพพ. หรอ Party Block Vote) ซงตาง

จาก คนช. คอใชเขตเดยวหลายเบอร ผลงคะแนนเลอกไดเบอรเดยว คอเลอกระหวางบญชราย

ชอผสมครของพรรคมากกวาเลอกระหวางตวบคคล พรรคการเมองซงชนะไดเสยงมากกวาเพอน

จะไดทนงทงหมดในเขตเลอกตงนนๆ และบญชรายชอทสงผสมครกไดรบเลอกตงทงแผง ดงเชน

ใน คนช. ไมมเงอนไขวาผชนะจะตองไดรบเสยงขางมากเดดขาดของผลงคะแนน ณ ป ค.ศ. 2004

ระบบ คพพ. มทใชทงระบบหรอบางสวน ในสประเทศ ไดแก คาเมรน ชาด จบต และสงคโปร

87. ขอด คพพ. เปนระบบทใชงาย สงเสรมใหพรรค

เขมแขงและเปดชองใหพรรคสงผสมครคละกนไป

ในบญชรายชอ เพอใหมตวแทนของเสยงขางนอย

ดวย คพพ. อาจนำามาใชสรางความมนใจวาจะม

ตวแทนของกลมชาตพนธอยางสมดล เพราะพรรค

สามารถนำาเสนอรายชอ ทประกอบดวยผสมคร

จากหลากหลายกลมชาตพนธ และอาจออกแบบ

ใหมเงอนไขเชนนไดในดจบตบญชรายชอพรรค

แตละบญชตองมผสมครคละเคลากนจากกลมชาตพนธตางกน ในสงคโปร สมาชกรฐสภา

(ส.ส.) ไดรบเลอกตงจากเขตเดยวหลายเบอร ซงรกนวาเปนเขตทมความเปนตวแทนของกลม

ผสมครในบญชรายชอของพรรคหรอกลม อยางนอยตองมคนหนงทมเชอสายมาเลย อนเดย หรอ

ชนกลมนอยอนๆ ในชมชน สงคโปรยงไดมทนงสำาหรบ ‘ผแพทคะแนนดทสด’ สำาหรบผสมคร

ฝายคานในบางสถานการณ ตวอยางประเทศอนๆ เชน เซเนกล และตนเซย ใชระบบ คพพ.

แบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก เปนสวนหนงของระบบคขนาน (ดกรณศกษาวาดวยเซเนกล)

88. ขอเสย อยางไรกด คะแนนเสยงเปนพวงสำาหรบพรรคกมในดานทเปนขอเสย รวมถงขอ

เสยเกอบทงหมดของ คนช. และอาจใหผลลพธทไมเปนสดสวนอยางมาก ซงพรรคการเมอง

พรรคเดยวชนะไดทนงเกอบทงหมดโดยเสยงขางมากธรรมดา ในการเลอกตงป ค.ศ. 1997

ของดจบต พรรคทครองอำานาจคอพรรครวมในชอ สหภาพเพอเสยงขางมากฝายประธานาธบด

(Union for Presidential Majority) ไดทนงทงหมด ทำาใหพรรคฝายคานสองพรรคไมมตวแทน

ในองคกรนตบญญตเลย

คะแนนเสยงเผอเลอก (คล. หรอ LV)

89. การเลอกตงภายใตระบบคะแนนเสยงเผอเลอก (Alternative Vote) มกจดขนในเขตเดยว

เบอรเดยว เหมอนการเลอกตงแบบ คนช. อยางไรกด คล. ใหผลงคะแนนมทางเลอกมากกวา

คนช. มากนก ในตอนกาบตรเลอกตง แทนทจะเปนการกาเลอกผสมครทตนชอบคนหนงแบบ

ธรรมดาๆ ผลงคะแนนในระบบ คล. จะเรยงผสมคร

ตามลำาดบทตนชอบ โดยการเขยนเลข ‘1’ สำาหรบ

ผทตนชอบทสด และเขยนเลข ‘2’ สำาหรบผทชอบ

ถดไปในลำาดบทสอง เขยนเลข ‘3’ สำาหรบผทชอบ

ในลำาดบทสาม เชนนเรอยไป ดงนน ระบบนจงเปด

ชองใหผลงคะแนนสามารถแสดงความชอบของตน

ในระหวางผสมคร แทนทจะเลอกเพยงผทชอบทสด

เทานน ดวยเหตผลน ในประเทศซงใชระบบ คล.

จงเปนทรจกในอกชอหนงวา ‘การลงคะแนนตาม

ลำาดบความชอบ’ (preferential voting) (การนบแบบ

บอรดา หรอ BC, คะแนนเสยง เดยวโอนได (คอ. หรอ

STV) และคะแนนเสยงเสรม (Supplementary Vote)

ลวนเปนระบบตามลำาดบความชอบเหมอนกน)

ระบบและผลสบเนอง

60 61

90. คล.แตกตางจาก คนช. ในวธการของการนบคะแนน เชนเดยวกบ คนช. หรอ ลสร. ผสมครทได

รบชยชนะเสยงขางมากเดดขาดของคะแนนเสยง (รอยละ 50 + 1) จะได รบชยชนะทนท อยางไร

กด หากไมมผสมครคนใดไดเสยงขางมากเดดขาด ภายใตระบบ คล. ผสมครซงไดรบคะแนน

เสยงตามลำาดบความชอบทหนงนอยทสดจะถก ‘คดออก’ จากการนบ และบตรเลอกตงของ

เธอหรอของเขาจะนำามาพจารณาสำาหรบลำาดบความชอบทสอง บตรเลอกตงแตละใบจะถกโอน

ไปใหผสมครคนใดกตามทยงเหลออย โดยอยในลำาดบความชอบสงสดตามทเขยนอยบนบตรท

กำาลงจะโอนนน กระบวนการนจะทำาตอไปเรอยๆ จน กระทงไดผสมครคนหนงทมเสยงขางมาก

เดดขาด และไดรบชยชนะ คล. จงเปนระบบเสยงขางมากเดดขาดระบบหนง

91. ในระบบตามลำาดบความชอบเชน ระบบคะแนนเสยงเผอเลอกน เปนไปไดแตไมจำาเปนท

จะกำาหนดใหผลงคะแนนตองเขยนหมายเลขใหแกผสมครทกคนหรอเกอบทกคนลงในบตรลอก

ตง ทงน เพอเลยงโอกาสทคะแนนเสยงจะ ‘สญเปลา’ เมอการนบคะแนนผานไปมากแลว เพราะ

บตรเลอกตงไมไดเขยนลำาดบความชอบเพอจะโอนไปใหผสมครเทาทเหลออยได อยางไรกด

การกำาหนดเชนนอาจไปเพมจำานวนบตรเสย และบางครงอาจใหความสำาคญมากทเดยวกบลำาดบ

ความชอบระหวางผสมครซงผลงคะแนนรสกเฉยๆ หรอไมชอบเอาอยางมาก

92. คล. มใชในออสเตรเลย ฟจ และปาปวนวกน ดงนน จงเปนตวอยางทดของการแพรกระจาย

ภายในภมภาคของระบบเลอกตงทกลาวถงขางตน (ดยอหนาท 74.) ทกตวอยางของระบบคะแนน

เสยงเผอเลอกในระดบชาตในปจจบน มอยในโอเชยเนย อยางไรกตาม เขตอำานาจระดบยอย

ของประเทศจำานวนหนง ในยโรปและอเมรกาเหนอ กใชสตรแปรผนของ คล. และสาธารณรฐ

ไอรแลนดกนำาไปใชกบการเลอกตงประธานาธบด

93. ขอด ขอดอยางหนงของการโอนเสยงจากบตรเลอกตงคอวา การชวยใหมการสะสมคะแนน

เสยงจากผสมครหลายคน เพอวาผลประโยชนทหลากหลายแตเกยวของกนสามารถมารวมกน

เพอใหไดความเปนตวแทน ระบบ คล. ยงทำาใหผสนบสนนผสมครซงมความหวงอนนอยนด

ทจะไดรบเลอกตง สามารถมอทธพลตอการเลอกตงผสมครรายสำาคญ ผานความชอบลำาดบท

สองและลำาดบถดๆ ไปได ดวยเหตผลน บางครงจงมผเสนอไววา คล. เปนระบบทดทสดสำาหรบ

การสงเสรมการเมองสายกลาง เพราะระบบนจะบงคบใหผสมครแสวงหาไมแตเพยงคะแนน

เสยงจากผสนบสนนตนเทานน หากแสวง ‘ความชอบลำาดบทสอง’ ของผอนดวย เพอทจะดงดด

ความชอบเหลาน ผสมครตองหาเสยงดวยนโยบายทมฐานกวาง มากกวาจะเนนประเดนแคบๆ

ประสบการณของ คล. ในออสเตรเลยมแนวโนมทจะสนบสนนการเสนอไวดงกลาว ตวอยางคอ

กอนหนาการเลอกตง พรรคใหญๆ มกจะมการตอรองกบพรรคเลกๆ เพอขอคะแนนความชอบ

ลำาดบทสองจากผสนบสนนพรรคเลกเหลานน กระบวนการนเปนทรจกในชอ ‘การแลกเปลยน

ความชอบ’ (preference swapping) ยงไปกวานน ดวยขอกำาหนดใหไดเสยงขางมากเดดขาด

ระบบ คล. ไปเพมความเหนชอบทประชาชนมตอสมาชกทมาจากการเลอกตง ดงนน จงเพมพน

ระบบและผลสบเนอง

การรบรถงความชอบธรรมของพวกเขา

ประสบการณของ ระบบ คล. ในปาปวนวกน และในออสเตรเลยชแนะวา คล. อาจสรางแรงจงใจ

ทมนยสำาคญสำาหรบการเมองแบบปรองดองและรวมมอกนได ในไมกปทผานมา มการใชระบบ

คล. หรอสตรแปรผนของ คล. คอ คะแนนเสยงเสรม (Supplementary Vote) ในการเลอกตง

ประธานาธบดและนายกเทศมนตร ของบอสเนย ลอนดอน และซานฟรานซสโก (ดยอหนาท

182-186)

94. ขอเสย แตกระนน ระบบ คล. กมขอเสยหลายขอเหมอนกน ขอแรกคอ คล. ตองการระดบ

ขนการรหนงสอและตวเลขพอสมควร จงจะใชไดอยางมประสทธผล และเนองจากใชกบเขตเดยว

เบอรเดยว คล.จงมกใหผลลพธทไมเปนสดสวนเมอเทยบกบระบบความเปนตวแทนแบบสดสวน

หรอแมแตในบางกรณ เมอเทยบกบ คนช. อกทง ศกยภาพของระบบ คล. ในการสงเสรมผลลพธ

สายกลางขนอยอยางมากกบเงอนไขรองรบทางสงคมและสถตประชากร ในขณะทระบบ คล.

ไดสงเสรมความปรองดองระหวางกลมชาตพนธในปาปวนวกนในระหวางครสตทศวรรษท 1960

กบ 1970 และถกนำามาใชทนนอกในปจจบน (ดกรณศกษา) แตกถกวพากษวจารณในประเทศ

แถบแปซฟกอกแหงหนงคอ ฟจ ตงแตมการนำามาใชในป ค.ศ. 1997 ยงไปกวานน ตามทไดกลาว

ไวกอนหนานแลววา จากการใชในการเลอกตงวฒสมาชกของออสเตรเลยตงแตป ค.ศ. 1919

ถง 1946 (ดยอหนาท 32) นน ระบบ คล. ใชกบเขตเดยวหลายเบอรทมขนาดใหญไดไมดนก

62 63

ประเทศปาปวนวกนในแปซฟกใต ไดใชระบบเลอกตงทตางกนสองระบบ นนคอ คะแนนเสยง

เผอเลอก (คล. หรอ AV) จากป ค.ศ. 1964 – 1975 เมอยงเปนดนแดนของออสเตรเลย และ

ระบบ คนช. (FPTP) จากป ค.ศ. 1975 – 2002 แลวตงแตนน กกลบไปใชระบบคะแนนเสยง

เผอเลอกอกครงหนง

ประสบการณของประเทศนมความนาสนใจดวยเหตผลหลายประการ ประการแรกทเดยว

ปาปวนวกนเปนหนงในไมกประเทศทกำาลงพฒนา ซงมประวตทไมขาดตอนของการเลอกตงทม

การแขงขนอยางตอเนอง และมการเปลยนแปลงรฐบาลอยางสนตมากมายหลายครง ประการ

ทสอง การเปลยนแปลงระบบเลอกตงจากระบบหนงไปเปนอกระบบหนง มชดของผลสบเนอง

ทคาดไมถง ซงแสดงใหเหนวา ผลทตางกนอนอาจเกดจากระบบเลอกตงทดวาคลายคลงกน

ประการทสาม ปาปวนวกนเปนหนงในไมกประเทศทไดนำามาใช ยกเลก แลวกลบมาใชใหม

ซงระบบเลอกตงหนงใด

ปาปวนวกนรบสบทอดระบบคะแนนเสยงเผอเลอกมาจากออสเตรเลย และไดใชระบบน

ในการเลอกตงสามครงในป ค.ศ. 1964 1968 และ 1972 อยางไรกด ทตางจากออสเตรเลยคอ

สงคมปาปวนวกนมการแบงแยกเปนกลมชาตพนธสงมาก มภาษาทแยกชดมากกวา 850 ภาษา

และมกลมเผาพนธและชนเผาทชงดชงเดนกนหลายพนกลม

ประสบการณของประเทศนสนบสนนคำากลาวอางทวา ระบบ คล. อาจสงเสรมความ

ปรองดองและผอนปรน ในสงคมทแบงแยกกนอยางราวลก โดยเปดโอกาสใหผลงคะแนนสามารถ

แสดงออก ไมเพยงแตการเลอกผสมครในลำาดบหนงเทานน หากในลำาดบทสองและลำาดบถดๆ

ไปดวย เนองดวยธรรมชาตของสงคมปาปวนวกน ภายใตระบบ คล. ผลงคะแนนเกอบทกคน

ใหคะแนนความชอบลำาดบทหนง แกผสมครจากเผาพนธหรอจาก ’บาน’ ของตนเสมอ อยางไร

กด สำาหรบหลายทนง คะแนนเชนนนไมพอสำาหรบผสมครคนใดเลยทจะไดรบเสยงขางมากเดด

ป�ปวนวกน: สงจงใจในก�รเลอกตงเพอคว�มปรองดองระหว�งกลมช�ตพนธเบน ไรล

กรณศกษา: ปาปวนวกน ขาด พวกเขาจงตองการคะแนนความชอบลำาดบทสองจากกลมอนดวย เพอใหไดรบเสยงขางมาก

ผสมครตอง ‘ขาย’ ตวเองแกกลมเผาพนธอนๆ ในฐานะทางเลอก ‘ดทสอง’ ทนาเลอกคนหนง

โดยทวไปหมายความวา จะตองเปนคนทเอาใจใสตอผลประโยชนของทกกลม ไมแคเฉพาะกลม

ของตนเทานน และยงหมายความวา ผสมครทจดตงกลมพนธมตรและรวมมอกน มกประสบ

ความสำาเรจมากกวาผสมครทพยายามเอาชนะจากฐานเสยงของตนอยางเดยว

ผสมครหลายคนจงมแรงจงใจทจะกระทำาการในทางทปรองดองกบเผาพนธอน กลไก

ของระบบยงใหความมนใจวา ผสมครทไดรบชยชนะจะไดรบความสนบสนนดวยเสยงขางมาก

เดดขาดของผลงคะแนน ในกรณจำานวนมากทเดยว ผสมครทชนะมใชผทม ‘กลมกอน’ (‘bloc’)

ผสนบสนนทใหญทสด หากเปนผทสามารถสรางคะแนนนยมทครอบคลมไดหลายกลมมากกวา

ดวยความคดทวา คนช. เปนระบบทเรยบงายกวา ซงอาจมผลคลายๆ กบ คล. ปาปว

นวกนจงไดเปลยนมาใชระบบ คนช. เมอไดรบเอกราชเมอป ค.ศ. 1975 อยางไรกตาม ดวย

แรงจงใจทตางกน ระบบ คนช. ใหมจงนำาไปสผลทตางจากความคาดหวงมากทเดยว เนองจาก

ผสมครไมจำาเปนตองไดคะแนนเสยงขางมากเดดขาดจากผลงคะแนนเพอทจะกำาชย หากตองการ

ใหไดคะแนนมากกวาผสมครจากกลมอนเทานน ผสมครจากเผาพนธทใหญทสด มกกำาชยไปเลย

โดยไมมแรงจงใจทจะรวมมอกบใครอก ความรนแรงจากการเลอกตงไดเพมขน เพราะเปนผล

ประโยชนของผสมครบางคนทจะหยดยงไมใหผสนบสนนคแขงมาลงคะแนน มากกวาจะหาเสยง

กบพวกเขาสำาหรบลำาดบความชอบทสอง ดงทเคยทำาในระบบ คล. ในขณะเดยวกน เนองจากม

เผาพนธจำานวนมากมาย และทกเผาตองการเอาชนะการเลอกตง ผสมครเรยนรวาเขาอาจประสบ

ความสำาเรจดวยคะแนนเสยงสนบสนนอนจำากดมาก

ในการเลอกตงเมอป ค.ศ. 2002 ส.ส. มากกวาครงหนงในรฐสภา ไดรบเลอกตงเขามา

ดวยคะแนนเสยงนอยกวารอยละ 20 ของคะแนนเสยงทงหมด ผสมครหลายคนไดเขามานง

ในสภาดวยคะแนนเสยงเพยงรอยละ 5 เทานน ในวฏจกรการเลอกตงทครอบงำาดวยประเดน

การคอรรปชน รวมทงการเมองทองอำานาจและเงนมากขนทกทนน จงมกโลบายการหาเสยง

ทออกไปทางลบในหลายๆ วธ เชนสงเสรมใหผสมครฝายตรงขามลงแขงเพอจะทำาใหฐานเสยง

ของเผาพนธทโดดเดนเปน ‘เสยงแตก’ เรองนมาเพมแรงกดดนใหนำาระบบ คล. กลบมาใชใหม

ในป ค.ศ. 2003 รฐสภาปาปวนวกนจงรบเอาสงทรฐสภาเรยกวา การลงคะแนนตามลำาดบความ

ชอบท ‘จำากด’ มาใชใหมสำาหรบการเลอกตงใดๆ ในอนาคต ผลงคะแนนจะตองแสดงลำาดบความ

ชอบอยางนอยสามลำาดบ

กรณของปาปวนวกนแสดงใหเหนวา สงทยอมรบกนวาเปนภมปญญาเกยวกบระบบเลอก

ตงนน ขนอยกบโครงสรางทางสงคมทเกยวของมใชนอย ถงแมจะใชระบบ คนช. ปาปวนวกน

กมระบบพรรคการเมองทออนตวมาก มฐานอยบนปจเจกบคคลมากกวาอดมการณ รฐบาลทก

รฐบาลทมาจากการเลอกตงระบบ คนช. เปนรฐบาลผสมทออนแอ บางครงมการเปลยนรฐบาล

กรณศกษ�: ป�ปวนวกน

ระบบเลอกตงสองรอบเปนระบบคะแนนนำา/เสยงขางมากซงจะมการจดการเลอกตงรอบสองขน ถาไมมผสมครหรอพรรคใดไดคะแนนในระดบทกำาหนดในการเลอกตงรอบแรก สวนใหญมกกำาหนดใหไดเสยงขางมากเดดขาด (รอยละ 50 บวกหนง) ระบบเลอกตงสองรอบอาจนำาเอาระบบคะแนนนำา/เสยงขางมากมาใชในกรณทมผสมครมากกวาสองคนแขงกนในรอบสอง โดย คนทไดคะแนนนำาเปนผชนะ โดยไมคำานงวาจะไดเสยงขางมากเดดขาดหรอไม หรออาจใชแบบตดเชอก คอใหผสมครคะแนนสงสดสองคนจากรอบแรกลงแขงกนในรอบทสอง

64 65

กลางสภาพอๆ กบการเปลยนโดยการเลอกตง ระบบตวแทนแบบเขตเดยวเบอรเดยว สงผลให

นกการเมองเปลยนหนากนไปมากระหวางการเลอกตงแตละครง เพราะสมาชกไมสามารถปลก

ตวจากการประชมในสภาทพอรตมอเรสบ (Port Moresby) และไปปรากฏตวใหคนเหนในเขต

เลอกตงของตนพรอมกนได

เมอเปนเชนน ผแทนจากทองถนหลายคน ไดพฒนาความรสกทรอนแรงวา ตนมสภาพ

พรอมรบผดตอองครวมของผเลอกตงของตน ถาไมมความรสกเชนน โอกาสทจะไดรบเลอกตง

กลบมาอกครงกมนอยนด เรองนกสอดคลองกบองครวมของผเลอกตงทมความรสกรอนแรง

วา หนาทของผแทนของตน คอการนำาประโยชนมาสชมชนโดยตรง ตามประเพณชาวเมลา

นเซยนทวา ‘คนใหญคนโต’ ตองใหชมชนของเขาไดรบสวนแบงจากความมงคงและโชคลาภ

ของเขาดวย ดงทผแทนคนหนงกลาวไวอยางนาจดจำาวา 'เมอประชาชนเลอกผมเขาสรฐสภา

พวกเขาคดวาผมเปนเจาของธนาคารแหงปาปวนวกน’

ภายใตระบบ คล. ความรสกพรอมรบผดชอบเชนน มแนวโนมทจะแผกระจายครอบคลม

กลมตางๆ จำานวนหนง ฉะนน จงชวยจดการความขดแยงระหวางกลมชาตพนธ อยางไรกด

เรองนเองสะทอนถงการแตกเปนเสยงๆ ของสงคมของประเทศ

ระบบเลอกตงสองรอบ (ลสร. หรอ TRS)

95. ลกษณะสำาคญของระบบเลอกตงสองรอบเปนไปตามชอคอ ไมใชการเลอกตงรอบเดยวแตม

สองรอบ ซงมกจะหางกนประมาณหนงหรอสองสปดาห รอบแรกจดขนทำานองเดยวกบการเลอก

ตงรอบเดยวแบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก รปแบบทพบบอยทสดของระบบเลอกตงสองรอบคอ

รอบแรกจะใชระบบ คนช. อยางไรกด มความเปนไปไดทจะดำาเนนการเลอกตงสองรอบแบบเขต

เดยวหลายเบอรทใชคะแนนเสยงเปนพวง (เหมอนในครบาต) หรอใชคะแนนเสยงเปนพวงสำาหรบ

พรรค (เหมอนในมาล) ผสมครหรอพรรคทไดคะแนนเสยงในสดสวนทระบไวของคะแนนเสยง จะ

ไดรบเลอกตงทนท โดยไมตองมการหยอนบตรรอบสอง โดยปกต สดสวนดงกลาวคอเสยงขาง

มากเดดขาดของคะแนนเสยงจากบตรด แมวาหลาย

ประเทศใชตวเลขสดสวนทตางออกไปสำาหรบการ

เลอกตงสองรอบทใชเลอกประธานาธบด (ดยอหนา

ท 179) หากไมมผสมครหรอพรรคใดไดเสยงขางมาก

เดดขาดในรอบแรก เมอนนยอมมการลงคะแนนรอบ

สองและผชนะในรอบนจะไดรบการประกาศชอเปนผ

ไดรบเลอกตง

96. รายละเอยดของการเลอกตงในรอบสองจะแตก

ตางในทางปฏบตไดแลวแตกรณ วธทใชกนมากทสด

คอ การแขงขนกนแบบตดเชอกอยางตรงไปตรงมา

ระหวางผสมครทไดคะแนนสงสดจากรอบแรกสอง

คน ซงเรยกวา ลสร. แบบเสยงขางมากรอบตดเชอก

วธนจะใหผลเปนเสยงขางมากเดดขาด เพราะหนงในผเขารวมสองคนยอมไดรบเสยงขางมาก

เดดขาดและกำาชย วธทสองคอ ลสร.แบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก ซงใชในการเลอกตงสภา

นตบญญตของฝรงเศส อนเปนประเทศทมกถกนำาไปเชอมโยงบอยทสดกบการเลอกตงสองรอบ

ในการเลอกตงเชนน ผสมครคนใดกตามทมคะแนนเสยงในรอบแรกเกนกวารอยละ 12.5 ของผ

มสทธเลอกตงตามทะเบยน ยอมมสทธลงแขงขนในรอบสองได ใครกตามทไดคะแนนสงสดใน

รอบสองจะเปนผชนะ โดยไมตองคำานงถงวาจะไดรบคะแนนเสยงขางมากเดดขาดหรอไม วธน

จงตางจากวธเสยงขางมากรอบตดเชอก คอระบบนไมใชเสยงขางมากโดยแทจรง เพราะอาจจะ

มผสมครมากถงหาหกคนลงแขงขนในรอบทสองของการเลอกตง

97. มการนำาระบบเลอกตงสองรอบมาใชกบการเลอกตงองคกรนตบญญตแหงชาต 22 แหง และ

เปนวธการทใชบอยทสดทวโลกสำาหรบการเลอกตงประธานาธบดทางตรง (ดยอหนาท 178)

พรอม ๆ กบฝรงเศส หลายประเทศซงใช ลสร. เคยเปนเขตปกครองของสาธารณรฐฝรงเศส

มากอน หรอไดรบอทธพลทางประวตศาสตรในทางใดทางหนงจากฝรงเศส สำาหรบการเลอกตง

ระบบและผลสบเนอง

66 67

เขาสองคกรนตบญญต มการนำาระบบ ลสร. ไปใชในแอฟรกาแถบใตซาฮาราซงใชภาษาฝรงเศส

ไดแกสาธารณรฐแอฟรกากลาง คองโก (บราซซาวลล) กาบอง มาล มอรทาเนย และโตโก ม

การนำาไปใชในอยปตในแอฟรกาตอนเหนอ ในหมเกาะโคโมรอส ไฮต อหราน ครบาส และเวยดนาม

และมการนำาไปใชในสาธารณรฐหลงยคโซเวยตบางแหง (เบลารส ครกซสถาน เตรกเมนสถาน

และอสเบกสถาน) มอกสองสามประเทศเชน จอรเจย คาซคสถาน และทาจกสถาน ทใชระบบ

ลสร. ในการเลอกผแทนแบบแบงเขต อนเปนสวนหนงของการเลอกตงระบบผสม

98. ขอด

ก. ขอแรกทสำาคญทเดยว ระบบ ลสร. เปดทางใหผลงคะแนนมโอกาสครงทสองในการลงคะแนน

ใหผสมครทตนเลอก หรอแมแตจะเปลยนใจระหวางรอบแรกกบรอบทสองกได ระบบนจงมลกษณะ

รวมบางประการกบระบบตามลำาดบความชอบ เชน คล. ซงใหผลงคะแนนเรยงผสมครตามลำาดบ

ความชอบ ขณะทระบบนยงใหผลงคะแนนไดเลอกใหมอยางเตมทในรอบสองตามความปรารถนา

ข. ระบบ ลสร. อาจเออใหตอผลประโยชนอนหลากหลายมาตกผลกรวมกน เพอสนบสนนผสมคร

ทประสบความสำาเรจในรอบแรก กอนทจะไปสการลงคะแนนรอบสองได ดงนน จงเออตอการ

ตอรองและแลกเปลยนผลประโยชนระหวางพรรคและผสมครตางๆ ทงยงทำาใหพรรคและองค

รวมของผเลอกตงสามารถมปฏกรยาตอการเปลยนแปลงของภมทศนทางการเมอง ซงเกดขน

ระหวางการลงคะแนนรอบแรกกบรอบทสอง

ค. ระบบ ลสร. ชวยลดปญหา ‘เสยงแตก’ อนเปนสถานการณทเกดขนบอยในการเลอกตงระบบ

คะแนนนำา/เสยงขางมาก ซงพรรคหรอผสมครทคลายคลงกนสองพรรค ทำาใหคะแนนเสยงทรวม

กนสนนสนนทงสองพรรค แตกออกระหวางกน จงเทากบเปดชองใหผสมครทไดรบความนยม

นอยกวาไดกำาชยไป อกประการหนง เนองจากผเลอกตงไมตองเรยงลำาดบผสมครเพอแสดง

ถงการเลอกในลำาดบทสอง ระบบ ลสร. อาจเหมาะสมกบประเทศทมอตราการไมรหนงสอสง

มากกวาระบบซงใชตวเลขจดลำาดบความชอบ เชน ระบบคะแนนเสยงเผอเลอก (คล.) หรอระบบ

คะแนนเสยงเดยวโอนได (คอ.)

99. ขอเสย

ก. ระบบ ลสร. กอใหเกดแรงกดดนมใชนอยตอการบรหารจดการการเลอกตง โดยกำาหนดให

จดการเลอกตงรอบสองภายในเวลาทสนหลงการเลอกตงรอบแรก ดงนน จงมปจจยการเพมขน

อยางมนยสำาคญ ทงเพมคาใชจายของกระบวนการเลอกตงทงหมด และเพมชวงเวลาระหวาง

วนเลอกตงกบวนประกาศผล จดออนนอาจนำาไปสความไรเสถยรภาพและความไมแนนอนได

ระบบ ลสร. ยงไปเพมภาระแกผลงคะแนนดวย และบางครงมผไปใชสทธลดลงมากระหวางการ

เลอกตงรอบแรกกบรอบสอง

ข. ระบบ ลสร. รบเอาขอดอยของระบบ คนช. ไวหลายประการ ผลงานวจยแสดงใหเหนวา ใน

ฝรงเศส ลสร. กอใหเกดผลลพธทไมเปนสดสวนมากทสด เมอเทยบกบประเทศประชาธปไตยตะวน

ตกใด ๆ และ ลสร. มแนวโนมทจะทำาใหระบบพรรคการเมองในระบอบประชาธปไตยใหมแตกแยก

ค. ปญหารายแรงทสดปญหาหนงของระบบ ลสร. คอนยทมตอสงคมซงแตกแยกอยางราวลก ใน

แองโกลา เมอป ค.ศ. 1992 ในการเลอกตงทนาจะเปนการสรางสนตภาพ โจนาส ซาวมบ ผนำา

กบฏ มาเปนลำาดบสองดวยคะแนนรอยละ 40 ของคะแนนเสยงของการเลอกตงประธานาธบด

ในระบบ ลสร. สวนคแขงคอ โฮเซ ดอส ซนโตส ไดคะแนนรอยละ 49 โดยทมความชดเจนวา

เขานาจะพายแพในรอบตดเชอก เขามแรงจงใจนอยมากทจะเลนเกมประชาธปไตยในฐานะฝาย

คาน และโดยฉบพลนทนท เขาหนไปเรมทำาสงครามกลางเมองในแองโกลาใหม ซงดำาเนนตอมา

อกหนงทศวรรษ ในคองโก (บราซซาวลล) ในป ค.ศ. 1993 ลทางทวา รฐบาลจะชนะการเลอกตง

ในรอบสองของระบบ ลสร. อยางทวมทนนน ทำาใหฝายคานควำาบาตรการเลอกตงรอบสองและ

จบอาวธขนตอส ในทงสองกรณ สญญาณทชดเจนวาฝายหนงมททาวาจะแพการเลอกตง ไดจด

ประกายความรนแรงขน ในอลจเรยในป ค.ศ. 1992 ผสมครของพรรคแนวรวมกอบกอสลาม

(Islamic Salvation Front, FIS) มคะแนนนำาในรอบแรก และทหารกไดเขามาแทรกแซงเพอลม

เลกการเลอกตงรอบสอง

ระบบและผลสบเนอง

68 69

ครกซสถ�น: เพทบ�ยก�รเลอกตงในเอเชยกล�งยยน ฮสก

กรณศกษา: ครกซสถาน

ในเอเชยกลางรวมสมย การเลอกตงเปนเหมอนเวทละครการเมองพอๆ กบการแขงขนเพอ

เขาสตำาแหนง ภายหลงการแตกสลายของสหภาพโซเวยตในปลายป ค.ศ. 1991 ประเทศเกอบ

ทกประเทศในภมภาค ตกอยในการปกครองโดยคนคนเดยว หรอไมกเขาสสงครามกลางเมอง

การเลอกตงทมการแขงขนกนบาง ทจดขนในเดอนทายๆ ของระเบยบโซเวยต ไดเปดทาง

สการเลอกตงดวยบรรยากาศแซซรองในปแรกๆ ของการเปนเอกราช ซงอำานาจทางการเมอง

มารวมศนยอยในมอของประธานาธบดผสถาปนาประเทศมากขนทกท ในชวงเวลาหนง ดเหมอน

วาครกซสถานอาจตานทานความเยายวนของลทธอำานาจนยมได อยางไรกด เมอมาถงกลาง

ครสตทศวรรษท 1990 ประธานาธบดไดเรมจำากดความสามารถของสงคม ในการควบคมรฐ

และในการทำาใหผแทนมสภาพพรอมรบผดตอสงคม

การเลอกตงทนำาประธานาธบดคนแรกและคนเดยวของประเทศ คอ อาสการ อาเคฟ

(Askar Akaev) ขนสอำานาจนน แสดงใหเหนถงบทบาทของการเปลยนกฎกตกา ทสงผลเปนการ

ปรบแตงผลการเลอกตงได ในชวงทายของยคโซเวยต รฐสภาเปนผสรรหาประมขของมลรฐ

หรอประธานของสภาโซเวยตสงสดของแตละสาธารณรฐ ในครกซสถานกฎหมายเลอกตง

บญญตวา ถารฐสภาลมเหลวในการสรรหาผชนะภายหลงการเลอกตงสองรอบแลว ใหถอวา

ผสมครทกคนเปนผขาดคณสมบตหมด ในเดอนตลาคม ค.ศ. 1990 กฎกตกาการเลอกตงท

แสนประหลาดขอน เปดทางให อาเคฟ ไดรบชยในการเลอกตงของรฐสภารอบถดไป ใหขน

ดำารงตำาแหนงประมขของมลรฐของสาธารณรฐครกซ ในฐานะผภกดตอกอรบาชอฟ เขาไม

คอยเปนทนบถอและถกคดคานโดยฝายอนรกษททรงพลงภายในพรรคคอมมวนสตครกซ ในป

ตอมา ครกซสถานกเหมอนกบสาธารณรฐอนๆ ของโซเวยตเกอบทงหมด ทไดนำาเอาการเลอก

ตงทางตรงมาใชกบตำาแหนงประธานาธบด ทออกแบบใหมใหมอำานาจเหนออำานาจของพรรค

คอมมวนสตซงกำาลงลมสลาย ในเดอนตลาคม ค.ศ. 1991 กอนหนาทครกซสถานจะเปนประเทศ

เอกราชเพยงไมกสปดาห อาเคฟไดชยชนะในการเลอกตงเปนประธานาธบดอยางไมมคแขง

เขามชยในการเลอกตงประธานาธบดตดตอกนมาอกสองครง คอในเดอนธนวาคม ค.ศ. 1995

และธนวาคม ค.ศ. 2000 ในรอบแรกดวยคะแนนเสยงทสงมาก แมวาจะมรายงานการละเมด

กฎกตกาอยางกวางขวาง ในระหวางการเลอกตงทงสองครง

กฎกตกาทใชในการเลอกตงประธานาธบดในครกซสถาน เปนสวนผสมขององคประกอบ

ตามประเพณปกตและไมปกต การเลอกตงจะจดขนทกหาป ในระบบเลอกตงสองรอบแบบเสยง

ขางมากในรอบตดเชอก ถาไมมผสมครคนใดไดคะแนนเสยงขางมากเดดขาดในรอบแรก ผสมคร

สองคนทมคะแนนสงสดกเขาสรอบสอง แลวผทไดคะแนนมากทสดกเปนผชนะ จะตองจดใหม

การเลอกตงใหมถามผใชสทธเลอกตงนอยกวาครง ไมวาในรอบแรกหรอรอบสอง ประธานาธบด

สามารถดำารงตำาแหนงไดไมเกนสองวาระ แมนในกรณน ศาลรฐธรรมนญของครจซสถานมวนจฉย

ทตางจากศาลของสหพนธรฐรสเซยวา ใหมขอยกเวนไมนบวาระแรกสำาหรบประธานาธบด

ผครองตำาแหนงอย เพราะวาวาระแรกนนเรมตนกอนทบทบญญตวาดวยการจำากดวาระจะม

ผลบงคบใช ตามรฐธรรมนญป ค.ศ. 1993

ในการเขารบเลอกตงเปนประธานาธบด ผสมครตองมอายอยางนอย 35 ป และไมเกน

65 ป ผสมครตองมคณสมบตครบตามเงอนไขหลายขอ ขอแรกคอตองผานการสอบทจดโดย

คณะกรรมาธการภาษาเพอใหแนใจวาเปนผมความคลองแคลวในการใชภาษาของรฐ คอภาษา

ครกซ ขอกำาหนดนนำามาใชเพอไมสนบสนนใหชาวรสเซยหรอชาวครกซททำาตวเปนรสเซย

ลงแขงขนเปนประธานาธบด ขอกำาหนดนใชบงคบในการเลอกตงป ค.ศ. 2000 เพอตดสทธ

เฟลกส คลอฟ (Feliks Kulov) ซงเปนคแขงของอาเคฟทโดดเดนทสด ขอสองคอ ผสมคร

ตองจายเงนวางมดจำาจากกระเปาของตนเอง เปนมลคาเทากบ 1,000 เทาของคาจางรายเดอน

ขนตำา ซงพอๆ กบรายไดของคนยากจนทหามาทงชวต ผสมครตองไดรบคะแนนเสยงไมตำากวา

รอยละ 10 ของคะแนนเสยงเพอทจะไดเงนมดจำาคน และมขอเสนอทกำาลงถกเถยงกนในสภา

วา ควรจะเพมคะแนนเสยงขนตำาน เปนรอยละ 15 หรอไม อปสรรคเพมเตมอกประการหนง

ในการสมคร คอขอกำาหนดทวาผสมครตองมผลงลายมอชอสนบสนน 50,000 ชอ ซงอยางนอย

รอยละ 3 ตองมาจากแตละเขตปกครองทงแปดเขตของประเทศ บทบญญตนมไวเพอใหมนใจ

วา ประธานาธบดจะมเสยงสนบสนนเพยงพอทงในภาคเหนอและภาคใต ซงชนชนนำาไมลงรอย

กนมาหลายปแลว

กฎกตกาทใชกบการเลอกตงประธานาธบดในครกซสถาน มเสถยรภาพมากกวาเมอ

เทยบกบการเปลยนแปลงบอยๆ ในระบบเลอกตงรฐสภา บางทการเปลยนแปลงทหวอหวาทสด

ไดเกดแกขนาดและโครงสรางของรฐสภา ครกซสถานทเปนเอกราชไดรบสบทอดรฐสภาทม

สภาเดยวมาจากยคโซเวยต โดยเปนสภาทมผแทน 350 คน ผไดรบเลอกตงเมอเดอนกมภาพนธ

ค.ศ. 1990 โดยใชเขตเดยวเบอรเดยวและระบบลงคะแนนสองรอบ จากการแกไขรฐธรรมนญดวย

การลงประชามตในป ค.ศ. 1994 ซงเปนวธโปรดของ ประธานาธบด ทจะเพมอำานาจของตนเอง

กรณศกษ�: ครกซสถ�น

70 71

และลดอำานาจของรฐสภา รฐสภาทมสภาเดยวไดถกแทนทดวยระบบสภาค โดยมสภานตบญญต

ทมสมาชก 60 คน และสภาผแทนประชาชน (Assembly of People’s Representatives) ทม

สมาชก 45 คน ในการเลอกตงสมาชกรฐสภาเมอเดอนกมภาพนธ ค.ศ. 1995 และ กมภาพนธ

2000 สมาชกสภาผแทนประชาชนทงหมด และสมาชกสภานตบญญต 45 คน ไดรบเลอกตง

จากเขตเดยวเบอรเดยว 45 เขต โดยใชระบบลงคะแนนสองรอบ ทนงทเหลออก 15 ทนงของ

สภานตบญญตมาจากการเลอกตงในระบบการเปนตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ (ตสบ.

หรอ List PR) โดยใชบญชรายชอปด และใชประเทศเปนเขตเลอกตง โดยมเกณฑคะแนน

ขนตำา (threshold) อยางเปนทางการทรอยละ 5 นนคอ พรรคจะตองไดรบคะแนนเสยง

อยางนอยรอยละ 5 ของคะแนนเสยงทวประเทศเพอจะมตวแทนในรฐสภา สำาหรบทนง 15 ท

ของการเปนตวแทนแบบสดสวนน แตละพรรคมสทธทจะสงบญชรายชอของบคคล 30 คน และ

ในกรณทผสมครจากบญชรายชอลงสมครและชนะการเลอกตงแบบเขตเดยวเบอรเดยว ชอของ

เขาจะถกถอดออกจากบญชรายชอพรรค

การลดจำานวน ส.ส.จาก 350 คนเหลอเพยง 105 คน ทแสดงใหคนทวไปเขาใจวา ออกแบบ

เพอประหยดคาใชจายนน เปนการอำานวยความสะดวกใหแกประธานาธบดในการควบคมรฐสภา

โดยขยายขนาดของเขตเดยวเบอรเดยวเปนสามเทา ดงนน จงลดความสามารถของพรรคเลก

พรรคนอยทจะไดชยชนะ การใชระบบการเปนตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ ทมผแทน

เพยงหยบมอเดยวในรฐสภาใหม กไมไดชดเชยความเสยเปรยบของพรรคเลกๆ ทจะมโอกาส

ไดทนงในรฐสภาขนาดจวสกเทาไร

ยงไปกวานน การเลอกตงหลงยคคอมมวนสต ยงทำาใหเกดรฐสภาทมองคประกอบตางไป

อยางมากจากสภาโซเวยตทเคยเปนตรายางมากอน การคดเลอกผสมครโดยพรรคคอมมวนสต

ทำาใหไดองคกรซงสมาชกผผานกระบวนการคดสรร จะครอบคลมภาคสวนตางๆ ของสงคม

โดยกวาง ในเชงเปรยบตาง สภาหลงยคคอมมวนสตในครกซสถาน มแตบรษเกอบทงหมด

และมเจาหนาทบรหาร กบมพวกเศรษฐรนใหมมากมายเกนสดสวน

เมอเรวๆ น ครกซสถานไดเปลยนกฎกตกาสำาหรบการเลอกตงรฐสภาอกครงหนง การ

แกรฐธรรมนญทผานการรบรองโดยการลงประชามตในเดอนกมภาพนธ ค.ศ. 2003 จะมผล

เปนการแทนทระบบสภาคทมสมาชก 105 คน ดวยสภาเดยวทมสมาชก 75 คน ในการเลอก

ตงครงตอไป กฎหมายเลอกตงใหมทออกในเดอนมกราคม ค.ศ. 2004 และถกวพากษวจารณ

มากทงจากภายในและภายนอกครกซสถาน กำาหนดวา ส.ส. 75 คนจะมาจากการเลอกตงแบบ

เขตเดยวเบอรเดยว โดยใชการลงคะแนนสองรอบทใชคะแนนขางมากในรอบตดเชอก การลด

ขนาดของสภาใหเลกลง และการยกเลกทนงจากระบบบญชรายชอ นาจะยงทำาใหความเปน

ตวแทนจากชนกลมนอยลดนอยลงไปอก และกลบไปเพมอทธพลของฝายบรหารเหนอฝาย

นตบญญต รวมทงไปตดตอนระบบพรรคซงออนแออยแลวใหปอแปลงไปอก อกทงอาจสราง

กรณศกษ�: ครกซสถ�น

ความเขมแขงใหแกภมภาคทมจดเดนดานการเมอง โดยใหผนำาพรรคในสวนกลางมอทธพล

นอยลงในการสรรหาผสมคร

เนองจากรฐสภาระยะหลงนมจำานวนทนงทนอยลง ทำาใหเขตเลอกตงมพนทกวางขวาง

ขน จงเปนการงายขนสำาหรบกลมชาตพนธครกซทจะมชยชนะไดทนงมากกวาพวกชนกลมนอย

ในขณะทกลมชาตพนธครกซซงเปนคนสวนใหญ มความเปนตวแทนมากเกนในรฐสภา ชนกลม

นอยทมหนาแนนพอสมควร ไดแกชาวอซเบค รสเซย และเยอรมน จงมความเปนตวแทนตำา

เกนไป โดยเฉพาะชาวอซเบคทมสวนแบงทนงนอยกวาครงหนงของสวนแบงประชากรของพวกเขา

ในหลายปทผานมา ฝายคานทางการเมองในครกซสถานประสบความยากลำาบาก

ยงขน ทจะเขาแขงขนในการเลอกตงประธานาธบดและรฐสภา การทฝายตลาการ คณะกรรมการ

การเลอกตง และคณะกรรมาธการภาษาคอยคลอยตามอำานาจของประธานาธบด นำาไปส

การเลอกดำาเนนคด และการเลอกทำาใหผสมครขาดคณสมบต ยงไปกวาน อทธพลของประธานาธบด

ตอสอมวลชน ไดกนทาฝายคานจากการหาเสยงอยางมประสทธผล ตวอยางเชน ในการ

เลอกตงประธานาธบดป ค.ศ. 2000 ประธานาธบดอาเคฟไดรบจดสรรเวลาออกอากาศ

หาเสยงเกอบสบชวโมงผานทาง KTR ซงเปนสถานวทยโทรทศนแหงชาต ในขณะทคแขง

สำาคญของเขาไดเวลาออกอากาศไมถงหานาท สอมวลชนตางชาต ซงเปนหนงในไมก

แหลงขาวทรายงานการรณรงคหาเสยงอยางอสระ ถกขมขวาจะถกลงโทษทางกฎหมาย

ถาวจารณผสมครฝายทกมอำานาจ ความไมชอบมาพากลในการลงคะแนนมอยอยางกวางขวาง

การดำาเนนการการเลอกตงรวมทงการเปลยนแปลงกฎกตกาการเลอกตง ไดขดขวางพฒนา

การของการแขงขนทางการเมองในครกซสถาน

ในชวงเวลาเกอบทงหมดของทศวรรษแรกทเปนเอกราช การเลอกตงสมาชกเขาสสภา

ทตำากวาระดบชาตนน ใชการลงคะแนนสองรอบในเขตเดยวเบอรเดยว อยางไรกตาม นบแต

ป ค.ศ. 1999 เปนตนมา การเลอกตงสภาทองถนและสภาภมภาค ใชระบบคะแนนเสยงเดยว

โอนไมได (คอม. หรอ SNTV) ในเขตเดยวหลายเบอร แมวาผวาการของภมภาคทง 7 ภาค

ยงคงมาจากการแตงตงโดยประธานาธบด แตหวหนาฝายบรหารของเมอง อำาเภอและหมบาน

ในปจจบน ลวนมาจากการสรรหาโดยสมาชกสภาทองถน แตแบบแผนนมขอยกเวนสำาหรบเมอง

หลวงบสเคก ซงผวาการมาจากการเลอกตงโดยตรง

เชนเดยวกบในจอรเจยกบยเครน การใชเพทบายในการจดการกฎกตกาการเลอกตง

และในการดำาเนนการเลอกตง ทำาใหในทสดการเลอกตงเองกขาดความชอบธรรมลง ซงมสวน

ทำาใหเกดการปฏวตในครกซสถาน เมอวนท 24 มนาคม ค.ศ. 2005 ทโคนลมอำานาจของระบอบ

ประธานาธบดอาเคฟ และจดใหมการทบทวน ทงรฐสภาทเพงไดรบการเลอกตง และระบบของ

กฎกตกาการเลอกตงทงระบบ

การเปนตวแทนแบบสดสวนตองใชเขตเลอกตงทมสมาชกมากกวาหนงคน

72 73

ระบบการเปนตวแทนแบบสดสวน

การเปนตวแทนแบบสดสวนคออะไร

100. เหตผลทรองรบระบบการเปนตวแทนแบบสดสวน (ตส. หรอ PR) ทงหมด คอการจงใจ

แปลผลสวนแบงคะแนนเสยงของพรรค ใหเปนสดสวนทสมนยกนของจำานวนทนงในองคกร

นตบญญต ระบบนมรปแบบสำาคญ สองรปแบบคอ ระบบการเปนตวแทนแบบสดสวนทใชบญช

รายชอ (ตสบ. หรอ List PR) และระบบคะแนนเสยงเดยวโอนได (คอ. หรอ STV) ตส. ตองใช

เขตเดยวหลายเบอร เพราะเปนไปไมไดทจะแบงทนงเดยวทไดรบเลอกตงในโอกาสเดยวกน

ออกเปนสดเปนสวน ในบางประเทศ เชน อสราเอล กบเนเธอรแลนด ทงประเทศจดเปนเขต

เลอกตงเดยว ประเทศอนๆ อาท อารเจนตนา หรอโปรตเกส ใชจงหวดเปนเขตเลอกตง

ในขณะทอนโดนเซยกำาหนดพสยของขนาดทยอมรบไดของเขตเลอกตง และใหเปนภารกจของ

คณะกรรมการการเลอกตงทจะไปกำาหนดเขตเลอกตงเอง

101. โดยปกต ระบอบประชาธปไตยใหมหลายแหงจะเลอกระบบ ตส. สวนระบอบประชาธปไตย

ทลงหลกปกฐานแลว 23 แหง ใชสตรแปรผนบางสตรของ ตส. (ดตารางท 2) ระบบ ตส. เปน

ระบบหลกในละตนอเมรกา แอฟรกา และยโรป ในบรรดาระบบ ตส. 72 ระบบทกลาวถงในคมอ

เลมน เกอบทกระบบใชบางรปแบบของ ตสบ. มเพยงสองระบบทใช คอ.

102. มประเดนสำาคญหลายประเดน ซงอาจมผล

อยางมากตอการทำางานของระบบ ตส. ในทางปฏบต

ยงจำานวนผแทนทจะไดรบการเลอกตงมมากขนใน

หนงเขต (ดยอหนาท 113-118 ในเรองขนาดของเขต

เลอกตง) ระบบเลอกตงกยงมความเปนสดสวนมากขน ระบบ ตส. ยงมความแตกตางกนในเรอง

ของพสยการเลอกทมใหแกผลงคะแนน คอใหผลงคะแนนเลอกพรรคการเมอง เลอกผสมครเปน

รายบคคล หรอเลอกไดทงสองอยาง

103. ขอด ในหลายดาน ขอเสนอไวทสนบสนน ระบบ ตส. ทหนกแนนทสด มาจากการทระบบน

เลยงผลลพธทผดหลกการของระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก และสามารถทำาใหไดมาซงองคกร

นตบญญตทมความเปนตวแทนไดดกวา สำาหรบระบอบประชาธปไตยใหมหลายแหง โดยเฉพาะ

ระบอบซงเผชญกบการแบงแยกทางสงคมอยางราวลก การรวมกลมทมนยสำาคญทงหมดเขาไป

อยในองคกรนตบญญต อาจเปนเงอนไขทเกอบจำาเปนสำาหรบการผนกกำาลงกนของประชาธปไตย

ความลมเหลวทจะทำาใหมนใจไดวา ทงเสยงสวนนอยและเสยงสวนใหญมสวนในการพฒนาระบบ

การเมอง อาจมผลสบเนองทหมายถงความหายนะกได (ดกรณศกษาวาดวยเลโซโท)

104. โดยทวไป ระบบ ตส. ไดรบการชนชม ดวยวาเปนระบบท

ก. แปลผลจากการลงคะแนนเสยงใหเปนทนงอยางซอตรง ดงนน จงหลกเลยงผลลพธบาง

ประการทบนทอนเสยรภาพและ ‘ไมเปนธรรม’ ไดดกวาผลทมาจากระบบเลอกตงแบบคะแนน

นำา/เสยงขางมาก ‘ทนงแถม’ สำาหรบพรรคใหญเหลอนอยทสด และพรรคเลกอาจเขาถงองคกร

นตบญญตได ดวยคะแนนเสยงจำานวนนอย

ข. สงเสรมและตงเงอนไขใหมการจดตงพรรคหรอกลมของผสมครทคดเหมอนกน เพอจดทำา

บญชรายชอกนขนมา เรองนอาจทำาใหเกดความชดเจนในเรองนโยบาย อดมการณ หรอภาวะ

ผนำาภายในสงคมได โดยเฉพาะเมอยงไมมการจดตงระบบพรรคการเมองขน ดงตวอยางของ

ตมอรตะวนออกยามทไดรบเอกราช

ค. มคะแนนสญเปลานอยมาก เมอเกณฑคะแนนขนตำาอยในระดบตำา คะแนนเสยงเกอบทงหมด

ของการลงคะแนนในระบบ ตส. จะนำาไปสการเลอกตงผสมครทเปนผลจากการเลอก เรองนจะไป

เพมการรบรของผลงคะแนน วาคมคาทจะเดนทางไปยงทเลอกตงในวนเลอกตง เพราะเขามนใจ

มากขนวา เสยงของตนจะทำาใหเกดความแตกตางตอผลการเลอกตง แมวาจะเลกนอยเพยงใด

ง. เอออำานวยใหพรรคเสยงขางนอยเขาถงการเปนตวแทน ยกเวนกรณทเกณฑคะแนนขนตำา

จะสงกวาธรรมดา หรอขนาดของเขตเลอกตงจะเลกผดปกต พรรคการเมองใดๆ ทไดรบอตรา

รอยละของคะแนนเสยงเพยงเลกนอย กสามารถมตวแทนในองคกรนตบญญตได เรองนทำาให

หลกการการรวมทกฝายเปนจรง ซงอาจมความสำาคญยงตอเสถยรภาพในสงคมทแบงแยก

และมประโยชนตอการตดสนใจในระบอบประชาธปไตยทลงหลกปกฐานแลว

จ. สงเสรมใหพรรครณรงคหาเสยงนอกเขตทตนมความเขมแขงอยแลว หรอในพนททคาดวา

คะแนนเสยงจะคคกน แรงจงใจของระบบ ตส. คอการทำาใหไดคะแนนเสยงรวมมากทสด โดย

ไมตองคำานงวาเสยงนนจะมาจากพนทใด ทกคะแนนเสยง แมจะมาจากพนททพรรคมเสยงนอย

กทำาใหพรรคมโอกาสไดทนงเพมอกหนงทนงได

ฉ. จำากดการเตบโตของ ‘เขตอทธพลทางภมภาค’ เนองจากระบบ ตส. สงเสรมใหพรรคเสยง

ขางนอยไดรบทนงสวนนอย ระบบจงมโอกาสนอยกวาทจะนำาไปสสถานการณซงพรรคเดยว

ครอบครองทนงทงหมดในจงหวดหรอเขตเลอกตงหนงใด ขอนกมความสำาคญเปนพเศษ

ตอชนกลมนอยในจงหวด ซงอาจไมมการกระจกตวในภมภาคอยางมนยสำาคญพอ หรอไมมทาง

อนใดทจะเขาถงอำานาจได

ช. นำาไปสนโยบายทมความตอเนองและเสถยรภาพมากขน ประสบการณจากยโรปตะวนตก

ชแนะวา ระบบ ตส. ในระบอบรฐสภาเหนอชนกวาในแงความยนยาวของรฐบาล การมสวนรวม

ของผลงคะแนน และสมรรถภาพทางดานเศรษฐกจ เหตผลเบองหลงการกลาวอางดงกลาวคอวา

ระบบและผลสบเนอง

74 75

การผลดกนไปผลดกนมาขนเปนรฐบาลระหวางพรรคการเมองสองพรรคทมอดมการณทางการ

เมองตางขวกน ดงเชนทอาจเกดขนไดเมอใชระบบ คนช. ทำาใหการวางแผนเศรษฐกจระยะยาว

ยงยากมากกวา ในขณะทรฐบาลผสมแบบกวางทมาจากระบบ ตส. นน ชวยสรางความมนคง

และการตดสนใจทสอดคลองสมพนธกน ซงเออตอการพฒนาประเทศ

ซ. ทำาใหมองเหนการแบงปนอำานาจระหวางพรรคและกลมผลประโยชนไดชดขน ในระบอบ

ประชาธปไตยใหมหลายแหง การแบงปนอำานาจระหวางประชากรซงโดยตวเลขแลวมเสยง

ขางมาก และครองอำานาจทางการเมองไว กบคนจำานวนเลกนอยซงครองอำานาจทางเศรษฐกจ

ไวนน เปนความจรงทเลยงไมได ในทซงเสยงขางมากโดยตวเลขครอบงำาองคกรนตบญญต และ

เสยงขางนอยมองวาผลประโยชนของตนพงแสดงออกโดยการควบคมพนททางเศรษฐกจ การ

เจรจาตอรองระหวางกลมกอน (block) อำานาจตางๆ จะมองไมคอยเหน ไมคอยโปรงใส และ

ตรวจสอบไมคอยได (ดงตวอยางของซมบบเว ระหวาง 20 ปแรกของการเปนเอกราช) มการ

เสนอไววา ระบบ ตส. ทรวมผลประโยชนของทกฝายไวในองคกรนตบญญต นาจะเปนความ

หวงทดกวาวา การตดสนใจตางๆ จะเปนทรเหนตอสาธารณชน และเปนการตดสนใจโดย

ภาคสวนตางๆ อยางครบถวนมากขนของสงคม

105. ขอเสย โดยทวไป คำาวพากษวจารณระบบ ตส. เกอบทงหมด จะเกยวกบแนวโนมของ

ระบบ ตส. ทจะทำาใหเกดรฐบาลผสมและระบบพรรคการเมองทแตกเปนเสยงๆ ขอเสนอไวอน

ไดยนกนบอยทโตแยงระบบ ตส. กคอ ระบบผส. นำาไปส

ก. รฐบาลผสม ซงตอมาจะนำาไปสภาวะชะงกงนในการออกกฎหมาย ตามดวยความไมสามารถ

ดำาเนนนโยบายทสอดคลองสมพนธกนได กรณมความเสยงสงเปนพเศษ คอในชวงเวลาเปลยน

ผานหลงความขดแยงไดไมนาน เมอประชาชนมความคาดหวงสงตอรฐบาลใหม การตดสนใจท

รวดเรวและสอดคลองสมพนธอาจถกหนวงเหนยวโดยคณะรฐมนตรทมาจากหลายพรรค และ

โดยรฐบาลเพอความเปนเอกภาพแหงชาตซงแตกเปนฝกเปนฝาย

ข. การแตกเปนเสยงทไรเสถยรภาพของระบบพรรค ระบบ ตส. อาจสะทอนถงและเออตอการ

แตกเปนเสยง ๆ ของระบบพรรค เปนไปไดทการแบงเปนหลายฝายเกนไป อาจทำาใหพรรคเสยง

สวนนอยนดเดยวยดเอาพรรคใหญเปนตวประกนใหจำายอมในการเจรจาเขารวมรฐบาล ในแงน

มการอางถงลกษณะทรวมหลายฝายของระบบ ตส. วาเปนขอดอยของระบบ ตวอยางเชน

ในกรณอสราเอล พรรคทเครงศาสนามากมกจะขาดไมไดในการจดตงรฐบาล ในขณะทอตาลเคย

จมอยในวงวนของการมรฐบาลผสมทไมมเสถยรภาพและเปลยนแปลงบอยครงอยหลายป ประเทศ

ทกำาลงกาวไปสประชาธปไตยมกเกรงวา ระบบ ตส. จะเปดทางใหพรรคการเมองทมฐานเปนตว

บคคล และพรรคทแบงตามแนวชาตพนธ จะเกดขนมากมายภายในระบบพรรคทยงไมพฒนา

ค. เปนเวทสำาหรบพรรคสดโตง ในขอถกเถยงทเกยวของกน ระบบ ตส. มกถกวพากษวจารณ

วาใหพนทในองคกรนตบญญตแกพรรคการเมองฝายซายหรอฝายขวาตกขอบ ไดมการเสนอ

ไววาการลมสลายของ ไวมาร เยอรมน (Weimar Germany) สวนหนง มาจากชองทางทการ

เลอกตงระบบ ตส. เปดฐานใหกลมสดโตงของฝายซายกบฝายขวาตกขอบเขามาเกาะกมได

ง. รฐบาลผสมทมพนฐานรวมกนไมเพยงพอในเชงของนโยบายหรอฐานสนบสนน การมารวม

เปนรฐบาลเพอความสะดวกนน บางครงกมลกษณะเปรยบตางกบรฐบาลทไดมาจากระบบอน

(เชน จากระบบคะแนนเสยงเผอเลอก) ทมารวมกนดวยความมงมน โดยรวมพรรคซงมแนวโนม

ทจะพงพงซงกนและกน ในเรองคะแนนเสยงสนบสนนจากพรรคอนเพอใหพรรคตนไดรบการ

เลอกตง ฉะนน รฐบาลผสมจงอาจมความเขมแขงกวา

จ. พรรคการเมองขนาดเลกไดอำานาจเกนสดสวนไปมาก พรรคใหญอาจถกบงคบใหตงรฐบาล

ผสมกบพรรคทเลกกวามาก ทำาใหพรรคทมอตรารอยละของเสยงสนบสนนเพยงเลกนอย กลบ

มอำานาจยบยง (veto) ขอเสนอทมาจากพรรคใหญๆ ได

ฉ. ความไมสามารถของผลงคะแนนทจะบงคบใหเกดสภาพพรอมรบผด โดยปลดพรรคการเมอง

หนงใดออกจากอำานาจได ในระบบ ตส. อาจจะยงยากมากทจะถอดถอนพรรคทมนโนบาย

กลางๆ และมขนาดพอสมควร ใหพนไปจากอำานาจ ถาโดยปกต รฐบาลเปนรฐบาลผสม

พรรคการเมองบางพรรคจะเขารวมอยในรฐบาลตลอดกาล แมผลการเลอกตงของพรรค

จะไมดนกเปนครงคราว พรรคประชาธปไตยเสร (Free Democratic Party - FDP) ในเยอรมน

เปนพรรคหนงในรฐบาลผสมทปกครองประเทศมาตลอด 50 ป ตงแตป 1949 ถง 1999 โดยม

ขอยกเวนแปดป แมวาพรรคจะไมเคยไดคะแนนเสยงเกนกวารอยละ 12 เลย

ช. ความยงยากทงทเกดแกผลงคะแนนทจะเขาใจ หรอเกดแกผบรหารการเลอกตงทจะปฏบต

ใชกฎระเบยบของระบบ ซงบางครงมความซบซอน ระบบ ตส. บางระบบ ถกมองวามความยง

ยากกวาระบบอน และอาจตองการใหการศกษาแกผลงคะแนน และการอบรมแกเจาหนาทประจำา

หนวยมากขน เพอใหระบบดำาเนนไปดวยด

การเปนตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ (ตสบ.)

106. ในรปแบบทเรยบงายทสด ระบบการเปนตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ (ตสบ.) คอ

การทพรรคนำาเสนอรายชอของผสมครแกผเลอกตง ในแตละเขตเลอกตงแบบเขตเดยวหลาย

เบอร ผเลอกตงลงคะแนนใหแกพรรคการเมองพรรคหนง และพรรคตางๆ จะไดรบทนงตาม

สดสวนของสวนแบงคะแนนเสยงทงหมดทตนไดรบในเขตเลอกตง ผสมครทชนะจะมาจากบญช

รายชอตามอนดบทเรยงในบญชรายชอ

การเลอกเพยงวาจะใชระบบ ตสบ. เทานน ยงไมพอทจะระบถงระบบเลอกตงอยางชดเจน

และสมบรณได จะตองกำาหนดรายละเอยดเพมเตมดวย ระบบทจะใชคำานวณการจดสรรทนง

ระบบและผลสบเนอง

ภายใตระบบการเปนตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ แตละพรรคหรอกลมเสนอรายชอของผสมครสำาหรบเขตเลอกตงแบบเขตเดยวหลายเบอร ผลงคะแนนลงคะแนนใหแกพรรคการเมองพรรคหนง และพรรคตางๆ จะไดรบทนง ตามสดสวนของสวนแบงคะแนนเสยงทงหมดของตน ในบางระบบ (บญชรายชอปด) ผสมครทชนะมาจากบญชรายชอตามอนดบทเรยงในบญชรายชอ ถาเปนบญชรายชอ ‘เปด’หรอ ‘เสร’ ผลงคะแนนสามารถกำาหนดอนดบของผสมคร โดยลงคะแนนใหแกผสมครทตนชอบ

พฤตกรรมการลงคะแนนสอดคลองกบวฒนธรรมของสงคม หรอกบการแบงแยกทางสงคม เมอนน

ระบบ ตสบ. อาจชวยใหแนใจไดวา องคกรนตบญญตจะมทงกลมเสยงขางมากและเสยงขางนอย

ทเปนดงนเพราะระบบสามารถกระตนพรรคใหตงใจจดทำาบญชรายชอผสมคร ใหสนองประโยชน

ของผลงคะแนนในพสยทรวมไดกวาง ประสบการณของระบอบประชาธปไตยใหมจำานวนหนง

ภาพตวอยางบตรเลอกตงในระบบ ตสบ. ของกมพชา

(เชน แอฟรกาใต อนโดนเซย เซยราลโอน) ชแนะวา ตสบ. ใหพนททางการเมองซงเปดทางให

พรรคจดทำาบญชรายชอผสมครทประกอบดวยหลายเชอชาต หลายชาตพนธ สภานตบญญต

แหงชาตแอฟรกาใต ทไดรบเลอกตงในป ค.ศ. 1994 มคนผวดำาเปนสมาชกรอยละ 52 (รอยละ

11 เปนชนเผาซล ทเหลอเปนเผาโซซา โซโท เวนดา ทสวานา เบด สวาซ ชางาอน และนดเบเล)

รอยละ 32 เปนคนผวขาว (หนงในสามใชองกฤษเปนภาษาพด อกสองในสามพดภาษาแอฟรกา

อนส) รอยละ 7 เปนคนผวส และรอยละ 8 เปนคนอนเดย รฐสภานามเบยกมความหลากหลาย

ในทำานองเดยวกน มผแทนจากชมชนชาว โอวมโบ ดามารา เฮเรโร นามา บาสเตอร และคน

ผวขาว (พดองกฤษกบเยอรมน)

ข. ระบบ ตสบ. ทำาใหสตรมโอกาสไดรบเลอกตงมากขน ระบบ ตส.เปนมตรทดกบการไดรบเลอก

ตงของสตรมากกวาระบบคะแนนนำา/เสยงขางมากเกอบเสมอมา ในสาระสำาคญ พรรคสามารถ

ใชบญชรายชอในการสงเสรมความกาวหนาของนกการเมองสตร และเปดทางใหผลงคะแนน

มพนทเลอกตงผสมครสตร ในขณะทยงคงมฐานการเลอกทเกยวกบนโยบายมากกวาเพศสภาพ

ดงทไดกลาวไวขางตน ในการเลอกตงแบบเขตเดยวเบอรเดยว พรรคสวนใหญจะมแรงจงใจให

สงบคคลทไดรบการ ‘ยอมรบกวางขวางทสด’ ลงสมคร และบคคลเชนนนมนอยคนทเปนสตร

76 77

ภายหลงการนบคะแนนทงหมดแลวนน อาจใชวธ

คะแนนเฉลยสงสด หรอไมกวธเศษการหารสงสด

(ดอภธานศพทในภาคผนวก ข.) ในการเลอกตงระบบ ตส.

สตรทเลอกใชมผลกระทบนอย แตบางครงกอาจ

มผลกระทบอยางวกฤตได ในกมพชาเมอป ค.ศ. 1998

มการเปลยนสตรเพยงสองสามสปดาหกอนวนเลอก

ตงสภานตบญญตแหงชาตซงม 121 ทนง ปรากฏวา

การเปลยนดงกลาวไดกอใหเกดผลทพรรคใหญสดได

ทนงถง 64 ท แทนทจะได 59 ท การเปลยนแปลง

ไมไดมการแจงใหสาธารณชนทราบอยางทวถง และ

ฝายคานกวาจะจำายอมรบผลกทำาใจยากเตมท ตวอยาง

นแสดงอยางชดเจน วาผออกแบบระบบเลอกตง

ตองใหความสำาคญแกรายละเอยด ไมวาจะดเปน

ประเดนเลกนอยเพยงใด

มประเดนสำาคญอนๆ ทตองพจารณาอกหลายประเดน เพอกำาหนดใหชดเจนวาระบบ

ตสบ. จะทำางานอยางไร อาจมความตองการกำาหนดเกณฑคะแนนขนตำาอยางเปนทางการ

สำาหรบการเปนตวแทนในองคกรนตบญญต (ดยอหนาท 119-121) เกณฑคะแนนขนตำาทสง

(ตวอยางเชน รอยละ 10 ทใชในตรก) ยอมจะกดกนพรรคเลกๆ ออกไป ในขณะทเกณฑคะแนน

ขนตำาทตำา (ตวอยางเชนรอยละ 1.5 ทใชในอสราเอล) อาจสงเสรมใหพรรคเลกมตวแทนได

ในแอฟรกาใต ไมมตวเลขขนตำาทเปนทางการ และในป ค.ศ. 2004 พรรคประชาธปไตยครสเตยน

แอฟรกน (African Christian Democratic Party) ได 6 ทนงจาก 400 ทนง ดวยคะแนนเสยง

สนบสนนทวประเทศเพยงรอยละ 1.6 เทานน ระบบ ตสบ. ยงแตกตางกนได โดยขนอยกบวา

ผลงคะแนนสามารถเลอกระหวางผสมครนอกเหนอจากเลอกพรรคไดหรอไมอยางไร นนคอ บญช

รายชอเปนแบบปด หรอเปด หรอเสร (panachage) (ดยอหนาท 122-126) การเลอกเชนน

มนยตอความซบซอนของบตรเลอกตง

การเลอกอนๆ ไดแกการจดการอยางเปนทางการหรอไมเปนทางการระหวางพรรคให

‘นำาคะแนนเสยงมารวมกน’ (vote pooling) ขอบเขตขอตกลงระหวางพรรค เชน การนำาคะแนน

เสยงของพรรคมารวมกน (apparentement) (ดยอหนาท 127) และการกำาหนดอาณาบรเวณ

ทเปนเขตเลอกตง

107. ขอด

ก. นอกเหนอจากขอดทตดมากบระบบ ตส. โดยทวไปแลว ตสบ. ทำาใหเปนไปไดมากขน

วา ตวแทนกลมหรอวฒนธรรมเสยงขางนอยจะไดรบการเลอกตง กรณมกจะเปนวา เมอใดท

ระบบและผลสบเนอง

78 79

ระบบและผลสบเนอง

ในทกภมภาคของโลก ระบบ ตส. ใหผลดกวาระบบ คนช. ในเรองจำานวนผสมครสตรทไดรบ

เลอกตง และในบรรดา 20 ประเทศทมตวแทนสตรมากทสด ม 14 ประเทศทใชระบบ ตสบ.

ในป ค.ศ. 2004 จำานวนผแทนสตรในองคกรนตบญญตทไดรบเลอกตงในระบบ ตสบ. มจำานวนรอยละ

4.3 จด สงกวาอตราเฉลยรอยละ 15.2 สำาหรบองคกรนตบญญตทงหมด ในขณะทผแทนสตร

ทไดรบเลอกตงในระบบ คนช. มจำานวนรอยละ 4.1 จด ตำากวาคาเฉลยดงกลาว

108. ขอเสย นอกจากประเดนทวไปซงไดระบไววาเปนขอเสยของระบบ ตส. แลว อาจจะ

พจารณาถงขอเสยเพมเตมดงตอไปน

การเลอกตงสภานตบญญตแหงชาตและสภาจงหวดทจดขนในแอฟรกาใตในป ค.ศ. 1994

เปนจดสงสดของชวงเวลาการเปลยนแปลงทอลหมาน จากระบอบอำานาจนยมสระบอบประชาธปไตย

แบบหลายพรรคในแอฟรกาใตทงประเทศ ณ เวลาเทยงคนของวนท 27 เมษายน ค.ศ. 1994

ผนธงทบางทจะเปนทนารงเกยจมากทสดในแอฟรกาถกชกลงจากยอดเสา ประกาศจดจบ

ของระบบอาณานคมทยาวนาน 300 ป และการแบงแยกผวทยาวนานสทศวรรษ การเลอกตง

ในระบอบประชาธปไตยแบบหลายพรรคไดเปดเวทใหขบวนการทางการเมองซงเคยถกขบ

ลงใตดน โดยนโยบายแบงสผวแลวปกครองของระบอบเปรโตเรย พรรคคองเกรสแหงชาต

แอฟรกน (เอเอนซ) ของนายเนลสน แมนเดลา ทรงตวอยางปรมๆ กบการจะกาวขนสอำานาจ

สวนพรรคคองเกรสรวมแอฟรกนแหงอาซาเนย (พเอซ) กำาลงทาทายพรรคเอเอนซ ภายใน

ประชาคมเดยวกน ในขณะทพรรคเสรภาพอนคาทา (ไอเอฟพ) ของนายมงโกโซโท บเทเลซ

หวงทจะขยายความเหนอชนของตนในทางเหนอของจงหวดกวาซล-นาตาล พรรคใหมเหลาน

ไดเขารวมกบพรรคประชาชาต (เอนด) ของนายเอฟ ดบลว เดอเคลรก พรรคประชาธปไตย

(ดพ) ซงตงขนใหมและมแนวเสรนยม และพรรคแนวรวมเสรภาพ (เอฟเอฟ) ซงสบทอดตอ

จากพรรค ‘ฝายขวาผวขาว’ ตามทรฐธรรมนญเกาไดประสทธประศาสนไว กำาลงแยงชงคะแนน

เสยงหลายลานเสยงของประชาชนทเพงจะไดสทธเลอกตงมาใหมๆ หมาดๆ

การเลอกตงดำาเนนไปภายใตระบบการเปนตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ (ตสบ.)

โดยครงหนงของสภานตบญญตแหงชาต (สมาชก 200 คน) ไดรบเลอกจากบญชรายชอของ

เกาจงหวดและอกครงหนงจากบญชรายชอแหงชาตบญชเดยว ทจรงแลว ไดใชทงประเทศเปน

เขตเลอกตง (โดยมสมาชก 400 คน) สำาหรบการแปลงจำานวนคะแนนเสยงเปนทนง และไมม

การกำาหนดเกณฑคะแนนขนตำาทเปนทางการสำาหรบการเปนตวแทน

มการนำาการโควตาแบบดรป (Droop Quota) มาใชในการจดสรรทนง และทนงทเหลอ

แอฟรก�ใต: ระบบเลอกตง ก�รจดก�รคว�มขดแยงและก�รรวมทกฝ�ยแอนดรว เรยโนลดส

กรณศกษา: แอฟรกาใต

80 81

กจดใหโดยการปรบใชวธเศษการหารสงสด (Largest Remainder Method) รางกฎหมายเลอก

ตงฉบบตนๆ กำาหนดเกณฑคะแนนขนตำาสำาหรบการเปนตวแทนในรฐสภา ไวทรอยละ 5 ของ

คะแนนเสยงทวประเทศ แตพรรคเอเอนซกบพรรคเอนดตกลงในตนป ค.ศ. 1994 ทจะออนขอ

ใหแกพรรคเลก ๆ โดยถอนขอกำาหนดทใหม ‘การบงคบใช’ เกณฑขนตำาใดๆ อยางไรกด เฉพาะ

พรรคทม ส.ส. 20 คนขนไป หรอรอยละ 5 ขนไปของสภาเทานน ทไดรบหลกประกนวาจะได

ตำาแหนงรฐมนตรในคณะรฐมนตรแหงชาตของรฐบาลแรก

ขอเทจจรงทวา ‘พลงมหาศาลแหงขบวนการปลดปลอยของแมนเดลา’ จะไดรบชยชนะ

ในการเลอกตงสภานตบญญตแหงชาต ไมวาจะจดขนภายใตระบบเลอกตงใดๆ เกอบทงนน

ไมอาจลดความสำาคญของการเลอกระบบ ตสบ. ของแอฟรกาใตสำาหรบการเลอกตงครงแรกน

ได ระบบการเปนตวแทนแบบสดสวน ในฐานะสวนหนงของกลไกการแบงปนอำานาจทงหมดใน

รฐธรรมนญใหม สำาคญยงยวดตอการสรางบรรยากาศของการรวมทกฝายและการคนดกน ซง

หนนเนองใหความรนแรงทางการเมองทเลวรายทสดลดนอยลง และทำาใหแอฟรกาใตหลงการ

แบงแยกผวกลายมาเปนประทปแหงความหวงและเสถยรภาพ สำาหรบทเหลอของแอฟรกาทม

ปญหา

กระนน ในป ค.ศ. 1990 ณ เวลาทมการปลอยตวเนลสน แมนเดลาออกจากคก ไมมเหตผล

พเศษใดๆ ทเชอไดวา แอฟรกาใตจะใชระบบเลอกตงแบบสดสวน รฐสภา ‘คนขาวเทานน’ ได

มาจากการเลอกตงในระบบ คนช. โดยตลอด ในขณะทพรรคเอเอนซ ซงบดนมาอยในตำาแหนง

ทสามารถตอรองอยางมพลง กคาดหวงทจะไดเปรยบมากหากยงคงใชระบบ คนช. ในขณะทม

เพยงหาเขตเลอกตงจากทงหมด 700 เขต ทมคนผวขาวเปนเสยงขางมาก พรรคเอเอนซ ซงม

คะแนนนยมรอยละ 50-60 คาดวาจะไดทนงในสภารอยละ 70 หรอ 80 อยางงายดาย โดยอาศย

ความชอบมาพากลของการลงคะแนนแบบ คนช. แตพรรคเอเอนซไมไดเลอกแนวทางน เพราะ

ตระหนกวา ความไมเสมอกนของระบบเลอกตงท ‘ผชนะควาหมด’ (winner-takes-all) จะเปน

ความไรเสถยรภาพโดยพนฐานในระยะยาว สำาหรบประโยชนทงของฝายเสยงขางมากกบฝาย

เสยงขางนอย นอกจากน ตสบ. ยงเลยงปญหาโตแยงทมนยทางการเมองของการปกปนเขต

เลอกตง รวมทงยงเขากนไดดกบบรรยากาศการแบงปนอำานาจบรหาร ซงทงพรรคเอเอนซและ

พรรคประชาชาตตางกมองเหนวาเปนกญแจสำาคญของรฐธรรมนญฉบบชวคราว

กรณจงนาจะเปนวา แมจะมเสยงสนบสนนเปนหยอมๆ ทางภมศาสตร แตพรรคแนว

รวมเสรภาพ (ซงไดเกาทนงในสภานตบญญตแหงชาตใหม) พรรคประชาธปไตย (ไดเจดทนง)

พรรคคองเกรสรวมแอฟรกน (ไดหาทนง) และพรรคประชาธปไตยครสเตยนแอฟรกน (ไดสอง

ทนง) อาจลมเหลวทจะไดสกทนงเดยวในสภา หากการเลอกตงเปนแบบเขตเดยวเบอรเดยว

ตามระบบ คนช. ในขณะทพรรคเหลานรวมกนไดทนงเพยงรอยละ 6 ของสภาใหม ความสำาคญ

ของพวกเขาภายในโครงสรางการปกครอง ชางมนำาหนกเกนความเขมแขงเชงตวเลขมากนก

กรณศกษ�: แอฟ

รก�ใต

มขอคนพบจากการอานผลโดยละเอยด อยางคอนขางนาประหลาดใจวา ในป ค.ศ. 1994 ระบบ

ตสบ. อาจไมเออประโยชนเปนการเฉพาะแกพรรคขนาดกลางอยาง เอนพ และ ไอเอฟพ ในเชง

ทจะใหทนงเกนหรอเหนอกวาทอาจคาดหวงได หากมการใชระบบ คนช. สาเหตหลกคอลกษณะ

การรณรงคหาเสยงแบบ ‘ประชามตแหงชาต’ ทนำาไปสการขบเคยวกนสองพรรคระหวางเกากบ

ใหมคอ ระหวางพรรคเอเอนซกบไอเอฟพในจงหวดกวาซล-นาตาล และระหวางพรรคเอเอนซกบ

พรรคเอนพในสวนทเหลอของประเทศ ยงไปกวานน ลกษณะซงเปนเนอเดยวกนทางชาตพนธของ

เขตเลอกตง และการกระจกตวอยางมากของเสยงสนบสนนตามลกษณะภมศาสตรในแอฟรกาใต

หมายความวาพรรคเอนพกบพรรคไอเอฟพ นาจะไดทนงนอยกวานเลกนอย ภายใตระบบแบง

เขต อยางไรกด นาเปนไปไดมากวา ระบบ คนช. จะให ‘ทนงแถม’ จำานวนนอยแกพรรคเอเอน

ซ ทำาใหสวนแบงทนงในสภาแหงชาตเพมขนสงกวาสวนแบงตามคะแนนนยม (ซงกคอรอยละ

62) และเพมขนเหนอกวาเสยงขางมากสองในสาม ทจำาเปนสำาหรบการรางรฐธรรมนญใหม

โดยไมตองฟงเสยงพรรคอนๆ

วธปฏบตทใชบตรเลอกตงใบหนงสำาหรบสภาแหงชาต และอกใบหนงสำาหรบสภาจงหวด

นน กลายมาเปนนวตกรรมทสำาคญในการออกแบบระบบเลอกตงดวย จนกระทงสองสามเดอน

กอนการเลอกตง พรรคเอเอนซยงคงยนยนใหใชบตรเลอกตงใบเดยว ซงจะนำามานบสำาหรบ

การเลอกตงทงระดบชาตกบระดบจงหวด นกคอนขางชดเจนวา เปนอบายทจะชวยใหเปนขอ

ไดเปรยบสำาหรบพรรคทใหญกวา ซงมฐานเสยงในระดบชาต เรองนกวาจะเปลยนแปลงไปได

กดวยแรงกดดนของพนธมตรผนำาธรกจ พรรคประชาธปไตย และทปรกษาระหวางประเทศ

เทานน ผลในทสดแสดงวา ไมมผลงคะแนนจำานวนมากสกเทาใด ทกาบตรเลอกตงระดบชาต

และระดบจงหวดใหแกพรรคทตางกนสองพรรค การณปรากฏคลายกบวา ฝายทไดรบประโยชน

สำาคญจากการแยกบตรเปนสองใบ คอพรรคประชาธปไตยและพรรคแนวรวมเสรภาพทเปนพรรค

เลก แตละพรรคไดรบคะแนนเสยงในระดบจงหวดมากกวาในระดบชาตอยกวา 200,000 เสยง

ซงอธบายไดดทเดยววา ทำาไมพรรคเอนพจงมคะแนนเสยงทตกลงมา 490,000 เสยงระหวาง

คะแนนรวมระดบชาตกบระดบจงหวด

การเลอกระบบเลอกตงยงมผลกระทบในเรองสวนประกอบของรฐสภาตามเสนแบงของ

ชาตพนธและเพศสภาพดวย สภาแหงชาตแอฟรกาใตทไดสาบานตนเขาดำารงตำาแหนงในเดอน

พฤษภาคม ค.ศ. 1994 มอดตสมาชก 80 คนของรฐสภาทมคนผวขาวลวน แตความคลายคลง

ระหวางสภาเกากบใหมกมเพยงแคน เมอเปรยบตางโดยตรงกบประวตศาสตรทมปญหาของ

แอฟรกาใต คราวนคนผวดำานงกบคนผวขาว ฝายคอมมวนสตกบฝายอนรกษ ชนเผาซลกบชน

เผาโซซา และชาวมสลมกบชาวครสต ความหลากหลายของสภาแหงชาตใหมเปนผลอยางมนย

สำาคญ จากการใชระบบ ตสบ. บญชรายชอระดบชาตทไมสามารถเปลยนแปลงไดนน เปดทาง

ใหพรรคนำาเสนอกลมผสมครทคละกนจากหลายชาตพนธ โดยหวงวาจะเปนทนาดงดดใจขาม

กลม ผลกคอสภาแหงชาตมคนผวดำารอยละ 52 (รวมทงชนเผาทพดภาษาโซซา ซล โซโท เวนดา

82 83

ทสวานา เปด สวาซ ชางาอน และนเดเบเล) คนผวขาวรอยละ 32 (พดภาษาองกฤษและแอฟรกา

อนส) คนเชอสายอนเดยรอยละ 8 และอกรอยละ 7 เปนคนผวส นเปรยบเทยบกบองครวมของ

ผเลอกตงซงมคนผวดำาโดยประมาณรอยละ 73 คนผวขาวรอยละ 15 คนผวสรอยละ 9 และอก

รอยละ 3 เปนตนเชอสายอนเดย ในสภามสตรจำานวนรอยละ 27 ของสมาชกทงหมด

ในการเลอกตงป ค.ศ. 1999 สดสวนของผแทนผวดำาเพมขนเปนรอยละ 58 และผแทน

จากคนผวสขนไปเปนรอยละ 10 ในขณะทคนขาวมผแทนรอยละ 26 และผแทนทเปนคน

เชอสายอนเดยรอยละ 5 ในป ค.ศ. 2004 สดสวนของคนผวดำา (รอยละ 65) เขาใกลเคยงสวน

แบงตามจำานวนประชากร ในขณะทคนผวขาวไดทนงรอยละ 22 จำานวนของ ส.ส. คนผวสกบ

คนเชอสายอนเดยโดยคราว ๆ ยงคงไดในระดบเดม สดสวนของ ส.ส.สตรเพมขนเปนรอยละ

30 ในป ค.ศ. 1999 และรอยละ 33 ในป ค.ศ. 2004 มความเชอทแพรหลายในแอฟรกาใตวา

หากนำาระบบ คนช. มาใชในการเลอกตง สตรคงจะไดรบเลอกตงเขามานอย เชนเดยวกบผแทน

เชอสายอนเดยและคนผวขาว แตทจะไดมากคอผแทนเพศชายทเปนคนผวดำา

ในทสด คาดไดวาการเปนตวแทนจะมลกษณะแยกขวมากกวานภายใตระบบ คนช.

โดยคนผวขาว (จากพรรคตางๆ) จะเปนตวแทนในเขตทคนผวขาวมเสยงขางมาก ชาวโซซาเปน

ตวแทนชาวโซซา ชาวซลกเปนตวแทนชาวซล ฯลฯ ในขณะทปญหาเรองการขาดสภาพพรอม

รบผดในระดบเขตเลอกตง และความรสกหางเหน เปนผลทไดรบรของการเลอกตงระบบ ตสบ.

ในปจจบน หมายความวาพลเมองม ส.ส. หลากหลายคนทจะเขาไปหาไดเมอมความจำาเปน

แตกระนน กมการถกเถยงกนเรอยมาในแอฟรกาใต เกยวกบการเพมสภาพพรอมรบผด

แบบประชาธปไตย และความเปนตวแทนของ ส.ส. ใหมากขน เปนทยอมรบอยางกวางขวาง

วาการเลอกตงทไมเกยวกบเชอชาตครงแรก คลายการลงประชามตเกยวกบวาพรรคไหนควร

รางรฐธรรมนญมากกวากน แตการเลอกตงตอๆ มา จะเกยวกบการตงรฐสภาทมความเปน

ตวแทน ผมบทบาททางการเมองและผลงคะแนนหลายคนเสนอไววา จำาเปนตองเปลยนระบบ

เลอกตงเพอคำานงถงเรองน

ทกวนน พรรคการเมองขนาดใหญทงหมดยงคงสนบสนนหลกการของการเปนตวแทน

แบบสดสวน แตโดยไมตองเพมความยงยากแกบตรเลอกตงมากนก อาจใหผลงคะแนนเสอกได

ทงผสมครและพรรค โดยไมมผลเปลยนแปลงลกษณะการเปนตวแทนแบบสดสวนของรฐสภา

แตอยางใด ทางเลอกทางหนงคอเลอก ส.ส. แบบเขตเดยวหลายเบอรทมขนาดเลกลง เพอ

พฒนาความผกพนทางภมศาสตรระหวางผเลอกตงกบผแทนของตนใหแนนแฟนขน ในขณะน

บญชรายชอระดบภมภาคเปนตวแทนพนทกวางใหญมาก จนไมวารปแบบใดของการเปนปาก

เสยงใหทองถนยอมหายไปหมด ทางเลอกทสองคอรบเอาระบบสดสวนทมสมาชกแบบผสม

(สสผ. หรอ MMP) โดยครงหนงของสมาชกไดรบเลอกตงแบบเขตเดยวเบอรเดยว ในขณะทอก

ครงหนงมาจากการชดเชยใหไดสดสวนจากระบบ ตสบ. ทางเลอกทงสองทางไดรบพจารณา

โดยคณะทำางานทประกอบดวยสมาชก 12 คน นำาโดยเฟรเดอรค แวน ซล สลาบเบรท อดตผนำา

พรรคประชาธปไตย และไดรบมอบหมายใหพจารณาทางเลอกการปฏรปในป ค.ศ. 2002 คณะ

ทำางานชดนประกอบดวยเสยงขางมากทมาจากพรรคเอเอนซ และคณะกรรมการการเลอกตง

ทเปนอสระ และไดรบการแตงตงจากประธานาธบดใหทบทวนระบบเลอกตง ตามทมการรองเรยน

วา ตสบ. ไมไดรวมการเปนตวแทนทางภมศาสตรไวอยางพอเพยง ทายทสด คณะทำางานเสนอ

แนะใหแอฟรกาใตคงไวซงระบบ ตสบ. แตเปลยนเปนระบบสองกลม โดยแบงประเทศเปน 69

เขตเลอกตง มผแทนเขตละสามถงเจดคน และสงวนทนงไว 100 ทในระดบชาต สำาหรบชดเชย

ความเปนสดสวน อยางไรกด สำาหรบการเลอกตงทวไปป ค.ศ. 2004 รฐบาลพรรคเอเอนซปฏเสธ

การปฏรปน และดประหนงวาไมเตมใจทจะใชระบบใหมในป ค.ศ. 2009 ดวย

บตรเลอกตงระบบ

การเปนตวแทน

แบบสดสวนทใช

บญชรายชอปด

ของแอฟรกาใต

กรณศกษ�: แอฟ

รก�ใต

84 85

อนโดนเซย: คว�มตอเนอง ก�รตกลง และคว�มเหนพองตองกนแอนดรว เอลลส

กรณศกษา: อนโดนเซย

พฒนาการของสถาบนทางการเมองทสามารถทำาใหเกดรฐบาลทมเสถยรภาพและประสทธผล

เปนความทาทายทใหญหลวงในอนโดนเซย ประเทศทกวางใหญและมความหลากหลายทาง

ชาตพนธ อยบนเกาะกระจดกระจายกวา 20,000 เกาะ และมความเปนเอกภาพทตงอยบนฐาน

การตอตานลทธอาณานคมรวมกน อตลกษณทางการเมองในอนโดนเซยเปนหวขอทสลบซบซอน

ในอดตมกจะอยบนความเชอมโยงถงสายธารทตางกนของอสลาม ถงชาตนยมทองศาสนานอย

ลง หรอในบางพนทกโยงถงครสตศาสนา ถงป ค.ศ. 2004 น ดเหมอนวา จะเพมเรองการประเมน

คณภาพความเปนผนำาและผลกระทบของการฉอราษฎรบงหลวงดวย การคดคนระบบเลอกตง

ทรวมทกฝาย และมประสทธผลในบรบทของอนโดนเซยทเปนรฐเดยวนน ไมเคยงายดายเลย

การเลอกตงครงแรกในอนโดนเซยหลงการประกาศเอกราชเมอป ค.ศ. 1945 มขนในป

ค.ศ. 1955 ไดมการนำาระบบการเปนตวแทนแบบสดสวน (ตส. หรอ PR) มาใชใน 15 ภมภาค

โดยไมมการทาทายใดๆ ทนงกระจายไปตามสดสวนประชากร โดยมการจดสรรทนงเพมเตมเลก

นอยสำาหรบเกาะรอบนอก มการใชวธเศษการหารสงสด และโควตาแบบแฮร พรรคหรอองคการ

ตางๆ สามารถเสนอบญชรายชอ และปจเจกบคคลกสมครได ผลงคะแนนสามารถลงคะแนนเสยง

ใหแกบญชรายชอ หรอไมกเขยนชอของผสมครคนใดคนหนงกได

องคกรนตบญญตทผานการเลอกตงมา ประกอบดวยผแทนจาก 27 พรรคและบญช

รายชอ กบสมาชกรายปจเจกอกหนงคน พรรคใหญสดสพรรคตางกไดรบคะแนนเสยงระหวาง

รอยละ 16 ถงรอยละ 23 ของคะแนนเสยง ไมเพยงแตวาไมมพรรคใดพรรคเดยวทคมเสยงขาง

มากในองคกรนตบญญต แมสองพรรครวมกนกยงไมมเสยงขางมากเลย การตงรฐบาลเตมไป

ดวยความยากลำาบาก และความสามารถทรฐบาลจะดำารงความไววางใจของฝายนตบญญตก

มจำากด สภาจดทำารฐธรรมนญซงไดรบเลอกตงตอมาไมนานเพอรางรฐธรรมนญฉบบถาวร กม

ดลภาพทางการเมองแบบเดยวกน และลมเหลวในการบรรลขอตกลง

การสญเสยโดยทวไป ซงความเชอมนในสถาบนทางการเมอง และการกบฏตอตานความเปน

รฐเดยว ทำาใหประธานาธบดซการโนนำาระบอบอำานาจนยมมาใชในป ค.ศ. 1959 ระบอบนอย

ไดเรอยมาจนกระทงถกแทนทดวย ระเบยบใหม (New Order) ของประธานาธบดซฮารโตใน

กลางครสตทศวรรษ 1960 ซงมาครอบงำาอำานาจฝายบรหาร นตบญญตและตลาการเกอบสนเชง

มการเลอกตง แตการหาเสยงถกจำากดอยางหนก ผสมครหลายคนถกตดออกดวยขาดคณสมบต

และกฎระเบยบถกนำามาใชแกคแขงของรฐบาลอยางเกนพอด ความปรารถนาของศนยกลางท

จะควบคมการคดสรรผสมครโดยสนเชง นำาไปสการเลอกระบบ ตสบ. แบบปด ซฮารโตหาทาง

บรรเทาความกลวการครอบงำาทางการเมองโดยชาวชวา ชวาจงไดจำานวนทนงเกนครงเพยงเลก

นอย ทงๆ ทมผเลอกตงเปนชาวชวาเกนกวารอยละ 70 ของผทลงทะเบยนเลอกตงในป ค.ศ.

1955 แมวาตวเลขนจะลดลง แตกยงสงถงรอยละ 61 ในป ค.ศ 2004

ระยะเปลยนผานสระบอบประชาธปไตย: การเลอกตงป ค.ศ. 1999

ภายหลงจากทระบอบซฮารโตลมครนลงในป ค.ศ. 1998 ในปลายเดอนมกราคม ค.ศ.

1999 กฎหมายเลอกตงทจดทำาขนใหมกเสรจเรยบรอย ระบบเลอกตงทบรรยายวาเปน ‘ระบบ

สดสวนพรอมดวยลกษณะของเขต’ มลกษณะเฉพาะตน โดยเปนผลงานทชดเจนของการตอรอง

ทางการเมองทปรบเลกๆ นอยๆ เพอเอาชนะเสนตาย การบรรลขอตกลงน เกดขนในองคกร

นตบญญตโดยพรรคการเมองตางๆ ในยคซฮารโต ซงอยภายใตแรงกดดนจากพรรคใหมๆ และ

กลมอนๆ นอกการเจรจา อกทงตองปกปองตำาแหนงของตน และยงตกอยใตแรงกดดนจากฐาน

อำานาจของตนเองดวย ดวยแรงกดดนเหลาน ผลลพธสดทายของการเจรจาคงไมอาจแตกตาง

จากททำาไดมากนก

ในการเลอกตงเดอนมถนายน ค.ศ. 1999 ผลงคะแนนแตละคนลงคะแนนเสยงเดยวใหแก

พรรคการเมอง เขตเลอกตงไดแกเขตปกครองทง 27 จงหวด มขนาดตงแตส ถง 82 ทนง การ

กำาหนดจำานวนทนงทแตละพรรคจะไดมาในแตละจงหวดนน ใชหลกการของการเปนตวแทนแบบ

สดสวน และพรรคจะจดใหผสมครแตละคนในแตละบญชรายชอพรรค เชอมโยงกบเขตเลอกตง

เขตใดเขตหนงในระดบรองลงไป (ไดแกเทศบาล (kota) ในเขตเมอง และ อำาเภอ (kabupaten)

นอกเขตเมอง) ทอยภายในจงหวดนน ดวยความหวงใยทฝงรากลกทจะธำารงเอกภาพของรฐไว

จงมบทบญญตทหามมใหพรรคการมองทเปนพรรคเฉพาะภมภาค มาลงทะเบยน กฎหมายวา

ดวยพรรคการเมองวางเงอนไขใหทกพรรคตองลงแขงขนเลอกตงในอยางนอยเกาจงหวด

กฎหมายไมคอยจะชดเจนในรายละเอยดสำาคญ ไมมวธการแปลงคะแนนเสยงเปนจำานวน

ทนงทจะไดรบ ทงยงไมมกฎกตกาสำาหรบระบวาผสมครคนใดจากบญชรายชอพรรคจะเปน

เจาของทนงทพรรคไดมา ประเดนเหลานไดรบการแกไขอยางเฉยดฉวในขนตอนทสายมาก

ในทสด กฎระเบยบการจดสรรทนงกนำาวธเศษการหารสงสด และโควตาแบบแฮรมาใช

กรณศกษ�: อนโดนเซย

86 87

การจดสรรผสมครลงตามทนงทไดมา มความยงยากกวามาก ในทางปฏบต มแกนนำากลางของ

พรรคเพยงไมกพรรคทจะดำาเนนตามกฎระเบยบ และแกนนำาใชอำานาจโดยพฤตนยเพอบอกคณะ

กรรมการการเลอกตงวา ผสมครคนใดไดรบเลอกตงใหครองทนงทพรรคไดมา

แตกระนน การเลอกตงป ค.ศ. 1999 กไดรบการตดสนวา นเปนการเลอกตงครงแรกนบ

แตป ค.ศ. 1955 ทถอวาเปนทยอมรบไดโดยรวม แมจะมความนาเปนหวงเฉพาะเรองหรอเฉพาะ

บางพนท พรรคการเมองหาพรรคไดรบคะแนนเสยงมากกวารอยละ 3 ของคะแนนเสยง คะแนน

นยมโดยเปรยบเทยบของพรรคเหลานแปรผนอยางมากตามสวนตางๆ ของอนโดนเซย มพรรค

อนทมผแทนในสภาอกสบหกพรรค

สงทสะทอนจากการเลอกตงป ค.ศ. 1999 ถกสงตออยางรวดเรวไปสการทบทวน

รฐธรรมนญป ค.ศ. 1945 อยางรอบดาน การทบทวนนเสรจสนลงในป ค.ศ. 2002 และนำาไป

สความเปลยนแปลงขนมลฐาน รวมถงการนำาหลกการแยกอำานาจ หลกการคานดล การเลอก

ตงประธานาธบดและรองประธานาธบดโดยตรง และการจดตงสภาทสองในระดบภมภาคทม

อำานาจจำากดมาก การประมวลแกไขเพมเตมรฐธรรมนญสหมวดไดเปลยนแปลงวธการทำางาน

ของสถาบนตางๆ ในอนาคตโดยสนเชง และมการผานกฎหมายใหมหาฉบบ ไดแกกฎหมายวา

ดวยการเลอกตง การเลอกตงประธานาธบด พรรคการเมอง โครงสรางขององคกรทมาจากการ

เลอกตง และการจดตงศาลรฐธรรมนญ อนโดนเซย ณ เวลานจงจดไดวา อยภายในกระแสหลก

ของตระกลแหงประชาธปไตยแบบประธานาธบด

เขตเดยวเบอรเดยวทใชคะแนนนำาตดสนไมเปนทชนชอบสำาหรบการเลอกตงองคกรนตบญญต

หลงจากป ค.ศ. 1999 ไดมการเรยกรองมใชนอยใหพจารณาใชการเลอกตงแบบเขต

เดยวเบอรเดยว โดยใชระบบคะแนนนำา โดยเฉพาะจากสอมวลชนและนกวชาการ เนองจากม

การรบรอยางกวางขวางวา ในองคกรนตบญญตทมาจากการเลอกตงในป ค.ศ. 1999 สมาชกท

เลอกตงเขามาขาดสภาพพรอมรบผด แมวาระบบเลอกตงป ค.ศ. 1999 ถกมองวามใชเปนการ

ตกลงทางการเมอง เปนเพยงความพยายามทกลาหาญทจะจบเอาหลกการของ ตสบ. มารวม

กบสภาพพรอมรบผดของสมาชกทไดรบเลอกตงตอเขตเลอกตงของตน แตในทางปฏบต ไมม

การสรางความเชอมโยงระหวางเขตเลอกตงกบสมาชกเลย

อยางไรกด การจำาลองผลททำาขนหลงการเลอกตงป ค.ศ. 1999 ไดชแนะวา ระบบคะแนน

นำาแบบเขตเดยวเบอรเดยวในอนโดนเซย นาจะใหผลลพธทไมไดสดสวนเกอบจะมากทสดในโลก

ความสมพนธทยำาแยลงระหวางฝายนตบญญตทไดรบเลอกตงในป ค.ศ. 1999 กบหลายคนใน

ฝายวชาการ สอมวลชน และภาคประชาสงคม หมายความวาระบบคะแนนนำาแบบเขตเดยวเบอร

เดยวทฝายหลงสนบสนน จะไดรบการรบฟงนอยลงเรอย ๆ เปนทประจกษอยางเกอบจะแนนอน

กรณศกษ�: อนโดนเซย

วา ระบบคะแนนนำาไมสามารถสะทอนความหลากหลายของอนโดนเซย การนำากระบวนการแบง

เขตเลอกตงอนเปนทยอมรบได มาใชใหทนการเลอกตงป ค.ศ. 2004 ยอมตองใชเวลาและยาก

ลำาบากมากทเดยว และระบบคะแนนนำากไมนาจะเออตอการไดรบเลอกตงของสตรดวย

ระบบเลอกตงป ค.ศ. 2004

รฐธรรมนญใหมทเหนพองกนในป ค.ศ. 2002 บญญตวา ผทเขารวมในการเลอกตงสภา

ลางขององคกรนตบญญต (สภานตบญญตแหงชาต) คอพรรคการเมอง จงเปนการจำากดทาง

เลอกทมอยสำาหรบระบบเลอกตง ในกฎหมายเลอกตงใหม รฐบาลเสนอรางกฎหมายเลอกตงท

ใชระบบ ตส. แบบเขตเดยวหลายเบอร และตอบสนองตอแรงกดดนใหผแทนมสภาพพรอมรบ

ผดมากขน โดยเสนอใหใชบญชรายชอเปด และแบงเขตจงหวดใหญใหเลกลง รปแบบงายๆ น

ไดรบการรบรองในทสด โดยเขตเลอกตงแบบเขตเดยวหลายเบอรมทนงระหวางสามถง 12 ท

ทงน ใหคณะกรรมการการเลอกตงเปนผแบงเขต การถกเถยงทตามมานำาไปสเขตเลอกตงเขต

เดยวหลายเบอรททมขนาดคอนไปทาง 12 ทนง มความเหนพองกนในทสด ใหใชระบบบญช

รายชอเปดแบบจำากด คอผลงคะแนนลงคะแนนใหพรรคหนงพรรค และถาประสงคจะลงคะแนน

ใหผสมคร กลงไดเพยงคนเดยวในพรรคนน อยางไรกด ถาจะมผลใหผสมครคนหนงคนใดไดรบ

เลอกตงโดยไมเปนไปตามการเรยงลำาดบของชอในบญชรายชอแลวละก ผสมครคนนนตองไดรบ

คะแนนเสยงทลงใหแกผสมครรายบคคล ทมากกวาโควตาแบบแฮร ซงโอกาสทจะเกดขนมนอย

ยง ดงปรากฏในทางปฏบตในการเลอกตงองคกรนตบญญตป ค.ศ. 2004

เนองจากมการสรางสภาภมภาคขน พรรคการเมองบางพรรคเสนอไวใหใชระบบ

‘หนงคน หนงเสยง หนงมลคา’ (one person, one vote, one value – OPOVOV) แกสภา

นตบญญต โดยใชเกณฑประชากรเทากนสำาหรบทกทนง ในขณะทบางพรรคสนบสนนใหคงไว

ซงการเปนตวแทนทลำาเอยงเขาขางหมเกาะรอบนอก การประนประนอมทายสด ไดมาเปนสตร

ทซบซอน โดยจำานวนทนงสำาหรบแตละจงหวดมฐานคดจากจำานวนประชากรตำาสดอยางนอย

325,000 คนสำาหรบจงหวดขนาดเลก และประชากรสงสดไมเกน 425,000 คนสำาหรบจงหวด

ใหญ โดยใหมผแทนอยางนอยสามคนตอจงหวด

แกนนำากลางของพรรคไมอยากจะผอนคลายการยดกมพรรคของตนลง พรรคใหญวาง

เงอนไขทเขมงวดขน สำาหรบการทพรรคการเมองจะเขารวมในการเลอกตงป ค.ศ. 2004 และ

ในป ตอๆ มา

การหามมใหมพรรคภมภาคไดเขมงวดขน ประเดนของบญชเปดหรอปด หนงคน

หนงเสยง หนงมลคา ความสมดลระหวางเกาะชวากบหมเกาะรอบนอก และการเขารวมของ

พรรคการเมอง ประเดนเหลานลวนเปนประเดนตอรองระหวางพรรค จนไดการตกลงสดทาย

อยางไรกด การรณรงคจากหลายฝาย นำาไปสการยอมรบ ‘โควตาอยในท’ (maybe-quota)

88 89

สำาหรบการเปนตวแทนทคะนงถงเพศสภาพคอ พรรคการเมองตอง ‘ใสไวในดวงใจ’ ถงความ

พงปรารถนาทจะใหมผสมครทเปนสตรในบญชรายชอไมนอยกวารอยละ 30 ในขณะทไมมการ

บงคบโดยบทบญญตของกฎหมาย ปรากฏวาจดนเปนเครองมอทสำาคญทจะสงเสรมใหมผสมคร

สตรมากขน และสมาชกรอยละ 12 ขององคกรนตบญญตในป ค.ศ. 2004 เปนสตร อนเปนความ

กาวหนาอยางมนยสำาคญเมอเทยบกบป ค.ศ. 1999

ผลการเลอกตงฝายนตบญญตป ค.ศ. 2004 สะทอนใหเหนทงความเปลยนแปลงและ

ความตอเนอง พรรคการเมองหาพรรคเดมทไดคะแนนเสยงมากกวารอยละ 3 ในป ค.ศ. 1999

กยงคงไดคะแนนในเกณฑเดม โดยมพรรคอนมาสมทบอกสองพรรค รวมแลวมพรรคทมตวแทน

อยสบเจดพรรค

การเลอกตงสภาภมภาค: ผลอนนาพศวงของระบบ คอม.

รฐธรรมนญบญญตใหผสมครสำาหรบสภาภมภาคใหม (สภาของผแทนภมภาค) ควรเปน

ปจเจกชน ไมใชพรรคการเมอง แตละจงหวดใหมสมาชกจากการเลอกตงไดสคน รางกฎหมาย

เสนอใหใชระบบคะแนนเสยงเปนพวง (คพ. หรอ Block Vote - BV) ซงชดเจนวาเปนการ

ออกแบบเพอชวยพรรคทมเสยงสนบสนนในเกาะอนๆ ทไมใชชวา ทซงจงหวดมขนาดเลกกวา

ระบบคะแนนเสยงเดยวโอนไมได (คอม. หรอ Single Non-Transferable Vote - SNTV) ไดรบ

การเสนอใหเปนทางเลอกหนงโดยพรรคทเขมแขงทสดในชวา และกเปนทตกลงกนได ในฐานะ

สวนหนงของการตกลงสดทาย

การเลอกตงสภาภมภาคครงแรกเกดขนในป ค.ศ. 2004 และแสดงใหเหนจดออนอนเปน

ทรจกกนดของ ระบบ คอม. นนคอ ดวยจำานวนเฉลยของผสมคร 30 คน ซงแขงขนกนสำาหรบ

ทนงสทนงในแตละจงหวด ผสมครหลายคนไดรบเลอกตงดวยคะแนนเสยงตำากวารอยละ 10

ของคะแนนเสยงในเขตจงหวดนน อยางไรกด การรณรงคหาเสยงอยางเขมแขงของผสมครสตร

ทำาใหสตรไดรบเลอกตงเขามาในสภาภมภาคอยางไมคาดคด ถงรอยละ 21 อนเปนระดบตวเลข

ทไมเคยมมากอนสำาหรบองคกรทมาจากการเลอกตงอยางเสรในอนโดนเซย

การเลอกตงประธานาธบดโดยตรง

ประธานาธบดกบรองประธานาธบดในปจจบนจะตองมาจากการเลอกตงโดยตรง โดยผ

สมครตองจบคกนเหมอนตตวใบเดยวกนเปนคสมคร ระบบเลอกตงทใชคอการเลอกตงสองรอบ

(ลสร. หรอ Two Round System – TRS) โดยใชคะแนนเสยงขางมากเดดขาดในรอบตดเชอก

เพราะตองการใหมนใจวา ผสมครทประสบความสำาเรจจะมคะแนนเสยงสนบสนนเพยงพอทวทง

ประเทศทกวางใหญและมความหลากหลาย คสมครทจะไดรบเลอกตงในรอบแรกนน ไมเพยง

จะตองไดเสยงขางมากเดดขาดของบตรดเทานน แตตองเขาเกณฑการกระจายคะแนนเสยงตาม

จงหวดตางๆ ดวย ซงกำาหนดไววา จะตองไดคะแนนเสยงไมนอยกวารอยละ 20 ของคะแนน

กรณศกษ�: อนโดนเซย

รวม ในจำานวนครงหนงของจงหวดทงหมดเปนอยางนอย (13 จงหวดจาก 27 จงหวด – ผแปล)

ในขณะทเกอบจะแนนอนวา ผชนะดวยเสยงขางมากเดดขาดยอมจะเขาเกณฑดงกลาว แตเกณฑ

นกมไวเพอปองกนคสมครผมคะแนนเสยงทวมทนในชวา แตมคะแนนเสยงนอยในทอนๆ มให

ชนะการเลอกตงในรอบแรก ในการเลอกตงโดยตรงครงแรกในป ค.ศ. 2004 มผสมครหาคในรอบ

แรกลงแขงขนกนในเดอนกรกฎาคม โดยไมมใครไดเสยงเกนกวารอยละ 35 ในรอบสองทจดขนใน

เดอนกนยายน ซซโล บมบง ยโธโยโน ไดรบชยชนะดวยคะแนนเสยงรอยละ 61 ของคะแนนรวม

ความเปนจรงทางการเมอง: การเจรจาทำาความตกลง

ขอตกลงระบบเลอกตงป ค.ศ. 1999 ตองไดรบการยอมรบจากทงพรรคการเมองของระเบยบ

ใหม ซงยงคงมอำานาจอย และจากพรรคใหมๆ ทอยขางนอกบนถนน การทบทวนรฐธรรมนญ

หลงการเลอกตงป ค.ศ. 1999 ยงตองการขอตกลงขามสสนตางๆ ทางการเมอง กฎหมายการ

เลอกตงป ค.ศ. 2004 กเปนการตกลงกนอกครงหนงนนเอง ซงคลายกบหลกการของป ค.ศ.

1999 แตมความแตกตางกนอยางสำาคญในรายละเอยด แตละครงจำานวนของทางออกในทาง

ปฏบตมอยจำากด เมอคำานงถงประเพณทรบสบทอดมา ภมหลงทางการเมอง และตำาแหนงของ

ตวละคร อยางไรกตาม มสญญาณในทางทดสำาหรบระบอบประชาธปไตย ในกรอบของสถาบน

ใหมของอนโดนเซย โชคดทวสยทศนระยะยาวบางประการ มอยเคยงขางการรบรทหลกเลยง

ไมไดของขอไดเปรยบทางการเมองในระยะสน ในหมพรรคการเมองและปจเจกบคคลผปรบแตง

การเปลยนแปลงน

คะแนนเสยงเดยวโอนได เปนระบบลำาดบความชอบซงผเลอกตงจดลำาดบผสมคร ในการเลอกตงเขตเดยวหลายเบอร และผสมครทไดรบคะแนนตามอนดบความชอบแรกมากกวาโควตาทระบ จะไดรบเลอกตงทนท ในการนบครงตอๆ มา คะแนนเสยงของผสมครทมคะแนนนอยสด ซงจะถกตดออกไป และคะแนนสวนทเกนจากโควตาของผสมครทไดรบการเลอกตงแลวจะถกนำาไปกระจายใหม จนกระทงมผสมครไดรบเลอกตงในจำานวนเพยงพอ ผลงคะแนนโดยปกตจะลงคะแนนใหแกผสมครมากกวาพรรคการเมอง แมวาเปนไปไดทจะใชบญชรายชอ

90 91

ก. การเชอมโยงหลวมๆ ระหวางผทำาหนาทนตบญญตทมาจากการเลอกตง กบองครวมของ

ผเลอกตงของตน เมอมการใชระบบ ตสบ. และมการจดสรรทนงโดยใชประเทศเปนเขตเลอกตง

เดยว ดงทใชในนามเบยหรออสราเอล ระบบจะถกวพากษวจารณวา ไดทำาลายความสมพนธ

ระหวางผลงคะแนนกบตวแทนของพวกเขา ในกรณบญชรายชอปด ผลงคะแนนไมมโอกาสทจะ

กำาหนดตวบคคลทจะเปนตวแทนของพวกเขาเลย และไมมผใดทพอระบไดวา เขาหรอเธอเปน

ตวแทนของเมองน อำาเภอน หรอหมบานน อกทงไมสามารถทจะปฏเสธผแทนคนใดเปนราย

บคคลไดโดยงาย ถาผลงคะแนนรสกวาเขาหรอเธอผนน ทำาหนาทไมไดเรองเลยในสภา ยงไปกวา

นน ในประเทศกำาลงพฒนาบางประเทศ ซงสวนใหญเปนสงคมชนบท ความรสกของผลงคะแนน

วาเปนคนของภาคทตนอาศยอยนน บางครงจะเขมขนกวาความรสกวาตนเปนคนของพรรค

หรอกลมใดๆ มากนก อยางไรกด การวพากษวจารณนอาจเกยวของมากกวา กบการจำาแนก

ระหวางระบบซงผลงคะแนนลงคะแนนใหแกพรรค กบระบบทพวกเขาลงคะแนนใหแกผสมครกได

ข. มอำานาจมากเกนไป ทตกอยภายในสำานกงานใหญของพรรค และอยในมอของกลมผนำาพรรค

ผอาวโส โดยเฉพาะเมอใชระบบบญชรายชอปด ตำาแหนงของผสมครในบญชรายชอ ซงหมายวา

เขาหรอเธอนาจะประสบความสำาเรจหรอไมนน ขนอยกบการประจบเจานายภายในพรรค โดยท

ความสมพนธกบองครวมของผเลอกตงมความสำาคญเปนรอง ทกยานา มการพลกแพลงระบบ

ตสบ. ทแปลกแบบหนงคอ พรรคตางๆ พมพบญชรายชอผสมครของตนโดยไมไดจดเรยงลำาดบ

ไว เพยงแตเรยงตามตวอกษรธรรมดา ซงเปดทางใหผนำาพรรคทงหลาย ตกรางวลแกความจงรก

ภกด และลงโทษความเปนตวของตวเองไดมากยงขนไปอก เนองจากการจดสรรทนงใหแกบคคล

ตางๆ จะกระทำาเมอรผลการลงคะแนนแลวเทานน

ค. มความจำาเปนทจะตองมพรรคหรอกลมการเมองทรบรไดในแบบใดแบบหนงอย ประการน

ทำาใหยากทจะนำาระบบ ตสบ. ไปใชในสงคมซงไมมพรรคการเมอง หรอมโครงสรางพรรคทเปน

หนอออนและหลวมมาก ดง ตวอยางของประเทศในหมเกาะแปซฟก

คะแนนเสยงเดยวโอนได (คอ. หรอ STV)

109. ระบบ คอ. (STV) ไดรบการเรยกรองโดยนกรฐศาสตร ในฐานะหนงในระบบเลอกตงท

นาสนใจมากทสดมานานแลว แตการใชระบบนในการเลอกตงสภานตบญญตยงจำากดอยใน

สองสามประเทศเอง ไดแกสาธารณรฐไอรแลนด ตงแตป ค.ศ. 1921 มอลตา ตงแตป ค.ศ. 1947

และใชครงเดยวในเอสโตเนยในป ค.ศ. 1990 ยงมการนำามาใชสำาหรบการเลอกตงวฒสภาของ

สหพนธรฐ และการเลอกตงระดบมลรฐหลายแหงของออสเตรเลย ตลอดจนการเลอกตงสภายโรป

และสภาทองถนในไอรแลนดเหนอ ระบบ คอ. ยงนำามาใชในการเลอกตงทองถนของสกอตแลนด

และในหนวยงานทมอำานาจหนาทบางแหงในนวซแลนด อกทงระบบนยงไดรบเลอกตามขอเสนอ

แนะของสภาพลเมองของบรตชโคลมเบยดวย (ดกรณศกษา กรณบรตชโคลมเบย)

ระบบและผลสบเนอง

หลกการสำาคญของระบบไดรบการคดคนในครสตศตวรรษท 19 โดยโธมส แฮร (Thomas Hare)

ในองกฤษ และ คารล องเดร (Carl Andræ) ในเดนมารค โดยตางคนตางคด ระบบ คอ. ใชเขต

เลอกตงแบบเขตเดยวหลายเบอร และผลงคะแนนเรยงตำาแหนงใหผสมครตามลำาดบความชอบ

บนบตรเลอกตง ในทำานองเดยวกบระบบคะแนนเสยงเผอเลอก สวนใหญจะไมบงคบใหตองเขยน

ลำาดบความชอบ และผลงคะแนนไมจำาเปนตองเรยงตำาแหนงผสมครทกคนทงหมด ถาประสงค

จะเลอกเพยงคนเดยวกทำาได

ภายหลงการรวมคะแนนลำาดบความชอบทหนงเสรจแลว กจะเรมกำาหนดโควตาของ

คะแนนเสยงทตองการสำาหรบใหผสมครคนหนงไดรบเลอกตง โควตาทใชโดยปกตคอ โควตา

แบบดรป (Droop Quota) ซงคำานวณไดโดยสตรงายๆ ดงน

110. ผลลพธจะถกกำาหนดโดยการนบชดหนง ในการนบครงแรก จะนบยอดรวมของคะแนนความ

ชอบอนดบแรกสำาหรบผสมครแตละคน ผสมครคนใดไดคะแนนความชอบอนดบแรกมากกวา

หรอเทากบโควตา จะไดรบเลอกตงทนท

ในการนบครงทสองและครงตอ ๆ ไป คะแนนสวนเกน

ของผสมครทไดรบเลอกตงแลว (นนคอ คะแนนเสยง

ทเกนกวาโควตา) จะถกกระจายออกไปตามแตความ

ชอบอนดบทสองในบตรเลอกตง เพอความเปนธรรม

คะแนนจากบตรเลอกตงของผสมครทไดรบเลอกตง

แลวทกใบ จะถกนำาไปกระจายใหม ทวาบตรแตละ

ใบนบเปนเศษสวนของหนงคะแนนเสยง ทงนตาม

อตราสวนทจะใหยอดรวมของคะแนนเสยงทนำาไป

กระจายใหมเทากบคะแนนสวนเกนของผสมคร (ยกเวน

ในสาธารณรฐไอรแลนด ซงใชการสมตวอยางทถวง

นำาหนก) ตวอยางเชน หากผสมครได 100 คะแนน

และคะแนนสวนเกนมหาคะแนน บตรเลอกตงแตละ

ใบทกระจายใหม จะมมลคา 1/20 คะแนน

ภายหลงทการนบมาถงรอบใดกตาม หากไมมผสมครคนใดไดคะแนนเสยงเกนกวาโควตา

ผสมครทมคะแนนรวมตำาสดกจะถกคดออกไป คะแนนของเขาหรอเธอจะถกนำาไปกระจายใหม

ในการนบรอบตอไปใหแกผสมครทคงเหลอในการแขงขนตามลำาดบความชอบทสองและจาก

คะแนนเสยง

ทนง + 1โควตา = +1

92 93

นนกตามลำาดบความชอบตำาลงไปดงทแสดงไว กระบวนการนบจะตอเนองกนไป คะแนนสวน

เกนนำาไปกระจายใหม หรอมการคดผสมครออกไป จนกระทงมผสมครทไดรบคะแนนเสยงตาม

โควตาครบตามจำานวนทนงทงหมดสำาหรบเขตเลอกตง หรอจำานวนของผสมครทเหลอในการนบ

มมากกวาจำานวนทนงเพยงคนเดยว ในกรณน ผสมครทเหลอทงหมดยกเวนคนเดยว จะไดรบ

การเลอกตงโดยไมตองไดคะแนนเสยงตามโควตา

111. ขอด ขอดทยกมาสนบสนนระบบการเปนตวแทนแบบสดสวน มกใชไดกบระบบ คอ.

นอกจากน ในฐานะทเปนกลไกสำาหรบการเลอกผแทน บางทระบบ คอ. จะเปนระบบเลอกตง

ทแยบยลทสดในบรรดาระบบเลอกตงทงหมด โดยใหมการเลอกทงระหวางพรรคและระหวางผ

สมครดวยกนภายในพรรค ผลลพธสดทายรกษาระดบความเปนสดสวนไดดทเดยว ในตวอยาง

ระบบ คอ. ทใชงานจรง มขอเทจจรงวา เขตเดยวหลายเบอรทใชมขนาดคอนขางเลก ดงนน

ความโยงใยทางภมศาสตรระหวางผลงคะแนนกบผแทนของตนยงคงมอย ยงกวานน ผลงคะแนน

สามารถมอทธพลตอสวนประกอบของรฐบาลผสมหลงเลอกตงดงกรณของสาธารณรฐไอรแลนด

และระบบสรางแรงจงใจใหเกดการยอมรบซงกนและกนระหวางพรรค โดยผานการแลกเปลยน

ลำาดบความชอบระหวางพรรคแบบตางตอบแทน ระบบ คอ. ยงใหโอกาสทดกวาสำาหรบ

การเลอกตงผสมครอสระซงมคนนยม

สภาลางของรฐสภาของไอรแลนด ทเรยกวา ดาเอล ไอเรยนน (Dáil Éireann) ไดรบเลอกตง

โดยระบบคะแนนเสยงเดยวโอนได (คอ.) ซงเปนระบบการเปนตวแทนแบบสดสวนโดยใชคะแนน

เสยงเดยวโอนได ระบบทไมคอยจะพบเหนบอยน ถอกำาเนดขนในสถานการณทสาธารณรฐ

ไอรแลนดบรรลความเปนเอกราชเมอป ค.ศ. 1922 องกฤษหรอผปกครองทกำาลงจากไป ตองการ

ใชระบบ ตส. รปแบบใดรปแบบหนง เพอปกปองชาวโปรเตสแตนตซงเปนชนกลมนอย ในขณะท

ชนชนนำาทางการเมองของรฐใหมชมชอบระบบ ตส. โดยหลกการ โดยททงสองฝายมไดตระหนก

รถงระบบตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ (ตสบ.) จงตกลงทจะรบระบบ คอ. มาใช และยง

ใชอยจนทกวนน

ดาเอลมความสำาคญเปนใจกลางในระบบการเมองของไอรแลนด ดาเอลเลอกตงรฐบาล

ทตองรกษาเสยงสนบสนนขางมากในดาเอลไวเพอความอยรอด ตำาแหนงประธานาธบดมความ

สำาคญนอยกวามาก แมวาจะมาจากการเลอกตงทางตรง ซงจะไมพบเหนบอยนกในระบอบรฐสภา

การเลอกตงสตำาแหนงประธานาธบดจดขนภายใตระบบคะแนนเสยงเผอเลอก (คล.)

สมาชกจำานวน 166 คนของดาเอลไดรบเลอกตงจากเขตเลอกตงประมาณ 40 เขต แตละ

เขตจะมสมาชกทตองเลอกตง สาม หรอส หรอหาคน การลงคะแนนกตรงไปตรงมา ผลงคะแนน

เพยงแตบงบอกวาตนชอบผสมครคนใด (โดยการเขยน ‘1’ ขางชอผสมครบนบตรเลอกตง)

แลวอาจระบการเลอกในลำาดบทสอง ทสาม ไปเรอยๆ ในทำานองเดยวกน ผลงคะแนนไมเพยงแต

เรยงลำาดบผสมครภายในพรรคเดยว หากยงสามารถเลอกขามพรรคไดดวย แมสวนใหญจะลง

คะแนนใหตามพรรคกตาม แตกไมจำาเปนตองทำาเชนนน และบางคนลงคะแนนตามแนวภมศาสตร

นนคอใหความชอบในลำาดบตนๆ แกผสมครจากทองถนเดยวกบตน โดยไมคำานงถงพรรค

ในขนตอนการนบคะแนน โดยเฉพาะการกระจายคะแนนเสยง ‘สวนเกน’ ดจะยงยากสำาหรบคน

ทไมคนเคย แตกพงยำาวา ผลงคะแนนไมตองคนเคยกบรายละเอยดทงหมดน ทจำาเปนตองรคอ

ส�ธ�รณรฐไอรแลนด: คะแนนเสยงเดยวโอนไดภ�คปฏบตไมเคล กาลลาเกอร

กรณศกษา: สาธารณรฐไอรแลนด

94 95

ลงคะแนนเสยงอยางไร แลวพอใจวากระบวนการนบคะแนนมความ ‘เทยงธรรม’ และโปรงใส

ระบบเลอกตงบญญตไวในรฐธรรมนญ จงไมสามารถเปลยนแปลงไดโดยปราศจากการทำา

ประชามต มอยสองครง (ค.ศ. 1959 กบ 1968) ทพรรคฟแอนนา ฟาเอล ซงเปนพรรคการเมอง

ทใหญทสด ยยงสงเสรมใหมการทำาประชามตเพอนำาเอาระบบ คนช. แบบองกฤษ มาใชแทน

คอ. โดยมขอเสนอไวในแตละครงวา ไมวาระบบสดสวนแบบใด กสรางปญหาโดยทำาใหไดมาซง

รฐบาลผสมทไมมเสถยรภาพ ขอเสนอใหแกไขเพมเตมรฐธรรมนญถกผลงคะแนนปฏเสธทงสอง

ครง ดวยคะแนนเสยงรอยละ 52 ตอ 48 ในป ค.ศ. 1959 และ 61 ตอ 39 ในป ค.ศ. 1968

โดยขอเทจจรงแลว บนพนฐานของเกณฑความมเสถยรภาพของรฐบาล ใครกตามททำาการ

ประเมนประวตของระบบ คอ. ในสาธารณรฐไอรแลนด ยอมไมเหนวา คอ. มปญหาใดๆ ในการ

ทำาหนาท ตงแตกลางครสตทศวรรษ 1940 รฐบาล (ทงทเปนรฐบาลผสมและเปนรฐบาลพรรค

เดยว) จะบรหารประเทศไดนานสาม ส หรอหาป โดยมขอยกเวนเพยงชวงเดยว คอในระยะ

สนๆ ทประเทศเผชญภาวะไรเสถยรภาพในตนครสตทศวรรษท 1980 โดยการเรยงตำาแหนง

ผสมครของพรรคตางๆ ผลงคะแนนสามารถชความประสงคของตน วาอยากใหพรรคใดมาเปน

หนสวนรวมรฐบาลกบพรรคทตนชอบ

โดยทวไป ระบบ คอ. จะใหผลดานความเปนสดสวนทสง โดยพรรคฟแอนนา ฟาเอล

ไดรบ ‘ทนงแถม’ เพยงหอมปากหอมคอเทานน (ประมาณรอยละ 48 ของทนงจากคะแนนเสยง

ทไดรบรอยละ 45 ในการเลอกตงระหวางป ค.ศ. 1945 – 1992) อยางไรกด ขนาดของเขตเลอก

ตงทเลก (เขตเลอกตงหนงมทนงเฉลยสทนง) ทำาใหพรรคใหญมศกยภาพทจะเกบเกยวประโยชน

หากสามารถทำาใหพรรคมเสนหจงใจพอทจะใหตนอยในลำาดบการเลอกลำาดบทสองและทสาม

จากผสนบสนนของพรรคอนได และนกเกดขนจรงๆ ในการเลอกตงครงหลงสดทงสองครง

จงทำาใหเกดผลลพธทมความเปนสดสวนนอยทสดเทาทเคยมมา ในป ค.ศ. 2002 พรรค

ฟแอนนา ฟาเอล ไดคะแนนเสยงรอยละ 41 ของคะแนนทงหมดและไดทนงถงรอยละ 49

ระบบยงคงเปดทางการมตวแทนใหแกพรรคเลกๆ และผสมครอสระดวย โดยมผสมคร

อสระ 13 คนไดรบเลอกตงในป ค.ศ. 2002 ในขณะทระบบสดสวนหลายระบบใหโอกาสพรรค

เลกๆ ไดมทนงในรฐสภา คอ. ดเหมอนจะใหโอกาสทหาไดยากแกผสมครอสระทจะไดรบเลอก

ตง เพราะโดยสาระแลว ระบบ คอ. มผสมครเปนศนยกลาง มากกวาจะมพรรคเปนศนยกลาง

การสรรเสรญและวพากษวจารณระบบ คอ. ในสาธารณรฐไอรแลนด สวนมากจะยดโยง

กบประเดนเดยวกน ไดแกอำานาจทใหแกผเลอกตงในการเลอกระหวางผสมครจากพรรคเดยวกน

เรองนสรางความตงเครยดดวยการแขงขนทเขมขนภายในพรรค โดยเฉพาะในระหวางผสมคร

ดวยกนของพรรคฟแอนนา ฟาเอล ซงสงผสมครสองถงสคนลงในแตละเขตเลอกตง สถตแสดง

ใหเหนวา ส.ส.เจาของทนงเดมของพรรคฟแอนนา ฟาอล เสยทนงใหแกคแขงในพรรคเดยวกน

กรณศกษ�: ส�ธ�รณ

รฐไอรแลนด

มากกวาทจะเสยใหกบผสมครของพรรคการเมองอน

ดวยผลดงกลาว ผวพากษวจารณเสนอไววา ส.ส. ทอยในตำาแหนงจะทำางานในระดบเขต

เลอกตงอยางแขงขนเกนไป เพอเอาใจผลงคะแนน และใหเวลาไมเพยงพอแกการเมองระดบชาต

เชน การตรวจสอบรฐบาล หรอการอภปรายรางกฎหมายในคณะกรรมาธการ นกวจารณเสนอ

ไววา เรองนมผลเปนลบตอขดความสามารถของสมาชกรฐสภาไอรแลนด (ในแงทวา บคคลผ

มความสามารถทจะมผลงานในระดบชาต จะหมดกำาลงใจดวยภาระงานทตองรบทำา ถาไดรบ

เลอกตง) ซงเรองนนำาไปสการนยมมองระยะสน และการใหความสำาคญเกนควรแกทองถน

นยม ในความคดของรฐบาล พวกเขาชแนะวา การแขงขนกนภายในพรรคเพอหวงคะแนนเสยง

นน อาจนำาไปสพรรคการเมองทแบงแยกและไมแนนแฟน

โดยเปรยบตาง ผปกปองระบบมองวา การทผลงคะแนนมโอกาสทจะเลอกผสมครจาก

พรรคของตนนน เปนเรองด พวกเขาเสนอไววา คอ. เปดโอกาสใหผลงคะแนนเลอก ส.ส.หนา

ใหมทเกงและขยนขนแขงมากกวามาแทนท ส.ส.หนาเดม ขณะทความสนใจในการเมองแบบ

เดมๆ กำาลงลดลง เรองนสรางแรงจงใจอยางยงใหแก ส.ส. ทจะรกษาความสมพนธใกลชดกบ

ผลงคะแนน ดงนน ส.ส. จงแสดงบทบาทในการเชอมโยงภาคพลเมองเขากบระบบการเมองได

อยางเตมท ผปกปองระบบนยนยนวา ไมมพยานหลกฐานใดๆ ทแสดงวา ส.ส. ชาวไอรแลนด

มขดความสามารถตำากวาส.ส.ทอน อกทงผลงานการเตบโตอยางนาประทบใจของสาธารณรฐ

ไอรแลนดในไมกปทผานมาน แสดงวาพฤตกรรมของรฐบาลกไมมอะไรผดพลาดมากมายนก

พวกเขายงชใหเหนวา พรรคการเมองไอรแลนดมความแนนแฟนมากและประพฤตตนอยางม

วนยในรฐสภา โดยไมมมงหรอกลมยอยใหเหนได

ในป ค.ศ. 2002 คณะกรรมการรฐสภาทประกอบดวยทกพรรคการเมองไดพจารณาขอ

เสนอไว ทงท เหนดวยและไมเหนดวยกบการเปลยนแปลงระบบ ในทสดกสรปวา สาธารณชน

มความผกพนกบระบบ คอ. มาก การเปลยนเปนระบบอนนาจะเปนการลดอำานาจของผลง

คะแนนแตละคน และการขอกลาวอางถงความลมเหลวของระบบการเมองทโทษระบบ คอ. นน

มาจากสาเหตอน ดงทขอสรปนบงชไว ไมมความเหนทมนยสำาคญใด ทเหนดวยกบการแกไข

เพมเตม หรอการเอาระบบอนมาแทนทระบบทใชอย

การประเมนใดๆ ทมตอระบบ คอ. ในสาธารณรฐไอรแลนด จำาเปนตองคำานงถงบคลกลกษณะ

ของประเทศ ไอรแลนดเปนประเทศเลก ทงในเชงพนทและประชากร รวมทงอตราสวนของ

ส.ส.ตอประชากร (ประมาณ 1:20,000) กสงเมอเทยบกนในมาตรฐานระหวางประเทศ โดยมพก

ตองคำานงถงระบบเลอกตง ปจจยดงกลาว ชวยใหความสมพนธระหวาง ส.ส. กบองครวมของ

ผเลอกตงมความใกลชดมากกวาในประเทศทมขนาดใหญกวา นอกจากน สาธารณรฐไอรแลนด

เปนประเทศทมความมงคง เปนสงคมทมการศกษาสง ระบบการเมองโดยรวมกลงหลกปกฐาน

แลว และเหนวามความชอบธรรมกนถวนหนา สงคมไอรแลนดมไดมความแบงแยกกนทสำาคญ

96 97

(อาท ทางชาตพนธ ภาษา หรอศาสนา)

จากเหตผลทงหมดขางตน เราตองมความระมดระวงเกยวกบการสรปอยางหนกแนน

เกยวกบวาระบบ คอ.จะทำางานอยางไรในบรบทอน แมเราจะสามารถพดไดวา ไมมสญญาณใด

ทบอกวา องครวมผเลอกตงในสาธารณรฐไอรแลนดอยากนำาระบบอนมาแทนทระบบน

บตรเลอกตงแบบคะแนนเสยงเดยวโอนไดทใชกบการเลอกตงวฒสภาของออสเตรเลย

7575

Australian Senate Single Transferable Vote ballot paper

7575

Australian Senate Single Transferable Vote ballot paper

98 99

เมอเทยบกบระบบ ตสบ. เนองจากผลงคะแนนนน ทำาการเลอกระหวางผสมครมากกวา

เลอกระหวางพรรค (แมวาอาจมการเพมทางเลอกแบบบญชรายชอใหแกการเลอกตงระบบ คอ.

กตาม ดงทใชในการเลอกตงวฒสภาออสเตรเลย)

112. ขอเสย ขอเสยโดยทวไปทอางวาเปนของการเปนตวแทนแบบสดสวน กใชกบระบบ คอ.

เชนกน ขอเสยทมเพมขนมาคอ

ก. ในบางครง มการวพากษวจารณวาระบบ คอ. ในฐานทเปนการลงคะแนนตามลำาดบความชอบ

ซงไมเปนทคนเคยในสงคมหลายแหง และเรยกรองใหรหนงสอและตวเลขเปนอยางนอยทสด

ข. ความซบซอนของการนบคะแนนในระบบ คอ. ทำาใหยากแกความเขาใจ ซงถกมองวาเปน

จดบกพรอง เรองนถกยกเปนหนงในเหตผลวาทำาไมเอสโตเนยจงลมเลกระบบนภายหลงการ

เลอกตงครงแรก ระบบ คอ. ตองการการคำานวณครงแลวครงเลา เพอหานำาหนกคะแนนสวน

เกนทโอนยาย ดวยเหตน ระบบ คอ. จำาเปนตองใชการนบคะแนนทศนยนบคะแนนแทนทจะนบ

ณ ทเลอกตงโดยตรง ในกรณทความซอตรงของการเลอกตงเปนประเดนทสำาคญ อาจจำาเปน

ตองนบคะแนน ณ ทเลอกตง เพอประกนความชอบธรรมของการลงคะแนน จงจำาตองเลอก

ระบบเลอกตงใหสอดคลองกบประเดนน

ค. ระบบ คอ. ไมเหมอนกบ ตสบ. ตรงทสามารถสรางแรงกดดนใหแกพรรคการเมองในบางเวลา

จนเกดความแตกแยกภายในพรรค เพราะสมาชกของพรรคเดยวกนตองแขงขนกนเอง พรอมทง

ตองแขงกบฝายตรงขามเพอใหไดคะแนนเสยง นอาจเปนการสงเสรมใหเกดการเมอง ‘อปถมภ’

ซงนกการเมองเสนอสนบนการเลอกตงแกกลมของผเลอกตงทกำาหนด

ง. ระบบ คอ. อาจนำาไปสพรรคทมคะแนนนำา แตกระนนกไดรบทนงนอยกวาพรรคคแขง มอลตา

ไดแกไขเพมเตมระบบของตนเมอกลางครสตทศวรรษท 1980 โดยจดทนงชดเชยบางทเพมขน

ใหแกพรรค ในกรณทมเหตการณเชนนเกดขน

อยางไรกด คำาวพากษวจารณหลายขอเหลาน ปรากฏเปนเพยงปญหาเลกนอยในทางปฏบต

การเลอกตงระบบ คอ. ในสาธารณรฐไอรแลนดและมอลตา มแนวโนมทจะทำาใหเกดรฐบาลทม

เสถยรภาพและชอบธรรมพอควร ซงประกอบดวยพรรคใหญพรรคเดยวหรอสองพรรค

ประเดนทเกยวของกบการเปนตวแทนแบบสดสวน

ขนาดของเขตเลอกตง

113. มความเหนพองทเกอบจะเปนสากลในหมผเชยวชาญการเลอกตงวา ตวกำาหนดสำาคญ

ของความสามารถของระบบเลอกตงทจะแปลคะแนนเสยงเปนจำานวนทนงทเปนสดสวนกน

กคอขนาดของเขตเลอกตง ซงกคอจำานวนสมาชกทจะไดรบเลอกตงในแตละเขตเลอกตง

ระบบและผลสบเนอง

นนเอง ภายใตระบบ เชน ระบบ คนช. (FPTP) คล.(AV) หรอ ลสร.(TRS) ขนาดเขตเลอกตงคอ

หนงคน คอผลงคะแนนเลอกตงผแทนคนเดยว ในทางเปรยบตาง ระบบตวแทนแบบสดสวน

ทงหมด ระบบคะแนนนำา/เสยงขางมากบางระบบ เชน คพ. (BV) กบ คพพ. (PBV) และระบบ

อนๆ อกบางระบบ เชน คจ. (LV) กบ คอม. (SNTV) ตองการเขตเลอกตงทมผแทนใหเลอก

มากกวาหนงคน ภายใตระบบสดสวนใดๆ จำานวนสมาชกทจะไดรบเลอกในแตละเขตนน

เปนตวกำาหนดทมนยสำาคญ วาผลการเลอกตงจะมความเปนสดสวนอยางไร

114. ระบบทมสมฤทธผลระดบขนความเปนสดสวนสงสดจะใชเขตเลอกตงทใหญมาก เนองจาก

เขตเลอกตงใหญสามารถประกนวาแมแตพรรคเลกๆ กมตวแทนในฝายนตบญญต ในเขตเลอก

ตงขนาดเลกลงมา เกณฑคะแนนขนตำาทมผล (ดยอหนาท 121) จะสงกวา ตวอยางเชน ในเขต

เลอกตงหนงซงมผแทนไดสามคน พรรคการเมองพรรคหนงจะตองไดคะแนนอยางนอยรอยละ

25 + 1 ของคะแนนเสยงเพอประกนการทจะไดทนงหนงท พรรคการเมองซงมเสยง

สนบสนนเพยงรอยละ 10 ของคะแนนไมนาจะไดแมแตเกาอเดยว ดงนน คะแนนผ

สนบสนนของพรรคนกจะสญเปลา โดยเปรยบตาง ในเขตเลอกตงทมเกาทนง รอยละ 10 + 1

ของคะแนนเสยง จะประกนวาพรรคจะไดทนงอยางนอยหนงทนง

ปญหาคอวา เมอเขตเลอกตงมขนาดใหญมากขน ทงในเชงของจำานวนทนง และผลท

ตามมาบอยครงคอ ในเชงขนาดทางภมศาสตรดวย ดงนน ความสมพนธระหวางผแทนกบผลง

คะแนนในเขตเลอกตงของเขาหรอเธอจะหางเหนกนมากขน นอาจสงผลสบเนองอยางจรงจง

ในสงคมทปจจยทองถนมบทบาททเขมแขงในทางการเมอง หรอในสงคมทผลงคะแนนคาดหวง

ใหผแทนรกษาความเชอมโยงกบองครวมของผเลอกตง และทำาหนาทเปน ‘ผรบมอบหมาย’

จากพวกเขาในฝายนตบญญต

100 101

ระบบเลอกตงของชลจะเปนทเขาใจได กเพยงแตในบรบทของระยะเวลาอนยาวนานแหงการ

ปกครองแบบอำานาจนยมภายใตนายพลออกสโต ปโนเชต (ค.ศ. 1973-1990) เทานน นายพล

ผนตองการทจะสถาปนาระบอบประชาธปไตยแบบอำานาจนยมทอยในความคมครอง โดยระบบ

เลอกตงเปนองคประกอบหนงของระบอบดงกลาว ระบอบเผดจการไดลมเลกการเปนตวแทน

แบบสดสวน (ตส.) ซงใชอยกอนททหารจะทำารฐประหารเมอวนท 11 กนยายน ค.ศ. 1973 ตส.

เปนการสนองตอบตอการแบงแยกในโครงสรางทางสงคมของชล ซงมมาตงแตครสตศตวรรษท

19 และ ตส. ไดกอใหเกดระบบพหพรรคขนมา จนกระทงครสตทศวรรษท 1960 ระบบพรรคจงม

การรวมตวเปนพรรคการเมองใหญหกพรรค เปนฝายซายสองพรรค (สงคมนยมและคอมมวนสต)

เปนพรรคสายกลางสองพรรค (ครสเตยนเดโมแครตและราดกลส) และอกสองพรรคทเหลอเปน

พรรคฝายขวา (เสรนยมและอนรกษนยม ซงไดรวมกนในป ค.ศ. 1966 เพอจดตงพรรคประชาชาต)

ระบบสองชอ: มรดกตกทอดของลทธอำานาจนยม

ในการจดใหมรฐธรรมนญทประกอบดวยสองสภาของชล สภาผแทนราษฎร (Chamber

of Deputies) ประกอบดวยสมาชก 120 คนมาจากการเลอกตงทประกอบดวย 60 เขต แตละ

เขตเลอกตงมผแทนไดสองคนและมวาระสป วฒสภามสมาชกจากการเลอกตงทม 19 เขตๆ

ละสองคน รวมเปน 38 คน อยในวาระไดแปดป มการเลอกตงครงหนงของจำานวนทนงทกสป

โดยจดขนพรอมกบการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร นอกจากนยงมสมาชกทมไดมาจาก

การเลอกตงอกเกาคน เรยกวา วฒสมาชก ‘เชงสถาบน’ หรอ ‘โดยตำาแหนง’ โดยชอเหลานมา

จากการเสนอชอของสภาความมนคงแหงชาต (สคน) ศาลฎกา (สามคน) และประธานาธบด

(สองคน) และอกหนงคนเปนสมาชกโดยตำาแหนงตลอดชพ คออดตประธานาธบดเอดอารโด เฟร

รอซ-ทาเกล (แตแรกตามรฐธรรมนญป ค.ศ. 1980 นน เขตเลอกตงซงเปนทมาของวฒสมาชก

ม 13 เขต ตอมาไดขยายเปน 19 เขตในการปฏรปรฐธรรมนญ ป ค.ศ. 1989 เพอลดอำานาจ

ชล: ระบบถกแชแขงโดยผลประโยชนชนชนนำ�คารลอส ฮนนอส

กรณศกษา: ชล ของวฒสมาชกทมไดมาจากการเลอกตง) การจดแจงเหลานเปนผลจากการตอรองกบนายพล

ปโนเชตและผสนบสนน ขณะทพวกเขาพนจากอำานาจ ในหวงเปลยนผานสระบอบประชาธปไตย

พรรคการเมอง กลมผสม หรอกลมอสระจะเสนอรายชอ ซงปกตจะมผสมครมากสดสอง

ชอตอหนงเขตเลอกตง ในการเลอกตงทงของสภาผแทนราษฎรและของวฒสภา ผลงคะแนนลง

คะแนนใหผสมครทเปนตวเลอกของตน ทนงแรกตกแกบญชรายชอใดทมยอดรวมคะแนนเสยง

สงสด ผแทนทไดรบเลอกตงไดแกผสมครรายบคคลของบญชรายชอซงไดรบคะแนนเสยงสงสด

เพอทจะไดทงสองทนง บญชรายชอทประสบผลสำาเรจสงสดตองไดรบจำานวนเสยงเปนสองเทา

ของบญชรายชอทสอง ระบบนบงคบใหพรรคการเมองตองจดใหมกลมผสมเพอการเลอกตง

เพราะเกณฑคะแนนขนตำาทมผลเปนตวเลขสงมาก คอรอยละ 33.4 ของคะแนนเสยง เพอให

บญชรายชอนนไดทนงหนงท อยางไรกด บญชรายชอทจะไดสองทนง ตองไดรบเสยงสนบสนน

รอยละ 66.7 ของคะแนนเสยงทงหมด

มสองกลมผสมเพอการเลอกตงทมขนาดใหญ ซงในป ค.ศ. 2001 ชนะไดทนงสมาชกใน

สภาผแทนราษฎรทงหมดยกเวนทนงเดยว กลมกลางซาย ชอความพรอมเพรยงเพอประชาธปไตย

(Concertación por la Democracia) ประกอบดวยสพรรคการเมองทตอตานระบอบปโนเชต

(พรรคสงคมนยม พรรคประชาธปไตย พรรคครสเตยนเดโมแครต กบพรรคราดกลส) และได

ปกครองประเทศตงแตการคนสระบอบประชาธปไตยในเดอนมนาคม ค.ศ. 1990 กลมฝายขวา

ทเปนฝายคาน ชอวาพนธมตรเพอชล (ประกอบดวยสหภาพประชาธปไตยอสระหรอพรรคยด

ไอ และการฟนฟประเทศชาตหรอพรรคอารเอน) สนบสนนระบอบปโนเชต ในทางปฏบต บญช

รายชอของกลมความพรอมเพรยงฯ จะมผสมครหนงคนจากแตละกลมยอยภายในกลมผสม

นนคอผสมครคนหนงจากพรรคครสเตยนเดโมแครต กบอกคนหนงจากกลมยอยทประกอบดวย

พรรคสงคมนยม พรรคประชาธปไตย กบพรรคราดคลส ไมมเขตเลอกตงใดทผสมครจากพรรค

สงคมนยมแขงกบผสมครพรรคประชาธปไตย ในบญชรายชอฝายคาน พรรคยดไอกบพรรคอาร

เอน โดยปกตแตละพรรคจะสงผสมครคนหนงลงครบทกเขตเลอกตง

ผลลพธของระบบเลอกตงนกคอ เกอบจะทกเขตเลอกตงจะมผแทนจากกลมความพรอม

เพรยงเพอประชาธปไตยหนงคน และอกหนงคนเปนผแทนของพนธมตรเพอชล ระบบสามารถ

สรางการแขงขนระหวางผสมครสองคนบนบญชรายชอสำาหรบหนงทนงทจะชนะ แตในทางปฏบต

แมกระทงเรองนกยงถกจำากดอยางมากโดยการประนอมกนของชนชนนำาภายในกลมผสมของ

ทงสองฝาย

ระบบเลอกตงนมลกษณะเฉพาะทไมเหมอนทใด เนองจากในทางปฏบต ระบบน

เออประโยชนตอเสยงขางนอยกลมทใหญทสด ไมใชเออตอเสยงขางมาก ดงนน จงไมใชระบบเสยง

ขางมาก หากเปนระบบทใชกลไกแบบสดสวน แตผลทไดไมเปนสดสวน เพราะเปดทางใหบญช

รายชอบญชหนงไดทนงไปครงหนงดวยคะแนนเสยงเพยงรอยละ 34 ของคะแนนเสยง เหตผล

กรณศกษ�: ชล

102 103

เดยวทวาทำาไมการบดเบอนนไมปรากฏในทางปฏบต กคอการจำากดการแขงขนในการเลอกตง

ระบบเลอกตงนมาจากประชามตทระบอบทหารจดทำาขนเมอวนท 5 ตลาคม ค.ศ. 1988

การทำาประชามตมสองเปาหมายคอ เหนชอบรฐธรรมนญป ค.ศ. 1980 กบเลอกนายพลปโน

เชตเปนประธานาธบดตอไปอกแปดป ในการเลอกตงทไมมการแขงขนน (ไมมผสมครอนใด)

ปโนเชตกลบแพกลมความพรอมเพรยงเพอประชาธปไตย เรองนจดประกายการเปลยนผานส

ระบอบประชาธปไตย โดยมการเลอกตงสภาคองเกรสและประธานาธบดในป ค.ศ. 1989 โดย

ประธานาธบดคนใหมทชนะเลอกตงคอนายปาตรชโอ อายลวน (Patricio Aylwin) จากพรรค

ครสเตยนเดโมแครต ระบบเลอกตงไดรบการออกแบบใหเออตอพรรคฝายขวาสองพรรค ซง

หนนหลงผสมครของปโนเชต เมอเผชญกบชยชนะการเลอกตงททำานายไดของคแขงของพรรค

ทงสอง

ในการเลอกตงประธานาธบดสามครงและเลอกตงสภาคองเกรสสครง ซงจดขนตงแต

ป ค.ศ. 1990 กลมความพรองเพรยงเพอประชาธปไตยไดรบคะแนนเสยงสวนใหญ แตไมเคย

ควบคมวฒสภาได เพราะเสยงขางมากของวฒสมาชกทมาจากสถาบนไปเขาขางฝายคาน

ขอบกพรองของระบบมสองชอสำาหรบพรรคการเมองและระบอบประชาธปไตย

มเสยงคดคานระบบเลอกตงขนหลายประการ ประการแรก ระบบนบงคบพรรคตางๆ

ใหมารวมตวกนเปนกลมผสมเพอการเลอกตง เพราะเกณฑคะแนนขนตำาเพอใหไดทนงในสภา

นน กำาหนดไวสง ประการทสอง ระบบนมผลกระทบในทางลบตอการเปนตวแทน เพราะไดกน

พรรคคอมมวนสตออกไปจากสภาคองเกรส แมจะเคยเปนพรรคทมความหมายจนถงป ค.ศ. 1973

อกทงมสวนแบงของคะแนนเสยงทวประเทศในระบอบประชาธปไตยใหมรอยละ 5-7 ประการ

ทสาม เนองจากกลมผสมของแตละฝายมกจะไดหนงทนงในแตละเขต การแขงขนทแทจรงจง

อยระหวางพรรคทเปนสมาชกกลมผสม มากกวาระหวางพนธมตรและพรรคทเปนปฏปกษกน

การแขงขนเชนนเปนอนตรายตอเสถยรภาพของกลมผสม ในการเลอกตงวฒสมาชกป ค.ศ.

2001 พรรคยดไอกบพรรคอารเอนไดเลยงขอพพาท โดยหนไปสงผสมครทเหนพองกนเพยง

คนเดยวลงรบเลอกตงในเจดเขตจากเกาเขต หรอสงคนทออนแอลงแขงซงไมทาทายผสมคร

ของแกนนำา ประการทส ระบบนมอบอำานาจมหาศาลใหแกหวหนาพรรค ซงเปนผเลอกตวจรง

วาผชนะควรจะเปนใครในขนตอนทจดทำาบญชรายชอ โดยทไมมการแขงทแทจรงในหลายเขต

เลอกตง ผลงคะแนนจงไมคอยสนใจการเลอกตง และยงสนใจนอยลงไปอกเมอไมมผสมครจาก

พรรคของตนลงสมครใหเลอก

จดบกพรองเหลานไดทำาใหรฐบาลตงขอเสนอวา ควรจะมการปฏรปการเลอกตงและ

แนะนำาวา แทนทจะเปนเขตเลอกตงเขตเดยวสองเบอร ควรเปนเขตใหญขน ซงจะใหผลลพธท

กรณศกษ�: ชล

เปนสดสวนมากขน อยางไรกด แนวทางดงกลาวมความกาวหนาไปเพยงเลกนอย เพราะกลม

ความพรอมเพรยงเพอประชาธปไตยเกรงความไมแนนอนของผลทจะได และพรรคฝายคานก

ปกปองระบบเดม เพราะเออใหพรรคตนไดปรยบ

การเลอกตงประธานาธบด

รฐธรรมนญป ค.ศ. 1980 กอใหเกดระบบเลอกตงสองรอบสำาหรบการเลอกตงประธานาธบด

ผชนะการเลอกตงจะตองไดเสยงขางมากเดดขาดในรอบแรก มฉะนนกเขาสรอบตดเชอก

(ballotage) การจดใหมรอบตดเชอกโนมเอยงไปทางทจะทำาใหการเมองของกลมผสมเขมแขง

ขน ผชนะในการเลอกตงประธานาธบดในป ค.ศ. 1980 และ 1993 ทไดรบเลอกตงโดยเสยง

ขางมากเดดขาดไดแกปาตรชโอ อายลวน จากพรรคครสเตยนเดโมแครต และเอดอารโด เฟร

ตามลำาดบ แตในการเลอกตงป ค.ศ. 1999 ระหวางคแขงสองคนคอ รการโด ลากอส (Ricardo

Lagos) กบ โฮอาคน ลาวน(Joaquín Lavín) คตอสฝายขวา มคะแนนหางกนเพยง 30,000

คะแนน ลากอสเปนฝายชนะเลอกตงดวยคะแนนเสยงรอยละ 50.27 ในรอบทสอง (ภายใต

บทบญญตแหงรฐธรรมนญฉบบกอน (ป ค.ศ. 1925) เมอไมมผสมครคนใดไดเสยงขางมาก

เดดขาด สภาคองเกรสจะเปนผตดสนวาใครจะเปนประธานาธบด ดงทไดเกดขนในป ค.ศ. 1946

1958 และ 1970 ในแตละกรณสภาไดเลอกผสมครทมคะแนนสงสดเปนผชนะ)

การลงทะเบยนกบการลงคะแนน: โดยสมครใจหรอโดยการบงคบ

ปญหาตอมาทไดรบรกนในระบบเลอกตงทใชอยนคอ การลงทะเบยนผมสทธเลอกตงเปน

ไปโดยสมครใจ แตการลงคะแนนเสยงเปนการบงคบ เมอรฐบาลระบอบทหารกำาลงเตรยมการให

มการลงประชามตในเดอนตลาคม ค.ศ. 1988 ไดจดใหมการลงทะเบยนใหมในเดอนกมภาพนธ

ค.ศ. 1987 เนองจากรายชอผทไดลงทะเบยนไวเดมถกทหารเผาในป ค.ศ. 1973 ฝายคานผรก

ประชาธปไตยไดเคลอนไหวรณรงคอยางแขงขนใหผเลอกตงไปลงทะเบยน ดวยยทธศาสตรทจะ

ใชการลงคะแนนเสยงในการโคนลมปโนเชต เพอเขาสเสนทางประชาธปไตย และกทำาสำาเรจโดย

ผมสทธเลอกตงมาลงทะเบยนรอยละ 92 อยางไรกด นบแตนนมาจำานวนของผลงทะเบยนเลอก

ตงกมไดเพมขนตามประชากรทมอายเขาเกณฑใหเลอกตงได เพราะคนหนมสาวยคปจจบนสนใจ

เขาไปรวมในการเลอกตงนอย ในป ค.ศ. 2001 ในการเลอกตงสมาชกสภาคองเกรส จำานวนผม

สทธเลอกตงม 10 ลานคน แตไปจดทะเบยนเพอใชสทธ รอยละ 80 มาถงป ค.ศ. 2004 ตวเลข

จำานวนผลงทะเบยนเพอใชสทธเลอกตงมรอยละ 77

การทคนหนมสาวไปลงทะเบยนเพอเลอกตงนอย ทำาใหรฐบาลเสนอใหมการลงทะเบยน

โดยอตโนมตและใหการไปลงคะแนนเสยงเลอกตงเปนไปโดยสมครใจ กลมความพรอมเพรยงเพอ

ประชาธปไตยสนบสนนขอเสนอน แตยงไมมความเหนพองกนในเรองการไปลงคะแนนเสยงโดย

สมครใจ พรรคตางๆ ในกลมเกรงวาการเขารวมทางการเมองโดยรวมจะตกตำา และคาใชจายใน

104 105

การรณรงคเพอระดมใหผเลอกตงไปใชสทธจะสงขนเรอยๆ ซงจะเปนประโยชนตอพรรคฝายขวา

สวนฝายคาน โดยเฉพาะพรรคยดไอ ปฏเสธการลงทะเบยนผเลอกตงโดยอตโนมตและสนบสนน

การลงคะแนนเสยงโดยสมครใจ

ผสนบสนนของระบบสองชอ (binomial) กลาวอางวาไดชวยใหการบรหารราชการเปน

ไปดวยด เพราะมกลมผสมขนาดใหญอยสองกลม ฝายหนงเปนรฐบาลอกฝายหนงเปนฝายคาน

อยางไรกด ความคดเหนนนบวาผดพลาด ความพรอมเพรยงเพอประชาธปไตยในฐานะทเปน

กลมผสม ไดเกดขนกอนทจะมการนำาระบบสองชอมาใช ในฐานะพนธมตรรวมตอตานการปกครอง

แบบอำานาจนยม และสงเสรมการคนสประชาธปไตย โดยนกการเมองทถอดบทเรยนจากความ

ขดแยงในอดต (ซงนำาไปสวกฤตและสะดดหยดลงของระบอบประชาธปไตยในป ค.ศ. 1973) และ

ไดเหนพองกนในยทธศาสตรความรวมมอในหมชนชนนำาภายในระบบการเมอง เปรยบคลาย

ประชาธปไตยแบบสงคมสมาสย (consociational democracy) ประเทศมการบรหารราชการ

ได ถงแมวาจะใชระบบสองชอ ไมใชเพราะอาศยระบบน

ระบบนไมสามารถอยไดตลอดไป เพราะยงความเสยหายแกพรรคการเมอง และทำาให

เกดขอจำากดตอประชาธปไตย แตการยกเลกระบบนกยากลำาบาก เพราะการเปลยนแปลงอาจ

สรางความไมแนนอนเกยวกบผลกระทบตอการสนบสนนพรรค ทงยงอาจตองแกไขเพมเตม

รฐธรรมนญ เพราะลกษณะสองชอของวฒสภาบญญตอยในรฐธรรมนญ มความเหนพองกนใน

สภาคองเกรสระหวางกลมความพรอมเพรยงเพอประชาธปไตยกบกลมพนธมตรเพอชล ในเรอง

การยกเลกวฒสมาชกทไมไดมาจากการเลอกตง กบวฒสมาชกโดยตำาแหนงตลอดชพ ซงไดแก

อดตประธานาธบด

115. ดวยเหตน จงไดมการววาทะอยางมชวตชวา เกยวกบขนาดของเขตเลอกตงทดทสด

โดยหลกการทวไป นกวชาการสวนใหญเหนดวยวา ขนาดเขตเลอกตงระหวางสามถงเจดทนง

นาจะใชงานไดด และมการชแนะวาเลขค เชน สาม หา และเจด นาจะดกวาเลขคในทางปฏบต

โดยเฉพาะในระบบสองพรรค อยางไรกด นเปนเพยงแนวทางคราวๆ เทานน และมสถานการณ

หลายสถานการณ ซงตวเลขทสงกวานอาจเปนเรองทพงปรารถนาและจำาเปน เพอใหแนใจวาจะ

มความเปนตวแทนและความเปนสดสวนทนาพอใจ ในหลายประเทศ เขตเลอกตงยดตามการ

แบงเขตปกครองทมอยแลว บางทกใชอาณาเขตของมลรฐหรอจงหวด ซงหมายความวาอาจจะม

ความแปรผนของขนาดไดอยางกวางขวาง อยางไรกตาม แนวทางน ทงทำาใหหมดความจำาเปน

ทจะตองปกปนเขตเพมเตมสำาหรบการเลอกตง และอาจเปนไปไดทจะทำาใหเขตเลอกตงสมพนธ

กบชมชนอนเปนทยอมรบและระบไวแลว

116. จำานวนตวเลขทปลายบนสดหรอลางสดของพสย มกใหผลทสดโตงมากกวา ทปลายดาน

หนง ใชประเทศทงประเทศเปนเขตเลอกตงเดยว ซงปกตหมายความวา จำานวนคะแนนเสยงท

ตองการสำาหรบจะไดรบการเลอกตง จะตำาอยางยง และแมแตจะเปนพรรคเลกมากๆ กมโอกาส

ทจะไดรบเลอกตง ตวอยางเชนในอสราเอล ทงประเทศเปนหนงเขตเลอกตงทมสมาชกสภา 120

คน หมายความวาผลการเลอกตงมความเปนสดสวนสง แตกหมายความดวยวา พรรคทมสวน

แบงของคะแนนเสยงนอย อาจไดการเปนตวแทน และความสมพนธระหวางผไดรบเลอกตงคน

หนงกบพนททางภมศาสตรหนงใด จะหางเหนกนมาก ทปลายอกดานหนง ระบบ ตส. สามารถ

นำามาใชกบสถานการณซงขนาดของเขตเลอกตงมเพยงสองทนง ตวอยางเชน มการใชระบบ

ตสบ. ทเขตเลอกตงมสองทนงในชล ผลปรากฏดงกรณศกษาวา ไมคอยมความเปนสดสวนนก

เพราะมเพยงสองพรรคทอาจไดการเปนตวแทนในแตละเขตเลอกตง ซงโนมเอยงทจะบอนทำาลาย

ประโยชนของระบบ ตส. ในแงของความเปนตวแทนและความชอบธรรม

117. ตวอยางจากปลายสดทงสองดานของพสยเหลาน ชวยเนนความสำาคญยงยวดของขนาด

เขตเลอกตงในระบบ ตส. แบบใดกตาม มขอเสนอไวเหมอนกนวา ในการออกแบบระบบเลอกตง

ขนาดของเขตเลอกตงนาจะเปนการเลอกเชงสถาบนตวเดยวทสำาคญทสด และสำาคญยงสำาหรบ

ระบบทไมใช ตส. จำานวนหนงดวย ตวอยางเชน ระบบคะแนนเสยงเดยวโอนไมได มแนวโนมทจะ

ใหผลลพธทเปนสดสวนพอสมควร แมวาโดยสาระจะไมใชสตรเพอความเปนสดสวนกตาม ทงน

เพราะใชกบเขตเดยวหลายเบอรนนเอง ในทำานองเดยวกน ระบบคะแนนเสยงเดยวโอนได (คอ.)

เมอนำามาใชกบเขตเดยวเบอรเดยวกกลายเปนคะแนนเสยงเผอเลอก ซงคงไวซงขอดของ คอ.

แตไมไดคงความเปนสดสวนของ คอ. ในระบบคะแนนเสยงเปนพวง (คพ.) และคะแนนเสยงเปน

พวงสำาหรบพรรค (คพพ.) ขณะทขนาดของเขตเลอกตงขยายขน ความเปนสดสวนกนาจะลดลง

โดยสรป เมอจะออกแบบระบบเลอกตง ขนาดของเขตเลอกตงจะเปนปจจยสำาคญในหลายๆ ดาน

ในการกำาหนดวาระบบจะทำางานอยางไรในทางปฏบต รวมทงความเขมแขงของความเชอมโยง

ระหวางผลงคะแนนกบสมาชกทไดรบเลอกตง และความเปนสดสวนโดยรวมของผลการเลอกตง

118. มขอสงเกตทเกยวของวา ขนาดของพรรค (จำานวนเฉลยของผสมครจากพรรคเดยวกน ทได

ชยชนะในเขตเลอกตงเดยวกน) เปนปจจยทสำาคญอยางหนงในการกำาหนดวาใครจะไดรบเลอก

ตง ถาผสมครคนเดยวจากพรรคหนงเทานน ทจะไดรบเลอกตงในเขตเลอกตง ผสมครผนนอาจ

จะไดแกบรษและเปนสมาชกของชาตพนธของชนสวนใหญ หรอของกลมทางสงคมในเขตเลอก

ตง ถาคนสองคนหรอมากกวาจะไดรบเลอกตง บญชทสมดลอาจมผลมากกวา คอสตรและผสมคร

จากชนกลมนอยนาจะประสบความสำาเรจมากขน ขนาดเขตเลอกตงทใหญกวา (มทนงเจดทหรอ

มากกวา) และจำานวนพรรคทคอนขางนอย กจะชวยเพมขนาดของพรรค

เกณฑคะแนนขนตำา

119. การเลอกตงทกระบบลวนมเกณฑคะแนนขนตำา (thresholds) ของความเปนตวแทน

นนคอ ระดบขนตำาสดของการสนบสนนซงพรรคจำาเปนตองไดรบเพอใหไดความเปนตวแทน

เกณฑคะแนนขนตำาอาจมกฎหมายบงคบ (เกณฑคะแนนขนตำาทเปนทางการ) หรอมอยในฐานะ

เปนคณสมบตทางคณตศาสตรของระบบเลอกตง (เกณฑคะแนนขนตำาทไดผลหรอโดยธรรมชาต)

กรณศกษ�: ชล

106 107

120. เกณฑคะแนนขนตำาทเปนทางการจะไดรบการบญญตไวในรฐธรรมนญหรอในตวบทกฎหมาย

ซงกำาหนดระบบการเปนตวแทนแบบสดสวน ตวอยางเชนในระบบผสมของเยอรมน นวซแลนด

กบรสเซย มเกณฑคะแนนขนตำารอยละ 5 ในมาตราวาดวยการเปนตวแทนแบบสดสวน พรรคซง

ไดรบคะแนนเสยงระดบชาตไมถงรอยละ 5 จะไมไดรบทนงจากบญชรายชอตวแทนแบบสดสวน

จดกอเกดแนวคดน คอการมงจำากดการเลอกตงของกลมสดโตงในเยอรมน และไดรบการออกแบบ

ใหหยดยงพรรคขนาดเลกมากจากการมตวแทน อยางไรกด ทงในเยอรมนกบนวซแลนดกเปด

ใหเขาทาง ‘ประตหลงบาน’ ได เพอใหพรรคมสทธไดทนง ส.ส. จากบญชรายชอ ในกรณของ

นวซแลนด พรรคดงกลาวจะตองไดทนง ส.ส. แบบแบงเขตหนงทนงเปนอยางนอย และในกรณ

ของเยอรมนตองไดสามทนง เพอจะไมตองใชเกณฑคะแนนขนตำา ในรสเซยเมอป ค.ศ. 1995 ไมม

ประตหลงบานใหเขา และเกอบครงหนงของคะแนนเสยงแบบบญชรายชอ เปนอนสญเปลาไป

สวนทอน เกณฑคะแนนขนตำาตามกฎหมายอยระหวางรอยละ 0.67 ในเนเธอรแลนด จนถง

รอยละ 10 ในตรก พรรคทไดรบคะแนนตำากวารอยละของคะแนนเสยงตามทกำาหนด จะถกตด

ออกจากการนบคะแนน ตวอยางทโดงดงของกรณนคอ ในการเลอกตงของตรกในป ค.ศ. 2002

ซงมหลายพรรคไมไดคะแนนตามเกณฑคะแนนขนตำา ทำาใหคะแนนเสยงสญเปลาไปถงรอยละ

46 ของคะแนนทงหมด ในกรณเหลานทงหมด การดำารงอยของเกณฑคะแนนขนตำาอยางเปน

ทางการ จะเพมระดบโดยรวมของความไมเปนสดสวน เพราะมฉะนนแลวคะแนนเสยงสำาหรบ

พรรคตางๆ ซงจะนำาไปสการเปนตวแทน ตองสญเปลาไป

ในโปแลนดเมอป ค.ศ. 1993 แมจะมการกำาหนดเกณฑคะแนนขนตำาไวคอนขางตำาท

รอยละ 5 สำาหรบพรรคการเมอง และรอยละ 8 สำาหรบกลมผสม มากกวารอยละ 34 ของคะแนน

เสยงทลงใหแกพรรคและกลมผสม ไมสามารถกาวขามเกณฑคะแนนขนตำาไปได

121. เกณฑคะแนนขนตำาทไดผล ทซอนไวหรอเปนธรรมชาตนน เกดขนเปนผลพลอยไดทาง

คณตศาสตรตามลกษณะของระบบเลอกตง ซงในการน ขนาดของเขตเลอกตงมความสำาคญ

สงสด ตวอยางเชน ในเขตเลอกตงของระบบการเปนตวแทนแบบสดสวนซงมสทนง แคผสมคร

คนใดคนหนงไดคะแนนเสยงมากกวารอยละ 20 กจะไดรบเลอกตง ผสมครคนใดไดคะแนนนอย

กวาประมาณรอยละ 10 (ตวเลขทแนนอนขนอยกบการประกอบสวนของจำานวนพรรค ผสมคร

และคะแนนเสยง) กนาจะไมไดรบเลอกตง

บญชรายชอเปด ปด และเสร

122. ในขณะทระบบ ตสบ. มฐานบนหลกการทวา พรรคหรอกลมการเมองเปนผเสนอชอผสมคร

แตเปนไปไดทจะใหผลงคะแนนมสวนในการเลอกระดบหนงภายใน ตสบ. โดยเลอกทงระหวางผ

สมครทไดรบการเสนอชอ และระหวางพรรค โดยสาระแลว มทางเลอกสามทางททำาได คอ บญช

รายชอเปด บญชรายชอปด และบญชรายชอเสร

ระบบและผลสบเนอง

123. ระบบ ตสบ. ในโลกนสวนใหญเปนแบบบญชรายชอปด หมายความวา ลำาดบทของผสมคร

ทจะไดรบเลอกตงโดยบญชรายชอนน กำาหนดไวตายตวโดยพรรคเอง และผเลอกตงไมสามารถ

แสดงออกถงลำาดบความชอบใหแกผสมครรายใดรายหนงเปนการเฉพาะได ระบบ ตสบ. ทใชใน

แอฟรกาใตเปนตวอยางทดของบญชรายชอแบบปด บตรเลอกตงใหขอมลชอพรรคทจะใหเลอก

พรอมตราสญลกษณของแตละพรรค และภาพถายของหวหนาพรรค แตไมมชอของผสมครเปน

รายบคคล ผเลอกตงแคเลอกพรรคทตนเองชอบ ผสมครรายบคคลทไดรบเลอกตงตามผล จะมา

จากการกำาหนดไวกอนแลวโดยพรรคนนๆ เอง หมายความวาพรรคอาจรวมถงผสมคร (บางท

ไดแกสมาชกของชนกลมนอยทางชาตพนธ และกลมภาษา หรอสตร) ซงหากไมรวมเขาไว

อาจมความยากลำาบากทจะไดรบเลอกตง

ดานทเปนแงลบของบญชรายชอแบบปดคอ ผลงคะแนนไมมเสยงในการกำาหนดวาผ

แทนของพรรคของตนควรจะเปนใคร บญชปดยงไมตอบสนองตอเหตการณทเปลยนแปลงอยาง

รวดเรว ในการลงคะแนนกอนรวมประเทศเยอรมนในป ค.ศ. 1990 ผสมครทอยในลำาดบสงของ

พรรคพรรคหนง ถกเปดโปงวาเปนสายใหตำารวจลบเพยงสวนกอนเลอกตง และถกขบออกจาก

พรรคทนท แตเนองจากบญชเปนแบบปด ผเลอกตงไมมทางเลอก คอตองลงคะแนนใหเขาหาก

ตองการสนบสนนพรรคเดมของเขา

124. ระบบ ตสบ. หลายระบบในยโรปตะวนตกใชบญชรายชอแบบเปด ซงผลงคะแนนสามารถ

บงบอกไมเพยงแตพรรคทชอบ หากยงเลอกผสมครทชอบภายในพรรคนนไดดวย สวนใหญของ

การเลอกตงระบบเชนน การลงคะแนนใหทงผสมครและพรรคเปนทางเลอก และเนองจากคะแนน

เสยงสวนใหญเทใหแกพรรคเทานน มากกวาไปลงใหแกผสมคร ทางเลอกทเปดใหเลอกผสมคร

ในบตรเลอกตงมกจะมผลอนจำากด อยางไรกด ในสวเดน มากกวารอยละ 25 ของผลงคะแนน

มกจะเลอกผสมครคนหนงพรอมกบเลอกพรรคดวย และบคคลจำานวนหนงกไดรบเลอกตง ซง

มฉะนนจะไมไดรบเลอกหากเปนบญชรายชอแบบปด

125. สำาหรบบราซล (ดกรณศกษา) ผลงคะแนนอาจลงคะแนนเสยงใหแกผสมครหรอไมกลงให

แกพรรคการเมอง แตสำาหรบฟนแลนด ผลงคะแนนตองลงคะแนนใหแกผสมคร จำานวนทนงท

แตละพรรคไดรบ ถกกำาหนดโดยจำานวนยอดรวมของคะแนนเสยงทผสมครไดรบ และลำาดบท

ซงผสมครของพรรคจะไดรบเลอกตง ถกกำาหนดโดยจำานวนของคะแนนเสยงรายบคคลทพวก

เขาไดรบมา ในขณะทวธนใหผลงคะแนนมเสรภาพทกวางมากขนในการเลอกผสมคร แตกมผล

กระทบขางเคยงทไมพงปรารถนาบางดวย เพราะผสมครจากภายในพรรคเดยวกนมการแขงขน

ซงกนและกนอยางจรงจงเพอใหไดคะแนนเสยง รปแบบของบญชแบบเปดน อาจนำาไปสความ

ขดแยงภายในพรรคและการแตกออกเปนเสยงๆ อกทงยงหมายความดวยวา ศกยภาพทจะ

ไดประโยชนจากการมรายชอผสมครทหลากหลายในบญช กอาจถกลมเลกไป ขอยกการเลอก

ตงตามระบบ ตสบ. แบบเปดในศรลงกามาเปนตวอยาง ความพยายามของพรรคใหญๆ ของ

108 109

ชาวสงหลทจะรวมเอาผสมครชาวทมฬลงในตำาแหนงทอาจชนะไดไวในบญชรายชอของพรรค

กลบไมประสบผลเนองจากผลงคะแนนจงใจลงคะแนนใหแกผสมครชาวสงหลทอยในตำาแหนง

ตำากวาแทน สวนในคอโซโว การเปลยนจากบญชแบบปดมาเปนแบบเปด สงผลใหมการสง

ผสมครสดโตงลงแขงขนมากขน ในทำานองเดยวกน บญชรายชอแบบเปดบางครงมผลเสยตอ

การเปนตวแทนของสตรในสงคมทบรษครองความเปนใหญไวอยางสง แมวาในโปแลนด ผลง

คะแนนไดแสดงใหเหนวา พวกเขาพรอมทจะใชบญชรายชอแบบเปดเพอเลอกตงใหไดสตรเพม

มากขนกวาเดม จากทเคยใชบญชรายชอแบบปดทพรรคทำาไว

ระบบและผลสบเนอง

บตร ตสบ. แบบบญชรายชอเปดของเดนมารก

บตร ตสบ. แบบบญชรายชอปดของนการากว

110 111

ในป ค.ศ. 2002 ชาวบราซลไดไปออกเสยงเลอกประธานาธบดคนใหม สมาชกฝายนตบญญต

แหงชาตในระบบสองสภา ผวาราชการสำาหรบสวนทเปนองคประกอบของสหพนธรฐ (26 มลรฐ

บวกกบบราซเลยซงเปนนครหลวงของสหพนธ) และสมาชกของฝายนตบญญตแหงมลรฐใน

ระบบสภาเดยว นเปนการเลอกตงทางตรงครงทสสำาหรบตำาแหนงประธานาธบดและตำาแหนง

สำาคญของฝายนตบญญตและฝายบรหารทงหมด นบแตระบอบการปกครองของทหารไดสน

สดลงในป ค.ศ. 1985

การเลอกตงประธานาธบดในบราซลใชระบบเลอกสองรอบดวยเสยงขางมากแบบตด

เชอก(two-round majority run-off system) โดยผสมครแขงขนกนเพอใหไดเสยงสนบสนน

ทวประเทศซงมพนท 8,511,965 ตร.กม. การแกไขเพมเตมรฐธรรมนญในเดอนมถนายน

ค.ศ. 1997 อนญาตใหประธานาธบดเขาแขงขนในการเลอกตงไดเพยงสมยเดยว เฟอรนนโด

เฮนรเก คารโดโซ ประธานาธบดรกษาการในขณะทกฎหมายไดรบการแกไข ชนะการเลอกตง

อกครงในป ค.ศ. 1998 ในรอบแรกดวยคะแนนเสยงรอยละ 53.1 ของคะแนนเสยง อยางไรกด

ลอซ อนาชโอ ลลา ดา ซลวา ไดคะแนนรอยละ 46 ในรอบแรกในป ค.ศ. 2002 และไดรบเลอก

ตงในรอบตดเชอก

กฎกตกาทใชในการเลอกตงฝายนตบญญตไมไดมการเปลยนแปลงโดยสาระตงแตผาน

เปนกฎหมายครงแรกเมอป ค.ศ. 1946 วฒสภาเปนสภาทมตวแทนของภมภาคตางๆ ของบราซล

แตละองคประกอบของสหพนธรฐทง 27 องคประกอบ มวฒสมาชกเปนตวแทนสามคน ซงมา

จากการเลอกตงในระบบคะแนนเสยงขางมาก และอยในวาระแปดป สมาชกภาพของวฒสภา

มการเปลยนจำานวนหนงในสามและสองในสาม ทกสปสลบกนไป ในกรณทตองเลอกตงวฒสมาชก

สองคน ผลงคะแนนมสองเสยงภายใตระบบคะแนนเสยงเปนพวง (คพ. หรอ Block Vote)

สภาผแทนราษฎรมสมาชก 513 คน ซงมาจากเขตเดยวหลายเบอร 27 เขต คอจาก 26

บร�ซล: ก�รเปนตวแทนแบบสดสวนทผสมครเปนศนยกล�งในระบบประธ�น�ธบดโฮเซ แอนโตนโอ ชบบ

กรณศกษา: บราซล มลรฐกบนครบราซเลย ขนาดของเขตกำาหนดโดยจำานวนประชากร แตกมขอจำากดวา จะไมม

มลรฐใดทมผแทนนอยกวาแปดคน หรอมากกวา 70 คน ระบบเลอกตงทใชเปนระบบการเปน

ตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอเปด (ตสบ. แบบเปด) ผลงคะแนนแตละคนลงคะแนนได

หนงเสยง ซงอาจลงใหแกพรรคการเมองพรรคใดพรรคหนง หรอผสมครคนใดคนหนง คะแนน

เสยงทใหแกผสมครของแตละพรรคจะนำามารวมกน และไปบวกกบคะแนนเสยงทพรรคนนไดรบ

ไดเปนคะแนนรวมทงหมดของพรรค ซงจะใชในการกำาหนดจำานวนทนงทจะจดสรรใหแกพรรค

นน ผสมครทไดคะแนนมากกวาเพอนจากแตละพรรค จะชนะเลอกตงตามจำานวนทนงทจดสรร

ใหแกพรรคนน การจดสรรทนงตงแตป ค.ศ. 1950 ใชสตรของ ดฮอนดท อยางไรกด พรรคท

ไดคะแนนเสยงไมถงจำานวนเตมของโควตาในเขตเลอกตงหนง จะไมไดทนงแมหนงทนงในเขต

เลอกตงนน จนกระทงถงป ค.ศ. 1998 การคำานวณโควตา ใชฐานจากจำานวนรวมของบตรด กบ

บตรทไมไดลงคะแนนใหผใด ทำาใหเกณฑคะแนนขนตำาของการเปนตวแทนมคาสงขน

การจงใจจดจำานวนผเลอกตงไมใกลเคยง (malapportionment)

กฎกตกาสำาหรบการเลอกตงสภาผแทนราษฎร นาจะเปนประเดนทถกเถยงกนมากทสด

ของระบบเลอกตงในบราซล ตวเลขตำาสดกบตวเลขสงสดของขนาดของเขตเลอกตงหมายความ

วา การเปนตวแทนในสภาผแทนราษฎรในเชงของประชากรไมใกลเคยงกนในระหวางมลรฐ

ซงเปนการละเมดหลกการของ ‘หนงคน หนงเสยง หนงมลคา’ (OPOVOV) อยางมาก

เนองดวยจำานวนคะแนนเสยงทจำาเปนตอการเลอกตงผแทนหนงคนในเซาเปาโล ซงมผมสทธเลอกตง

กวา 25 ลานคน และม ส.ส.ได 70 คนนน สงกวาจำานวนคะแนนเสยงดงกลาวในอามาปะ ซงม

ผมสทธเลอกตง 290,000 คน และม ส.ส. ไดแปดคน ผลของการจดจำานวนผเลอกตงไมใกล

เคยงน เออประโยชนแกมลรฐเลกๆ ทมประชากรนอย ซงคอนขางยากจนกวาและตองพงพา

ภาคเกษตรมากกวา ขณะททำาใหมลรฐทใหญกวา รำารวยกวาและอยในถนอตสาหกรรมมากกวา

เสยเปรยบ ดวยเหตผลน จงมการตำาหนวาระบบน เปนกลไกสำาคญกลไกหนงทเสรมพลง

แกจารตประเพณทางการเมอง ดงนน จงทำาใหพรรคการเมองออนแอ

อยางไรกด เรองนจำาเปนตองขยายความ ผสญเสยอยางมนยสำาคญจากการจดจำานวน

ผเลอกตงไมใกลเคยงกนน มเพยงรายเดยว คอมลรฐเซาเปาโล ซงจำานวนของผแทนจะเพมขน

ประมาณ 40 คน หากขนาดของเขตเลอกตงจะสะทอนจำานวนประชากรอยางเครงครด มลรฐ

อน ๆ บางแหงมผแทนตำากวาทควรจะม ความสญเสยทสำาคญเปนลำาดบทสองไดแกมลรฐมนาส

เกราอส (เสยผแทนประมาณสคน) จะเหนไดวา จำานวนทนงทสญเสยไปดวยเหตแหงการจด

จำานวนผเลอกตงไมใกลเคยง กระจกตวเปนแหงท ซงสะทอนใหเหนเปาหมายของผจดทำา

รฐธรรมนญ ค.ศ. 1946 วา ตองการหาสตรเพอปองกนมใหเซาเปาโล (รวมทงมลรฐมนาส

เกราอสในสดสวนทนอยลง) ครอบงำาสหพนธรฐ เหมอนอยางทเคยเปน ในระหวางเวลาทเรยก

วาสาธารณรฐทหนง (ค.ศ. 1899-1930)

กรณศกษ�: บร�ซล

112 113

ในแงทวา การจดจำานวนผเลอกตงไมใกลเคยงเออประโยชนทางการเมองแกมลรฐท

ยากจนกวาแลวไซร การจดเชนนอาจชวยสงเสรมการกระจายความมงคงใหม ทมผลสบเนอง

มใชนอย ในประเทศซงมระดบความไมเทาเทยมกนระหวางภมภาคทสงอยางเชนบราซล

นอกจากนน สมมตฐานทอางถงบอยๆ วา มลรฐทมผแทนเกนสดสวนสามารถตกน

(block) การออกกฎหมายทมขอบเขตระดบชาตไดอยางเปนระบบนน ยงเปนสงทตองพสจน

ไมจำาเปนทจะตองเกดกรณทแบบแผนทางการเมองของมลรฐทมผแทนมากเกนไป จะแตกตางจาก

แบบแผนของมลรฐทมผแทนนอยเกนไป การปฏบตเชงอปถมภมอยในทกมลรฐ และการเลอกตง

เปนปรากฏการณมวลชนทกอเกดการแขงขนกนอยางมาก ถาการเมองบราซลมลกษณะอปถมภ

การจดจำานวนผเลอกตงไมใกลเคยงสำาหรบสภาผแทนราษฎร ไมนาจะเปนสาเหตทมนยสำาคญ

การแขงขนระหวางพรรค—และภายในพรรค

ลกษณะสำาคญอยางหนงของระบบการเปนตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอเปดสำาหรบ

สภาผแทนราษฎรกคอวา ระบบนนำามาซงการแขงขนทงระหวางพรรคและภายในพรรคเดยวกน

การเลอกตงเหลานมการแขงขนสง ตวอยางเชน ในป ค.ศ. 2002 จำานวนผสมครเขารบการเลอก

ตงม 4,901 คน เพอชงทนง 513 ทของสภาลาง มเพยงเกาเขตจาก 27 เขตเลอกตงทมผสมคร

นอยกวา 100 คน จำานวนตำาสดคอ 66 คนทเขาชงแปดทนงในโตกงแตงส มผสมคร 793 คน

ชงทนง 70 ทในเซาเปาโล 602 คน ชงทนง 46 ทในรโอ และ 554 คน ชงทนง 53 ทในมนาส

เกราอส พรรคตางๆ แขงกนเอง ผสมครทอยากเปน ส.ส. ในสดสวนทนงทพรรคของตนไดรบการ

จดสรร กแขงขนกนเอง มการกลาววา นไดนำาไปสลทธบคคลนยม ซงเปนรากเหงาความออนแอ

ของพรรคการเมองบราซล นำาไปสความสมพนธเชงอปถมภระหวางผลงคะแนนกบผแทนของ

ตน และนำาไปสองคกรนตบญญตแหงชาตทในเบองตน จะสนใจประเดนทองถนมากกวาประเดน

ระดบชาต และประเดนเชงอปถมภมากกวาเชงโครงการ

ทศนะนจำาเปนตองขยายความเชนกน แรกทเดยว ทศนะทวาลทธบคคลนยมเปนแรง

ขบเคลอนทสำาคญ ในการตดสนใจของผลงคะแนนในการเลอกตงฝายนตบญญตในบราซล

นน ยงหางไกลจากการเปนทศนะอนเปนทยอมรบกนทว แมสดสวนของคะแนนเสยงทแสดง

ความชอบ (เมอผลงคะแนนเลอกผสมครคนหนงโดยเฉพาะ ไมเพยงแคเลอกพรรค) จะสงกวา

สดสวนของคะแนนเสยงทเลอกพรรคมาก แตตวเลขเหลานบงบอกเพยงเลกนอยวา จรงๆ แลว

ผลงคะแนนตดสนใจอยางไร หากผลงคะแนนใหนำาหนกโดยเปรยบเทยบแกตวผสมครมากกวา

พรรค นาจะสมมตไดวา ผลงคะแนนจำานวนมากทลงคะแนนใหแกผสมครคนหนงโดยเฉพาะ

จะยงคงลงคะแนนใหแกผสมครคนนน แมเขาหรอเธอจะยายพรรคไป ในขณะทยงไมมการศกษา

ทพยายามศกษาประเดนนโดยตรง แตหลกฐานทกระจดกระจายอยชวา ผแทนซงยายพรรคใน

ระหวางดำารงตำาแหนงในองคกรนตบญญต จะมโอกาสไดรบเลอกตงเขามาใหมนอยลง อนบอก

เปนนยวา พวกเขาไมสามารถนำาคะแนนเสยงทเคยทำาใหไดรบเลอกตงในครงกอนตดตวไปดวย

กรณศกษ�: บร�ซล

ผลงคะแนนกบผแทนของตน

แมเราจะรเรองเกยวกบความสมพนธระหวางผลงคะแนนกบผแทนของเขานอยลงไป

แตกไดมความพยายามอยางมากทจะคนหาแบบแผนการอปถมภ และการเออประโยชนเฉพาะ

ทองถน ซงนาจะใชเปนฐานสำาหรบการรณรงคหาเสยงและงานอาชพนตบญญตทประสบความ

สำาเรจ มการกลาววา ผสมครทประสบความสำาเรจคอผทใหอะไรทเปน ‘สนนำาใจ’ แก ‘องค

รวมของผเลอกตง’ ในเขตของตน อยางไรกด ในระบบเขตเดยวหลายเบอรของบราซล ส.ส.

คนหนง คอหนงในบรรดาผแทนอยางนอยแปดคนของเขต ซงทำาใหยากทจะเชอมโยง ส.ส.

คนใดคนหนงโดยเฉพาะกบโครงการใหมทนำาเงนมาจบจายใชสอยในเขต แมวาผสมครบางคน

อาจจะและไดพยายามจรงๆ ทจดตงผเลอกตงตามเขตภมศาสตรสำาหรบตน แตวธการนใชวา

จะเปนวธการเดยว และอาจจะไมใชวธทมประสทธผลสงสด ทจะใชเปนเสนทางสสภาผแทน

ราษฎร มการศกษาวจยชนหนง เกยวกบการกระจายตวทางภมศาสตรของคะแนนเสยงของ

ผสมครทประสบความสำาเรจ ซงชใหเหนวา ในป ค.ศ. 1994 และ 1998 มเพยงรอยละ 17

ของผแทนโดยประมาณ ทใชยทธศาสตรน นนคอ สามารถไดรบสวนแบงคะแนนเสยงมากทสด

ในทองถนอยางเปนกลมกอน ทแสดงถงการกระจกตวทางภมศาสตร คนอนๆ ใชยทธศาสตรอน

ตางๆ กนไป เชน การแบงบรเวณกบคแขงเปนพนทภมศาสตรอยางคราวๆ การครอบครอง

พนททอยหางไกลกน หรอการไดรบสวนแบงในสดสวนคอนขางนอยของคะแนนรวมจากพนท

ทกระจายกวางทางภมศาสตร เปนตน ดวยเหตทการแขงขนมอยสง และกลมของผเลอกตง

จะอยในเขตไหนของใครกไมมการปกปองไวในกฎหมาย จงไมนาทผแทนจะรสกปลอดภยใน

‘เขตอทธพล’ ของเขาหรอเธอ อนทจรง อตราการไดรบเลอกตงเขามาใหมไมสงมากนก ประเมน

วาประมาณรอยละ 60 ของผทอยากไดรบเลอกตงเขามาใหม ดงนน ความสมพนธระหวางผ

ลงคะแนนกบผแทน จงไมมลกษณะเปนระบบอปถมภ อยางนอยกไมใชการอปถมภอยางเดยว

ระบบเลอกตงมสวนทำาใหพรรคแตกเปนเสยงๆ หรอไม

เรายงตองเรยนรอกมากวา ระบบการเปนตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอเปด และ

ใชเขตเลอกตงขนาดใหญ อยางเชนทใชในบราซลนน ทำางานอยางไร อยางไรกด เรารแลววาการ

เลอกตงมการแขงขนสงมาก ขอไดเปรยบของเจาของตำาแหนงเดมคอนขางจะมนอย และความ

สมพนธระหวาง ส.ส. กบเขตเลอกตงมความแตกตางหลากหลาย ดงนน จงไมมยทธศาสตรท

โดดเดนสำาหรบผสมครทประสบความสำาเรจ

ประเดนทวา ระบบเลอกตงโนมนาวใหเกดระบบอปถมภและปจเจกชนนยมภายในสภา

ผแทนราษฎรเพยงใดนน เปนประเดนทอยางนอยนาจะสบคนตอไป ในขณะทการอภปรายวา

ประธานาธบดและหวหนาพรรค มกลไกใดทจะปรบแตงพฤตกรรมของ ส.ส. แตละคน เปนเรอง

นอกเหนอขอบเขตของบทสงเขปน แต ส.ส. เองกเผชญกบแรงกดดนอนๆ นอกเหนอจากขอ

เรยกรองของกลมผเลอกตงทมลกษณะทองถนและเฉพาะพนทแลว แรงกดดนเหลานไดแกการ

114 115

ถวงดลการแตกเปนเสยงๆ ของพรรคทเพมมากขน

การแตกเปนเสยงๆ ของพรรคการเมองในองคกรนตบญญตของบราซล เปนสาเหตของ

ความอดอดขดของของประเทศตลอดระยะเวลา 15 ปทผานมา ระดบขนความแตกเปนเสยงๆ

ของระบบพรรคมกจะเชอกนวามาจากปจจยหลายอยาง ซงรวมถงระบบเลอกตงและแนวโนม

การนยมตวบคคลของระบบ ลกษณะเฉพาะของระบบประธานาธบด และสหพนธรฐนยมอนเขม

แขงตามทบญญตไวในรฐธรรมนญ ค.ศ. 1988

อยางไรกตาม ระดบขนความแตกเปนเสยงๆ ในสภาผแทนราษฎรมความคงตว อยท

ประมาณแปดพรรคทเปนจรง นบตงแตการเลอกตงป ค.ศ. 1990 เปนตนมา บางแงมมของ

กฎหมายเลอกตงโนมเอยงไปทางทำาใหพรรคใหญมภาษดกวา และตานความแตกเปนเสยงๆ

ดวย ตวอยางเชน การนำาบตรทไมประสงคลงคะแนน ไปเปนฐานในการคำานวณโควตาการ

เลอกตง (ซงทำาใหตวเลขโควตาสงขน และยากขนทจะมคะแนนเสยงถง) และการตดพรรค

ทกพรรคทไดคะแนนเสยงไมถงหนงโควตา ไมใหไดทนงจากการคดเศษการหาร

ความเชอมโยงระหวางระบอบประธานาธบดกบระบบพรรค ยงไมเปนทเขาใจกนดพอ

จงเหลอแตสหพนธรฐนยมทนาจะเปนสาเหตของความแตกเปนเสยงๆ ของระบบพรรค พรรค

ระดบชาตบางพรรคในบราซล โดยพฤตนยเปนกลมผสมของพรรคระดบภมภาค พรรคทเลก

กวาผดบงเกดขนโดยการแยกตวจากกลมผสมดวยเหตผลของทองถนโดยแท จงนำาไปสการม

พรรคในระดบชาตจำานวนมาก ไมวานจะเปนเหตผลทแทจรงหรอเปนเพยงเหตผลเดยวหรอไม

วาทำาไมจงมพรรคใหม ๆ เกดขน แตกยงคงไมชดเจนนกวา สหพนธรฐนยมเปนสาเหตของความ

แตกเปนเสยงๆ หรอเปนเพยงการสะทอนถงผลประโยชนตางๆ กนของภมภาค ทประเทศขนาด

ใหญแบบบราซล ตองรอมชอมเพอทจะดำาเนนการแบบประชาธปไตย

126. มการใชกลวธอนๆ ในเขตปกครองบางเขต เพอเพมความยดหยนใหแกระบบบญชเปด

ในลกเซมเบรกกบสวตเซอรแลนด ผเลอกตงมคะแนนเสยงเทาจำานวนทนงทมในเขตนน และ

สามารถกระจายคะแนนนนใหแกผสมครภายในบญชรายชอของพรรคบญชเดยว หรอขาม

ไปหลายบญชรายชอกได ตามทเหนเหมาะสม ความสามารถทจะลงคะแนนใหแกผสมครได

มากกวาหนงคนขามบญชรายชอพรรคทตางกนกด (รจกกนในชอวา พานาชาจ-panachage)

หรอทจะลงคะแนนมากกวาหนงเสยงใหแกผสมครคนเดยวทชนชอบมากกด (รจกกนในชอวา

การทบทว-cumulation) ลวนทำาใหผลงคะแนนมมาตรการควบคมเพมเตม และถกจดประเภท

วาเปนระบบบญชรายชอเสร

การรวมญาต (Apparentement)

127. อนทจรง เกณฑคะแนนขนตำาทกำาหนดไวสง อาจกดกนพรรคเลกๆ ได ในบางกรณ

นคอวตถประสงคทบอกตรงๆ ของการกำาหนดเชนนน แตในหลายกรณ การกดกนพรรคเลกท

มมากบระบบไมใชความปรารถนาใหเปนเชนนน โดยเฉพาะเมอพรรคเลกหลายพรรคมฐานการ

สนบสนนเดยวกน จงทำาใหคะแนนเสยงรวมของพรรคเหลานน ‘แตก’ ทกพรรคเลยไดตำากวา

เกณฑคะแนนขนตำา ซงหากรวมกลมกนไดไซร ยอมไดคะแนนเสยงรวมพอทจะไดทนงบางใน

องคกรนตบญญต เพอเอาชนะปญหาน บางประเทศซงใชระบบ ตสบ. จงยนยอมใหพรรคเลกๆ

รวมกลมกนเพอประโยชนในการเลอกตง จงคลายการรวมกลมผขาย (cartel) (การฮว – ผแปล)

หรอการรวมญาต (apparentement ในภาษาฝรงเศส) หรอกลมเหนพองกน (stembusaccoord

ในภาษาดชท) เพอลงแขงขนเลอกตงรวมกน นหมายความวาพรรคการเมองเหลานนยงคงมตว

ตนแยกชด และมบญชรายชอแยกกนบนบตรเลอกตง แตคะแนนเสยงทไดรบของแตละพรรคจะ

ถกนบรวมเสมอนเปนกลมเดยวกน ดงนน จงเพมโอกาสทคะแนนรวมจะสงกวาเกณฑคะแนนขน

ตำา และทำาใหพวกเขาอาจไดการเปนตวแทนเพมขน กลวธนปรากฏอยในระบบ ตสบ. บางระบบ

ในภาคพนยโรป ในละตนอเมรกา (ซงพรรคทเปนรมมชอเรยกวาเลมา - lema) กบในอสราเอล แต

กระนน กลวธนหาไดยากในระบบ ตส. ของแอฟรกากบเอเชย และถกยกเลกไปในอนโดนเซยใน

ป ค.ศ. 1999 ภายหลงจากทพรรคเลกๆ พบวา แมกลมของพรรคโดยรวมจะไดการเปนตวแทน

แตในฐานะพรรค พวกเขากลบสญเสยทนง

ระบบผสม

128. ระบบเลอกตงแบบผสมพยายามทจะรวมเอาสวนดของระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก (หรอ

‘ระบบอน’) และ ระบบ ตส. ในระบบผสม มระบบเลอกตงสองระบบทใชสตรตางกน ดำาเนนควบค

กนไป ผลงคะแนนคนเดยวกน ลงคะแนนและมสวนเลอกตงผแทนภายใตระบบทงสอง หนงใน

ระบบเชนนคอ ระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก (หรอบางครงกใชระบบ ‘อน’) ซงมกเปนแบบเขต

เดยวเบอรเดยว และอกระบบคอ ตสบ. ระบบผสมมสองรปแบบ เมอผลลพธของการเลอกตงสอง

แบบมการเชอมโยงกน โดยการจดสรรทนงในสวนของระบบ ตส. ขนอยกบผลการเลอกตงแบบ

ระบบและผลสบเนอง

ระบบสดสวนทมสมาชกแบบผสมเปนระบบผสม ซงผลงคะแนนเลอกตวแทนทมาจากการเลอกตง ผานระบบสองระบบ ระบบหนงคอ ตสบ. และอกระบบหนง(มกจะเปน) แบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก โดยระบบ ตสบ. จะมาชดเชยความไมเปนสดสวนของผลลพธจากระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก

116 117

แบงเขตของระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก (หรอระบบอน) เพอมาชดเชยความไมเปนสดสวน

ของระบบหลง เราเรยกระบบเชนนวา ระบบสดสวนทมสมาชกแบบผสม (สสผ. หรอ Mixed

Member Proportional (MMP) system) เมอระบบเลอกตงทงสองแยกชดจากกน การจดสรรท

นงไมขนตอกน เราเรยกระบบเชนนวา ระบบคขนาน (Parallel System) ในขณะทระบบ สสผ.

มกใหผลลพธทเปนสดสวน ระบบคขนานนาจะใหผลลพธ ซงความเปนสดสวนจะอยระหวาง

ระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก กบระบบการเปนตวแทนแบบสดสวน

สดสวนทมสมาชกแบบผสม (Mixed Member Proportional - MMP)

129. ภายใตระบบสดสวนทมสมาชกแบบผสม (สสผ.) ทนงทมาจากการเปนตวแทนแบบสดสวน

จะมาชดเชยความไมเปนสดสวนใดๆ อนเนองมาแตผลของการเลอกตงแบบแบงเขต ตวอยาง

เชน หากพรรคหนงไดคะแนนเสยงรอยละ 10 ของคะแนนทวประเทศ แตไมมทนง ส.ส. แบบ

แบงเขตเลย พรรคกจะไดทนง ส.ส. จากบญชรายชอ เพอใหการเปนตวแทนในองคกรนตบญญต

เทากบรอยละ 10 ผลงคะแนนอาจมสองตวเลอกทแยกกน อยางเชนในเยอรมนและนวซแลนด

ในอกแบบหนง ผลงคะแนนอาจมตวเลอกเดยว โดยคะแนนรวมของพรรคจะคำานวณจากคะแนน

รวมของผสมครจากแตละเขตเลอกตง

ตารางท 4: ประเทศทใชระบบสดสวนทมสมาชกแบบผสม

130. ระบบสดสวนทมสมาชกแบบผสม (MMP) มทใชในอลบาเนย โบลเวย เยอรมน อตาล

เลโซโท เมกซโก นวซแลนด และเวเนซเอลา ในประเทศเหลานทงหมดยกเวนประเทศเดยว

การเลอกตงแบบแบงเขตใชระบบ คนช. มฮงการเทานนทใชระบบ ลสร. สวนวธการของอตาล

ดมความซบซอนมากกวาคอ หนงในสของจำานวนทนงในสภาลางถกจดเปนทนงสำารองเพอ

ชดเชยคะแนนเสยงสญเปลาจากการเลอกตงแบบเขตเดยวเบอรเดยว

ประเทศ จำ�นวนทนง ส.ส.แบบสดสวน

รวมจำ�นวนทนง ส.ส. ในสภ�

จำ�นวนทนง ส.ส.แบบคะแนนนำ�/เสยงข�งม�ก (หรอแบบอน)

ระบบคะแนนนำ�/เสยงข�งม�ก (หรอแบบอน)

แอลเบเนยโบลเวยเยอรมนฮงการอตาลเลโซโทเมกซโกนวซแลนดเวเนซเอลา

40(29%)62(48%)299(50%)210(54%)155(25%)40(33%)200(40%)55(46%)65(39%)

คนช. (FPTP)คนช. (FPTP)คนช. (FPTP)ลสร. (TRS)คนช. (FPTP)คนช. (FPTP)คนช. (FPTP)คนช. (FPTP)คนช. (FPTP)

140130598386630120500120165

100(71%)68(52%)299(50%)176(46%)475(75%)80(67%)300(60%)65(54%)100(61%)

ในเวเนซเอลา ม ส.ส. จากระบบ คนช. 100 คน ใน

ขณะทสวนทเหลอจะเปน ส.ส. จากระบบ ตสบ. ท

ใชประเทศเปนเขตเลอกตง กบทนงทจดเพมเพอ

การชดเชยเปนพเศษ ในเมกซโก (ดกรณศกษา) ส.ส.

จำานวน 200 คนมาจากระบบ ตสบ. เพอมาชดเชยผลท

ไมสมดลจากการเลอกตง ส.ส. ในระบบ คนช.อก 300

คน ซงมกมความไมสมดลอยมาก ระบบเลอกตงยคหลง

ความขดแยงในเลโซโท ม ส.ส. จากระบบ คนช. 80

คน กบทนงชดเชยอก 40 ท

131. แมวาระบบสดสวนทมสมาชกแบบผสมจะไดรบการออกแบบมา เพอใหไดผลลพธทเปน

สดสวน เปนไปไดวา ความไมเปนสดสวนของการเลอกตงแบบเขตเดยวเบอรเดยวจะมมาก

จนกระทงวาจำานวนทนงแบบบญชรายชอไมอาจชดเชยไดครบถวน เรองนนาจะเปนไปไดมาก

ขน ในกรณทเขตเลอกตงแบบสดสวน เปนภาคหรอจงหวด ไมใชทงประเทศ พรรคการเมอง

พรรคหนงอาจได ส.ส.จากระบบคะแนนนำา/เสยงขางมากในภาคหรอจงหวดหนง มากกวา

จำานวนทนงทพงม ถาคดจากคะแนนเสยงทพรรคนนไดรบในภาคหรอจงหวดนน เพอจดการ

กบปญหาน การยอมใหขนาดขององคกรนตบญญตเพมขนเลกนอย อาจชวยใหเขาใกลความ

เปนสดสวนไดมากขน ทนงทเพมพเศษเชนนเรยกวาอาณตสวนขยาย หรอ Überhangsmandaten

(ในภาษาเยอรมน) กรณเชนนเกดขนในการเลอกตงสวนใหญในเยอรมน และอาจเปนไปได

ในนวซแลนดดวย โดยเปรยบตาง ในเลโซโททกำาหนดขนาดขององคกรนตบญญตไวคงตว

และผลของการเลอกตงระบบสดสวนทมสมาชกแบบผสม ทจดขนเปนครงแรกในป ค.ศ.

2002 นน กไมมความเปนสดสวนทสมบรณ (ดกรณศกษา)

132. ขอดและขอเสย ในขณะทระบบสดสวนทมสมาชกแบบผสม คงประโยชนความเปน

สดสวนของระบบการเปนตวแทนแบบสดสวนเอาไว แตกมนใจไดวาผแทนทมาจากการเลอกตง

ยงคงเชอมโยงกบเขตเลอกตงทางภมศาสตรเอาไว อยางไรกด ในกรณทผลงคะแนนมสองเสยง

หนงเสยงสำาหรบเลอกพรรค กบอกหนงเสยงเลอกผแทนในทองถนของตน กมไดเปนทเขาใจ

เสมอไปวา คะแนนเสยงทเลอกผแทนแบบแบงเขตในทองถน มความสำาคญนอยกวาคะแนน

เสยงทเลอกพรรค ในการจดสรรทนงโดยรวมขององคกรนตบญญต ยงไปกวานน ระบบสดสวน

ทมสมาชกแบบผสม อาจแบง ส.ส. เปนสองชนชน กลมหนงรบผดชอบและใกลชดกบเขตเลอก

ตงเปนสำาคญ และอกกลมหนงจากบญชรายชอระดบชาต จะไมยดตดกบเขตภมศาสตรใดและ

ใกลชดกบพรรค ประเดนนอาจมนยตอความเปนปกแผนของกลมของผแทนทมาจากการเลอก

ตงของพรรค

ระบบและผลสบเนอง

118 119

ผลของการเลอกตงตามปกตของสภานตบญญตแหงชาตของเลโซโท เมอเดอนพฤษภาคม

ค.ศ. 1998 ออกมาชดเจนมาก พรรคคองเกรส เลโซโทเพอประชาธปไตย (แอลดซ) ทเปนพรรค

รฐบาล ไดชยชนะการเลอกตงอยางทวมทน คอ ได 79 ทนงจากทงหมด 80 ทนงในสภานต

บญญตแหงชาต

ปญหาเพยงประการเดยวทมคอ พรรคแอลซดไดรบคะแนนเสยงสนบสนนสงกวารอยละ

60 ของผมสทธเลอกตงเพยงเลกนอยเทานน ผลลพธในเชงของจำานวนทนง กเปนอกตวอยาง

หนง ของการทระบบ คนช.สามารถนำาไปสความเหลอมแยงกนอยางมาก ระหวางสวนแบงของ

คะแนนเสยงกบสวนแบงของจำานวนทนงทพรรคการเมองไดรบ ไมนาประหลาดใจวาจะมความ

เหลอมแยงเชนน เพราะเคยเกดขนมากอนแลว แตคราวนพรรคการเมองทพายแพ โดยเฉพาะ

พรรคฝายคานหลก คอพรรคประชาชาตบาโซโท (บเอนพ) โวยวาเลนแบบน ‘ฟาวล’ นกไมใช

เรองใหม แตเปนเรองนาประหลาดใจแกมเศราวา หลงจากทมการประกาศผลการเลอกตงป ค.ศ.

1998 (ซงไมมการคดคานผลการเลอกตงนอยางจรงจงแตอยางใด) ขอกลาวหาเกยวกบความ

ถกตองโดยรวมของผลการเลอกตง สรางความขนเคองใหแกประชาชนถงขนออกมากอจลาจล

บนทองถนนในนครมาเซรซงเปนเมองหลวง จดไฟเผาและทำาลายอาคารทงทเปนของรฐและ

ของเอกชน

รฐบาลไดรองขอใหประชาคมการพฒนาแอฟรกาตอนใต (เอสเอดซ) เขามาแทรกแซง และ

เอสเอดซกเขามาแทรกแซงจรงๆ โดยอาศยกองกำาลงของแอฟรกาใตเปนหลก เมอสถานการณ

กลบสความสงบ ไดมขอตกลงรวมกนในวนท 2 ตลาคม ค.ศ. 1998 (ซงภายหลงมเอสเอดซ

คำาประกน) เรยกรองใหจดตงคณะผวาการการเมองชวคราว (ไอพเอ) ประกอบดวยตวแทน

พรรคการเมองทไดสงผสมครรบเลอกตง 12 พรรคๆ ละสองคน โดยไมคำานงวาพรรคนนๆ

จะไดรบเสยงสนบสนนนอยมากเพยงใด ภารกจของคณะไอพเอคอการพฒนาระบบเลอกตงใหม

เลโซโท: ระบบเลอกตงแบบสดสวนทมสม�ชกแบบผสมแหงแรกในแอฟรก�

เจอรเกน เอลคลต

กรณศกษา: เลโซโท และเสนอแนะมาตรการทางการเมองและการปกครองเพอสงเสรมการพฒนาประชาธปไตยของ

เลโซโทอยางสนต อยางไรกด ขอเสนอแนะทงหมดจะนำาเสนอตอรฐบาล ซงจะไดนำาเขาสการ

พจารณาของรฐสภาใหมผลบงคบใชในวถปกต

เบองหลงความคดจดตงคณะไอพเอนน ไดรบแรงบนดาลใจอยางเหนไดชดจากสถาบนของ

กระบวนการเจรจาตอรองในแอฟรกาใต ในกระบวนการเปลยนผานชวงตนๆ แตไมไดคำานงถงวา

ทงสองกระบวนการมขอแตกตางกนมาก จนกระทงวาทางออกเชงสถาบนยอมตองแตกตางกน

ดวย กระบวนการทางการเมองทสบเนองในเลโซโท ไมไดเปนเรองงายๆ และไมนาประหลาดใจ

วา การทฝายคานมเสยงขางมากอยางทวมทนในคณะไอพเอ คอ 22 เสยงตอ 2 เสยงของรฐบาล

นน ไมชวยสรางบรรยากาศการเจรจาตอรองอยางสรางสรรค

ตวแทนในคณะไอพเอ ซงไมมใครสกคนทชนะการเลอกตงเขาไปนงในสภานตบญญต

แหงชาต ตางกระตอรอรนทจะเสนอแนะระบบเลอกตง ซงจะยงเปนแบบเขตเดยวเบอรเดยว

และในขณะเดยวกนกใหผลลพธในการเลอกตงครงตอไปทเปนสดสวนมากกวาในการเลอกตง

เมอป ค.ศ. 1998 ทางออกทเหนไดชดคอ ถาไมใชระบบสดสวนทมสมาชกแบบผสม กเปนระบบ

คขนาน มการเชญผเชยวชาญในเรองระบบเลอกตงชาวเยอรมนคนหนงมานำาเสนอ หลงจากนน

เสยงสวนใหญของคณะไอพเอกเลอกระบบสดสวนทมสมาชกแบบผสม โดยททนงจำานวนหนง

มาจากการเลอกตงแบบเขตเดยวเบอรเดยว และอกจำานวนหนงมาจากบญชรายชอพรรคเพอ

เปนการชดเชย พรรคแอลซดซงควบคมฝายนตบญญตอยโดยสมบรณ ตดสนใจเลอกอกทาง

หนงคอ ระบบคขนาน ซงนาจะทำาใหพรรคของตน ซงไดสวนแบงของ ส.ส.แบบแบงเขตเปน

จำานวนมากแลวไมพอ ยงจะไดทนงเพมขนมาจากสวนแบงคะแนนเสยงทลงใหพรรคสำาหรบท

นงซงไมไดรบจดสรรในแบบแบงเขตดวย

ในไมชากปรากฏวา คณะไอพเอมไดเฉลยวใจถงรายละเอยดในทางปฏบตทควรนำามา

พจารณา เมอตดสนใจทจะใชระบบสดสวนทมสมาชกแบบผสม เชน สตรในการจดสรรทนง

ประเดนของกำาหนดเกณฑคะแนนขนตำาอยางเปนทางการ อาณตสวนขยาย (overhang mandate)

บตรเลอกตงหนงใบหรอสองใบ และเรองอนๆ จำานวนทนงในแตละประเภทกเปนประเดน

เชนกน แมวาสมาชกในคณะไอพเอสวนใหญดเหมอนจะเหนดวยวานาจะคงจำานวนทนง ส.ส.

แบบแบงเขตไวท 80 คน และเปนเรองธรรมดาทจะมทนงชดเชย 50 ท แตฐานทมาของตวเลข

50 นคอนขางประหลาด แตกอนนนประเทศเลโซโทม ส.ส. แบบเขตเดยวเบอรเดยว 65 คน หาก

กลบไปใชตวเลขเดมและไปเพมในสวนของทนงชดเชยเทาๆ กน (อยางเชนในเยอรมน) สภา

นตบญญตแหงชาตจะม ส.ส. รวมทงหมด 130 คน อยางไรกด ในเมอจำานวน ส.ส. แบบแบงเขต

ในขณะนนคอ 80 คน และดทาจะยากทจะเปลยนแปลงตวเลขนในอนาคตอนใกล และถาจะให

จำานวนรวมของ ส.ส. เปน 130 แลวละก ทนงชดเชยจงตองเปน 50 ท รฐบาลกคดคานตวเลขน

หนงในจำานวนหลาย ๆ เหตผลกคอ เลโซโท เปนประเทศเลกและยากจน จงควรจะมจำานวนท

กรณศกษ�: เลโซโท

120 121

นงในรฐสภาทสมเหตสมผล

ความขดแยงทางการเมองของประเทศนเขาใจไดงาย คณะไอพเอซงมภารกจทจะเสนอ

แนะทางออกเชงสถาบนเพอแกทางตนทางการเมอง เหนดวยอยางแขงขนทจะใชระบบสดสวน

ทมสมาชกแบบผสม โดยม ส.ส. แบบแบงเขตจำานวน 80 คน และมทนงชดเชย 50 ท ในขณะ

ทรฐบาล ซงควบคมฝายนตบญญตโดยสนเชง และจะตองพจารณาเหนชอบขอเสนอแนะของ

คณะไอพเอทงหมดนน เสนอไววา ทางออกทดทสดควรจะเปนระบบคขนาน ดวยจำานวน ส.ส.

แบบแบงเขต 80 คนเทาเดม และเพมอกประมาณ 40 ทนง ซงจดสรรแยกจากกนโดย (ถาจะให

ด) ใชคะแนนเสยงจากบตรเลอกตงใบเดยวกน กบการเลอกตงแบบแบงเขต หรอจะใชบตรเลอก

ตงใบทสองกพอเปนทางเลอกได

การประนประนอมทางการเมองในเรองระบบเลอกตงใชเวลาพอสมควรกวาจะบรรลผล

หลกๆ แลวเปนเพราะระดบของความไมไววางใจระหวางทงสองฝาย และความลงเลใจเกยว

กบความคดทจะประนประนอม ในทสดกสามารถตกลงกนไดวา ระบบเลอกตงควรเปนระบบ

สดสวนทมสมาชกแบบผสม (ซงเปนวตถประสงคหลกของพรรคฝายคาน) ในขณะทจำานวนทนง

ควรเปน 120 คน (80 + 40 คน) ซงสำาคญมากสำาหรบฝายรฐบาล ในขณะทรฐบาลถอไพเหนอ

ทกประตดวยมเสยงขางมากถลมทลายในสภา แตกชดเจนวา รฐบาลตองยอมออนขอใหบาง

เพอใหไดการยอมรบทกวางขน อนจะทำาใหการทบทวนระบบมความชอบธรรม การแกไขรฐธรรมนญ

ทสบเนองมา ตองการความสนบสนนอยางเขมแขงไมเพยงแตจากสภานตบญญตแหงชาต

แตจากวฒสภาดวย (สมาชกวฒสภาสวนใหญไดแกหวหนาเผา) ซงกเปนอกเหตผลหนงวา

เหตใดจงจำาเปนตองประนประนอม เหตผลสำาหรบการนคอ หากสภาทงสองของรฐสภามอาจ

ตกลงกนไดในเรองการแกไขรฐธรรมนญ กจะตองไปสการลงประชามต ซงเปนไปไดยาก เพราะ

ความเหนขดกนในเรองการลงทะเบยนผเลอกตง ในทสดการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญกไดรบ

ความเหนชอบอยางเปนทางการในเดอนพฤษภาคม ค.ศ. 2001 หลงจากนนจงไดมาพจารณา

แกไขกฎหมายเลอกตงทจำาเปนได

ขอตกลงทมหลกประกนระหวางประเทศฉบบ ค.ศ. 1998 นน กำาหนดใหรนระยะการเลอก

ตงมาในเดอนพฤษภาคม ค.ศ. 2000 นกไมสอดคลองกบความเปนจรงโดยสนเชง เหตผลสำาคญ

ไมนอยกวาเหตผลอนๆ กคอ รฐบาลกบฝายคาน (คณะไอพเอ) ไมลงรอยกน และคณะกรรมการ

การเลอกตงอสระกเพงจะไดรบแตงตงในเดอนเมษายน เลยตกลงกนวาจะชะลอการเลอกตงอก

หนงป แตเอาเขาจรงกลาชาออกไปอก กวาจะตกลงกนไดในเรองระบบเลอกตง รวมทงกงวลวา

ระบบการลงทะเบยนผมสทธเลอกตงจะไมเรยบรอย เปนตน หมายความวาการเลอกตงทวไป

ครงใหมจะจดขนได กคอเดอนพฤษภาคม ค.ศ. 2002.

การเลอกตงดำาเนนไปไดดวยด ไมถงกบผดคาดทพรรคแอลซดไดรอยละ 55 ของคะแนน

เสยงแบบสดสวนทลงใหแกพรรค และไดรอยละ 65 ของทนงทงหมด ทเปนดงนเพราะพรรค

สามารถควาเกาอได 77 ทนง จากการลงแขงขนแบบเขตเดยวเบอรเดยว 78 เขต (อกสองเขต

ตองเลอนไปเนองจากผสมครเสยชวต แตทายทสดพรรคแอลซดกควาไดทงสองทนง) ระบบมได

มอาณตสวนขยาย ดงนน ฝายคานจงไดทนงทเหลอ 40 ทไปทงหมด

พรรคฝายคานเจดพรรคจากแปดพรรคทได ส.ส. ยงมความเปนตวแทนตำากวาทควร

อยด ในแงสวนแบงของคะแนนเสยงเมอเทยบกบสวนแบงของทนง อยางไรกด ความเปนตว

แทนทตำาเชนน ตางจากทเคยเปนในป ค.ศ. 1998 มาก และสภานตบญญตแหงชาตเลโซโทใน

ปจจบน เปนองคกรตวแทนอยางดพอควรในแงตวแทนทางการเมอง ดงนน วตถประสงคหลก

ของความพยายามตางๆ ภายหลงความวนวายในป ค.ศ. 1998 ไดบรรลไปดวยด

เปนทชดเจนวาการผสมผสานของ (ก) พรรคพรรคเดยวทไดทนงแบบเขตเดยวเบอรเดยว

เกอบทงหมด (ข) มเพยงรอยละ 33 ของทนงทใชจดสรรเพอการชดเชย และ (ค) การไมมทนง

เพมเตม เหลานอาจสงผลตอความไมเปนสดสวนในบางระดบขนสำาหรบการเลอกตงในอนาคต

ตอไป อยางไรกด ดเหมอนวาสงนเปนเรองเลกนอย เมอเทยบกบการปรบปรงระบบในหลายดาน

ซงเปนผลจากกระบวนการปรองดองทางการเมองทยดเยอระหวางป ค.ศ. 1999 – 2001 โดยท

ขณะนนกยงหวงกนวา จะมสมาชกรฐสภาจำานวนมากเกนไปสำาหรบประเทศทเลกและยากจน

อยางน

กรณศกษ�: เลโซโท

122 123

เมกซโกมระบบประธานาธบด โดยฝายนตบญญต ฝายบรหารและฝายตลาการ ตางกมความ

เขมแขงและเปนอสระ การแบงแยกอำานาจไมไดเปนจรงในทางปฏบตระหวางป ค.ศ. 1929

และ 1997 เมอพรรคปฏวตเชงสถาบน (Institutional Revolutionary Party พอารไอ) ซงเปน

พรรคทเปนทางการพรรคเดยว ไดเขาควบคมอำานาจทงฝายบรหารและสภาคองเกรสเอาไว

แตการแบงแยกอำานาจไดฟนขนมาใหม และปจจบนกลายเปนจดเดนของการเมองในระดบ

สหพนธรฐ

ประธานาธบดมาจากการเลอกตงดวยระบบคะแนนนำา ในการเลอกตงป ค.ศ. 1988

และ 1994 ผชนะไดคะแนนประมาณครงหนงของคะแนนเสยงทงหมด ทวา ในการเลอกตงป

ค.ศ. 2000 วนเซนต ฟอกซ ชนะดวยคะแนนเสยงเพยงรอยละ 42.5 จงมขอเสนอการแกไขเพม

เตมรฐธรรมนญ โดยใหมการเลอกตงรอบตดเชอก ระหวางผมคะแนนนำาสองคน ในกรณทไมม

ผสมครคนใดไดเสยงขางมากเดดขาดในรอบแรก ขอเสนอดงกลาวจะผานไปไดหรอไมนน ขน

อยอยางมากกบการเลงเหนผลการเลอกตงของพรรคใหญ รวมทงการคำานงถงคาใชจายในการ

จดการเลอกตงรอบทสองดวย

ประธานาธบดอยในตำาแหนงตามวาระหกป และไมสามารถลงสมครรบเลอกตงหรอ

แตงตงเขามาใหมไดอกเลย ทงน เพอปองกนมใหประธานาธบดยดตดกบอำานาจ แตกลดทอน

สภาพพรอมรบผดของประธานาธบดลงไปดวย เพราะไมตองกลบไปเผชญกบผเลอกตงอกแลว

โดยคำานงถงอดมการณและทมาเชงสญลกษณทรองรบการหามมใหประธานาธบดไดรบเลอก

ตงสมยทสอง (ซงเคยเปนประเดนใหญในการปฏวตเมกซโก) เราไมเหนวแวววามาตรานจะถก

ยกเลกไดในเรวๆ น

สภาคองเกรสเมกซโกเปนระบบสองสภา สภาผแทนราษฎร มาจากการเลอกตงและอยใน

วาระสามป และวฒสภา มาจากการเลอกตงและอยในวาระหกป (เลอกตงพรอมกบประธานาธบด)

เมกซโก: ก�รทำ�ใหเปนประช�ธปไตยดวยก�รปฏรปก�รเลอกตงเจฟฟรย เอ. เวลดอน

กรณศกษา: เมกซโก 133. ในการแปลจำานวนคะแนนเปนจำานวน ส.ส. ระบบสดสวนทมสมาชกแบบผสม อาจเปน

ระบบเลอกตงทมความเปนสดสวนพอ ๆ กบระบบการเปนตวแทนแบบสดสวนทใชบญชราย

ชอลวนๆ ดงนน จงมสวนตามขอดและขอเสยทไดอางมากอนหนานหลายขอของระบบการเปน

ตวแทนแบบสดสวน อยางไรกตาม เหตผลหนงททำาใหในบางครง ระบบสดสวนทมสมาชกแบบ

ผสม (สสผ.) ถกมองวานาสนใจนอยกวาระบบ ตสบ. ตรงๆ กคอวา ระบบ สสผ. อาจนำาไปสสง

ทผดหลกการทเรยกกนวา ‘การลงคะแนนเชงยทธศาสตร’ ในนวซแลนดเมอป ค.ศ. 1996 ใน

เขตเลอกตงกลางนครเวลลงตน นกยทธศาสตรบางคนของพรรคประชาชาต เรงเราผลงคะแนน

อยาลงคะแนนใหแกผสมครของพรรคประชาชาตในการเลอกตงแบบเขตเดยวเบอรเดยว เพราะ

ไดคำานวณแลววา ในระบบ สสผ. ถงผสมครคนนไดรบเลอกตง กจะไมทำาใหพรรคประชาชาต

ไดทนงเพมขนอกหนงท เพยงแตเขาจะไปแทนท ส.ส. ซงจะไดรบเลอกตงจากบญชรายชอ จง

นาจะดกวาสำาหรบพรรคประชาชาตทจะใหผสมครจากพรรคอนไดรบเลอกตง ขอเพยงแตเปนผ

สมครทเหนคลอยตามความคดและอดมการณของพรรคประชาชาตกพอ ยงจะดกวาลงคะแนนท

‘สญเปลา’ ไปสนบสนนผสมครของพรรคเอง

124 125

ทงสองสภาใชระบบสดสวนทมสมาชกแบบผสม โดยใชระบบ คนช. และ ตสบ.

สภาผแทนราษฎรมสมาชก 500 คน มาจากการเลอกตงโดยระบบ คนช. แบบเขตเดยว

เบอรเดยว 300 คน กบอก 200 คนมาจากการเลอกตงโดยระบบ ตสบ. ในเขตเลอกตงระดบ

ภมภาคหาเขตๆ ละ 40 คน ทนง 300 ทจากระบบ คนช. ถกแบงปนกนใหมลรฐตามสดสวน

ของประชากร โดยมขอแมวา มลรฐตองมสมาชกสภาไมนอยกวาสองคน สถาบนการเลอกตง

ของสหพนธรฐ (ไอเอฟอ) ซงเปนองคกรทมอำานาจหนาทและเปนอสระ ใชสตรในการจดสรร

ทนงในระหวางมลรฐทชอวาสตรเซนต-ลากออยางตรงไปตรงมา ไอเอฟอจงกำาหนดเขตเลอกตง

แบบเขตเดยวเบอรเดยวทมประชากรเทาๆ กนในแตละมลรฐ โดยทวไป จะปกปนเขตตามเขต

เทศบาลมากกวาจะยดเกณฑประชากรเทากนโดยเครงครด และยงไดแบงประเทศออกเปนหา

ภมภาค ทมสมาชกไดภาคละ 40 คนในระบบ ตสบ. แตละพรรคสงผสมครหนงคนสำาหรบการ

เลอกตงแบบแบงเขต และนำาเสนอบญชรายชอโดยเรยงลำาดบผสมครจำานวน 40 คน สำาหรบ

แตละเขตเลอกตงระดบภมภาครวมหาเขต

พรรคการเมองอาจรวมกลมกนเตมทหรอบางสวนเพอประโยชนในการเลอกตง โดย

สงผสมครคนเดยวกนในบางเขตเลอกตง หรอแบงปนบญชรายชอในการเปนตวแทนแบบสดสวน

ในกรณเชนน พรรคตองสงขอตกลงใหไอเอฟอ โดยระบวาจะจดสรรคะแนนเสยงทไดจากการ

รวมตวกนนนอยางไร หากพรรคจะรวมกลมกนเพอการเลอกตงประธานาธบด กจะตองรวมกลม

เพอการแขงขนทงหมด คอในการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและวฒสภาทกสภาดวย ใน

การเลอกตงป ค.ศ. 2000 ผสมครชงตำาแหนงประธานาธบดสองในสามคนไดรบการสนบหนน

จากการรวมกลมพรรคการเมอง ในการเลอกตงฝายนตบญญตป ค.ศ. 2003 มการรวมกลมบาง

สวนระหวางพรรคพอารไอกบพรรคกรนส โดยรวมกนสงผสมครเขาแขงขนในการเลอกตงแบบ

เขตเดยวเบอรเดยวถง 97 เขต แถมดวยการแยกกนสงผสมครในอก 203 เขตเลอกตง และใน

สวนของผแทนแบบสดสวนตามบญชรายชอกแยกกนสง (ทงสองพรรคตกลงกนดวยวาจะแบง

คะแนนจาก 97 เขตดงกลาวอยางไร เพอประโยชนในการจดสรรทนงแกผสมครในบญชรายชอ)

ในการเลอกตง ส.ส. ผเลอกตงใชบตรเลอกตงใบเดยว การรวมคะแนนบตรทงหมดจาก

เขตเลอกตงซงแขงกนในระบบ คนช. กจะนำามาคำานวณจำานวนทนงสำาหรบ ส.ส. ในระบบการ

เปนตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอใหแกพรรคการเมองดวย โดยใชวธเศษการหารสงสด

และโควตาแบบแฮร และมการกำาหนดเกณฑคะแนนขนตำาไวทรอยละ 2 ของคะแนนเสยง

รวมทงประเทศไวในกฎหมายดวย จำานวนผแทนแบบสดสวนทจดสรรใหแกพรรคไมขนกบจำานวน

ผแทนแบบแบงเขตในระบบ คนช. โดยมขอยกเวนทสำาคญสองขอคอ ตองไมมพรรคใดไดทนง

มากกวา 300 ท และตองไมมพรรคใดไดรบสวนแบงของทนงคดเปนรอยละของ 500 ทนง เกน

กวาสวนแบงของคะแนนคดเปนรอยละของคะแนนจากบตรด ไปกวารอยละ 8 ดงนน พรรคท

หวงไดเสยงขางมากจะตองไดคะแนนอยางนอยรอยละ 42.2 ของคะแนนจากบตรด (รอยละ 42.2

นอยกวารอยละ 50.1 ซงหมายถงเสยงขางมาก ไมถงรอยละ 8 – ผแปล) บวกกบอยางนอย167

ทนงแบบแบงเขตเลอกตง เพอจะชนะใหไดทนง 251 ทในสภาลาง (251 ทนงหมายถงไดเสยง

ขางมากในสภา รอยละ 42.2 ของคะแนนหมายถง 84 ทนง และ 251 หกลบดวย 84 ได 167

ทนง – ผแปล) ในป ค.ศ. 1997 และ 2003 สดสวนทนงของพรรคพอารไอถกจำากดโดยกฎรอย

ละ 8 สวนในป ค.ศ. 2000 กฎรอยละ 8 ไมมผลตอทงพรรคพอารไอหรอพรรคกจประชาชาต

(National Action Party พเอเอน)

การจดสรรทนงแบบบญชรายชอ 40 ทในเขตเลอกตงระดบภาคหาเขตนน กใชโควตา

แบบแฮรและเศษการหารสงสด บญชรายชอมการเรยงลำาดบและเปนแบบปด ผสมครทอยใน

ลำาดบสงกวาในบญชรายชอจะไดรบเลอกตงกอน และผลงคะแนนไมสามารถเปลยนแปลงลำาดบ

ในบญชรายชอได

การเคลอนตวสการเมองแบบพหนยมและการมหลายพรรคในเมกซโก เปนกระบวนการ

แบบววฒนาการทคอยเปนคอยไป ตงแตป ค.ศ. 1979 ไดมการปฏรปอยางกวางขวางในเรอง

สตรการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร สตรทใชในการเลอกตงป ค.ศ. 1979 1982 และ 1985

มจำานวน ส.ส. แบบเขตเดยวเบอรเดยว 300 คน กบ ส.ส. แบบบญชรายชอ 100 คน ซงจำากด

อยสำาหรบพรรคทไดทนงแบบแบงเขตไมเกน 60 ทนง สตรทใชในป ค.ศ. 1988 ไดเพมจำานวน

ของ ส.ส. แบบบญชรายชอเปน 200 คน แตมหลกประกนวา พรรคทไดทนงแบบแบงเขตมากกวา

เพอน จะไดทนงขางมากเดดขาดดวย โดยไมคำานงถงสวนแบงคะแนนเสยงรวม มการตงเพดาน

จำานวนทนง ส.ส. สงสดทพรรคพรรคหนงจะมไดไวท 350 คน ในการปฏรปป ค.ศ. 1991 ยงคง

รกษาตวเลขเพดานนไว รวมทงการประกนเสยงขางมากเดดขาดดวย แตมเงอนไขวาพรรคท

ไดเสยงขางมากดงกลาว จะตองไดอยางนอยรอยละ 30 ของคะแนนรวม นอกจากน ยงมการ

แถมทนงใหแกพรรคทชนะการเลอกตง เพอจะไดไมตองทำาหนาทในสภาดวยเสยงเกนครงเพยง

เลกนอยเทานน ในเชงแลกเปลยนกน รฐบาลกยอมใหการควบคมกระบวนการเลอกตงบางสวน

ตกแกองคกรจดการการเลอกตง (ไอเอฟอ) ทเปนอสระเพยงบางสวน และแกศาลเลอกตงของ

สหพนธรฐ การปฏรปในป ค.ศ. 1994 ไดลบมาตราทประกนเสยงขางมากออกไป แลวสรางระบบ

คขนานขนมาใชแทน ซงการเลอกตงในระบบ ตสบ. จะแยกเดดขาดจากการเลอกตงแบบคะแนน

นำากำาชย ในเกอบทกสถานการณ ไมเคยมพรรคใดได ส.ส. เกนรอยละ 60 ของทนง (300 ทนง

จาก 500 ทนง) อยางไรกด การปฏรปนไดนำาไปสผลลพธทความไมเปนสดสวนมากทสด เทาท

เมกซโกเคยประสบภายใตระบบผสม โดยพรรคพอารไอไดรอยละ 60 ของทนงจากคะแนนเสยง

รอยละ 50 ของทงหมด ดงนนในป ค.ศ. 1996 กฎหมายเลอกตงถกปรบอกครงหนง เพอจำากด

จำานวนทนงทงหมดทพรรคพรรคเดยวอาจไดไวท 300 ทนง และจำากดระดบสงสดของความเปน

ตวแทนเกนสดสวนไวทรอยละ 8 ดงทไดอธบายไวขางตน กฎหมายการเลอกตงนมเสถยรภาพ

ไมนอยไปกวากฎหมายฉบบอนๆ เทาทมมาตงแตการนำาการเปนตวแทนแบบพหพรรคมาใช

ในป ค.ศ. 1964 โดยไดใชในการเลอกตงป ค.ศ. 1997 2000 และ 2003 ไมมพรรคใดไดเสยง

กรณศกษ�: เมกซโก

126 127

ขางมากเดดขาดหลงจากการมกฎหมายน การปฏรปป ค.ศ. 1996 ไดทำาใหองคกรจดการการ

เลอกตงหรอไอเอฟอเปนเอกเทศโดยสมบรณ และเพมอำานาจใหแกศาลเลอกตงของสหพนธรฐ

ทกวนนมขอเสนอหลายขอ บางขอเสนอใหสภาผแทนราษฎรมความเปนสดสวนเพมขน บางขอ

เสนอใหลดลง บางขอเสนอใหเพมจำานวน ส.ส. แบบสดสวน บางขอเสนอใหลดจำานวนลง และ

บางขอเสนอใหลดชวงจำากดความเปนตวแทนเกนสดสวน บางขอเสนอใหยกเลกไป อยางไรกด

เนองจากไมมพรรคสองพรรคใดทมเปาหมายเหมอนกน การปฏรปจงยงไมนาจะเกดขน

กอนป ค.ศ. 1994 สมาชกวฒสภามจำานวน 64 คน มาจากการเลอกตงเขตละ 2 คน

จำานวน 31 เขตบวกกบการใชประเทศเปนเขตอกหนงเขตดวย ส.ว. ไดรบเลอกตงตามกฎ

ของคะแนนนำา ผลกคอวา จนกระทงป ค.ศ. 1988 ส.ว. ทงหมดเปนสมาชกของพรรคพอารไอ

การทพรรคพอารไอผกขาดทนงในวฒสภาจงเปดทางใหรฐบาลออนขอใหแกฝายคาน คอยอมให

สภาผแทนราษฎรมความเปนสดสวนมากขน

จนถงป ค.ศ. 1994 ไดมการเรยกรองใหวฒสภามลกษณะของการเปนตวแทนทกวาง

ขนดวย ไดมการขยายจำานวน ส.ว. เปน 128 คน โดยใหหลกประกนวาอยางนอยหนงในสของ

ทนงจะเปนของฝายคาน สำาหรบการเลอกตงป ค.ศ. 1997 ไดมการจดตงระบบผสมขน แตละ

มลรฐเลอก ส.ว.ไดสามคน และนอกเหนอจากนม ส.ว. อก 32 คนทเลอกตงในระบบ ตสบ.

โดยใชประเทศเปนเขตเลอกตง ในแตละมลรฐ พรรคสงผสมคร ส.ว. โดยเรยงลำาดบรายชอไว

สองคน ผสมครทงสองของพรรคทไดคะแนนเสยงมากทสดไดรบเลอกตงเปน ส.ว. และผสมคร

คนแรกในบญชรายชอของพรรคทไดคะแนนเสยงในลำาดบทสอง ไดเปน ส.ว. คนทสามของมลรฐ

ผลงคะแนนไมสามารถแกไขลำาดบของผสมครได แตละพรรคยงไดสงบญชรายชอแบบปด ท

เรยงลำาดบผสมคร 32 คนสำาหรบการเลอกตงทใชประเทศเปนเขตเลอกตง ใหนำาคะแนนเสยง

สำาหรบ ส.ว. ในแตละมลรฐมารวมกนในระดบชาต โดยใชสตรเศษการหารสงสด และโควตาแบบ

แฮร รวมทงมกำาหนดเกณฑคะแนนขนตำารอยละ 2 ทตางจากการเลอกตงสภาผแทนราษฎรคอ

ไมมการเชอมโยงระบบคะแนนนำา กบระบบสดสวน ทงสองระบบถกใชแบบคขนาน และไมมท

นงระบบสดสวนมาใชชดเชยความไมเปนสดสวนใดๆ สตรการเลอกตงนจะสรางเสยงขางมาก

สำาหรบพรรคทใหญทสด ถาพรรคไดคะแนนเสยงทกระจายอยางเหมาะสมประมาณรอยละ 40

ของคะแนนเสยงทวประเทศ และมชวงทงหางพรรคทสองอยสามหรอสจด การไดทนงสองในสาม

ของวฒสภา (สำาคญสำาหรบการปฏรปรฐธรรมนญ การเลอกตงตลาการศาลฎกา และวธพจารณา

ความภายใน) ตองการคะแนนเสยงสองในสามของคะแนนเสยงทวประเทศ ไมมพรรคใดไดเสยง

ขางมากเดดขาดสำาหรบการเลอกตงสมาชกวฒสภาในการเลอกตงป ค.ศ. 2000

มการยนขอเสนอหลายประการตอรฐสภา เพอใหยกเลกวฒสมาชกแบบบญชรายชอพรรค

โดยเสนอไววาบญชรายชอระดบชาตไมเหมาะสมสำาหรบสภาทเปนตวแทนของมลรฐ อยางไร

กดการยกเลกบญชรายชอพรรคนาจะเปนประโยชนตอพรรคพอารไอ ซงมกจะไดคะแนนมาท

กรณศกษ�: เมกซโก

หนงหรอทสองในทกเขต ยกเวนหนงเขต และนาจะถกคดคานโดยพรรคอนๆ มขอเสนอทาง

เลอกคอ ใหม ส.ว. สามหรอสคนตอมลรฐ ทงหมดมาจากการเลอกตงแบบสดสวน ทนาจะใช

สตรของ ดฮอนดท

การลงเลอกตงอกครงเปนสมยทสองตดตอกนเปนสงตองหามสำาหรบ ส.ส. และ ส.ว.

ทงหมด (รวมทงผวาการมลรฐ สมาชกสภานตบญญตของมลรฐ นายกเทศมนตร และสมาชก

สภาเทศบาล) สมาชกฝายนตบญญตสามารถเขารบเลอกตงเปนสมาชกสภาอนได เมอวาระ

ของตนสนสดลง และสามารถกลบมาใหมไดภายหลงวางเวนไปหนงสมย การปฏรป ‘ไมมเลอก

ตงใหม’ เรมใชตงแตป ค.ศ. 1932 เพอแกปญหาในพรรคพอารไอ โดยการเพมความภกดตอ

คณะกรรมการกลาง และลดอำานาจของหวหนาในทองถนของพรรค ในเวลานน ขอเสนอปฏรป

ถกเสนอใหสงคมยอมรบในฐานะบทสรปธรรมดาของอดมการณการไมมการเลอกตงใหม ทมา

จากการปฏวตเมกซโก อยางไรกด เรองนไดลดทอนความเปนเอกเทศของสมาชกฝายนตบญญต

เพราะความกาวหนาในชวตการงานของพวกเขา เมอถงคราวครบวาระ จะขนอยกบกลไกของ

พรรค และตลอดเวลาหลายป เรองนไดเพมอำานาจใหแกประธานาธบด เพราะเขาเปนผควบคม

กลไกของพรรค โดยประเพณแลว วนยพรรคจะมสงมาก เกอบรอยเปอรเซนตสำาหรบสมาชกฝาย

นตบญญตของสหพนธรฐของพรรคพอารไอ จนถงป ค.ศ. 2000 ซงมผลอยางลกซงตอสภาพ

พรอมรบผดและความเปนตวแทน ผลงคะแนนจะตอบแทนผลงานทดหรอจะลงโทษความเปน

ตวแทนทออนดอยกไมไดทงนน

ทกพรรคใชกระบวนวธคอนขางปดเพอสรรหาผสมคร นนคอ กำาหนดโดยผนำา โดยการ

ประชมใหญแบบปด หรอโดยการลงคะแนนเบองตน (primaries) แบบปดหรออยภายใตการ

ควบคมอยางเขมงวด โดยทวไป กระบวนวธสงผสมครเปนไปโดยเปดเผยมากขนในหลายปท

ผานมา แตผสมครกยงคงตองขนกบพรรคอยางมาก ยงไปกวานน พรรคควบคมคาใชจายสวน

ใหญทจะใชหาเสยง แมในการเลอกตงระดบเขตและระดบมลรฐ และบญชรายชอแบบปดไดลด

แรงจงใจสำาหรบผสมครในการหาเสยง

การทำาใหเปนประชาธปไตยอยางชาๆ ของเมกซโก ทำาใหเกดการเปลยนแปลงระบบ

เลอกตงอยบอยๆ ในฐานะชดของการผอนปรนโดยพรรคทครองความเปนใหญ เพอคลคลาย

ความขดแยง ซงในทสดกสงผลใหเกดระบบประธานาธบดแบบหลายพรรค โดยมพรรคทเขมแขง

มากหลายพรรค การเปลยนแปลงตอเนองไปนาจะเปนไปไดนอยลง เนองจากพรรคตางๆ มผล

ประโยชนตาง ๆ กน และการเปลยนแปลงใด ๆ ถกมองวาเปนเกมผลรวมเปนศนย (zero-sum

game) หรอตองไดเสยกนไปเลย

128 129

นวซแลนดเคยถกมองเปนตวอยางทเยยมยอดของประเทศทใชระบบเลอกตงแบบ คนช. อยางไรก

ด หลงการลงประชามตสองครงในตนครสตทศวรรษท 1990 นวซแลนดกไดรบเอาระบบสดสวนท

มสมาชกแบบผสม (สสผ. หรอ MMP) มาใชในการลงคะแนนเลอก ส.ส. จำานวน 120 คน สำาหรบ

รฐสภาทมสภาเดยว จนกระทงถงสนป ค.ศ. 2004 มการเลอกตงทวไปสามครงทใชระบบใหมน

เหตใดนวซแลนดจงไดเปลยนระบบเลอกตง อะไรไดนำาพาประเทศใหทำาในสงทผดธรรมดา

อยางยงสำาหรบประเทศประชาธปไตยทลงหลกปกฐานมานานแลว โดยเฉพาะประเทศทรบมรดก

ตกทอดจากชาวแองโกล-แซกซอน

ขอเรมดงน ระบบ คนช. ไดใหผลลพธการเลอกตงทมความเพยนสงมากในป ค.ศ. 1978

และ 1981 ในการเลอกตงทงสองครง พรรคประชาชาตสามารถรกษาทนงขางมากเดดขาด

ในสภาผแทนราษฎร แมวาจะมคะแนนเสยงทวประเทศนอยกวาพรรคแรงงานทเปนพรรคฝาย

คาน นอกจากนการเลอกตงทงสองครงยงทำาใหพรรคลำาดบทสาม คอพรรคโซเชยลเครดต

ไดสวนแบงคะแนนเสยงมากพอใช แตไดจำานวน ส.ส. มาเพยงเลกนอย (รอยละ 16 ของคะแนน

เสยงในป ค.ศ. 1978 และรอยละ 21 ในป ค.ศ. 1981 แตไดทนง ส.ส. เพยงหนงกบสองคน

ตามลำาดบในสภาทมสมาชกขณะนน 92 คน) ความโกลาหลอนเนองมาแตผลลพธเหลาน

ทำาใหรฐบาลพรรคแรงงานทไดรบเลอกตงเขามาในป ค.ศ. 1984 จดตงคณะกรรมการหลวง

วาดวยระบบเลอกตง (Royal Commission on Electoral System) ขนมา ในป ค.ศ. 1986

คณะกรรมการจดทำารายงานเรองสประชาธปไตยทดกวา (Towards a Better Democracy)

ซงเสนอแนะใหรบระบบการลงคะแนนเสยงเหมอนกบของเยอรมน คณะกรรมการไดเสนอไว

อยางแขงขนวา บนฐานตวเกณฑสบตว ทใชในการตดสนระบบการลงคะแนน สสผ. (MMP)

คอ ‘ระบบทมความชอบมากกวาระบบอนๆ’

ไมมพรรคการเมองใหญพรรคใดของนวซแลนดชอบขอเสนอน และเรองนกนาจะจบ

นวซแลนด: ก�รเรยนรทจะอยกบก�รเปนตวแทนแบบสดสวน

ไนเจล เอส. โรเบรตส

กรณศกษา: นวซแลนด

บตรเลอกตงระบบ สสผ. ของนวซแลนด

กรณศกษ�: นวซแลนด

130 131

ถาหากคำาแถลงนโยบายการหาเสยงในป ค.ศ. 1990 ของพรรคประชาชาตไมไดใหสญญาวา

จะมการลงประชามตในเรองน ในการลงประชามตครงแรก ซงจดขนในป ค.ศ. 1992 เกอบจะ

รอยละ 85 ของผลงคะแนนเหนดวยทจะให ‘เปลยนระบบการลงคะแนน’ หลงจากนนอก 14 เดอน

ระบบเลอกตงใหมกไดรบการรบรอง ภายหลงการลงประชามตรอบสองซงมผเหนดวยกบระบบ

สสผ. (MMP) รอยละ 54 (อกรอยละ 46 ใหคงระบบ คนช. ไว)

เหมอนในเยอรมน ในการเลอกตงสมาชกรฐสภาของนวซแลนด ผเลอกตงคนหนงจะม

สองเสยง หนงเสยงใหแกพรรคการเมอง (ในนวซแลนดเรยกวาคะแนนเสยงพรรค) โดยมประเทศ

เปนเขตเลอกตง และอกหนงเสยงใหแกผสมครแบบเขตเดยวเบอรเดยว ในขณะทผแทนจาก

เขตเดยวเบอรเดยว (ในนวซแลนด เรยกเขตเลอกตงวา electorates) ไดรบเลอกตงในระบบ

คนช. สวนแบงทนงทงหมดในรฐสภาทจดสรรใหแกพรรคการเมอง มาจากจำานวนเสยงทพรรค

นนไดรบโดยตรง และเปนสดสวนกบจำานวนเสยงดงกลาว หากพรรคหนงไดคะแนนเสยงพรรค

รอยละ 25 ของคะแนนเสยงพรรคทงหมด พรรคนนกจะไดทนง (คราวๆ) หนงในสของจำานวน

ทนงในสภาทงหมด 120 คน นนคอไดประมาณ 30 คน ถาพรรคหนงมสทธไดส.ส. รวม 30 คน

แลวเกดได ส.ส. แบบแบงเขต 23 คนแลว พรรคนนกจะไดรบจำานวน ส.ส. เพมขนเจดคนจาก

บญชรายชอของพรรคทมการเรยงลำาดบไว ในทำานองคลายกน หากพรรคหนงมสทธได ส.ส.

รวม 30 คน แตได ส.ส. แบบแบงเขต 11 คนเทานน พรรคกจะไดรบจดสรรจากบญชรายชอ

พรรคใหเปน ส.ส. อก 19 คน

มกำาหนดเกณฑคะแนนขนตำาสำาหรบระบบ สสผ. ในนวซแลนดไวสองเกณฑ การทจะได

สวนแบงทนงในรฐสภาตามคะแนนเสยงพรรค พรรคจะตองใหไดรบคะแนนเสยงสนบสนนอยาง

นอยรอยละ 5 ของคะแนนเสยงพรรคทงหมดทมาจากการเลอกตงทวไป หรอตองได ส.ส. แบบ

แบงเขตอยางนอยหนงคน ในการเลอกตงทวไปเมอป ค.ศ. 1996 มพรรคการเมองหาพรรคทได

คะแนนเสยงพรรครอยละ 5 กบอกพรรคหนงทได ส.ส.แบบแบงเขตหนงคนแตไมผานเกณฑ

คะแนนขนตำารอยละ 5 หลงจากนนสามป หาพรรคการเมองเดมกสามารถผานเกณฑคะแนน

ขนตำารอยละ 5 ได มสองพรรคไมผาน แตสามารถไดทนงในระบบเขตเดยวเบอรเดยว ซงก

ทำาใหหนงในสองพรรคนนมสทธไดทนง ส.ส. จากบญชรายชอเพมอกสคน (พรรคนนไดคะแนน

รอยละ 4.3 ของคะแนนเสยงพรรคในการเลอกตง) ในการเลอกตงทวไปป ค.ศ. 2002

หกพรรคการเมองผานเกณฑคะแนนขนตำารอยละ 5 พรรคทเจดไดทนงในระบบแบงเขตหนงคน

และทำาใหไดทนงจากระบบบญชรายชอมาเปน ส.ส. ในสภาเพมอกหนงคน

ตวเลขเหลานชใหเหนการเปลยนแปลงทสำาคญจากเหตทไดนำาระบบ สสผ.มาใช

อยางนอยในสวนหนง ระบบนประกน ‘ความเปนธรรมระหวางพรรคการเมอง’ การลงคะแนน

เสยงระบบใหมทำาใหดชนความไมเปนสดสวน พงดงลงจากคาเฉลยรอยละ 11 สำาหรบการเลอก

ตงในระบบ คนช. 17 ครงทจดขนระหวางป ค.ศ. 1946 ถง 1993 เหลอรอยละ 3 สำาหรบการ

กรณศกษ�: นวซแลนด

เลอกตงระบบ สสผ. สามครงแรก ในการเลอกตงระบบ คนช.ของนวซแลนดทกครงจากป ค.ศ.

1935 ถง 1993 พรรคการเมองพรรคหนงในบรรดาสองพรรคใหญ คอพรรคแรงงาน กบพรรค

ประชาชาต จะไดรบเสยงขางมากเดดขาดในสภาผแทนราษฎร ผลทตามมาจากการใชระบบ

สสผ. คอ ในการเลอกตงสามครงถงวนน ไมมพรรคใดพรรคเดยวทไดเสยงเกนครงของทนงใน

รฐสภา ในป ค.ศ. 1996 พรรคใหญทสดไดทนง 44 ทจากทงหมด 120 ท ในป ค.ศ. 1999 พรรค

ใหญทสดชนะได 49 ทนง และในป ค.ศ. 2002 พรรคใหญสดไดทนง 52 ท

ดงนน จงไมนาประหลาดใจทนวซแลนดไดเปลยนจากประเทศทคนเคยกบรฐบาลเสยง

ขางมากพรรคเดยว มาเปนประเทศทปกครองโดยรฐบาลผสม หลงการเลอกตงในระบบ สสผ.

ครงแรก พรรคการเมองสองพรรคไดรวมมอกนจดตงรฐบาล โดยมเสยงขางมากเลกนอย (ม 61

เสยงจาก 120 เสยง) ในรฐสภา นบแตพรรครวมรฐบาลดงกลาวไดสลายตวไปในเดอนสงหาคม

ค.ศ. 1998 นวซแลนดกมรฐบาลผสมเสยงขางนอย ทตองพงพาการสนบสนนทงทเปนทางการ

และไมเปนทางการ (โดยตอรองกบพรรคอน หรอในบางครงกบ ส.ส. เปนรายบคคล) เพอให

แนใจวาโปรแกรมการออกกฎหมายของรฐบาลจะไดรบเสยงขางมากในรฐสภา หนงในเกณฑอน

ๆ ของคณะกรรมการหลวงวาดวยระบบเลอกตงคอ ‘รฐบาลทมประสทธผล’ คณะกรรมการตงขอ

สงเกตวา ระบบเลอกตงพง ‘อำานวยใหรฐบาล ... สามารถรบผดชอบงานในหนาทได รฐบาลพง

มความสามารถทจะกระทำาการอยางเดดขาดได ตามความเหมาะสม’ ควรเนนยำาวาในประเดน

น รฐบาลจากระบบ สสผ. ในนวซแลนดไมคอยมความยงยากในการปกครอง ทกรฐบาลสามารถ

ผานกฎหมายงบประมาณไดไมยากนก และไมมรฐบาลใดทตองเผชญโอกาสความพายแพในการ

ลงคะแนนไมไววางใจในรฐสภา ในขณะเดยวกน รฐสภานวซแลนดกไดบรรลเกณฑอกประการ

หนงของคณะกรรมการหลวง โดยทำางานอยางมประสทธผลมากขน รฐบาลไมอาจพงพาการ

มเสยงขางมากในคณะกรรมาธการรฐสภาอกตอไป (อนทจรงแทบจะไมมเสยงขางมากดงกลาว)

และมระดบขนการปรกษาหารอกนมากขน มทงใหและรบ ระหวางพรรคฝายรฐบาลกบพรรคฝาย

คานในรฐสภาซงมาจากระบบ สสผ.

คณะกรรมการหลวงวาดวยระบบเลอกตงยงเลงเหนวา ภายใตรฐสภาซงมาจากระบบ

สสผ. ควรจะมตวแทนจากชนเผาเมาร (ชนกลมนอยชาวโปลเนเซยทเปนชนพนเมองดงเดม

ของนวซแลนด) ตลอดจนกลมผลประโยชนอนๆ เชน กลมสตร ชาวเกาะเอเชย-แปซฟก อยางม

ประสทธผลยงขน ซงเรองนกเกดขนจรง ในการเลอกตงสมาชกรฐสภาครงสดทายในระบบ คนช.

ชาวเมารม ส.ส. รอยละ 7 ปจจบนมชาวเมารเปน ส.ส. รอยละ 16 สดสวนของผแทนทเปนสตร

ไดเพมขนจากรอยละ 12 ในป ค.ศ. 1993 เปนรอยละ 29 โดยเฉลยในรฐสภาซงมาจากระบบ

สสผ. ระหวางหวงเวลาตงแตป ค.ศ. 1993 ถง 2002 สดสวนของผแทนจากหมเกาะแปซฟก

ไดเพมจากรอยละ 1 เปนรอยละ 3 และจำานวนของผแทนชนชาวเอเชยกเพมจาก 0 เปนรอยละ 2

การเลกระบบลงคะแนนทกอตงมานานยอมไมใชกระบวนการทางการเมองทงาย และ

ระบบคขนานเปนระบบผสมระบบหนง

ซงการเลอกผแทนของผลงคะแนน จะ

แสดงออกผานระบบทตางกนสองระบบ หนง

คอระบบ ตสบ. และอกระบบหนงคอ (มกจะ

เปน) ระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก แตใน

การจดสรรทนงจากบญชรายชอ จะไมนำาผล

จากระบบคะแนนนำา/เสยงขางมากมาคด

คำานวณ

132 133

ไมใชเรองทนาจะดงดดใจตอผลประโยชนทฝงลก หรอตอนกการเมองทอยในตำาแหนงเกอบ

ทกคน นกวชาการระบบเลอกตงชนนำาไดเตอนวา การปฏรปการเลอกตงครงใหญไมควรทำากน

งาย ๆ กระนนกตาม มประจกษหลกฐานมากขนเรอยๆ วา สมาชกรฐสภาในนวซแลนดรวมทง

สาธารณชนดวย กำาลงเรยนรทจะยอมรบ (แมไมถงกบตองชอบ) การเปนตวแทนแบบสดสวน

การปฏรปทรบรองกนไวในนวซแลนดเมอตนครสตทศวรรษท 1990 และไดนำามาใชป ค.ศ. 1997

ดเหมอนจะอยไปอกยาวนานทเดยว

ระบบและผลสบเนอง

ระบบคขนาน (Parallel Systems)

134. ระบบคขนานกใชทงสวนประกอบของการเลอกตงแบบสดสวน กบแบบคะแนนนำา/เสยง

ขางมาก แตทตางจากระบบ สสผ. กคอ สวนประกอบแบบสดสวนมไดชดเชยความไมเปนสดสวน

ของการเลอกตงแบบแบงเขตแตอยางใด (เปนไปไดทสวนประกอบทไมใชแบบสดสวนของระบบ

คขนาน จะมาจากตระกลของระบบ ‘อน’ ดงเชนในไตหวน) ระบบคขนานเหมอนกบระบบ สสผ.

ตรงทวา ผลงคะแนนแตละคน อาจไดรบบตรเลอกตงใบเดยว ซงใชลงคะแนนใหทงผสมครและ

พรรค ดงเชนทใชในเกาหลใต (สาธารณรฐเกาหล) หรออาจไดรบบตรเลอกตงสองใบ ใบหนงใช

เลอก ส.ส. ในระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก และอกใบหนงใชเลอกผแทนแบบสดสวน ดงเชน

ทใชในญปน ลทวเนย และประเทศไทย (ดกรณศกษาวาดวยญปน และไทย)

ระบบคขนานในปจจบนมใชใน 21 ประเทศ และไดเปน

จดเดนของการออกแบบระบบเลอกตงตลอดชวงทศวรรษ

ครงทผานมา บางทอาจเปนเพราะระบบนประสานขอด

ของระบบตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ (ตสบ.)

กบขอดของระบบตวแทนแบบคะแนนนำา/เสยงขาง

มาก (หรอแบบอน) อารเมเนย กน (โกนากร) ญปน

เกาหลใต ปากสถาน ฟลปปนส รสเซย หมเกาะเซเชลส

ประเทศไทย ตมอรตะวนออก และยเครน ใชระบบ คนช.

แบบเขตเดยวเบอรเดยว ควบคกบระบบ ตสบ. ใน

ขณะทอาเซอรไบจาน จอรเจย คาซคสถาน ลทวเนย และ

ตาจกสถานใชระบบเลอกตงสองรอบ เปนสวนประกอบแบบเขตเดยวเบอรเดยวของระบบน

แอนโดรา เซเนกล (ดกรณศกษา) และตนเซย ใชระบบคะแนนเสยงเปนพวงสำาหรบพรรค

(คพพ.) เพอเลอกผแทนจำานวนหนง โมนาโกเปนประเทศเดยวทใชระบบคะแนนเสยงเปนพวง

(คพ.) ในระบบคขนาน สวน ไตหวนกไมเหมอนใครทใชระบบคะแนนเดยวโอนไมได (คอม. /

SNTV) คกบระบบสดสวน

135. ความสมดลระหวางจำานวนทนงแบบสดสวน กบจำานวนทนงแบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก

แปรผนไดอยางมาก (ดตารางท 5) มเพยงอนดอรรา รสเซย และยเครน เทานนทแบงจำานวน

ทนงแบบ 50:50 ตวอยางทสดโตงไปดานหนงคอเกาหลใต ซงรอยละ 81ของจำานวนทนงทงหมด

299 ทนงมาจากการเลอกตงแบบคะแนนนำากำาชย (คนช. / FPTP) โดยม ส.ส. แบบบญชราย

ชอเพยง 56 คน ตวอยางทสดโตงไปอกดานหนงคอ ตมอรตะวนออก ส.ส. ทมาจากการเลอกตง

แบบสดสวนม 75 คน และอก 13 คน มาจากระบบ คนช. อยางไรกด สวนใหญแลวจะมความ

สมดลทใกลเคยงกนมากกวาน ตวอยางเชน ญปน ซงเลอกตง ส.ส. แบบแบงเขตในจำานวนทเกน

รอยละ 60 เพยงนดเดยว สวนทเหลอมาจากระบบ ตสบ.

134 135

ในป ค.ศ. 1997 ประเทศไทยไดผานรฐธรรมนญฉบบใหม ซงนำาความเปลยนแปลงแบบมโหฬาร

มาสภมทศนทางการเลอกตงและทางการเมอง การปฏรปรวมถงการใหมคณะกรรมการการเลอก

ตงทเปนเอกเทศเพอดแลและบรหารการเลอกตง กฎระเบยบใหมๆ ทใชในการจดความสมพนธ

ระหวางสมาชกรฐสภากบคณะรฐมนตร และการใหมวฒสภาทมาจากการเลอกตงเปนครงแรกใน

ประเทศไทย รฐธรรมนญยงไดยกเลกระบบเลอกตงแบบคะแนนเสยงเปนพวง (คพ.) ซงไดใชในการ

เลอกตงของไทยมาหลายสมย แลวแทนทดวยระบบคขนานทประกอบดวยระบบ คนช. กบ ตสบ.

กอนการปฏรปในป ค.ศ. 1997 ประเทศไทยใชระบบ คพ. เพอเลอกสมาชกสภาผแทน

ราษฎร สวนวฒสมาชกมาจากการแตงตงทงหมด เขตเลอกตงของประเทศถกแบงออกเปน

เขตทมขนาดหนงทนง สองทนง และสามทนง โดยเขตเลอกตงสวนใหญม ส.ส.ไดมากกวาหนง

คน จำานวนทนงไดจดสรรเปนรายจงหวดตามสดสวนของประชากร ผลงคะแนนลงคะแนนใหแก

ผสมครมากกวาลงใหแกพรรค และสามารถลงคะแนนใหผสมครไดหลายคนเทาทมในเขตเลอก

ตงนน ผลงคะแนนไมอาจลงคะแนนใหแกผสมครคนใดคนหนงไดมากกวาหนงคะแนน แตอาจ

กระจายคะแนนใหแกผสมครจากตางพรรคกได ทงยงอาจงดออกเสยงบางสวน โดยเลอกผสมคร

บางคนและไมเลอกจนครบตามสทธทมกได พรรคการเมองตองสงผสมครเตมจำานวนทนงสำาหรบ

เขตเลอกตงทตองการสงผสมคร (ตวอยางเชน สงผสมครสามคนในเขตเลอกตงทใหเลอกไดสาม

เบอร) ทนงสำาหรบผชนะการเลอกตงมตงแตหนง สอง หรอสามท ตกแกผทไดคะแนนเสยงมาก

ทสดบนฐานของคะแนนนำา

ระบบคะแนนเสยงเปนพวงของไทยมนยทสำาคญตอระบบพรรคอยางนอยสองประการ

เขตเดยวหลายเบอรมแนวโนมทจะทำาใหเกดพรรคขนหลายพรรคในแตละเขตเลอกตง ซงจะ

ทำาใหเกดพรรคจำานวนมากขนในสภา จำานวนเฉลยของพรรคระดบชาตทมประสทธผลระหวาง

ป ค.ศ. 1975 และ 1996 มมากกวาหกพรรค จงไมนาแปลกทไมมพรรคใดไดเสยงขางมาก และ

ประเทศไทย: ก�รหำ�หนคอรรปชนดวยก�รปฏรปก�รเลอกตงอลเลน ฮกเกน

กรณศกษา: ประเทศไทย จำาเปนตองมรฐบาลผสมหลายพรรค รฐบาลผสมเหลานโดยทวไป ไมเดดขาดและมกมอายสน

นกปฏรปหวงวา การเปลยนแปลงระบบเลอกตงนาจะนำามาซงการลดจำานวนพรรค และการลด

ความไมขยนขนแขงและไมมเสถยรภาพของรฐบาล

ประการทสอง ระบบนจบผสมครจากพรรคเดยวกนในเขตเลอกตงเดยวกนใหมาสกนเอง

แมแตละพรรคจะสงผสมครเปนทม กมกพบวามการหาเสยงโจมตซงกนและกน มากกวาพยายาม

ใหผลงคะแนนทกคนของพรรค สนบสนนผสมครทกคนในทมของพรรค การแขงขนภายในพรรค

เชนน บนทอนคณคาของตราสญลกษณของพรรค ทมตอผสมครและผลงคะแนน ตลอดจนมสวน

ทำาใหพรรคแตกแยกและไมเปนปกแผน สงหนงทสะทอนภาวการณเชนนคอ การยายเขา-ยาย

ออกจากพรรคกอนการเลอกตงทกครง และขอครหาทางการเมองเรองเงนตรากตามมา การ

แขงขนกนภายในพรรค ตราสญลกษณของพรรคทออนแอ และเขตเลอกตงซงคอนขางเลก ลวน

สงเสรมใหนกการเมองสรางสมพนธและสนองตอบตอเขตเลอกตงทคอนขางแคบ ในระหวางการ

หาเสยงเลอกตง การซอเสยงชวยใหผสมครสรางสมพนธกบเขตเลอกตงเปนการสวนตว นกการ

เมองทดำารงตำาแหนงอย จะจด ‘สนนำาใจ’ กบสนคาและบรการพเศษเฉพาะแกเขตเลอกตงในเขต

ของตน มกละเลยทจะใสใจตอนโยบายทกวางกวา รวมทงตอความปะตปะตอและคลองจองของ

นโยบายของรฐบาลดวย ผรางรฐธรรมนญป ค.ศ. 1997 หวงวาโดยอาศยการปฏรปการเลอกตง

พวกเขานาจะสามารถสงเสรมการพฒนาความเปนปกแผนของพรรค และตราสญลกษณทมความ

หมายของพรรค และสามารถสรางแรงจงใจใหแกผสมครและนกการเมอง ในอนทจะสนองตอบ

ตอองครวมของผเลอกตงทกวางในระดบชาตได

ในป ค.ศ. 1996 สภาผแทนราษฎรไดสนองตอบตอภาคประชาสงคม ทเรยกรองใหมการ

ปฏรปการเมองมายาวนานแลว โดยจดใหมสภารางรฐธรรมนญ (สสร.- สมาชกสภารางรฐธรรมนญ)

หนงปตอมา หลงจากทมการทำาประชาพจารณอยางกวางขวาง และในทามกลางวกฤตทาง

เศรษฐกจทขยายวงเปนวกฤตทางการเมองอยางรวดเรว สสร. ไดนำาเสนอรางรฐธรรมนญ และ

รฐสภากใหการรบรอง หลกสำาคญของรฐธรรมนญฉบบใหมคอการมวฒสภามาจากการเลอกตง

และการยกเครองระบบเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร ทหายไปคอการเลอกตง ส.ส. เปนพวง

แบบเขตเดยวหลายเบอร ผรางรฐธรรมนญคลอยตามแนวโนมทชดขนทกท โดยจดใหมระบบ

เลอกตงแบบคขนานในประเทศไทย เขตเลอกตงแบบเขตเดยวเบอรเดยวจำานวนสรอยเขตเขา

มาแทนทแบบเขตเดยวหลายเบอร ในเขตเลอกตงเหลาน ผลงคะแนนลงคะแนนเดยวใหแกผ

สมครทตนชอบ รฐธรรมนญ ค.ศ. 1997 ยงจดใหม ส.ส. กลมทสองอก 100 คน ซงมาจากการ

เลอกตงแบบสดสวน ทใชประเทศเปนเขตเลอกตง พรรคการเมองตองผานเกณฑคะแนนขนตำา

รอยละ 5 ของคะแนนเสยงแบบบญชรายชอ เพอจะมสทธไดทนงในกลมน พรรคการเมองแตละ

พรรคตองสงบญชรายชอผสมครใหผลงคะแนนพจารณาเลอก และผลงคะแนนลงคะแนนไดสอง

เสยง เสยงแรกสำาหรบผแทนแบบแบงเขต และเสยงทสองสำาหรบบญชรายชอพรรค ทนงในสอง

กลมไมเชอมโยงกน ทนงของพรรคในกลมหนงไมขนตอจำานวนทนงทพรรคมในอกกลมหนง

กรณศกษ�: ประเทศไทย

136 137

รฐธรรมนญ ค.ศ. 1997 ยงไดบญญตใหมการเลอกตงสมาชกวฒสภา (ส.ว.) ขนเปนครง

แรกในประวตศาสตรไทยดวย ส.ว. มจำานวนสองรอยคนมาจากการเลอกตงในระบบ คอม. เขต

เลอกตง (คอจงหวด –ผแปล) มขนาดตงแต 1 ทนงไปจนถง 18 ทนง ระบบ คอม. ในแบบฉบบ

ของไทย ยงไดเพมปมเขามาอก นกปฏรปรฐธรรมนญตองการสรางวฒสภา ทอยเหนอการเมอง

แบบเลอกขางพรรคการเมองอยางยงเหยง ดวยเหตน ส.ว.จงถกหามโดยรฐธรรมนญมใหเปน

สมาชกพรรค และไมอนญาตใหหาเสยงในการสมครรบเลอกตง

อะไรคอผลลพธของการปฏรปรฐธรรมนญ จากทไดอภปรายไวขางตน เปาหมายทสำาคญ

เปาหมายหนงของผราง คอตองการลดจำานวนพรรคการเมองในไทยใหเหลอนอยลง จงออกมา

เปนเขตเดยวเบอรเดยว และเกณฑคะแนนขนตำารอยละ 5 ในการเลอกตงแบบบญชรายชอพรรค

ปรากฏวาโดยทวไป ไดบรรลเปาหมายน ในการเลอกตง ส.ส. เมอป ค.ศ. 2001 จำานวนพรรค

ทมประสทธผลในองคกรนตบญญต ไดลดลงอยางมาก จากจำานวนเฉลย 6.2 พรรคกอนหนาป

ค.ศ. 1997 เหลอเพยง 3.1 พรรค ซงสะทอนถงการทจำานวนพรรคทเขาแขงขนแบบเขตเดยว

เบอรเดยวลดลง และถงการทการประสานงานของพรรคระหวางเขตเลอกตงดขน นบเปนครง

แรกตงแตป ค.ศ. 1957 ทพรรคพรรคเดยว ซงจดตงขนใหม คอพรรคไทยรกไทย ไดทนงเกอบ

เปนเสยงขางมาก ตอมาพรรคนกไดเสยงขางมากภายหลงจากพรรคทเลกกวา ยบตวลงเพอมา

รวมกบพรรคน

ผรางรฐธรรมนญยงหวงดวยวา การม ส.ส. บญชรายชอพรรคระดบชาตอกกลมหนง

ทลดการแขงขนภายในพรรค นาจะกระตนใหผลงคะแนนและผสมครมงสนใจแนวนโยบายของ

พรรคในประเดนระดบชาตมากขน ตามขอเทจจรง เรองนเรมปรากฏขนในการเลอกตงป ค.ศ.

2001 นบเปนครงแรกในประวตการเลอกตงของไทย ภายใตการนำาโดยพรรคไทยรกไทยเปน

หลก พรรคการเมองไดพยายามอยางมากทจะพฒนายทธศาสตรการเลอกตงทสอดประสาน

โดยมพรรคเปนศนยกลาง พรรคการเมองเรมทำาใหมองเหนความแตกตางระหวางกนในเชง

แนวนโยบาย และในบางกรณเอาความแตกตางเหลานนมาเปนประเดนสำาคญของการหาเสยง

อยางไรกด มเหตผลทจะไมผลผลามในการประเมนการเปลยนแปลงทไดเรมขนในระบบ

พรรคของไทย ประการแรก การเลอนไหลสยทธศาสตรทมพรรคเปนศนยกลาง ยงจำากดวงใน

เบองตนอยทการหาเสยงสำาหรบบญชรายชอพรรค ในขณะทโดยทวไป การแขงขนในเขตเลอก

ตง 400 เขตยงคงมผสมครเปนศนยกลางอยด นกไมใชเรองทนาประหลาดใจ เพราะการเลอก

ตงแบบเขตเดยวเบอรเดยว ยงคงสรางแรงจงใจทจะบมเพาะเครอขายความสนบสนนสวนบคคล

(แมดเหมอนวาจะลดลงบางเมอเทยบกบระบบคะแนนเสยงเปนพวง) ประการทสอง ระบบเลอก

ตงใหมไดทำาใหจำานวนเฉลยของคะแนนเสยงเพอทจะไดชย ลดลงไปมาก นเปนผลทเสรมกน

ระหวางการเพมทนงในองคกรนตบญญต และการเปลยนจากระบบคะแนนเสยงเปนพวงมา

เปนเขตเดยวเบอรเดยว ทำาใหขาดแรงจงใจทจะละทงยทธศาสตรสวนบคคล ยงคะแนนเสยง

กรณศกษ�: ประเทศไทย

อนจำาเปนเพอทจะไดรบเลอกตงนอยลงเทาใด ยงนาจะเปนไปไดทผสมครแตละคนจะใชยทธศาสตร

สวนบคคล ในทสดการมวฒสภาทไมฝกใฝพรรคการเมอง ทไดรบเลอกตงในระบบ คอม. ยอม

บอนทำาลายความพยายามทจะใหองครวมของผเลอกตงหนความสนใจมาใหพรรคมากขน

เหนไดชดวา ในการประเมนใดๆ ของผลสบเนองจากการปฏรปป ค.ศ. 1997 ยงตอง

ระมดระวง ดวยขอมลทมอยางจำากด เปนไปไมไดทจะกำาหนดวา ผลของการเลอกตงในป ค.ศ.

2001 และ 2005 แสดงถงแนวโนมใหม หรอวาเปนการสะทอนบคลกภาพแบบ ‘นานทปหน’

ของนายกรฐมนตร ทกษณ ชนวตร หวหนาพรรคไทยรกไทย กระนน การเลอกตง ส.ส.ในป ค.ศ.

2001 และ 2005 กไดทำาใหประเทศไทยเปนกรณศกษาทนาสนใจ เกยวกบผลสบเนอง (บางครง

โดยไมตงใจ) ของการปฏรประบบเลอกตง

138 139

บตรเลอกตงแบบคขนานของแอลเบเนย

เซเนกลเปนหนงในไมกประเทศในแอฟรกา ทไดมการถายโอนอำานาจสประชาธปไตยทแทจรง

อนเปนผลจากความพายแพของประธานาธบดผอยในตำาแหนง การเลอกตงประธานาธบด

ใชระบบเลอกตงสองรอบ ทใชเสยงขางมากในรอบตดเชอก ซงเหมอนกบทใชในการเลอกตง

ประธานาธบดฝรงเศส พรรคมแรงจงใจทจะสงผสมครในรอบแรก และผลงคะแนนสามารถลง

คะแนนใหแกผสมครทตนชอบจรงๆ ไดโดยเสร ในขณะทเกบเสยง ‘ทางยทธศาสตร’ สำาหรบ

การเลอกตงในรอบสอง ในป ค.ศ. 2000 กลมพรรคฝายคาน ไดปฏเสธไมใหประธานาธบดอบด

ดอฟ (Abdou Diouf) ไดชยในรอบแรก และจากขอตกลงของกลมกอนหนาน กลมฝายคานจง

ไดสามคคกนสนบสนนอบดลลาเย วาเด (Abdoulaye Wade) ผสมครฝายคานทมคะแนนนำา

เพอเขยผนำาพรรคสงคมนยมซงปกครองประเทศมานาน ใหพายแพในรอบสอง

สำาหรบฝายนตบญญต ระบบเลอกตงไดเปลยนจากระบบการเปนผแทนแบบสดสวน

โดยใชบญชเดยวทวประเทศในป ค.ศ. 1978 ไปสระบบผสมแบบคขนานตงแตป ค.ศ. 1983

นบแตนนมา ไดมการแกไขอกหลายครง การเปลยนแปลงแกไขสวนใหญ ถกออกแบบเพอให

เกดความชอบธรรมแบบประชาธปไตย โดยใหมนใจวาระบบยงคงเปดใหแกความเปนตวแทน

ของฝายคาน ในขณะทยงรกษาทนงสวนใหญไวใหแกพรรครฐบาล เชนเดยวกบระบบเลอกตง

แบบผสมหลายๆ ระบบ ทนงสวนหนงของระบบเลอกตงในเซเนกล มาจากบญชรายชอเดยว

ทวประเทศ ทตางจากระบบคขนานสวนใหญคอ ทนงทไดจากระบบคะแนนนำา แทนทจะมาจาก

การเลอกตงแบบเขตเดยวเบอรเดยว กลบใชการเลอกตงแบบคะแนนเสยงเปนพวงสำาหรบพรรค

(คพพ.) ในเขตเลอกตงทสวนใหญเปนเขตเดยวหลายเบอร

ทนงการเปนตวแทนแบบสดสวน (คราวๆ มประมาณครงหนงของยอดรวม) ไดรบการ

จดสรรจากคะแนนทลงใหบญชรายชอเดยวทวประเทศของแตละพรรค โดยใชวธเศษการหาร

สงสดกบสตรของแฮร ทนงอนๆ จดสรรโดยคะแนนเสยงขางมากในเขตเลอกตงแบบเขตเดยว

เซเนกล: ระบบคขน�นในแอฟรก�

รชารด เวนกรอฟฟ

กรณศกษา: เซเนกล

140 141

หลายเบอร โดยใชจงหวดทมอย 30 จงหวดเปนเขตเลอกตง แตละเขตม ส.ส. ไดตงแตหนงถง

หาคน พรรคเลกและพรรคฝายคานมกจะเรยกรองใหมจำานวนทนงแบบบญชรายชอเพมมากขน

ในขณะทพรรคทครองอำานาจอยกอยากให ส.ส. จากแตละระบบมความสมดลกน เพอใหมนใจ

วา ความเหนอกวาคแขงสำาหรบทนงในระบบคะแนนนำา บวกกบทนงอกจำานวนหนงจากระบบ

คขนาน จะทำาใหพรรคตนสามารถรกษาอำานาจไวได ในการเลอกตงป ค.ศ. 1998 พรรคสงคมนยม

ทครองอำานาจรฐอย ไดเปลยนการกระจายทนงอกครง โดยเพมทนงในระบบคะแนนนำาอก

20 ท จากทนงเหลานพรรคสงคมนยมไดมา 18 ท และสามารถคงการควบคมฝายนตบญญตไว

ไดอยางสบาย ถงแมจะมขอเทจจรงวา พรรคไดเสยงขางมากเพยงเลกนอย จากการลงคะแนน

ทวประเทศ (รอยละ 50.3)

ในขณะทเปนผนำาฝายคาน ประธานาธบดวาเดไดเรยกรองใหม ส.ส. แบบสดสวนจาก

ระบบบญชรายชอเพมมากขน พรอมทงเสนอใหลดจำานวนทนงจากระบบคะแนนเสยงเปนพวง

สำาหรบพรรค (คพพ.) ซงเออประโยชนอยางมากแกพรรคทครองอำานาจลง สำาหรบการเลอก

ตงในป ค.ศ. 2001 หลงจากทเคยโจมตความเจาเลหของพรรคสงคมนยมอยางรนแรงมาแลว

วาเดอยในฐานะทจะเปลยนสตรทไมยตธรรมนได เมอขนมาเปนประธานาธบดและดวยอำานาจ

ในการแกไขระบบเลอกตง วาเดสามารถจดตงระบบทออกแบบ เพอใหมความเปนตวแทนความ

ปรารถนาของผลงคะแนนไดดขน หรอไมกเพอเพมโอกาสแกพรรครวมรฐบาลของเขาใหมาก

สด (รฐบาลผสมเอสโอพไอ นำาโดยพรรคประชาธปไตยแหงเซเนกล (พดเอส)) เมอพจารณา

ทรพยากรมากมายทพรรคของเขามอยในปจจบน รวมทงพระเดชของความเปนประธานาธบด

เขากลบเหนวา ระบบทไมยตธรรมอยางมากทเขาเคยโจมต ดนาพสมยขนทนท

พรรคสงคมนยมและพรรคพนธมตรพลงกาวหนา (Alliance of Forces of Progress

- AFP) เปนอกสองพรรคทมขนาดใหญ ซงรสกวาตนเองอาจไดประโยชนจากการเนนการใช

ระบบคะแนนเสยงเปนพวงสำาหรบพรรค เพราะมโอกาสชนะดวยคะแนนนำาในหลายเขตเลอกตง

ทงสองพรรคจงเรยกรองใหเพมจำานวน ส.ส. แบบแบงเขตดวยเชนกน พรรคเลกๆ ผลกดนให

ใชระบบสดสวนแบบบญชรายชอเดยวทวประเทศเพยงอยางเดยว หรอใชระบบทประนประนอม

เพอเพมโอกาสการกระจายทนงไปตามคะแนนเสยงทดกวาน พรรคสงคมประชาธปไตย (พดเอส)

ทเปนรฐบาลเลอกทจะลดขนาดของสภานตบญญตแหงชาตจากเดมทม ส.ส.140 คน ใหเหลอ

เพยง 120 คน และเปลยนตวเลขจาก 70:70 สำาหรบจำานวน ส.ส. แบงเขต ตอ ส.ส. สดสวน เปน

ส.ส. แบงเขต 65 คน และ ส.ส. สดสวน 55 คนจากบญชรายชอเดยวทวประเทศ พรรคพดเอส

คำานวณวา ในฐานะทเปนพรรคใหมทขนมาสอำานาจ พรรคควรจะชนะในการเลอกตงแบบแบง

เขตในหลายจงหวด ซงจะเพมสวนแบงทนงเมอเทยบกบสวนแบงของผลงคะแนนสนบสนนพรรค

การคำานวณเชนนพสจนแลววาถกตอง แมวารฐบาลผสม เอสโอพไอ ไดรบคะแนนเพยง

ไมถงครงหนง (รอยละ49.6) ของผมาใชสทธ แตกไดจำานวน ส.ส. ถง 89 คนจาก 120 คน

(รอยละ 74.2) ในการเลอกตงป ค.ศ. 2001 พรรคสงคมนยมซงเปนรฐบาลกอนหนานมาเปน

ลำาดบสองในเชงของสวนแบงคะแนนเสยง ไดรอยละ 17.4 แตเกบจำานวน ส.ส. ไดเพยง 10

ทนง ทงหมดมาจากการเลอกตงแบบสดสวนบญชรายชอเดยวทวประเทศ ลำาดบทสามในการลง

คะแนนครงนคอ พรรคเอเอฟพของมสตาฟา นอสเซอะ (Moustapha Niasse) (ไดคะแนนเสยง

รอยละ 16.1) แตได ส.ส. มากกวาพรรคสงคมนยม คอได 11 ทนง โดยสองทนงมาจากการเลอก

ตงแบบแบงเขตในจงหวดหนงททำาใหได ส.ส. สองคน พรรคสามคคฟนฟประชาธปไตย (The

Union of Democratic Renewal – URD) ไดคะแนนเสยงรอยละ 3.7 กได ส.ส. แบบสดสวนมา

สามคน โดยหนงคนมาจากเขตเลอกตงทเปนจงหวดเลกๆ ทเปนถนกำาเนดของหวหนาพรรค

พรรคแอฟรกาเพอประชาธปไตยและสงคมนยม/เจอเอฟ (The African Party for Democracy

and Socialism/Jef (AJ/PADS) ไดคะแนนสงกวารอยละ 4 เลกนอย แตม ส.ส.สองคน จากบญช

รายชอเดยวทวประเทศ พรรคการเมองนอกเหนอจากนอกหาพรรคได ส.ส. พรรคละหนงทนง

จากบญชรายชอ แมวาพรรคเหลานจะมคะแนนเสยงนอยกวาโควตา แตกได ส.ส. จากเศษการ

หารสงสด สวนพรรคทเหลออก 15 พรรคซงสงผสมครแบบบญชรายชอไมไดรบการจดสรรทนง

ความไมเปนสดสวนในการเลอกตงป ค.ศ. 2001 มอตราทสงขนอยางมาก แมเทยบกบ

อตราทเซเนกลเคยประสบมากอนภายใตการปกครองของพรรคสงคมนยม ในป ค.ศ. 1993 ทนง

จำานวน 70 ทไดรบการจดสรรแบบสดสวนจากบญชรายชอเดยวทวประเทศ และอก 50 ทนงมา

จากเขตจงหวดทใชระบบคะแนนเสยงเปนพวงสำาหรบพรรค ในป ค.ศ. 1998 จำานวน ส.ส. จาก

ทงสองระบบเทากนคอ 70:70 และความไมเปนสดสวนไดเพมขนเลกนอย แตในการเลอกตง

ป ค.ศ. 2001 กลบสงขนไปอกมาก โดยใหผลทมความเปนสดสวนทนอยกวาผลของการเลอกตง

ในระบบ คนช. เกอบทกครง ผลสบเนองคอความชอบธรรมของฝายนตบญญตทลดลง รฐบาล

ผสมเอสโอพไอซงขนสอำานาจเมอป ค.ศ. 2001 บนฐานของการเรยกรองใหเกดการปฏรป

ประชาธปไตย ไดถอยหลงไปกาวใหญ โดยการยกยายระบบเลอกตงเพอประโยชนของตน

ในเซเนกล วตถประสงคของพรรคการเมองทครองความเปนใหญในการปกครองอยขณะ

นน คอเลอกระบบคขนานเพอใหแนใจวาฝายคานจะแตกเปนเสยงๆ โดยไมสงเสรมการประสาน

สมพนธในระหวางพรรค ทำาใหการลงคะแนนเชงยทธศาสตรมนอยทสด จงจะเออประโยชนแก

พรรคใหญทสด พรรคไดขยายวตถประสงคนออกไป โดยการใชบตรเลอกตงทใหเลอกไดเพยง

ตวเลอกเดยว ซงครอบคลมทงการลงคะแนนแบบบญชรายชอและแบบคะแนนนำา เนองจากการ

จดสรรทนงในแบบสดสวนขนอยกบจำานวนรวมของคะแนนเสยงทงหมดทพรรคหนงหรอพรรค

ผสมไดรบ พรรคฝายคานของเซเนกลมแรงจงใจทจะสงผสมครลงในการเลอกตงแบบเขตเดยว

หลายเบอรใหมากทสดเทาทจะทำาได ขอเทจจรงทวา ทกคะแนนเสยงทไดจากเขตเลอกตงจะ

ถกรวมเขาดวยกนสำาหรบการจดสรรทนงแบบสดสวน จะลดขอไดเปรยบใดๆ ของการประสาน

ความรวมมอระหวางพรรคขามเขตเลอกตง และสรางแรงจงใจแกการลงคะแนนเสยงแบบจรงใจ

มากกวาการลงคะแนนเชงยทธศาสตร ดงนน พรรครฐบาลจงมความมนใจทจะไดชยชนะในเขต

กรณศกษ�: เซเนกล

142 143

เลอกตงทใชระบบคะแนนนำาเกอบทกเขต

ระบบผสมคขนานยงไดมการนำาไปใชในการเลอกตงระดบทองถน (สภาในชนบท) และ

ระดบเทศบาล เพอใหไดรบเสยงขางมากอยางทวมทนสำาหรบพรรคทชนะในทกๆ สภา ครงหนง

ของทนงจะจดสรรในระบบคะแนนเสยงเปนพวงสำาหรบพรรค อกครงหนงจะจดสรรดวยการเลอก

ตงระบบ ตสบ. โดยการใชทงชมชนชนบทหรอทงเทศบาลเปนเขตเลอกตง

เซเนกลไดแสดงใหเหนวธการ ทความไดเปรยบทางการเมองในระยะสน อาจเปนปจจย

ทมากอนในการถกเถยงเกยวกบการเปลยนแปลงระบบเลอกตง พรรคฝายคานทเคยเรยกรอง

ใหเกดการเปลยนแปลง ไดกลายมาเปนรฐบาลซงปกปองสถานะเดมทตนมองเหนในฉบพลน

วาเปนประโยชนตอตนเอง ศกยภาพดานลบของเรองนกคอ ถาลกตมทางการเลอกตงแกวงกลบ

ไปทพรรคสงคมนยม การเนนใหนำาหนกมากขนแกระบบ คพพ. ซงเปนสวนของระบบคขนาน

นน แนนอนวาจะทำาใหพรรคฝายคานไดทนงเกนความเปนสดสวน ปลอยใหพลงของพรรคผสม

เอสโอพไอกลบไปตามหลง เหมอนทเคยเปนกอนป ค.ศ. 2001 ในอกมมมองหนง วธการเชนน

อาจมองไดวาเปนการเคลอนไปสระบบสองพรรคใหญ ซงพรรคทไดประโยชนทงสองพรรคจะ

มนใจไดวา พลงทางการเมองทสามอนอาจมขน กยากมากทจะแทรกตวเขามา

ตารางท 5: ประเทศทใชระบบคขนาน

136. ขอด ในแงความไมเปนสดสวน ระบบคขนานมกจะใหผลลพธทตกอยประมาณระหวาง

ระบบคะแนนนำา/เสยงขางมากลวน ๆ กบระบบ ตส. ลวน ๆ ขอดประการหนงกคอ เมอมทนง

แบบสดสวนเพยงพอ พรรคเลกทเปนเสยงขางนอย ซงไมประสบความสำาเรจในการเลอกตงแบบ

คะแนนนำา/เสยงขางมาก อาจยงคงไดทนงซงมาจากการจดสรรแบบสดสวน นอกจากน กลาวใน

ทางทฤษฎ ระบบคขนานนาจะทำาใหพรรคแตกแยกนอยกวาระบบ ตส. ลวนๆ

137. ขอเสย ในทำานองเดยวกบ สสผ. ระบบคขนานนาจะแบงผแทนเปนสองกลมเชนกน แตยง

ไมอาจประกนความเปนสดสวนโดยรวมได และบางพรรคอาจยงคงไมมตวแทน แมจะมคะแนน

เสยงมใชนอย ระบบคขนานยงมความซบซอนพอสมควร และอาจทำาใหผลงคะแนนสบสนกบ

ลกษณะและการดำาเนนงานของระบบเลอกตง

ประเทศ จำ�นวนทนง ส.ส.แบบสดสวน รวมจำ�นวนทนง

จำ�นวนทนง ส.ส. แบบคะแนนนำ�/เสยงข�งม�ก

(หรอแบบอน)

ระบบคะแนนนำ�/เสยงข�งม�ก (หรอแบบอน)

อนดอรราอารเมเนยอาเซอรไบจานจอรเจยกนญปนคาซคสถานสธร. เกาหลลทวเนยโมนาโกปากสถานฟลปปนสรสเซยเซเนกลเซเชลลสไตหวนทาจกสถานไทยตมอร-ตอ.ตนเซยยเครน

14 (50%)56 (43%)25 (20%)150 (64%)76 (67%)180 (37.5%)10 (13%)56 (19%)70 (50%)8 (33%)70 (20%)52 (20%)225 (50%)55 (46%)9 (36%)49 (22%)22 (35%)100 (20%)75 (85%)52 (80%)225 (50%)

14 (50%)75 (57%)100 (80%)85 (36%)38 (33%)300 (62.5%)67 (87%)243 (81%)71 (50%) 16 (67%)272 (80%)208 (80%)225 (50%)65 (54%)25 (74%)176 (78%)41 (65%)400 (80%)13 (15%)37 (20%)225 (50%)

คพพ. (PBV)คนช. (FPTP)ลสร. (TRS)ลสร. (TRS)คนช. (FPTP)คนช. (FPTP)ลสร. (TRS)คนช. (FPTP)ลสร. (TRS)คพ. (BV)คนช. (FPTP)คนช. (FPTP)คนช. (FPTP)คพพ. (PBV)คนช. (FPTP)คอม. (SNTV)ลสร. (TRS)คนช. (FPTP)คนช. (FPTP)คพพ. (PBV)คนช. (FPTP)

281311252351144807729914124342260450120342256350088189450

ระบบและผลสบเนอง

ภายใตระบบคะแนนเสยงเดยวโอนไมได

ผลงคะแนนลงคะแนนไดเสยงเดยวในเขต

เลอกตงทมหลายเบอร ผสมครทมคะแนน

เสยงรวมสงสดไดรบการเลอกตง ผลงคะแนน

ลงคะแนนใหผสมครมากกวาพรรคการเมอง

144 145

ระบบอนๆ 138. นอกจากระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก ระบบการเปนตวแทนแบบสดสวน และระบบ

ผสมแลว ยงมระบบอน ๆ อกจำานวนหนงทไมอาจจดเขาประเภทใดไดอยางลงตวโดยเฉพาะ

ในบรรดาระบบอน ๆ น กมระบบคะแนนเสยงเดยวโอนไมได (คอม. หรอ Single Non-Transferable

Vote - SNTV) ระบบคะแนนเสยงจำากด (คจ. หรอ Limited Vote - LV) และ การนบแบบบอรดา

(Borda Count) ระบบเหลานนำามาใชเพอการแปลคะแนนเสยงเปนจำานวนทนง ในวธทอยประมาณ

กลางๆ ระหวางความเปนสดสวนของระบบ ตส. และผลของระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนเสยงเดยวโอนไมได (คอม. หรอ SNTV)

139. ภายใตระบบ คอม. ผลงคะแนนลงคะแนนใหผสมครคนหนง แต (ไมเหมอนกบระบบ คนช.)

ในแตละเขตเลอกตงนน มทนงมากกวาหนงท และผสมครทมคะแนนรวมสงสดในเขตเลอกตง

จะไดรบทนงเหลานนไป

คอม. อาจเปนเรองทาทายสำาหรบพรรคการเมอง

ตวอยางเชน ในเขตเลอกตงทม ส.ส. ไดสคน ผสมคร

ทมคะแนนเกนรอยละ 20 ของคะแนนเสยง รบรอง

ไดวาจะชนะการเลอกตง ดงนน พรรคการเมองทม

คะแนนนยมรอยละ 50 ของคะแนนเสยง อาจคาดหวง

ทจะไดสองทนงในเขตเลอกตงทม ส.ส. ไดสคน หากผ

สมครแตละคนไดคะแนนรอยละ 25 ผลทวานจงจะเกด

ขน อยางไรกด หากผสมครคนหนงไดคะแนนรอยละ 40 ของคะแนนเสยงและผสมครอกคนได

รอยละ 10 คนทสองนอาจไมไดรบเลอกตง หากพรรคนสงผสมครสามคน อนตรายของภาวะ

‘เสยงแตก’ ทำาใหเปนไปไดนอยลงไปอก ทพรรคจะไดชยชนะแมสองทนง

ทกวนนระบบ คอม. มการใชสำาหรบการเลอกตงองคกรนตบญญตในอฟกานสถาน จอรแดน

หมเกาะพตคารน และวานวต สำาหรบการเลอกตงสภาทสองในอนโดนเซยและประเทศไทย

และสำาหรบทนง 176 ทจากทงหมด 225 ทในระบบคขนานทใชกบองคกรนตบญญตในไตหวน

อยางไรกด ระบบนเปนทรจกกนดทสด จากการนำาไปใชเลอกตงสมาชกสภาลางของญปนระหวาง

ป ค.ศ. 1948 ถง 1993

140. ขอด

ก. ความแตกตางทสำาคญทสดระหวาง คอม. กบระบบคะแนนนำา/เสยงขางมากทอธบายไวกอน

หนานคอวา คอม. เปนระบบทเออตอการเปนตวแทนของพรรคเสยงขางนอยกบผสมครอสระ

ไดดกวา ยงเขตเลอกตงมขนาดใหญ (มจำานวนทนงมากในเขตเลอกตง) ระบบกจะมความเปน

สดสวนมากขน ในจอรแดน ระบบ คอม.ไดทำาใหผสมครทสนบสนนกษตรยและไมสงกดพรรค

ระบบและผลสบเนอง

จำานวนหนงไดรบเลอกตง ซงอาจจะพจารณาไดวาเปนขอดสำาหรบระบบพรรคทเพงเกดใหม

ข. ระบบ คอม. อาจสงเสรมใหพรรคเปนองคกรจดตงทเขมแขง และสงใหผลงคะแนนของพรรค

จดแบงคะแนนเสยงใหแกผสมคร ในทางทจะทำาใหพรรคนาจะมโอกาสไดทนงมากสด ในขณะท

ระบบ คอม. ใหผลงคะแนนเลอกผสมครจากบญชรายชอของพรรค แตกมขอเสนอไววา ระบบน

ทำาใหพรรคแตกแยกนอยกวาการใชระบบ ตส. ลวนๆ ตลอดเวลากวา 45 ป ทญปนไดนำาระบบ

คอม. มาใชนน แสดงใหเหนถงระบบ ‘พรรคครอบงำาพรรคเดยว’ (one party dominant) ท

เขมแขงมใชนอย

ค. ทายทสด ระบบไดรบการชนชมวาเรยบงายทจะใชและทำาความเขาใจ

กรณศกษ�: ญ

ปน

146 147

ในป ค.ศ. 1993 พรรคประชาธปไตยเสรนยม (แอลดพ) ซงครอบงำาการปกครองญปนมายาวนาน

ไดแตกแยกและสญเสยการควบคมสภาหลกของรฐสภาไดเอทของญปน ในการเลอกตงทวไป

ทตามมา ผลสมฤทธประการหนงของรฐบาลผสมทจดตงขนมาแทนท คอการปฏรประบบเลอก

ตง ซงไดรบการวพากษวจารณอยางกวางขวางในฐานะทเปนแหลงฉอราษฎรบงหลวง และเปน

ฐานการครอบงำาทยาวนานของพรรคแอลดพ

ภายใตระบบเลอกตงเกา (คอม.) สมาชกจำานวน 511 คนของสภาผแทนราษฏร

(สภาลาง) ไดรบการเลอกตงจากเขตเลอกตง 129 เขต แตละเขตม ส.ส. ไมเทากน ตงแต

หนงถงหกคน ระบบนไดใชมาตงแตป ค.ศ. 1947 และไดทำาใหเกดวธจดการกบการเลอกตงท

เดนชดในบรรดาพรรคขนาดใหญ โดยเฉพาะพรรคแอลดพ ภายใตระบบน พรรคใดกตามท

หวงจะไดทนงเพยงพอตอการเปนพรรคเสยงขางมาก หรอตอการเปนพรรคเสยงขางนอยทม

นยสำาคญ จำาเปนตอการสงผสมครหลายคนลงไปในเขตเลอกตงเกอบทงหมด ดงนน เพอทให

มความเปนตวแทนมากทสด พรรคจำาเปนตองคนหาวธการเพอใหมนใจไดวา ผสมครแตละคน

จะไดคะแนนเสยงตำาสด เทาทจำาเปนตอการไดรบเลอกตง มากกวาทจะปลอยใหผสมครแตละ

คน ทำาตามสญชาตญาณธรรมชาต โดยพยายามใหไดคะแนนเสยงมากทสด ผสมครทไดรบ

คะแนนเสยงมากกวา ‘สวนแบงทเปนธรรม’ ของตน เอาเขาจรงอาจไปทำารายเพอรวมพรรค ทได

คะแนนเสยงนอยลง ‘คะแนนเสยงทไมจำาเปน’ ของผสมคร ก. อาจเพยงพอทจะกดกนผสมคร ข.

ของพรรคเดยวกนจากการไดทนง ส.ส. ได

พรรคแอลดพจดการกบปญหาน ผานการมนโยบายทมลกษณะเฉพาะกบกลมเปาหมาย

เจาะจงของผลงคะแนน และจดหา ‘สนนำาใจ’ กบสทธประโยชนอนๆ ใหพวกเขา ในฐานะพรรคท

ไดชยชนะเปนอนดบหนงภายใตระบบ คอม. พรรคแอลดพควบคมผลประโยชนทไดจากการเขา

ดำารงตำาแหนง ทำาใหยากแกบรรดาพรรคฝายคานทจะลกขนทาทายอยางไดผล ไมนาแปลกใจ

ญปน: ก�รปรบตวเข�สระบบเลอกตงใหม

คาเรน คอกซ

กรณศกษา: ญปน วา ระบบนมสวนทำาใหเกดการฉอราษฎรบงหลวง ยงไปกวานน ภายใตระบบทยดตวบคคลและ

นโยบายทมลกษณะเฉพาะ การเลอกทางการเมองและการโตเถยงในประเดนเนอหาเชงนโยบาย

จะไมไดรบความสำาคญเทาทควร

เมอมาถงตนครสตทศวรรษท 1990 ความโกรธเคองของพลเมองตอระบบ ไดสราง

แรงกดดนอยางมหาศาลสำาหรบการปฏรปการเลอกตง การทพรรคแอลดพไมสามารถตกลง

กนไดและผานกฎหมายปฏรป มสวนทำาใหเกดการแตกแยกภายในพรรค ทำาใหฝายคาน

(รวมทงสมาชกแอลดพทผละออกจากพรรค) ขนสอำานาจในป ค.ศ. 1993 แนวคดระบบสอง

พรรคในแบบสหรฐ และการสลบพรรคขนเปนรฐบาลกนบอยๆ ไดรบความนยมมากขนในหม

นกการเมอง นกวชาการ และสอ และถกมองวาเปน ‘ยามหศจรรย’ (magic bullet) ทจะมาแก

ปญหาระบบการเมองญปนได ผลกคอ หลายฝายเรยกรองใหจดตงระบบเขตเดยวเบอรเดยว

(single-member districts - SMDs) ขน อยางไรกตาม สมาชกของพรรคเลกในรฐบาลใหม

เกรงวา เรองนจะมาเบยดขบพวกเขาออกจากระบบ จงไดคดคานการเคลอนไหวดงกลาว

การประนประนอมทเปนผลตามมาไดสรางระบบสองกลม (two-tier) ทใชกนมาจนถงทกวนน

ระบบเลอกตงทปฏรปแลวคอระบบคขนาน ประกอบดวยสองระบบคอ ระบบ ตสบ.

กบระบบ คนช. แบบเขตเดยวเบอรเดยว ผลงคะแนนแตละคน ลงคะแนนเสยงหนงคะแนน

ในแตละระบบ สำาหรบการเลอกตงครงแรกในระบบนเมอป ค.ศ. 1996 มทนงจำานวน 200 ท

ในกลมการเปนตวแทนแบบสดสวน ทแบงออกเปน 11 เขตเลอกตงระดบภมภาค ทมขนาดตงแต

ภาคละเจดถง 33 คน และในกลมเขตเดยวเบอรเดยว ม 300 เขต ความพยายามทำาใหมเหต

มผล นำาไปสการทรฐสภาไดเอท ลดจำานวนทนง ส.ส.แบบสดสวนเหลอเพยง 180 คน กอนการ

เลอกตงครงทสองในป ค.ศ. 2000 โดยคราวนเขตเลอกตงแบบสดสวน 11 เขต มขนาดระหวาง

หกถง 29 ทนง

ในระบบคขนาน ไมมกลไกชดเชยสำาหรบปรบจำานวนรวมของทนงซงแตละพรรคไดรบ

เพอใหสะทอนสดสวนของคะแนนเสยงทไดรบจรง ทนงในแบบเขตเดยวเบอรเดยวมมากกวา

ทนงแบบสดสวน จงเปนขอดสำาหรบพรรคขนาดใหญกวา ซงสามารถชนะการเลอกตงแบบ

เขตเดยวเบอรเดยว อยางไรกด กลมทงสองของระบบเลอกตงญปนนน สมพนธกนในอกทาง

หนงซงไมคอยพบเหนบอยคอ กฎหมายการเลอกตงญปนยนยอมใหผสมครลงสมครแบบควบ

ทงแบบบญชรายชอพรรคและแบบเขตเดยวเบอรเดยว

ในขณะทในทางเทคนคแลว กลมตวแทนแบบสดสวนใชบญชรายชอปด แตกยงมขอ

กฎหมายทเปดทางใหผลงคะแนนมอทธพลตอการเรยงลำาดบผสมครในบญชรายชอได โดย

อนญาตใหพรรคการเมองเสนอรายชอในลำาดบเทากนได ผสมครบางคนหรอทงหมดซงลงสมคร

รบเลอกตง ทงในแบบบญชรายชอและแบบแบงเขต ภายหลงจากการถอนชอผสมครทชนะการ

เลอกตงแบบแบงเขตออกจากการพจารณาแลว การเรยงลำาดบในขนสดทายสำาหรบผแพการ

148 149

เลอกตงแบบแบงเขตของผใดในบญชรายชอแบบสดสวน จะขนอยวาผนนมคะแนนนยมมาก

นอยเพยงใดเมอเทยบกบผชนะในเขตเลอกตงของตน

ขอกฎหมายในลกษณะนมประโยชนหลายประการตอพรรค ประการแรก เปนการ

เปดทางใหพรรคลดงานททาทายทางการเมองในการจดลำาดบผสมคร ประการทสอง เปนการ

สงเสรมผสมครทอยในลำาดบเทากนในบญชรายชอตวแทนแบบสดสวน ใหรณรงคหาเสยงอยาง

มชวตชวา เพอใหไดคะแนนเสยงในเขตเลอกตงของตน ในขณะทพรรคใชประโยชนอยางมาก

จากการจดลำาดบทเทากน แตกยงรกษาทางเลอกทจะใหผสมครบางคนมลำาดบทแนนอน นก

เปนประโยชน เนองจากลำาดบทสงกวาหรอ ‘ปลอดภย’ ในบญชรายชอ อาจใชเปนแรงจงใจเพอ

โนมนาวใหผสมครลงแขงขนในแบบเขตเดยวเบอรเดยว ซงโอกาสชนะมไมมาก

การทดลองใชระบบเปนครงแรกมาถงในป ค.ศ. 1996 และผลถกมองอยางกวางขวางวา

นาผดหวง ในหลายปนบตงแตทกฎหมายเลอกตงใหมไดผานสภา พรรคแอลดพไดปรบตวขนส

อำานาจ และพรรคฝายคานไดผานการปรบแนวการรวมตวกนใหมหลายครง ความไมมเสถยรภาพ

นนำาไปสการดำารงอยของแบบแผนเดม ๆ ชยชนะโดยรวมของพรรคแอลดพ และการเคลอนไหว

นอยมากสระบบสองพรรคตามทหวงไว ลกษณะทคอนขางยงยากของระบบกทำาใหเกดความ

ไมพอใจในหมผเลอกตง โดยเฉพาะทเกยวกบปรากฏการณ ทผสมครแบบเขตเดยวเบอรเดยวท

แพการเลอกตง กลบ ‘ฟนคนชพ’ ในกลมของตวแทนแบบสดสวน ผลลพธดจะเปนการฝนความ

รสก โดยเฉพาะในหลายกรณทผสมครลำาดบทหนง และทสาม (และบางครง ทส) จากการเลอก

ตงแบบแบงเขตชนะการเลอกตง แตผสมครลำาดบทสอง (มกมาจากพรรคฝายคานทเขาแขง

อยางแขงขนทสด) กลบลมเหลวทจะไดทนง ทงยงไมชดเจนวา การคอรรปชนและการทมเงน

เพอผลทางการเมอง ไดลดลงอยางมนยสำาคญประการใด

เมอถงตอนทมการเลอกตงครงทสองในระบบใหมในป ค.ศ. 2000 จำานวนผสมครทลง

แขงขนเพอชงทนงแบบเขตเดยวเบอรเดยวไดลดลง อยางไรกด ในครงนเชนกน การเคลอนไหว

สระบบสองพรรคมความกาวหนาไปเพยงเลกนอย เนองจากพรรคฝายคานทไมใชคอมมวนสต

ยงคงรวมตวกนไมตด และพรรคโคเมโตะสายกลาง กเปลยนขางไปเขารวมรฐบาลทมพรรค

แอลดพเปนแกนนำา

การทดสอบระบบใหมเปนครงทสามเกดขนในเดอนพฤศจกายน ค.ศ. 2003 ในเดอน

กนยายน พรรคเสรนยมซงเปนพรรคเลก ไดรวมเขากบพรรคประชาธปไตยแหงญปน (ดพเจ)

ซงเปนผนำาฝายคาน พรรคทรวมกน (ซงยงคงใชชอพรรคดพเจ) ไดทนงเพมขนอยางนาประทบ

ใจถง 40 ท ในการเลอกตงทมการใชคำาประกาศนโยบายของพรรคเปนครงแรก พรรคฝายคาน

ทเหลอซงมขนาดคอนขางใหญ ตางสญเสยทนงเกอบทงหมด ยกเวนไมกท ในฟากฝงของรฐบาล

พรรคแอลดพและพรรคเลกสองพรรคทเขามารวมในรฐบาลกพายแพเชนกน ทำาใหพรรคเลกนน

ถกกลนโดยพรรคแอลดพ ดวยวาทนงเกอบทงหมด กระจกตวอยในมอของพรรคใหญสองพรรค

กรณศกษ�: ญ

ปน

จงเหลอพรรคโคเมโตะพรรคเดยวทคงความเปนพรรคเลกทมนยสำาคญ พรรคแอลดพยงคงเขา

รวมรฐบาลกบพรรคโคเมโตะ สวนหนงกเพราะตองการความสนบสนนจากพรรคโคเมโตะในสภา

บน แตกเพราะความสนบสนนจากพรรคโคเมโตะซงมระบบจดตงอยางดนน ไดมสวนสำาคญใน

การนำาชยชนะมาสผสมครของพรรค จากการเลอกตงแบบเขตเดยวเบอรเดยวในหลายเขตดวย

ผลของการเลอกตงฝายนตบญญตในป ค.ศ. 2003 สนบสนนความคดทวา ผลของการปฏรป

ระบบเลอกตงไมไดเกดขนทนท และการเกาะตดอยกบนสยเดมตองใชเวลาในการเปลยนแปลง

ผลทไดเหลานยงชแนะดวยวา ระบบทมสมาชกผสม ไมนาจะผลตระบบสองพรรคแบบสหรฐ

ทเปนปกแผนโดยสมบรณ ดวยการดำารงอยของกลมตวแทนแบบสดสวน ยงเปดทางใหมพรรค

ทสามอยตอไป

คะแนนเสยงจำากด เปนระบบเลอกตงทม

ผสมครเปนศนยกลาง ใชกบเขตเดยวหลาย

เบอร ซงผลงคะแนนมเสยงมากกวาหนงเสยง

แตนอยกวาจำานวนผสมครทพงไดรบเลอก

ตงในเขตนน ผสมครทไดรบคะแนนเสยง

รวมสงสดคอผชนะ

การนบแบบบอรดา – ระบบตามลำาดบ

ความชอบ ทมผสมครเปนศนยกลาง ใช

กบเขตเดยวเบอรเดยว หรอกบเขตเดยว

หลายเบอรกได ผเลอกตงใชตวเลขเพอ

แสดงลำาดบความชอบของตนบนบตร

เลอกตง และแตละลำาดบความชอบทเขยน

ไว จะไดรบมลคาเปนชวงทหางเทาๆ กน

คะแนนทใหมลคาแลวเหลาน จะนำามาบวก

กน และผสมครหนงคน (หรอหลายคน) ท

มมลคารวมสงสดจะไดรบการประกาศเปน

ผชนะ

150 151

141. ขอเสย

ก. บรรดาพรรคเลกทคะแนนเสยงกระจายไปในวงกวาง อาจไมไดแมแตทนงเดยว และบรรดา

พรรคใหญอาจไดทนงแถม (bonus) อยางเปนกอบเปนกำา ซงเปลยนคะแนนเสยงแบบคะแนน

นำาจากทงประเทศ เปนเสยงขางมากเดดขาดในองคกรนตบญญต แมความเปนสดสวนของระบบ

อาจเพมขนได โดยการเพมจำานวนทนงในเขตเดยวหลายเบอร แตกจะทำาใหความสมพนธระหวาง

ผลงคะแนนกบ ส.ส. หางเหนกนไป ซงเปนความสมพนธทผเรยกรองใหมการกำาหนดเขตเลอก

ตงทางภมศาสตร ใหคณคาไวอยางสง ตวอยางของเขตเดยวหลายเบอรทมสมาชกถง 18 คนใน

ประเทศไทย นบเปนจำานวนสงสดเทาทพอรบมอได

ข. ดงทเกดแกระบบใดทมผสมครหลายคนจากพรรคเดยวกน ลงแขงขนกนเองเพอคะแนน

เสยงเดยว การแตกแยกและบาดหมางภายในพรรคอาจจะหนกขอยงขน เรองนอาจชวย

สงเสรมการเมองเชงอปถมภ ซงนกการเมองเสนอสนบนเลอกตงใหแกกลมผลงคะแนนทกำาหนด

ค. พรรคจำาเปนตองพจารณาปญหาทางยทธศาสตรทซบซอน ทงในการสงผสมครและการจดการ

คะแนนเสยง การสงผสมครหลายคนเกนไป อาจไมเปนผลดเชนเดยวกบการสงผสมครนอยเกน

ไป และมความจำาเปนอยางยงยวด ทพรรคจะตองสรางวนยใหแกผลงคะแนน ใหรจกกระจาย

คะแนนเสยงใหแกผสมครทกคนของพรรคอยางเสมอกน

ง. โดยทระบบ คอม. ใหผลงคะแนนมคะแนนเสยงเดยวเทานน ระบบจงไมคอยสรางแรงจงใจ

แกพรรคการเมอง ทจะรองขอการสนบสนนจากผลงคะแนนในวงกวางดวยทาททอะลมอลวย

ตราบใดทพรรคการเมองมคะแนนเสยงทเปนแกนแกนอยตามสมควร พรรคกสามารถควาทนง

ไปได โดยไมตองไปรองขอตอ ‘คนนอก’

จ. ระบบคอม. มกจะทำาใหมคะแนนเสยงสญเปลาเพมมากขน โดยเฉพาะถาเงอนไขในการลง

สมครเออแกทกฝาย และเปดโอกาสใหผสมครหลายคนเสนอตนเอง

คะแนนเสยงจำากด – คจ. (The Limited Vote - LV)

142. ระบบคะแนนเสยงจำากดคลายกบระบบ คอม. คอเปนระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก ทใช

ในเขตเลอกตงแบบเขตเดยวหลายเบอร แตตางจาก คอม. ตรงทวา ผลงคะแนนมเสยงมากกวา

หนงเสยง แตจำานวนเสยงนอยกวาจำานวนผสมครทพงไดรบเลอกตงในเขตนน การนบคะแนนก

เหมอนกบ คอม. โดยผสมครทมคะแนนรวมสงสดไดทนงไป

ระบบนมใชในการเลอกตงระดบทองถนหลายแหง แตการนำามาใชในระดบประเทศจำากดอยใน

ยบรอลตากบสเปน ซงใชระบบนเลอกตงสมาชกสภาสงหรอวฒสภาของสเปน ตงแตป ค.ศ.

1977 ในกรณน ดวยเขตเลอกตงแบบเขตเดยวหลายเบอรทมขนาดใหญ ผลงคะแนนแตละคน

มเสยงนอยกวาจำานวนผแทนทจะไดรบเลอกในเขตนนหนงเสยง

ระบบและผลสบเนอง

143. ขอดและขอเสย เชนเดยวกบระบบ

คอม. ระบบ คจ. มความเรยบงายสำาหรบผลง

คะแนน และคอนขางงายตอการนบคะแนน

ดวย อยางไรกด ผลจะเอนเอยงไปทางทมความ

เปนสดสวนนอยกวา คอม. ขอเสนอไวหลายขอเกยว

กบการแขงขนภายในพรรประเดนการจดการโดย

พรรค และการเมองเชงอปถมภ ใชไดกบระบบ คจ.

ในทำานองเดยวกบระบบ คอม.

การนบแบบบอรดา (Borda Count – BC)

144. ตวอยางสดทายของการออกแบบระบบ

เลอกตงคอ การนบแบบบอรดาปรบปรง มใช

แหงเดยวในนาอร ประเทศเลกๆ กลางมหาสมทร

แปซฟก การนบแบบบอรดาเปนระบบเลอกตง

ตามลำาดบความชอบ ซงผลงคะแนนจดลำาดบ

ผสมคร เหมอนในระบบคะแนนเสยงเผอเลอก

(คล. หรอ Alternative Vote) ระบบนใชได

กบทงเขตเดยวเบอรเดยว และเขตเดยวหลาย

เบอร มการนบหนเดยวเทานน ไมมการคด

ออก ลำาดบความชอบจะถกนบรวมอยางงายๆ

ในฐานะ ‘เศษสวนของคะแนน’ ในระบบการนบ

แบบบอรดาปรบปรงทใชในนาอร ลำาดบความ

ชอบลำาดบแรกมมลคาเทากบหนง ลำาดบความชอบทสองไดเศษหนงสวนสอง ทสามได

เศษหนงสวนสาม เชนนเรอยไป มลคาเหลานจะนำามารวมกน และผสมครทไดยอดรวมมากทสด

จะไดรบการประกาศเปนผชนะ

กลมภายในระบบเลอกตงและระบบพนทาง (Electoral System Tiers and Hybrid Systems)

145. ระบบเลอกตงจำานวนมาก ทงแบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก และแบบสดสวน มกลมการ

เปนตวแทนกลมเดยว นนคอ ผลงคะแนนแตละคนในประเทศลงคะแนนครงเดยว และมผแทนท

ไดรบเลอกตงชดเดยว ในระบบ ตสบ. ทมกลมเดยว บญชรายชออาจเปนระดบชาต ดงทมใน

นามเบย และเนเธอรแลนด หรอระดบภมภาคดงทมในฟนแลนดและสวตเซอรแลนด

ในระบบผสม ปกตจะมผแทนสองกลม คอผไดรบเลอกตงดวยระบบคะแนนนำา/เสยง

152 153

ขางมาก กบผไดรบเลอกตงดวยระบบสดสวน อยางไรกด ในฮงการ มสามกลมคอ ผแทนระบบ

คะแนนนำา/เสยงขางมากจากเขตเดยวเบอรเดยวโดยการเลอกตงสองรอบ (ลสร.) และผแทนใน

ระดบภมภาค กบระดบชาต ทไดรบเลอกตงโดยใชระบบการเปนตวแทนแบบสดสวนทใชบญช

รายชอ (ตสบ.)

ยอมเปนไปไดสำาหรบระบบเลอกตงทจะมสองกลม โดยไมมลกษณะของการผสมหลาย

ระบบ เชนระบบสดสวนสองกลมอาจมทงบญชรายชอระดบชาตและระดบภมภาค (ดงทใชใน

แอฟรกาใต) หรอมเพยงบญชรายชอระดบภมภาค (ดงทใชในเดนมารค) ในระบบคะแนนนำา/

เสยงขางมากสองกลมของหมเกาะบรตชเวอรจน มผแทนทไดรบเลอกตงจากเขตเลอกตงแบบ

เขตเดยวเบอรเดยวโดยการใช คนช. และผแทนทเลอกจากหมเกาะทงหมด โดยใชระบบคะแนน

เสยงเปนพวง (คพ.)

ตารางท 6: การแปรผนตางๆ ในการเปนตวแทนแบบสดสวน

146. จะตองจำาแนกระบบเลอกตงทประกอบดวยสองกลมหรอมากกวานน ออกจากระบบพนทาง

ซงในระบบหลงน สวนหนงของประเทศเลอกตงผแทนโดยใชระบบเลอกตงระบบหนง และอก

สวนหนงทแยกชดจากกนของประเทศเลอกตงผแทนโดยการใชระบบทตางออกไป ในปานามา

ประมาณสองในสามของผแทนไดรบเลอกตงจากเขตเลอกตงแบบเขตเดยวหลายเบอรโดยใช

ระบบ ตสบ. ในขณะทหนงในสามทเหลอ ไดรบเลอกตงจากระบบคะแนนนำา/เสยงขางมากแบบ

เขตเดยวเบอรเดยว

147. ตารางท 7 สรปขอดและขอเสยของระบบเลอกตงทสำาคญ ทงยงตองรำาลกไวดวยวาขอด

และขอเสยทนำาเสนอในทน อาจแปรเปลยนไปตามแตกรณ และขนอยกบปจจยจำานวนมากมาย

ตวอยางเชน โดยขอเทจจรง อตราการออกมาใชสทธอาจจะสงเมอใชระบบ คนช. และระบบ ตสบ.

อาจทำาใหประธานาธบดไดรบการสนบสนนอยางแขงขนจากฝายนตบญญต อกทงสงทเหนวา

เปนขอดในบรบทหนง หรอโดยพรรคการเมองพรรคหนง อาจถกมองในแงลบในอกบรบทหนง

หรอโดยพรรคการเมองพรรคอน อยางไรกด ตารางไดใหแนวสงเขปของนยบางประการทนาจะ

กลมภ�ยในระบบ บญชร�ยชอแบบปด บญชร�ยชอแบบเปด บญชร�ยชอแบบเสร

ก�รเลอกของผลงคะแนน

หนงกลม: ระดบภมภาค

หนงกลม: ระดบชาต

หลายกลม

ต.ย. สเปน มาซโดเนย

ต.ย. นามเบย มอลโดวา

ต.ย. แอฟรกาใต เอลซลวาดอร

ต.ย. แลตเวย อนโดนเซย

เนเธอรแลนด

ต.ย. สวเดน ไอซแลนด

สวตเซอรแลนด ลกเซมเบรก

-

-

ระบบและผลสบเนอง

เกดขนในการเลอกระบบเลอกตง ทงยงใหตวบงชความสมพนธระหวางการเลอกระบบเลอกตง

กบผลลพธทางการเมอง/เชงสถาบน กระทงเผอไวถงผลของความแตกตางในรายละเอยด

ภายในแตละชนดของระบบเลอกตงดวย

ตารางท 7: ทางเลอกระบบเลอกตงหาระบบ: ขอดและขอเสย

ขอด ขอเสย

• ความเปนสดสวน• การรวมทกฝาย• การเปนตวแทนของเสยงขางนอย• คะแนนสญเปลามนอย• ผแทนสตรมโอกาสไดรบเลอกตงงายขน• ความจำาเปนในการปกปนเขตไมม (หรอมนอย)• ไมจำาเปนตองมการเลอกตงซอม• สะดวกแกการใชสทธนอกเขต• จำากดการเตบโตของภมภาคทมพรรคเดยว• อตราการมาใชสทธมกจะสงกวา

• ความเปนตวแทนทางภมศาสตรเดนชด• การบงคบใหมสภาพพรอมรบผดทำาไดงายขน• งายตอการทำาความเขาใจ• ใหผลงคะแนนมการเลอกทชดเจน• สงเสรมพรรคฝายคานใหสอดประสานกน• กดกนพรรคทมความคดสดโตงออกไปได• เออใหผลงคะแนนเลอกในระหวางผสมคร• ประธานาธบดนาจะไดรบการสนบสนนจากฝายนตบญญต อยางเขมแขง ในระบอบประธานาธบด• มโอกาสมากกวาทจะไดรฐบาลเสยงขางมากในระบอบรฐสภา

• ใหโอกาสผลงคะแนนมโอกาสทสองในการเลอก• คะแนนเสยงแตกนอยกวาในระบบคะแนนนำา/เสยงขางมากอนๆ • งายตอการทำาความเขาใจ• ความเปนตวแทนทางภมศาสตรเดนชด

• เปนการรวมทกฝาย• การเปนตวแทนของเสยงขางนอย• พรรคการเมองแตกเปนเสยงๆ นอยกวาระบบการเปน ตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอลวนๆ • อาจเปนทางเลอกทตกลงกนไดงายกวาทางเลอกอน• มสภาพพรอมรบผด• คะแนนเสยงสญเปลานอย

• ความเปนสดสวน• รวมทกฝายเขาดวยกน• มความเปนตวแทนทางภมศาสตร• สภาพพรอมรบผด• คะแนนเสยงสญเปลานอย• อาจเปนทางเลอกทตกลงกนไดงายกวาทางเลอกอน

ก�รเปนตวแทนแบบสดสวนทใชบญชร�ยชอ (ตสบ.)

คะแนนเสยงข�งม�กชนะ หรอคะแนนนำ�กำ�ชย (คนช.)

ระบบเลอกตงสองรอบ (ลสร.)

ระบบคขน�น (คข.)

ระบบสดสวนทมสม�ชกแบบผสม (สสผ.)

• ความเปนตวแทนทางภมศาสตรออนดอย• ประเดนสภาพพรอมรบผด• การสนบสนนประธานาธบดจากฝายนตบญญตในระบอบ ประธานาธบดมกออนดอยกวา• การเปนรฐบาลผสมหรอเปนรฐบาลเสยงขางนอยมกเกดขนงาย กวาในระบอบรฐสภา• ทำาใหพรรคการเมองมอำานาจมากขน• อาจนำาไปสการมพรรคการเมองทมความคดสดโตงในองคกร นตบญญต• ความไมสามารถขจดพรรคการเมองพรรคใดพรรคหนงใหพนไป จากอำานาจ

• กดกนพรรคเสยงขางนอยออกไป• กดกนชนกลมนอยออกไป• กดกนสตรออกไป• มคะแนนเสยงสญเปลามาก• มกจะตองมการเลอกตงซอม• ตองมการปกปนเขตเลอกตง• อาจนำาไปสการจดเขตอยางบดเบยว (gerrymandering)• ยากแกการจดใหมการเลอกตงนอกเขต

• ตองมการปกปนเขตเลอกตง• ตองใชเงนมากและมกจะยงยากในการบรหารจดการเลอกตงใน รอบสอง• มกจะตองมการเลอกตงซอม• มหวงเวลานานระหวางการเลอกตงกบการประกาศผล• ความเปนไมเปนสดสวน• อาจทำาใหระบบพรรคแตกเปนเสยงๆ• อาจทำาใหสงคมทแตกแยกราวลกขาดเสถยรภาพ

• เปนระบบทซบซอนยงยาก• ตองมการปกปนเขตเลอกตง• มกจะตองมการเลอกตงซอม• อาจสรางผแทนเปนสองชนชน• การลงคะแนนเชงยทธศาสตร• จดการใหมการลงคะแนนนอกเขตไดยากกวาระบบ ตสบ.• ไมมหลกประกนความเปนสดสวนโดยรวม

• เปนระบบซบซอนยงยาก• ตองมการปกปนเขตเลอกตง• มกจะตองมการเลอกตงซอม• อาจสรางผแทนเปนสองชนชน• การลงคะแนนเชงยทธศาสตร• จดการใหมการลงคะแนนนอกเขตไดยากกวาระบบ ตสบ.

154 155

ขอพจารณาเรองการเปนตวแทน

การเปนตวแทนของสตร

148. มวธการหลายวธทจะเพมการเปนตวแทนของสตร ดงทไดอภปรายไวในยอหนาท 107

ระบบสดสวนมแนวโนมสผลการเลอกตงทมสตรเพมขน ระบบเลอกตงทมขนาดใหญพอสมควร

จะชวยใหพรรคสงสตรลงสมครมากขน บนฐานทวารายชอทสมดลจะเพมโอกาสในการเลอกตง

มากขน ในบางประเทศทใชระบบ ตสบ. มการวางเงอนไขวาตองสงสตรลงสมครในสดสวนหนง

149. นอกเหนอจากการเลอกระบบเลอกตงแลว ยงมยทธศาสตรจำานวนหนงทอาจใช เพอเพม

จำานวนสตรทเปนผแทนดวย

ก. ประการแรก การมทนงสำารอง โดยกนทนงจำานวนหนงไวสำาหรบสตรในองคกรนตบญญต

ทนงนจะตกแกผแทนจากภมภาค หรอมาจากพรรคการเมองโดยตรงตามสวนแบงของคะแนน

รวมทงประเทศ ทนงสำารองมกมในระบบเลอกตงแบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก และมกจะบญญต

ไวในรฐธรรมนญของประเทศ มเพยงไมกประเทศทมทนงสำารอง รวมถงอฟกานสถาน (มสตร

สองคนในแตละจงหวดซงมทงหมด 32 จงหวด ทำาใหสดสวนสตรในสภามประมาณรอยละ 25

ของทนงทงหมด) ยกนดา (มสตรหนงคนในแตละเขตเลอกตงซงมทงหมด 56 เขต หรอประมาณ

รอยละ 18 ของทนงทงหมด) และรวนดา (มสตร 24 คนทไดรบเลอกตงจากบตรเลอกตงสตร

เทานน นบเปนรอยละ 30 ของทนง) ในอนเดย มการแบงทนงสำาหรบองคการบรหารสวน

ทองถนในบางมลรฐเปนสามกลม ในการเลอกตงแตละครง สตรเทานนทสามารถลงสมครสำาหรบ

ทนงของกลมหนงได จงเปนการประกนวาผไดรบเลอกตงจะเปนสตรอยางนอยหนงในสาม

โดยมผลขางเคยงเปนการจำากดใหบรษอยในวาระไดสองสมย

ข. ประการทสอง กฎหมายเลอกตงอาจวางเงอนไขใหพรรคการเมองสงผสมครสตรจำานวน

หนงลงเลอกตง กศโลบายนมกใชกบระบบเลอกตงแบบสดสวน ตวอยางเชน ในนามเบย

(รอยละ 30 ของผสมครระดบทองถน) และเปร (รอยละ 30 ของผสมคร) ในโบลเวยทใชระบบ สสผ.

(MMP) มการกำาหนดเงอนไขไวในสวนทเปนองคประกอบแบบสดสวน (รอยละ 30 ของผสมคร)

อยางไรกด กฎหมายไมรบประกนวาจะบรรลเปาหมายทตงไวเสมอไป เวนแตจะมบทบญญต

เกยวกบการวางตำาแหนงทเขมงวด และมกลไกการบงคบใช ทงนเพอประกนวาสตรจะอยบน

บญชรายชอในตำาแหนงทนาจะไดรบเลอกตง นเปนกรณทเกดขนในอารเจนตนา (รอยละ 30

ในตำาแหนงทอาจชนะการเลอกตง) เบลเยยม (ผสมครลำาดบสงสดสองคนแรกตองเปนคนละเพศ)

และคอสตารกา (รอยละ 40 ของตำาแหนงทอาจไดชยชนะ)

ค. ประการทสาม พรรคการเมองอาจจดโควตาภายในใหแกสตรในการสมครรบเลอกตงในองคกร

นตบญญต นเปนกลไกทใชสงเสรมการมสวนรวมของสตรในทางการเมองทพบบอยทสด และได

ระบบและผลสบเนอง

มการนำามาใชทวโลก ดวยความสำาเรจมากนอยตางกนไป เชน พรรคเอเอนซในแอฟรกาใต พรรค

นยมเปรอง(พเจ) และพรรคสหประชาทถงรากถงโคน (ยซอาร) ในอารเจนตนา พรรคคอนเดปา

(สำานกของปตภม) ในโบลเวย พรรคปฏวตประชาธปไตย (พอารด) ในเมกซโก พรรคแรงงาน

ในออสเตรเลยและในสหราชอาณาจกร และตลอดดนแดนสแกนดเนเวย การคดรายชอ

(short-lists) ของผสมครทเปนสตรลวนๆ ของพรรคแรงงานในการเลอกตงของสหราชอาณาจกร

เมอป ค.ศ. 1997 ทำาใหจำานวน ส.ส. สตรเพมขนเกอบสองเทาคอจาก 60 เปน 119 คน

ในป ค.ศ. 2004 ม 14 ประเทศทบญญตเรองโควตาสตรไวในรฐธรรมนญ (รวมทง

อฟกานสถานซงเปนประเทศลาสด) ม 32 ประเทศทบญญตเรองโควตาสตรไวในกฎหมาย และ

มพรรคการเมองอยางนอย 125 พรรคใน 61 ประเทศทจดใหมโควตาสตรของพรรคเองโดย

สมครใจ ในแงของชนดของระบบเลอกตง 17 ประเทศทใชระบบคะแนนนำา/เสยงขางมากมการ

จดโควตาใหสตร และม 15 ประเทศทใชระบบเลอกตงแบบผสม กบอก 45 ประเทศทใชระบบ

เลอกตงแบบสดสวนทจดโควตาเชนกน สองประเทศ คออฟกานสถานกบจอรแดน ทใชระบบ

’อนๆ ‘ กจดโควตาใหสตร

150. ระบบทประกนการเปนตวแทนของสตรในองคกรนตบญญต ประสบความสำาเรจและมผล

สบเนองตางๆ กนๆ ไป ตวอยางเชน ทนงสำารองอาจชวยประกนวาสตรจะเขาดำารงตำาแหนงทมา

จากการเลอกตง แตสตรบางคนกไดตงขอถกเถยงวา การจดโควตาลงทายกลายเปนเพยงการ

ปลอบใจสตร และจะกนสตรออกจากบทบาทสำาคญในทสด การไดรบเลอกตงในองคกรนตบญญต

ไมไดหมายความวาจะมอำานาจตดสนใจอยางสำาคญ และในบางประเทศ ผแทนสตร โดยเฉพาะท

ไดรบเลอกตงโดยอาศยทนงสำารองหรอพเศษ จะถกกนใหอยชายขอบ โดยไมมความรบผดชอบ

ในการตดสนใจอยางแทจรง กระนน ในประเทศอน ๆ สตรไดใชตำาแหนงทไดมาโดยโควตา เพอม

สวนเขารวมจดทำานโยบายอยางมนยสำาคญ และเพอมอทธพลตอ ‘ประเพณ’ การจดทำานโยบาย

สำาหรบรายละเอยดและขอมลเพมเตมใหดใน IDEA/Stockholm University Global Database

of Electoral Quotas for Women ทางเวบไซต www.quotaproject.org

การเปนตวแทนของชนกลมนอย

151. มหลายวธเชนกนทจะสงเสรมการเปนตวแทนของชนกลมนอยและกลมชมชนตางๆ แตก

อกนนแหละ ระบบเลอกตงทใชเขตเลอกตงทมขนาดใหญพอควร จะสงเสรมใหพรรคการเมองสง

ผสมครทเปนชนกลมนอย ดวยเหตผลวา รายชอทสมดลจะเพมโอกาสการไดรบเลอกตง ใน

ระบบเลอกตงแบบสดสวน เกณฑคะแนนขนตำาทกำาหนดไวตำามาก หรอการยกเลกเกณฑคะแนน

ขนตำาทเปนทางการโดยสนเชง อาจเออตอการเปนตวแทนของกลมทกอนหนานไมมตวแทน

หรอมกในระดบทตำาเกน (under-represented) โดยเฉพาะในระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก

บางครงมการจดทนงไวตางหากในองคกรนตบญญต สำาหรบกลมชมชนและชนกลมนอย

156 157

152. ทนงสำารองอาจนำามาใชเพอใหแนใจวา ชนกลมนอยบางกลมโดยเฉพาะ จะมตวแทน

ในองคกรนตบญญต มการสำารองทนงไวสำาหรบชนกลมนอยทางศาสนาหรอทางชาตพนธทระบ

ไดชดเจน ในหลากหลายประเทศ เชน โคลมเบย (‘ชมชนคนผวดำา’) โครเอเชย (ชนกลมนอยชาว

ฮงการ อตาล เชค สโลวก รเทเนย ยเครน เยอรมน และออสเตรย) อนเดย (ชนเผาทกำาหนดและ

วรรณะทกำาหนด หรอ scheduled castes) (แทนทจะเรยกวาวรรณะจณฑาล-ผแปล) จอรแดน

(ชาวครสตและเซอรคาส) ไนเจอร (ชาวทวเรก) นวซแลนด (ชาวเมาร) ปากสถาน (ชนกลมนอย

ทไมใชมสลม) ปาเลสไตน (ชาวครสตและซามารตน) ซามว (ชนกลมนอยทไมใชชนพนเมอง

ดงเดม) สโลเวเนย (ชาวฮงการ และอตาล) และไตหวน (ชนพนเมองดงเดม)

ผแทนจากทนงสำารองเหลาน มกจะไดรบเลอกตงดวยวธทเหมอนกนมากกบผแทนคน

อนๆ แตบางครงกไดรบเลอกตงโดยสมาชกของชมชนกลมนอยนน เทานน ตามทบญญตไว

ในกฎหมายเลอกตง โดยจะตองจดทำาบญชรายชอผมสทธเลอกตงของชมชน (ดยอหนาท

155-157) ในขณะทมกมองกนวา การทชมชนผลประโยชนเลกๆ ไดมตวแทนนน เปนบรรทดฐาน

ทด แตกมขอถกเถยงวา ยทธศาสตรทดกวาคอการออกแบบโครงสราง ซงสงผลใหองคกร

นตบญญตมความเปนตวแทน โดยไมตองปรบแตงกฎหมายเลอกตงอยางโจงแจง หรอไมตอง

มการบงคบดวยกฎหมาย และวาทนงจากโควตาอาจกอความขนเคองในสวนของประชากรสวน

ใหญ และเสรมความไมไวใจระหวางกน ในบรรดากลมชนทมวฒนธรรมแตกตางหลากหลาย

153. แทนทจะเปนการสำารองทนงอยางเปนทางการ อาจกำาหนดใหภมภาคมตวแทนเกนไปบาง

เพอเออตอการเพมความเปนตวแทนของกลมทกระจกตวทางภมศาสตร ในสหราชอาณาจกร

สกอตแลนดกบเวลสม ส.ส. ในสภาผแทนราษฎรองกฤษมากกวาทพงม หากใชขนาดของ

ประชากรเพยงเกณฑเดยวเทานน และกเปนเชนเดยวกนนในภมภาคทเปนขนเขาของเนปาล

ความเปนไปไดอกประการหนงคอการใชระบบ ‘ผแพทคะแนนดทสด’ ททกวนนใชอยในมอรเชยส

ในระบบน ผสมครจากกลมชาตพนธกลมหนงโดยเฉพาะ ซงพายแพการเลอกตง แตไดคะแนน

สงสดในกลมตน กจะไดรบเลอกตงเขาสองคกรนตบญญต เพอใหการเปนตวแทนของชาตพนธ

มความสมดลโดยรวม

154. ยงเปนไปไดทจะมการใชเพทบายในการปกปนเขตเลอกตง เพอสงเสรมความเปนตวแทน

ของบางกลมโดยเฉพาะ พ.ร.บ. สทธลงคะแนนของสหรฐอเมรกาในอดต เคยอนญาตใหรฐบาล

ขดเสนใหเขตเลอกตงมรปทรงทพลก โดยมเปาหมายเพยงเพอสรางเขตทคนผวดำา คนเชอ

สายละตน เชอสายเอเชย เปนเสยงขางมากในเขตเหลานน กรณเชนนอาจเรยกไดวาเปน ‘การ

จดเขตอยางบดเบยวเพอลดการดอยสทธ’ (‘affirmative gerrymandering’) อยางไรกตาม การ

ปรบแตงระบบเลอกตงใดๆ เพอสงเสรมหรอคมครองความเปนตวแทนของชนกลมนอยนน

นอยครงมากทจะไมมการโตเถยงขดแยงกน

ระบบและผลสบเนอง

การเปนตวแทนของชมชน

155. มสงคมจำานวนหนงซงไมเปนเนอเดยวกนในเชงชาตพนธ ทขยายแนวคดการสำารองทนง

ตามตรรกออกไปอก ไมเพยงแตจะแบงทนงออกไปตามฐานชมชนเทานน หากยงทำาใหระบบ

การเปนตวแทนในองคกรนตบญญตทงหมด มฐานในการพจารณาตามแนวชมชนดวย มการลง

ทะเบยนผมสทธเลอกตงแยกตามชมชนทกำาหนด ซงเลอกตงสมาชกของ ‘กลมของตน’ เทานน

ใหเขาไปทำาหนาทในสภา

ในเลบานอน มการกำาหนดเขตเลอกตงแบบเขตเดยวหลายเบอร โดยในแตละเขตมการจดสรรท

นงโดยแบงกนไปในระหวางกลมทางศาสนาตางๆ ผแทนไดรบเลอกตงในระบบคะแนนเสยงเปน

พวง (คพ.) โดยใชบญชรายชอผมสทธเลอกตงแยกกน สำาหรบทนงทจดสรรใหกลมทางศาสนา

ตางกน ในฟจ ผเลอกตงสามารถลงคะแนนให ทงแกผสมครจากชมชนของตน และแกผสมคร

ในเขตเลอกตงท ‘เปด’

156. การจดทำาบญชรายชอผมสทธเลอกตงแยกตามชมชนเกอบทงหมด ไดถกยกเลกไป

ภายหลงจากทมความชดเจนวา การแยกผเลอกตงตามแนวชมชนนน แมจะประกนความ

เปนตวแทนของกลม แตมกมผลวปรตในทางบอนทำาลายแนวทางปรองดองระหวางกลม

ตางๆ เนองจากไมมแรงจงใจสำาหรบการผสมผสานทางการเมองในระหวางชมชน ภารกจทจะ

นยามความเปนสมาชกของกลมหนงใด และการกระจายทนงอยางเปนธรรมในระหวางกลม ก

เตมไปดวยความยากลำาบาก ตวอยางเชน ในอนเดยเมอไดรบเอกราช มการยกเลกเขตเลอกตง

ยคอาณานคม ทแยกชาวมสลม ครสต ซกห และกลมอนๆ ออกจากกน แมวาจะยงคงทนงสำารอง

ไวจำานวนหนง เพอเปนตวแทนของชนเผาและวรรณะทถกกำาหนด (ดกรณศกษา) ในทำานอง

เดยวกน ระบบบญชรายชอผมสทธเลอกตงแยกตามชมชน ทเคยใชมาหลายครงในปากสถาน

ไซปรส และซมบบเว กถกละทงไป แมจะมประวตการใชทมการโตเถยงขดแยงกน แตฟจกยง

คงใชบญชรายชอผมสทธเลอกตง ทแยกชนพนเมองชาวฟจ ชาวอนเดย โรตมน และผเลอกตง

‘ทวไป’ ออกจากกน สำาหรบการเลอกตงองคกรนตบญญตสวนหนง

157. ในขณะทการจดทำาบญชรายชอผมสทธเลอกตงแยกตามชมชนบางแหง มอบภาระหนาท

ในการกำาหนดวาใครจะถกจดเขาอยในประเภทใดนน ใหแกหนวยงานทลกษณะเปนองคกร

จดทะเบยน แตกมการจดทำาบญชบางแหง ทมอบการเลอกใหแกปจเจกบคคล ตวอยางทเดน

ของระบบบญชรายชอชมชน ทยงคงใชอยในบรรดาระบอบประชาธปไตยรวมสมย คอการมบญช

รายชอทเปนทางเลอก แยกตางหากสำาหรบผลงคะแนนชาวเมารในนวซแลนด ผเลอกตงชาว

เมารสามารถจะเลอกไดวา จะอยในบญชรายชอระดบชาต หรอในบญชรายชอเฉพาะของชาว

เมาร ซงปจจบนเลอกผแทนชาวเมารเขาไปในสภาไดเจดคนจากบญชรายชอเฉพาะ อยางไรก

ด อาจกลาวไดวา ผลของการเลอกตงแบบสดสวนครงแรกๆ ของนวซแลนดตงแตป ค.ศ. 1996

ไดทำาใหหลกการและเหตผลสำาหรบระบบชมชนออนดอยลง เนองจากมผแทนชาวเมารทได

158 159

รบเลอกตงจากบญชรายชอผมสทธเลอกตงทวไป มากกวาบญชรายชอเฉพาะของชาวเมาร

อย3.5องเทา

จงหวะเวลาของการเลอกตง

158. การเลอกตงไมวาจะเปนในระดบชาต การเลอกตงฝายบรหารและฝายนตบญญตใน

ระดบมลรฐ หรอระดบองคกรสวนทองถน อาจไมจำาเปนตองจดขนในวนเดยวกน (หรอใน

หลายวนทเจาะจง) หากอาจจดใหเหลอมวนกนกได การแยกการเลอกตงใหกระจายอยใน

หวงเวลาทหางกนพอสมควร อาจเปนไดดวยเหตผล ทงในทางปฏบตและในทางการเมอง การ

เลอกตงทเหลอมวนกนมกจะเกดขนเมอจะตองจดการขนสงและจดกำาลงบำารงกนขนานใหญ

(เชน การเลอกตงสมาชกสภาลางหรอโลกสภาของอนเดย) หรอเมอมขอหวงใยดานความมนคง

ขอพจารณาดานการจดการและดานความมนคง ทำาใหเปนการงายกวามาก ทคณะกรรมการ

การเลอกตงของอนเดยจะจดใหการลงคะแนนเลอกตงฝายนตบญญต กระจายกนทงในดานเวลา

และในดานมลรฐ การเลอกตงสมาชกฝายนตบญญตจากกลมมลรฐหนงสอกกลมหนง อาจหาง

กนเปนเวลาหลายสปดาห หนงในความยากลำาบากในการจดการเลอกตงเหลอมเวลา คอการ

เกบบตรเลอกตงไวอยางปลอดภย เพอไมใหพนทลงคะแนนภายหลงไดรบอทธพลจากพนทซง

ลงคะแนนกอนหนานน จำาเปนตองเกบบตรเลอกตงไวทจดกลางอยางปลอดภย จนกวาการลง

คะแนนทงหมดจะเสรจสนลง

159. การจดการเลอกตงประธานาธบด ฝานนตบญญต และในระดบมลรฐ ใหเหลอมเวลากนด

จะพบเหนบอยกวา มขอมลเชงประจกษทชแนะวา การจดการเลอกตงประธานาธบดและฝาย

นตบญญตในวนเดยวกน เปนผลดตอพรรคการเมองของประธานาธบด และอาจทำาใหมโอกาส

นอยลงทจะมความแตกแยกระหวางฝายบรหารกบฝายนตบญญต ซงทำาใหการปกครองมความ

สอดคลองกนมากขน โดยเฉพาะในระบอบประชาธปไตยหนอออน อยางไรกด หากปรารถนาท

จะเนนการแบงแยกอำานาจ หรอตองคำานงถงความสามารถในดานจดการขนสงและกำาลงบำารง

แลวละก อาจจำาเปนตองแยกการเลอกตงประธานาธบดกบฝายนตบญญตออกจากกน

การลงคะแนนทางไกล

160. การลงคะแนนทางไกลมใชในหลายประเทศ ทงประเทศทเปนประชาธปไตยเกาและใหม

ทวโลก เพอใหการมสวนรวมกวางขน การลงคะแนนทางไกลอาจใหบคคลมาลงคะแนนเอง

ในสถานทอนทไมใชทเลอกตงปกต หรอลงคะแนนในเวลาอน หรออาจใหสงคะแนนเสยงมา

ทางไปรษณย หรอแตงตงตวแทนมาลงคะแนน เมอเกณฑคณสมบตของผลงคะแนนทางไกล

เปนเกณฑขนตำา คะแนนเสยงทางไกลอาจเปนสดสวนทมนยสำาคญของยอดคะแนนเสยงรวม

ในฟนแลนด สดสวนนเคยสงถงรอยละ 37 ของคะแนนเสยงรวม และในการเลอกตงฝายนตบญญต

ป ค.ศ. 2003 ในหมเกาะมารแชล สดสวนนสงถงรอยละ 58 ในสวเดน เปนเรองปกตทจะมผ

ระบบและผลสบเนอง

ใชสทธลงคะแนนทางไกลประมาณรอยละ 30 ผลงคะแนนอาจเปลยนใจจากทไดลงคะแนนไป

กอนหนาได หากตอมาในวนเลอกตง จะเดนทางมายงทเลอกตงทจดสรรไวดวยตนเอง อยางไร

กด การใชการลงคะแนนทางไกลอาจมนยตอการออกแบบระบบเลอกตง โดยมเรองความสจรต

ในการเลอกตงเปนประเดนสำาคญ

161. การลงคะแนนทางไกลจะจดการไดงายดายทสด หากใชระบบ ตสบ. ทพรรคมบญชเดยว

ทงประเทศ และจะยงยากมากทสด ถาใชระบบการเลอกตงแบบเขตเดยวเบอรเดยว โดยเฉพาะ

เมอตองใหมการลงคะแนนนอกประเทศ โดยจะตองพจารณาวธปฏบตในการสงบตรเลอกตงท

ถกตองแกผเลอกตงแตละคนอยางรอบคอบ การขอใหสถานทตในแตละประเทศออกบตรเลอก

ตงเอง อาจไมเขากบระบบทมเขตเลอกตงจำานวนมาก เพราะเปนเรองทาทายในแงการจดการ

ขนสงและกำาลงบำารง เพอทจะแนใจไดวา สถานทตแตละแหงมชดของบตรเลอกตงทถกตอง และ

ใหบตรเลอกตงทถกตองแกผเลอกตงแตละคน หากจะจดสงบตรเลอกตงทางไปรษณย ยอมจะม

ผลกระทบตอตารางเวลาในการเลอกตง

162. คะแนนเสยงจากบตรเลอกตงนอกประเทศ อาจนำามารวมกบคะแนนเสยงจากบตรเลอกตง

ของผลงคะแนนนอกเขตทมภมลำาเนาเดยวกน (เชนในนวซแลนด) นบเปนคะแนนเสยงสำาหรบ

เขตเลอกตงนอกประเทศเขตเดยว (หรอหลายเขต) (เชนในโครเอเชย) นำามารวมกบคะแนน

เสยงของเขตเลอกตงเฉพาะเขตใดเขตหนงหรอหลายเขต (เชนในอนโดนเซย) หรอเพยงแตรวม

เขาไปในยอดคะแนนรวมระดบชาตเพอการจดสรรทนงดวยระบบ ตสบ. ทพรรคมรายชอเดยว

ทงประเทศ (เชนในเนเธอรแลนด)

ประเดนอตราการมาใชสทธ

163. มความสมพนธอนเปนททราบกน ระหวางอตราการมาใชสทธในการเลอกตงกบระบบเลอก

ตงทเลอกไว โดยทวไป ระบบสดสวนจะสอดคลองกบอตราการมาใชสทธทสงกวา สวนในระบบ

คะแนนนำา/เสยงขางมาก ถาคาดวาผลการเลอกตงระดบชาตจะคอนขางคค อตราการมาใชสทธ

มแนวโนมทจะสงกวา เมอเทยบกบถาคาดวาพรรคหนงดจะชนะอยางแนนอน และอตรานจะสง

กวาในเขตเลอกตงแตละเขตทคาดวาผลจะออกมาคคกวาเชนกน

164. บางประเทศ โดยตวอยางทนาสงเกตคอหลายประเทศทเปนอดตสาธารณรฐของสหภาพ

โซเวยตหลงยคคอมมวนสต มมาตรการทจะเสรมความชอบธรรมของการเลอกตง โดยกำาหนด

อตราขนตำาของการมาใชสทธเอาไว หากในเขตเลอกตงใด อตราดงกลาวตำากวาระดบหนง

เชน รอยละ 50 การเลอกตงนนจะเปนโมฆะ อยางไรกด การกำาหนดอตราขนตำาของการมาใช

สทธ อาจเปนฝนรายทางการบรหาร ถาการเลอกตงใหมหลายครงกยงไมบรรลอตราขนตำาอยด

การเลอกตงในเขตนนเหมอนถกแขวนไว ตวอยางเชน ยเครนไดยกเลกขอบญญตการกำาหนด

อตราขนตำาของการมาใชสทธ สำาหรบการเลอกตงในป ค.ศ. 1998 หลงจากทมประสบการณวา

160 161

การเลอกตงใหมครงแลวครงเลา กยงไมบรรลอตราขนตำาอยด

165. หลายประเทศจดการกบประเดนของการมสวนรวม โดยใชการลงคะแนนแบบบงคบ ไดแก

ออสเตรเลย เบลเยยม กรซ และหลายประเทศในละตนอเมรกา อยางไรกด อกหลายประเทศ

ปฏเสธการลงคะแนนแบบบงคบในหลกการ ในขณะทการลงคะแนนแบบบงคบคงจะเขากนได

เสมอกบระบบเลอกตงใดๆ แตการใชวธดงกลาว พงคำานงถงประเดนอนทสมพนธกบอตราการ

มาใชสทธพรอมกนไปดวย

ประเดนเพมเตมเกยวกบการเลอกตงหลงความขดแยงและในระยะเปลยนผาน

166. ในสถานการณหลงความขดแยงและในระยะเปลยนผาน เวลาสำาหรบการถกเถยงและการ

ใครครวญมกมนอย แรงขบเคลอนทางการเมองทเกดจากขอตกลงสนตภาพหรอจากการโคนลม

ระบอบอำานาจนยม อาจนำาไปสแรงกดดนใหมการเลอกตงโดยเรว ในขณะทการอภปรายทวไป

ในเรองขอพงประสงคและขอจำากดทางการเมองทแวดลอมการเลอกตงในระยะเปลยนผานนน

อยนอกขอบเขตของคมอเลมน กมประเดนเฉพาะและแรงกดดนบางอยาง ซงสมพนธกบการ

ออกแบบระบบเลอกตง

167. เวลาทตองใชเพอจดวางโครงสรางพนฐาน จะตางกนออกไปสำาหรบระบบเลอกตงทตางกน

เชน การลงทะเบยนผมสทธเลอกตง และการปกปนเขตเลอกตงลวนตองใชเวลาในการดำาเนน

การ ซงอาจนำาไปสปญหาความชอบธรรมได ในกรณทมการพจารณาเงอนไขใหผลงคะแนนทก

คนตองลงคะแนนดวยตนเอง และลงคะแนน ณ ทเลอกตงทกำาหนด ในทางสดโตงดานหนง การ

ใชระบบ ตสบ. ทประเทศเปนเขตเลอกตงเขตเดยว อาจดำาเนนการไดโดยไมตดเงอนไขทงสอง

ในทางสดโตงอกดานหนง การใชระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก แบบเขตเดยวเบอรเดยว ทยง

ไมมกรอบดำาเนนการอนเปนทยอมรบ อาจจำาเปนตองยอมใชเงอนไขทงสอง ไมวาจะเปนอยาง

ใด ระบบทใชในการเลอกตงครงแรกในระยะเปลยนผาน อาจไมเหมาะสมทสดในระยะยาว แมวา

กระบวนการความเปลยนแปลงตอเนอง ซงผลงคะแนนและพรรคการเมองตางไมสามารถปรบ

ตวใหเขากบผลพวงของระบบ ยอมไมเปนทพงปรารถนาดวยเชนกน

168. การเจรจาตอรองทงหลาย เกยวกบกรอบเชงสถาบนหรอกฎหมายเลอกตงใหม อาจ

ประสงคจะรวมทกฝายใหมากทสดเทาทจะเปนไปได จงอาจถกผลกดนใหการเขาสการเลอกตง

เปนไปโดยงาย ทงการตงเกณฑการลงสมครทผอนปรน และการเลอกระบบเลอกตง ซงเกณฑ

คะแนนขนตำาใด ๆ ไมวาจะเปนทางการหรอโดยปรยาย จะกำาหนดไวตำา ในทางตรงขาม มกม

กรณทหวงใยวา ระบบพรรคทขบเคลอนโดยการเมองตามบคลกของคนและกลมชาตพนธ อาจ

แตกเปนเสยง ๆ ดงนน ผเจรจาตอรองและผออกแบบอาจประสงคทจะวางเกณฑการเปนตวแทน

ใหสงขน อยางไรกด การเบงบานของพรรคการเมองทผดขนหลาย ๆ พรรค เปนลกษณะหนง

ระบบและผลสบเนอง

ของการเลอกตงในประเทศทโผลพนจากลทธอำานาจนยม และพรรคการเมองทไมประสบความ

สำาเรจมกจะสลายตวไปดวยความสมครใจของตนเอง

169. ขอถกเถยงทเสนอไวในบางครงชแนะวา การสรางประชาธปไตยในสภาพแวดลอมทางการ

เมองทเปราะบางหรอแตกแยกนน อาจจะเปนทพงปรารถนาในทางการเมอง หากจะเรมตนจาก

การเลอกตงระดบทองถน และคอยๆ ตอไปยงการเลอกตงระดบจงหวด และระดบประเทศ ตามแต

ทโครงสรางพนฐานและสถานการณทางการเมองจะอำานวย ดงทเปนขอเสนอสำาหรบซดาน หาก

จะเลอกยทธศาสตรเชนวาน เปนเรองสำาคญทจะตองออกแบบระบบ ใหสนองทงเงอนไขทางการ

เมองของการเลอกตงทองถน และความเปนไปไดทจะจดการเลอกตงตามตารางเวลาทกำาหนด

170. บทบญญตทใหผลภยและผพลดถนมสทธลงคะแนน อาจมนยสำาคญ โดยเฉพาะในการ

เลอกตงหลงความขดแยง อทธพลและความสำาคญของการลงคะแนนนอกประเทศ ปรากฏ

อยางชดเจนในกรณของบอสเนยและเฮอรเซโกวนา ในป ค.ศ. 1998 ผลงคะแนน 340,000 คน

จากจำานวนรวมประมาณ 2 ลานคน ไดลงทะเบยนทจะใชสทธเลอกตงนอกเขตแดนของประเทศ

มากกวาครงหนงลงทะเบยนในโครเอเชยและในอดตสหพนธสาธารณรฐยโกสลาเวย (ปจจบนคอ

เซอรเบยกบมอนเตนโกร) สวนทเหลอลงทะเบยนในประเทศอนๆ อก 51 ประเทศ ในจำานวน

340,000 คนน รอยละ 66 มาลงคะแนนเปนบตรด

4บทท 4บทท 4

162 163

171. เปนททราบกนมานานแลววา ระบบเลอกตงมผลโดยเฉพาะตอประเดนการปกครอง การ

กำาหนดนโยบาย และเสถยรภาพทางการเมอง ระบบเลอกตงทตางกนมนยทแจงชดตอการ

ปกครองในระบอบรฐสภา โดยเฉพาะอยางยง มความตงเครยดอยภายในระหวางระบบเลอก

ตงทใหโอกาสสงสดแกการมรฐบาลพรรคเดยว (เชนระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก) กบระบบ

เลอกตงทนาจะทำาใหรฐบาลผสมหลายพรรคเปนไปไดมากขน (เชนระบบสดสวน) กลมระบบ

ทงสองมผลกระทบเชงนโยบายอยางชดเจน กลาวคอรฐบาลพรรคเดยวทำาใหการวางนโยบายท

เดดขาดและการแสดงความรบชอบทชดเจน เปนเรองทงายกวามาก ในขณะทรฐบาลผสมหลาย

พรรคนาจะออกนโยบายทเปนตวแทนความคด และมการตดสนใจทคำานงถงทกฝายมากกวา

ในทำานองเดยวกน การเปลยนแปลงนโยบายทสำาคญของรฐบาล ทำาไดงายกวาภายใตรฐบาล

พรรคเดยว ในขณะทรฐบาลผสมหลายพรรคนาจะยกประเดนขนมาอภปรายและถกเถยงกน

กอนทจะมการเปลยนแปลงใดๆ มากกวา

172. เกอบทกประเทศทใชระบอบประธานาธบดหรอกงประธานาธบดตามรฐธรรมนญ จะเลอก

ตงประธานาธบดโดยตรง นอกจากน บางสาธารณรฐทใชระบอบรฐสภาตามรฐธรรมนญ กยง

เลอกตงประมขของรฐโดยตรง

ในระบอบประธานาธบด ประธานาธบดทมาจากการเลอกตงจะอางถงความชอบธรรมและ

การรบอาณตจากประชาชนไดเพยงใดนน ขนอยอยางมนยสำาคญ กบวถทางทเขาหรอเธอไดรบ

การเลอกตง ประธานาธบดผไดรบการสนบสนนจากเสยงขางมากอยางชดเจน มกจะมความชอบ

ธรรมและอยในฐานะทจะผลกดนนโยบายของตนไดอยางเขมแขง มากกวาผทไดรบเลอกตงมาดวย

คะแนนนำาเพยงเลกนอย เรองนมผลกระทบอยางสำาคญตอความสมพนธระหวางประธานาธบด

และฝายนตบญญต ประธานาธบดผไดรบการเลอกตงมาจากเสยงขางมากเดดขาดของประชาชน

จงมความชอบธรรมมากกวาฝายนตบญญตในกรณทเกดความขดแยงระหวางทงสองฝาย

4. ระบบเลอกตง กรอบเชงสถ�บน และก�รปกครอง

164 165

173. ความสมพนธระหวางฝายนตบญญตกบฝายบรหารจะแตกตางกนออกไปในระบอบรฐสภา

กงประธานาธบด และประธานาธบด ในระบอบประธานาธบดและกงประธานาธบดนน ตำาแหนง

ของประธานาธบดไมไดขนอยกบการไดรบความไววางใจจากฝายนตบญญต ประธานาธบดนน

ไมสามารถถกถอดถอนไดดวยเหตแหงนโยบายลวนๆ อยางไรกตาม ประสบการณจากละตน

อเมรกาชใหเหนวา ประธานาธบดทมาจากการเลอกตงโดยตรง โดยปราศจากกลมกอนการ

สนบสนนอยางเปนเรองเปนราวจากฝายนตบญญต จะประสบความสำาเรจในการปกครองไดยาก

ในระบอบประชาธปไตยแบบประธานาธบดและกงประธานาธบดนน ควรจะตองพจารณา

ระบบเลอกตงประธานาธบดและองคกรนตบญญตพรอมกนไป แมวาบทบาททตางกนของ

ประธานาธบดและองคกรนตบญญตนน ทำาใหตองพจารณาปจจยทแตกตางกนในการเลอก

ระบบทงสอง และควรจะพจารณาพรอมกนไปดวยวา จะจดการเลอกตงทงสองในเวลาเดยวกน

หรอตางกน และจะมบทบญญตใดหรอไม ทอาจทำาใหพรรคการเมองแตกเปนเสยงๆ หรอชวย

ใหแนนแฟน และอาจเสรมหรอบนทอนความสมพนธระหวางพรรคกบสมาชกทไดรบเลอกตง

การเลอกตงประธานาธบด

174. โดยหลกการแลว ระบบเลอกตงแบบเขตเดยวเบอรเดยวใดๆ กอาจใชในการเลอกตง

ประธานาธบดโดยตรงได และเมอจะมการเลอกตงประธานาธบดในฐานะประมขฝายบรหารของ

รฐ กมกชอบทงในทางนตนยและพฤตนย ใหใชระบบททำาใหแนใจวา ผไดชยชนะจะมเสยงขาง

มากเดดขาด ประเทศสวนใหญทมการเลอกตงประธานาธบดโดยตรง จะใชการเลอกตงสองรอบ

(ลสร. หรอ Two-Round system)

175. ในระหวางการเลอกตงรอบแรกและรอบสอง ผสมครนำาจะพยายามแสวงหาการสนบสนน

และการรบรองจากผทพายแพในรอบแรก ในบางครง การจดแจงเชนนมความปรารถนาทจะได

ชยชนะเปนปจจยหลก ดงนน นาจะสะทอนความสอดคลองกนของนโยบายและแผน นอยกวาขอ

ตกลงแลกเปลยนคะแนนกอนวนเลอกตงระหวางผสมคร สำาหรบระบบเลอกตงตามลำาดบความ

ชอบทมวนเลอกตงวนเดยว นอกจากน การเลอกตงประธานาธบดแบบสองรอบ จะเพมคาใช

จายและทรพยากรทใชในการเลอกตง และอตราการมาใชสทธเลอกตงระหวางรอบแรกกบรอบ

ทสอง อาจจะลดลงและยงความเสยหายอยางมาก ดวยเหตผลดงกลาว จงมการพจารณาทาง

เลอกอนๆ เชน คะแนนเสยงเผอเลอก (คล. หรอ Alternative Vote – AV ) และคะแนนเสยง

เสรม (Supplementary Vote) เปนตน

คะแนนนำากำาชย (คนช.)

176. การเลอกตงประธานาธบดแบบตรงไปตรงมาทสด คอการใหผสมครทไดรบคะแนนสงสด

ไดเขารบตำาแหนง ถงแมวาคะแนนทผสมครไดรบนนจะนอยกวาคะแนนเสยงขางมากแบบ

เดดขาดกตาม การเลอกตงแบบนมในประเทศบอสเนยและเฮอรเซโกวนา แคเมอรน หมเกาะ

คอโมโรส ไอรแลนด กน-อเควทอเรยล กายอานา ฮอนดรส ไอซแลนด ครบาส เกาหลใต มาลาว

เมกซโก ปาเลสไตน ปานามา ปารากวย ฟลปปนส รวนดา สงคโปร ไตหวน ตนเซย เวเนซเอลา

และแซมเบย ถงแมจะชดเจนวา ระบบนจะเปนระบบทงาย ถก และมประสทธภาพ แตหาก

การเลอกตงนนๆ มการแขงขนสงและมผสมครหลายคน กเปนไปไดทประธานาธบดอาจไดรบ

การเลอกตงดวยคะแนนทนอยมาก จนเขาหรอเธอถกมองวาไมไดรบการเลอกจากเสยงสวนใหญ

ขององครวมของผเลอกตง ทจรงแลว เสยงสวนใหญอาจคดคาน หรอเสยงขางมากไดลงคะแนน

คดคานเขาหรอเธอ ตวอยางเชนนเกดขนทประเทศเวเนซเอลาในป ค.ศ. 1993 เมอ ราฟาเอล

คลเดรา ชนะการเลอกตงประธานาธบดดวยคะแนนเสยงรอยละ 30.5 ในประเทศฟลปปนสเมอ

ฟเดล รามอส ชนะการเลอกตงทมผสมครถง 7 คนดวยคะแนนเสยงเพยงรอยละ 24 ในประเทศ

ไตหวนเมอเกดการเปลยนขวทางการเมองในป ค.ศ. 2000 เฉน ซยเปยนชนะการเลอกตงดวย

คะแนนเสยงรอยละ 39 เหนอกวาคแขงเพยงรอยละ 3 เทานน

บตรเลอกตงประธานาธบดในระบบ คนช. ของปาเลสไตน

ระบบเลอกตง กรอบเชงสถ�บนและก�รปกครอง

(บตรเลอกตงประธานาธบดในระบบ คนช. ของเคนยา)

177. สหรฐอเมรกาไมเหมอนใคร ในการจดการเลอกตงประธานาธบดแหงชาต ดวยระบบ คนช. ในระดบมลรฐ ผชนะการเลอกตงดวยคะแนนนำากำาชยในมลรฐใด จะไดคะแนนเสยงทงหมดของคณะผเลอกตง (Electoral College) ในมลรฐนน ยกเวนมลรฐเมน และเนบราสกา ทคะแนนเสยงสองเสยงจะไดแกผสมครทไดรบคะแนนสงสดในระดบมลรฐ และอกหนงคะแนนเสยงจะไดแกผสมครทไดรบคะแนนสงสดในแตละเขตเลอกตงของสภาคองเกรสของมลรฐ หลงจากนนคณะผเลอกตงจะทำาการลงคะแนนเสยงเลอกตงประธานาธบดดวยระบบเสยงขางมากแบบเดดขาด ซงอาจเกดกรณทผไดรบเลอกตงเปนประธานาธบด มคะแนนเสยงนอยกวาผสมครทไมไดรบตำาแหนงได อยางทเกดขนเมอป ค.ศ. 2000 เมอจอรจ ดบบลว บช ไดรบเลอกตงจากคณะผเลอกตงใหเปนประธานาธบด ทงๆ ทไดรบคะแนนเสยงนอยกวา อล กอร ถงประมาณหาแสนคะแนน

การเลอกตงสองรอบ (ลสร.)

178. เชนเดยวกบการเลอกตงสภานตบญญต วธหนงทจะเลยงการทผสมครทไดรบเลอกตงดวยเสยงขางนอยของคะแนนเสยงทงหมด คอการจดการเลอกตงรอบทสอง หากไมมผสมครคนใดไดเสยงขางมากแบบเดดขาดในรอบแรก โดยอาจจะเปนการแขงขนระหวางผสมครทไดคะแนนสงสดสองอนดบแรก (ตดเชอกดวยเสยงขางมาก หรอ majority run-off) หรอระหวางผสมครมากกวาสองคนขนไป (เสยงขางมาก – คะแนนนำา หรอ majority - plurality) ดงทกลาวไวแลวในยอหนาท 96 ประเทศทเลอกตงประธานาธบดดวยระบบ ลสร. ไดแก ฝรงเศส เกอบทกประเทศในละตนอเมรกา ทงหาสาธารณรฐของเอเชยกลางหลงยคสหภาพโซเวยต และรวมถงหลายประเทศในแอฟรกาทใชภาษาฝรงเศสดวย นอกจากน ประเทศแอฟรกาทใชระบบ ลสร. ไดแก แองโกลา เคป เวรด แกมเบย กานา กน-บสเซา เคนยา โมซมบก นามเบย ไนจเรย เซาโตเมและแปรงซเปอ เซเชลส เซยรรา ลโอน ซดาน แทนซาเนย ยแกนดา และซมบบเว สวนในยโรปนอกเหนอจากฝรงเศส ระบบ ลสร. มทใชใน อารเมเนย อารเซอรไบจาน ออสเตรย เบลารส บลแกเรย โครเอเชย ไซปรส ฟนแลนด จอรเจย ลทวเนย มาซโดเนย โปแลนด โปรตเกส โรมาเนย รสเซย สโลวก สโลวเนย และยเครน นอกจากนยงพบวามการใชระบบ ลสร. ในอฟกานสถาน เฮต อนโดนเซย อหราน ตมอรเลสเต และเยเมนดวย

179. อยางไรกตาม หลายแหงมการปรบใชกฎกตกาทตางไปจากการตดเชอกดวยเสยงขางมาก และเสยงขางมาก – คะแนนนำา ในคอสตารกา ผสมครทไดคะแนนเสยงเพยงรอยละ 40 ในรอบแรกกไดรบเลอกตง ในทางตรงกนขาม ในเซยรรา ลโอนนน ผสมครตองไดคะแนนเสยงรอยละ 55 ขนไปเทานน จงไมตองใหมการเลอกตงรอบทสอง ในอารเจนตนา ผชนะตองไดคะแนนเสยงรอบแรกรอยละ 45 หรอมากกวารอยละ 40 พรอมทงหางคแขงทไดลำาดบทสองมากกวารอยละ 10 สวนในเอกวาดอรกเชนเดยวกน ผชนะตองทไดรบเสยงสนบสนนรอยละ 40 ขนไปและทงหางคแขงรอยละ 10 เปนอยางนอย

180. มหลายประเทศทกำาหนดอตราการใชสทธเลอกตงขนตำาในการเลอกตงประธานาธบด โดยปกตจะเปนรอยละ 50 เชนในรสเซย และสาธารณรฐหลายแหงของอดตสหภาพโซเวยต เพอ

เปนกลไกเพมเตมอยางหนง ทจะทำาใหผลการเลอกตงมความชอบธรรมมากขน

166 167

ระบบเลอกตง กรอบเชงสถ�บนและก�รปกครอง

บตรเลอกตงประธานาธบดระบบ ลสร. ในอฟกานสถาน

181. นอกเหนอจากประเทศทพรรคการเมองสามารถสรางพนธมตรทางการเมองกอนการเลอก

ตง เพอใหผสมครประธานาธบดของตนเปนฝายชนะเลอกตงตงแตรอบแรก (เชนในบราซลในป

ค.ศ. 1994 และชลในป ค.ศ. 1989 กบป 1994) แลว ประสบการณการเลอกตงสองรอบในประเทศ

ละตนอเมรกาดจะมปญหา ดงตวอยางการเลอกตงในเปรในป ค.ศ. 1990 ทอลแบรโต ฟจโมร ได

คะแนนเสยงรอยละ 56 ในการเลอกตงรอบทสอง แตพรรคการเมองของเขาไดทนงเพยง 14 ท

นง จากทงหมด 60 ทนงในสภาสง และไดเพยง 33 ทนง จากทงหมด 180 ทนงในสภาลาง ใน

ป ค.ศ. 1989 ในบราซล แฟรนานโด คอลยอร เด เมโล ไดรบชยชนะในการเลอกตงรอบทสอง

ดวยคะแนนเสยงเกอบจะถงครงหนงของคะแนนเสยงทงหมด แตในการเลอกตงสมาชกองคกร

นตบญญตถดมา พรรคการเมองของเขาชนะเพยง 3 ทนง จากทงหมด 75 ทนงในสภาสง และ

ไดเพยง 40 ทนง จากทงหมด 503 ทนงใน สภาลาง นอกจากนยงไมมประธานาธบดคนใดใน

เอกวาดอร ทไดรบการสนบสนนจากเสยงขางมากในองคกรนตบญญต ตงแตเรมใชระบบเลอก

ตงสองรอบเมอป ค.ศ. 1978 เปนตนมา

ปญหาในดานการปกครองทเกดขน แสดงใหเหนถงความสำาคญของการพจารณาบทบญญต

ทเชอมโยงสถาบนพรอมกนไปดวย ถงแมระบบ ลสร. จะทำาใหมประธานาธบดทไดรบการสนบสนน

จากผมสทธเลอกตงสวนใหญในรอบสอง แตกมระบบเลอกตงฝายนตบญญตทควบคกนมา

ซงไมมหลกประกนวาประธานาธบดจะไดรบการสนบสนนจากฝายนตบญญตอยางมนยสำาคญ

โดยเฉพาะอยางยงในบราซล ระบบ ลสร. ทำาใหพรรคการเมองแตกเปนเสยงๆ ในขณะทผสมครท

ไดรบชยชนะ เกบคะแนนสนบสนนจากพรรคการเมองอนๆ ไดในระหวางรอบแรกและรอบทสอง

แตพวกเขามปจจยนอยมากทจะรกษาการสนบสนนดงกลาวไวภายหลงการเลอกตง

การลงคะแนนตามลำาดบความชอบ

182. วธการหนงทจะเอาชนะขอเสยของการเลอกตงสองรอบคอ การยบรวมการเลอกตงรอบแรก

และรอบทสองใหเปนการเลอกตงเพยงครงเดยว ซงสามารถดำาเนนการไดหลายวธ ทางเลอกท

ชดเจนทางเลอกหนงคอ คะแนนเสยงเผอเลอก (คล. หรอ Alternative Vote – AV) ซงใชในการ

เลอกตงประธานาธบดสาธารณรฐไอรแลนด ผสมครทไดรบคะแนนรองอาจรวบรวมคะแนนจาก

ลำาดบความชอบทสองไดมาก จนแซงหนาผสมครทไดรบคะแนนมากกวาได ตวอยางลาสดของ

กรณนเกดขนเมอป ค.ศ. 1990 เมอแมร โรบนสน ไดรบเลอกตงเปนประธานาธบดของไอรแลนด

ดวยวธการโอนยายลำาดบความชอบดงกลาว

183. ความเปนไปไดอกวธหนง คอระบบลำาดบความชอบแบบทใชในการเลอกตงประธานาธบด

ศรลงกา และการเลอกตงผวาการมหานครลอนดอน วธนรจกกนในชอวาคะแนนเสยงเสรม

(Supplementary Vote) โดยผลงคะแนนตองเลอกผสมครลำาดบแรกและลำาดบรองลงไปดวยใน

คราวเดยวกน (ในกรณศรลงกาใหเลอกลำาดบทสามพรอมดวย) วธการเลอกอาจแตกตางกนไป

เชนในศรลงกา ผลงคะแนนจะใสหมายเลข ‘1’ ‘2’ ‘3’ ไวดานหลงชอผสมครรบเลอกตง ในทำานอง

168 169

ระบบเลอกตง กรอบเชงสถ�บนและก�รปกครอง

บตรเลอกตงประธานาธบดแบบลำาดบความชอบในศรลงกา

เดยวกบระบบ คล. และ คอ. แตในมหานครลอนดอน ไมจำาเปนตองมการใสตวเลข บตรเลอกตง

จะแบงเปนสองคอลมน สำาหรบใหผลงคะแนนทำาเครองหมายเลอกผสมครลำาดบแรกและลำาดบท

สอง หมายความวาผลงคะแนนไมตองใสหมายเลขใดลงบนบตรเลอกตงดวยตวเอง

184. ในการลงคะแนนทงสองแบบ การนบคะแนนกเหมอนกน หากผสมครคนหนงไดรบคะแนน

เสยงขางมากเดดขาดของคะแนนตามความชอบลำาดบแรก ผสมครคนนนกจะไดรบการประกาศ

วาเปนผชนะการเลอกตงทนท แตหากไมมผสมครคนใดไดรบคะแนนเสยงขางมากเดดขาด ผ

สมครคนอนยกเวนสองคนแรกทไดคะแนนมากทสดกจะถกคดออก และคะแนนเสยงตามลำาดบ

ความชอบทสอง (หรอทสองและทสามในกรณศรลงกา) ของพวกเขา กจะยายไปใหผสมครคน

ใดคนหนงในสองคนทไดคะแนนมากเปนอนดบหนงและสอง ตามทผลงคะแนนแสดงลำาดบความ

ชอบไว ผสมครทไดคะแนนมากทสดหลงเสรจสนกระบวนการนบเชนนคอผชนะการเลอกตง ดง

นน ระบบนสามารถบรรลผลในการเลอกตงครงเดยวเทา ๆ กบทระบบ ลสร. บรรลไดในสองครง

โดยประหยดงบประมาณและเพมประสทธภาพการบรหารจดการ

185. ขอเสยของระบบคะแนนเสยงเสรมคอความซบซอนทเพมขน และขอเทจจรงทวาผลงคะแนน

ตองทำาการคาดเดาวาผสมครคนใดจะมาในสองอนดบแรก จงจะใชคะแนนเสยงของตนไดเตมท

186. ถงแมการเลอกตงแบบคะแนนเสยงเผอเลอกและแบบคะแนนเสยงเสรมจะมความแตก

ตางกนดงกลาว แตกมจดมงหมายหลกเดยวกนคอ ใครกตามทชนะการเลอกตง จะไดรบการ

สนบสนนจากเสยงขางมากเดดขาดขององครวมของผเลอกตง การใชคะแนนเสยงตามลำาดบ

ความชอบเพอแสดงถงการเลอกลำาดบทสองนน ทำาใหไมจำาเปนตองจดการลงคะแนนรอบทสอง

ผลกคอการประหยดงบประมาณอยางมนยสำาคญ และประโยชนในแงการบรหารจดการ การจด

กำาลงบำารง และความปลอดภย

ขอกำาหนดการกระจายคะแนนเสยง

187. อนโดนเซย เคนยา และไนจเรย ไดรวมเรองการเลอกตงประธานาธบดกบเรองทเรยกวา

‘ขอกำาหนดการกระจายคะแนนเสยง’ ไวดวยกน กลาวคอ นอกจากจะตองไดรบเสยงขางมาก

เดดขาดแลว ผสมครยงตองไดรบคะแนนเสยงทกระจายตวตามภมภาคตางๆ ดวย กอนทจะ

ไดรบการประกาศใหเปนผชนะโดยชอบ ในอนโดนเซย ในการจดการเลอกตงประธานาธบด

ครงแรกเมอป ค.ศ. 2004 เพอทจะหลกเลยงการลงคะแนนรอบสอง ทมผสมครประธานาธบด

และรองประธานาธบด ตองไดรบทงคะแนนเสยงขางมากเดดขาดในระดบประเทศ และคะแนน

เสยงอยางนอยรอยละ 20 ในจงหวดตางๆ จำานวนกวากงหนงของจงหวดทงหมด ขอบงคบนได

รบแรงบนดาลใจจากไนจเรย ซงเปนประเทศทใหญและประกอบไปดวยภมภาคทหลากหลาย

เชนกน โดยผสมครประธานาธบดไมเพยงแตตองไดรบเสยงขางมากเดดขาดในระดบประเทศ

เทานน หากตองไดรบคะแนนเสยงอยางนอย 1 ใน 3 ของคะแนนเสยงจากอยางนอย 2 ใน 3

170 171

ระบบเลอกตง กรอบเชงสถ�บนและก�รปกครอง

ของจงหวดทงหมดในประเทศดวย

188. ขอกำาหนดการกระจายคะแนนเสยงน มประโยชนในการสงเสรมผสมครประธานาธบด

ใหตองทำาการหาเสยงนอกฐานทางภมภาคหรอชาตพนธของตน ซงหากบงคบใชอยางเหมาะ

สมกอาจเปนผลทดมาก อยางไรกตาม ในการกำาหนดความตองการไวสองสถานสำาหรบชยชนะ

นน มความเปนไปไดเสมอทจะไมมผสมครคนใดเลยททำาไดทงสองประการ จงเปนเรองทสำาคญ

ทผออกแบบระบบเลอกตงจะตองตระหนกถงความเปนไปไดดงกลาว และมขอกำาหนดเพอชวย

แกปญหานดวย เพราะระบบเลอกตงททำาใหไมมผชนะและไมมวธใดจะหาผชนะไดดวยนน

อาจทำาใหเกดสญญากาศของอำานาจ ทเสยงอนตรายตอการขาดเสถยรภาพ

การเลอกตงรอบทสองในอนโดนเซยตองการเพยงคะแนนนำาธรรมดาเพอทจะไดผชนะ

การเลอกตง แตในไนจเรยยงคงไวซงขอกำาหนดการกระจายคะแนนเสยงสำาหรบการเลอกตงรอบ

ทสองดวย และมความเปนไปไดทจะมการเลอกตงในรอบทสาม ซงหากเกดกรณนขนจรง กอาจ

มนยทงตอความยาวนานของระยะเวลาการเลอกตง และตอทรพยากรทางการเงนและทางการ

จดการทตองการดวย

ขอกำาหนดการกระจายคะแนนเสยงบงคบใหผสมครตองวางยทธศาสตร ในเคนยาเพอท

จะไดรบเลอกตงเปนประธานาธบด ผสมครจะตองไดรบคะแนนนำาโดยรวมและอยางนอยรอยละ

25 ของคะแนนเสยงในอยางนอย 5 จงหวด จากทงหมด 8 จงหวดในประเทศ แมกระนน ตลอด

ครสตทศวรรษ 1990 ฝายคานทแตกแยกกนเปดทางใหแดเนยล อารบ มอย คงดำารงตำาแหนง

ประธานาธบดไวได ดวยคะแนนเสยงทนอยกวาเสยงขางมากเดดขาด

การเลอกตงวฒสภา

189. ใชวาองคกรนตบญญตทงหมดจะมเพยงสภาเดยว โดยเฉพาะประเทศทมขนาดใหญ หลาย

ประเทศจะมสองสภา สภาทสอง (มกจะเรยกวาสภาสงหรอวฒสภา) เกอบทงหมดมไวดวย

เหตผลขอหนง หรอทงสองขอดงตอไปน ขอแรก เพอใหมชนดของความเปนตวแทน หรอการ

เปนตวแทนผลประโยชนทตางออกไป โดยมกเปนตวแทนของจงหวดหรอภมภาคของประเทศ

ขอทสอง เพอใหทำาหนาทเปน “สภาตรวจทาน” เพอยบยงหรอชะลอการตดสนใจผลนผลนของ

สภาลาง สภาสงมกมอำานาจนอยกวาสภาลาง โดยเฉพาะเมอทำาหนาทเปนสภาตรวจทาน สอง

ในสามของประเทศทวโลก มองคกรนตบญญตแบบสภาเดยว ในขณะทหนงในสามมสภาทสอง

ในรปแบบใดรปแบบหนง

190. โครงสรางของสภาทสองแตกตางกนออกไปไดมาก แตโดยทวไปแลว สภาทสองมกจะใช

กนบอยทสดในระบบสหพนธรฐ เพอเปนตวแทนของหนวยทประกอบเปนสหพนธรฐ เชนของ

มลรฐของสหรฐอเมรกาและออสเตรเลย ของแควน (Länder) ในสหพนธรฐเยอรมน ของจงหวด

ตางๆ ในแอฟรกาใต ซงลวนมความเปนตวแทนทแยกชดในสภาสง โดยแบบอยางแลว สภาสง

มกใหนำาหนกไปในทางทเออตอมลรฐหรอจงหวดทมขนาดเลกกวา ดวยมกมสมมตฐานในเรอง

ความเปนตวแทนอยางเทาเทยมกนระหวางมลรฐหรอจงหวดเหลาน นอกจากน สภาทสองหลาย

แหงจะมการเลอกตงทเหลอมเวลากน โดยในออสเตรเลยและญปน มการเลอกสมาชกสภาสง

กงหนงทกสามป สวนในสหรฐอเมรกาและอนเดย มการเลอกตงสมาชกสภาสงจำานวนหนงใน

สามทกสองป เชนนเรอยไป

191. ในบางประเทศทสภาสงทำาหนาทเปน “สภาตรวจทาน” จะมการกำาหนดขอจำากดพเศษบาง

ประการ เชนในประเทศไทย ทปจจบนวฒสภามาจากการเลอกตง ไมอนญาตใหวฒสมาชกเปน

สมาชกพรรคการเมองและหามหาเสยงดวย

192. ชนดของการเปนตวแทนทางเลอกทไมคอยพบเหนบอยนก จงใจใชสภาทสองเพอเปน

ตวแทนกลมเฉพาะทางชาตพนธ ทางภาษา ทางวฒนธรรมหรอศาสนา สภาทสองอาจจงใจใหม

ตวแทนภาคประชาสงคมดวย ในมาลาว รฐธรรมนญกำาหนดใหมวฒสมาชกจำานวน 32 คน จาก

ทงหมด 80 คน โดยการเลอกของวฒสมาชกทมาจากการเลอกตง จากบญชรายชอทเสนอโดย

‘กลมผลประโยชน’ ตางๆ ในสงคม กลมเหลานไดแก องคกรผหญง ผพการ กลมการศกษาและ

สขภาพ ภาคธรกจและการเกษตร สหภาพแรงงาน ผมชอเสยงในสงคม และผนำาทางศาสนา

สภาสงทถกกลาวรายหนกของสหราชอาณาจกร ไดรบการปกปองในบางโอกาสดวยเหตผล

ทวา สมาชกสภาสงประกอบดวยบคคลผมความเชยวชาญในนโยบายเฉพาะดาน ทสามารถตรวจ

สอบการออกกฎหมายของรฐบาล ทรางโดยนกการเมองผมความรทวไปอยางกวางๆ ในทำานอง

เดยวกน สภาสงในบางประเทศเชน ฟจและบอตสวานา ใชเปนตวแทนของหวหนาชนเผาตาม

ประเพณ โดยสมาชกของสภาสงในฟจมาจากการแตงตง สวนในบอสวานามาจากการเลอกตง

193. เนองดวยความหลากหลายเชนน สมาชกสภาสงในหลายประเทศ มาจากการเลอกตง

บางสวน จากการเลอกตงทางออม หรอไมไดมาจากการเลอกตง ในสวนทมาจากการเลอกตง

ผมอำานาจหนาทสวนใหญ เลอกทจะสะทอนถงบทบาททแตกตางกนระหวางสภาทงสอง โดยใช

ระบบเลอกตงทตางกนสำาหรบสภาสงและสภาลาง ตวอยางเชนในออสเตรเลย สภาลางมาจาก

การเลอกตงดวยระบบเสยงขางมาก (คะแนนเสยงเผอเลอก- คล.) สวนสภาสงทเปนตวแทนของ

มลรฐตางๆ นนใชระบบสดสวน (คะแนนเสยงเดยวโอนได - คอ.) หมายความวา ผลประโยชน

สวนขางนอย ซงปกตจะไมสามารถชนะการเลอกตงสำาหรบสภาลางได ยงคงมโอกาสไดรบ

เลอกตง ในบรบทของการเปนตวแทนจากมลรฐของสภาสง ในอนโดนเซย สภาลางไดรบการ

เลอกตงมาจากระบบการเปนตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ (ตสบ.) ขณะทสภาสงใช

ระบบคะแนนเสยงเดยวโอนไมได (คอม.) เพอเลอกตงผแทนสคนจากแตละจงหวด ในกมพชา

ขณะททงสองสภามาจากการเลอกตงแบบสดสวน ทวาการเลอกตงวฒสมาชกใชประเทศเปน

เขตเลอกตงเดยว ดงนน ผลประโยชนของพรรคเลกและชนกลมนอย นาทจะมโอกาสมตวแทน

ในวฒสภามากขน

172 173

ระบบเลอกตง กรอบเชงสถ�บนและก�รปกครอง

ระดบชนตางๆ ของการปกครอง

194. ดงทไดกลาวไปแลวขางตน ขอกำาหนดของการออกแบบระบบเลอกตงจะแตกตางกนออกไป

ขนอยกบชนดขององคกรทจะเลอกตง ตลอดจนหนาทและอำานาจขององคกรนนๆ เมอองคกรได

รบการออกแบบใหทำาหนาทรบใชผลประโยชนในระดบเหนอรฐ (Supranational Body) ในระดบ

จงหวด หรอระดบทองถน ขอพจารณาในการเลอกระบบนน ยอมแตกตางจากขอพจารณาในการ

ออกแบบสำาหรบองคกรนตบญญตแหงชาต

การเลอกตงองคกรเหนอรฐ

195. องคกรเหนอรฐทมอำานาจในการตดสนใจอยางมนยสำาคญ ทประกอบดวยประเทศหลาย

ประเทศ ดงเชนรฐสภายโรป (European Parliament) นน ยงคงมไมมากนก แตกอาจจะม

จำานวนมากขนดวยโลกาภวตนทางการเมอง และการผนกรวมผลประโยชนในระดบภมภาค

สหภาพยโรปไดรบรองขอบงคบ ซงปจจบนมผลแลว ทกำาหนดใหรฐสมาชกทกรฐใชระบบสดสวน

สำาหรบการเลอกตงรฐสภายโรป รฐสมาชก 23 รฐใชระบบการเปนตวแทนแบบสดสวนทใชบญช

รายชอ (ตสบ.) และสองรฐ (ไอรแลนดกบมอลตา) ใชระบบคะแนนเดยวโอนได (คอ.) การจดสรร

ทนงแกรฐสมาชก ไมไดเปนสดสวนลวน ๆ กบประชากร หากใชระบบระดบชนทใหจำานวน

ผแทนเทากนแกกลมประเทศทมขนาดเทาๆ กน แตยงใหความเปนตวแทนสงกวาแกประเทศ

ทมขนาดเลกกวาดวย

196. ผออกแบบระบบดงกลาวใหลำาดบความสำาคญสงกวาแกการเลอกระบบททำาใหเกดความ

สมดลระหวางภมภาคและระหวางพรรค มากกวาการเปนตวแทนของพนททางภมศาสตร รฐสภา

ยโรปมสมาชกทงหมด 732 คน (Members of the European Parliament - MEPs) ซงเปน

ตวแทนของประชากรกวา 500 ลานคน จงเปนไปไมไดทจะทำาใหเกดความเชอมโยงโดยอาศย

เขตเลอกตงเลกๆ ระหวางผแทนกบผลงคะแนน

197. ในขณะทรฐสภายโรปเปนองคกรเหนอรฐ แตกยงไมไดมอตลกษณทแยกชดในมโนภาพ

ของผลงคะแนนแมวาพลเมองของรฐสมาชกรฐหนง จะสามารถลงสมครรบเลอกตงในรฐสมาชก

อกรฐหนงไดกตาม การเลอกตงรฐสภายโรป สวนใหญแลวมองวาเปนการแขงขนกนระหวาง

พรรคการเมองระดบชาตของแตละรฐสมาชก นาจะเปนไปไดโดยทวๆ ไปวา พรรคการเมองท

มในระดบชาต จะมบทบาทหลกในการพฒนาระบบเลอกตงในระดบเหนอรฐ และประเพณนยม

ระดบภมภาคทมอทธพลหลกในระดบชาต (หมายถงประเพณนยมเรองความเปนตวแทนแบบ

สดสวน ในกรณของรฐสภายโรป) อาจจะมอทธพลหลกในระดบเหนอรฐดวย

174 175

รฐสภ�ยโรป: ก�รเลอกตงองคกรเหนอรฐ

แอนดรว เอลลส กบ สตนา ลารเซรด

กรณศกษา: รฐสภายโรป

ในเดอนมถนายนป ค.ศ. 2004 พลเมองของประเทศในยโรป 25 ประเทศไดไปออกเสยงเลอก

ตงผแทนของพวกเขาในรฐสภายโรป หลายคนไปออกเสยงเชนนนเปนครงแรก ขณะทคนอนๆ

ผานการเลอกตงรฐสภายโรปมาแลวมากสดถงหาครง ในการเลอกตงในป ค.ศ. 2004 ทกประเทศ

ดำาเนนการเลอกตงภายใตระบบสดสวน

การตรากฎหมายฉบบแรกเกยวกบการเลอกตงรฐสภายโรปมขนในป ค.ศ. 1976 เมอม

การผาน พ.ร.บ. วาดวยการเลอกตงผแทนของสภาโดยการลงคะแนนอยางเปนสากลโดยตรง

(the Act Concerning the Election of the Representatives of the Assembly by Direct

Universal Suffrage) ดงทระบไวในชอ พ.ร.บ.นบญญตหลกการสำาหรบการเลอกตงโดยตรง

ของผแทนจากแตละรฐสมาชก ในชวงแรกของการกอตงสหภาพยโรป สมาชกของรฐสภายโรป

มาจากการเสนอชอขององคกรนตบญญตในแตละรฐสมาชก โดยทองครวมของผมสทธเลอก

ตงไมไดมสวนรวมโดยตรง การผาน พ.ร.บ. ใน ค.ศ. 1976 หมายความวาตงแตนนเปนตนมา

สมาชกจะมาจากการลงคะแนนอยางเปนสากลโดยตรงในแตละรฐสมาชก และการเลอกตงสมาชก

รฐสภายโรปเปนครงแรกมขนในป ค.ศ. 1979 ในรฐสมาชก 9 รฐทมในขณะนน ไดแก เบลเยยม

เดนมารก ฝรงเศส สหพนธรฐเยอรมน อตาล ลกเซมเบรก เนเธอรแลนด สาธารณรฐไอรแลนด

และสหราชอาณาจกร และไดสมาชกรฐสภายโรปในครงนนจำานวนทงสน 410 คน

พ.ร.บ.ใน ค.ศ. 1976 ไดกำาหนดกฎเกณฑหลายประการเกยวกบการเลอกตง เชน วาระ

ของรฐสภายโรป และคณสมบตของผสมคร แตกไมไดกำาหนดระบบเลอกตงทจะใชจรงในการ

เลอกตงดงกลาว อยางไรกตาม พ.ร.บ. นมอบภารกจแกรฐสภายโรปในการรางขอเสนอเกยวกบ

กระบวนการเลอกตงทเสมอเหมอนกน จนกระทงกระบวนการดงกลาวจะมผลใชบงคบ พ.ร.บ.

ปลอยใหรฐสมาชกไปกำาหนดกระบวนการเลอกตงในระดบชาตของตนเอง

176 177

ในชวงเวลานน รฐสมาชกสวนใหญ ใชระบบการเปนตวแทนแบบสดสวนในรปแบบใด

รปแบบหนงสำาหรบการเลอกตงสมาชกสภานตบญญตของตน ไมวาจะเปนระบบนอยางเดยว

หรอในฐานะทเปนองคประกอบหนงของระบบเลอกตง การเลอกระบบเลอกตงทจะใชกบรฐสภายโรป

จงเปนเรองงาย โดยทเบลเยยม เดนมารก สหพนธรฐเยอรมน อตาล ลกเซมเบอรก และเนเธอรแลนด

นน มความคนเคยกบระบบ ตสบ.ไมในรปแบบใดกรปแบบหนง และผแทนจากประเทศเหลาน

จงไดรบเลอกตงในระบบ ตสบ. (ยกเวนสมาชกคนหนงจากกรนแลนด ทรวมอยในการเปนตวแทน

ของเดนมารก ทไดรบการเลอกตงในระบบ คนช. จนกระทงกรนแลนดถอนตวจากประชาคม

ยโรปในป ค.ศ. 1985) สาธารณรฐไอรแลนดเลอกทจะใช คอ. ทเปนระบบตามลำาดบความชอบ

(preferential STV) ในการเลอกตงผแทนของตน มเพยงสองประเทศไดแก สหราชอาณาจกร

ทใชระบบ คนช. และประเทศฝรงเศสทใชระบบ ลสร. สำาหรบการเลอกตงระดบชาต ซงตางไม

คนเคยกบระบบการเปนตวแทนแบบสดสวน

สหราชอาณาจกรเพยงแตลอกแบบระบบเลอกตงทใชเลอกตงสภาผแทนราษฎร เพอ

นำามาใชกบการเลอกตงรฐสภายโรป ระบบนเหมาะมากกบพรรคการเมองสองพรรคใหญ คอ

พรรคอนรกษนยมกบพรรคแรงงาน และทำาใหพรรคการเมองทสามยากทจะแทรกตวเขามาได

แรงตานทมตอผแทนทจะควบสองตำาแหนง มสวนทำาใหสหราชอาณาจกรเลอกใชระบบ คนช.

สำาหรบการเลอกตงรฐสภายโรปดวย หากจะมการหามไมใหควบตำาแหนงผแทนทงในรฐสภา

ยโรปและในสภาผแทนราษฎร ดงทเปนความประสงคของนกการเมองในขณะนนแลวไซร เมอ

เลอกใชระบบการเปนตวแทนแบบสดสวนในรปแบบใดรปแบบหนง บญชรายชอพรรคนาจะ

เตมไปดวยผสมครทไมเปนทรจก และไมเคยไดรบเลอกตงทงในระดบชาตและระดบทองถน

ซงจะมความเสยงทจะบนทอนการรบรถงความสำาคญของการเลอกตง ระบบทผสมครเปน

ศนยกลางแบบเขตเดยวเบอรเดยว ทผสมครจะใกลชดกบองครวมของผมสทธเลอกตงมากกวา

นน จงดจะเปนทางออกทดกวา

ความคดทกลาวมาแลวใชไมไดกบไอรแลนดเหนอ ความหวงใยทจะใหมตวแทนของทง

ชมชนสวนใหญและสวนนอย รวมทงขอเทจจรงทวา พรรคการเมองขององกฤษ สกอตแลนด และ

เวลส ปกตจะไมลงแขงขนการเลอกตงทน สงผลใหการเลอกตงสำาหรบสามทนงในไอรแลนดเหนอ

ใชระบบคะแนนเสยงเดยวโอนได (คอ. หรอ STV) มความพยายามทจะคดคานตอศาลเกยวกบ

การใชระบบ คนช. สำาหรบการเลอกตงรฐสภายโรปในองกฤษ สกอตแลนด และเวลส บนพน

ฐานทวาไดมขอกำาหนดในพระราชบญญตเกยวกบกระบวนการเลอกตงทเสมอเหมอนกน แต

กไมประสบผลสำาเรจ ระบบทใชในองกฤษ สกอตแลนด และเวลสน จะมาเปลยนกในป ค.ศ.

1999 เมอมการผาน พ.ร.บ. การเลอกตงรฐสภายโรป ทงนเพราะสหราชอาณาจกร คาดการณ

ลวงหนาถงการเปลยนแปลง ซงจะถกบงคบใหตองทำาอยด โดยมการเรมกระบวนการ ซงนำาไป

สมตคณะมนตรของยโรป ในป ค.ศ. 2002 (ดขางลางน) ตงแตป ค.ศ. 1999 สหราชอาณาจกร

ไดเขาสบทบกบรฐสมาชกรฐอนๆ ในการใชระบบการเปนตวแทนแบบสดสวน โดยเลอกใชระบบ

ตสบ. แบบปด และภมภาคเปนเขตเลอกตง

ถงแมวาประเทศฝรงเศสจะใชระบบ ลสร. ในการเลอกตงสภานตบญญตแหงชาต แตกยอมรบ

ทจะใชระบบ ตสบ. แบบปด ททงประเทศเปนเขตเลอกตงเดยวในป ค.ศ. 1977 กอนทจะมการ

เลอกตงรฐสภายโรปเปนครงแรกในป ค.ศ. 1979 โดยมเหตผลหลายประการดวยกน ขอดท

สำาคญขอหนงของระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก คอการจดตงรฐบาลเสยงขางมากทมเสถยรภาพ

เปนทชดเจนวาขอดนไมเกยวกบการเลอกตงครงน และมการมองวา เกณฑในการออกแบบ

ระบบเลอกตงทมความสำาคญมากกวา ไดแกความเปนตวแทนตามสดสวนของพรรคการเมอง

ทกพรรค มการคดกนวา การใชทงประเทศเปนเขตเลอกตงเดยว กบการกำาหนดเกณฑคะแนน

ขนตำาไวทรอยละ 5 นน จะชวยสรางความสมดลระหวางความเปนสดสวนในระดบทสงในดาน

หนง กบความประสงคทจะกดกนพรรคการเมองทมเสยงสนบสนนนอยออกไปในอกดานหนง

ความสามารถทจะนำาคนในลำาดบถดไปในบญชรายชอ เขามาสวมตำาแหนงทวางระหวางการ

เลอกตง โดยไมตองมการเลอกตงซอมนน เปนขอดอกขอหนงทนำาไปสการยอมรบระบบ ตสบ.

เมอผานการเลอกตงไปแลว 5 ครง ความประสงคทจะสรางความสมพนธทดขน ระหวางผลง

คะแนนกบผแทนของพวกเขา และความปรารถนาทจะใหมความเปนตวแทนทางภมศาสตรมาก

ขนนน (ในอดต ผพำานกในปารสไดรบเลอกตงเกนสดสวน) นำาไปสการยกเลกการใชทงประเทศ

เปนเขตเลอกตงเดยวกอนการเลอกตงในป ค.ศ. 2004 โดยไดเปลยนไปใชเขตเดยวหลายเบอร

จำานวน 8 เขต สำาหรบการเลอกตงสมาชกรฐสภายโรปจำานวน 78 คนของฝรงเศส

บทบญญตวาดวยการเลอกตงรฐสภายโรปทสำาคญอกชนหนงมขนในป ค.ศ. 2002 โดย

มตคณะมนตรท 8964/02 ของสหภาพยโรป ใหแกไขเพมเตม พ.ร.บ. วาดวยการเลอกตงผแทน

ของสภาโดยการลงคะแนนโดยตรงและทวถง (Direct and Universal Suffrage) ค.ศ. 1976

หลงจากทไดประกาศใชบทบญญตการเลอกตงโดยตรงมาแลวยสบหกป คณะมนตรจงไดมมต

ใหกำาหนดตระกลของระบบเลอกตงทจะใชรวมกน สำาหรบการเลอกตงรฐสภายโรปในทกรฐสมาชก

มาตรา 1 บญญตวา ‘ในรฐสมาชกแตละรฐ จะมการเลอกตงสมาชกรฐสภายโรปบนฐานแหงการ

เปนตวแทนแบบสดสวน โดยใชระบบบญชรายชอ หรอระบบคะแนนเสยงเดยวโอนได’ ดงนน

ในการเลอกตงป ค.ศ. 2004 รฐสมาชกทง 25 รฐ จงใชระบบเลอกตงแบบสดสวน

ในขณะทระบบเหลานอยในตระกลเดยวกน แตกยงแตกตางกนในบางแง มการใชระบบ

ตสบ. ใน 23 ประเทศ (ออสเตรย เบลเยยม ไซปรส สาธารณรฐเชค เดนมารก เอสโตเนย ฟนแลนด

ฝรงเศส เยอรมน กรซ ฮงการ อตาล ลตเวย ลธวเนย ลกเซมเบรก เนเธอรแลนด โปแลนด

โปรตเกส สโลวะเกย สโลวเนย สเปน สวเดน และสหราชอาณาจกร สวนมอลตา และไอรแลนด

ใชระบบ คอ. ความแตกตางเชนนเปนทคาดการณได เพราะมประเทศ 21 จาก 23 ประเทศทใช

ระบบ ตสบ. ลวน ๆ หรอเปนสวนหนงของระบบเลอกตงสภานตบญญตแหงชาต (ฝรงเศสและ

สหราชอาณาจกรเปนขอยกเวน) สวนทงสาธารณรฐไอรแลนดและมอลตา กใชระบบ คอ. สำาหรบ

กรณศกษ�: รฐสภ�ยโรป

178 179

การเลอกตงระดบชาต

ใน 23 ประเทศทใชระบบ ตสบ. นน บางประเทศใชบญชรายชอแบบปด บางประเทศใชบญช

รายชอแบบเปด ตามแตทเคยใชในการเลอกตงระดบชาต ยกเวนประเทศกรซ เชนเดยวกน

รฐสมาชกบางรฐ โดยเฉพาะทมขนาดเลก จะเลอกตงสมาชกรฐสภายโรปของตนโดยใชทงประเทศ

เปนเขตเลอกตงเดยว สวนประเทศอนจะกำาหนดเขตเลอกตงมากกวาหนงเขตในระดบตามภมภาค

กำาหนดเกณฑขนตำาสำาหรบจะไดเปนตวแทน กจะแตกตางกนออกไป มตในป ค.ศ. 2002

ใหแตละประเทศกำาหนดเกณฑคะแนนขนตำาเอง แตไดกำาหนดเพดานเกณฑคะแนนขนตำาทเปน

ทางการไวทรอยละ 5 บางประเทศเชนไซปรส ฮงการและสวเดน ใชเกณฑคะแนนขนตำาทเปน

ทางการ ในทนเชนกน สวนใหญใชตามทใชในระดบชาต (แมวาเบลเยยม ซงใชเกณฑคะแนน

ขนตำาทเปนทางการในการเลอกตงระดบชาต กลบไมใชในการเลอกตงรฐสภายโรป) ไมเพยง

แตเกณฑคะแนนขนตำาทเปนทางการเทานน หากระดบคะแนนจรงทจำาเปนสำาหรบการเขาเปน

ตวแทน หรอเกณฑคะแนนขนตำาตามธรรมชาต กแตกตางกนไปตามแตรฐสมาชกดวย สาเหต

ของการแตกตางกนเชนน มทงในเรองจำานวนผแทนทจะไดรบเลอกตงในแตละประเทศ กบเรอง

ระดบทใชในการกำาหนดเขตเลอกตง (กลาวโดยเฉพาะคอ จำานวนของผแทนทจะเลอกตงในแตละ

เขต) อตาลใชทงประเทศเปนเขตเลอกตงเพอเลอกตงผแทน 78 คน จงมเกณฑคะแนนขนตำา

ตามจรงทตำามาก คอตำากวารอยละ 1 ในขณะทสาธารณรฐไอรแลนดมเขตเลอกตง 4 เขตและ

มสมาชก 13 คน ทำาใหผสมครทไดรบเลอกตงภายใตระบบ คอ. ตองไดคะแนนเสยงในสดสวน

ทสงกวามากเพอทจะไดรบเลอกตง ในป ค.ศ. 2004 ผสมครทไดรบชยชนะในไอรแลนด ไดรบ

คะแนนเสยงระหวางรอยละ 12.9 ถง 25.9 ของคะแนนตามลำาดบความชอบแรกในเขตเลอกตง

ของตน

ในขณะทปจจบน มการระบตระกลของระบบเลอกตงรวมกนสำาหรบการเลอกตงรฐสภา

ยโรป แตกไมคอยมสญญาณการขบเคลอนใด ๆ สการผนกรวมกนทเพมขนอก ถงแมจะมกลม

พรรคการเมองเกดขนภายในรฐสภายโรป แตไมมสญญาณวาพรรคการเมองระดบชาต จะยอม

เสยบทบาทความเปนผนำาทมนยสำาคญใดๆ ใหแกพรรคการเมองทเชอมตลอดภาคพนยโรป

(pan-European parties) ดงนน จงนาจะเปนไปไดอยางยงวา การตดสนใจในรายละเอยดเกยว

กบระบบเลอกตง จะยงคงอยในมอของนกการเมองระดบชาต ทไดรบอทธพลจากผลประโยชน

ของตนและประเพณนยมในระดบชาต

การอภปรายถกเถยงกนนาจะอยทอตราการใชสทธเลอกตงรฐสภายโรปทตำามากกวา

ซงยงคงเปนความหวงใยหลกของรฐสมาชกของสหภาพยโรป ถงแมจะมการใชระบบการเปน

ตวแทนแบบสดสวน ซงโดยปกตจะเปนตระกลระบบเลอกตงทโยงกบอตราการใชสทธเลอก

ตงทสงกวาระบบอนๆ แตอตราการใชสทธเลอกตงกยงคงตำามากจนนาสงเกต ในการเลอกตง

ป ค.ศ. 2004 ประเทศ 15 ประเทศซงเปนสมาชกอยกอนการรบสมาชกเพม มอตราการใชสทธ

เลอกตงรอยละ 52.9 ประเทศ 10 ประเทศซงเปนสมาชกใหม มอตราทตำาลงไปอกคอรอยละ

40.2 ดเหมอนวาตราบใดทองครวมของผเลอกตงยงมองวาการเลอกตงรฐสภายโรปเปนเรองรอง

โดยมความกระจางแจงเพยงเลกนอยวา จะมอะไรทเปลยนแปลงไปบาง หากความเปนตวแทน

โดยการเลอกตงเปลยนไป ตราบนนอตราการใชสทธเลอกตงและความสนใจกจะยงคงตำาอย

ตอไป ระบบเลอกตงทใชอยไมถกมองเปนประเดนโตแยง และมการถกเถยงกนนอยมาก

เรองการเปลยนแปลงแกไข ดงนน ระบบเลอกตงนาจะคงอยอยางเดมตอไปในอนาคตอนใกลน

กรณศกษ�: รฐสภ�ยโรป

180 181

การเลอกตงสภาของสหพนธ/มลรฐและเขตปกครองตนเอง (Autonomous Jurisdiction)

198. สภานตบญญตของภมภาคหรอมลรฐภายในสหพนธรฐ อาจใชระบบเลอกตงเดยวกบ

สภานตบญญตแหงชาต (มความสมมาตร) อยางเชนการใชระบบ ตสบ. แบบปดในแอฟรกาใต

หรออาจใชระบบทตางกน (มความไมสมมาตร) อยางเชนในสหราชอาณาจกร ซงการเลอกตง

รฐสภาแหงสกอตแลนดและสภาแหงชาตเวลสใชระบบ สสผ. สวนการเลอกตงสภานตบญญตแหง

ชาตใชระบบ คนช. ระบบทใชสำาหรบองคกรนตบญญตของมลรฐ อาจใหความสำาคญในลำาดบตน

แกการรวมชนกลมนอยทอยภายในอาณาเขตอยางทวถง หรอแกการถวงดลผลประโยชนระหวาง

ภาคชนบทกบภาคเมอง ยงภมภาคใดมการปกครองตนเองมากขน ภมภาคนนจะมแรงกดดนให

จดแจงการเลอกตงใหเหมอนๆ กบมลรฐหรอจงหวดอนๆ นอยลง กดวยเหตทเปนการปกครอง

ตนเองนนเอง ซงมนยวาคณลกษณะและความจำาเปนของเขตปกครองน ยอมตางไปจากพนทอนๆ

การเลอกตงผมอำานาจหนาทสวนทองถน

199. ระบบเลอกตงใดๆ ทแสดงแนวสงเขปไวในหนงสอคมอเลมน อาจนำาไปใชไดในระดบองคกร

ปกครองสวนทองถนหรอเทศบาลดวย แตบอยครงกจะมขอพจารณาพเศษบางขอ ทเนองมา

แตบทบาทเฉพาะขององคกรปกครองสวนทองถน กลาวโดยเฉพาะ องคกรปกครองสวนทองถน

จะเกยวกบประเดน ‘รายละเอยดทางปฏบต’ ของชวตประจำาวนมากกวา จงมกใหความสำาคญ

ในลำาดบตนแกการเปนตวแทนทางภมศาสตร ตวอยางหนงของเรองนคอ การใชการเลอกตงทอง

ถนเปนกาวหนงในกระบวนการพฒนาประชาธปไตย (ดกรณศกษาประเทศจน)

200. ระบบเขตเดยวเบอรเดยว อาจนำาไปใชเพอใหทกคมบานมสทธมเสยงในกจการทองถน

โดยเฉพาะเมอพรรคการเมองออนแอหรอไมมอยเลย เมอเขตเหลานมขนาดเลก กมกจะเปนเนอ

หนงเดยวกนสงมาก สงนอาจมองดวาเปนสงทด แตหากตองการใหมความหลากหลายภายใน

องคกรปกครองสวนทองถน กอาจใชหลกการของเขตเลอกตงในรปของ ‘ซลกลอ’ ในกรณน

เสนแบงเขตเลอกตงจะไมใชเสนวงกลมรอบคมบานทระบได หากอยในรปของเสยวของวงกลม

จากใจกลางเมองไปจบทชานเมอง หมายความวาเขตเลอกตงหนงจะรวมทงผลงคะแนนทงใน

เขตเมองและชานเมอง และเปนการผสมผเสของชนชนทางเศรษฐกจและความเปนชาตพนธ

201. โดยเปรยบตาง เทศบาลในบางประเทศทใชระบบ ตส. สำาหรบองคกรบรหารสวนทองถน

จะใชเขตเลอกตงเขตเดยวในระบบ ตสบ. ซงสามารถสะทอนความคดเหนทางการเมองทแตก

ตางกนทงหมดในเทศบาลนนไดอยางเปนสดสวน อยางไรกตาม เพอใหเปนเชนน อาจจำาเปน

ตองมพนทเฉพาะ เพอใหผแทนของสมาคมทองถน ทไมฝกใฝอดมการณทางการเมองของพรรค

ใดพรรคหนง ใหสามารถเสนอบญชรายชอได และบางทเพอใหผสมครอสระสามารถเสนอบญช

รายชอของคนคนเดยวได

202. อาจเปนไปไดดวยเชนกน ทการเลอกระบบเลอกตงระดบทองถน อาจจะเปนสวนหนง

ของการออมชอมกบระบบสำาหรบสภานตบญญตแหงชาต ตวอยางเชน บางประเทศทเพงเปน

ประชาธปไตยอยางคองโก (บราซซาวลล) และมาล ดวยธรรมเนยมประเพณและอทธพลจาก

ฝรงเศส จงเลอกระบบเลอกตงสองรอบสำาหรบสภานตบญญตแหงชาต แตดวยความปรารถนา

ทจะรวมทกฝายและสะทอนความภกดตอชาตพนธและภมภาคไดดยงขน จงเลอกการเปนตวแทน

แบบสดสวนสำาหรบการเลอกตงเทศบาล

ระบบเลอกตง กรอบเชงสถ�บนและก�รปกครอง

กรณศกษ�: ประเทศจน

182 183

เมอประเทศจนนำา ‘ระบบความรบผดชอบตามสญญาครวเรอน’ (‘household contract

responsibility system’) มาใชในชนบทตอนปลายครสตทศวรรษท 1970 เกษตรกรกเรมผลต

เพอครอบครว การผลตถกกระจายออกไป ทำาใหคอมมนของประชาชนทเปนองคกรทเนนการ

ผลตแบบนารวมไดพนสมยไป

คณะกรรมการหมบาน (villagers’ committees – VCs) เกดขนเปนครงแรกในมณฑล

ปกครองตนเองกวางซในป ค.ศ. 1980-1981 โดยปราศจากการรเหนขององคกรปกครองสวน

ทองถน องคเหลานจดตงขนโดยแกบาน อดตผนำาจดตง และชาวบานททำางานชมชน เจตนาคอ

การแกไขความยอหยอนของระเบยบสงคม และวกฤตทางการเมองในแนวกวาง ในขณะทกอง

และทมการผลตไดหยดทำางานในระดบรากหญาไปแลว ภายในเวลาไมกเดอน เจาหนาททอง

ถนไดรายงานพฒนาการนไปยงรฐบาลกลาง และผนำาของสภาประชาชนแหงชาต (National

People’s Congress - NPC ) กไดสงเสรมการทดลองสำาหรบองคกรในรปแบบใหมน

ในป ค.ศ. 1982 ไดมการบญญตเรองคณะกรรมการหมบานไวในรฐธรรมนญ ในฐานะ

ทเปนองคกรมวลชนของการปกครองตนเองทมาจากการเลอกตง (มาตรา 111) โดยเปรยบ

ตางกบความสมพนธระหวางคอมมนกบกองหรอทมงานการผลต หนวยเมองขนาดเลก (township)

ซงเปนหนวยปกครองระดบลางสด ทรอฟนขนมาใหมนน ไมไดเปนองคกรนำาของคณะกรรมการ

หมบาน หากเปนฝายกำาหนดแนวทางเทานน ขอแตกตางอกขอหนงคอการนำาเอาการเลอกตง

โดยตรงสำาหรบผมสทธลงคะแนนทกคนมาใช ในป ค.ศ. 1987 ไดมการผานกฎหมายประกอบ

รฐธรรมนญชวคราววาดวยคณะกรรมการหมบาน ซงไดบญญตหลกการเลอกตงคณะกรรมการ

หมบานโดยตรง รวมทงกำาหนดภารกจและความรบผดชอบของคณะกรรมการหมบานไวดวย

การบงคบใชกฎหมาย รวมทงการออกกฎระเบยบทเปนรายละเอยดนน ถกปลอยใหเปนอำานาจ

หนาทในระดบจงหวดและระดบทตำากวาลงไป คณภาพของการเลอกตงและการบงคบใชในภาพ

ก�รเลอกตงคณะกรรมก�รหมบ�น: ก�วแรกของก�รเดนท�งไกล?คาเรน คอกซ

กรณศกษา: ประเทศจน รวมจงมความแตกตางกนมาก เวลาผานไปสบป ประมาณวาเพยงรอยละ 25 ของหมบานทงหมด

กวา 658,000 หมบานในประเทศจน (ตามตวเลขลาสดเมอสนป ค.ศ. 2002) ไดมประสบการณ

การเลอกตงโดยตรง เตมตามทกฎหมายกำาหนด

ในป ค.ศ. 1998 สภาประชาชนแหงชาตไดประกาศใหกฎหมายประกอบรฐธรรมนญนเปน

กฎหมายถาวร โดยไดมการแกไขและปรบปรงกระบวนการเลอกตงทบญญตไวใหชดเจนขนใน

บางประเดน รวมทงทำาใหกฎเกณฑวาดวยความโปรงใสและการควบคมคณะกรรมการหมบาน

โดยประชาชน มความรดกมขน หลายคนมองวากฎหมายถาวรฉบบน ทำาใหกระบวนการเลอก

ตงระดบหมบานมความแนนแฟนทางกฎหมายและทางการเมอง แตการบงคบใชกฎหมายอยาง

เตมทกยงคงเปนเรองททาทายอย บางทอาจจะทาทายมากยงขนกได หลงจากทนำามาตรฐาน

ทสงขนมาใช เชนการจดทำาคหาเลอกตงใหมดชดเพอความลบ และการสมครรบเลอกตงดวย

ตนเอง คณภาพของการเลอกตงยงคงแปรผนกนไปมากทวทงประเทศจน

กรรมการหมบานมวาระสามป โดยอาจจะไดรบเลอกตงใหมกวาระกไดไมจำากด

คณะกรรมการหมบานมกประกอบดวยกรรมการสามถงเจดคน คนหนงในนนทำาหนาทเปน

ประธาน และมรองประธานหนงหรอสองคน แมภารกจของคณะกรรมการการหมบานจะแตกตาง

กนบางในแตละจงหวด แตโดยทวไปกจะทำาหนาทดแลเรองการบรหารจดการทงหมดในหมบาน

ซงหมายรวมถงการบรหารงบประมาณ สาธารณปโภค การแกไขขอพพาท ความปลอดภยของ

ชมชน ความเปนระเบยบเรยบรอยและความมนคง ปญหาดานสขภาพ และการจดการธรกจ

ทองถน หมบานทใหญมกจะมลกบานมากกวา 10,000 คน หมบานทเลกกจะมเพยงหลาย

รอยคน โดยเฉลยแลวจะม 1,000-2,000 คน

คณะกรรมการหมบานจะขนตรงตอ ‘ทประชมหมบาน’ หรอ ‘สภาผแทนหมบาน’ ทประชม

หมบานจะมการประชมกนเพยงปละครงหรอสองครง สวนสภาผแทนหมบานซงประกอบดวยชาว

บานจำานวน 25-50 คนทสรรหาโดยกลมยอยตาง ๆ ของชาวบาน (Villagers’ Small Groups)

จะมบทบาทมากกวาในการตดสนใจและในการกำากบดแลคณะกรรมการหมบาน คณะกรรมการ

การเลอกตงของหมบานเปนผบรหารจดการการเลอกตงภายในหมบาน

ปจจบนมการเลอกตงระดบหมบานในมณฑลทง 31 แหง ในเขตการปกครองตนเอง

และในเทศบาล ในป ค.ศ. 2003 มณฑลฝเจยนและเหลยวหนง ทเปนสองมณฑลนำาในเรองน

ไดทำาการเลอกตงไปแลวเปนครงทแปดและครงทเจดตามลำาดบ นอกจากนกมอก 19 มณฑล

ทจดการเลอกตงไปแลวตงแตสถงหกครง มอยางนอยหนงมณฑล ทจดใหมการเลอกตงครงแรก

ลาชาถงป ค.ศ. 2000 ในประเทศจน ไมไดมการกำาหนดใหมวนเลอกตงคณะกรรมการหมบาน

วนเดยวกนทวประเทศ ในระหวางปทมณฑลกำาหนดใหเปนปเลอกตง อำาเภอและหนวยเมอง

ภายในมณฑลจะรวมกนตดสนใจเลอกวนเลอกตง สำาหรบหมบานในเขตอำานาจการปกครองของตน

184 185

การเลอกตงแตละครงกจะยดตามกรอบพนฐานเดยวกน ขนตอนแรกคอกระบวนการลงทะเบยน

ผลงคะแนน ทดำาเนนการโดยคณะกรรมการการเลอกตงของหมบาน และตองมการเตรยม

และประกาศบญชรายชอผมสทธเลอกตง 20 วนกอนการเลอกตง ผลงคะแนนอาจคดคานบญช

รายชอนนได ผมอาย 18 ปบรบรณขนไป ยกเวนผทถกตดสทธทางการเมอง มสทธเลอกตง

และสทธสมครรบการเลอกตง โดยไมคำานงถงชาตพนธ เชอชาต เพศ อาชพ พนหลงทางครอบครว

ความเชอทางศาสนา ระดบการศกษา การถอครองทรพยสน หรอระยะเวลาทอาศยอยในชมชน

นน ความทาทายทสำาคญคอ ผลงคะแนนจำานวนมาก ทมชออยในทะเบยนบานใน ‘บานเกด’

ของตน ทวาอาศยและทำางานอยในทหางไกลออกไป ซงมกจะเปนในเขตเมองสำาคญ จงเปนการ

ยากหรอเปนไปไมไดเลย ทพวกเขาจะกลบมายงหมบานของตนในวนเลอกตง และในขณะเดยวกน

พวกเขากไมสามารถออกไปเลอกตงในเมองทพวกเขาทำางานหรออาศยอย ดงนน ในทางความ

เปนจรง พวกเขาไมสามารถใชสทธในการลงคะแนนได

เมอมการจดทำาบญชรายชอผมสทธเลอกตงแลว กจะเปดใหชาวบานลงสมครรบเลอก

ตงโดยตรง ในเกอบทกมณฑล มขอกำาหนดวาจะตองมผสมครเกนกวาทนงสำาหรบประธาน

รองประธาน และกรรมการธรรมดา อยางนอยหนงคน ไมกปมาน ในบางมณฑล มการจดการ

รบสมครผานชาวบานทมาประชมหมบานหรอประชมกลมยอยของชาวบาน ในขณะทพฒนาการ

ลาสดในบางมณฑลคอไมมการรบสมครกอนการเลอกตง ในพนทเหลาน ผลงคะแนนจะไดรบ

กระดาษเปลา หรอไมกบตรเลอกตงเปลา ทมเพยงแตการระบตำาแหนงตางๆ อยเหนอชอง

ทวางไว หากการเลอกตงไมสามารถทำาใหไดมาซงคณะกรรมการหมบานใหม หรอไดไมครบ

ทกตำาแหนง ในทางปฏบตกจะถอวาการเลอกตงนนเปนการเลอกตงรอบแรก และตอมาจะ

มการเลอกตงรอบตดเชอก

การเลอกตงรอบสดทายตองเปนการเลอกตงโดยตรง ในเกอบทกมณฑล มการบงคบ

ใหใชการลงคะแนนลบ และคหาเลอกตง (หรอหอง) การลงคะแนนมสามรปแบบดวยกน ไดแก

(ก) การลงคะแนนแบบมวลชน ซงผลงคะแนนทกคนไปยงทลงคะแนนกลางทมเพยงแหงเดยว

ในชวงเชา ลงคะแนน และยงคงอยในบรเวณนนจนกวาการนบคะแนนจะเสรจสน (ข) การลง

คะแนนทละคนตลอดวนเลอกตง และ (ค) การลงคะแนนแทนหรอลงคะแนนนอกเขต หรอหบ

บตรสญจร (roving boxes) มณฑลเกอบทงหมดใชการลงคะแนนแบบมวลชน บตรเลอกตงทใช

จะแสดงชอผสมครเรยงอยใตชอตำาแหนงทผนนลงสมครรบเลอกตง ผลงคะแนนลงคะแนนโดย

ทำาเครองหมายบนชอของผสมครทตนตองการเลอก โดยอาจเลอกผสมครไดเทาทมตำาแหนง

ใหเลอก (ประธานหนงคน รองประธานหนงหรอสองคน และกรรมการหมบานอกจำานวนหนง)

การเลอกตงจะเปนผลกตอเมอมผมาลงคะแนนเกนกงหนงของผมสทธเลอกตง และผชนะได

รบคะแนนเสยงรอยละ 50 บวก 1 ขนไป หากไมมใครไดรบเสยงขางมากเดดขาด จะตองจด

ใหมการเลอกตงรอบตดเชอกภายในสามวน ในรอบตดเชอกน ผสมครตองการเพยงรอยละ 33

ของคะแนนเสยงทงหมด ผชนะการเลอกตงกจะเขาดำารงตำาแหนงในทนท

การเลอกตงในระดบหมบานมความสำาคญในแงทวา กฎหมายเลอกตงบญญตปทสถานพนฐาน

ของกระบวนการประชาธปไตย ประกอบดวย การลงคะแนนลบ การเลอกตงโดยตรง และการม

ผสมครหลายคน (แมวาจำานวนผสมครจะมจำากดมาก) การเลอกตงอนๆ ในจนยงไมไดนำาปทส

ถานเหลานไปใช ความกาวหนาเกยวกบการเลอกตงคณะกรรมการหมบาน ทำาใหเกดความหวง

วาจะมการการเลอกตงโดยตรงหรอไมและเมอไร จากระดบหมบาน ขนไปสหนวยเมอง อำาเภอ

หรอแมกระทงการปกครองระดบสง การเลอกตงคณะกรรมการหมบานแตละครงนน ชวยสราง

ขดความสามารถของทองถนในการจดการการเลอกตงดวย

การประเมนนยสำาคญของการเลอกตงในหมบานของจน จะเกยวของไมนอยทเดยว

กบคำาถามทวา ‘ประชาธปไตยแบบจำากด’ เชนน อาจนำาไปสประชาธปไตยทแทจรงไดหรอไม

มหลายวธทจะประเมนวาการเลอกตงเปนประชาธปไตยมากนอยเพยงใด เกณฑสากลสามขอ

ของการเลอกตง วาเปนไปอยางเสร เทยงธรรม และมความหมายนน เปนเกณฑอางองทเหมาะ

สม การเลอกตงสมาชกสภาแหงชาตและสมาชกสภาทองถนของจน ยงไมเปนไปตามมาตรฐาน

ดานความเสรและเทยงธรรม และมหลายกรณทผนำาหมบานซงมาจากการเลอกตง ไมมอำานาจ

หนาทเทากบฝายเลขานการพรรคคอมมวนสตจน อยางไรกตาม เพยงเพราะวาการเลอกตงใน

หมบานยงไมเสรและไมเทยงธรรมอยางเตมท และคณะกรรมการหมบานบางแหงยงไมมอำานาจ

หนาทอยางบรบรณนน ยงไมเพยงพอทจะสรปวา การเลอกตงคณะกรรมการหมบานจะไมเสร

ไมเทยงธรรม หรอไมมความหมายโดยสนเชง ประเมนการเลอกตงนน ไมควรเปนการเทยบกบ

มาตรฐานสมบรณ หากควรมองการเลอกตงเปนหมดหมาย บนเสนทางทตอเนองของประชาธปไตย

การเลอกตงคณะกรรมการหมบานไดกอใหเกดคลนลมทางการเมอง ในการเลอกตง

สาขาของพรรคคอมมวนสตในบางกรณ มการชวนเชญชาวบานธรรมดาใหมาลงคะแนนไววางใจ

อกทงมการทดลองใชการเลอกตงคณะผบรหารของหนวยเมองอยบาง ในขณะนดเหมอนวา

กระบวนการประชาธปไตยของจน ตองการใหการตดสนใจทางการเมองระดบสง ไดรบฟงเสยง

สะทอนจากระดบรากหญา หลงจากทไดมการพฒนาการเลอกตงโดยตรงในระดบหมบานมากวา

สองทศวรรษแลว ดเหมอนวาการเลอกตงในระดบการปกครองทสงขน จะมความเปนไปไดทาง

ดานเทคนค แตประเดนกคอ จะมการเปลยนแปลงเพมเตมไปในทศทางประชาธปไตยหรอไมและ

อยางไร

กรณศกษ�: ประเทศจน

186 187

บตรเลอกตงระดบหมบานในประเทศจน

203. การอภปรายถกเถยงกนระหวางผนยมระบอบรฐสภาและระบอบประธานาธบดทบญญตใน

รฐธรรมนญนน มผลตอการอภปรายในทำานองเดยวกนสำาหรบโครงสรางของการปกครองทอง

ถนดวย ผวาการมณฑลหรอนายกเทศมนตรทมาจากการเลอกตงโดยตรงและเปนหวหนาฝาย

บรหาร ทแยกจากองคกรนตบญญตทองถนทมาจากการเลอกตงเชนกนนน เรมเปนทนยมกน

มากขนทวโลก โดยจะนยมมากกวาการทผมอำานาจหนาทซงมาจากการเลอกตง จะมโครงสราง

ในรปของคณะกรรมการคณะตาง ๆ ทรบผดชอบโดยตรงในการใหบรการ โดยหลกการแลว พสย

ของระบบการเลอกตงผวาการมณฑลหรอนายกเทศมนตร มกจะคลายคลงกบพสยของระบบ

การเลอกตงประธานาธบดโดยตรง และอาจมความคลายคลงเชนกน เมอพจารณาถงประเดน

ทเกยวกบความสมพนธระหวางระบบเลอกตง กบความสมพนธระหวางฝายนตบญญต-ฝาย

บรหารในระดบทองถน

ระบบเลอกตงกบพรรคการเมอง

204. ระบบเลอกตงทแตกตางกน นาจะสงเสรมใหเกดการจดองคกรของพรรคการเมองและระบบ

พรรคการเมองทแตกตางกนดวย ในขณะทเปนเรองสำาคญสำาหรบระบบพรรคการเมองทจะม

ความเปนตวแทนใหมากทสด ผเชยวชาญสวนใหญสนบสนนการพฒนาพรรคการเมองบนพน

ฐานของคานยมและอดมการณทางการเมองทกวาง และบนพนฐานของแนวนโยบายทจำาเพาะ

มากกวาบนพนฐานความใสใจในเรองชาตพนธ เชอชาต หรอภมภาคทแคบ พรรคการเมองทม

พนฐานบนการตดขามกลมตาง ๆ อยางกวางขวาง นาจะสะทอนความคดเหนระดบชาตไดดกวา

พรรคทมพนฐานหลกบนความใสใจแบบแบงฝายแบงนกาย หรอแบงภมภาค

205. ระบบการเมองแบบรวมศนยมากๆ ทใชระบบ ตสบ. แบบปด นาจะเปนไปไดมากทสดท

จะสนบสนนองคกรพรรคการเมองทเขมแขง ในทางกลบกน ระบบทกระจายตว และมเขตเลอก

ตงเปนฐาน เชนระบบ คนช. อาจจะมผลตรงกนขาม อยางไรกตาม ยงมตวแปรการเลอกตงอน

ๆ อกหลายตว ทสามารถนำามาใชเพอใหเกดผลตอการพฒนาระบบพรรคการเมอง ตวอยางเชน

ในประเทศประชาธปไตยใหมอยางรสเซยและอนโดนเซย มความพยายามทจะจดรปการพฒนา

ระบบพรรคทยงเปนหนอออน โดยจดใหมแรงจงใจเชงสถาบน สำาหรบการกอตงพรรคการเมอง

ระดบชาตมากกวาระดบภมภาค (ดกรณศกษาของประเทศอนโดนเซย) สำาหรบประเทศอนเชน

เอกวาดอร และปาปวนวกน มการใชการลงทะเบยนพรรคการเมองและขอกำาหนดการหาทน

เพอบรรลจดประสงคเดยวกน การเขาถงเงนทนจากภาครฐและ/หรอภาคธรกจ เปนประเดน

สำาคญทตดขามการออกแบบระบบเลอกตง และมกจะเปนขอจำากดขอใหญทสดขอเดยว ตอการ

เกดพรรคการเมองใหมทใชงานได

การเลอกใชระบบเลอกตงยอมมผลตอการทพรรคการเมองจะพฒนาไปฉนใด ระบบพรรคการเมอง

ทมอยแลวยอมมผลตอการเลอกใชระบบเลอกตงฉนนน พรรคการเมองทมอย ไมนาจะสนบสนน

การเปลยนแปลงทนาจะทำาใหพวกเขาตองเสยเปรยบอยางมาก หรอการเปลยนแปลงทเปดโอกาส

ระบบเลอกตง: กรอบเชงสถ�บนและก�รปกครอง

188 189

ใหเกดพรรคการเมองใหมเขาสระบบพรรคการเมอง เพอทจะมาเปนคแขงของตน ถาไมมความ

จำาเปนบงคบทางการเมองจรง ๆ ดงนน พสยของทางเลอกสำาหรบการเปลยนแปลงระบบเลอก

ตง อาจจะมอยางจำากดในทางปฏบต

206. ระบบเลอกตงชนดตาง ๆ กอใหเกดผลความแตกตางเกยวกบความสมพนธระหวางผสมคร

รบเลอกตงและผทสนบสนนพวกเขา โดยทวไป ระบบเลอกตงแบบเขตเดยวเบอรเดยว อยางเชน

สวนใหญของระบบคะแนนนำา/เสยงขางมากนน ถกมองวาสงเสรมใหผสมครแตละคนถอวาตน

เปนตวแทนของพนททางภมศาสตรหนงใด และตองรกษาผลประโยชนของผมสทธเลอกตงใน

ทองถนนน โดยเปรยบตาง ระบบเลอกตงแบบเขตเดยวหลายเบอร อยางเชนสวนใหญของระบบ

การเปนตวแทนแบบสดสวน นาจะทำาใหไดผแทน ซงกอนอนจะภกดตอพรรคของตนในประเดน

ระดบชาต ทงสองระบบมขอดในตวของมนเอง ซงเปนเหตผลหนงททำาใหระบบเลอกตงแบบ

ผสม ทรวมเอาทงผแทนระดบทองถนและผแทนระดบชาตนน กำาลงไดรบความนยมมากยงขน

207. ประเดนเรองสภาพพรอมรบผด มกจะถกหยบยกขนมาในการอภปรายเรองพรรคการเมอง

และระบบเลอกตง โดยเฉพาะในสวนทเกยวกบสมาชกทไดรบเลอกตงแตละคน ความสมพนธ

ระหวางผเลอกตง ผทไดรบเลอกตง กบพรรคการเมองนน จะไดรบผลกระทบไมเพยงแตจาก

ระบบเลอกตงเทานน หากไดรบจากขอกำาหนดของกรอบกฎหมายทางการเมองดวย เชน ขอ

จำากดดานวาระการตำารงตำาแหนง ขอกำาหนดวาดวยความสมพนธระหวางพรรคการเมองกบ

สมาชกพรรคซงเปนผแทนราษฎรดวย หรอขอกำาหนดทหามไมใหสมาชกผไดรบเลอกตงเปลยน

พรรคไดโดยไมลาออกจากองคกรนตบญญต

208. เสรภาพของผลงคะแนนในการทจะเลอกผสมครมากกวาเลอกพรรคการเมอง กเปนอกแง

มมหนงของสภาพพรอมรบผด ในชวงไมกปทผานมาม จงมหลายประเทศทนำาการลงคะแนนทม

ลกษณะของการใหผสมครเปนศนยกลางมากขนมาใชในระบบเลอกตงของตน เชนการใชบญช

รายชอแบบเปดในระบบ ตสบ. เปนตน

ทางเลอกสำาหรบประชาธปไตยทางตรง

209. คมอฉบบนครอบคลมประเดนการออกแบบระบบเลอกตงสำาหรบการเลอกตงผแทนในทก

ระดบ อยางไรกด เมอพจารณาถงเรองสภาพพรอมรบผด กอาจจะตองการกรอบการพจารณา

ทกวางขน ซงรวมถงบทบาทของสถาบนประชาธปไตยโดยตรง การลงประชามตเปนทนยมกน

มากขนทวโลก ประเทศสวตเซอรแลนดมประวตการใชการรเรมของพลเมองมาอยางยาวนาน ซง

เปนกระบวนการทเออใหกลมพลเมองทำาขอเสนอทางนตบญญต เพอใหสาธารณชนลงคะแนน

ขณะทประเทศเวเนซเอลา เปนประเทศเดยวทเปดใหลงคะแนนถอดถอนประธานาธบดทไดรบการ

เลอกตงโดยตรงได ในระบอบประธานาธบดบางแหงและในหลายมลรฐของสหรฐอเมรกา มการลง

คะแนนถอดถอนผทำาหนาทนตบญญต และ/หรอผดำารงตำาแหนงในระดบทองถนและภมภาคได

5บทท 5บทท 5

190 191

210. ในประเทศใดกตาม ความสามารถในการขนสงและจดกำาลงบำารง และการมทรพยากรบคคล

ทมทกษะ รวมทงงบประมาณทมนน อาจเปนขอจำากดของทางเลอกทมสำาหรบการเลอกระบบ

เลอกตง แมในกรณทมเงนทนจากผบรจาค แตประเดนความยงยนระยะยาวของระบบเลอกตง

ทเลอก กยงมความสำาคญอย

อยางไรกตาม ไมไดหมายความวาระบบเลอกตงทงายทสดและถกทสด จะเปนระบบทดทสด

เสมอไป ระบบทถกอาจเปนการประหยดแบบผดๆ เพราะถาระบบเลอกตงนนลมเหลว กจะ

สงผลกระทบดานลบตอระบบการเมองทงหมดของประเทศ รวมทงความมนคงของประชาธปไตย

ในประเทศนนดวย

ไมวาจะเลอกระบบเลอกตงใดกตาม กจะมผลสบเนองดานการจดการไดในพสยทกวาง รวมทง

ผลทจะกลาวถงตอไปน

211. การกำาหนดเขตเลอกตง ระบบเลอกตงแบบเขตเดยวเบอรเดยวใดๆ ตองการกระบวนการท

ใชเวลามากและทรพยากรสงสำาหรบการปกปนเขตเลอกตงทมขนาดคอนขางเลก วธการทใชใน

การปกปนนน จะขนอยกบประเดนตาง ๆ เชนจำานวนประชากร ความเหนยวแนนของประชากร

‘ผลประโยชนรวมของชมชน’ และพนทตดตอกน เปนตน นอกจากน นอยครงทการกำาหนด

เขตเลอกตงจะทำาครงเดยวเสรจ หากตองมการปรบเปลยนอยางสมำาเสมอ เมอมการเปลยน

โดยคำานงถงการเปลยนแปลงของประชากร ระบบ คนช. (FPTP) ระบบ คล. (AV) และระบบ

ลสร. (TRS) ทำาใหเกดปญหาการบรหารจดการดานนมากทสด สวนระบบ คพ. (BV) ระบบ คพพ.

(PBV) ระบบ คอม. (SNTV) ระบบ คจ. (LV) และระบบ คอ. (STV) ลวนตองการใหมการปกปน

เขตเลอกตงเชนกน แตกจดการไดงายกวาบาง เนองจากเปนเขตเดยวหลายเบอร ซงมจำานวน

เขตนอยกวาและพนทกวางกวา สวนการกำาหนดเขตเลอกตงสำาหรบองคประกอบของระบบผสม

กเปนเรองทาทายเชนกน

5. นยด�นค�ใชจ�ยและ ด�นก�รจดก�รของระบบ เลอกตง

192 193

212. เมอใชเขตเดยวหลายเบอร มความเปนไปไดทจะหลกเลยงการทตองปรบเปลยนเสนเขตแดน

โดยการเปลยนจำานวนของผแทนทตองเลอกตงในแตละเขตเลอกตง วธนมประโยชนทเดยว

ในกรณทใชเขตซงมอยแลว เชนจงหวดเปนเขตเลอกตง ระบบ ตสบ. (List PR) เปนระบบ

ทประหยดและสะดวกทสดในการบรหารจดการ เนองจากถาไมใชประเทศเปนเขตเลอกตง

เขตเดยว ซงไมตองมการปกปนเขตเลอกตงแตอยางใด กจะใชเขตเดยวหลายเบอรอนเปนเขตใหญ

ทปรบใหสอดคลองกบเขตจงหวดหรอมลรฐซงมอยแลว เมอไมนานมาน การเลอกตงทสนบสนน

โดยองคการสหประชาชาตในเซยรรา ลโอน ในป ค.ศ. 1996 ในไลบเรย ในปค.ศ. 1997 และ

ในคอซอวอ ในป ค.ศ. 2001 นน ลวนใชระบบ ตสบ. ระดบชาต (national List PR) เหตผล

สวนหนงคอการพลดถนของผคน และการขาดขอมลสำามโนประชากรทถกตอง ทำาใหเจาหนาท

การเลอกตงไมมขอมลประชากรทจำาเปนตอการแบงเขตเลอกตงทเลกกวาได

213. การลงทะเบยนผลงคะแนน การลงทะเบยนผลงคะแนน เปนสวนของการจดการการเลอก

ตงทยงยากซบซอนและมปญหาโตเถยงกนมากทสด และมกประสบความสำาเรจนอยทสดดวย

โดยธรรมชาตของการลงทะเบยนแลว จะเกยวของกบการรวบรวมขอมลจำาเพาะ โดยใชแบบ

ฟอรมมาตรฐาน จากผลงคะแนนจำานวนมาก แลวจดการและแจกจายขอมลเหลาน ในรปแบบ

ทอาจนำาไปใชในยามเลอกตงได ยงไปกวานน ยงตองใหมนใจวา ผมสทธเลอกตงเทานนทจะ

เขาสกระบวนการเลอกตง โดยปองกนไมใหมการลงคะแนนหลายครง การสวมสทธ หรอการก

ระทำาในทำานองเดยวกน ความออนไหวทางการเมองในเรองน และความยากลำาบากของภารกจ

เอง มกทำาใหการลงทะเบยนผลงคะแนน เปนสวนทแพงและใชเวลามากทสด ในบรรดากระบวน

การเลอกตงทงปวง

214. ขอกำาหนดในการลงทะเบยนผลงคะแนน ไดรบอทธพลจากการออกแบบระบบเลอกตง

ระบบทใชเขตเดยวเบอรเดยวมกตองการใหผลงคะแนนแตละคน ลงทะเบยนภายในขอบเขต

ของเขตเลอกตงทระบ ซงหมายความวาระบบ คนช. (FPTP) ระบบ คล. (AV) ระบบ ลสร.

(TRS) และระบบการนบแบบบอรดา (ในกรณทใชเขตเดยวเบอรเดยว) เปนระบบทสนเปลอง

และใชเวลาในการจดการลงทะเบยนมากทสด รวมไประบบคขนาน และระบบ สสผ. (MMP) ทม

องคประกอบแบบเขตเดยวเบอรเดยวดวย การมจำานวนเขตเลอกตงนอยลง ในกรณของระบบ

คพ. (BV) ระบบ คพพ. (PBV) ระบบ คอม. (SNTV) ระบบ คอ. (STV) ทำาใหกระบวนการงาย

ยงขน ในขณะทระบบทใชเขตเลอกตงขนาดใหญ อยาง ตสบ. (List PR) จะมความยงยากซบ

ซอนนอยสด การจดการลงทะเบยนสำาหรบการลงคะแนนนอกอาณาจกรอาจจะยงยากเปนพเศษ

ความเรยบงายของระบบ ตสบ. ในบรบทน เปนสวนหนงของปจจยททำาใหมการใชระบบ

นสำาหรบการเลอกตงในชวงเปลยนผานทสำาคญในบางครง เชนการเลอกตงทเปนประชาธปไตย

เปนครงแรกในแอฟรกาใตในป ค.ศ.1994 อยางไรกตาม ควรจะเนนวา การแปรเปลยนระบบ

เลอกตง มผลกระทบเพยงเลกนอยตอคาใชจายทมกสงมากๆ ในการลงทะเบยนผลงคะแนน

215. การออกแบบและการผลตบตรเลอกตง บตรเลอกตงควรจะเปนบตรทเปนมตรมากทสด

สำาหรบผลงคะแนนทกคน เพอหวงการมสวนรวมมากทสด และเพอลดจำานวนบตรทใชไมไดและ

‘บตรเสย’ บตรทเขาใจงายมกจะมสญลกษณของพรรคการเมองและผสมคร รปถาย และสสน

ตวอยางของบตรเลอกตงทนาสนใจ แสดงไวหลายตวอยางในคมอเลมน บตรเลอกตงสำาหรบ

ระบบ คนช. และระบบ คล. มกจะจดพมพไดงายทสด และในเกอบทกกรณ จะมจำานวนรายชอ

ไมคอยมาก บตรเลอกตงในระบบ ลสร. กดงายเหมอนกน แตในหลายกรณ ตองจดพมพบตร

เลอกตงใหมสำาหรบการลงคะแนนรอบสอง ซงทำาใหตองเสยคาใชจายเพมขนเปนสองเทา โดย

จะตองเผอเวลาใหพอ สำาหรบการพมพบตรเลอกตงทสองดวย ระบบคขนาน และระบบ สสผ.

มกตองการการจดพมพบตรเลอกตงอยางนอยสองใบ สำาหรบการเลอกตงวนเดยวกน และการ

ใชระบบเลอกตงทแตกตางกนสอง (หรอหลาย) ระบบ มนยทางการขนสงและจดกำาลงบำารง

สำาหรบการฝกอบรมเจาหนาทเลอกตง และการใหความรเรองวธการลงคะแนน บตรเลอกตง

ทใชในระบบ คอม. ระบบ คพ. ระบบการนบแบบบอรดา และระบบ คอ. นน มความซบซอน

กวาบตรทใชในระบบ คนช. เนองจากมจำานวนผสมครมากกวา ซงจะทำาใหมสญลกษณและรป

มากกวา (ถามการใชรป) สวนบตรเลอกตงระบบ ตสบ. (List PR) อาจจะมความซบซอนไดทง

นอยและมาก บตรเลอกตงอาจจะซบซอนนอยมากในระบบ ตสบ. แบบปด หรอซบซอนมากท

เดยวในระบบ ตสบ. แบบเสร ดงทใชในสวตเซอรแลนด

216. การใหการศกษาผลงคะแนน เปนทชดเจนวา ธรรมชาตและความจำาเปนของการใหการ

ศกษาผลงคะแนนจะตางกนอยางมากตามสภาพทางสงคมทตางกน แตในเรองการใหการศกษา

ผลงคะแนน วาจะใชบตรเลอกตงอยางไร กจะมความแตกตางทระบไดในบรรดาระบบเลอกตง

ทตางกน หลกการของการลงคะแนนในระบบตามลำาดบความชอบ อยางเชน คล. คอ. หรอการ

นบแบบบอรดา มความซบซอนทเดยว และถานำามาใชเปนครงแรก จะตองมการใหการศกษา

แกผลงคะแนนในเรองน โดยเฉพาะอยางยง ถาผลงคะแนนจะตองเขยนหมายเลขใหแกผสมคร

ทกคนตามลำาดบความชอบ อยางเชนกรณของออสเตรเลย การใชระบบเลอกตงแบบผสมทม

ผใชเพมขนเรอยๆ โดยหลายระบบใหบตรเลอกตงสองใบแกผลงคะแนนนน สรางความยงยาก

เพมขนแกผลงคะแนนดวย โดยเปรยบตาง หลกการของระบบคะแนนเสยงเดยวอยางเชน คนช.

(FPTP) คพพ. (PBV) และ คอม. (SNTV) นน เขาใจไดงายมาก ระบบทเหลออยกลางๆ ระหวาง

กรณสดโตงทงสองน (ดตารางท 8)

217. จำานวนวนเลอกตง ระบบ คนช. (FPTP) คล. (AV) คพ. (BV) คอม. (SNTV) ตสบ. (List

PR) การนบคะแนนแบบบอรดา และ คอ. (STV) รวมถงระบบคขนาน และ สสผ. (MMP)

นน ตองการวนเลอกตงเพยงวนเดยว สวนระบบ ลสร. จะสนเปลองและยากตอการจดการ

มากกวา เพราะมกตองดำาเนนกระบวนการเลอกตงทงหมดภายหลงรอบแรกซำาอกครง ภายใน

หนงหรอสองสปดาห

นยด�นค�ใชจ�ยและด�นก�รจดก�รของระบบเลอกตง

194 195

218. การเลอกตงซอม หากมตำาแหนงวางลงระหวางการเลอกตงทวไป ระบบ ตสบ. (List PR)

สามารถเลอนผสมครคนถดไปเพอมาแทนทไดโดยงาย จงไมตองจดการเลอกตงใหม อยางไร

กตาม ระบบคะแนนนำา/เสยงขางมากมกจะกำาหนดใหมการเลอกตงซอมเพอแทนตำาแหนงทวาง

เมอใชระบบอนๆ อาจจะใชวธใดวธหนงดงกลาวขางตน เชน ระบบ คอ. (STV) ของไอรแลนด

มการจดการเลอกตงซอมสำาหรบตำาแหนงวางในองคกรนตบญญต แตออสเตรเลยไมดำาเนนการ

เชนนนสำาหรบตำาแหนงทวางในวฒสภา มความเปนไปไดทจะหลกเลยงการเลอกตงซอม โดยการ

เลอกผแทนสำารองไวในคราวเดยวกบการเลอกตงผแทนปกต ดงเชนในโบลเวย

การเลอกตงซอม เปนการเลอกตงทเลกกวาการเลอกตงทวไป จงสนเปลองงบประมาณ

นอยกวา แตในบางประเทศ การเลอกตงซอมกยงเปนภาระทางงบประมาณทมนยสำาคญ บาง

ครง กปลอยใหตำาแหนงวางไวเปนเวลานาน เพราะยงไมพรอมจดการเลอกตงซอม ปญหานเปน

ปญหาสำาคญในบางประเทศแถบใตของแอฟรกา ทซงการระบาดของโรคภมคมกนบกพรอง(เอช

ไอว เอดส) มกทำาใหมตำาแหนงวางลงมากมาย ในระหวางการเลอกตงทวไป

ในบางสถานการณ การเลอกตงซอมอาจมผลกระทบทางการเมอง ทสำาคญมากไปกวา

แคการเลอกคนมาแทนตำาแหนงทวางลงเทานน และมกมองวาเปนการทดสอบสมรรถนะของ

รฐบาล เมออยมาถงครงวาระดวย นอกจากนหากตองเลอกคนมาแทนตำาแหนงทวางลงหลาย

ตำาแหนงในระหวางวาระของรฐสภา กอาจนำาไปสการเปลยนแปลงในสวนประกอบขององคกร

นตบญญต และทำาใหฐานอำานาจของรฐบาลพลอยเปลยนไดดวย

219. การนบคะแนน การนบคะแนนทำาไดงายทสดในระบบ คนช. (FPTP) คอม. (SNTV) และ

ตสบ. แบบปดธรรมดา(closed-list PR) เนองจากตองการยอดคะแนนรวมเพยงยอดเดยวจาก

พรรคการเมองแตละพรรค หรอผสมครแตละคน เพอแสดงผลการเลอกตง ในระบบ คพ. (BV)

และ คจ. (LV) นน เจาหนาทตองนบคะแนนเสยงจำานวนหนงจากบตรเลอกตงหนงใบ สวนระบบ

คขนาน และ สสผ. (MMP) นน มกตองนบคะแนนจากบตรเลอกตงสองแบบ ในขณะทระบบ คล.

(AV) การนบแบบบอรดา (BC) และ คอ. (STV) ในฐานะทเปนระบบตามลำาดบความชอบนน

ตองระบหมายเลขลงบนบตร และการนบจะยงยากขนไปอก

ตารางท 8 นยดานคาใชจายและดานการจดการทอาจเกดขนของระบบเลอกตง 12 ระบบ

ไขรหส: = คาใชจายตำาและไมยงยากซบซอน = คาใชจายและความยงยากซบซอนระดบปานกลาง = คาใชจายสงและยงยากซบซอนมาก

220. ความยงยน ระบบเลอกตงใด มความกดดนตอความสามารถในการบรหารจดการของประเทศสกเพยงใดนน จะถกกำาหนดในเบองตนโดยประวตศาสตร บรบท ประสบการณและทรพยากร อยางไรกตาม ตารางท 8 ยงพอใชเปนแนวไดบาง สำาหรบคาใชจายทอาจเกดขนของระบบเลอกตงตางๆ หากมองคราวๆ จะเหนวาระบบ ตสบ. (List PR) โดยเฉพาะแบบปดทใชประเทศเปนเขตเลอกตง (national closed-list) นน ไดคะแนนด ในเรองคาใชจายตำาและตองการทรพยากรในการจดการนอย สวนระบบ คพพ. (PBV) กเชนเดยวกน ถดไปคอระบบ คอม. (SNTV) และ คจ. (LV) ตามดวยระบบ คพ. (BV) และ คนช. (FPTP) ไปจนถงระบบ คล.(AV) คอ. (STV) คขนาน (Parallel) การนบแบบบอรดา (BC) และ สสผ. (MMP) ระบบทนาจะสรางความกดดนตอความสามารถในการบรหารจดการของประเทศมากทสด คอระบบการเลอกตงสองรอบ (Two-Round System) นนเอง

นยด�นค�ใชจ�ยและด�นก�รจดก�รของระบบเลอกตง

ก�รปกปนเขตเลอกตง

ก�รลงทะเบยนผลงคะแนน

ก�รออกแบบและผลตบตรเลอกตง

จำ�นวนวนเลอกตง

ก�รเลอกตงซอม

ก�รนบคะแนน

ก�รใหก�รศกษ� ผลงคะแนน

คนช. (FPTP)

คพ. (BV)

ลสร. (TRS)

คล. (AV)

คพพ. (PBV)

ตสบ. (List PR)

คอ. (STV)

คขนาน. (Parallel)

สสผ. (MMP)

การนบแบบ บอรดา (BC)

คอม. (SNTV)

คจ. (LV)

6บทท 6บทท 6221. ขอสรปทชดเจนทสดขอหนงทไดจากการศกษาเปรยบเทยบระบบเลอกตง กมเพยงวา

พสยทจะเลอกและบรรดาตวเลอกกมอรรถประโยชนของมน บอยครง ผออกแบบและผยกราง

กรอบของรฐธรรมนญ รวมทงกรอบทางการเมองและการเลอกตง จะเลอกระบบเลอกตงทตน

รจกดทสด และบอยครงในประเทศประชาธปไตยใหม กจะเลอกระบบของอดตเจาอาณานคม

ในกรณทเคยเปนอาณานคม มากกวาทจะศกษาสำารวจทางเลอกตางๆ อยางถวนถ ในบางกรณ

องคประกอบของขอตกลงสนตภาพ หรอการกดดนจากภายนอกประเทศ กมาจำากดทางเลอกทมอย

จดประสงคหลกของคมอเลมนคอการใหความรบางประการ เพอใหเกดการตดสนใจอยาง

รเทาทน (informed) คมอนไมตองการเรยกรองการเปลยนแปลงขนานใหญในระบบเลอกตงทใช

อย อนทจรง ประสบการณเปรยบเทยบของการปฏรปการเลอกตงจนถงปจจบน ชแนะวาการ

ปฏรปพอประมาณ โดยตอยอดจากสวนทดอยแลวของระบบทมอย มกจะเปนทางเลอกทดกวา

การกระโจนสระบบทใหมเอยมและไมเปนทคนเคย

222. เราเรยนรจากประสบการณของผอนไดมาก ตวอยางเชน ประเทศทใชระบบ คนช. (FPTP)

และประสงคจะเคลอนตวสระบบทเปนสดสวนมากขน แตในขณะเดยวกนกยงอยากคงความเชอม

โยงทางภมศาสตรกบผเลอกตงในเขตไวนน กควรจะพจารณาประสบการณของนวซแลนด ท

นำาระบบ สสผ. (MMP) มาใชเมอป ค.ศ. 1993 หรอประสบการณของเลโซโทในป ค.ศ. 2002

ในทำานองเดยวกน ประเทศทตองการคงระบบเขตเดยวเบอรเดยวไว แตอยากสงเสรมใหมการ

รอมชอมและประนประนอมระหวางคนกลมตางๆ กอาจจะประเมนประสบการณการใชระบบ

คล. (AV) ในประเทศแถบโอเชยเนย (โดยเฉพาะฟจ หรอปาปวนวกน) หรอประเทศใดทม

ความแตกแยกมาก ๆ และตองการเปลยนผานสประชาธปไตย กขอแนะนำาใหพจารณา ทงกรณ

แอฟรกาใตทรฐบาลมการแบงปนอำานาจระหวางหลายชาตพนธ ซงเอออำานวยโดยระบบเลอก

ตงแบบ ตสบ. (List PR) และกรณไอรแลนด ซงสภานตบญญตมประวตศาสตรทยงยากกวานน

6. ขอแนะนำ�สำ�หรบผออกแบบ ระบบเลอกตง

196 197

จากการทไดนำาระบบ คอ. (STV) มาใช ในประการสดทาย ประเทศทประสงคเพยงจะลดคาใช

จายและการขาดเสถยรภาพอนเนองมาแตการใชระบบ ลสร. (TRS) เพอเลอกตงประธานาธบด

นน กอาจจะพจารณาระบบ คล. (AV) เหมอนทใชในประเทศสาธารณรฐไอรแลนด ในกรณเหลา

นทงหมด การเลอกระบบเลอกตงไดมผลกระทบทชดเจนตอการเมองของประเทศนนๆ

223. แนวสงเขปตอไปน เปนการสรปขอแนะนำาของหนงสอคมอเลมน

ทำาใหงายและชดเจน

224. การออกแบบระบบเลอกตงทมประสทธผลและยงยนนน นาจะเปนทเขาใจไดงายกวา สำาหรบ

ผลงคะแนนและนกการเมอง ความยงยากซบซอนทมมากเกนไป อาจนำาไปสความเขาใจผด

ผลสบเนองทไมไดตงใจใหม และความไมเชอใจของผลงคะแนนทมตอผลการเลอกตง

อยากลวนวตกรรม

225. ระบบเลอกตงเอง ทใชกนอยในโลกปจจบนและประสบความสำาเรจหลายระบบ กเสนอ

แนวทางทเปนนวตกรรมตอปญหาเฉพาะทเกดขน และไดพสจนแลววาใชงานไดด เราควรเรยน

รจากประสบการณของผอน ทงจากประเทศเพอนบานและจากกรณอนๆ ทดแตกตางออกไป

ใหความสำาคญแกปจจยดานบรบทและดานเวลา

226. ระบบเลอกตงไมทำางานในสญญากาศ ความสำาเรจของระบบเลอกตง ขนอยกบรวมกน

อยางลงตวของสถาบนทางการเมองและประเพณนยมทางวฒนธรรม วาทผออกแบบระบบเลอก

ตงคนใดกตาม ควรจะตงคำาถามเพอเปนประเดนแรกของการเรมตนวา ฉนกำาลงทำางานภายใน

บรบททางสงคมและการเมองแบบไหน และคำาถามทสองนาจะเปนวา ฉนกำาลงออกแบบระบบ

ถาวร หรอระบบอนจำาเปนทจะพาเราขามชวงเปลยนผานไปได

อยาประเมนองครวมของผเลอกตงตำาจนเกนไป

227. ในขณะทความเรยบงายเปนเรองสำาคญ แตกนาอนตรายเหมอนกนทจะประเมนตำาไป

ซงความสามารถของผลงคะแนนทจะเขาใจและใชระบบเลอกตงอนแตกตางหลากหลายอยาง

ไดผล ตวอยางเชน ประเทศกำาลงพฒนาแถบเอเชย-แปซฟก ไดใชระบบลำาดบความชอบท

ซบซอนอยางไดผล ในขณะทประสบการณจากการเลอกตงครงหลงๆ หลายครง ในประเทศ

ประชาธปไตยใหม ไดขบเนนการจำาแนกทสำาคญ ระหวางการรหนงสอ ’เพอใชสอย’ กบการรหนงสอ

‘เพอการเมอง’ แมในประเทศทยากจนมาก ผลงคะแนนมกประสงคทจะแสดงออกถงความชอบ

และการเลอกทางการเมอง โดยการเรยงลำาดบทสลบซบซอนทเดยว

เอนเอยงไปขางการรวมทกฝาย

228. หากเปนไปได ไมวาจะเปนในสงคมทแตกแยกหรอทมความเปนเนอเดยวกนพอสมควร

ระบบเลอกตงควรจะเอนเอยงไปขางการรวมทกผลประโยชนทมนยสำาคญไวในองคกรนตบญญต

ไมวาเสยงขางนอยจะมพนฐานดานอดมการณ ชาตพนธ เชอชาต ภาษา อตลกษณทางศาสนา

หรอภมภาค การกดกนสสนทมนยสำาคญของความเหนออกจากองคกรนตบญญต โดยเฉพาะ

ในประเทศกำาลงพฒนา มกมผลเสยอยางใหญหลวง

ปจจยหลกคอมกระบวนการในการเลอกทด

229. วธการทจะเลอกระบบเลอกตงระบบใดระบบหนงนน มความสำาคญอยางยงยวด เพอสราง

ความชอบธรรมโดยรวมดวย กระบวนการทรวมทกฝายหรอเกอบทกฝาย รวมทงองครวมของ

ผเลอกตงนน นาจะทำาใหเกดการยอมรบผลทายปลายทางของกระบวนการ ไดมากกวาการตดสน

ใจทมองวาถอประโยชนสวนของพรรคใดพรรคหนงเปนทตง ถงแมวาจะไมอาจหลกเลยงการคด

คำานงถงพรรคในการถกเถยงเพอเลอกระบบเลอกตงได แตการทสถาบนใดไดรบการสนบสนนจาก

สาธารณชนและจากหลายๆ พรรคอยางกวางขวางนน เปนสงจำาเปนอยางยงเพอใหสถาบนนน

ไดรบการเคารพและเปนทยอมรบ เชน ในการปฏรประบบเลอกตงในนวซแลนดจาก ระบบ คนช.

(FPTP) เปนระบบ สสผ. (MMP) นน มการลงประชามตถงสองครง เพอใหความชอบธรรมแก

ผลลพธสดทาย โดยเปรยบตาง การตดสนใจของรฐบาลสงคมนยมของฝรงเศสเมอป ค.ศ. 1986

ทเปลยนระบบ ลสร. (TRS) มาเปนระบบสดสวน (PR) นน เปนทเขาใจกนทวไปวามผลประโยชน

ของพรรคเปนแรงจงใจ และกถกยกเลกโดยไวหลงจากทรฐบาลนนพนอำานาจไปในป ค.ศ. 1988

สรางความชอบธรรมและการยอมรบในบรรดาตวละครหลกทงหลาย

230. การรวมกลมทกกลม ทตองการมสวนในกระบวนการประชาธปไตย พงสำาเหนยกวาระบบ

เลอกตงทกำาลงจะใชนน มความเปนธรรมและใหโอกาสทตนจะเปนฝายชนะการเลอกตงมาก

เทาๆ กบกลมอนๆ เปาประสงคทสำาคญทสดควรเปนวา ผท ‘พายแพ’ การเลอกตง ไมอาจเปลยน

ความผดหวงของตนไปเปนการปฏเสธตวระบบนนเองได หรอไมอาจอางระบบเลอกตงเพอบนทอน

หนทางสประชาธปไตยทเขมแขง ในนคารากวเมอป ค.ศ. 1990 มการลงคะแนนใหพวกแซนดนส

ตาพนไปจากรฐบาล แตพวกเขากยอมรบความพายแพ สวนหนงกเพราะยอมรบความเปนธรรม

ของระบบเลอกตง กมพชา โมซมบก และแอฟรกาใต ตางกสามารถยตสงครามกลางเมองทนอง

เลอดลงได ดวยการจดการเชงสถาบนทไดรบการยอมรบจากทกฝายในวงกวาง

พยายามใหผลงคะแนนมอทธพลสงสด

231. ผลงคะแนนควรรสกวา การเลอกตงทำาใหพวกเขามมาตรการทจะมอทธพลเหนอรฐบาลและ

นโยบายของรฐบาล มหลายทางทอาจทำาใหมการเลอกไดมากทสด เชน ผลงคะแนนสามารถเลอก

198 199

ขอแนะนำ�สำ�หรบผออกแบบระบบเลอกตง

ไดในระหวางพรรคตาง ๆ ในระหวางผสมครตางพรรค หรอในระหวางผสมครพรรคเดยวกน พวก

เขายงอาจลงคะแนนในระบบทตางกน ในการเลอกตงประธานาธบด สภาสง สภาลาง ไปจนถงการ

เลอกตงระดบภมภาคและระดบทองถน พวกเขายงคงความรสกมนใจวา การลงคะแนนของตนม

ผลกระทบอยางแทจรงตอการจดตงรฐบาล ไมเพยงตอสวนประกอบของฝายนตบญญตเทานน

ชงนำาหนกระหวางอทธพลของผลงคะแนนกบการสงเสรมพรรคการเมอง ทเปนปกแผน

232. ความปรารถนาทจะใหผลงคะแนนมอทธพลสงสด พงมการคานดลดวยความจำาเปนทจะ

สงเสรมพรรคการเมองทเปนปกแผนและใชงานได การใหผลงคะแนนมการเลอกไดมากทสด

บนบตรเลอกตง อาจทำาใหองคกรนตบญญตแตกเปนเสยงๆ จนในทสด ไมมใครเลยทไดรบ

ผลอยางทตนคาดหวงไว นกรฐศาสตรตางเหนพองตองกนอยางกวางขวางวา พรรคการเมอง

ทเปนปกแผนและมฐานเสยงทกวางนน เปนปจจยทสำาคญทสดปจจยหนงในการสงเสรมระบอบ

ประชาธปไตยทมประสทธผลและยงยน

เสถยรภาพในระยะยาวและประโยชนในระยะสนอาจจะไมไปดวยกนเสมอไป

233. เมอตวละครทางการเมองเจรจากนเกยวกบระบบเลอกตงใหม พวกเขามกจะผลกดน

ขอเสนอทเชอวาจะทำาใหพรรคของตนไดเปรยบในการเลอกตงทจะมาถง อยางไรกตาม ยทธศาสตร

เชนนมกจะเปนยทธศาสตรทไมชาญฉลาดนก โดยเฉพาะในประเทศกำาลงพฒนา เนองจาก

ความสำาเรจหรอการครอบงำาในระยะสนของพรรคการเมองพรรคหนง อาจจะนำามาซงความ

ไมสงบทางสงคมและการลมสลายทางการเมองในระยะยาวได จากตวอยางของแอฟรกาใต

ในการเจรจากนกอนการเลอกตงในชวงเปลยนผานในป ค.ศ. 1994 พรรค ANC มเหตผล

พอสมควรทจะเสนอใหคงไวซงระบบเลอกตงแบบ คนช. (FPTP) ทใชอย ซงนาจะทำาใหพรรค

ตน ทเปนพรรคใหญกวาพรรคอนๆ มาก ไดทนงแถมจนเกนกวาสวนแบงของคะแนนเสยงระดบ

ชาต แตพรรค ANC กลบเสนอใหใชรปแบบใดรปแบบหนงของการเปนตวแทนแบบสดสวน (PR)

ซงทำาใหตนไดรบเลอกตงดวยทนงจำานวนนอยกวาทจะไดในระบบ คนช. กรณนแสดงใหเหนวา

พรรค ANC เลงเหนวา เสถยรภาพในระยะยาว เปนสงทพงปรารถนา มากกวาความปลาบปลม

จากผลการเลอกตงในระยะสน

234. ในทำานองเดยวกน ระบบเลอกตงจะตองตอบสนองอยางเพยงพอ โดยมปฏกรยาอยางไดผล

ตอการเปลยนแปลงสถานการณทางการเมองและการขยายตวของการเคลอนไหวใหมๆ ทางการ

เมอง แมในระบอบประชาธปไตยทลงหลกปกฐานแลว นอยครงมากทการสนบสนนพรรคการ

การเมองหลกๆ จะเสถยร ในขณะทการเมองในประเทศประชาธปไตยใหมจะมพลวตสงเกอบ

เสมอไป และพรรคการเมองทไดประโยชนจากวธการเลอกตงในการเลอกตงครงหนง กอาจจะ

ไมไดประโยชนจากการเลอกตงครงตอไป

อยาคดวาระบบเลอกตงเปนโอสถทรกษาไดทกโรค

235. แมจะเปนความจรงทวา ถาเราตองการเปลยนลกษณะการแขงขนทางการเมอง ระบบเลอก

ตงอาจเปนเครองมอทมประสทธผลสงสด ในอนทจะทำาเชนนน แตระบบเลอกตงกไมอาจเปนยา

ทรกษาโรคทางการเมองของประเทศไดทกโรคเลย ผลโดยรวมของตวแปรอนๆ โดยเฉพาะอยาง

ยงวฒนธรรมทางการเมองของประเทศ มกจะมผลกระทบตอโอกาสความสำาเรจของประชาธปไตย

ในประเทศ มากกวาปจจยเชงสถาบนอยางระบบเลอกตงมาก ยงไปกวานน ผลทางดานบวกของ

ระบบเลอกตงทออกแบบมาอยางด กอาจถกกลบโดยบทบญญตแหงรฐธรรมนญทไมเหมาะสมอ

ยางงายดายเหลอเกน โดยการครอบงำาของพลงบาดหมางภายใน หรอโดยความหนกองของภย

จากภายนอกทคกคามอธปไตยของประเทศ

แตในทางกลบกนกอยาประเมนอทธพลของระบบเลอกตงตำาเกนไป

236. ตลอดทวโลก ขอจำากดทางสงคมตอประชาธปไตยนนมมากหลาย แตกยงเหลอพนทใหแก

ยทธศาสตรทางการเมองทมสำานก อนอาจชวยขบเคลอนหรอชะลอการพฒนาประชาธปไตยได

ระบบเลอกตงไมใชยาวเศษ แตกเปนแกนกลางของการจดโครงสรางเพอเสถยรภาพในองคการ

เมองใด การปรบสรางระบบเลอกตงอยางมทกษะ อาจไมสามารถปองกนหรอขจดความเปนศตร

ทหยงรากลกได แตความเปนสถาบนทเหมาะสมอาจขยบระบบการเมองไปในทางทจะชวยลด

ความขดแยงและเกดสภาพพรอมรบผดของรฐบาลเพมมากขน กลาวอกนยหนง ในขณะทการ

เปลยนแปลงทอาจทำาไดโดยออกแบบระบบเลอกตงใหเหมาะเจาะนน ยอมเปนเรองชายขอบอยด

แตบอยครงทผลกระทบจากชายขอบเหลาน หมายถงความแตกตางระหวางการสรางความเปน

ปกแผนหรอการบอนทำาลายประชาธปไตย

ตนรถงความพรอมของผเลอกตงทจะโอบรบการเปลยนแปลง

237. การเปลยนระบบเลอกตงอาจดเปนความคดทดสำาหรบคนวงในทางการเมอง ซงเขาใจ

ขอบกพรองของระบบทใชอย แตหากไมมการนำาเสนอการปฏรปอยางเหมาะสม สาธารณชน

อาจจะปฏเสธการตดแตงระบบ โดยเขาใจวาการปฏรปเปนเพยงความพยายามของนกการเมอง

ทตองการดดแปลงกฎกตกาเพอประโยชนของตน สถานการณทเสยหายมากทสด เกดขน เมอ

มการมองวาการเปลยนแปลงเปนเลหกลอนโจงแจงเพอประโยชนทางการเมอง (ดงกรณของชล

เมอป ค.ศ. 1989 จอรแดนในป ค.ศ. 1993 และหลายครงดวยกนในครกซสถานตงแตป ค.ศ.

1995 (ดกรณศกษา)) หรอเมอการเปลยนแปลงระบบเลอกตงเกดขนบอย จนผลงคะแนนงงๆ

ตามไมทน (ตามทไดมผตงขอสงเกตเอาไวในกรณประเทศโบลเวย)

อยาคดเอาเองวาขอบกพรองจะแกไขไดงายในภายหลง

238. ระบบเลอกตงทกระบบทำาใหเกดผชนะและผแพ คอเกดผมผลประโยชนเกยวของ เมอใด

200 201

ขอแนะนำ�สำ�หรบผออกแบบระบบเลอกตง

ทระบบมขนแลว ระบบนนกจะกลายเปนสวนหนงของสภาวะแวดลอมทางการเมอง อยางไร

กตาม เมอถงเวลาทจะเปลยนแปลง อาจจะไมฉลาดถาจะคดเอาเองวา เปนเรองงายทจะใหเปน

ทยอมรบวาเมอเกดปญหากใหไปแกกนทหลง ถาตงใจจะใหมการทบทวนระบบ กอาจมเหตผล

ทจะระบการทบทวนไว ในกลไกทางกฎหมายทบญญตการเปลยนแปลงระบบ

หลกเลยงการตกเปนทาสของระบบในอดต

239. กระนนกตาม บอยครงเหลอเกน ทระบบเลอกตงซงไมเหมาะสมกบความตองการของ

ประชาธปไตยใหม จะเปนการรบมรดกตกทอดมาตงแตสมยอาณานคม โดยไมคำานงวาระบบ

จะทำางานในความจรงทางการเมองแบบใหมไดอยางไร ตวอยางเชน อดตอาณานคมของ

องกฤษเกอบทกแหงในเอเชย แอฟรกา และแถบแปซฟก รบระบบ คนช. มาใช สำาหรบประเทศ

ประชาธปไตยใหมเหลานหลายประเทศ โดยเฉพาะทมการแบงแยกทางชาตพนธ ระบบดงกลาว

ไมเหมาะสมอยางยงกบความตองการของประเทศ ในทำานองเดยวกน มขอถกเถยงวาอดต

อาณานคมของฝรงเศสหลายแหงในแอฟรกาตะวนตก ทยงคงระบบ ลสร. (TRS) เอาไวนน

(เชนประเทศมาล) ไดรบวบากยากเขญจากการแบงขวอนเปนผลจากระบบ สวนระบอบหลงยค

คอมมวนสตหลายแหง ยงคงขอกำาหนดเรองอตราการมาใชสทธตำาสด หรอเสยงขางมาก ซงรบ

ตกทอดจากสหภาพโซเวยตเอาไว สงทนาทงของแผนททมาพรอมกบคมอเลมนคอ ในหลายๆ

ดาน แผนทดงกลาวสะทอนถงแผนทอาณานคมของโลกเมอ 100 ปทแลว โดยอดตอาณานคม

องกฤษใชระบบ คนช. (FPTP) ประเทศภายใตอทธพลของฝรงเศสใชระบบ ลสร. (TRS) และ

อดตอาณานคมของเบลเยยมและฮอลแลนด มกเลอกแบบหนงแบบใดของระบบ ตสบ. (List PR)

ดงทมใชในภาคพนยโรป ถงแมจะเปลยนแปลงไปบางตามกาลเวลากตาม

ประเมนผลกระทบทนาจะเกดขนของระบบใหมใดๆ ตอความขดแยงในสงคม

240. ดงทกลาวไวในตอนเรมตนของคมอเลมนวา ระบบเลอกตงไมเพยงแตถกมองวาเปนเพยง

กลไกสำาหรบการเลอกองคกรนตบญญตและประธานาธบดเทานน หากยงเปนเครองมอจดการ

ความขดแยงในสงคมดวย ในบางสถานการณ ระบบบางระบบจะสงเสรมใหพรรคการเมอง รองขอ

การสนบสนนทรวมทกฝาย นอกเหนอจากฐานสนบสนนทเปนแกนของตน แตกนาเสยดายท

ในโลกปจจบน กรณทพบบอยกวาคอการมอยของระบบเลอกตงทไมเหมาะสม ทจรงแลว กทำาให

แนวโนมดานลบทมอยยำาแยลงดวย เชน สงเสรมใหพรรคการเมองมองการเลอกตงเปนการ

แขงขนแบบ ‘ผลรวมศนย’ (‘zero-sum’ / เอาเปนเอาตาย – ผแปล ) ดงนน พรรคจงมการกระทำา

แบบเปนปฏปกษและกดกน ตอใครกตามทอยนอกแดนของตน ในการออกแบบสถาบนทางการ

เมองใดๆ เสนตำาสดทตอรองไมไดอกแลวคอ ถงแมสถาบนนนจะไมชวยลดความตงเครยดภายใน

สงคม แตอยางนอยทสด กไมควรจะทำาใหเรองราวยำาแยลงไปอก

พยายามและจนตนาการถงเหตการณทเปนไปไดแตไมคอยมใครคดถงหรอ

ไมนาจะเกดขน

241. บอยครงเหลอเกนทระบบเลอกตงจะถกออกแบบเพอหลกเลยงขอผดพลาดในอดต โดย

เฉพาะในอดตทเพงผานพน ในการออกแบบเชนน เราควรระมดระวงปฏกรยาทเกนกวาเหต

แลวสรางระบบทไปไกลเกนไปในแงการแกไขปญหากอนหนาน ยงไปกวานน จะเปนการดหากผ

ออกแบบระบบเลอกตง จะตงคำาถามแกตวเอง อนเปนคำาถามทไมคอยมใครคดถง ทงน เพอหลก

เลยงความขดเขนในระยะยาว เชน จะทำาอยางไรถาไมมใครชนะการเลอกตงเลยในระบบทเสนอ

เปนไปไดหรอไมทพรรคการเมองพรรคหนงจะไดทนงทงหมด จะทำาอยางไรถาจำาตองจดสรรท

นงใหมากกวาจำานวนทกำาหนดใหมในองคกรนตบญญต ถาผสมครไดคะแนนเสยงเทากนจะทำา

อยางไร หมายความวาสำาหรบระบบน ในบางเขตเลอกตง จะดกวาถาผสนบสนนพรรคการเมอง

จะไมลงคะแนนใหแกพรรคหรอผสมครทตนชนชอบใชไหม

รายการตรวจทาน (checklist) สำาหรบการออกแบบ

ระบบนนชดเจนและเขาใจงายหรอไม

มการพจารณาบรบทแลวหรอยง

ระบบนนมกรอบจงหวะเวลาทเหมาะสมหรอไม

กลไกสำาหรบการปฏรปในอนาคตมความชดเจนหรอไม

ระบบนนหลกเลยงการประเมนผลงคะแนนตำาเกนไปหรอไม

ระบบนนรวมทกฝายเทาททำาไดหรอยง

กระบวนการออกแบบถกมองวาชอบธรรมหรอไม

ผลการเลอกตงจะถกมองวาชอบธรรมหรอไม

มการพจารณาถงเหตการณทเปนไปไดแตไมคอยมใครคดถงแลวหรอยง

ระบบนนมความยงยนทงดานงบประมาณและการบรหารจดการหรอไม

ผลงคะแนนจะรสกวาตนมอำานาจหรอไม

มการสงเสรมใหเกดการแขงขนในระบบพรรคการเมองหรอไม

ระบบนนสอดคลองกบกรอบรวมของรฐธรรมนญหรอไม

ระบบนนจะชวยบรรเทาแทนทจะทำาใหความขดแยงแยลงใชหรอไม

202 203

ขอแนะนำ�สำ�หรบผออกแบบระบบเลอกตง

204 205

ภาคผนวก ก

1ไดมการรวมเอาเขตปกครองเขาไวดวยหากเขตปกครองนนไมมผแทนโดยตรงในฝายนตบญญตของประเทศซงมสมพนธอย2สำาหรบประเทศซงมระบบสภาคในฝายนตบญญต, ระบบสำาหรบสภาลาง3ตำาแหนงประธานาธบดของประเทศใชระบบหมนเวยนในระหวางเกาะใหญสามเกาะ การเลอกตงรอบแรกจะจดขนในเกาะทประธานาธบดคนปจจบน

ดำารงตำาแหนงอย และผสมครทมคะแนนสงสดสามคนจะไดเขาสการเลอกตงรอบสองซงผเลอกตงในเกาะทงสามมสทธเลอกประธานาธบด4ระบบเลอกตงสองรอบตามปกตในแบบเขตเดยวเบอรเดยวและเลอกทงพรรคในรอบสองถาจำาเปนในเขตเลอกตงไมกเขตซงเลอกสมาชกไดหลายคน

ประเทศ หรอเขตปกครอง1

ระบบเลอกตงสำ�หรบฝ�ยนตบญญตแหงช�ต2

ตระกลระบบเลอกตง

ขน�ดของฝ�ยนตบญญตจำ�นวนผแทนทงหมดทม�จ�กก�รเลอกตงโดยตรง

ขน�ดของฝ�ยนตบญญตจำ�นวนผแทนทงหมดทออกเสยงได

จำ�นวนชนของก�รเปนผแทน

ระบบเลอกตงสำ�หรบประธ�น�ธบด

กรซ

กมพชา

กวเตมาลา

กาตาร

กานา

กาบอง ส.

กายอานา, ส.สหกรณ

กน, ส. (โกนากร)

กน-บสเซา, ส.

กน, ส.อเควทอเรยล

เกรนาดา

เกรนซย

แกมเบย

เกาหล, ส.

เกาหล, สปป.

โกตดววร

คองโก, ส. (บราสซาวลล)

คองโก, สป. (คนชาซา)

คอโมโรส, สหภาพ

คอสตารกา

คาซคสถาน

ควบา

ครกซ ส.

ครบาส, ส.

คก, หมเกาะ

ตสบ.

ตสบ.

ตสบ.

‘N’

คนช.

ลสร.

ตสบ.

คขนาน (ตสบ.+คนช.)

ตสบ.

ตสบ.

คนช.

คพ.

คนช.

คขนาน (คนช.&ตสบ.)

ลสร.

คนช.&ลพพ.

ลสร.

‘T’

ลสร.

ตสบ.

คขนาน (ลสร.&ตสบ.)

ลสร.

ลสร.

ลสร.4

คนช.

ตส.

ตส.

ตส.

-

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ผส

แบบผสม

ตส.

ตส.

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

แบบผสม

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

-

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

แบบผสม

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

300

123P

158P

-

200

120

53

114

102

100

15

45

48

299

687

225

137

-

18

57

77

609

75

40

24

300

123

158

-

200

120

65

114

102

100

15

47

53

299

687

225

137

-

33

57

77

609

75

42

24

2

1

2

-

1

1

1

2

1

1

1

1

1

2

1

‘H’

1

-

1

1

2

1

1

1

1

-

-

ลสร.

-

ลสร.

ลสร.

คนช.

ลสร.

ลสร.

คนช.

ลสร.

-

ลสร.

คนช.

-

ลสร.

ลสร.

-

คนช.3

ลสร.L

ลสร.

-

ลสร.

คนช.

-

ระบบเลอกตงของ 213 ประเทศเอกร�ชและเขตปกครองตนเองทเกยวของ

5ในรอบแรกผสมครจะตองไดคะแนนอยางนอยรอยละ 25 จากแปดภาค6ใชเลอกตงเปนพวงสำาหรบพรรคในเขตเลอกตงทเลอกไดหลายคนถาบญชรายชอใดไดคะแนนเสยงขางมากเดดขาด หากไมไดกใหใชระบบผแทนแบบ

สดสวนตามบญชรายชอ7ถามสตรไดรบเลอกตงอยางนอยหกทนงกจะมผแทนมาจากการเลอกตงโดยตรง 110 คน มฉะนนกจะมสตรไมเกนหกคนไดรบคดเลอกจากทประชมทมา

จากการเลอกตง8ใชเลอกทงพวงเปนพรรคในเขตเลอกตงทเลอกไดหลายคนถาบญชรายชอใดไดคะแนนเสยงขางมากเดดขาด หากไมไดกใหใชระบบผแทนแบบสดสวน

ตามบญชรายชอ9ประธานาธบดมวาระดำารงตำาแหนงหาปโดยไดรบเลอกตงจากรฐสภาและประชาชนรบรองโดยการลงประชามต

ประเทศ หรอเขตปกครอง

ระบบเลอกตงสำ�หรบฝ�ยนตบญญตแหงช�ต

ตระกลระบบเลอกตง

ขน�ดของฝ�ยนตบญญตจำ�นวนผแทนทงหมดทม�จ�กก�รเลอกตงโดยตรง

ขน�ดของฝ�ยนตบญญตจำ�นวนผแทนทงหมดทออกเสยงได

จำ�นวนชนของก�รเปนผแทน

ระบบเลอกตงสำ�หรบประธ�น�ธบด

คเวต

เคนยา

เคปเวรด, ส.

เคยแมน, หมเกาะ

แคนาดา

แคเมอรน

โครเอเชย

โคลอมเบย

จอรเจย

จอรแดน

จาเมกา

จบต

จน, สปป.

เจอรซย

ชาด

ชล

เชก, ส.

ซานมารโน

ซามว

ซาอดอาราเบย

ซมบบเว

ซเรย ส.อาหรบ

ซดาน

ซรนาเม

เซเชลส, ส.

เซนตคตสและเนวส

เซนตลเซย

เซนตวนเซนต & เกรนาดนส

เซนตเฮเลนา

คพ.

คนช.

ตสบ.

คพ.

คนช.

คพพ./ตสบ.&คนช.6

ตสบ.

ตสบ.

คขนาน (ตสบ.&ลสร.)

คอม.

คนช.

คพพ.

‘N’

คพ.&คนช.

คพพ./ตสบ.&ลสร.8

ตสบ.

ตสบ.

ตสบ.

คนช.&ลพ.

‘N’

คนช.

คพ.

คนช.

ตสบ.

คขนาน (คนช.&ตสบ.)

คนช.

คนช.

คนช.

คพ.& คนช.

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

ตส.

แบบผสม

อนๆ

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

-

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

ตส.

ตส.

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

-

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

-

ตส.

แบบผสม

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

50

210

72

15

301

180

151

166P

235

1047

60

65

-

53

155P

120

200

60

49

-

120

250

-

51

34

10

17

15

12

65

222

72

18

301

180

151

166

235

110

60

65

-

53

155

120

200

60

49

-

150

250

-

51

34

15

17

21

14

1

1

1

1

1

‘H’

1

1

2

1

1

1

-

3

‘H’

1

1

1

‘H’

-

1

1

-

1

2

1

1

1

‘H’

-

ลสร.5

ลสร.

-

-

คนช.

ลสร.

ลสร.

ลสร.

-

-

ลสร.

-

-

ลสร.

ลสร.

-

-

-

-

ลสร.

-9

-

-

ลสร.

-

-

-

-

206 207

10ในขณะทเขยนคมอน ยงไมมกฎหมายเลอกตงสำาหรบใชในประเทศ แมจะมการเลอกตงในระดบสาธารณรฐ11ในการเลอกตงรอบแรกผสมครตองผานเกณฑขนตำารอยละ 55ของผมาใชสทธ12มบทบญญตใหเลอกตงอกครงหากในรอบแรกไมมผไดคะแนนเสยงขางมากเดดขาด

ประเทศ หรอเขตปกครอง

ระบบเลอกตงสำ�หรบฝ�ยนตบญญตแหงช�ต

ตระกลระบบเลอกตง

ขน�ดของฝ�ยนตบญญตจำ�นวนผแทนทงหมดทม�จ�กก�รเลอกตงโดยตรง

ขน�ดของฝ�ยนตบญญตจำ�นวนผแทนทงหมดทออกเสยงได

จำ�นวนชนของก�รเปนผแทน

ระบบเลอกตงสำ�หรบประธ�น�ธบด

เซเนกล

เซอรเบยและมอนเตเนโกร

เซาโตเมและแปรงซเปอ สป.

แซมเบย

เซยรราลโอน, ส.

โซมาเลย

โซโลมอน, หมเกาะ

ไซปรส

ไซปรส (เหนอ)

ญปน

เดนมารก

โดมนกา

โดมนกน ส.

ตรนแดดและโตเบโก ส.

ตองกา

ตมอรตะวนออก

ตรก

ตนเซย

ตวาล

เตรกเมนสถาน

เตกสและเคคอส, หมเกาะ

โตโก

โตเกเลา

ไตหวน

ทาจกสถาน

แทนซาเนย

ไทย

นอรเวย

นามเบย

นาอร

นการากว

นวซแลนด

นอเอ

คขนาน (ลพพ.&ตสบ.)

‘T’10

ตสบ.

คนช.

ตสบ.

‘T’

คนช.

ตสบ.

ตสบ.

คขนาน (คนช.&ตสบ.)

ตสบ.

คนช.

ตสบ.

คนช.

คพ.

คขนาน (ตสบ.&คนช.)

ตสบ.

คขนาน (ลพพ.&ตสบ.)

คพ.

ลสร.

คนช.

ลสร.

‘T’

คขนาน (คอม.&ตสบ.)

คขนาน (ลสร.&ตสบ.)

คนช.

คขนาน (คนช.&ตสบ.)

ตสบ.

ตสบ.

การนบแบบบอรด (ปรบปรง)

ตสบ.

สตส. (คนช.&ตสบ.)

คนช.&ลพ.

แบบผสม

-

ตส.

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

-

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

ตส.

แบบผสม

ตส.

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

แบบผสม

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

-

แบบผสม

แบบผสม

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

แบบผสม

ตส.

ตส.

อนๆ

ตส.

แบบผสม

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

120

126

55

150

112

-

50

56

50

480

179

21

150P

36

9

88

550

189P

15

50

13

81

-

225

63

231

500

165

72

18

90

120

20

120

126

55

158

124

-

50

56

50

480

179

30

150

36

30

88

550

189

15

50

18

81

-

225

63

295

500

165

78

18

92

120

20

2

-

1

1

1

-

1

1

1

2

2

1

2

1

1

2

1

2

1

1

1

1

-

2

1

1

2

1

1

1

2

2

2

ลสร.

-

ลสร.

คนช.

ลสร.11

-

-

ลสร.

ลสร.

-

-

-

ลสร.

-

-

ลสร.

-

คนช.

-

ลสร.

-

ลสร.

-

คนช.

ลสร.

ลสร.

-

-

ลสร.12

-

ลสร.L

-

-

13สำาหรบผสมครทผานการเลอกตงในรอบแรกตองไดรบคะแนนเสยงขางมากเดดขาดหรออยางนอยรอยละ 25 ของสองในสามของรฐ 14ส.ส.จำานวนแปดคนจะไดรบเลอกตงในแบบเขตเดยวเบอรเดยวโดยใชประเทศเปนเขตเลอกตงสำาหรบชนกลมนอยทงหมด15ส.ส.สสบคนไดรบแตงตงเขามาใหหวงระยะเวลาเปลยนผาน16ถาไมมผสมครคนใดไดรบเสยงขางมากในรอบแรก สมชชาแหงชาตมมตเลอกหนงในผสมครทไดคะแนนสงสดสองคน17ในรอบแรกจะเปนการเลอกตงเบองตน (primary election) ซงผไดคะแนนสงสดสองคนเขาสสนามในรอบสองโดยไมตองคำานงถงจำานวนผสนบสนน

ระบบเลอกตงของ 213 ประเทศเอกร�ชและเขตปกครองตนเองทเกยวของ

ประเทศ หรอเขตปกครอง

ระบบเลอกตงสำ�หรบฝ�ยนตบญญตแหงช�ต

ตระกลระบบเลอกตง

ขน�ดของฝ�ยนตบญญตจำ�นวนผแทนทงหมดทม�จ�กก�รเลอกตงโดยตรง

ขน�ดของฝ�ยนตบญญตจำ�นวนผแทนทงหมดทออกเสยงได

จำ�นวนชนของก�รเปนผแทน

ระบบเลอกตงสำ�หรบประธ�น�ธบด

เนเธอรแลนด

เนเธอรแลนดแอนทลลส

เนปาล

ไนจเรย

ไนเจอร

บราซล

บรตชเวอรจน, หมเกาะ

บรไนดารสซาลาม

บอสเนยและเฮอรเซโกวนา

บอตสวานา

บงคลาเทศ

บลกาเรย

บารเบโดส

บาหเรน

บาฮามาส

บรนด

บรกนาฟาโซ

เบนน

เบลเยยม

เบลารส

เบลซ

เบอรมวดา

โบลเวย

ปากสถาน

ปานามา

ปาปวนวกน

ปารากวย

ปาเลสไตน

ปาเลา

เปร

โปแลนด

โปรตเกส

ตสบ.

ตสบ.

คนช.

คนช.

ตสบ.& คนช.14

ตสบ.

คนช. &ลพ.

‘N’

ตสบ.

คนช.

คนช.

ตสบ.

คนช.

ลสร.

คนช.

ตสบ.

ตสบ.

ตสบ.

ตสบ.

ลสร.

คนช.

คนช.

สสผ. (คนช.&ตสบ.)

คขนาน (คนช.&ตสบ.)

ตสบ.&คนช.

คล.

ตสบ.

คพ.

คนช.

ตสบ.

ตสบ.

ตสบ.

ตส.

ตส.

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

ตส.

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

-

ตส.

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

ตส.

ตส.

ตส.

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

แบบผสม

แบบผสม

ตส.

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

ตส.

ตส.

150

22

205

360

83

513

13

-

42

57

300

240

30

40

40

81

111

83

150

110

29

36

130

342

78P

109

80

89

16

120

460

230

150

22

205

360

83

513

13

-

42

62

300

240

30

40

40

17915

111

83

150

110

29

36

130

342

78

109

80

89

16

120

460

230

1

1

1

1

H

1

2

-

1

1

1

1

1

1

1

1

2

1

1

1

1

1

2

2

H

2

1

1

1

1

1

1

-

-

-

ลสร.13

ลสร.

ลสร.

-

-

คนช.

-

-

ลสร.

-

-

-

-

ลสร.

ลสร.

-

ลสร.

-

-

ลสร.16

-

คนช.

-

คนช.

คนช.

ลสร.17

ลสร.

ลสร.

ลสร.

208 209

18ชอเปนทางการทเรยกในสหประชาชาตคอสหภาพเมยนมาร19จำานวนสมาชกแตกตางกนไปตงแต 208-260 ทนง ขนกบผลของการเลอกตง กลมผลประโยชนเฉพาะสวนหรอกลมทมรายไดนอยซงไปใชสทธเกนกวา

รอยละ 2 จะไดรบทนง ส.ส. เพมเตมสามท โดยพรรคทเกดขนเปนปกแผนแลวจะไมอยในขายไดทนงเหลาน จำานวนรายชอทเพมนไมจำาเปนตองจดให

ครบเสมอไป20ถาคะแนนในรอบแรกไดไมถงรอยละ 6 ในรอบทสองการเลอกตงจะใชแบบเลอกเปนพวง21เกาอแปดทนงสำารองไวสำาหรบผสมครทไมประสบความสำาเรจแตมคะแนนสงสด หรอ ‘ผปราชยทดทสด’ จากชมชนดงเดมซงไมม

ผแทนภายหลงการจดสรรคทนงทงหมดรอบแรก 62 ท22ประธานาธบดไดรบการเลอกตงจากรฐสภาและตองใหประชาชนมประชามตรบรอง วาระการดำารงตำาแหนงหาป23ถามการเลอกตงในรอบสองใหใชระบบเลอกตงเปนพวงสำาหรบพรรค

ประเทศ หรอเขตปกครอง

ระบบเลอกตงสำ�หรบฝ�ยนตบญญตแหงช�ต

ตระกลระบบเลอกตง

ขน�ดของฝ�ยนตบญญตจำ�นวนผแทนทงหมดทม�จ�กก�รเลอกตงโดยตรง

ขน�ดของฝ�ยนตบญญตจำ�นวนผแทนทงหมดทออกเสยงได

จำ�นวนชนของก�รเปนผแทน

ระบบเลอกตงสำ�หรบประธ�น�ธบด

ฝรงเศส

พมา18

พตคายน, หมเกาะ

ฟอลกแลนด, หมเกาะ

ฟจ

ฟนแลนด

ฟลปปนส

ภฏาน

มองโกเลย

มอนเซอรรต

มอรเตเนย

มอรเชยส, ส.

มอลโดวา ส.

มอลตา, ส.

มลดฟส, ส.

มาดากสการ, ส.

มาซโดเนย (อดตยโกสลาเวย)

มารแชลล, หมเกาะ

มาลาว

มาล

มาเลเซย

เมกซโก

แมน, เกาะ

โมซมบก

โมนาโก

โมรอกโก

ไมโครนเซย ส.ส.

ยบรอลตาร

ยกนดา

ยเครน

ลสร.

คนช.

คอม.

คพ.

คล.

ตสบ.

คขนาน (คนช.&ตสบ.)19

‘N’

ลสร.L

ลสร.20

ลสร.

คพ.21

ตสบ.

คอ.

คพ.

คนช.&ตสบ.

ตสบ.

คนช.&ลพ.

คนช.

ลสร.23

คนช.

สสผ. (คนช.&ตสบ.)

คพ.&คนช.

ตสบ.

คขนาน (ตสบ.&ลพ.)

ตสบ.

คนช.

คจ.

คนช.

คขนาน (ตสบ.&คนช.)

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

อน

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

แบบผสม

-

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

ตส.

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

แบบผสม

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

แบบผสม

ตส.

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

อนๆ

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

แบบผสม

577

485

4

8

71

20019260

-

76

9

81P

70

101

65

42

160P

120

33

193

147P

219

500

24

250

24

325

14

15

214

450

577

485

8

8

71

200

260

-

76

11

81

70

101

65

50

160

120

33

193

147

219

500

24

250

24

325

14

17

295

450

1

1

1

1

1

1

2

-

1

1

1

1

1

1

1

‘H’

1

‘H’

1

1

1

2

‘H’

1

2

2

2

1

1

2

ลสร.

-

-

-

-

ลสร.

คนช.

-

ลสร.

-

ลสร.

-

-

-

-22

ลสร.

ลสร.

-

คนช.

ลสร.

-

คนช.

-

ลสร.

-

-

-

-

ลสร.

ลสร.

24สำาหรบผสมครลงเลอกตงในรอบแรกจะตองไดรบเสยงสนบสนนจากผเลอกตงรอยละ 50 ขนไป25ใหมการเลอกตงเปนพวงในสองรอบหากจำาเปน26ประธานาธบดไดรบเลอกตงโดยเสยงขางมากเดดขาดของ electoral college ซงไดรบเลอกตงมาจากแตละมลรฐ และผสมครซงไดคะแนนนำาเหนอ

คแขงกจะไดรบคะแนนทงหมดจากทผเลอกตงเทใหกบมลรฐของตน27จำานวน ส.ส.ฝายคานทไดรบแตงตงอาจแตกตางกนในแตละครงของการเลอกตงจาก 0-3 ทนงแลวแตจำานวนทนงทฝายคานซงไดรบจาการเลอกตง

ประธานาธบดอาจแตงตง ส.ส. เพมเตมไดอกเกาคน

ประเทศ หรอเขตปกครอง

ระบบเลอกตงสำ�หรบฝ�ยนตบญญตแหงช�ต

ตระกลระบบเลอกตง

ขน�ดของฝ�ยนตบญญตจำ�นวนผแทนทงหมดทม�จ�กก�รเลอกตงโดยตรง

ขน�ดของฝ�ยนตบญญตจำ�นวนผแทนทงหมดทออกเสยงได

จำ�นวนชนของก�รเปนผแทน

ระบบเลอกตงสำ�หรบประธ�น�ธบด

เยเมน

เยอรมน

รวนดา

รสเซย ส.

โรมาเนย

ลกเซมเบรก

ลตเวย

ลาว, สปป.

ลกเตนสไตน

ลทวเนย

ลเบย

เลโซโท

เลบานอน

ไลบเรย

วานอาต

เวเนซเอลา

เวยดนาม

ศรลงกา

สเปน

สโลวก, ส.

สโลวเนย, ส.

สวาซแลนด

สวตเซอรแลนด

สวเดน

สหรฐอเมรกา

สหรฐอาหรบเอมเรตส

สหราชอาณาจกรและไอรแลนดเหนอ

สงคโปร

ออสเตรเลย

ออสเตรย

อนดอรรา

อฟกานสถาน

คนช.

สสผ. (ตสบ.&คนช.)

ตสบ.

คขนาน (ตสบ.&คนช.)

ตสบ.

ตสบ.

ตสบ.

คพ.

ตสบ.

คขนาน (ลสร.&ตสบ.)

‘N’

สสผ. (คนช.&ตสบ.)

คพ.

‘T’

คอม.

สสผ. (คนช.&ตสบ.)

ลสร.25

ตสบ.

ตสบ.

ตสบ.

ตสบ.

คนช.

ตสบ.

ตสบ.

คนช.

‘N’

คนช.

คพพ.&คนช.

คล.

ตสบ.

คขนาน (ตสบ.&ลพพ.)

คอม.

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

แบบผสม

ตส.

แบบผสม

ตส.

ตส.

ตส.

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

แบบผสม

-

แบบผสม

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

-

อน ๆ

แบบผสม

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

ตส.

ตส.

ตส.

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

ตส.

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

-

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

แบบผสม

อนๆ

301

598O

53

450

345P

60

100

109

25

141

-

120

128

-

52

165P

498

225

350

150

90

55

200

349

435

-

659

8427

150

183

28

249

301

598

80

450

345

60

100

109

25

141

-

120

128

-

52

165

498

225

350

150

90

65

200

349

435

-

659

94

150

183

28

249

1

2

1

2

1

1

1

1

1

2

-

2

1

-

1

3

1

2

1

1

2

1

1

2

1

-

1

‘H’

1

3

2

1

ลสร.

-

คนช.

ลสร.

ลสร.24

ข

-

-

-

ลสร.

-

-

-

-

-

คนช.

-

SV

-

ลสร.

ลสร.

-

-

-

คนช.26

-

-

คนช

-

ลสร.

-

ลสร.

ระบบเลอกตงของ 213 ประเทศเอกร�ชและเขตปกครองตนเองทเกยวของ

210 211

28ผสมครทจะไดรบเลอกตงในรอบแรกจะตองไดรบเสยงสนบสนนดวยเสยงขางมากสองในสาม29ในรอบแรกผสมครจะตองไดเสยงรอยละ 50+1 ของคะแนนเสยงทงหมด บวกดวยคะแนนเสยงอยางนอยรอยละ 20 ในครงหนงของทกจงหวด30ถาจำาเปนอาจเลอกตงในระบบเลอกเปนพวงทงสองครง31ประธานาธบดมาจากการเลอกตงโดยฝายนตบญญตแลวตองผานการลงประชามต มวาระอยในตำาแหนงไดหาป

ประเทศ หรอเขตปกครอง

ระบบเลอกตงสำ�หรบฝ�ยนตบญญตแหงช�ต

ตระกลระบบเลอกตง

ขน�ดของฝ�ยนตบญญตจำ�นวนผแทนทงหมดทม�จ�กก�รเลอกตงโดยตรง

ขน�ดของฝ�ยนตบญญตจำ�นวนผแทนทงหมดทออกเสยงได

จำ�นวนชนของก�รเปนผแทน

ระบบเลอกตงสำ�หรบประธ�น�ธบด

อารเจนตนา

อารเซอรไบจาน

อารเมเนย

อารบา

อตาล

อนเดย

อนโดนเซย

อรก

อหรานส.อสลามก

อสราเอล

อยปต

อรกวย

อซเบกสถาน ส.

เอกวาดอร

เอธโอเปย

เอรเทรย

เอล ซลวาดอร

เอสโตเนย

แองกวลลา

แองโกลา

แอนตกาและบารบดา

แอฟรกากลาง ส.

แอฟรกาใต

แอลจเรย

แอลเบเนย

โอมาน

ไอซแลนด

ไอรแลนด, ส.

ฮอนดรส

ฮงการ

เฮต

โฮลซ (วาตกน, นครรฐ)

ตสบ.

คขนาน คนช.+ตสบ.)

คขนาน (คนช.+ตสบ.)

ตสบ.

สสผ. (คนช.&ตสบ.)

คนช.

ตสบ.

ตสบ.

ลสร.L

ตสบ.

ลสร.30

ตสบ.

ลสร.

ตสบ.

คนช.

‘T’

ตสบ.

ตสบ.

คนช.

ตสบ.

คนช.

ลสร.

ตสบ.

ตสบ.

สสผ. (ตสบ.&ลสร.)

คนช.

ตสบ.

คอ.

ตสบ.

สสผ. (ตสบ.&ลสร.)

ลสร.

‘N’

แบบตส.

แบบผสม

แบบผสม

ตส.

แบบผสม

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

ตส.

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

-

ตส.

ตส.

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

ตส.

แบบผสม

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตส.

ตส.

ตส.

แบบผสม

คะแนนนำา/เสยงขางมาก

-

257

125

131

21

630

543

550

275

290

120

444

99

250

100

547P

-

84

101

7

220

17

155

400

389P

140O

83

63

166

128

386

83

-

257

125

131

21

630

545

550

275

290

120

454

99

250

100

547

-

84

101

11

220

17

155

400

389

140

83

63

166

128

386

83

-

1

2

2

1

2

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

-

2

2

1

2

1

‘H’

2

1

2

1

2

1

1

3

1

-

ลสร.

ลสร.28

ลสร.

-

-

-

ลสร.29

-

ลสร.

-

-31

ลสร.

ลสร.

ลสร.

-

-

ลสร.

-

-

ลสร.

-

ลสร.

-

ลสร.

-

-

คนช.

-

คนช.

-

ลสร.

-

กญแจคำ�:

D : มการใชเงอนไขกระจายคะแนนH : ระบบพนทาง การจำาแนกตระกลระบบเลอกตงโดยระบบซงจำานวนเกาอทมากทสดในฝายนตบญญตมาจาก การเลอกตงL : ตองไดรบการสนบสนนขนตำารอยละ 50 + 1 สำาหรบผสมครทจะผานการเลอกตงในรอบแรกN : ไมมการเลอกตงโดยตรงO : ขนาดทแทจรงของฝายนตบญญตอาจแตกตางระหวางการเลอกตงแตละครงเนองจากเงอนไขของอาณต ทเพมขนมาP : ขนาดของฝายนตบญญตแตกตางกนไปขนกบขนาดของประชากรSV : คะแนนเสยงเพมเตมT : ประเทศหรอเขตปกครองในระยะเปลยนผาน: ระบบเลอกตงใหมยงไมมขอยตในเวลาทคมอนตพมพ

คนช. – คะแนนนำากำาชย (Fist Past The Post)

ลสร. – เลอกตงสองรอบ (Two Round System)

คล. – ลงคะแนนแบบเผอเลอก (Alternative Vote)

คพ. – คะแนนเสยงเปนพวง (Block Vote)

คพพ. – คะแนนเสยงเปนพวงสำาหรบพรรค (Party Block Vote)

คขนาน – เลอกตงแบบคขนาน (Parallel System)

สสผ. – สมาชกสดสวนแบบผสม (Mixed Member Proportional)

ตสบ. – ตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ (List Proportional Representation)

คอ. – คะแนนเสยงเดยวโอนได (Single Transferable Vote)

คอม. – คะแนนเสยงเดยวโอนไมได (Single Non-Transferable Vote)

คจ. – คะแนนเสยงมขอจำากด (Limited Vote)

นบ. – การนบแบบบอรดา (ปรบปรงใหม) (Modified Borda Count)

ระบบเลอกตงของ 213 ประเทศเอกร�ชและเขตปกครองตนเองทเกยวของ

212 213

อภธ�นศพทและคำ�เฉพ�ะ

ภาคผนวก ข

Absentee voting – การลงคะแนนนอกเขต - เปนคำาทมความหมายเดยวกบการลงคะแนน

นอกเขตเลอกตง

Additional Member System – ระบบสมาชกเพมเตม – ความหมายเดยวกบระบบสดสวน

ทมสมาชกแบบผสม หรอ MMP

Alternative Vote (AV) – คะแนนเสยงเผอเลอก (คล.)– ผสมครเปนศนยกลาง ใชคะแนนนำา/

เสยงขางมากและลำาดบความชอบระบบหนง ใชสำาหรบเลอกตงแบบเขตเดยวเบอรเดยว ซง

ผลงคะแนนเขยนตวโดยเลขแสดงลำาดบความชอบของตนลงบนบตรเลอกตง ผสมครทได

เสยงขางมากเดดขาด (รอยละ 50 บวก 1) ของบตรดทเลอกตนในลำาดบหนงจะไดรบเลอกตง

ถาไมมผสมครคนใดไดคะแนนเสยงขางมากเดดขาดของผทมคนชอบในลำาดบหนง ผสมครท

มคะแนนนอยกวาเพอนจะถกตดออกไป และคะแนนบนบตรเลอกตงของเขาหรอเธอ ทเลอก

ผสมครคนอนๆ ในลำาดบถดๆ ไป จะนำามาจดสรรใหม จนกระทงมผสมครคนหนงไดเสยง

ขางมากเดดขาดของคะแนนเสยงตามบตรดทเหลออย

Apparentement – การรวมญาต - เปนคำามาจากภาษาฝรงเศส ซงนำามาใชในระบบตวแทน

แบบสดสวนทใชบญชรายชอ – ตสบ. (List PR) หมายถงการอนญาตใหพรรคการเมอง

สองพรรคหรอมากกวา หรอกลมสองกลมหรอมากกวา ซงรณรงคหาเสยงแขงขนกน สามารถ

บรรลขอตกลงกนได ทจะนำาคะแนนเสยงของพวกตนมารวมเขาดวยกนได เพอประโยชน

ในการจดสรรทนงในสภา ใหด Lema และ Stembusaccoord ดวย

Average district magnitude – ขนาดเฉลยของเขตเลอกตง - ใชสำาหรบประเทศหนง องคกร

ปกครองทองถนองคกรหนง หรอสถาบนเหนอรฐสถาบนหนง หมายถงจำานวนผแทนทจะไดรบ

เลอก หารดวยจำานวนเขตเลอกตง ใหด District magnitude ดวย

Ballotage – อกคำาหนงทหมายถงระบบเลอกตงสองรอบ ใชมากในละตนอเมรกา

Ballot structure – โครงสรางของบตรเลอกตง – หมายถงวธการทการเลอกผานการเลอกตง

นน แสดงอยบนบตรเลอกตง โดยเฉพาะการแสดงวาบตรเลอกตงนนเนนผสมครเปนศนยกลาง

หรอพรรคเปนศนยกลาง

Bicameral legislature –องคกรนตบญญตทมสองสภา – องคกรนตบญญตทประกอบดวยสอง

สภา มกรจกกนในนามของ สภาบนกบสภาลาง

Block Vote (BV) – คะแนนเสยงเปนพวง (หรอเลอกตามโผ) (คพ.) - เปนระบบคะแนนนำา/

เสยงขางมากระบบหนง ใชในการเลอกตงแบบเขตเดยวหลายเบอร ซงผลงคะแนนมเสยงเทากบ

จำานวนผสมครทจะไดรบเลอกตงในเขตนน การลงคะแนนมผสมครเปนศนยกลาง ผสมครทได

คะแนนรวมสงสดจะเปนผชนะ

Borda Count (BC) – การนบแบบบอรดา - ระบบผสมครเปนศนยกลางและใชลำาดบความ

ชอบระบบหนง ใชในการเลอกตงทงแบบเขตเดยวเบอรเดยวกบเขตเดยวหลายเบอร ซงผ

ลงคะแนนเขยนตวเลขแสดงลำาดบความชอบของตนลงบนบตรเลอกตง แตละลำาดบความชอบ

จะมมลคาลดหลนเปนขนๆ ทเทากน ตวอยางเชน กรณมผสมคร 10 คน ความชอบลำาดบ

ทหนงมมลคา 1 ลำาดบทสอง 0.9 และลดหลนกนไป โดยลำาดบทสบมมลคา 0.1 มลคาทผสมคร

แตละคนไดรบจะนำามารวมกน ผสมครซงไดรบมลคารวมสงสดจะไดรบการประกาศชอเปนผชนะ

ใหด Modified Borda Count ดวย

Boundary delimitation – การปกปนเขตเลอกตง – กระบวนการทประเทศหนง องคกรปกครอง

ทองถนองคกรหนง หรอ สถาบนเหนอรฐสถาบนหนง จะแบงเขตพนทของตนออกเปนเขตเลอกตง

Candidate-centred ballot – การเลอกตงทผสมครเปนศนยกลาง - รปแบบของเลอกตง ซง

ผเลอกตงเลอกระหวางผสมครดวยกน มากกวาจะเลอกระหวางพรรคการเมองและกลมการเมอง

Circonscription – ศพททประเทศทใชภาษาฝรงเศสใชบอยเพอหมายถงเขตเลอกตง

(ด Electoral district ดวย)

Closed list – บญชรายชอปด – รปแบบหนงของระบบตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ

ซงผเลอกตงถกจำากดใหลงคะแนนไดเฉพาะพรรคหรอกลมการเมองเทานน และไมสามารถแสดง

ความชอบผสมครคนใดคนหนงในบญชรายชอพรรคได (ใหด Open list -บญชรายชอเปด และ

Free list – บญชรายชอเสรดวย)

Communal roll –ทะเบยนชมชน- ทะเบยนผเลอกตงซงเขาเกณฑคณสมบตการขนทะเบยน

ทกำาหนดได เชน ศาสนา ชาตพนธ ภาษา หรอเพศสภาพ ผเลอกตงทงหมดทมคณสมบตตาม

214 215

อภธ�นศพทและคำ�เฉพ

�ะ

เกณฑอาจไดรบการขนทะเบยนโดยอตโนมต หรอผเลอกตงแตละคนอาจเลอกวาจะลงทะเบยน

หรอไม ทะเบยนนใชสำาหรบการเลอกตงผแทนของกลมทนยามตามเกณฑจากเขตเลอกตง

ทระบไวเพอการนน

Compensatory seats – ทนงชดเชย - ทนงจากระบบตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ

ในระบบสดสวนทมสมาชกแบบผสม (MMP- สสผ.) ซงจดสรรใหแกพรรคหรอกลม เพอแกไข

ความไมไดสดสวนในการเปนตวแทน อนเปนผลลพธจากการเลอกตงทจดขนภายใตสวนแรก

ของระบบ MMP ซงมกเปนสวนทใชระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก

Constituency – คำาพองกบคำาวาเขตเลอกตง ใชกนมากในประเทศทใชภาษาองกฤษ

ด Electoral district ดวยContiguous district – เขตเลอกตงทมพนทตดตอกน – เขตเลอกตง

ทสามารถลอมรอบดวยเสนเขตแดนตดตอกนเพยงเสนเดยว

Cross cutting cleavage – การตดขามรอยแบงแยก - ความจงรกภกดทางการเมองของ

ผลงคะแนนซงตดขามแนวแบงแยกทางชาตพนธ ศาสนา และชนชนในสงคม

Cumulation – การทบทว - หมายถงความสามารถภายในระบบเลอกตงบางระบบ ทเออให

ผลงคะแนน ออกเสยงใหแกผสมครทตนชอบคนหนงไดมากกวาหนงคะแนน

Democratic consolidation – การสรางความเขมแขงแกประชาธปไตย – หมายถงกระบวนการ

ซงสถาบนทางการเมองและวธการประชาธปไตยของประเทศหนง มความชอบธรรม มเสถยรภาพ

และเปนทยอมรบอยางกวางขวาง ทงโดยฝายการเมองและประชาชนในวงกวาง

D’ Hondt Formula – สตรของดฮอนดท – ทางเลอกหนงสำาหรบชดของตวหารทใชในการ

กระจายทนงในระบบตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ ซงใชวธคะแนนเฉลยสงสด คะแนน

เสยงของพรรคหรอกลมการเมองถกหารดวยเลข 1, 2, 3, … เรอยไป ขณะทมการจดสรรทนง

เพมขนใหแกพรรคนนๆ ในบรรดาสตรทมอย สตรของดฮอนดทเออตอพรรคการเมองขนาดใหญ

มากกวาเพอน (ใหด Sainte-Laguë Formula ดวย)

Distribution requirements – เงอนไขการกระจายทนง – หมายถงเงอนไขทกำาหนดวา

เพอจะชนะการเลอกตง ไมเพยงแตผสมครจะไดคะแนนเสยงในระดบชาตในสดสวนทระบไวเทานน

หากยงตองไดรบการสนบสนนในระดบทระบไว ในมลรฐหรอภมภาคตางๆ จำานวนหนงดวย

District – เขต - ทใชในคมอนใหหมายถงเขตเลอกตง

District magnitude – ขนาดของเขตเลอกตง – สำาหรบเขตเลอกตงหนง หมายถงจำานวนของ

ผแทนทจะไดรบเลอกตงจากเขตนน ใหด Average district magnitude ดวย

Droop quota – โควตาแบบดรป –หนงในบรรดาโควตาตางๆ ทใชในระบบตวแทนแบบสดสวน

ซงใช ‘วธเศษการหารสงสด’ โควตาเทากบคะแนนเสยงทดทงหมดหารดวยจำานวนทนงทพงม

ในเขตเลอกตงบวกดวยหนง บางทกเรยกวา โควตาแบบฮาเกนบาค บสชอฟฟ ใหด โควตา ก.

ด โควตาแบบแฮร และแบบอมพเรยล ดวย

Elector – ผเลอกตง – บคคลคนหนงทมทงคณสมบตและไดขนทะเบยนเพอลงคะแนน

ในการเลอกตง

Electoral district – เขตเลอกตง - พนททางภมศาสตรพนทหนง ซงประเทศหนง องคกร

ปกครองทองถนองคกรหนง หรอสถาบนเหนอรฐสถาบนหนง อาจแบงไวเพอวตถประสงค

ในการเลอกตง ใหด คำาวา Circonscription, Constituency, Electorate (b) และ Riding ดวย

เขตเลอกตงเขตหนงอาจเลอกตงผแทนไดหนงคนหรอมากกวานนเขาสองคกรทมาจากการเลอก

ตง ด เขตเลอกตงแบบเขตเดยวเบอรเดยว และ เขตเดยวหลายเบอร

Electoral formula – สตรเลอกตง – สวนของระบบเลอกตง ระบบเลอกตงทเกยวของกบการ

แปลคะแนนเสยงมาเปนทนงในสภาโดยเฉพาะ

Electoral Law – กฎหมายเลอกตง – พระราชบญญตหนงหรอหลายฉบบ ทกำาหนดทกแงมม

ของกระบวนการทใชในการเลอกตงสถาบนทางการเมอง ดงทบญญตไวโดยรฐธรรมนญ หรอ

ในกรอบโครงสรางสถาบนของประเทศ

Electoral Management Body – องคกรจดการการเลอกตง หรอคณะกรรมการการเลอก

ตง (กกต.) - องคกรซงมภารกจภายใตกฎหมายเลอกตง ทจะตองรบผดชอบดำาเนนการ

เลอกตง กกต.ในประเทศสวนใหญไดแกคณะกรรมการทเปนอสระทแตงตงขนเพอวตถประสงคน

หรอไมกเปนสวนของกรมเฉพาะกรมหนงของรฐบาล

Electoral regulations – กฎขอบงคบการเลอกตง – กฎระเบยบทอนวตตามพระราชบญญต

ซงคณะกรรมการการเลอกตงมกเปนผออก โดยอาศยอำานาจตามกฎหมายเลอกตง เพอควบคม

แงมมตางๆ ของการจดและการบรหารการเลอกตง

Electoral system – ระบบเลอกตง – สวนของกฎหมายและกฎขอบงคบการเลอกตง ซง

กำาหนดวาพรรคการเมองและผสมครจะไดรบเลอกตงเขาสองคกรในฐานะผแทนราษฎรไดอยางไร

องคประกอบสำาคญสามประการของระบบคอ สตรเลอกตง โครงสรางของบตรเลอกตง และ

ขนาดของเขตเลอกตง

Electorate – ผ/เขตเลอกตง – อาจมความหมายจำาแนกไดเปนสองนย

ก. องครวมของผเลอกตงทลงทะเบยนวาจะไปลงคะแนนเสยงในเขตเลอกตงเขตหนง

216 217

อภธ�นศพทและคำ�เฉพ

�ะ

ข. มความหมายเหมอนกบคำาวาเขตเลอกตง คอ electoral district ใชก นมากในประเทศทน ยม

ใชภาษาองกฤษบางประเทศ ด Electoral district

External voting – การลงคะแนนนอกประเทศ – กลไกอยางหนงทอำานวยใหผลงคะแนน

ซงไมอยในประเทศเปนการชวคราวหรออยางถาวร สามารถลงคะแนนเสยงได เรยกวา

out-of-country voting กม

First Past The Post – คะแนนนำากำาชย (คนช.) – รปแบบทเรยบงายทสดของระบบ

เลอกตง ระบบเลอกตงแบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก ใชกบเขตเดยวเบอรเดยว และมผสมคร

เปนศนยกลางในการลงคะแนน ผสมครทชนะคอผไดรบคะแนนเสยงมากกวาคนอน แมวาคะแนน

ทไดจากบตรดจะไมใชเสยงขางมากเดดขาดกตาม

Free list – บญชรายชอเสร – รปแบบหนงของระบบตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ

ซงผเลอกตงอาจลงคะแนนใหพรรคการเมองพรรคหนงหรอกลมการเมองกลมหนง นอกจาก

นนยงลงคะแนนใหผสมครคนหนงหรอหลายคนได ไมวาผสมครเหลานนจะลงสมครในนาม

ของพรรคการเมองหรอกลมการเมองนนหรอไมกตาม บางครงเรยกวา panachage ใหด

Closed list กบ Open list ดวย

Gerrymandering – การจดเขตอยางบดเบยว – การจดเสนแบงของเขตเลอกตงอยางจงใจ

เพอใหเกดการไดเปรยบเสยเปรยบแกประโยชนทางการเมองของฝายใดฝายหนงโดยเฉพาะ

Hagenbach-Bischoff Quota – โควตาแบบฮาเกนบาค-บสชอฟฟ - ความหมายเดยวกบ

คำาวา Droop Quota

Hare Quota – โควตาแบบแฮร – หนงในบรรดาโควตาตางๆ ทใชในระบบตวแทนแบบสดสวน

ซงใช ‘วธเศษการหารสงสด’ โควตาเทากบคะแนนเสยงทดทงหมดหารดวยจำานวนทนงทพงม

ในเขตเลอกตง บางทกเรยกวา โควตาแบบดรป โควตาแบบฮาเกนบาค-บสชอฟฟ ใหด โควตา

ก. กบด โควตาแบบอมพเรยลดวย

Heterogeneous district – เขตเลอกตงทไมเปนเนอเดยวกน - หมายถงเขตเลอกตงเขตหนง

ซงไมวาจะโดยการออกแบบหรอเปนผลของการปฏบตตามเกณฑอนๆ สำาหรบการปกปนเขต

เลอกตง องครวมของผเลอกตง แสดงถงความหลากหลายทางสงคม ชาตพนธ ศาสนา หรอภาษา

Highest Average Method – วธคะแนนเฉลยสงสด – หมายถงหลกการสำาหรบแปลงคะแนน

เลอกตงใหเปนจำานวนทนงในระบบตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอในเขตเลอกตงหนง

ในการรวมคะแนนแตละรอบ จะจดทนงหนงทนงใหแกพรรคการเมองหรอกลมการเมองซงม

ผลรวมคะแนนสงสด เมอจดสรรทนงหนงทนงไปแลว คะแนนเสยงเรมตนของพรรคทไดรบ

การจดสรรนนจะลดลงโดยการหาร ชดของตวหารทนยมใชคอตวหารของดฮอนดท กบ ของ

เซนต-ลากอ วธคะแนนเฉลยสงสดนมแนวโนมทจะเออแกพรรคใหญมากกวาอกทางเลอกหนง

คอ วธเศษการหารสงสด

Homogeneous district – เขตเลอกตงทเปนเนอเดยวกน – หมายถงเขตเลอกตงเขตหนง ซง

ไมวาจะโดยการออกแบบหรอเปนผลของการปฏบตตามเกณฑอนๆ สำาหรบการปกปนเขตเลอก

ตง องครวมของผเลอกตงแสดงใหรถงความเสมอเหมอนกนมใชนอยในทางสงคม ชาตพนธ

ศาสนา หรอภาษา

Hybrid system – ระบบพนทาง – หมายถงผลของการแบงประเทศออกเปนสองสวนหรอ

มากกวานน โดยไมมพนททบซอนกน แตละสวนกจะมระบบเลอกตงทแตกตางกน

Imperiali Quota – โควตาแบบอมพเรยล - หนงในบรรดาโควตาตางๆ ทใชในระบบตวแทนแบบ

สดสวน ซงใช ‘วธเศษการหารสงสด’ โควตาเทากบคะแนนเสยงทดทงหมดหารดวยจำานวนทนง

ทพงมในเขตเลอกตงบวกดวยสอง ใหดโควตาแบบดรป โควตาแบบแฮร ดวย

Index of disproportionality – ดชนของความไมเปนสดสวน – ตวเลขซงถกออกแบบเพอวด

ระดบขนของการเบยงเบนจากความเปนสดสวน ในการจดสรรทนงใหแกพรรคหรอกลมการเมอง

ซงเขารวมในการเลอกตง ปกตจะนยามใหเทากบรากทสองของผลบวก ของผลตางสำาหรบแตละ

พรรคหรอกลมการเมอง ระหวางรอยละของคะแนนเสยงทไดรบกบรอยละของทนงทได

Invalid votes – บตรเสย – คะแนนเสยงทไมสามารถนำามานบใหแกผเขารวมหนงใดในการเลอก

ตง เนองจากความผดพลาดโดยบงเอญหรออยางจงใจ ในการกาบตรของผเลอกตง

Largest Remainder Method – วธเศษการหารสงสด – หมายถงหลกการของการแปลงคะแนน

เสยงเปนจำานวนทนงในระบบตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ ภายหลงจากทพรรคหรอกลม

การเมองไดรบการจดสรรทนงในเขตเลอกตง โดยคดจากจำานวนเตมของโควตา ก. ของคะแนน

เสยงทไดรบแลว ยงมทนงเหลอสำาหรบการจดสรร และมคะแนนเสยงทนอยกวาจำานวนเตมของ

โควตา ก. ทยงเหลออยสำาหรบแตละพรรค ดงนน ทนงทเหลอกจะไดรบการจดสรรใหแกพรรค

หรอกลมการเมองเรยงตามลำาดบมากนอยของจำานวนคะแนนเสยงทเหลออยในครอบครองของ

พรรคหรอกลมนนๆ วธเศษการหารสงสดมความโนมเอยงทจะเออแกพรรคเลกมากกวาอกทาง

เลอกหนงคอ วธคะแนนเฉลยสงสด

Lema – คำาทใชในละตนอเมรกาสำาหรบบญชรายชอทเปนรมใหแกบญชรายชอยอยสองบญช

หรอมากกวานน ซงไดรบคะแนนเสยงแยกกน แตจะนำาคะแนนมานบรวมกน เพอประโยชน

ในการจดสรรทนงในระบบตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ ด Apparentement และ

Stembusaccoord ดวย

218 219

อภธ�นศพทและคำ�เฉพ

�ะ

Limited Vote (LV) – คะแนนเสยงจำากด (คจ.) – หมายถงระบบเลอกตงระบบหนงทใช

การเลอกตงเขตเดยวหลายเบอร ซงผเลอกตงมคะแนนเสยงมากกวาหนงเสยง แตมคะแนนเสยง

นอยกวาจำานวนผสมครทจะไดรบเลอกตง ผสมครทไดคะแนนเสยงสงสดโดยรวมเปนผชนะการ

เลอกตง ในทำานองเดยวกนกบระบบคะแนนเสยงเปนพวง (คพ.) (Block vote) และคะแนนเสยง

เดยวโอนไมได (คอม.) (SNTV)

List Proportional Representation (List PR) –การเปนตวแทนแบบสดสวนทใชบญชราย

ชอ (ตสบ.) – ระบบทพรรคการเมองหรอกลมการเมองทเขารวมเสนอบญชรายชอของผสมคร

สำาหรบเขตเลอกตง ผเลอกตงลงคะแนนใหพรรคการเมองหนง และพรรคตางๆ จะไดรบทนง

ตามสดสวนของคะแนนรวมทไดรบ ผสมครทชนะจะมาจากบญชรายชอ ด Closed list บญช

รายชอปด Open list บญชรายชอเปด และ Free list บญชรายชอเสร

Lower house – สภาลาง – หนงในสองสภาในองคกรนตบญญตทมสองสภา ปกตประกอบดวย

‘ตวแทนของประชาชน’ เปนสภาทมอำานาจมากกวาในกรณททงสองสภามอำานาจไมเทากน

Majoritarian – แบบเสยงขางมากเดดขาด – ออกแบบมาเพอใหมเสยงขางมากเดดขาด

(รอยละ 50 บวก 1) ของจำานวนคะแนนเสยง

Malapportionment – การจดจำานวนผเลอกตงไมใกลเคยง – หมายถงการกระจายผลงคะแนน

ระหวางเขตเลอกตงตางๆ อยางไมเสมอกน

Manufactured majority – เสยงขางมากทประดษฐขน– หมายถงผลการเลอกตง ทมกจะ

พบเมอใชระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก ซงพรรคการเมองพรรคเดยวหรอพรรครวมรฐบาล

ทไดคะแนนนอยกวารอยละ 50 ของคะแนนบตรด แตไดรบทนงขางมากเดดขาดในองคกรทมา

จากการเลอกตง

Member state – รฐสมาชก – หมายถงประเทศทเปนสมาชกของสถาบนเหนอชาต ตวอยาง

เชน สหภาพยโรป

Mixed Member Proportional (MMP) – สดสวนทมสมาชกแบบผสม (สสผ.)– หมายถง

ระบบผสม ซงผลงคะแนนทงหมดใชระบบเลอกตงสวนแรก ทมกจะเปนระบบคะแนนนำา/เสยง

ขางมาก เพอเลอกผแทนจำานวนหนงสองคกรทมาจากการเลอกตง สวนทนงทเหลอจะถกจดสรร

ใหแกพรรคการเมองและกลมการเมอง ใชระบบเลอกตงสวนทสอง ปกตจะเปนตวแทนแบบ

สดสวนทใชบญชรายชอ เพอทจะชดเชยความสดสวน อนเปนผลจากระบบเลอกตงสวนแรก

Mixed system – ระบบผสม – หมายถงระบบ ซงการลงคะแนนในการเลอกตงผแทนนน

แสดงออกผานระบบทตางกนสองระบบ หนงคอ ระบบการเปนตวแทนแบบสดสวน และอกหนง

คอ ระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก ระบบผสมมสองชนดคอ ระบบคขนาน และระบบสดสวนท

มสมาชกแบบผสม

Modified Borda Count – การนบแบบบอรดา (ปรบปรง) - ระบบผสมครเปนศนยกลางและ

ใชลำาดบความชอบระบบหนง ใชในการเลอกตงทงแบบเขตเดยวเบอรเดยวกบเขตเดยวหลาย

เบอร ซงผลงคะแนนเขยนตวเลขแสดงลำาดบความชอบของตนลงบนบตรเลอกตง แตละลำาดบ

ความชอบจะมมลคาลดหลนโดยใชชดตวหาร 1, 2, 3 …. ตวอยางเชน กรณมผสมคร 10 คน

ความชอบลำาดบทหนงมมลคา 1 ลำาดบทสอง 0.5 ลำาดบทสาม 0.3333 ฯลฯ มลคาทผสมคร

แตละคนไดรบจะนำามารวมกน ผสมครซงไดรบมลคารวมสงสดจะไดรบการประกาศชอเปน

ผชนะ ใหด Borda Count ดวย

Multi-member district – เขตเดยวหลายเบอร –เขตเลอกตงทผแทนสองคนหรอมากกวา

ไดรบเลอกตงเขาสองคกรนตบญญตหรอองคกรทมาจากการเลอกตง ด Single-member district

–เขตเดยวเบอรเดยว ดวย

Multiple-tier system – ระบบหลายชน – หมายถงระบบเลอกตงทมชดของผแทนสองชด

หรอมากกวา ซงไดรบเลอกตงเขาสสภาเดยวกน โดยองครวมของผเลอกตงทงประเทศ การ

มหลายชนอาจหมายถงการมเขตเลอกตงหลายระดบภายในประเทศ ตวอยางเชน เขตเดยว

เบอรเดยวกบเขตภมภาค หรอเขตภมภาคกบเขตประเทศทงประเทศ ระบบทมชดของผแทนท

แยกชดจากกนสองชด ซงไดรบเลอกตงจากระดบเดยวกนกถอเปนระบบหลายชนเหมอนกน

ระบบผสมทงหมดเปนระบบหลายชน

One Person One Vote One Value (OPOVOV) – หนงคน หนงเสยง หนงมลคา – หลกการ

ของการเปนตวแทน ซงผแทนทไดรบเลอกตงแตละคนเปนตวแทนของผเลอกตงจำานวนเทากน

และการจดใหอยางไมเสมอกนถกทำาใหเหลอนอยทสด

Open list – บญชรายชอเปด – รปแบบหนงของระบบตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ

ซงผเลอกตงอาจลงคะแนนใหพรรคการเมองพรรคหนงหรอกลมการเมองกลมหนง นอกจากนน

ยงลงคะแนนใหผสมครคนหนงหรอบางครงหลายคนกได โดยทผสมครเหลานนลงสมครในนาม

ของพรรคการเมองหรอกลมการเมองนน ใหด Closed list กบ Open list ดวย

Out-of-country voting – การลงคะแนนนอกประเทศ –กลไกอยางหนงทอำานวยใหผลงคะแนน

ซงไมอยในประเทศเปนการชวคราวหรออยางถาวร สามารถลงคะแนนเสยงได ด external voting

ด remote voting ดวย

Overhang mandate – อาณตสวนขยาย– ใหด Uberhangsmandat

220 221

อภธ�นศพทและคำ�เฉพ

�ะ

Panachage – พานาชาจ - คำาทใชในประเทศทพดภาษาฝรงเศส สำาหรบระบบตวแทนแบบ

สดสวนทใชบญชรายชอ ซงผเลอกตงอาจลงคะแนนใหพรรคการเมองพรรคหนงหรอกลมการเมอง

กลมหนง นอกจากนนยงลงคะแนนใหผสมครคนหนงหรอหลายคนได ไมวาผสมครเหลานนจะลง

สมครในนามของพรรคการเมองหรอกลมการเมองนนหรอไมกตาม ใหด Free list ดวย

Parallel System – ระบบคขนาน – หมายถงระบบเลอกตงผสมระบบหนง ซงการเลอกท

แสดงออกโดยผลงคะแนน ใชการเลอกตงผแทนผานระบบเลอกตงสองระบบทตางกน ระบบหนง

มกเปนระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก อกระบบหนงมกเปนระบบตวแทนแบบสดสวน แตไมม

ความเกยวของกนระหวางจำานวนทนงทไดรบจดสรรภายใตระบบแรก กบการคำานวณผลลพธ

ในระบบทสอง ด Mixed Member Proportional (MMP) ดวย

Party Block Vote (PBV) –คะแนนเสยงเปนพวงสำาหรบพรรค (คพพ.) – เปนระบบคะแนนนำา/

เสยงขางมาก ทใชการเลอกตงแบบเขตเดยวหลายเบอร ซงผเลอกตงลงคะแนนแบบพรรคการเมอง

เปนศนยกลางเพอเลอกพรรคการเมองพรรคเดยว และไมเลอกบรรดาผสมคร พรรคทไดคะแนน

มากทสดจะชนะไดทนงทงหมดในเขตเลอกตงนน

Party-centred ballot –เลอกตงทพรรคเปนศนยกลาง – การเลอกตงแบบหนงซงผลงคะแนน

จะเลอกพรรคหรอกลมการเมอง มากกวาจะเลอกผสมครเปนรายบคคล

Party magnitude – ขนาดของพรรค – สำาหรบเขตเลอกตงหนงเขต หมายถงจำานวนเฉลยของ

ผแทนทไดรบเลอกตงจากแตละพรรคและกลมการเมอง สำาหรบประเทศ หมายถงคาเฉลยของ

ขนาดพรรคสำาหรบเขตเลอกตงทงหมด

Personation – การลงคะแนนโดยตวปลอม – การทผอนแอบอางไปลงคะแนนในนามของ

ผเลอกตงซงมชอตามทะเบยน

Plurality/majority system – ระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก- มฐานอยบนหลกการทวาผสมคร

หรอพรรคการเมองซงมคะแนนนำาคแขง (นนคอมคะแนนเสยงมากกวาคนอนใด) หรอไดรบเสยง

ขางมาก (เชน รอยละ 50 บวก หนง – เสยงขางมากเดดขาด) จะไดรบการประกาศใหเปนผชนะ

ระบบนอาจใชในกรณเขตเดยวเบอรเดยว ตวอยางเชน กรณ คะแนนนำากำาชย คะแนนเสยงเผอ

เลอก หรอ ระบบเลอกตงสองรอบ หรอในกรณเขตเดยวหลายเบอร ตวอยางเชน กรณ คะแนน

เสยงเปนพวง และคะแนนเสยงเปนพวงสำาหรบพรรค

Preferential voting system – ระบบการลงคะแนนตามลำาดบความชอบ –ระบบเลอกตง

ซงผเลอกตงเรยงลำาดบพรรคหรอผสมครบนบตรเลอกตงตามความชอบของตน คะแนนเสยง

เผอเลอก Borda Count คะแนนเสยงเดยวโอนไดและคะแนนเสยงเสรม ลวนเปนตวอยางของ

ระบบการลงคะแนนตามลำาดบความชอบทงสน

Proportional Representation (PR) – การเปนตวแทนแบบสดสวน (ตส.) – เปนตระกลหนง

ของระบบเลอกตง มพนฐานบนหลกการของเจตนาทจะแปลคะแนนเสยงทงหมดของพรรคหรอ

กลมการเมอง ใหไดสดสวนกบจำานวนทนงในองคกรทมาจากการเลอกตง ตวอยางเชน พรรค

หนงไดคะแนนรอยละ 30 ของคะแนนเสยงทงหมดพรรคนจะไดรบทนงประมาณรอยละ 30 ดวย

ระบบตวแทนแบบสดสวนทงหมด เปนแบบเขตเดยวหลายเบอร ระบบตวแทนแบบสดสวนม

สองรปแบบหลกคอ ระบบตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ และคะแนนเสยงเดยวโอนได

Quota – โควตา– อาจมความหมายหนงในสองนยทแยกชดดงน

ก. จำานวนคะแนนเสยงซงประกนวาพรรคหรอผสมครทจะไดรบหนงทนงในเขตเลอกตงนนๆ

ทใชระบบตวแทนแบบสดสวน โควตาทตางกนสามแบบอนเปนทนยมใชไดแกโควตาแบบ

แฮร แบบดรป (หรอฮาเกนบาค-บสชอฟฟ) และแบบอมพเรยล

ข. จำานวนของทนงในองคกรทมาจากการเลอกตง หรอสดสวนของผสมครในนามของพรรค

หรอกลมการเมอง ซงกฎหมายบญญตวาจะตองมาจากการเปนตวแทนกลมพเศษ บอยครง

ทสดทมการบญญตเชนน กเพอประกนวาจะมการสงลงสมครและการไดรบเลอกตงของสตร

จำานวนหนงเปนอยางตำา

Regional fiefdom – ภมภาคในอาณต– สถานการณทพรรคการเมองหนงไดรบทนงทงหมด

หรอเกอบทงหมด ในการเลอกตงในภาคทางภมศาสตรภาคหนงของประเทศโดยเฉพาะ

Remote voting – การลงคะแนนทางไกล – กลไกอยางหนงทอำานวยใหผลงคะแนน สามารถลง

คะแนนได โดยไมตองไปทหนวยเลอกตง ในวนทกำาหนดใหเปนวนลงคะแนน ด Out-of-country

voting การลงคะแนนนอกประเทศ ดวย

Reserved seats – ทนงสำารอง – หมายถงทนงซงมเกณฑชดเจน เชน ศาสนา ชาตพนธ ภาษา

หรอเพศสภาพ ทกำาหนดเปนเงอนไขการสงลงสมครหรอการไดรบเลอกตง

Riding – เปนคำาทใชแทนเขตเลอกตงสำาหรบบางประเทศ ด เขตเลอกตง Electoral district

Sainte-Laguë Formula – สตรเซนต-ลากอ – ทางเลอกหนงสำาหรบชดของตวหารทใชในการ

กระจายทนงในระบบตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ ซงใชวธคะแนนเฉลยสงสด คะแนน

เสยงของพรรคหรอกลมการเมองถกหารดวยเลข 1, 3, 5…เรอยไป ขณะทมการจดสรรทนงเพม

ขนใหแกพรรคนนๆ ใหด สตรของดฮอนดท D’Hondt Formula ดวย

Single-member district –เขตเดยวเบอรเดยว – หมายถงเขตเลอกตงทมผสมครเพยงคน

เดยวไดรบเลอกตงใหเขาสองคกรนตบญญตหรอองคกรทมาจากการเลอกตง ใหด เขตเดยว

หลายเบอร Multi-member district ดวย

222 223

อภธ�นศพทและคำ�เฉพ

�ะ

Single Non-Transferable Vote (SNTV) – คะแนนเสยงเดยวโอนไมได (คอม.) - หมายถง

ระบบเลอกตงทผลงคะแนนลงคะแนนใหผสมครเพยงคนเดยวในการเลอกตงแบบเขตเดยวหลาย

เบอร ผสมครทมคะแนนสงสดจะไดรบการประกาศเปนผไดรบเลอกตง

Single Transferable Vote (STV) – คะแนนเสยงเดยวโอนได (คอ.) – ระบบตวแทนแบบ

สดสวน มผสมครเปนศนยกลาง และเลอกตามลำาดบความชอบ ทใชการเลอกตงแบบเขตเดยว

หลายเบอร ผสมครผใดทไดรบคะแนนเสยงตามลำาดบความชอบทหนง มากกวาโควตาทระบ

(ดโควตา ก.) ผนนจะไดรบเลอกตงทนท ในการนบคะแนนรอบตอๆ ไป จะมการจดสรรคะแนน

ใหม โดยเอาคะแนนของผสมครทโหลทถกตดออกไป และคะแนนของผสมครทไดรบเลอกตง

แลวในสวนทเกนโควตา มากระจายใหผสมครคนอนๆ จนไดผชนะการเลอกตงครบตามจำานวน

Spoilt votes – บตรเสย - ใหด Invalid vote

State – มลรฐ –ในคมอน เปนคำาแทนหนวยประชาชาตยอยของประเทศ มกใชในบรบทของ

สหพนธรฐ

Stembusaccoord – เปนคำาทรากศพทมาจากภาษาดทช ซงนำามาใชในระบบตวแทนแบบ

สดสวนทใชบญชรายชอ (List PR) หมายถงการอนญาตใหพรรคการเมองสองพรรคหรอมากกวา

หรอกลมสองกลมหรอมากกวา ซงรณรงคหาเสยงแขงขนกน สามารถบรรลขอตกลงกนได

ทจะนำาคะแนนเสยงของพวกตนมารวมเขาดวยกน เพอประโยชนในการจดสรรทนงในสภา

ใหด Apparentement และ Lema ดวย

Supplementary vote – คะแนนเสยงเสรม - ระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก เลอกตามลำาดบ

ความชอบ มผสมครเปนศนยกลาง คลายกนกบคะแนนเสยงเผอเลอก ถาไมมผสมครคนใดไดรบ

คะแนนเสยงตามลำาดบความชอบทหนง เปนเสยงขางมากเดดขาด ผสมครทกคน ยกเวนผสมคร

สองคนทมคะแนนนำา จะถกตดออกไป แลวนำาคะแนนเสยงของผทถกตดออกไปมาจดสรรใหม

ตามลำาดบความชอบทสอง สาม ฯลฯ แกผสมครสองคนทเหลออย ซงผทไดคะแนนสงสดจะ

เปนผชนะ

Supranational institution – สถาบนเหนอรฐ – หมายถงองคการทตงขนมาโดยประเทศจำานวน

หนงตามสนธสญญา โดยทอำานาจเปนของเจาหนาทอสระทไดรบการแตงตง หรอของผแทน

ทไดรบเลอกตงโดยองคกรนตบญญตตางๆ หรอของประชาชนของรฐสมาชกทงหลาย

Threshold – เกณฑคะแนนขนตำา– หมายถงระดบการสนบสนนขนตำาสด ซงพรรคตองไดรบ

เพอการมตวแทนในองคกรนตบญญต เกณฑขนตำาอาจเปนเกณฑทางการซงเปนตวเลขทบญญต

ไวในรฐธรรมนญหรอกฎหมาย โดยปกตมกเปนอตรารอยละของคะแนนเสยงจากบตรด หรออาจ

เปนเกณฑทมผลหรอเปนธรรมชาต ตามคณสมบตทางคณตศาสตรของระบบเลอกตงทใชอย

Two-Round System (TRS) – ระบบเลอกตงสองรอบ (ลสร.) – หมายถงระบบคะแนนนำา/เสยง

ขางมาก ซงมการจดการเลอกตงรอบทสองขน ถาในการเลอกตงรอบแรกไมมผสมครคนใดไดรบ

คะแนนเสยงในระดบทกำาหนด โดยปกตกำาหนดใหไดเสยงขางมากเดดขาด (รอยละ 50 บวก 1)

ระบบเลอกตงสองรอบอาจใชรปแบบเสยงขางมาก-คะแนนนำา ซงเปนไปไดทจะมผสมครมากกวา

สองคนในการแขงขนรอบทสอง ตวอยางเชน ในระบบฝรงเศส ผสมครผใดไดรบคะแนนเสยงเกน

กวารอยละ 12.5 ของผมสทธเลอกตงตามทลงทะเบยนไว มสทธทจะเขาแขงขนในรอบทสอง

ผสมครทไดคะแนนสงสดในรอบทสองจะไดรบการประกาศชอเปนผชนะการเลอกตง ไมวาจะ

มเสยงขางมากเดดขาดหรอไม ในอกทางหนง ระบบเลอกตงสองรอบอาจใชรปแบบตดเชอก

ซงมผสมครสองคนทมคะแนนสงสดในรอบแรกเขาแขงขนในการเลอกตงรอบทสอง

Überhangsmandat –ทนงทไดรบเพมขนในองคกรนตบญญต ซงเปนผลมาจากการใชระบบ

สดสวนทมสมาชกแบบผสม เปนกรณทพรรคหรอกลมการเมองไดทนงในภมภาคหนงภาย

ใตระบบเลอกตงสวนแรก ซงมกเปนระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก เปนจำานวนทนงมากกวา

ทพงมในจำานวนรวม บนพนฐานของสดสวนของคะแนนทไดรบ มชอเรยกอกอยางหนงวา

Excess mandate อาณตสวนเกน หรอ Overhang mandate อาณตสวนขยาย

Upper house – สภาสง – หนงในสองสภาในองคกรนตบญญตทมสองสภา มกถกมองวา

ประกอบดวย ‘ตวแทนของภมภาค/มลรฐ’ หรอไมกเปน ‘สภากลนกรอง’ เปนสภาทมอำานาจ

นอยกวาเมออำานาจของสองสภามไมเทากน

Wasted votes – คะแนนเสยงสญเปลา – หมายถงคะแนนเสยงจากบตรดซงมไดมการนำามา

นบเพอใหผสมครหรอพรรคไดรบเลอกตง

224 225

คนคว�ห�อ�นเพมเตม

ภาคผนวก ค

Amy, Douglas, Real Choices: New Voices: กรณสำาหรบการเลอกตงตวแทนแบบสดสวนในสหรฐ (นวยอรค: สำานกพมพมหาวทยาลยโคลมเบย, 1993)

Andrew, Josephine T. and Jackman, Robert, ‘ความโงทเปนยทธศาสตร: ทางเลอกกฎของการเลอกตงภายใตความไมแนนอนสงสด’ การเลอกตงศกษา, 24/1 (2005), หนา 65-84

Barkan, Joel D., ‘การเลอกตงในสงคมเกษตร’ , วารสารประชาธปไตย, 6 (1995), หนา 106-116

Birch, Sarah, ‘ระบบเลอกตงแบบเขตเดยวเบอรเดยวและการเปลยนผานทเปนประชาธปไตย’, การเลอกตงศกษา 24/2 (มถนายน 2005), หนา 281-301

Bogdanor, Vernon, อะไรคอการเปนตวแทนแบบสดสวน ออกซฟอรด: Martin Robertson, 1984)

— และ David Budler (บกรวม), ประชาธปไตยกบการเลอกตง (เคมบรดจ: สำานกพมพ มหาวทยาลยเคมบรดจ, 1983)

Colomer, Josep (บก.), คมอของการเลอกระบบเลอกตง (บารซงสโตค: พาลเกรฟ, 2004)

— ‘มนคอพรรคการเมองนนแหละทเลอกระบบเลอกตง (หรอกฎทกลบหวกลบหางของ ดอเวอรเจอร)’ การเมองศกษา, 53 (2005), หนา 1-21

Dahl, Robert, วาดวยประชาธปไตย (นวฮาเวน, คอนเนคตกต: สำานกพมพมหาวทยาลยเยล, 1998)

Downs, Anthony, ทฤษฎทางเศรษฐศาสตรของประชาธปไตย (นวยอรค: ฮารเปอร แอนด โรว 1957)

Duverger, Maurice, พรรคการเมอง: การจดองคการและกจกรรมในรฐสมยใหม (นวยอรค: จอหน ไวลย, 1954)

Elklit, Jörgen and Nigel S. Roberts, ‘ประเภทหนงของตวมนเองหรอ สระบบเลอกตงสมาชกชดเชยตวแทนแบบสดสวนสองชนในป 1994’ วารสารการวจยทางการเมองแหงยโรป, 30 (1996), หนา 217-240

Farrell, David M., ระบบเลอกตง: การแนะนำาเปรยบเทยบ (ลอนดอนและนวยอรค: พาลเกรฟ, 2001)

Finer, S. E. (บก.), การเมองทเปนปรปกษกบการปฏรปการเลอกตง (ลอนดอน: แอนโธน วแกรม, 1975)

Gallagher, Michael, ‘การเปรยบเทยบระบบเลอกตงตวแทนแบบสดสวน: สวนแบง กำาหนดขนตำา ความขดกน และเสยงขางมาก’, วารสารรฐศาสตรขององกฤษ เลมท 22 (1992), หนา 469-496

Golder, Matt, ‘ระบบเลอกตงในระบอบประชาธปไตยทวโลก 1946-2000’, การเลอกตงศกษา, 24/1 (2005), หนา 103-121

Grofman, Bernard กบ Arend Lijphart (บก.รวม) กฎหมายการเลอกตงและผลทตามมาทาง การเมอง (นวยอรค: สำานกพมพอะกาธอน, 1986)

Guinier, Lani, ทรราชยของเสยงขางมาก (นวยอรค: สำานกพมพเสร, 1994)

Hermens, Ferdinand, ประชาธปไตยหรออนาธปไตย การศกษาตวแทนแบบสดสวน, พมพครงทสอง (นวยอรค: บรรษทจอหนสนรพรนท, 1972)

Horowitz, Donald Lo., ‘ประชาธปไตยในสงคมทแตกแยก’, วารสารประชาธปไตย, 4 (1993), หนา 18-38

— ‘ระบบเลอกตง: หวเชอสำาหรบนกตดสนใจ’ วารสารประชาธปไตย, 14 (2003), หนา 115-127

Jones, Mark P., กฎหมายเลอกตงกบความอยรอดของประชาธปไตยระบบประธานาธบด (โนเตรอดาม, อนเดยนา: สำานกพมพมหาวทยาลยโนเตรอดาม, 1995)

Lakeman, Enid, ออกเสยงประชาธปไตยอยางไร (ลอนดอน: เฟเบอรแอนดเฟเบอร, 1974).

Lardeyret, Guy, ‘ปญหากบตวแทนแบบสดสวน’, วารสารประชาธปไตย, 2 (1991). หนา 30-35

LeDuc, Lawrence, Richard G. Niemi and Pipa Norris (บก.รวม), การเปรยบเทยบประชาธปไตย 2: การเลอกตงและการลงคะแนนเสยงในภาพรวมทวโลก (ทาวซนดโอคส, แคลฟอรเนย: เซจ, 2002)

Lijphart, Arend, ‘การออกแบบรฐธรรมนญสำาหรบสงคมทแตกแยก’, วารสารประชาธปไตย,

226 227

คนคว�ห�อ�นเพมเตม

15/2 (2004)

— แบบอยางของประชาธปไตย (นวฮาเวน, คอนเนคตกต: สำานกพมพมหาวทยาลยเยล, 1999)

— และ Bernard Grofman (บก.รวม), การเลอกระบบเลอกตง: ประเดนและทางเลอก (นวยอรค: แพรคเจอร,

1984)

Lovenduski, Joni and Pippa Norris (บก.รวม), เพศสภาพและการเมองระบบพรรค (ลอนดอน:

เซจ, 1993)

Mackie, Thomas และ Richard Rose, ปมระหวางประเทศของประวตศาสตรการเลอกตง

(วอชงตน, ดซ: สำานกพมพสภาคองเกรสรายไตรมาส, 1991)

Mackie, Thomas และ Richard Rose, ทศวรรษของผลการเลอกตง: เกาะตดปมระหวาง

ประเทศ ศกษาในนโยบายสาธารณะ (กลาสโกว: ศนยศกษานโยบายสาธารณะ, มหาวทยาลย

สตราทไคลด, 1997)

Mainwaring, Scott และ Mathew Shugart, ลทธนยมประธานาธบดและประชาธปไตยใน

ละตนอเมรกา (เคมบรดจ: สำานกพมพมหาวทยาลยเคมบรดจ, 1997)

Miragliotta, Narelle L., ‘ความแตกตางเลกๆ นอยๆ, ผลกระทบมหาศาล: อทาหรณความสำาคญ

ของการเลอกวธสำาหรบการโอนคะแนนเสยงสวนเกนในระบบการลงคะแนนแบบโอนคะแนนเสยง

ไดครงเดยวในระบบตวแทนแบบสดสวน’, การเปนตวแทน, 41/1 (2004) [2005], หนา 15-23

Moser, Robert G. และ Ethan Scheiner, ‘ระบบเลอกตงแบบผสม และผลระบบเลอกตง:

การเปรยบเทยบแบบควบคมและการวเคราะหขามชาต’, การเลอกตงศกษา: วารสารระหวาง

ประเทศ, 23/4 (ธนวาคม 2004), หนา 575-600

Nishikawa, Misa และ Eric S. Herron, ‘ผลกระทบของกฎการเลอกตงแบบผสมตอระบบพรรค’,

การเลอกตงศกษา: วารสารระหวางประเทศ, 23/4 (ธนวาคม 2004), หนา 753-768

Nohlen, Dieter, การเลอกตงกบระบบเลอกตง (เดล: แมคมลแลน, 1996)

— (บก.), Enciclopedia Electoral Latinamericana y del Carib (San José, Costa Rica:

Instituto Interamericano de Derechos Humanos (IIDH)/CAPEL, 1993)

— et al., การเลอกตงในแอฟรกา (ออกซฟอรด และนวยอรค: สำานกพมพมหาวทยาลย

ออกซฟอรด, 1999)

— et al., การเลอกตงในภมภาคเอเชย-แปซฟก (ออกซฟอรด และนวยอรค: สำานกพมพ

มหาวทยาลยออกซฟอรด, 2001)

Norris, Pippa, วศวกรรมการเลอกตง: กฎของการออกเสยงเลอกตงและพฤตกรรมทางการเมอง

(เคมบรดจ: สำานกพมพมหาวทยาลยเคมบรดจ, 2004)

Pitkin, Hanna F., แนวคดของการเปนผแทน (เบรกลย, แคลฟอรเนย: สำานกพมพมหาวทยาลย

แคลฟอรเนย, 1967)

Rae, Douglas W., ผลพวงทางการเมองของกฎหมายเลอกตง (นวฮาเวน, คอนเนคตกต:

สำานกพมพมหาวทยาลยเยล, 1967)

Reilly, Ben, ประชาธปไตยในสงคมทแตกแยก (เคมบรดจ: สำานกพมพมหาวทยาลยเคมบรดจ,

2001)

— ‘การแผขยายไปทวโลกของการเลอกตงตามความชอบ: จกรวรรดนยมสถาบนออสเตรเลย?’,

วารสารรฐศาสตรออสเตรเลย, 39/2 (กรกฎาคม 2004), หนา 253-266

Reynolds, Andrew (บก.) สถาปตยกรรมของประชาธปไตย (ออกซฟอรด และนวยอรค:

สำานกพมพมหาวทยาลยออกซฟอรด, 2001)

— ระบบเลอกตงและการสรางประชาธปไตยในแอฟรกาทางใต (ออกซฟอรด และนวยอรค:

สำานกพมพมหาวทยาลยออกซฟอรด, 1999)

Rule, Wilma และ Joseph Zimmerman (บก.รวม) ระบบเลอกตงในมมมองเชงเปรยบเทยบ:

ผลกระทบวาดวยสตรและชนกลมนอย (เวสตพอรต, คอนเนคตกต: กรนวด, 1994)

Sartori, Giovanni, วศวกรรมรฐธรรมนญเปรยบเทยบ: คำาถามเจาะถงโครงสราง สทธประโยชน

และผลทได (นวยอรค: สำานกพมพมหาวทยาลยโคลมเบย, 1994)

Shugart, Mathew S. และ John Carey, ประธานาธบดและทประชมสภา: การออกแบบรฐธรรมนญ

และพลวตการเลอกตง (เคมบรดจ: สำานกพมพมหาวทยาลยเคมบรดจ, 1992)

Shugart, Mathew S. และ Martin P Wattenberg, ระบบเลอกตงสมาชกแบบผสม: ดทสดของ

สองโลก? (ออกซฟอรด: สำานกพมพมหาวทยาลยออกซฟอรด, 2004)

Sisk, Timothy D., การแบงอำานาจและการวางตวเปนกลางระหวางประเทศในความขดแยงทาง

ชาตพนธ (วอชงตนม ดซ: สำานกพมพสถาบนแหงสนตภาพสหรฐ, 1996)

Taagepera, Rein และ Mathew S. Shugart, ทนงและเสยงในสภา: ผลและตวกำาหนดของระบบ

เลอกตง (นวฮาเวน, คอนเนคตกต: สำานกพมพมหาวทยาลยเยล, 1989)

228 229

ผลกระทบของระบบเลอกตงว�ดวยก�รแปลคะแนนเสยงเปนจำ�นวนทนง

ภาคผนวก ง

ตวอยางท 1นคอการเลอกตงสมมตตวอยางหนง (ของคะแนนเสยง 25,000 เสยงทแขงกนโดยพรรคการเมองสองพรรค) ลงรบเลอกตงภายใตกฎกตกาการเลอกตงสองชดทตางกน: คะแนนนำา/เสยงขางมาก ตามระบบคะแนนนำากำาชย (คนช.) ในเขตเลอกตงแบบเขตเดยวเบอรเดยวรวมหาเขต กบ ระบบตวแทนสดสวนตามบญชรายชอ (ตสบ.) ในเขตเลอกตงใหญเพยงเขตเดยว

คำาไข: คนช. = คะแนนนำากำาชย; ตสบ. = ระบบตวแทนสดสวนตามบญชรายชอ โดยการใชวธยอดคงเหลอมากทสดไดรบการจดสรรทนงในระบบสวนแบงแบบแฮร

พรรค ก. ไดรบคะแนนเสยงนอยกวาพรรค ข. (รอยละ 43 นอยกวารอยละ 57) แตภายใตระบบคนช.จะมชยชนะไดทนงสทของทมอยทงหมดหาท ในทางตรงขามภายใตระบบ ตสบ. พรรค ข. ชนะไดสามทนงและพรรค ก. ไดเพยงสองทนง ตวอยางนอาจปรากฏผลสดโตงแตผลทเหมอนกนกจะปรากฏเปนปกตในการเลอกตงแบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก

ตวอยางท 2

ในตวอยางทสอง ระบบเลอกตงสมมตสองระบบคงใชระบบเดม แตตอนนมพรรคเขารวมแขงขนในการเลอกตงหาพรรคดวยกนและการกระจายคะแนนเสยงกเปลยนไปดวย

เขตเลอกตง ทนงทไดชยชนะ

พรรค ก.

พรรค ข.

รวม

1

3 000

2 000

5 000

2

2 600

2 400

5 000

3

2 551

2 449

5 000

4

2 551

2 449

5 000

5

100

4 900

5 000

รวม

10 802

14 198

25 000

%

43

57

100

คนช.

4

1

5

ตสบ.

2

3

5

คำาไข: คนช. = คะแนนนำากำาชย; ตสบ. = ระบบตวแทนสดสวนตามบญชรายชอ โดยการใชวธยอดคงเหลอมากทสดไดรบการจดสรรทนงในระบบสวนแบงแบบแฮร

ภายใตระบบตสบ. ทกพรรคไดชยชนะพรรคละหนงทนง แมในขอเทจจรงพรรค ก.จะไดคะแนนมากเกอบสองเทาของพรรค จ. ตามระบบ คนช. พรรคทใหญทสด (ก.) สามารถกวาดเสยงสวนใหญของจำานวนหาทนงได โดยทเหลอไดคะแนนสงสดรองลงมาสองพรรค (ข. กบ ค.) ไดพรรคละหนงทนง ฉะนน การเลอกระบบการเลอกตงจงมผลอยางนาทงในเรองสวนประกอบของ สภานตบญญตและยงขยายไปสการมรฐบาลในระบบรฐสภาดวย

ตวอยางท 3 ในตวอยางทสาม มพรรคการเมองแขงขนสองพรรคเหมอนตวอยางแรก แตครงนมผใชสทธเลอกตงรวม 50,000 คน และมเกาอทจดสรรใหรวมสบทนง ระบบการเลอกตงเปนระบบ คขนาน (แบบตสบ.หาทและคนช.หาท) และระบบ ตวแทนสดสวนทมสมาชกแบบผสม (แบบตสบ.หาทและคนช.หาท)

คำาไข: คขนาน = ระบบคขนานทมองคประกอบ ตสบ.กบคนช.; สสผ.= ระบบสดสวนทมสมาชกแบบผสม ทมองคประกอบ ตสบ.กบคนช. (ระบบตสบ.ใชวธยอดคงเหลอมากทสดของการจดสรรทนงดวยสวนแบงแบบแฮร)

เขตเลอกตง

เขตเลอกตง

ทนงทไดชยชนะ

ทนงทไดชยชนะ

พรรค ก.พรรค ข.พรรค ค.พรรค ง.พรรค จ.

รวม

พรรค.ก.

พรรค ข.

1

2 600

2 400

5 000

2

2 600

2 400

5 000

3

2 600

2 400

5 000

4

2 600

2 400

5 000

5

3 100

1 900

5 000

รวม

27 000

23 000

50 000

%

54

46

100

คขนาน

พรรค ก.รวม: 8(คนช: 5 และ ผสส: 3)

พรรค ข.รวม: 2(คนช: 0 และ

ผสส:2)

10

สสผ.

พรรค ก.รวม: 5 (คนช:. 5 และผสส:. 0)

พรรค ข.รวม: 5 (คนช: 0 และผสส: 5)

10

เขตเลอกตง

ระดบชาต 5

ทนง

13 500

11 500

25 000

1

2 000

500

500

1 000

1 000

5 000

2

2 000

500

250

500

1 750

5 000

3

2 000

500

750

1 700

50

5 000

4

200

3 750

1 000

25

25

5 000

5

50

500

3 000

1 025

425

5 000

รวม

6 250

5 750

5 500

4 250

3 250

25 000

%

25

23

22

17

13

100

คนช.

3

1

1

0

0

5

ตสบ.

1

1

1

1

1

5

230 231

ภายใตระบบคขนาน พรรค ก.ไดชยชนะแปดทนง และพรรค ข. ไดสวนทเหลอสองทนง ทงหา ทนงของ คนช.และสามทนงของตสบ.เปนของพรรค ก. ซงไดครองเกาอถงรอยละ 80 จากคะแนนเสยงสนบสนนรอยละ 54 ภายใต ระบบสสผ.ดวยตสบ.ไปทดแทนสำาหรบสวนทไมมสดสวน เมอใชองคประกอบ คนช. การกระจายคะแนนเสยงทเหมอนกนทำาใหทงสองพรรคไดเกาอ หาทนงเทากน ในตวอยางน ภายใตระบบสสผ. พรรค ก. มชยชนะในการเลอกตงแบบคนช. ทงหาท ดงนนอกหาทซงนบคะแนนในแบบตสบ.จงตองจดสรรใหพรรค ข.

ผลของระบบสสผ.มความเปนสดสวนมากกวา รอยละ 50 : 50 ทนงทกระจายลงไปดวยคะแนนรอยละ 54 : 46 การกระจายคะแนนเมอเปรยบเทยบกบผลของการเลอกตงภายใตระบบคขนาน นจงแสดงใหเหนชดถงความแตกตางระหวางองคประกอบ สสผ.ทลงในสนามคกบระบบคะแนนนำา/เสยงขางมากในดานหนง และมการชดเชยสำาหรบคะแนนทไมอยในสดสวนทเกดขนจาก ตวมนเองดวยอกดานหนง

แผนภมภาพทงสองนถกออกแบบใหอธบายหลกการทวา ไมมวธใดโดดๆ ทจะกำาหนดการปกปน

เขตแดน (กำาหนดเขตทางภมศาสตรเพอการเลอกตง-ผแปล) ได กเหมอนกบปญหาอนๆ ทพบ

ในการออกแบบระบบเลอกตง วธการทางวชาการทปรากฏชดเจนและการตดสนอยางเลยงไมได

มผลพวงทางการเมองทตามมา และผลทมาพรอมกบผลประโยชนทางการเมองสามารถนำาไปส

การถกเถยงเพอหาขอยตซงเปนประโยชนทางการเมองตอทกฝาย

แผนภมแสดงใหเหนผลลพธของการเขาไปกำาหนดการปกปนเขตแดนในพนทหนงซงมเมอง

และชนบทลอมรอบ จำานวนประชากรในพนทซงจะทำาใหเขากบเงอนไขทจะมเกาอส.ส.สอง

ทนง รอยละสสบของประชากรอาศยอยในเมองน และรอยละหกสบอาศยอยรอบนอก (จำานวน

รอยละของสองอตรานนอาจใชอางถงจำานวนผมสทธเลอกตงทงหมดในเขตนดวย ซงนำามาใช

เปนฐานของทนงทพบในบางประเทศ)

เพอใหมความเรยบงาย ใหสนนษฐานวาทกคนในเมองลงคะแนนใหพรรคแรงงาน และทกคนใน

ชนบทรอบนอกลงคะแนนใหพรรคชาวนา โลกของความเปนจรงยอมมความซบซอนกวาน

แตกไมไดเปลยนหลกการของคณตศาสตร

ในรปแบบท 1 หลกโดนท เมองถกขดเสนใหอยในชมชนเดยวทมลกษณะเขตเดยวเบอรเดยว

(SMD) เหมอนๆ กน โดยมพนททเชอมตอกบชนบทซงเพมจำานวนผเลอกตงใหมาอยในระดบ

ใกลเคยงกนของทงสองเขต ชนบทสวนใหญกอใหเกด SMD ลกษณะทเหมอนๆ กนเปนอนท

สอง ผลคอชยชนะในเขตเมองเปนของพรรคแรงงาน และชยชนะในเขตชนบ ทเปนของพรรค

ชาวนา

ในรปแบบท 2 หลกเบอรเกอร พนทถกแบงไปตามแมนำาซงวงผานกลางตลอด กอใหเกด

ประชากรสองกลมทแตกตางกน กลมแรกประกอบดวยสวนเหนอของเมองและมชนบทลอม

ก�รปกปนเขตแดน

ภาคผนวก จ

232 233

เปนครงวงกลม สวนลางเปนกลมทอยตอนใตของเมองและมชนบทลอมเปนครงวงกลมเชนกน

ในทงสองเขตเลอกตงพรรคชาวนามชยชนะโดยคะแนนเสยงรอยละ 60 ตอรอยละ 40 ทำาใหไดท

นงทงสองทไมนาประหลาดใจเลยทพรรคแรงงานจะตองพยายามเชอชวนใหเจาหนาทปกปนเขต

ใหเหนความมคณคาในทางวชาการของการมชมชนทมลกษณะเหมอนๆ กนอยดวยกนและความ

เปนเอกภาพของเมอง ในขณะเดยวกน พรรคชาวนากจะยกเอาความแตกตางของประชากรและ

ความไมพงปรารถนาทจะใหพรรคตนปราศจากเกาอกลางเขตเมองมาโตแยง

เมองและชนบท: สองทนงรปแบบท 1: โดนท

ทกคนในเมองลงคะแนนใหพรรคแรงง�นทกคนนอกเมองลงคะแนนใหพรรคช�วน�

เมองและชนบท: สองทนงรปแบบท 2: เบอรเกอร

ทกคนในเมองลงคะแนนใหพรรคแรงง�นทกคนในชนบทลงคะแนนใหพรรคช�วน�

เขต ก: แรงงาน 80% ชาวนา 20%เขต ข: ชาวนา 100%

ผลลพธ: แรงงาน 1 ทนง ชาวนา 1 ทนง

ข

ก

ก

ข

40%

40%

60%

50%10%

เขต ก: แรงงาน 40% ชาวนา 60%เขต ข: แรงงาน 40% ชาวนา 60%ผลลพธ: ชาวนา 2 ทนง

เกยวกบผเขยน

ภาคผนวก ฉ

Andrew Reynolds แอนดรว เรยโนลดส

แอนดรว เรยโนลดส รองศาสตราจารยคณะรฐศาสตร มหาวทยาลยนอรธแคโรไลนา ชาเปล ฮลล จบปรญญาโทจากมหาวทยาลยเคพทาวนและไดปรญญาเอกจากมหาวทยาลยแคลฟอรเนย ซานดเอโก เขาวจยและสอนรวมโดยมจดสนใจอยในเรองวาดวยการทำาใหเปนประชาธปไตย การออกแบบรฐธรรมนญและการเมองเกยวกบการเลอกตง มประสบการณในการทำางานกบองคการสหประชาชาต International IDEA กระทรวงพฒนาการระหวางประเทศของสหราชอาณาจกร กระทรวงการตางประเทศ สหรฐอเมรกา สถาบนประชาธปไตยแหงชาต (NDI) สถาบนรพบลกนระหวางประเทศ (IRI) และองคการเพอความมนคงและความรวมมอในยโรป (OSCE) เขาไดเขาไปคลกคลชวยเหลอวาดวยเรองการเลอกตงและการออกแบบรฐธรรมนญสำาหรบประเทศอฟกานสถาน แองโกลา พมา ฟจ กายอานา อนโดนเซย อรก จอรแดน ไลบเรย เนเธอรแลนด ไอรแลนดเหนอ เซยราลโอน แอฟรกาใต ซดานและซมบบเว

เขาไดรบรางวลจากสถาบนเพอสนตภาพแหงสหรฐ (USIP) มลนธวทยาศาสตรแหงชาต และมลนธฟอรด ในจำานวนหนงสอหลายเลมของเขา ไดแก ’สถาปตยกรรมของประชาธปไตย: การออกแบบรฐธรรมนญ การจดการความขดแยง’ และ ‘ประชาธปไตย’ (ฉบบสำานกพมพมหาวทยาลยออกซฟอรด 2002) ‘ระบบเลอกตงและการเสรมสรางประชาธปไตยในแอฟรกาใต’ (สำานกพมพมหาวทยาลยออกซฟอรด 1999) ‘การเลอกตง ’99 แอฟรกาใต: จากแมนเดลาถงเอมบก’ (สำานกพมพเซนตมารตน 1999) และ ‘การเลอกตงกบการจดการความขดแยงในแอฟรกา’ (บก.รวมกบ ทม ซสค USIP, 1998) บทความของเขาไดปรากฏในวารสารตางๆ ไดแก World Politics, Legislative Studies Quarterly, Democratization, Journal of Democracy, Politics and Society, Journal of Commonwealth and Comparative Politics และ Political Science Quarterly

234 235

เกยวกบผเขยน

Ben Reilly

เบน ไรล

เบนจามน ไรล เปนผบรรยายอาวโสในคณะเศรษฐศาสตรและรฐบาลเอเชยแปซฟก ณ มหาวทยาลย

แหงชาตออสเตรเลย กอนหนานเคยเปนทปรกษาดานธรรมาภบาลประชาธปไตยทโครงการ

พฒนาสหประชาชาต (UNDP) ในนวยอรค เปนนกวจยตามโครงการแลกเปลยนทมหาวทยาลย

แหงชาตออสเตรเลย และเปนเจาหนาทโครงการอาวโสท IDEA งานของเขาจบอยกบเรอง

สถาบนทางการเมอง การสงเสรมประชาธปไตยและการจดการความขดแยง และเขายงไดใหคำา

ปรกษาแกรฐบาลและองคการระหวางประเทศในประเดนเหลานอกมากมาย ปจจบนเขากำาลง

งวนอยกบการเขยนหนงสอเลมใหมเกยวกบประชาธปไตย กลมชาตพนธ และการปกครองใน

ภมภาคเอเชย-แปซฟก

หนงสอของเขาไดแก ประชาธปไตยในสงคมทแตกแยก: วศวกรรมการเลอกตงสำาหรบการจดการ

ความขดแยง (สำานกพมพมหาวทยาลยเคมบรดจ 2001) ระบบเลอกตงกบความขดแยงใน

สงคมทแตกแยก (สภาวจยแหงชาตสหรฐ 1999) ประชาธปไตยและปญหาความขดแยงทฝง

รากลก: ทางเลอกสำาหรบนกเจรจา (International IDEA 1998) เขายงไดมงานตพมพในวารสาร

ตางๆ เชน Journal of Democracy, International Political Science Review, International

Security, The National Interest, Party Politics, Electoral Studies, Australian Journal of

Political Science, Australian Journal of International Affairs, International Peacekeeping,

Commonwealth and Comparative Politics, Representation, Asian Survey, Pacific Review,

Journal of Pacific History และ Pacific Economic Bulletin

Andrew Ellis

แอนดรว เอลลส

ปจจบน แอนดรว เอลลส เปนหวหนาคณะทำางานกระบวนการการเลอกตงใน IDEA ณ กรง

สตอคโฮลม เขามประสบการณกวางขวางในฐานะทปรกษาวชาการวาดวยการเลอกตง

กบเรองทเกยวกบสถาบนในหวงการเปลยนผานเขาสระบอบประชาธปไตย เขาทำาหนาทเปน

ทปรกษาอาวโสใหกบ NDI ในอนโดนเซยตงแตป ค.ศ. 1999 ถง 2003 ทำางานรวมกบสมาชก

สภานตบญญตอนโดนเซยในเรองการแกไขรฐธรรมนญและการปฏรปการเลอกตงและกฎหมาย

เกยวกบการเมอง ทงยงไดรวมงานกบองคกรพฒนาเอกชนหลายแหง (NGOs) และเปนนก

วพากษทางการเมอง กอนหนานเขาไดรบมอบหมายใหเปนรกษาการหวหนาทปรกษาฝาย

วชาการ คณะกรรมการการเลอกตงปาเลสไตน โดยการสนบสนนของคณะกรรมาธการยโรป

ใหทำาในเรองการจดเตรยมการเลอกตงครงแรกของปาเลสไตนในป ค.ศ. 1996 และออกแบบกบ

วางแผนใหกบโครงการชวยเหลอการเลอกตงของคณะกรรมการการเลอกตงในกมพชา สำาหรบ

การเลอกตงใน ค.ศ. 1998

กอนหนานนเขาเคยเปนรองประธานซงตอมากไดเปนเลขาธการของพรรคเสรนยม (Liberal Party) ของ สหราชอาณาจกรและหวหนาฝายบรหารของพรรคประชาธปไตยเสรนยมแหง สหราชอาณาจกร เคยเปนสมาชกของพรรคลงรบสมครเปนผแทนรฐสภาสหราชอาณาจกร สครง และไดรบเลอกตงเปนสมาชกสภารฐบาลทองถนขนาดใหญแหงหนง

José Antonio Cheibubโฮเซ แอนโตนโอ ชบบ

โฮเซ แอนโตนโอ ชบบ จบการศกษาระดบปรชญาดษฎบณฑตจากมหาวทยาลยชคาโก เมอ ค.ศ. 1994 เขาไดเปนรองศาสตราจารยทางดานรฐศาสตร และผอำานวยการโครงการระดบปรญญาตรในสาขาวเทศศกษา ณ มหาวทยาลยเยล งานวจยและงานสอนหนงสอของเขาเนนไปทางการเมองเปรยบเทยบ เศรษฐศาสตรการเมอง และสถาบนในระบอบประชาธไตย เขาเปนผเขยนรวมของหนงสอชอ ประชาธปไตยกบการพฒนา: สถาบนทางการเมองกบความเปนอยทดในโลก 1959-1990 (สำานกพมพมหาวทยาลยเคมบรดจ 2000) และปจจบนกำาลงมผลงานเรอง ความมนคงของระบอบประชาธปไตยภายใตลทธรฐสภากบประธานาธบด ตพมพในไมชาน

Karen Coxคาเรน คอกซ

คาเรน คอกซ เปนนกศกษาระดบปรญญาเอกทมหาวทยาลยเวอรจเนยมความเชยวชาญเฉพาะเรองในสาขาการเมองญปนเปรยบเทยบ เธอไดทำางานวจยในโครงการแลกเปลยนนกศกษาระดบปรญญาเอกตามคำาเชญของมลนธญปน (Japan Foundation) ณ มหาวทยาลยโตเกยว ผลงานพมพของเธอไดแก ‘ผลของปฏกรยาในระบบเลอกตงสมาชกผสม: ทฤษฎกบ หลกฐานจากเยอรมน ญปน และอตาล’ (และมผลงานวชาการรวมกบเลโอนารด โชพพา (Leonard Schoppa) เรอง การเมองศกษาเปรยบเทยบ เมอเดอนพฤศจกายน 2002)

Dong Lishengตง หลเชง

ตง หลเชง เปนศาสตราจารยและผชวยผอำานวยการของสถาบนรฐศาสตรของสถาบนจนแหงสงคมศาสตร เขาเปนผเชยวชาญกระทรวงกจการพลเรอนของจนวาจางใหเขารวมโครงการความรวมมอกบ UNDP วาดวยการเลอกตงกรรมการหมบานของจนจาก ค.ศ. 1996-2001 ปจจบนเขาเปนสมาชกของคณะกรรมการจดระเบยบวาระและการใหคำาปรกษาในโครงการอบรม จน-อย วาดวยธรรมาภบาลของหมบาน (2003-2006) เขาไดรบการแตงตงใหเปนผอำานวยการรวมฝายจนโครงการศนยยโรปศกษาอย-จน (กมภาพนธ 2004-มกราคม 2009) ผลงานเขยนของเขารวมถงคมออบรมการเลอกตงสำาหรบกรรมการหมบาน ดวย

236 237

เกยวกบผเขยน

Jørgen Elklitเจอรเกน เอลคลต

เจอรเกน เอลคลต เปนศาสตราจารยทางรฐศาสตรทมหาวทยาลยอารฮส เดนมารค เขามความสนใจและเชยวชาญในเรองระบบเลอกตงและการบรหารการเลอกตงในประเทศประชาธปไตยเกดใหมและทอนดวย นบตงแตป 1990 เขาไดอาสาเขาไปรวมในกจการการเลอกตงและให คำาปรกษาในการสงเสรมประชาธปไตยในเอเชย ยโรป และแอฟรกา เขาเปนหนงในคณะกรรมการการเลอกตงอสระ (IEC) ในแอฟรกาใต เมอป 1994 งานทไดรบมอบหมายเมอเรวๆ นคอไปอฟกานสถาน แอฟรกาใต จน และเลโซโท หนงสอเลมลาสดของเขาทตพมพคอ การสำารวจสมาชกพรรคการเมองในเดนมารค (Partiernes medlemmer, เปนบรรณาธการรวมกบลารส บลเย –Lars Bille – มหาวทยาลยอารฮส 2003)

Michael Gallagherไมเคล กาลลาเกอร

ไมเคล กาลลาเกอร เปนรองศาสตราจารยในคณะรฐศาสตร วทยาลยทรนต มหาวทยาลยดบลน เขาเปนบรรณาธการรวมของหนงสอชอ การเมองของระบบเลอกตง (สำานกพมพมหาวทยาลย ออกซฟอรด 2005) การเมองในสาธารณรฐไอรแลนด พมพครงทส (บรรณาธการรวม, รทเลดจ 2005) และ ประสบการณประชามตในยโรป (สำานกพมพแมคมลแลนดและเซนตมารตน 1996) และเปนผรวมประพนธหนงสอ รฐบาลตวแทนในยโรปยคใหม พมพครงทส (แมคกรอวฮล 2006)

Allen Hickenแอลเลน ฮคเกน

แอลเลน ฮคเกน เปนรองศาสตราจารยทางรฐศาสตรและการเมองในเอเชยอาคเนย ณ มหาวทยาลยมชแกน และเปนผบรรยายทศนยศกษาเอเชยตะวนออกเฉยงใต กบศนยศกษาการเมองดวย เขาศกษาเกยวกบสถาบนทางการเมองและเศรษฐศาสตรการเมองในประเทศกำาลงพฒนา ความสนใจลำาดบแรก ๆ ของเขาคอเรองพรรคการเมองกบระบบพรรคในประชาธปไตยทกำาลงพฒนา และบทบาทในการกำาหนดนโยบาย ภมภาคทเขารจกเปนอยางดคอเอเชยอาคเนย เขาไดผลตงานววจยในประเทศไทย ฟลปปนส และกมพชา

Carlos Huneeusคารลอส ฮนนอส

รองศาสตราจารยคารลอส ฮนนอส เปนนกรฐศาสตรทสถาบนศกษาระหวางประเทศ ณ มหาวทยาลยชล และเปนผอำานวยการบรหารของบรรษท CERC หนงสอลาสดของเขาชอ ระบอบปโนเชท (El régimen de Pinochet) (Editorial Sudamericana, 2000) และ ชล ประเทศทแตกแยก (Chile, un pais dividido) (Catalonia, 2003)

Eugene Huskey

ยยน ฮสก

ยยน ฮสก คอ วลเลยม อาร คแนน (William R. Kenan) เปนผชวยศาสตราจารยของสาขา

รฐศาสตรและรสเซย ศกษาทมหาวทยาลยสเตตสน ในฟลอรดา หนงสอและบทความของเขา

เปนการศกษาเรองทเกยวกบกฎหมายและการเมองในสหภาพโซเวยตและรสเซยกบครกซสถาน

หลงออกจากสหภาพโซเวยต ในจำานวนผลงานของเขาคอบทความวาดวยการเลอกตงในครกซ

สถานเมอ ค.ศ. 1990 1995 และ 2000

Stina Larserud

สตนา ลารเซรด

สตนา ลารเซรด เปนนกวจยของหนงสอ ‘การออกแบบระบบเลอกตง: คมอฉบบใหมของอนเตอร

เนชนแนลไอเดย’ โดยเธอไดทำางานเปนหนงในทมงานของกระบวนการเลอกตงทสำานกงาน

ไอเดยในสตอคโฮลม เธอมวฒเปนมหาบณฑตสาขารฐศาสตรจากมหาวทยาลยอปปาลา ในเรอง

การเมองเปรยบเทยบและการออกแบบสถาบน และเคยเปนกรรมการการเลอกตงประจำาหนวย

ของการเลอกตงในสวเดน

Vijay Patidar

วชย ปฏดาร

วชย ปฏดาร เปนสมาชกในงานบรการพลเรอนอาวโสของอนเดย (บรการบรหารจดการของชาว

อนเดย) และมความเชยวชาญในการเลอกตงระดบชาตกบระดบจงหวดในอนเดย รวมทงระดบ

นานาชาตดวย เขาไดรบแตงตงเปนเจาหนาทการเลอกตงระดบหวหนารวมของการเลอกตงใน

มธยะประเทศ เคยเปนทปรกษาซงเปนสวนประกอบของภารกจรกษาความสงบของสหประชาชาต

รวมสครง และเปนหวหนาของทมงานการเลอกตงในไอเดย ดวย

Nigel S. Roberts

ไนเจล เอส. โรเบรตส

รองศาสตราจารยไนเจล เอส. โรเบรตส เปนอาจารยสาขารฐศาสตรทมหาวทยาลยวคตอเรย

ณ นครเวลลงตน ทมงานของเขาประกอบดวยโจนาธาน บอสตน สตเฟน ลไวน และเอลซาเบธ

แมคลย โดยไดรวมกนทำางานวจยมาเปนเวลาแปดปภายใตทนสนบสนนของมลนธนวซแลนด

เพอการวจย วทยาศาสตรและเทคโนโลย ทศกษาเกยวกบการบรหารกบผลทตามมาทางการ

เมองจากการนำาระบบผแทนแบบสดสวนมาใชในนวซแลนด หนงสอลาสดของเขาคอ นวซแลนด

เลอก: การเลอกตงทวไปป 2002 (บก.รวม สำานกพมพมหาวทยาลยวคตอเรย 2003)

กตตกรรมประก�ศ

ภาคผนวก ช

มบคคลและองคกรจำานวนมากทไดมสวนรวมในการจดทำาคมอเลมใหมน เจาหนาทของหนวยงานทบรหารจดการการเลอกตง สมาชกสภานตบญญต และสถานทตทวโลก ไดใหขอมลในขอบเขตทกวางขวางวาดวยประเดนตางๆ นอกจากนเราขอขอบคณผมรายนามตอไปนทมนำาใจใหเวลา ความคด และความเขาใจอนลกซงไวเปนกรอบเคาโครงของหนงสอนรวมกนโฮเซ มาเรย อารานาซ เชม ปาลธโอซงห จล บอลลงตน บรกาเลย บาม เวอรจเนย เบราเมนด-ไฮน ซาราห เบรช องเดร บลายส นเวน แบรนดท นชชา บราวน อนกรด บาคสตรอม-โวเซ นโคลาส คอทเทล พกาส แดช อาชา เอลการบ เจอรเกน เอลคลต อารปเนห กลฟายน กโด แกลล มาเรย แกรทชว ลซา แฮกแมน โดนลด แอล. โฮโรวทซ ทอรควาโต จารดม อฟ โจแฮนสน สภศ กาศยพ แอนนา แคทซ เธเรส เพยซ ลาเนลาลอตตา แลนน สตเฟน ลไวน อาเรนด ลชฟารต โจฮน ลนดรอธ อะลองโซ ลฮมบโอ วาเลนต มารต ไซมอน แมสซย รชารด แมทแลนด องเดร เมชอา-อาคอสตา มารเซล มคาลา โฮเซ โมลนา ไซมอน ปแอร นานเตลามโอ เปาโล นาตาล ซา งด พพพา นอรรส ไซมอน ปาชาโน วชย ปฏดาร คารนา เพอรเรลล คอลวลล เพตต โฮแรม รกมบ แอนดรว รสเซลล แมทธว ชการต ออลกา ชเวตโซวา ทโมธ ด. ซสค บรโน สเปค แอนโตนโอ สปนเนลล ซารา สตาอโน ไมเคล สตด ธอรฟวลด สโตเตนแบรก มารคค สกส เคท ซลลแวน แจน ซนแบรก เรน ทาเกเปรา มาชา เจอรนสตรอม แดเนยล โซวาโต และประชนชาวบรตชโคลมเบยผอยในทประชมการปฏรปการเลอกตง

พรอมนขอขอบคณ นาเดย ฮานดล แซนเดอร ผจดการงานพมพของไอเดย ดวย

เหนออนใด เราขอแสดงความขอบคณ สตนา ลารเซรด ทไดรวบรวมเอกสาร หนงสอ และรายละเอยดทางวชาการกองมหมา ทจำาเปนตอการสนบสนนใหคมอเลมนไดผานขนตอนตางๆ จนไดเปนฉบบตนรางขนมาเราไมสามารถรองขอนกวจยและกองบรรณาธการใหทมเทความเสยสละมากหรอดไปกวานได

แอนดรว เรยโนลด เบน ไรล แอนดรว เอลลส กมภาพนธ 2005

238 239

Richard Vengroff

รชารด เวนกรอฟฟ

ศาสตราจารย รชารด เวนกรอฟฟ อาจารยรฐศาสตรในมหาวทยาลยคอนเนคตคต เปนผเขยน

หรอบรรณาธการหนงสอรวมเจดเลม มบทความตพมพในวารสารวชาการ กวา 70 เรอง และเปน

บรรณาธกรณขอเขยนทางวชาการจำานวนหนง งานวจยททำาอยเปนการมงใหเวลาแกประเดน

ธรรมาภบาลประชาธปไตย การกระจายอำานาจจากสวนกลาง และการปฏรปการเลอกตง ทนท

ไดรบลาสดสองทนจะใชในการศกษาการเปลยนผานเขาสระบอบประชาธปไตยและอสลาม และ

การปฏรปประชาธปไตยระดบอนประชาชาตในประเทศยโรปตะวนออกหาประเทศ

Jeffrey A. Weldon

เจฟฟรย เอ. เวลดอน

เจฟฟรย เอ. เวลดอน เปนศาสตราจารยทางรฐศาสตร ณ สถาบนเทคโนโลยอสระแหงเมกซโก

(ITAM) และเปนอาจารยแลกเปลยนทศนยศกษาสหรฐ-เมกซโก ณ มหาวทยาลยแคลฟอรเนย

ซานดโอโก เขาไดรบทนรวมกบนกวชาการอนๆ ณ ศนยยทธศาสตรและนานาชาตศกษา

(CSIS) ตงแตป 2001 มการตพมพงานวาดวยสภาคองเกรสเมกซกนและระบบเลอกตง

ของเมกซโกอยางกวางขวาง

เกยวกบ International IDEA

ภาคผนวก ฉ

กอตงขนมาเมอ ค.ศ. 1995 สถาบนการชวยเหลอดานประชาธปไตยและการเลอกตงระหวางประเทศ (IDEA) เปนองคกรระหวางรฐบาลทมสมาชกจากประเทศตางๆ ในทกทวป มเจตจำานงทจะสงเสรมประชาธปไตยทยงยนทวโลก IDEA มการทำางานอยตรงกลางระหวางแนวโนม การเปนนกวเคราะหและผตรวจสอบ กบผทมบทบาทรวมอยในกระบวนการปฏรปการเมองหรอใหการสนบสนนประชาธปไตยทงในประเทศตนเองและตางประเทศ IDEA ทำางานรวมกบระบอบประชาธปไตยทงทจดตงขนใหมและจดตงขนนานแลว โดยการชวยพฒนาและเสรมสรางความเขมแขงใหกบสถาบนและวฒนธรรมประชาธปไตย ทงในระดบภมภาคและระดบชาต และทำางานในลกษณะหนสวนทมแนวเดยวกนของสถาบนตางๆ

IDEA มวตถประสงคเพอ:

ชวยเหลอประเทศในการสรางความสามารถเพอพฒนาและสรางความเขมแขงใหสถาบนประชาธปไตย

— จดเวทเพอใหมการสานเสวนาระหวางนกวชาการ ผจดทำาและผปฏบตดานนโยบาย ทวโลก — สงเคราะหงานวจยและประสบการณภาคสนาม และพฒนาเครองมอทใชงานไดเพอ ชวยปรบปรงกระบวนการประชาธปไตย — สงเสรมความโปรงใส ความรบผดชอบและประสทธภาพในการจดการการเลอกตง — อำานวยความสะดวกแกการศกษาประชาธปไตยของประเทศ การตรวจสอบและการ สงเสรมโดยพลเมองในทองถน

สถาบนชวยเหลอประชาธปไตยและการเลอกตงระหวางประเทศ (IDEA)สตรอมบอรก เอส. 103 34 สตอคโฮลม สวเดนโทรศพท : +46 8 698 37 00โทรสาร : +46 8 20 24 22 อเมล: info@idea.intเวบไซต : www.idea.int

240 241

ดชนคำ�

กฎขอบงคบการเลอกตง 215กฎหมายเลอกตง: คำาจำากดความ 215กรณศกษา 5กระบวนการสนตภาพ 18กอร, อล 167กมพชา: การเลอกตงเปนทยอมรบ 199 บตรเลอกตง 77 ระบบ ตสบ. 76 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 204 สภา (นตบญญต) แหงชาต 76กวเตมาลา : ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 204กานา: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 204 ลสร. 167กาบอง: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 204 ลสร. 65กายอานา: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 204การขนทะเบยนผมสทธเลอกตง: การออกแบบระบบเลอกตงและ 6 ทเปนปจจบน 11การจดเขตอยางบดเบยว 45: คำานยามการจดสรรทนง: โควตาแบบดรป 79, 91, 215 โควตาแบบแฮร 84, 87, 124, 139, 216 เฉลยสงสด 76 วธเซนต-ลากอ 124, 221วธเศษการหารสงสด 76, 79, 84, 85, 124, 126, 139 ดฮอนดท, สตรของ 111, 214การจดใหอยางไมเสมอกน 32, 45, 111, 218การซอเสยง 136การตดขามรอยแบงแยก 214การทำาประชามต:

บทบญญตสำาหรบ 8 บทบาทของ 28 ใหด ภายใตชอของประเทศตางๆ ดวยการนบคะแนนตามลำาดบความชอบ 16การเปนตวแทน: เชงพรรณนา 11 ทางภมศาสตร 11 ทางอดมการณ 11 สถานการณทางการเมองแบบพรรค 11การเปนตวแทน, ขอพจารณาวาดวย 154-58การรเรมของพลเมอง 8, 28การเลอกตงทพรรคเปนศนยกลาง 220การลงคะแนนตามลำาดบความชอบ 169-71, 170, 220การเลอกตง: กระบวนการเลอกตงยงยน 16 การจดหลก 158 การปกครองในอนาคต หาก 11 การเลอกตง...มความหมาย 11 ความมนคงของบตร 158 ความสามารถเขาถง 11 คาใชจาย 16, 164, 171 จงหวะเวลาของ 158 จำาลอง 22 ในระยะเปลยนผาน 160 เพม...การมสวนรวม 11 เรองการบรหาร 6, 16 หนงคนหนงคะแนนเสยง 16 หลงความขดแยง 160 องคกรจดการการเลอกตง /คณะกรรมการการเลอกตง 25 ออกมาใชสทธ 152, 159 อำานาจ...องคกรทมาจากการเลอกตง 11การเลอกตงในระยะเปลยนผาน 21, 160การเลอกตงหลงความขดแยง 18, 21, 160กาตาร: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 204เกณฑขนตำา 222 ใหด ภายใตชอของประเทศและระบบ เลอกตง ดวย

ก

242 243

ดชนคำ�

กรซ: การออกเสยงแบบบงคบ 159 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 204 ระบบ ตสบ. 177กรนแลนด: ระบบ คนช. 176 ออกจากสหภาพยโรป (อย) 176กลมดอยอภสทธ: ระบบเลอกตง และ 6กน (โกนากร): ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 204 ระบบเลอกตงคขนาน 133กน-บสเซา: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 204 ลสร. 167กน, อเควทอเรยล: การเลอกตงประธานาธบด 164 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 204กบสน, กอรดอน 20เกรนาดา: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 204เกรนซย: ระบบ คพ. 46 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 204แกมเบย: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 204 ลสร. 167เกาหลเหนอ: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 204เกาหลใต: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 204 ระบบเลอกตงคขนาน 133 การเลอกตงประธานาธบด 164โกตดววร: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 204

เขตเลอกตง 215เขต 214 ใหด เขตเลอกตง ดวยขนาดของพรรค 220เขตเลอกตง 220เขตเลอกตง 231เขตเลอกตง, คำานยาม 215เขตเลอกตง / Circonscription 213เขตเลอกตง ขนาดเขตเลอกตงเฉลย 212เสนแบงเขต, การออกแบบระบบเลอกตงและ 6, 10, 191 พนทตดกน: คำานยาม 217 คำานยาม 215 ลกษณะตางกน 216 เปนเนอเดยวกน 217 ขนาด: การเปลยนแปลง 24 คำาจำากดความ 6, 215 เฉลย 212 ชนกลมนอยและ 155 เขตเดยวหลายเบอร 219 เขตเดยวเบอรเดยว 192, 221

คนพลดถน 261ความขดแยง: การจดการ: ระบบเลอกตง และ 7, 12, 202 การเปลยนผานภายหลง 23, 74,161 การเลอกตงภายหลง 20, 23, 161 การสรางการเมองใหมหลงจาก 18ความคดเหนสาธารณะ 22ความสดสวน, ดชน 218คองโก (กนชาซา): ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 204คองโก (บราซซาวล): การเลอกตงทองถน 144 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 204 ลสร. 65, 66คอซอวอ การเลอกตง 2001, 192 ระบบ ตสบ. 115คอโมโรส, หมเกาะ: การเลอกตงประธานาธบด 164 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 204 ลสร. 65คอลลอร เด เมโล, ประธานาธบด 169คะแนนนำากำาชย (คนช.): การลงคะแนนทผสมครเปนศนยกลาง 41 การเลอกตงประธานาธบด 164-69 การอภปราย 41-45 การไมตรงกนของคะแนน/ทนง 43, 45, 116 ขอด 42-43, 153 ขอเสย 43, 44-45, 153 เขตเดยวเบอรเดยว 32,41 เขตเดยวหลายเบอร 32 ความถของการใช 34, 35, 36, 37 ความเรยบงาย 42, 43 คะแนนเสยงสทนง, ผลกระทบตอ 188, 189, 190 คะแนนทบทว 214 คำานยาม 32, 216 การออกมาใชสทธ 152 ความไมเทยงธรรม 43, 44, 118 ตระกลของ 3 บตรเลอกตง 48, 165, 166, 193 ประเทศทใช 41, 42 ผสมครอสระ 43 ฝายคานและ 42 พรรคการเมองทมฐานเสยงกวางและ 42 พรรคการเมองและ 6-7, 43, 44, 187 พรรคทสามและ 42 พรรคสดโตงและ 42 พรรคเลกๆ และ 43 พรรคชนกลมนอยและ 43, 44 ภมภาคในอาณต 45 ภมศาสตรและ 42 รฐบาลผสม 42 รฐบาลพรรคเดยวและ 42 ทนงแถม 42 สตรและ 43 สงคมทแตกแยก 42

ข

ค เสนแบงเขตเลอกตงและ 45-46, 191 เสยงแตก 45 องคประกอบ ตสบ.ทเพมใหแก 24คะแนนเสยงเดยวโอนได (คอ): การทำาใหซบซอนขนของ 91, 98 การนบคะแนน 91, 98 การเมอง ‘เชงอปถมภ’ และ 78 การใหการศกษาผลงคะแนน 193 การอภปราย 90, 97 ขอด 91 ขอเสย 95, 97 ความถของการใช 34, 37, 38, 72 คำานยาม 33, 221 โควตา 91 โควตาแบบดรป 91 เจาของตำาแหนงตองคอยเอาใจ 95 ตระกลระบบ 4 ทางเลอกทใชบญชรายชอ 91 บตรเลอกตง 95, 193 ผสมคร, การเลอก 91 ผสมครอสระ 91 พรรคการเมองและ 97 ภมศาสตรและ 91 มลคาสวนเกนทจะโอน 97 ระยะสนนยม 95 เสนแบงเขตเลอกตงและ 191คะแนนเสยงเดยวโอนไมได (คอม.): การเมองเชงอปถมภ 148 การอภปราย 144, 148 ขนาดของเขตเลอกตง 105-106 ขอด 144 ขอเสย 148 เขตเลอกตง 144, 148 ความถของการใช 34, 36, 37, 38 คำานยาม 34, 221 บตรเลอกตง 193 ประเภทของ 5 พรรคการเมองและ 141, 148 พรรคเสยงขางนอยและ 141, 148 เสนแบงเขตเลอกตงและ 191คาซคสถาน: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 204 ระบบเลอกตงคขนาน 133 ลสร. 65, 133คานธ, อนทรา 52คารโดโซ, ประธานาธบด เฟอรนนโด เฮนรเก 110คารบเบยน, หมเกาะ 36, 42คาลเดรา, ราฟาเอล 165ครกซสถาน: กลโกงการเลอกตง 201 การปฏรประบบเลอกตง 69 การลงประชามต 55 การเลอกตง: 1995 70 2000 70 การเลอกตง, การเปลยนแปลงกฎ 68, 70, 71 การเลอกตงประธานาธบด 68, 70, 71

การเลอกตงสภานตบญญต 70 การเลอกตงสภาทองถน 71 คณะกรรมการการเลอกตง 71 คณะกรรมการภาษา 70 ชนกลมนอย 71 ชาวรสเซยใน 70, 71 ฝายคาน 71 ฝายตลาการ 71 พรรคการเมอง 71 เพทบายการเลอกตง 68, 71 รฐธรรมนญ 70 ระบบ คอม. 71 ระบบ ตสบ. 70 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 204 ลสร. 65, 68, 71 ศาลรฐธรรมนญ 70 สภานตบญญต 70 สมชชาผแทนประชาชน 70ควบา: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 204คมอ: การใช 3-5 องคกรนตบญญตและ 4 จดเนนของ 4 จดประสงคของ 2, 3, 4 ทางเลอกทนำามาอภปราย 3 ผออกแบบระบบเลอกตงและ 4-5คลอฟ, เฟลกส 70คเวต: ระบบ คพ. 46 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205เคนยา: การเลอกตงประธานาธบด 167, 172 เงอนไขการกระจาย 137-38 บตรเลอกตง 166 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206 ระบบ คนช. 45 ลสร. 167 สหภาพแหงชาตแอฟรกน 45ครบาส: การเลอกตงประธานาธบด 163 ระบบ คพ. 66 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 204เคปเวรด: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205 ลสร. 167เคยแมน, หมเกาะ: ระบบ คพ. 46 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205แคนาดา: การปฏรประบบเลอกตง 22, 23 การเลอกตง 1993 43 คะแนนเสยงทเทยงธรรมแหงแคนาดา 21 พรรคประชาธปไตยใหม (เอนดบ) 19 พรรคอนรกษกาวหนา 37 พรรคอนรกษนยม 21 รฐบาลแหงสหพนธรฐ 21 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205

244 245

ดชนคำ�

ระบบ คนช. 35, 37, 43 ใหด บรตชโคลมเบย, ออนตารโอ ดวยแคเมอรน: การเลอกตงประธานาธบด 130 ระบบ คพพ. 47 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205โควตา: คำานยาม 221 สตร: การเปลยนแปลง 24 ใหด โควตาและระบบเลอกตงภายใตชอประเทศและ ปจเจกบคคล ดวยโครงสรางบตรเลอกตง 6, 213โคลอมเบย: ชนกลมนอย 155 ระบบ ตสบ. 173 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205 วฒสภา 173

เงอนไขการกระจาย 171-172, 214

จาเมกา: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205เจอรซ: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205จอรแดน: การปฏรประบบเลอกตง 201 ระบบ คอม. 37, 144 ระบบคะแนนเสยงเปนพวง คพ. 45 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205จอรเจย: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205 ระบบเลอกตงคขนาน 133 ลสร. 65, 133, 167จบต: การเลอกตง: 1997 58 2003 31 ระบบ คพพ. 31, 58 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205 สหภาพเพอรฐบาลผสมเสยงขางมาก 58จน: กฎหมายจดตงคณะกรรมการของชาวบานฉบบ เฉพาะกาล 182 การลงทะเบยนผเลอกตง 184 การเลอกตงกรรมการหมบาน 182-84 คณะกรรมการ 182 คณะกรรมการเลอกตงหมบาน 182 คอมมนของประชาชน 182 บตรเลอกตง 186 รฐธรรมนญ 182 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205 สภาประชาชนแหงชาต 182 ใหด ไตหวน ดวย

เฉน ซยเปยน 167

ชนกลมนอย: การกดกนในระดบชาตของ 11 การเปนตวแทนของ 155-56 ทนงสำารอง 156 ระบบเลอกตงและ 8, 155-56 การสงเสรมในระดบทองถนของ 8 ใหด ภายใตชอประเทศและระบบเลอกตง ดวยชาด: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205 คคพพ. 58ชล: การทำาประชามต 102 การปฏรป 23, 101, 201 การสราง 23 ขอมลวาดวย 205การรฐประหารโดยกองทพ 100, 164 การลงทะเบยน 103 การเลอกตง: 1989 102 2001 103 2004 103 การเลอกตงประธานาธบด 103, 164 การลงคะแนน 103 เกณฑขนตำา 102 พรรคครสเตยนเดโมแครต 102, 103พรรคความพรอมเพรยงเพอประชาธปไตย 102, 103, 104ประชาธปไตย, การเปลยนผานส 100, 102, 103 ผลประโยชนของชนชนนำา 100-103 พรรคการเมอง 103 พรรคคอมมวนสต 102 พรรคประชาธปไตย 101 พรรคฟนฟชาต (อารเอน) 101, 102 พนธมตรเพอชล 101,102 พรรครวมรฐบาล 101, 102, ระบบ ตสบ. 100-101, 105 ระบบเลอกตง 23, 100, 102 ระบบสองชอ 100-102 ลสร. 101 ลสร./ Ballotage. 101 วฒสภา 100, 103 ศาลฎกา 100 สภาผแทนราษฎร 100 สหภาพอสระเพอประชาธปไตย (ยดไอ) 101, 102 สงคมนยม 101 พรรคราดกลส 101 หวหนาพรรค 102ชมชน: การเปนตวแทนของ 157 ทะเบยน (ทจดแยกตามแต) 257เชก, สาธารณรฐ: ระบบ ตสบ. 177 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205

ง

จ

ฉ

ชซนโตส, โฮเซ ดอส 67ซามว: ชนกลมนอย 155 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205ซาวมบ, โจนาส 67ซาอดอาราเบย: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205ซมบบเว: ระบบทะเบยนรายชอชมชน 157 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205ซเรย, สหพนธรฐอาหรบ: คพ. 45 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205ซล สลาบเบรท, เฟรเดอรค แวน 83ซการโน, ประธานาธบด 85ซดาน: การสรางประชาธปไตยใน 161 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205 ลสร. 133ซรนาเม: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205ซฮารโต, ประธานาธบด 85เซเชลส, หมเกาะ: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205 ระบบเลอกตงคขนาน 133เซนตคตส และ เนวส: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205เซนต-ลากอ, วธ 123, 221เซนตลเซย: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205เซนตวนเซนต และเกรนาดนส: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205 เซนตเฮเลนา: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205เซเนกล: การถายโอนอำานาจทเปนประชาธปไตย 139 การเลอกตง: 1993 141 1998 139 2000 139 2001 140 การเลอกตงทองถน 142 การเลอกตงประธานาธบด 139 เขตเลอกตง 139 โควตาแบบแฮร 139 พรรคแอฟรกนเพอประชาธปไตยและสงคมนยม 141 พรรคสงคมนยม 139 พนธมตรรวมพลงกาวหนา 140 ฝายคาน 139, 141 ระบบ คพพ. 133, 139, 140, 141 ระบบคขนาน 58, 133, 139-141 ระบบ ตสบ. 141 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205 รฐบาลผสม เอสโอพไอ 140, 141 ลสร. 139 วธเศษการหารสงสด 139 สภา (นตบญญต) แหงชาต 140 สหภาพเพอประชาธปไตยใหม 140

เซาโตเม และแปรงซเปอ: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206 ลสร. 167เซยรราลโอน : การเลอกตง, 1996 192 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206 ระบบ ตสบ. 77 ลสร. 167แซมเบย: การเลอกตงประธานาธบด 164 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205โซโลมอน, หมเกาะ: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206โซมาเลย: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206ไซปรส: ระบบ ตสบ. 177 ระบบทะเบยนชมชน 157 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206 ลสร. 167 สมาชกรฐสภายโรป 177ญจไซปรส (เหนอ): ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206

การจดระดบชนผสมคร 147 การฉอราษฎรบงหลวง 22, 146, 147 การปฏรประบบเลอกตง 146-48 การเลอกตง: 1996 147 2000 147 2003 148 เขตเลอกตง 147 ฝายคาน 148 พรรคการเมอง 147 พรรคโคไมโตะ 148 พรรคประชาธปไตย 148 พรรคประชาธปไตยเสร (แอลดพ) 146, 147, 148 ระบบ คนช. 147 ระบบ ตสบ. 147 ระบบพรรคสองพรรค 146-47, 148 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206 ระบบเลอกตงคขนาน 36, 133, 147-148 สภาไดเอต 146, 147 สภาผแทนราษฎร 146 สภาสง 172 สมครไดทงสองระบบ 147

ดรป, โควตาแบบ 79, 91, 215ดฮอนดท, สตรของ 111, 215 ใหดภายใตชอของประเทศทใชดวย ดชนของความไมเปนสดสวน 217ดอฟ, ประธานาธบด อบด 139ดแวรแยร, มอรซ IIIเดนมารก: บตรเลอกตง 109

ญ

ด

ซ

246 247

ดชนคำ�

ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206 ระบบ ตสบ. 151, 175, 177 สมาชกรฐสภายโรป 175 เดอเคลรก, เอฟ. ดบลว 79โดมนกา: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206โดมนกน, สาธารณรฐ: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206

ตสบ./ Apparentement 115, 212ตสบ./ panachage 220ตสบ./ Stembusaccord 222ตรนแดดและโตบาโก: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206ตองกา: ระบบ คพ. 46 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206 ตะวนออกกลาง: ระบบ คนช. 39ตมอรตะวนออก: พรรคการเมอง 73 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206 ระบบเลอกตงคขนาน 133 ลสร. 167ตรก: การเลอกตง, 2002 106 เกณฑขนตำา 32, 76, 106 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206ตนเซย: การเลอกตงประธานาธบด 165 ระบบคขนาน 58, 133 ระบบ คพพ. 58, 133 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206ตวาล: ระบบ คพ. 46 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206เตกสกบหมเกาะเคคอส: ผมาใชสทธ 152, 159 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206เตรกเมนสถาน: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206 ลสร. 65โตเกเลา: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206โตโก: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206 ลสร. 65ไตหวน: การเลอกตงประธานาธบด 165, 167 ชนกลมนอย 156 ระบบ คอม. 133, 144 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206 ระบบเลอกตงคขนาน 133

ถอดถอน 28ถอเสยงขางมากเดดขาด, คำานยาม 218

ทกษณ ชนวตร 137ทาจกสถาน: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206 ระบบเลอกตงคขนาน 133 ลสร. 65, 134ทนงสำารอง 221แทนซาเนย: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206 ลสร. 167ไทย, ประเทศ: การปฏรประบบเลอกตง 24, 134 การเลอกตง: 2001 137 2005 137 เขตเลอกตง 136, 137 คณะกรรมการการเลอกตง (กกต.) 134 พรรคการเมอง 134-5, 136-7 พรรคไทยรกไทย 137 รฐบาลผสม 134 รฐธรรมนญ, 1997 134, 136, 137 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206 ระบบ คอม. 136, 137, 144 ระบบผสม 46, 58 ระบบ คพ. 46, 134 ระบบเลอกตงคขนาน 133, 136 วกฤตเศรษฐกจ 136 วฒสภา 134, 136, 137, 172 สภาผแทนราษฎร 134, 136 สภารางรฐธรรมนญ (ซดเอ) 136, 137

นาอร: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205นามเบย: คนขาว 77 ดามารา 77 นามา 77 ในฐานะหนงเขตเลอกตง 90 บาสเตอร 77 ตส. ใน 8 พรรคการเมอง 8 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206 ลสร. 167 สตร 154 โอวมโบ 77 เฮเรโร 77นายกเทศมนตร: 9นการากว: แซนดนสตาพายเลอกตง 199 บตรเลอกตง 109 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206นวซแลนด: การจดสรรทนง 130 การลงประชามต 18, 23, 128, 199การปฏรประบบเลอกตง 13, 15, 22, 23, 128, 131, 197, 199

ถ

น

ท การเปนตวแทนแบบสดสวน 128-31 การลงคะแนนทางไกล 159 การเลอกตง: 1978 13 1981 13 1996 130 2002 130 เกณฑขนตำา 106, 130คณะกรรมการแหงราชอาณาจกรวาดวย ระบบเลอกตง 128, 130, 131 คะแนนเสยง ‘สญเปลา’ 122 ชนกลมนอย 121, 155 ชาวหมเกาะแปซฟก 131 ชาวเอเชยใน 131 บตรเลอกตง 129 พรรคเครดตสงคม 128 พรรคแรงงาน 128, 130 เมาร 131, 157 รฐบาลผสม 130 ระบบ คนช. 13, 128, 130 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206 ระบบ สสผ. 15, 37, 116, 116, 117, 128, 130 สตร 131นอเอ: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206นอสเซอะ, มสตาฟา 141เนเธอรแลนด: การลงคะแนนนอกประเทศ 159 เกณฑขนตำา 107 ในฐานะหนงเขตเลอกตง 72 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207 ระบบ ตสบ. 175 สมาชกรฐสภายโรป 175 อาณานคม 202เนเธอรแลนดแอนทลลส: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207 เนปาล: ภมภาคทมผแทนมากเกน 156 ระบบ คนช. 41 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207 ไนจเรย: การเลอกตงประธานาธบด 167, 171 เงอนไขการกระจาย 171-72 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207 ลสร. 167ไนเจอร: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207นอรเวย: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 206

บอตสวานา: ผนำาตามประเพณ 173 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207บอรดา, ระบบการนบแบบ (นบ.): การใหการศกษาผลงคะแนน 193 ความถของการใช 34-38 คำานยาม 34, 151, 213 ทปรบปรง, คำานยาม 218 บตรเลอกตง 192

ประเภทของ 4บอสเนยและเฮอรเซโกวนา: ระบบ คล. 60 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207 การลงคะแนนนอกประเทศ 161 การเลอกตงประธานาธบด 164บราซล: การกระจายความมงคงใหม 112 การจดใหอยางไมเสมอกน 111 การปฏบตแบบอปถมภ 112 การเลอกตง, 2002 110 การเลอกตงใหม 112 เกณฑขนตำา 111 เขตเลอกตง: ขนาด 110, 111, 112 หนงเขตหลายเบอร 112 ความไมเทาเทยมระหวางภมภาค 111 คะแนนเสยงตามลำาดบความชอบ 112 โควตา 111, 113 เซา เปาโล 111 ผแทนราษฎร 110, 111 ผลงคะแนนกบผแทน, ความสมพนธระหวาง 112 ผวาการมลรฐ 110 ผสมคร, การลงคะแนนให 108, 115 ภมภาค 110, 111 ภมศาสตร 111, 112 มนาส เกอแรส 111 พรรคการเมอง 111-113, 169 ระบบ คพ. 110 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207 ระบบประธานาธบด 110-112, 169 ระบบ ตสบ. 108, 110-112 ระบอบทหาร 110 รฐธรรมนญ 111,114 วฒสภา 110 ลสร. 110 สภาผแทนราษฎร 110, 111, 112 สหพนธรฐนยม 113 สตรของดฮอนดท 110 หนงคน หนงเสยง หนงมลคา 111 อมาปา 111บรตชโคลมเบย: การลงประชามต 20 การปฏรประบบเลอกตง 17 การเลอกตง: 1967 19 2001 19 แถลงการณเบองตนถงประชาชนแหงบรตชโคลมเบย 20 พรรคการเมอง 19 พรรคประชาธปไตยใหม 19 พรรคเสรนยม 19 ระบบ คนช. 19 ระบบ คอ. 20, 90 สภานตบญญต 19, 20 สภาพลเมองวาดวยระบบเลอกตง 18, 19-21, 90บรตชเวอรจน, หมเกาะ: ระบบเลอกตง 151, 207บรไนดารสซาลาม: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207

บ

ต

248 249

ดชนคำ�

บงคลาเทศ: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207 ระบบ คนช. 41บตรคะแนน ผสมครเปนศนยกลาง 213 ลบ 11, 16บลแกเรย: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207 ลสร. 167บารเบโดส: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207 ลสร. 65, 167บาหเรน: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207 บตรเลอกตง: การออกแบบ 193 การออกแบบระบบเลอกตงและ 5 ความซบซอนและ 11 ใหดในสวนชอของประเทศและระบบเลอกตงดวยบาฮามาส: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207บช, ประธานาธบด จอรจ ดบลว 167บเทเลซ, มงโกโซโท 79บรนด: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207เบนน: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207เบลซ: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207 ระบบ คนช. 41เบอรกนา ฟาโซ: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207เบอรมวดา: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207เบลเยยม: การลงคะแนนแบบบงคบ 160 เกณฑขนตำา 177 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207 ระบบตสบ. 175 สมาชกรฐสภายโรป 175, 177 สตร 154 อาณานคม 202โบลเวย: การปฏรประบบเลอกตง 201 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207 ระบบ สสผ. 37, 116, 154 สมาชกสำารอง 194 สตร 154 พรรคสำานกแหงปตภม / CONDEPA 154

ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน, 1948 17การปฏรประบบเลอกตง: กลไกสำาหรบ 22-23 การไดเปรยบของพรรคและ 22 การปฏรปการเมองและ 1 ความเปนสดสวน, แนวโนมส 26 ชนชนนำาทางการเมองและ 22 ทวโลก III, 26 ธรรมาภบาล, วกฤตของ 22 บรบททางการเมองและ 22 ประชาธปไตย, การเปลยนผานสและ 22 วกฤตทางการเมองและ 1

การปฏรประบบเลอกตง: การจำาลองแบบทางวชาการ 24 การตอบสนองตอ 25 การเปลยนแปลงทเพงเกดขน 26 การยอมรบ 201 ขอแนะนำาในการปฏบตใช 25 ขอบกพรอง, ทมาแกไขภายหลง 201 ขอเสนอสำาหรบ 201 ความเขาใจ 23-24 ความเปลยนแปลงทละนอยและ 197 ใครเปนคนออกแบบ 18 นานาปญหา 25 แนวโนมของ 25 ประสบการณของทอน, การเรยนรจาก 197 ผลไดทางการเมองและ 201 ผปฏรป 23, 24 พรรคการเมองและ 187 ระบบในอดตและ 201 แรงตานตอ 23 การประเมนผลกระทบ 25 สวนประกอบการออกแบบ 28ประชาชาต: การรวมศนย, ระดบของ 9ประชาธปไตย: การทำาใหแนนแฟน 201, 214 ฝายคานและ 15 สถาบน 2, 8 ใหด ประชาธปไตยทฝงราก และ ประชาธปไตยใหมดวยประชาธปไตย: การเปลยนผานส 22, 197 ขบวนการส 3, 200 ประชาธปไตยทางตรง 188ประชาธปไตยทมนคงแลว: การปฏรป 2 ระบบเลอกตง 37 ระบบ ตส. 72, 73ประชาธปไตยใหม: การเมองใน 201 การจดหลกการเลอกตงใน 158 การเลอกระบบเลอกตง 1, 197, 201 การสราง 160 ความแตกแยกทางสงคม 72 ผลงคะแนน, การประเมน.....ตำาไป 198 พรรคการเมอง 187 ระบบ คนช. 202 ระบบ ตส. 72, 77 ระบบ ตสบ. 77 ระบบผสมและ 33 ระบบในอดตและ 201 ลำาดบความสำาคญ 1 สตรและ 43ปากสถาน: ชนกลมนอย 155 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207 ระบบเลอกตงคขนาน 133 ระบบทะเบยนชมชน 157ปานามา: การเลอกตงประธานาธบด 165

ป

ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 205 ระบบเลอกตงพนทาง 151ปาปวนวกน: การลงคะแนนตามลำาดบความชอบ 63 การเลอกตง 63การปรบตวเขาหากนระหวางกลมชาตพนธ 61, 62-63 สภาพพรอมรบผด 63 ความรนแรงของการเลอกตง 63 พรรคการเมอง 8, 187 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207 ระบบ คล. 37, 60, 62, 63, 197 ระบบ คนช. 8, 45, 62, 63 ออสเตรเลยและ 50ปารากวย: การเลอกตงประธานาธบด 164 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207ปาเลสไตน, องคการปลดปลอย (พแอลโอ) 55ปาเลสไตน: การนบคะแนน 56 การเลอกตง: ทศวรรษ 1940 55-56 ทศวรรษ 1970 56 การเลอกตงประธานาธบด 164 ขอตกลงชวคราว 55 ขอตกลงออสโล 55-56 ชนกลมนอย 56, 155 ชาวซามารแตน 56 นครกาซา 56 บตรเลอกตง 165 ผสมครอสระ 56 พรรคการเมอง 55 ฟาตาห 55, 56 ระบบเลอกตง 55-56 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207 ระบบ คนช. 55 เวสตแบงก 56 ระบบ คพ. 55 สภานตบญญต 55, 56 อาณตขององกฤษ 56 ผมอำานาจหนาททางบรหาร 55 อสราเอลและ 55 ฮามาส 55ปาเลา: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207ปโนเชต, นายพลออกสโต 23, 100, 101, 102เปร: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207 ลสร. 169 วฒสภา 169 สตร 154 สภาผแทนราษฎร 169 แปซฟกใต 41 โปแลนด: เกณฑขนตำา 107 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207 ระบบ ตสบ. 108, 197 ลสร. 167

โปรตเกส: ระบบ ตส. 72 ระบบ ตสบ. 177 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 207 ลสร. 167

ผแทน, สภาพพรอมรบผดของ 14ผลงคะแนน: การเปลยนแปลง, การยอมรบ...ของ 201 การเลอกตงจำาลองและ 25 การใหศกษาแก 25, 75, 193 กลม, การการตดขาม 12 ความเทยงธรรมและ 13 การเลอกผสมคร 14 รฐบาล, การมอทธพลตอ 14 อทธพล, การทำาใหม...สงสด 14ผสมคร: พรรคการเมอง, ความสมพนธกบ 15, 188 ผสนบสนน, ความสมพนธกบ 13, 187, 188ผสมครอสระ 13ผอพยพ 160

ฝรงเศส: อาณานคม 65, 201 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208 ภมศาสตร 176 ระบบ ตสบ. 176, 199 สมาชกรฐสภายโรป 175, 176 ลสร. 65-66, 138, 167, 175, 199 ความสมพนธระหวางผลงคะแนนกบผแทน 175

พมา: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208 ระบบ คนช. 41พรรคการเมอง: การควบคมของผนำา 8, 15 การจดการความขดแยงและ 12 การแยกเปนมงเลกมงนอย 15, 164 การรวมกนในระดบภมภาค 31-32 การรวมตวของ 7 การเลอกตง, การทำาใหคลองจองกน 164 การสงเสรม 10, 14-15, 200 การใหทน 187 ความเปนชาตพนธและ 160 บคลกภาพและ 160 ผนำากบนกกจกรรม 8 ผสมคร, ความสมพนธกบ 15, 187 การบรหารจดการ 28 พนธมตรระหวาง 7 ระบบเลอกตงและ 7, 187 วนยของ 7

ผ

ฝ

พ

250 251

ดชนคำ�

สมาชกทไดรบเลอกตง, ความสมพนธกบ 28, 164ความกวางของแรงดงดดใจ 12-13, 15, 187, 200 หลงความขดแยง 160 ใหด ภายใตชอของประเทศและระบบเลอกตงดวยพทคายน, หมเกาะ: ระบบคอม. 37 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208

ฟอกซ, ประธานาธบด วนเซนเต 123ฟอลคแลนด, หมเกาะ: ระบบ คพ. 46 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208ฟจ: การปฏรประบบเลอกตง 25 คณะกรรมการวาดวยระบบเลอกตง 18 ความพอประมาณระหวางชาตพนธ 25 ชมชน 157 บตรเลอกตง 60 ระบบ คล. 25, 37, 60, 197 ระบบทะเบยนชมชน 157 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208ฟนแลนด: การลงคะแนนเสยงทางไกล 157 ระบบ ตสบ. 108, 115, 151-52, 179 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208 ลสร. 167ฟลปปนส: การเลอกตงประธานาธบด 164, 167 ระบบผสม 46 ระบบ คพ. 46 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208 ระบบเลอกตงคขนาน 133ฟจโมร, ประธานาธบด อลแบรโต 169เฟร, ประธานาธบดเอดอารโด 100, 102

ภฏาน: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208ภมภาคในอาณต 221

มลรฐ: คำานยาม 222มอนเซอรรต: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208 มอย, ประธานาธบดดาเนยล อารป 172มอรเชยส: คณะกรรมการระบบเลอกตง ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208 ระบบ ‘ผแพทคะแนนดทสด’ 156 ระบบ คพ. 46มอรเตเนย: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208 ลสร. 65-66มอลตา: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208

ระบบ คอ. 37, 90, 98, 174, 179มาซโดเนย: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208 ลสร. 167มาดากสการ ระบบผสม 25 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208มาลาว: การเลอกตง 2004 31-32 การเลอกตงประธานาธบด 164-65 ‘กลมผลประโยชน’ 173 แนวรวมสามคคประชาธปไตย 31-32 พรรคคองเกรส 31-32 พนธมตรเพอประชาธปไตย 32 ระบบ คนช. 44 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208 สภาสง 173มลดฟส: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208 ระบบ คพ. 46มาล: การเลอกตงทองถน 181 ระบบ คพพ. 65 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208 ลสร. 202มาเลเซย: รฐบาลบารซน 42 ระบบ คนช. 41, 42 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208มารแชล, หมเกาะ: การลงคะแนนทางไกล 158 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208 เมกซโก: การแบงแยกอำานาจ 123 การปฏรประบบเลอกตง 22-23, 123-27 การปฏวต 123, 127 การเปนตวแทนมากเกน 126 การเลอกตง: 1979 125 1982 125 1985 125 1988 123, 125 1994 123, 125 1997 125, 126 2000 124, 126 2003 125 การเลอกตงประธานาธบด 164-65 การเลอกตงใหมถกหาม 123, 126-27 การสรรหาผสมคร 127 เกณฑขนตำา 124 เขตเลอกตง 123, 124 โควตาแบบแฮร 124 พรรคกรนส 124 พรรคการเมอง 127 พรรคกจประชาชาต (พเอเอน) 124 พรรคปฏวตเชงสถาบน (พอารไอ) 123, 124, 126, 127 พรรคแหงการปฏวตประชาธปไตย 155

ภ

ม

รฐบาลผสม 124 ระบบ คนช. 123, 124 ระบบ ตสบ. 123, 124, 126 ระบบประธานาธบด 123, 127 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208 ระบบ สสผ. 37, 116, 116, 116-17 วธเศษการหารสงสด 124, 125-26 วฒสภา 123, 124, 125 ศาลเลอกตงแหงสหพนธรฐ (ไอเอฟอ) 124, 126 สตร 155 สภาคองเกรส 123 สภาผแทนราษฎร 124, 125, 126 สภาพพรอมรบผด 127 สตรของ ดฮอนดท 127แมน, เกาะ: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208 แมนเดลา, เนลสน 79, 80ไมโครนเซย: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208โมนาโก: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208โมลโดวา: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208มองโกเลย: พรรคประชาชนปฏวตมองโกเลย 27 ระบบ คพ. 46 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208 ลสร. 34โมรอกโก: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208 โมซมบก: การเลอกตงเปนทยอมรบ 199 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208 ระบบหลายชน: คำานยาม 219 ลสร. 167

ยบรอลตาร: ระบบ คจ. 150 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208ยโรป: ระบบ คนช. 37 ระบบ ตส. 72 ระบบ ตสบ. 37, 115, 202ยโรปตะวนออก: ระบบคขนาน 37 ระบบ ตสบ. 37 ยแกนดา: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208 ลสร. 167 สตร 154ยเครน: ผมาใชสทธเลอกตง 159 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 208 ระบบเลอกตงคขนาน 133 ลสร. 167เยเมน: ลสร. 167 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209เยอรมน: กลมสดโตง 106

เกณฑขนตำา 106 พรรคประชาธปไตยเสร 75 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209 ระบบ ตสบ. 175 ระบบ ตส.สสผ. 37, 116, 116, ไวมาร 75 สภาสง 172 สมาชกรฐสภายโรป 175 ใหด เยอรมนตะวนออก ดวยเยอรมนตะวนออก: ระบบ ตสบ. 107 เลอกตง, 1990 107

รวนดา: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209 เลอกตงประธานาธบด 164-65 สตร 154รฐบาล: ความรบผดชอบ 14 ฝายคานและ 15รฐบาลทองถน, การเลอกตงของ 9รฐบาลผสม: คนช.และ 14 ระบบเลอกตงและ 6, 163 ตส.และ 13, 14รฐบาลพรรคเดยว 163รฐสภายโรป: พระราชบญญตวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนโดย การลงคะแนนโดยตรงและถวนหนา 175, 177 มตคณะกรรมการบรหารท 8964/02 177 การเลอกตง 174 1979 175, 176 2004 175, 176, 179 ระบบ ตสบ. 174 สมาชกรฐสภายโรป, จำานวนของ 174 กลมพรรค 175 ผมาใชสทธเลอกตง 175รฐสภาสกอตแลนด 180รสเซย: ลสร. 167รสเซย, สหพนธรฐ: เกณฑขนตำา 106 พรรคการเมอง 187 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209 ระบบเลอกตงคขนาน 35, 133 ลสร. 167ระดบตางๆ ของเกณฑขนตำา: การเปลยนแปลง 23-24ระบบการเปนตวแทนแบบสดสวน: การเปลยนผานหลงความขดแยง 74-75 การอภปราย 72-99 ‘การเอาคะแนนเสยงมากองรวมกน’ 75-76 เกณฑขนตำา 106-107 ขนาดของเขตเลอกตง 98, 105-106 ขนาดของพรรค 106 ขอดของ 72-74 ขอเสยของ 73-74 เขตเดยวหลายเบอร 72

ย

ร

ฟ

252 253

ดชนคำ�

ความซบซอน 74 ความถของการใช 34, 34, 34-35, 36, 37 ความเปนสดสวนและ 99 ความมเสถยรภาพและ 74-75 สภาพพรอมรบผดและ 75 ความแปรผนในเรอง 151-52 คะแนนเสยงทสญเปลา 73 คำานยาม 218 ชนกลมนอยและ 76, 155 ตระกลยอยของ 4, 33 ทนงแถม 72 แนวโนมส 26 บญชรายชอพรรค 33 บตรเลอกตง 77 ประเดนเกยวเนองกบ 98-115 ประเทศเปนเขตเลอกตงเดยว 78, 116, เปาประสงคของ 33 ภมภาคในอาณต 74 ภมศาสตรและ 99 พรรคการเมองและ 8, 74, 75 พรรคเสยงขางนอย 74, 106 รฐบาลผสม 13, 14, 74, 163 รปแบบของ 74 ลำาดบความชอบ 33 สตรและ 44, 106, 154 สองชน 151 สมาชกกบเขตเลอกตง 99 เสยงขางมากพรรคเดยวและ 13, 14 ใหด การเปนตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ คะแนนเสยง เดยวโอนได ดวยระบบกงประธานาธบด 163-64ระบบคะแนนนำาเขตเดยวเบอรเดยว ใหด ระบบคะแนนนำากำาชย ระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก: การแบงแยกทางชาตพนธและ 11 การอภปราย 41-67 ขอด 42-43 ขอเสย 43 เขตเดยวเบอรเดยว 32 เขตเลอกตง 32 ความถของการใช 33, 35, 36 ความเปนสดสวนและ 31 ความเรยบงาย 42, 43 คำานยาม 41, 216 ชนดของ 32 ตระกลยอยของ 3-4, 32 ประเทศทใช 41, 42 ผลลพธไมเทยงธรรม 43, 45, 118 ฝายคานและ 42 พรรคหวรนแรงและ 42 พรรคการเมองและ 8, 9 รฐบาลพรรคเดยว 15 ลสร. และ 169, 171 สตร 77 สภาพพรอมรบผดของผแทนและ 14 สงคมทแบงแยก 42 เสยงขางมากทประดษฐขน 218

เสยงขางมากทางนตบญญตและ 15 องคประกอบ ตส.ทเพมใหแก 25 ใหด คะแนนเสยงเผอเลอก, คะแนนเสยงเปนพวง, คะแนนนำา กำาชย, คะแนนเสยงเปนพวงสำาหรบพรรค, การเลอกตง สองรอบ ดวยระบบคะแนนเสยงเปนพวง (คพ.): การอภปรายถง 45, 46 ขอด 46 ขอเสย 46 เขตเดยวหลายเบอร 32 เขตเลอกตง: ขนาด 106 เขตเดยวหลายเบอร 32 เสนแบงเขตและ 191 ความถของการใช 23-38 คำานยาม 213 ตระกลของ 4 บตรเลอกตง 193 ประเทศทยกเลก 46 พรรคการเมองและ 46, 58ระบบคะแนนเสยงเปนพวงสำาหรบพรรค (คพพ.): การเปนตวแทนของชาตพนธ 58 การอภปรายถง 58 ขนาดเขตเลอกตง 106 ขอด 58 ขอเสย 58 ความถของการใช 33, 36, 36, 37 คำานยาม 220 ตระกลของ 4, 32 เสนแบงเขตเลอกตงและ 191ระบบคะแนนเสยงเผอเลอก (คล.): การนบคะแนน 60 การใหการศกษาผลงคะแนน 193 การอภปราย 58 ขอด 60-61 ขอเสย 61 เขตเลอกตงและ 191 ความถของการใช 33, 34, 35, 36. 37, 38 คอ. และ 169, 171 คะแนนเสยงเดยวโอนได (คอ.) และ 105-106 คำานยาม 212 เงอนไขการกระจาย 171 ตระกลของ 4 ในฐานะ‘การลงคะแนนตามลำาดบความชอบ’ 58-59 ในฐานะระบบเสยงขางมาก 58 บตรเลอกตง 59, 193 ประเทศทใช 60ระบบคะแนนเสยงเสรม 169, 171, 222 ระบบตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ (ตสบ.): การจดสรรทนง 75-76 การทำาของ 75-76 การลงทะเบยนผลงคะแนน 192 การเอาคะแนนเสยงมากองรวมกน 75-76 การอภปราย 75-76, 78, 90 เกณฑขนตำา 75-76 ขอด 75-76, 153 ขอเสย 76, 90, 153

เขตเดยวเบอรเดยว 77 เขตเดยวหลายเบอร 75 ความถของการใช 36, 37, 38, 72 คะแนนเสยงสทนง, ผลกระทบตอ 228, 229, 230 คาใชจาย 191, 195, คำานยาม 218 ตระกลของ 4 บตรเลอกตง 75, 83, 109, 193 บญชรายชอแบบปด 14, 75, 90, 107, 109, 187, 193, 213 บญชรายชอแบบเปด 75, 90, 107, 109, 115, 188, 219 บญชรายชอเสร 75, 107, 193, 216 ประเทศเปนเขตเลอกตง 78, 159, 192 ตสบ./ Apparentement 115, 212 ตสบ./Stembusaccoord 90 ความงายในการบรหาร 192-93 เลมา 217 ประธานาธบดและ 192 ทนงทวางลงระหวางการเลอกตง 193 สตร 77, 115, 154 สมาชกรฐสภายโรป 175, 176 เสนแบงเขตเลอกตง 192 อำานาจของผนำาและ 78ระบบตามลำาดบความชอบ 165, 169, 198 บญชรายชอแบบปด 14, 75, 90, 107, 109, 187, 193, 213 บญชรายชอแบบเปด 75, 90, 107, 109, 115, 188, 219 บญชรายชอเสร 75, 107, 193, 216ระบบประธานาธบด: ความสมพนธประธานาธบด/ฝายนตบญญต 9, 16, 164-64 ฐานเสยงภมภาค, การสรางแรงดงดดใจนอก 171 พรรคการเมองและ 9 ระบบเลอกตง และ 10,163, 164-171, 197ระบบผสม: การอภปราย 115-143 ความถของการใช 35 ความสมพนธทองถน/ชาต 187 คำานยาม 218 ชนดของ 33 ชนทงหลาย 151-52 ตระกลยอย 4 แนวโนมส 25 พนทาง 152ระบบพนทาง 217ระบบรฐสภา: ความสมพนธฝายนตบญญต/ฝายบรหาร 163 สภาลาง/สภาบน, ระบบเลอกตงทตางกนสำาหรบ 172-73ระบบเลอกตง: กรอบของสถาบนการเมองและ 9-11 การกดกน 199 การจดการความขดแยงและ 7, 202 การจำาแนกชนดของ 1-5, 32 การตอบสนองของ 200 การนบคะแนนเสยง 193 การปรบตวทจำาเปน 23 การประเมนผล 2 การประเมนอทธพลของ...ตำาไป 201 การแผกระจายไปในภมภาค 60 การมาใชสทธเลอกตง 152, 159

การยกยาย 5 การรวมทกฝาย, ความสำาคญของ 199 การลงทะเบยนผลงคะแนนและ 192 การเลอก: กระบวนการ 200 การไดเปรยบของพรรคและ 1, 2 ขอจำากดของ 2 ความเขากนไดในระยะยาวและระยะสน 201 ความสำาคญของ 1, 6, 10 คาใชจายและ 16 แงมมดานบรหาร 16 ชวตทางการเมอง, ผลตอ 1, 2 ในฐานะกระบวนการทางการเมอง 2 ภมหลงของ 1-2 มาตรฐานระหวางประเทศและ 16 ลกษณะบงเอญ 1 การเลอกปฏบตทางการเมองและ 13-14 การใหการศกษาแกผลงคะแนน 193 การใหเงนทน 191 การออกแบบ: เกณฑสำาหรบ 6, 10, 17 คำาแนะนำาเกยวกบ 197-199 รายการสำาหรบตรวจ 203 ความชอบธรรม, การสราง 199 ความซบซอนของ 16 ความถของการใช 34-38 ความเทยงธรรม 13 ความเปนสดสวนและ 31 ความยงยน 191 ความเรยบงาย 198 ความสนใจทเพมขน 24 ความสมพนธฝายนตบญญต/ฝายบรหารและ 10 คะแนนเสยงสทนง, ผลกระทบตอ 228-30 คาใชจาย 191,194, 195 คำานยาม 215 โครงสรางพนฐาน, เวลาทตองการเพอจดตง 160 แงมมดานบรหาร 191-194 จดกอกำาเนดของ 17 ชาตพนธกลมนอยและ 17 ตระกลของ 4, 31 ในฐานะยาครอบจกรวาล 201 ในฐานะสถาบนทางการเมอง 2-3 ธรรมาภบาลและ 14, 163-188 นวตกรรม 198 บรบททางสงคมและการเมอง 8 ประเภทของ 4, 31 ปจจยแวดลอมและเวลา 198 ปญหาทไมนาเกดและ 203 ผลทางกลไก 7-8 ผลทางจตวทยา 8-9, 25 ฝายคานกบ 15 พรรคการเมองและ 8, 187-88 พฤตกรรมการลงคะแนนและ 17 ภมภาคทมตวแทนมากเกนไป 156 รฐบาลทมประสทธภาพและ 13 รฐบาลทมเสถยรภาพและ 13-14 ลกษณะของ 6

254 255

ดชนคำ�

ลำาดบความสำาคญ, การจด 17 วนออกเสยงเลอกตง, จำานวนของ 193 สภาพพรอมรบผด 188 สมชชาพลเมองวาดวย 18 ใหด ภายใตชอระบบเลอกตงแตละระบบ ดวยระบบเลอกตงคขนาน:: ขอดและขอเสย143, 153 ความถของการใช 34, 35, 36, 37 คะแนนเสยงสทนง, ผลกระทบตอ 229, 230 คำานยาม 220 ตระกลของ 4 ทนง/คะแนนเสยง 147 บตรเลอกตง 133, 138, 192 ประเทศทใช 33, 143 ระบบคะแนนนำา/เสยงขางมาก 133 องคประกอบ ตส. 133 อภปรายถง 133, 143ระบบคะแนนเสยงจำากด (คจ.) การนบคะแนนเสยง 150 ขอดและขอเสย 151 ความถของการใช 36, 37, 38 คำานยาม 33, 218 ประเภทของ 4 เสนแบงเขตเลอกตงและ 191ระบบเลอกตงสองรอบ (ลสร.): การบรหารการเลอกตง, แรงกดดนตอ 66 การไมรหนงสอและ 66 การเลอกตงประธานาธบด 65, 164, 167 การอภปราย 65, 66 ขอด 66, 151 ขอเสย 65, 151 คล. และ 66 ความถของการใช 34, 35, 36, 37 ความสามารถในการบรหารและ 193 คะแนนนำา/เสยงขางมาก 65 คะแนนเสยงแตก 66 คาใชจาย 16, 193 คำานยาม 223 ตระกลของ 4 บตรเลอกตง 192 ผใชสทธเลอกตง 66, 167 ระบบ คนช. และ 66 คพพ. และ 65 เลอกทงพวงและ 65 เสนแบงเขตเลอกตง 191ระบบสมาชกเพมเตม 212ระบบสหพนธรฐ 8, 9 ระบบประธานาธบดและ 10ระบบสดสวนทมสมาชกแบบผสม(สสผ.): การอภปราย 116, 122 ขนาดขององคกรนตบญญต 95 ขอดและขอเสย 117, 153 ความถของการใช 34, 35, 36, 37ความผดปกตของการลงคะแนนเชงยทธศาสตร 122 คะแนนเสยงสทนง 122, 228, 229 คำานยามของ 33, 218 ตระกลของ 4, 33

ทนงชดเชย 116, 117 บตรเลอกตง 129, 192 ประเทศทใช 116 ภมศาสตรและ 117 พรรคการเมอง 117 อาณตสวนขยาย 117ระบบอำานาจนยม 11, 18, 160รฐสภานยม: ประธานาธบดนยมและ 9รามอส, ฟเดล 165รอซ-ทาเกล, ประธานาธบดเอดอารโด เฟร 100, 103โรบนสน, ประธานาธบดเมร 169โรมาเนย: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209 ลสร. 167

ลสร./ ballotage 103, 213ลสร.: principe 167ลกเซมเบรก: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209 สมาชกรฐสภายโรป 175ลตเวย: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209 ระบบ ตสบ. 177ละตนอเมรกา: การลงคะแนนแบบบงคบ 160 ระบบประธานาธบด 9, 165 ระบบ ตสบ. 9, 35 ระบบ ตส. 72 ลสร. 167, 169ลากอส, รคารโด 103ลาว: ระบบ คพ. 46 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209ลาวน, โจควน 103ลำาดบความชอบ, ทสอง 32ลกเตนสไตน: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209ลจฟารต, อาเรนด 35ลทวเนย: ระบบ ตสบ. 177 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209 ระบบเลอกตงคขนาน 133 ลสร. 133, 167ลเบย: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209ลลา ดา ซลวา, ลอซ อนาชโอ 110เลโซโท: การลงประชามต 120 การปฏรประบบเลอกตง 14, 23, 120, 197 การเลอกตง 1998 13-14, 43 เขตเลอกตง 119, 120 คณะกรรมการการเลอกตงอสระ 120 คองเกรสเพอประชาธปไตย 14 ทะเบยนผมสทธเลอกตง 120 ทนง, จำานวนของ 119 ทนงชดเชย 119, 120, 121ผมอำานาจหนาททางการเมองชวคราว (ไอพเอ) 119, 120

ล

ฝายคาน 119, 120 พรรคแหงชาตบาโซโท (บเอนพ) 43, 118 รฐธรรมนญ 120 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209 ระบบ คนช. 14 ระบบคขนาน 119 ระบบ สสผ. 37, 116, 118-120, 121 เลโซโทคองเกรสเพอประชาธปไตย (แอลซด) 118, 119 องคกรนตบญญต 121 สภา (นตบญญต) แหงชาต 118, 119, 120เลบานอน: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209 ระบบ คพ. 46, 157เลอกตงซอม 194โลกทกำาลงพฒนา: การออกแบบระบบเลอกตง III 200 ความผกพนตอภมภาค 78ไลบเรย: การเลอกตง, 1997 192 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209

วานอาต: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209 ระบบ คอม. 37. 144วธคะแนนเฉลยสงสด 216 ลสร. 116วธเศษการหารสงสด 75, 77, 84, 85, 124, 125, 138, 217เวเนซเอลา: การเลอกตงประธานาธบด 165, 167 ทนงชดเชย 120 ระบบ ตส. 37, 115, 121 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209เวยดนาม: ระบบ ลสร. 65 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209

ศรลงกา: การเลอกตงประธานาธบด 169 บตรเลอกตง 168 พรรคการเมอง 108 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209

สถาบนเหนอรฐ: คำานยาม 222สไปกต, จอรจ 25สภาบน: การเลอกตง 8, 172 คำานยาม 223 โครงสราง 172 ชนกลมนอย 172 ผนำาโดยประเพณ 172 ระบบสหพนธรฐ 172

เหตผลสำาหรบการม 172สภาลาง 218 สภาแหงมลรฐ/สหพนธรฐ 180 เกณฑขนตำา 135สโลวก: ชนกลมนอย 156 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209 ระบบ ตสบ. 177 ลสร. 167สวาซแลนด: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209สวตเซอรแลนด: ระบบ ตสบ. 115, 151, 193 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209สวเดน: การลงคะแนนทางไกล 158 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209 ระบบ ตสบ. 108, 177 สมาชกรฐสภายโรป 177สหภาพโซเวยต ใหด สหภาพสาธารณรฐสงคมนยมโซเวยตสหภาพยโรป (อย) 16 ใหดสภายโรปดวยสเปน: ระบบ คจ. 150 ระบบ ตสบ. 177 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209สหภาพรฐสภาระหวางประเทศ 43-44สหภาพสาธารณรฐสงคมนยมโซเวยต, อดต : การเลอกตงทสบทอดมา 202 จำานวนผใชสทธเลอกตง 159 ระบบผสม 33 ลสร. 65, 167สหพนธรฐ/มลรฐ 180สหรฐอาหรบเอมเรตส: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209สหราชอาณาจกร: ความเทยงธรรม 13 คณะกรรมการวาดวยระบบเลอกตง 18 ตส. 144 พ.ร.บ. การเลอกตงรฐสภายโรป, 1999 176 พรรคการเมอง 14 พรรคแรงงาน 155, 176 พรรคอนรกษนยม 176 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209 ระบบ คนช. 41-42, 176 ระบบ ตสบ. 176 ลอนดอน 61, 169 วฒสภา 173 สตร 155 สมาชกรฐสภายโรป 175, 176 อาณานคม 202สหรฐอเมรกา: พระราชบญญตสทธการลงคะแนน 156 การเลอกตง, 2000 167 ซานฟรานซสโก 60-61 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209 ระบบ คนช. 37, 37, 41-42, 167 เลอกตงประธานาธบด 167 วฒสภา 9, 172-73สญญาระหวางประเทศวาดวยสทธทางการเมองและพลเมอง

ว

ศ

ส

256 257

ดชนคำ�

1966 16สงคโปร: การเลอกตงประธานาธบด 164-65 ทนงสำาหรบผแพทคะแนนดทสด 58 ระบบ คพพ. 58 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209สตรเลอกตง: ทนงและ 6, 215เสนแบงเขตเลอกตง: การขด 191-192, 213, 231-232 การยกยาย 155 เวลาทจำาเปนในการจดทำา 160เสยงขางมากทประดษฐขน, คำานยาม 218

องคกรจดการการเลอกตง (อเอมบ) (หรอคณะกรรมการการ เลอกตง กกต.), คำาจำากดความ 215องคกรนตบญญต: ทมสองสภา 172, 213 เสยงขางมากททำางานไดใน 13องคกรนตบญญตทมสองสภา: สภาไดรบเลอกตงแตกตางกน 9 องคกรปกครองสวนทองถน, การเลอกตง 144, 148องคกรประชาคมพฒนาแอฟรกาทางใต 13, 118องคกรเหนอชาต: การเลอกตง 174 พรรคการเมองและ 174ออนตารโอ 20ออสเตรเลย: การลงคะแนนแบบบงคบ 160 ทนงวางลงระหวางการเลอกตง 160 บตรเลอกตง 87 ปาปวนวกนและ 62 พรรคแรงงาน 155 ระบบ คล. และ 12, 32, 41, 61, 174, 193 ระบบ คอ. 12, 90-91, 174 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210 ลสร. 32 วฒสภา 12, 61, 90-91, 98, 172-73, 174 สตร 121 สภานตบญญตเขตปกครองเมองหลวง 90-91 สภาผแทนราษฎร 172-73ออสเตรย: ตสบ. 176 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210 ลสร. 167ออสโล, ขอตกลง, 1993 55อนดอรรา: ระบบ คพพ. 133 ระบบคขนาน 133 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 209 องเดร, คารล 91อฟกานสถาน: การเลอกตงสองรอบ (ลสร.) 167 บตรเลอกตง 168 ระบบเลอกตง ขอมลวาดวย 209 ระบบคะแนนเสยงเดยวโอนไมได (คอม.) 37, 144

สตร 154, 155อลเยนเด, ประธานาธบด ซาลวาดอร 163อาเคฟ, ประธานาธบดอสการ 68, 70อาณตสวนขยาย /Überhangsmandat 223อายลวน, แพทรซโอ 102, 103อารเจนตนา: พรรคนยมเปรอง 155 พรรคสหประชาทถงรากถงโคน (ยซอาร) 155 ระบบ ตส. 72 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210 ลสร. 167 สตร 155อารเซอรไบจาน: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210 ระบบเลอกตงคขนาน 133 ลสร. 167อารเมเนย: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210 ระบบเลอกตงคขนาน 133 ลสร. 167อาราฟต, ยสเซอร 55อารบา: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210อตาล: การฉอราษฎรบงหลวง 22 การทำาประชามต 26 การปฏรประบบเลอกตง 26 รฐบาลผสม 74 ระบบ ตสบ. 176 ระบบ สสผ. 25, 37, 116, 116 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210 สมาชกรฐสภายโรป 176, 177อนเดย: การเลอกตง: 1977 52 1989 52 1996 53 1999 53 2004 53 คณะกรรมการการเลอกตง 53 คณะกรรมาธการแหงชาตเพอทบทวนการทำางานของ รฐธรรมนญ 53 ชนกลมนอย และ 51, 156 ทนงสำารอง 52 บตรเลอกตง 48 ประชากร 35, 49 ประชาธปไตยไดรบการปกปอง 49-50 พรรคการเมอง 8 พรรคคองเกรส 49. 50, 51, 51, 52 พรรคคองเกรสแหงชาต 53 พรรคชะนะตะ ดาล 53 พรรคภารตยะ ชะนะตะ 50 51 53 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210 ระบบ คนช. 50-54 รฐธรรมนญ 49, 50 ราชยสภา (สภาบน) 49, 172 โลกสภา (สภาลาง) 49, 51, 52 สตร 52

อ

สภาจดทำารฐธรรมนญ 49 อนโดนเซย: การจดสรรผสมครลงทนง 86 การลงคะแนนนอกประเทศ 159 การเลอกตง: 1955 84 1999 86 2004 87 การเลอกตงประธานาธบด 87, 167, 171 เขตเดยวเบอรเดยว 88 เขตเลอกตง 72 คณะกรรมการการเลอกตง 86, 87 โควตาแบบแฮร 84, 85, 87 เงอนไขการกระจาย 171-72 ฉอราษฎรบงหลวง 84 ชวา 85, 88 นตบญญต 84, 173 พรรคการเมอง 187 ภมภาคหมเกาะรอบนอก 84, 87 ระบบ คอม. 87, 146 ระบบ ตส. 35, 76, 84, 85, 86, 115, ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210 รฐธรรมนญ 84, 86 ลสร. 87, 167 วธเศษการหารสงสด 84, 85 สตร 87, 88 สภาจดทำารฐธรรมนญ 84 สภานตบญญตแหงชาต 87, 173 สภาภมภาค 87 หนงคนหนงเสยงหนงมลคา 87 หามมใหมพรรคการเมองภมภาค 87 อสลาม 84อมพเรยล, โควตาแบบ 217อรก: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210อสราเอล: เกณฑขนตำา 75 ในฐานะเขตเลอกตงเขตเดยว 72, 78, 105 รฐบาลผสม 74 ระบบ ตสบ. 115 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210อหราน: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210อยปต: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210 ลสร. 65อซเบกสถาน: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210 ลสร. 65อรกวย: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210เอกวดอร: การเลอกตงประธานาธบด 167 169 พรรคการเมอง 187 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210 ลสร. 167เอเชย: ระบบคนช. 37, 41 ระบบคขนาน 37 ระบบ ตสบ. 115

เอเชยกลาง:การเลอกตงดวยการแซซอง 68 ลสร. 167เอธโอเปย: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210เอรเทรยระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210เอลซลวาดอร: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210เอสโตเนย: ระบบ คอ. 90-91 ระบบ ตสบ. 177 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210แองกวลลา: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210แองโกลา: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210 ลสร. 66-67, 167 สงครามกลางเมอง 66-67แอนตกาและบารบดา: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210แอฟรกา: ระบบคะแนนนำากำาชย (คนช.) 37, 41, 44 ระบบตวแทนแบบสดสวน (ตส.) 72 ระบบตวแทนแบบสดสวนทใชบญชรายชอ (ตสบ.) 33, 37, 115 ระบบผสม 72 โรคภมคมกนบกพรอง 187 ลสร. 167 สตร 44 ใหดชอของประเทศดวยแอฟรกากลาง, สาธารณรฐ: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210 ลสร. และ 65แอฟรกาใต: กวาซล-นาตาล 79, 80 กองกำาลง 118 การแบงแยกผว 80 การปฏรประบบเลอกตง 23 การเลอกตง: 1994 192 2004 31 การเลอกตงเปนทยอมรบ 200 คณะกรรมการการเลอกตงอสระ (ไออซ) 83 คณะกรรมาธการแหงประธานาธบด 23 คนขาว 77, 81 คนดำา 81 คนผวส 81 ความรนแรง 80 คะแนนเสยงสญเปลา 31 โควตาแบบดรป 79 ชาวอนเดย 82 ซล 77, 81 โซฮซา 77, 81 โซโท 77, 81 แนวรวมเสรภาพ (เอฟเอฟ) 62, 63, 64 ทสวานา 61, 64 คณะทำางาน 83 บตรเลอกตง 83 ประชาธปไตย, การเปลยนไปส 79 เปด 77, 82 ตส. ใน 8, 14, 23, 31, 77 ใหด ระบบ ตสบ. ดวย ภมศาสตร 83

258

พรรคการเมอง 8 พรรคคองเกรสแหงชาตแอฟรกน (เอเอนซ) 31, 79, 155, 200 พรรคประชาชาต (เอนพ) 62, 63 พรรคประชาธปไตย (ดพ) 62, 63, 64-65 พรรคประชาธปไตยครสเตยนแอฟรกน 76, 80 พรรคคองเกรสรวมแอฟรกาแหงอาซาเนย (พเอซ) 79, 80 พรรคเสรภาพอนกาธา 79, 80 รฐธรรมนญ 22, 79, 80 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210 ระบบเลอกตง 22, 31, 79-83 ระบบ คนช. 80, 81, 200 ระบบ สสผ. 82 ระบบ ตสบ. 77, 78, 79, 107, 152, 180, 187, 200 บญชรายชอภมภาค 82 วธเศษการหารสงสด 79 เวนดา 77, 81 สภาผแทนจงหวดแหงชาต 8 สภาบน 172 สภา (นตบญญต) แหงชาต 22, 77, 79, 81, 82 สภาพพรอมรบผด 23, 82 สภาพพรอมรบผดของเขตเลอกตง 83 สภาองคกรบรหารสวนจงหวด 82, 83 สวาซ 77, 81 สตร 83, 154-55 เอนเดเบล 77, 82แอลบาเนย: บตรเลอกตง 137 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210 ระบบสดสวนทมสมาชกแบบผสม (สสผ.) 37, 117 ลสร. 67แอลจเรย: แนวรวมกอบกอสลาม 67 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210 ลสร. 66-67โอเชยเนย: ระบบ คล. 60, 198 ระบบ คนช. 35, 37โอมาน: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210โอพโอวโอว-หนงคน หนงเสยง หนงมลคา 219โอเอสซอ - องคการเพอความมนคงและความรวมมอในยโรป 16ไอซแลนด: การเลอกตงประธานาธบด 164-65 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210ไอรแลนด, สาธารณรฐแหง: การจดระดบชนผสมคร 93, 94 การทำาประชามต 93 การปฏรปการเลอกตงไดรบพจารณา 93, 95 การเลอกตงประธานาธบด 60, 93, 169 ความเตบโตทางเศรษฐกจ 94 คณลกษณะของ 95 ชาวองกฤษและ 93 ดาเอล 93 ทนงแถม 94 ผสมครอสระ 94 พรรคการเมอง 94 พรรคเลกพรรคนอย 94

ฟแอนนา ฟาอล 93, 94 รฐธรรมนญ 93 ระบบ คนช. และ 93 ระบบ คล. 60, 93, 169, 198 ระบบ คอ. 37, 91, 94, 96, 97, 174, 176, 177 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210 เลอกตงซอม 194ไอรแลนดเหนอ: การเลอกตง: 1998 12 2003 12 การเลอกตงตามขอตกลงกดไฟรเดย (วนศกรกอนอสเตอร 12) ระบบ คอ. 12, 90, 176, 198 สมาชกรฐสภายโรป 176

ฮอนดรส: การเลอกตงประธานาธบด 164-65 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210ฮงการ: ระบบ ตสบ. 178 ระบบผสม 151-52 ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210 ระบบ สสผ. 37, 116-117 สมาชกรฐสภายโรป 179ฮาเกนบาค-บสชอฟฟ, โควตาแบบ 216เฮต: ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210 ลสร. 65, 167แฮร, โธมส 91แฮร, โควตาแบบ 84, 85, 87, 124, 138โฮล ซ (นครรฐวาตกน): ระบบเลอกตง, ขอมลวาดวย 210

ฮ