รายงานผลการวจย

เรอง

การบรหารจดการระบบประปาหมบานของประเทศไทย: กรณศกษาชมชน จงหวดนครนายก

MANAGEMENT OF VILLAGE WATERWORKS IN THAILAND: A CASE STUDY OF

COMMUNITY OF NAKHON NAYOK PROVINCE

โดย

ดร. มยร โยธาวธ

มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

รายงานการวจยนไดรบทนอดหนนจากมหาวทยาลยธรกจบณฑตย

2560

DPU

ชอเรอง : การบรหารจดการระบบประปาหมบานแหงของประเทศไทย: กรณศกษาชมชน จงหวด

นครนายก

ผวจย : ดร. มยร โยธาวธ สถาบน : มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

ปทพมพ : 2560 สถานทพมพ : มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

แหลงทเกบรายงานการวจยฉบบสมบรณ จ านวนหนางานวจย : 112 หนา

: มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

ค าส าคญ : การบรหารจดการ ระบบประปาหมบาน ชมชนจงหวดนครนายก

ลขสทธ : มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงคเพอศกษา 1) กระบวนการบรหารจดการระบบประปาหมบานของ

ประเทศไทย 2) เพอศกษาผลลพธของการบรหารจดการระบบประปาหมบานของประเทศไทยใน

ชวงเวลาตางๆทผานมา 3) เพอน าผลลพธทไดรบจากการท าวจยมาน าเสนอแนวทางการพฒนานโยบาย

ระบบบรหารจดการประปาหมบานของประเทศไทยใหดและมประสทธภาพ การศกษาครงนใช

กระบวนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ทใชการสมภาษณเชงลก ( In-depth interview)

โดยสมภาษณผทมสวนเกยวของกบการบรหารจดการระบบประปาหมบาน (Key Informants) ทงทเปน

ผทมสวนเกยวของจากหนวยงานบรหารภาครฐบาล และตวแทนผอปโภคบรโภคน าใชจาก 2 ชมชน

ตวอยาง พรอมทงมการศกษาเอกสารงานวจย ต ารา บทความทางวชาการ วารสาร สงพมพ รายงานการ

ประชมสมมนาและสออเลกทรอนกส ทงในประเทศไทย และตางประเทศทเกยวกบการบรหารจดการ

ระบบประปาหมบานส าหรบการวจยในครงน

DPU

ก

จากผลการวจยพบวา 1) ดานกระบวนการบรหารจดการระบบประปาหมบาน สองชมชนตวอยางคอ

หมบานบางคะยอ และหมบานโพธงามมกระบวนการบรหารจดการประปาหมบานอยางเปนระบบโดย

มความพรอมทงดานก าลงคน ไดรบเงนสนบสนนจากหนวยงานภาครฐบาลตามวาระการจดสรร

งบประมาณ ไดรบวสดอปกรณ เครองมอทเปนพนฐานในการบ ารงรกษา ซอมแซมระบบประปาจาก

สวนกลางของภาครฐบาล และมกระบวนการบรหารจดการในรปแบบคณะกรรมการประปาหมบาน

ตามระเบยบของกระทรวงมหาดไทยวาดวยการบรหารกจการและบ ารงรกษาระบบประปาหมบาน พ.ศ.

2548 2) ดานผลลพธของการบรหารจดการระบบประปาหมบานของประเทศไทยในชวงเวลาตางๆท

ผานมา มการถายโอนและกระจายอ านาจจากสวนราชการมาเปนสองคกรปกครองสวนทองถน ใหม

การเลอกตงคณะกรรมการประปาหมบานจากสมาชกผใชน าดวยกน และผลการถายโอนอ านาจท าให

การด าเนนการบรหารกจการระบบประปาหมบานมความสะดวกและคลองตวมากขนกวาในอดตทผาน

มากอนมการถายโอนอ านาจ 3) ขอเสนอแนะทเปนแนวทางการพฒนานโยบาย ประกอบดวย 5 ดาน คอ

ดานการมสวนรวม ดานปรมาณและคณภาพน า ดานโครงสรางระบบประปา ดานการบรหารจดการ

และดานการสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของ

DPU

Title: Management of Village Waterworks in Thailand: A Case Study of Community of

Nakhon Nayok Province

Researcher : Mayuree Yotawut, Ph.D. Institution : Dhurakij Pundit University

Year of publication : Dhurakij Pundit University Publisher : Dhurakij Pundit University

Sources : Dhurakij Pundit University No. of page : 112 pages

Keyword : Management Village Waterworks Community of Nakhon Nayok Province

Copy right : Dhurakij Pundit University

Abstract

The Objectives of this research were 1) to study the process management of village

waterworks in Thailand 2) to study outcomes of village waterworks management of

Thailand in a previous time period 3) to propose results from research conducting of

village waterworks improvement in Thailand. Based on the objectives of the study, the

theoretical linkage between the management of village waterworks (PDCA) and public

value was explored.

The research methodology was mainly based on qualitative analysis, where in-

depth interview and documentary research were used for analyzing the results of village

waterworks management.

DPU

ข

The research findings showed that 1) Process of management of village

waterworks, two examples are Bangkhayor and Phongam have system of waterworks

management including man, money from government budgetary, materials for fixing and

maintenance, and the process under the Ministry of Interior as village waterworks

regulation B.C. 2005. 2) Outcomes of village waterworks management in the previous

time until decentralization are transfer to local government. So, the village waterworks

committees are selected by local people in each area. As a result of this era of

decentralization can made the process of village waterworks management done rapidly

more than the past. 3) Fifth domains of recommendations are proposed in terms of village

waterworks policy development as following: people participation, quantity and quality of

water, waterworks infrastructure, and supporting units.

DPU

กตตกรรมประกาศ

รายงานวจยฉบบนส าเรจลลวงไปไดดวยดจากการใหค าปรกษา และขอแนะน าในการท าวจย

จาก ศาสตราจารย ดร. บญเสรม วสกล อปนายกสภามหาวทยาลยและอธการบดกตตคณ มหาวทยาลย

ธรกจบณฑตย อาจารยพลศกด ประณทนรพาล รองอธการบดฝายภาคสมพนธ มหาวทยาลยธรกจ

บณฑตย ผชวยศาสตราจารย ดร.วลยพร รตนเศรษฐ คณบดคณะรฐประศาสนศาสตร มหาวทยาลยธรกจ

บณฑตย ทางผวจยขอขอบพระคณเปนอยางสง และนอกจากนทางผวจยยงไดรบความรวมมอและการ

สนบสนนจากหลายฝายเพมเตม ดงน

ฝายวจย มหาวทยาลยธรกจบณฑตย ในการสนบสนนทนในการท าวจย อาจารยประพนธ

อ าสกล ผทรงคณวฒตรวจสอบความเทยงตรงเชงเนอหาของเครองมอ (Content Validity) ผอ านวยการ

ส านกทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงหวดนครนายก คณถรวฒน ตรงคง เจาพนกงานธรการ

ส.4 สวนทรพยากรน า ส านกทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงหวดนครนายก นายกและปลด

องคกรบรหารสวนต าบลทรายมล นายกองคกรบรหารสวนต าบลสารกา คณะกรรมการประปาหมบาน

บางคะยอ คณะกรรมการประปาหมบานโพธงาม ทใหความอนเคราะหในการใหขอมลการสมภาษณ

เชงลก

ขอบพระคณเจาหนาทคณะรฐประศาสนศาสตร รวมทงเจาหนาทในการประสานงานการ

เดนทางเกบขอมล ของมหาวทยาลยธรกจบณฑตยทกทาน ทไดใหการสนบสนนและอนเคราะหผวจย

ในทกๆดานตลอดการท าวจยจนส าเรจลลวงไปไดดวยด

มยร โยธาวธ

DPU

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย ก บทคดยอภาษาองกฤษ ข กตตกรรมประกาศ ค สารบญ ง สารบญตาราง จ สารบญรปภาพ ฉ บทท 1 บทน ำ 1 1.1 ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ 1 1.2 วตถประสงคของกำรวจย 3 1.3 ระเบยบวธวจย 3 1.4 ประโยชนทคำดวำจะไดรบ 4 1.5 นยำมศพทเฉพำะ 5 บทท 2 เอกสำรและงำนวจยทเกยวของ 6 2.1 ควำมเปนมำของกำรประปำและกำรด ำเนนกำร

กำรบรหำรจดกำรระบบประปำหมบำนของประเทศไทยในชวงเวลำตำงๆ

7

2.2 ระบบประปำหมบำนของประเทศไทย 11 2.3 แนวคดเกยวกบคณภำพ (PDCA) 25 2.4 ทฤษฎมลคำเชงสำธำรณะ

(Public Value Theory) 34

2.5 งำนวจยทเกยวของ 38 DP

U

ง 2.6 กรอบแนวคดในกำรศกษำ 41 บทท 3 ระเบยบวธวจย 42 3.1 ประชำกรและกลมตวอยำง 42 3.2 วธกำรเกบรวบรวมขอมล 42 3.3 แหลงขอมล

3.4 ขอบเขตกำรวจย 3.5 วธกำรวจย 3.6 วธกำรวเครำะหขอมล

43 43 44 51

บทท 4 ผลกำรวจย 4.1 กำรบรหำรจดกำรระบบประปำหมบำน หนวยงำนบรหำรจำกภำครฐบำล 4.2 กำรบรหำรจดกำรระบบประปำหมบำน คณะกรรมกำรประปำหมบำน (ตวแทนกลมผบรโภคน ำใช)

52 52

67

บทท 5 สรป อภปรำย และขอเสนอแนะ 81 5.1 สรปผลกำรวจย 81 5.2 อภปรำยผลกำรวจย 89 5.3 ขอเสนอแนะ 92 บรรณานกรม 95 ภาคผนวก 99 ก.แบบสอบถำมงำนวจย ชดท 1 99 ข.แบบสอบถำมงำนวจย ชดท 2

ค.รปภำพประกอบ ง.ประวตผวจย

102 105 111

DPU

สารบญตาราง

ตารางท หนา 1.1 ระเบยบวธวจย วตถประสงค เนอหาและผลงาน 3 2.1 การเปรยบเทยบรปแบบการจดท าบรการน าบาดาลโดยรฐทองถน และ

โดยความรวมมอระหวางรฐ-ทองถน 18

2.2 เปรยบเทยบความหมายองวงจรคณภาพ 27 3.1 ลกษณะเดนของเทคนคสโนวบอล (Snowball Technique) 49 3.2 กระบวนการในการคดเลอกชมนเปาหมายของงานวจยโดยเทคนค

สโนวบอล 50

DPU

สารบญรปภาพ

ภาพท หนา

2.1 ระบบการผลตน าประปาจากแหลงน าผวดน 13 2.2 ระบบการผลตน าประปาจากแหลงน าใตดน (น าบาดาล) 15 2.3 รปแบบการบรณาการความรวมมอจากทกภาคสวนในการจดการน าเพอ

การอปโภคบรโภค 23

2.4 วงจรคณภาพการจดการ 26 2.5 องคประกอบของการบรหารกจการประปาหมบาน 29 2.6 มลคาเชงสาธารณะ 35 2.7 สามเหลยมกลยทธและโมเดลมลคาเชงสาธารณะ 37

DPU

บทท 1

บทน ำ

1.1 ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

น ำเปนสงทมควำมส ำคญกบกำรด ำรงชวตประจ ำวนของมนษยและสงมชวตประเภทตำงๆ

ทอยอำศยอยบนโลก มนษยมควำมตองกำรกำรใชน ำส ำหรบกำรอปโภค บรโภค โดยจำกงำนวจย

พบวำชมชนในเขตเมองมควำมตองกำรน ำส ำหรบกำรอปโภคและบรโภคทสะอำดถง 100-200

ลตร/คน/วน (มนสน ตณฑลเวศม, 2542) จำกขอมลดงกลำวขำงตนคงไมมใครปฏเสธไดวำ

ทรพยำกรน ำเปนปจจยส ำคญในกำรด ำรงชวตของมนษย และเปนองคประกอบทส ำคญของ

สงมชวตทงหลำยทงมวล โดยน ำท ำใหเกดควำมอดมสมบรณแกสงมชวต ใชในกำรอปโภคบรโภค

และทงยงใชในกำรท ำกำรเกษตรกรรม อตสำหกรรม ประกอบกบควำมตองกำรใชน ำในกจกรรม

ตำงๆ มควำมแตกตำงกนออกไป ทงในแงของปรมำณและคณภำพ โดยเฉพำะน ำทมนษยเรำใชดม

กน ตองเปนน ำทสะอำดบรสทธ ปรำศจำกเชอโรค สำรพษ และสงแปลกปลอมเจอปน ดงนนใน

ขนตอนและกำรด ำเนนกำร กำรจดหำน ำดมเพอกำรอปโภค และบรโภคนนจงมควำมส ำคญและ

จ ำ เ ปนอยำงย ง ในปจจบน ภำวะควำมตองกำรใชน ำ มจ ำนวนมำก ขนมำก ท งในเขต

กรงเทพมหำนคร และในจงหวดอนๆ โดยเฉพำะในชนบททมควำมตองกำรใชน ำเปนอยำงยง

ดงนนกำรทจะด ำเนนกำรผลตน ำประปำไดอยำงย งยน และตอบสนองควำมตองกำรของประชำชน

ไดอยำงทวถงนนเปนเรองทยำกยงนก จำกกำรส ำรวจของกรมทรพยำกรน ำจำกหมบำนทวประเทศ

จ ำนวน 71,960 หมบำน ปรำกฏวำเปนหมบำนทไมมระบบประปำ 9,905 หมบำน และมระบบ

ประปำแลว 62,055 หมบำน (มนสน ตณฑลเวศม, 2542) ส ำหรบประปำทมอย 62,055 หมบำน

ดงกลำว ปรำกฏวำบำงสวนช ำรดเสยหำยใชงำนไมได บำงสวนตองปรบปรง บำงสวนตองกอสรำง

ทดแทนใหม ดงนนรวมจงมระบบประปำทช ำรดเปนจ ำนวน 25,931 หมบำน คดเปนรอยละ 41.8

ของระบบประปำทมอย โดยสำเหตของระบบประปำทยงใชงำนไมไดนนประกอบดวยหลำยสำเหต

อำทเชน กำรทมรำยรบจำกกำรขำยน ำไมเพยงพอกบคำใชจำยทเกดขน แหลงผวน ำดมปรมำณนอย

ไมเพยงพอ น ำประปำทผลตไดไมสะอำดพอ อปกรณช ำรดไมมผรบผดชอบในกำรด ำเนนกำร

DPU

2

และจำกขอมลรำยงำนผลกำรด ำเนนงำนโครงกำรจดท ำแผนพฒนำน ำอปโภคบรโภคระดบต ำบลซง

เปนโครงกำรทประสำนควำมรวมมอระหวำงส ำนกบรหำรจดกำรน ำ กรมทรพยำกรน ำ และ

กระทรวงทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม ประจ ำป 2555 กยงพบปญหำทตองด ำเนนกำรตอ

โดยสำมำรถวเครำะหออกมำใน 5 ดำน ดงน 1) ดำนแหลงน ำทงทเปนบอบำดำลและน ำผวดนสวน

ใหญจะมปรมำณน ำไมพอเพยงตอกำรน ำมำผลตน ำประปำ 2) ดำนคณภำพน ำ สวนใหญน ำดบท

น ำมำผลตน ำประปำมควำมเปนกรดเปนดำง ควำมเคม สนมเหลก แมงกำนส คลอไรด ทเกนเกณฑ

มำตรฐำน ท ำใหมปญหำในกำรปรบปรงใหไดมำตรฐำน 3) ดำนโครงสรำงระบบประปำ สวนใหญ

มกำรใชงำนมำนำน ขำดกำรดแลบ ำรงรกษำ และบำงแหงไมไดมำตรฐำน เชน ไมมระบบกรอง ไมม

ระบบฆำเชอโรค ไมมมำตรน ำ ฯลฯ 4) ดำนระบบกระจำยน ำ พบวำ ทอเมนจำยน ำสวนใหญม

สภำพเกำ มขนำดเลกไมเหมำะสมตอกำรใชงำน และยงไมครอบคลมทกหลงคำเรอน 5) ดำนกำร

บรหำรจดกำร พบวำ ผบรหำรระบบประปำ และผผลตน ำประปำ (ผดแลระบบประปำ ) สวนใหญ

ยงไมเคยผำนกำรอบรมควำมรเชงวชำกำร ดำนกำรบรหำรจดกำร กำรผลตและกำรดแลกจกำร

ประปำ สงผลใหมผลกระทบกำรบรกำรกจกำรประปำทงดำนควำมมนคงของกจกำร คณภำพน ำ

อำยกำรใชงำนของโครงสรำง และอปกรณตำงๆในโครงสรำง ไมสำมำรถใชงำนไดเตมศกยภำพ จง

ท ำใหระบบประปำทรดโทรม ประสบภำวะขำดทน หรอมก ำไรไมมำกพอทจะเพมประสทธภำพ

ของระบบกำรผลตใหดขนได รวมถงชมชนยงขำดควำมรควำมเขำใจในกำรมสวนรวมในกำรดแล

บ ำรงรกษำระบบประปำหมบำน

จำกผลกำรวเครำะหดงกลำวขำงตน จะพบวำถงแมกำรด ำเนนงำนตำมแผนนโยบำยจะ

ด ำเนนกำรมำอยำงตอเนอง โดยมหนวยงำนทด ำเนนกำรกอสรำงหลกๆ 5 หนวยงำน คอ กรมเรงรด

พฒนำชนบท กรมทรพยำกรธรณ กรมโยธำธกำร กรมอนำมย และกรมทรพยำกรน ำ กยงพบวำ

ระบบประปำหมบำนของแตละหนวยงำนยงคงตองมกำรปรบปรงและพฒนำเพอใหเกดกำรบรหำร

จดกำรทดและมประสทธภำพเพอตอบสนองกำรใชน ำดำนอปโภคบรโภค กำรเกษตรกรรม และ

อตสำหกรรม ใหกบประชำชนใหทวถงมำกขน ดงนนกำรศกษำวจยในครงน ทำงผวจยจงมควำม

สนใจทจะศกษำกระบวนกำร รปแบบ ปญหำ อปสรรค และผลลพธ ของกำรบรหำรจดกำรประปำ

หมบำน และเพอน ำเสนอเปนแนวทำงในกำรพฒนำระบบประปำหมบำนใหเกดประสทธภำพกบ

ชมชนยงๆขนไปในอนำคต

DPU

3

1.2 วตถประสงคในกำรวจย

เพอศกษำแนวทำงในกำรบรหำรจดกำรระบบประปำหมบำนของประเทศไทย เพอกอใหเกด

กำรพฒนำระบบประปำหมบำน ดงน

(1) เพอศกษำกระบวนกำรบรหำรจดกำรระบบประปำหมบำนของประเทศไทย

(2) เพอศกษำผลลพธของกำรบรหำรจดกำรระบบประปำหมบำนของประเทศไทยในชวงเวลำ

ตำงๆ ทผำนมำ

(3) เพอน ำผลลพธทไดรบจำกกำรท ำวจยมำน ำเสนอแนวทำงกำรพฒนำนโยบำยระบบกำร

บรหำรจดกำรประปำหมบำนของประเทศไทยใหดและมประสทธภำพมำกขน

1.3 ระเบยบวธวจย

กำรวจยนจดเปนกำรวจยเชงคณภำพ (Qualitative Research) ทมเปำหมำยเพอศกษำ

แนวทำงในกำรบรหำรจดกำรระบบประปำหมบำนของประเทศไทย โดยไดอำศยระเบยบวธวจย

เปนขนตอนดงน

ตำรำงท 1.1 ระเบยบวธวจย วตถประสงค เนอหำและผลงำน

ระเบยบวธ

วตถประสงค

เนอหำและผลงำน

1.ทบทวนควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

เพอเสรมสรำงควำมเขำใจและเพอควำมชดเจนในเรองควำมเปนมำและควำมส ำคญของกำรบรหำรจดกำรระบบประปำหมบำนระหวำงผวจย และผเกยวของ

1.ศกษำควำมเปนมำ หลกกำร เหตผล และขอบเขตของงำนวจยจำกเอกสำรทเกยวของ

2.สมภำษณผเกยวของ เพอทรำบควำมคดและแนวทำงตำงๆทสมพนธกบกระบวนกำรกำรบรหำรจดกำรระบบประปำหมบำน พรอมทงแนวทำงกำรด ำเนนงำนบรหำรจดกำร ปญหำ

1.สมภำษณผบรหำรหรอผทเกยวของจำกส ำนกทรพยำกรและสงแวดลอม จงหวดนครนำยก

2.สมภำษณผบรหำรหรอผท

DPU

4

ตำรำงท 1.1 (ตอ) และอปสรรค และผลลพธท

เหมำะสมกบพนท/ทองถน และ รปแบบกำรพฒนำกำรบรหำรจดกำรระบบประปำทดและมประสทธภำพ

เกยวของจำกกรมกำรปกครองสวนทองถน อำทเชน อบจ. อบต.หรอ เทศบำล

3.สมภำษณคณะกรรมกำรประปำหมบำนหรอผทเกยวของจำกกลมผบรโภคน ำใชจำก 2 ชมชนตวอยำง

3. รวบรวมผลจำกกำรท ำวจยตำมกรอบ

เพอสงเครำะหผลกำรทบทวนวรรณกรรม กำรศกษำขอมล และกำรสมภำษณทงหมด

1.สรปผลกำรวจยตำมวตถประสงค อภปรำยผล และน ำเสนอขอเสนอแนะเชงนโยบำย เชงวชำกำร และเชงทฤษฎ

1.4 ประโยชนทคำดวำจะไดรบ

1. เปนแนวทำงในกำรบรหำรจดกำรระบบประปำหมบำนใหกบต ำบลอนๆภำยในจงหวด

นครนำยกและ/หรอ จงหวดอนๆใหมกำรบรหำรจดกำรระบบประปำหมบำนอยำงมประสทธภำพ

มำกขน

2. ทรำบถงปญหำ อปสรรค ทเปนประเดนหลกๆ เพอทจะหำแนวทำงในกำรวำงแผนเพอ

ด ำเนนกำรแกไขและพฒนำระบบประปำหมบำนใหเกดควำมย งยนตอไปในอนำคต

1.5 นยำมศพทเฉพำะ

กำรบรหำรจดกำร หมำยถง กำรด ำเนนงำน หรอกำรปฏบตงำนใด ๆ ของหนวยงำนของรฐ

และ/หรอ เจำหนำทของรฐ โดยครอบคลมเรองตำง ๆ อำทเชน กำรบรหำรนโยบำย กำรบรหำร

อ ำนำจหนำท กำรบรหำรคณธรรม กำรบรหำรทเกยวของกบสงคม กำรวำงแผน กำรจดองคกำร

กำรบรหำรทรพยำกรมนษย กำรอ ำนวยกำร กำรประสำนงำน กำรรำยงำน และกำรงประมำณ

DPU

5

ระบบประปำหมบำน หมำยถง เปนกำรบรหำรกจกำรประปำโดยประชำชนเปนคณะ

กรรมกำรบรหำรกจกำรประปำ หรอประชำชนรวมกบองคกำรบรหำรสวนต ำบล หรอองคกำร

บรหำรสวนต ำบลบรหำรสวนต ำบลบรหำรเอง หรอจำงเอกชนเปนผบรหำร โดยเปนไปตำมระเบยบ

ส ำนกนำยกรฐมนตรวำดวยกำรบรหำรกจกำรและกำรบ ำรงรกษำระบบประปำชนบท พ.ศ. 2548

ส ำนกทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม หมำยถง หนวยงำนทมหนำทในกำรจดกำร

ทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม อยำงมประสทธภำพ ทงในดำนกำรจดหำ กำรเกบรกษำ กำร

ซอมแซม กำรใชอยำงประหยด และกำรสงวนรกษำ เพอใหทรพยำกรธรรมชำต และสงแวดลอมนน

สำมำรถเอออ ำนวยประโยชนแกมวลมนษยไดใชตลอดไป

องคกรปกครองสวนทองถน หมำยถง องคกรทสำมำรถรบมอบอ ำนำจอยำงเปนทำงกำร

จำกรฐบำลกลำง มกำรประกำศหลกและแนวทำงกำรมอบอ ำนำจนนไวเปนกฎหมำยอยำงชดเจน ท ำ

ใหองคกรปกครองสวนทองถนมควำมเปนอสระในกำรตดสนใจ สำมำรถมทรพยสน มงบประมำณ

มอ ำนำจหนำททชดเจน รวมทงมบคลำกร ตลอดรวมจนถงผบรหำรและสภำทมำจำกกำรเลอกตง

ของประชำชนโดยท ำหนำทใหบรกำรประชำชนภำยในอำณำบรเวณหนงๆ

คณะกรรมกำรประปำหมบำน หมำยถง ตวแทนทไดรบกำรคดเลอกจำกกลมสมำชกผใชน ำ

เขำมำเปนตวแทนของสมำชกผใชน ำทกคนท ำกำรบรหำรกจกำรประปำหมบำนโดยสถำนภำพของ

กรรมกำรเกดขนเมอวนทไดรบเลอกตงจำกสมำชกผใชน ำและสนสดสถำนภำพเมอ ตำย หมดวำระ

ลำออก สมำชกมมตใหออก หรออนๆ ตำมทองคกรปกครองสวนทองถนก ำหนด DPU

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ระบบการบรหารจดการประปาหมบานในปจจบนทใชกนอยมกระบวนการทแตกตางกน

ออกไป อาทเชน 1) งานออกแบบโครงการ 2) งานเสรมสรางความเขาใจ 3) งานฐานขอมล 4) งาน

ศกษาสถานการณคณภาพน า 4) งานสอสารสาธารณะแกประชาชนในชมชน 5) งานยกระดบ

มาตรฐานคณภาพน าประปาเพอการบรโภค ซงการท างานของระบบประปาหมบานแตละ

กระบวนการมขนตอน และรปแบบทกอใหเกดความส าเรจแตกตางกน

เพอคนหาค าตอบวารปแบบของระบบประปาหมบาน มแนวทางการด าเนนงานบรหาร

อยางไร มปญหา อปสรรค อะไรบางทเกยวของทสงผลใหกจการประปาประสบความส าเรจ

หรอไมประสบความส าเรจ และแนวคดหรอทฤษฎใดทมสวนชวยในการบรหารจดการและท าให

ระบบประปาหมบานเกดคณภาพพรอมทงประชาชนเกดความพงพอใจในฐานะผบรโภคน าใช

ดงนนผศกษาจงไดท าการทบทวนผลลพธของกระบวนการบรหารจดการระบบประปาหมบาของ

ประเทศไทยในชวงระยะเวลาทผานมา เพอน าขอมลทไดจากการศกษาทบทวน มาประกอบเปน

แนวทางในการท าการวจยตอไป และในสวนของการทบทวนงานวจยทเกยวของมดงตอไปน

2.1 ความเปนมาของการประปาและการด าเนนการการบรหารจดการระบบประปาหมบาน

ของประเทศไทยในชวงเวลาตางๆ

2.2 ระบบประปาหมบานของประชาชนในทองถน

2.2.1 รปแบบของระบบประปาหมบาน

2.2.2 การบรณาการความรวมมอจากทกหนวยงานทเกยวของในการบรหารจดการน า

เพอการอปโภคบรโภค DP

U

7

2.2.3 ปญหาอปสรรคตางๆ ทผานมาของระบบประปาหมบาน

2.3 ทฤษฎการบรหารคณภาพ (PDCA)

2.4 ทฤษฎมลคาเชงสาธารณะ (Public Value Theory)

2.5 งานวจยทเกยวของ

2.6 กรอบแนวคดในการศกษา

2.1 ความเปนมาของการประปาและการด าเนนการการบรหารจดการระบบประปาหมบานของ

ประเทศไทยในชวงเวลาตางๆ

จากพระราชด ารของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5 ไดมพระราชด าร

ใหจดหาน าสะอาด ตามแบบของประเทศในแถบยโรป โดยสมเดจพระมหาสมณะเจา กรมพระยา

วชรญาณวโรรส ทรงพบวา ในสมยโบราณ ประเทศอนเดยมการใชค าวา “ประปา” เปนค าสนสกฤต

ซงใชเรยกน าพทไหลออกมาใหประชาชนใชอาบและกน โดยมการขนถวายใหรชกาลท 5 เพอทรง

วนจฉย และใชแทนค าวา “Water Supply” พระองคทรงเหนสมควรเพมค าวา “การ” น าหนา

“ประปา” จงทรงประกาศใช ค าวา “ประปา” ตงแตบดนนเปนตนมา ขอความดงกลาวขางตนได

ปรากฏอยในพระราชหตถเลขา ฉบบลงวนท 6 กรกฎาคม 2452 ตอมาในวนท 13 กรกฎาคม พ.ศ.

2452 การประปาเกดขนในประเทศไทยเปนครงแรกโดยต งอย ท ต าบลสามเสน จงหวด

กรงเทพมหานคร โดยเปดใหบรการน าสะอาดแกประชาชนในเขตพระนครหลวง ใชชอวา “การ

ประปาสยาม” ตอมาเปลยนเปน การประปากรงเทพฯ และเปนการประปานครหลวงในปจจบน

ตอมาใน พ.ศ. 2496 ไดมการกอสรางการประปาในตางจงหวดโดยกรมโยธาธการ ทบรเวณศนย

การทหารปนใหญ อ าเภอโคกกระเทยม จงหวดลพบร โดยใชชอวา “การประปาพบลสงคราม”

ตอมาในสวนของการประปาสวนภมภาคซงเปนความรบผดชอบของหนวยงานราชการทท าการ

กอสรางระบบประปา โดยถามประชากรตงแต 5,000 คน ขนไป ใหกอสรางโดย กองประปาภมภาค

กรมโยธาธการ กระทรวงมหาดไทย และระบบประปาทมประชากรระหวาง 500-5,000 คน ให

กอสรางโดย กองประปาชนบท กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข

ตอมาเมอวนท 16 สงหาคม พ.ศ. 2510 ทางรฐบาลไดใหรวมการประปาธนบร การประปา

นนทบร การประปาสมทรปราการ เปนองคการรปแบบรฐวสาหกจ โดยใชชอวา “การประปานคร

DPU

8

หลวง”คณะรฐมนตรไดมมตเมอวนท 9 พฤษภาคม พ.ศ. 2521 ใหรวมกจการประปาของกรมโยธาธ

การจ านวน 185 แหง และกจการประปาของกรมอนามย จ านวน 55 แหง เปนรฐวสาหกจ เมอวนท

28 กมภาพนธ พ.ศ. 2522 และใหใชชอวา “การประปาสวนภมภาค” ปจจบนยงมกจการประปา

เทศบาลฯ องคการบรหารสวนต าบล สงกดองคกรปกครองสวนทองถน จ านวนประมาณ 50,000

แหง และการประปาเอกชน ซงไดรบสมปทานจากรฐมนตรกระทรวงธรรมชาตและสงแวดลอม

จ านวนประมาณ 100 แหง

ดงนนในป พ.ศ. 2545 ระบบประปาของหนวยงานราชการตางๆ อาทเชน กรมโยธาธการ

กรมอนามย กรมทรพยากรธรณ ส านกงานเรงรดพฒนาชนบท ไดรวมกนเปนหนวยงายสงกด

ราชการใหม โดยใชชอวา กรมทรพยากรน า กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใน

ปจจบน (ประพนธ อ าสกล, 2558)

จากขอมลประวตความเปนมาของก าเนดการประปาของประเทศไทยดงกลาวขางตนในการ

พฒนาโครงสรางระบบการประปาของประเทศไทยไดมการด าเนนการมาเปนระยะๆอยางตอเนอง

เพอแกไขปญหาเรองน าดมน าใชใหครอบคลมในทวทกพนทของประเทศไทย รฐบาลทกยคทกสมย

ไดเลงเหนถงความส าคญ ของระบบประปาตลอดระยะเวลาทผานมา รฐบาลไดมการจดท าโครงการ

จดหาน าสะอาดดวยระบบประปาหมบาน ซงการด าเนนการไดเรมต งแตระยะของแผนการ

พฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 2 (พ.ศ. 2510-2514) ในชวงเวลาดงกลาวรฐบาลได

จดสรรงบประมาณใหแกหนวยงานของรฐเพอท าการกอสรางระบบประปาหมบาน โดยหนวยงาน

หลกจะม 2 หนวยงานคอ กองประปาภมภาค กรมโยธาธการ กระทรวงมหาดไทย ซงมหนาท

รบผดชอบการกอสรางระบบประปาและดแลการผลตจ าหนายน าประปาในเขตเมองหรอในชมชน

และกองประปาชนบท กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข เปนผรบผดชอบในการด าเนนการ

กอสรางระบบประปาหมบานหรอประปาขนาดเลก เมอไดท าการกอสรางระบบประปาหมบานจน

แลวเสรจ ไดท าการมอบใหสขาภบาลหรอทางหมบานเปนผบรหารจดการ

ตอมาเมอวนท 9 พฤษภาคม พ.ศ. 2521 ทางคณะรฐมนตรไดมมตใหมการปรบรปแบบการ

บรหารกจการประปาในสวนภมภาคเปนแบบรฐวสาหกจแทนในชวงป พ.ศ. 2525-2534 ทงนก

เนองมาจากเหตผลทวา ความตองการน าสะอาดส าหรบการใชอปโภคบรโภคไดมการขยายตว

DPU

9

เพมขน แตการผลตและการจ าหนายการใหบรการมขอจ ากดในดานกฎระเบยบของทางราชการ ท า

ใหการด าเนนงานเกดความไมคลองตวและเปนอปสรรคในการบรหาร จากขอมลดงกลาวขางตน

ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 5 และฉบบท 6 คณะรฐมนตรจงไดมมต

ก าหนดใหเปนชวงของทศวรรษการจดหาน าสะอาดและการสขาภบาลในประเทศไทยขนเพอใหม

การรณรงคใหประชาชนในประเทศไทยจ านวนรอยละ 95 มน ากนน าใชทสะอาดเพยงพออยางนอย

5 ลตรตอคนตอวน และน าใชเพยงพอ 45 ลตรตอคนตอวน และในขณะเดยวกนในป พ.ศ. 2534 ทาง

กรมอนามยกไดมการปรบปรงงานดานการจดสรางระบบประปาหมบานดวยการการกอสรางระบบ

ประปาในพนททอยนอกเขตเทศบาลและเขตสขาภบาลอกดวย

ตอมาในป พ.ศ. 2542 ไดมพระราชบญญตก าหนดแผนและขนตอนการกระจายอ านาจให

องคกรปกครองสวนทองถนไดถายโอนภารกจและทรพยสนสาธารณปโภค (แหลงน าและระบบ

ประปาชนบท) ใหแกองคกรปกครองสวนทองถนเปนผด าเนนการตอไป ดงนนการบรหารกจการ

ประปาจงอยภายใตการดแลขององคกรปกครองสวนทองถนและผบรหารกจการประปาจะไดรบ

การแตงต งหรอเลอกต งใหมหนาทบรหารกจการประปาเพอการบรการน าสะอาด โดยใช

งบประมาณจากองคกรปกครองสวนทองถน และมการระบใหกจการประปาเปนทรพยสนของ

องคกรปกครองสวนทองถน โดยมอบใหคณะกรรมการบรหารกจการประปาด าเนนการการบรหาร

จดการหากมระบบประปาหมบานและประปาชนบทช ารดเสยหายเพยงเลกนอยใหถอเปนหนาท

ของคณะกรรมการการบรหารฯในการซอมแซมและบ ารงรกษา แตถาหากระบบประปาหมบาน

และประปาชนบทช ารดเสยหายชนบทช ารดเสยหายเพยงเลกนอยใหถอเปนหนาทของคณะ

กรรมการบรหารฯในการซอมแซมและบ ารงรกษาแตถาหากระบบประปาหมบานและประปา

ชนบทช ารดเสยหายมากหรอเกนก าลงความสามารถของคณะกรรมการบรหารฯใหถอเปนหนาท

ขององคกรปกครองสวนทองถน ทจะตองซอมแซมและบ ารงรกษาใหสามารถใชการไดอยเสมอ

(วเชยร จงรงเรอง, 2525: ออนไลน)

ภายหลงการปฏ รประบบราชการเ มอ พ.ศ . 2545 กรมทรพยากรน า กระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดมหนาทดแลในการถายโอนการจดสรางระบบประปา

หมบานใหแกทองถน โดยหนาทหลกคอการส ารวจพนทหมบานทยงไมมระบบประปา ด าเนนการ

DPU

10

จดสราง อบรมคณะกรรมการบรหารและผดแล รวมทงการถายโอนใหหนวยงานทองถนด าเนนการ

ตอไป ระบบประปาของกรมทรพยากรน าไดมแบบมาตรฐานหลายรปแบบดวยกน ไดแก

1) ระบบประปาบาดาลขนาดเลก ( ก าลงการผลต 2.5 ลกบาศกเมตรตอชวโมง

ส าหรบผใชน าจ านวน 30-50 หลงคาเรอน)

2) ระบบประปาบาดาลขนาดกลาง ( ก าลงการผลต 7 ลกบาศกเมตรตอชวโมง

ส าหรบผใชน าจ านวน 51-120 หลงคาเรอน)

3) ระบบประปาบาดาลขนาดใหญ ( ก าลงการผลต 10 ลกบาศกเมตรตอชวโมง

ส าหรบผใชน าจ านวน 121-300 หลงคาเรอน)

4) ระบบประปาบาดาลขนาดใหญ ( ก าลงการผลต 20 ลกบาศกเมตรตอชวโมง

ส าหรบผใชน าจ านวน 301-700 หลงคาเรอน)

5) ระบบประปาผวดนขนาดใหญ ( ก าลงการผลต 10 ลกบาศกเมตรตอชวโมง

ส าหรบผใชน าจ านวน 121-300 หลงคาเรอน)

6) ระบบประปาผวดนขนาดใหญพเศษ ( ก าลงการผลต 50 ลกบาศกเมตรตอ

ชวโมง ส าหรบผใชน าจ านวน 701-1,300 หลงคาเรอน)

ตอมาในชวงรฐบาลนายกรฐมนตร ดร. ทกษณ ชนวตร (9 มนาคม พ.ศ. 2548 – 24

กมภาพนธ พ.ศ. 2549) ไดมนโยบายและแผนทจะจดหาแหลงน าเพอใหประชาชนไดอปโภคบรโภค

อยางพอเพยง และไดมการประกาศแผนการบรหารราชการแผนดน เมอวนท 17 พฤษภาคม พ.ศ.

2548 เรองแนวทางการแกไขปญหาภยแลงโดยเนนการใชกระบวนการแบบบรณาการ และหลกการ

จดใหมระบบประปาหมบานใหแกหมบานทขาดแคลนน ากนน าใชทสะอาดใหครบภายในป พ.ศ.

2551 ตามหลกการ 3 ประการ ดงน (อางใน สนน หลวงมณวรรณ, 2555)

1.ใหกระทรวงธรรมชาตและสงแวดลอมโดยกรมทรพยากรน าและบาดาลใชงบกลาง

ปงบประมาณ 2548 ด าเนนการพฒนาแหลงน าดวยการเจาะบอน าบาดาลและท าจดจายน าใน

หมบานทยงไมมระบบประปาและแหลงน าผวดน จ านวน 12,493 หมบาน โดยเจาะบอน าบาดาล

จ านวน 26,491 บอ ในวงเงนงบประมาณ 6,464 ลานบาท โดยมแผนการด าเนนงานดงน

DPU

11

- ปงบประมาณ 2548 ขอใชงบกลางด าเนนการ จ านวน 1 ,500 บอ วงเงน 366 ลานบาท

(เปนกรณเรงดวน)

- ปงบประมาณ 2550 ด าเนนการ จ านวน 12,500 บอ วงเงน 3,050 ลานบาท

- ปงบประมาณ 2551 ด าเนนการ จ านวน 12,491 บอ วงเงน 3,048 ลานบาท

2. ใหกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยกรมทรพยากรน า และกรม

ทรพยากรน าบาดาลด าเนนการ ในสวนทเหลอและด าเนนการกอสรางระบบประปาผวดน จ านวน

1,737 ระบบ และระบบประปาบาดาล จ านวน 12,493 ระบบ รวม 14,230 ระบบ ในวงเงน

งบประมาณ 26,509 ลานบาท ในปงบประมาณ 2549-2551

- ปงบประมาณ 2549 ด าเนนการ จ านวน 2,230 บอ วงเงน 4,986 ลานบาท

- ปงบประมาณ 2550 ด าเนนการ จ านวน 7,000 บอ วงเงน 13,229 ลานบาท

- ปงบประมาณ 2551 ด าเนนการ จ านวน 5,000 บอ วงเงน 8,294 ลานบาท

3. ใหกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนผรบผดชอบรวมกบหนวยงานท

เกยวของด าเนนการตามแผนการจดหาแหลงน าบาดาล แหลงน าผวดน และกอสรางระบบประปา

ตามทไดก าหนดไวโดยใหตงงบประมาณด าเนนการตามแผนไวทกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมส าหรบโอนงบประมาณดงกลาว ใหองคกรปกครองสวนทองถนพจารณาเลอก

ด าเนนการหรอซอบรการของกรมทรพยากรน าบาดาลในกรณทองคกรปกครองสวนทองถนไมม

ความพรอมทจะด าเนนการเอง

2.2 ระบบประปาหมบานของประเทศไทย

การจดสรางระบบประปาชนบท แตเดมมาไดมหนวยงานหลกจ านวน 4 หนวยงานท

เกยวของ ไดแก กรมอนามย กรมโยธาธการและผงเมอง ส านกงานเรงรดพฒนาชนบท และกรม

ทรพยากรธรณ ซงกรมทรพยากรธรณ ไดด าเนนการกอสรางระบบประปาชนบททแบงตามรปแบบ

และขนาดความจของหอถง ม 2 รปแบบ คอ 1) แบบหอถงเหลกทรงกลมขอบเหลยม (Dodecagon)

ขนาดความจน า 12 ลกบาศกเมตร และ 2) แบบหอถงเหลกรปทรงแชมเปญ ขนาดความจน า 20

DPU

12

ลกบาศกเมตร การใชงานของระบบประปาทงสองรปแบบจะเหมอนกน คอน าจากบอบาดาลจะถก

สงเขาหอถงทางทอน าเขาแลวสงขนดานบนของหอถงเพอปลอยใหไหลลงในถาดรบน าของชดเตม

อากาศ (Oxidation) หลงจากนนออกซเจนในอากาศจะท าปฏกรยากบเหลกทละลายอยในน าบาดาล

และท าใหเกดการตกตะกอนตกสกนถง การจายน าใหผใชน าจะถกจายผานทอเขาถงกรองสนม

เหลกแบบถงกรองเรว และน าจะถกจายไปตามทอเมนเพอสงตอไปยงผบรโภค

2.2.1 รปแบบของประปาหมบาน

ระบบประปาหมบานของประเทศไทยไดมการแบงตามลกษณะของแหลงน าดบท

น ามาใชผลตเปนน าประปา ซงแบงออกไดเปน 2 ระบบ ดงน (ประพนธ อ าสกล, 2558)

2.2.1.1 ระบบประปาใชแหลงน าผวดน

ระบบประปาใชแหลงน าผวดน เปนการน าน าดบจากแหลงน าตามธรรมชาต

ซงเกดจากน าฝนทตกลงมาบนพนดนไหลไปรวมกนตามสถานทตางๆ เชน อางเกบน า คลอง สระ

บอ หวย หนอง บง เปนตน น าผวดนจะไหลไปสนสดททะเล และมหาสมทร เพอน าน าผวดน

ดงกลาวมาผลตเปนน าประปา นอกจากน แหลงน าผวดนทเกดจากน าฝนไหลไปตามผวดนสามารถ

ละลายสงตางๆตามทศทางการไหลผาน ท าใหเกดสารแขวนลอยผสมในแหลงน าผวดน ไดแก

ตะกอน ดนโคลน ทราย สาหราย สารเคม แบคทเรย ซงท าใหน ามลกษณะเปนตะกอนขนมวไมนา

ใช การน าแหลงน าผวดนมาผลตเปนน าประปา จ าเปนตองเกบตวอยางน าสงตรวจในหองปฏบตการ

เสยกอน เพอใหรลกษณะของคณภาพน าส าคญ 3 ดาน ดงน 1) คณภาพน าดานฟสกส (Physical

Property) 2) คณภาพน าดานเคม (Chemical Property) 3) คณภาพน าดานแบคทเรย

(Bacteriological Property) DPU

13

ภาพท 2.1: ระบบการผลตน าประปาจากแหลงน าผวดน

แหลงทมา: กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2546 อางใน ธรรมวฒน อนทจกร,

2557: ออนไลน

จากรปภาพท 2.1 เ ปนระบบการผลตน าประปาจากแหลงน าผ ว ดน ซ ง

ประกอบดวย 8 วธการ ทเปนขอมลอธบายกระบวนการผลตน าประปาพอสงเขป ดงน

1.วธการใชเครองสบน าดบ (เครองสบน าแรงดนต า) เพอสบน าดบสงไปตามเสน

ทอสงน าดบขนไปยงถงตะกอน กอนการเดนเครองสบน าดบตองเตมน าใหเตมปมหอยโขง เรยกวา

วธการลอน า

2.วธการจายสารสมและปนขาว ตองมการตอทอจากเครองจายปนขาว และเครอง

จายสารสมไปเขาทอดบกอนขนถงตะกอน โดยใหตดตงทอจายปนขาวเขาเสนทอน าดบกอนทอจาย

สารสม

3.วธการใชถงตกตะกอน น าดบเมอไดรบการผสมสารและปนขาวผานการกวนเรว

กวนชา จะไหลเขาในถงตกตะกอนซงมความจน าดบประมาณ 4 เทา ของเครองสบน าดบ น าดบจะ

ใชเวลา 4 ชวโมง ตองเปดประตน าระบายตะกอนทงทกตววนละ 1 ครง จนกวาน าจะใส

DPU

14

4.วธการใชถงกรองน า ภายในถงกรองน ามทรายกรวดเรยงจากเลกไปหาใหญ

จ านวน 6 ชน ดานบนสดเปนทรายขนาด 0.4-0.5 มลลเมตร ชนนมความส าคญมากเพราะเปนขนาด

ทใชชวยกรองน าไดดทสด เมอกรองน าภายใน 1 วน ตองดนลางหนาทรายกอง และควรมการลางท า

ความสะอาดถงกรองปละ 1 ครง

5.วธการใชถงน าใส ส าหรบการเกบน าทผานการกรองมความจประมาณ 10 เทา

ของก าลงการผลตน าใน 1 ชวโมง ถงน าใสใหเตมคลอรนโดยใหมเวลาสมผสกบน าในถงน าใส

ภายในเวลา 30 นาท กอนการสบจายน าปรมาณคลอรนตองเหลอในถงน าใสประมาณ 1 PPM (Part

Per Million หรอ หนงสวนในลานสวน) และตองลางถงน าใสปละ 1 ครง

6.วธการใชเครองสบน าแรงสง ปรมาณการสบน าของเครองสบน าแรงสงจะ

มากกวาเครองสบน าแรงต าประมาณ 1.5 เทา แรงดนของเครองสบน าแรงสงก าหนดสงน าสงไดไม

เกน 3 Kg/Cm2

7.วธการใชหอถงสง ส าหรบเกบน าประปาเพอรอการจายน า หรอเตรยมน าไวใช

ส าหรบดนลางหนาทรายกรอง และใชรกษาระดบความดนน าในเสนทอจายน าใหคงทสม าเสมอ หอ

ถงสงมขนาดจ 2 เทาของก าลงการผลตน าประปาใน 1 ชวโมง หอถงสงตองมน าขงตลอดเวลา เมอ

หยดการผลตน าประปาหอถงสงตองมน าขงอยเตมทกครง ถาหอถงสงไมมน าอาจท าใหเกดการ

แตกราวรวซมของผนงคอนกรตดานขางได

8.วธการใชทอจายน าประปา เมอตองการปลอยจายน าประปาครงแรก เมอกอสราง

ระบบประปาเสรจใหมๆ ใหเปดหวดบเพลงทกจด ตงแตตนทางถงปลายทางของการวางทอจายน า

รอไวกอน เพอไลอากาศและเศษตะกอนออกจากเสนทอใหหมด เมอน าใสกเรมปดประตน าหวดบ

ทกตวจากตนทางถงปลายทาง ตอจากนนใหเปดหวดบเพลงระบายตะกอนทกๆ 3 เดอนตอครง

2.2.1.2 ระบบประปาใชแหลงน าใตดน (น าบาดาล)

ระบบประปาใชแหลงน าใตดน เกดขนจากฝนตกลงมาและไหลซมลงส

พนดน ผานชองวางของดนกรวด ทราย หน และกกเกบอยใตผวดน เรยกอกชอหนงวา น าบาดาล

DPU

15

เกณฑการก าหนดเรยกบอน าบาดาลตองอยลกจากผวดนไมนอยกวา 10 เมตร ความลกต ากวานถอวา

เปนบอน าตน เมอตองการน าน าบาดาลขนมาตองใชเครองมอขดเจาะลงไปถงชนกกเกบน าใตดน

ภาพท 2.2: ระบบการผลตน าประปาจากแหลงน าใตดน (น าบาดาล)

แหลงทมา: กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2546 อางใน ธรรมวฒน อนทจกร,

2557: ออนไลน

จากรปภาพท 2.2 เปนระบบการผลตน าประปาจากแหลงน าใตดน (น าบาดาล) ซงใชเปน

แหลงน าดบโดยมหลกการตางๆทเปนขอมลอธบายกระบวนการผลตน าประปาพอสงเขป 5

หลกการ ดงน (ประพนธ อ าสกล, 2558)

1.หลกการขดเจาะบอน าบาดาล การเจาะบอบาดาลขนาดของหลมเจาะตองขดเจาะ

ใหใหญกวาทอกรบอขางละไมนอยกวา 7.5 เซนตเมตร เกบตวอยางดนทกๆระยะ 1.50 เมตร จ านวน

300 กรม และลงกรวดรอบทอกรองใหญกวา 5 เทาของทรายทขดได หรอใสกรวดขนาด 3-5

มลลเมตร หรอ1/4 นว สงจากทอกรองไดไมเกน 5 เมตร ตอจากนนใหใสดนเหนยวปนเปนลกกลม

ตากแหงขนาด ½ นว ใสใหต ากวาพนดนลงไปประมาณ 6 เมตร เทคอนกรตรอบทอกรบอดานบน

DPU

16

พนดน เรยกวา ชานพก มขนาด 2*2 เมตร หนา 15 เซนตเมตร เพอยดทอกรบอและปองกนน าไหล

เขาบอบาดาล

2.หลกการเลอกทอกรบอ การพจารณาเลอกทอกรบอใหแขงแรงคงทนถาวร ให

พจารณาเลอกทอชนดตางๆ อาทเชน ทอเหลกเหนยว ทอเหลกอาบสงกะสชนดหนาปานกลาง

ทอพวซ เปนตน

3.หลกการพฒนาบอบาดาล การท าความสะอาดบอบาดาล จะใชเครองมอทเปน

เครองเปาลม เพอไลน าโคลนและทรายละเอยดออกจากบอใหหมด

4.หลกการทดสอบปรมาณน า การทดสอบปรมาณน าของบอน าบาดาลเพอใชใน

การพจารณาลงเครองสบน าในบอน าบาดาล เครองสบน าทลงในบอน าบาดาลตองใหสงกวาทอ

กรองไมนอยกวา 3 เมตร

5.หลกการตดตงเครองสบน าจากแหลงน าใตดน สวนมากนยมใชเครองสบน าแบบ

จมใตน า (Submersible Pump)

นอกจากน ธรรมวฒน อนทจกร (2557) ไดใหขอมลเกยวกบประปาหมบานแบบผวน าใต

ดนซงเกยวกบน าบาดาลขนาดใหญ โดยอธบายวา ใหเรมตนจากการสบน าดบจากบอน าบาดาลเขาส

ถงกรองสนมเหลกเพอก าจดเหลกและแมงกานสทเกนมาตรฐานออกจากน าโดยการเตมอากาศและ

กรองดวยทรายกรองน าทผานการก าจดสนมเหลกและแมงกานสออกแลวจะไหลเขาสถงน าใส เมอ

น าเตมถงน าใสแลว จงหยดการท างานของเครองสบน าดบ จากนนเปดเครองสบน าด สบน าจากถง

น าใสขนสหอถงสงในขณะทสบน าขนหอถงสงจะมการจายสารละลายคลอรนเขาผสมกบน าทผาน

การกรองเพอฆาเชอโรคดวยเครองจายสารละลายคลอรน เมอน าเตมถงหอถงสงจงหยดการท างาน

ของเครองสบน าด ตดการจายกระแสไฟฟาใหแกเครองสบน าด

DPU

17

2.2.2 การบรณาการความรวมมอจากหนวยงานทเกยวของในการบรหารจดการน าใน

ระบบประปาหมบานเพอการอปโภคบรโภค

ในการจดการทรพยากรน าตลอดระยะเวลาทผานมา ไดมหนวยราชการเปนจ านวนมากทม

บทบาทในการจดหาแหลงน าเพอการอปโภคบรโภค อาทเชน กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม กรมทรพยากรน า กรมทรพยากรธรณ กรมอนามย เปนตน หนวยงานตางๆเหลานได

รวมกนด าเนนการเพอแกไขปญหาภยแลงเชงบรณาการ เพอชวยบรรเทาปญหาใหแกหมบานท

ประสบปญหาการขาดแคลนน า และชวยกนพฒนาระบบประปาหมบานใหมประสทธภาพส าหรบ

การอปโภคบรโภคของประชาชน แตถงกระนนกยงพบความซ าซอนในการบรหารจดการระบบ

ประปาหมบาน จากเหตผลดงกลาว คณะกรรมการการกระจายอ านาจไดมการประชมเมอวน

พฤหสบดท 15 มกราคม 2552 และมมตเหนชอบแผนปฏบตการก าหนดขนตอนการกระจายอ านาจ

ใหแกองคกรปกครองสวนทองถน เพอใชในการบรหารจดการน าบาดาล ซงเปนแหลงน าหลก

ส าหรบการอปโภคบรโภค ซงภารกจดานน าบาดาลตามแผนปฏบตการ (ฉบบท 2) มภารกจทตอง

ถายโอน 5 ภารกจใหแกเทศบาล/องคการบรหารสวนต าบล (อบต.) คอ 1) งานอนญาตเจาะน า

บาดาลและอนญาตใชน าบาดาล 2) งานเรยกเกบคาใชจายน าบาดาล 3) งานเจาะน าบาดาลสาธารณะ

(เพอกจการของทองถนเอง) 4) งานซอมบ ารงเครองสบน าแบบบอลก 5) งานพฒนาเปาลางบอน า

บาดาล (รายงานฉบบสมบรณ โครงการศกษารปแบบการน ารองและการถายโอนภารกจน าบาดาล

ของกรมทรพยากรน าบาดาลไปสองคกรปกครองสวนทองถน ศนยบรการวชาการ สถาบน

บณฑตพฒนบรหารศาสตร, 2553)

รปแบบการถายโอนทก าหนดไวในแผนปฏบตการการก าหนดขนตอนการกระจายอ านาจ

ใหแกองคกรปกครองสวนทองถน (ฉบบท 2) ไดประกอบดวย 6 รปแบบ ดงน

1) โอนไปแลว องคกรปกครองสวนทองถนสามารถด าเนนการเองไดทงหมด ให

องคกรปกครองสวนทองถนเปนผรบโอนไปด าเนนการเองไดทงหมด

2) เมอโอนไปแลวหากองคกรปกครองสวนทองถน เหนวาสมควรจดซอหรอจาง

เหมา (Outsourcing) ใหภาคเอกชนหรอหนวยงานอนด าเนนการแทนมความ

DPU

18

เหมาะสมกวา กสามารถใชวธจดซอหรอจดจางเหมาใหผอนจดท าบรการแทน

กได

3) เมอรบโอนแลว องคกรปกครองสวนทองถน อาจรวมมอกนด าเนนการใน

ลกษณะ “สหการ” กได

4) เมอรบโอนแลวหากมความจ าเปนตองด าเนนการรวมกบรฐจงจะไดผลด

องคกรปกครองสวนทองถนกสามารถใชวธรวมกบรฐ (Share function) ใน

การจดบรการได

5) หากมความจ าเปนทจะใหรฐยงด าเนนการตอไป และองคกรปกครองสวน

ทองถนสามารถด า เนนการไดเ ชนกน หากแตตองมการจดระบบใหม

ประสทธภาพโดยองคกรปกครองสวนทองถน ตองดแลระบบภายในเขต

ทองถนและรฐดแลระบบในระดบชาต

6) องคกรปกครองสวนทองถนสามารถจดท าภารกจในลกษณะสมปทานหาก

เหนวาเหมาะสมกวา

และจากรายงานผลการวจยเรอง “โครงการศกษารปแบบและการน ารองการถายโอน

ภารกจดานน าบาดาลของกรมกรมทรพยากรน าบาดาลไปสองคกรปกครองสวนทองถน (สถาบน

บณฑตพฒนบรหารศาสตร, 2553) ไดท าการเปรยบเทยบรปแบบการจดท าบรการน าบาดาล

สาธารณะโดยรฐ ทองถน และโดยความรวมมอระหวางรฐ-ทองถน ซงผลการวจยพบวา ควรจะ

จดบรการในลกษณะรวมกนท าระหวางรฐกบทองถน (National-Local Integrative Services) หากท า

โดยฝายใดเพยงฝายเดยวจะเกดผลเสยหายได สรปไดดงตารางท 2.1

ตารางท 2.1 การเปรยบเทยบรปแบบการจดท าบรการน าบาดาลโดยรฐ ทองถน และโดยความ

รวมมอระหวางรฐ-ทองถน

รฐท าฝายเดยว (ไมถายโอน)

อปท.ท าฝายเดยว (ถายโอนอยางเดดขาด)

บรณาการความรวมมอรฐ-ทองถน

1.ดานการจดบรการใหแกประชาชนโดยยดถอการเขาถง

-มขอเสยคอ 1)ไมทวถง เพราะพนทกวางขวางทวประเทศ 2)สนเปลองมาก เพราะ

-มขอเสยคอ 1) ไมมทกษะทางอทกธรณวทยา และวศวกรรมบอน าบาดาลอยาง

-มขอดคอ 1) บรการไดทวถง 2) พฒนาชาง และผบรหารทองถน

DPU

19

ตารางท 2.1 (ตอ) รฐท าฝายเดยว

(ไมถายโอน) อปท.ท าฝายเดยว (ถายโอนอยางเดดขาด)

บรณาการความรวมมอรฐ-ทองถน

2. ดานการจดการใหเกดประสทธภาพ

-มขอเสยคอ 1) จดใหเปนระบบของชาตไดยาก 2) ถาจะท าใหทวถงตองสนเปลองมาก

-มขอเสยคอ 1) จดเปนระบบไมได เพราะตางคนตางท า 2) แตละทองถนลกษณะทางอทกธรณแตกตางกน ซ งทอง ถนไม มความ ร เพราะเปนวทยาการชนสง จ า เ ป นตอ ง ไ ด ร บ ก า รชวยเหลอจากผเชยวชาญ

-มขอดคอ 1) ท าใหเกดการประสานระหวางรฐ-ทองถน ซงจะชวยแกไขจดออนซงกนและกนได แ ต ท ง น ต อ งจ ด ร ะ บ บ ก า รท างานรวมกนใหได จงจะประสบความส าเรจ

3.ดานทรพยากรทใช

-มขอเสยคอ 1) ถาจะจดบรการและดแลใหทว ถง ตองใชจ านวนบคลากรและงบประมาณจ านวนมาก

-มขอเสยคอ 1) ใชงบประมาณโดยไมเขาใจหลกวชาการ ท าใหการแกปญหาไมตรงจด

-มขอดคอ 1) การใชทรพยากรจะมประสทธภาพขน

4. ดานความจ าเปนเฉพาะหนา

-มขอเสยคอ 1) บอน าดาลประมาณ 200,000 บอ ทอยในความครอบครองของกรมทรพยากรน าบาดาลซงกระจายอยท วประเทศจะเสยหาย เพราะดแลไมทวถง ซงนบเปนมลคามหาศาล 2) ประชาชนจ านวนมากขาดน าเพอการ

-มขอเสยคอ 1) บอน าบาดาลทอยในความดแลของทองถนในขณะนประมาณ 100,000 บอ ไมไดรบการดแลใหถกตองตามหลกวชาการ จ ง เ ก ด ค ว า ม เ ส ย ห า ยมหาศาล

-มขอดคอ 1) หากรฐ-ทองถนรวมกนดแลจะท าใหทรพยากรท มอยในขณะนไดรบก า ร ด แ ล อ ย า งทนทวงท ปองกนความเสยหายได 2) สามารถบรรเทาความขาดแคลนของประชาชนได

DPU

20

ตารางท 2.1 (ตอ) รฐท าฝายเดยว

(ไมถายโอน) อปท.ท าฝายเดยว (ถายโอนอยางเดดขาด)

บรณาการความรวมมอรฐ-ทองถน

อปโภคบรโภค โดยรฐไมทราบขอมลน

ในอนาคต

จากตารางท 2.1 เปนการเปรยบเทยบรปแบบการจดท าบรการน าบาดาลโดยรฐ ทองถน

และความรวมมอระหวางรฐ-ทองถน จะพบวา การบรณาการความรวมมอระหวางรฐกบทองถนม

ขอดหลายขอในทง 4 ดาน (สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร, 2553) ดงน

1.ดานการจดบรการใหแกประชาชนโดยยดถอการเขาถงประชาชนไดอยางทวถง กลาวคอ

เมอกรมทรพยากรน าบาดาลถายโอนภารกจใหกบทองถนแลว ท าใหทองถนแตละแหงสามารถ

จดบรการดานน าบาดาลใหกบประชาชนได หากทองถนไหนมปญหาเรองเทคนค หรอวธการ ก

สามารถรองขอหรอขอค าปรกษาไปยงกรมทรพยากรน าบาดาลได ซงการท างานลกษณะนจะท าให

ประชาชนไดรบบรการอยางทวถง และมประสทธภาพ (2) เมอกรมทรพยากรน าบาดาลแตงตงให

ผบรหารทองถนเปน “พนกงานน าบาดาลประจ าทองท” และ แตงตงใหชางของทองถนเปน

“พนกงานเจาหนาท” แลว การตรวจสอบเอกสาร ตรวจสอบแหลงน าจากแผนทน าบาดาล

ตรวจสอบสถานท และการอนญาตเจาะบอน าบาดาล/ใชน าบาดาล ทองถนสามารถด าเนนการเองได

ซงการด าเนนการในชวงแรกทองถนอาจจะประสบปญหา และตดขดบางบางประการ กรม

ทรพยากรน าบาดาลจะตองเปนพเลยงใหความชวยเหลอทองถน และเมอทองถนด าเนนการผานไป

สกระยะหนง ทงผบรหาร และชางกจะเกดความช านาญ สามารถปฏบตงานไดเอง (3) สามารถ

เชอมโยงบรการและเทคนควชาการเขาดวยกนได กลาวคอ หลงจากกรมทรพยากรน าบาดาลถาย

โอนภารกจไปใหทองถนเรยบรอยแลว การใหบรการประชาชนในพนททองถนสามารถใหบรการ

ประชาชนไดอยางทวถง และหากเกดปญหาประการใดเกยวกบการด าเนนงานดานน าบาดาลทเกน

ความสามารถของทองถน ทองถนสามารถรองขอหรอวาจางใหกรมทรพยากรน าบาดาลเขามา

ด าเนนการแกไขได (4) มความย งยน กลาวคอ เมอทองถนท าหนาทใหบรการประชาชนในพนทเอง

และกรมทรพยากรน าบาดาลกท าหนาทใหความชวยเหลอทางดานเทคนค วชาการตางๆ ซงหาก

DPU

21

กรมทรพยากรน าบาดาลและทองถนรวมมอกนท าและประสานงานกนอยางใกลชด กจะท าใหมการ

น าน าบาดาลขนมาใชใหเกดความคมคา และเกดประโยชนสงสดกบประชาชน

2. ดานการจดการใหเกดประสทธภาพ กลาวคอ (1) ท าใหเกดการประสานระหวางรฐ-

ทองถนซงจะชวยแกไขจดออนซงกนและกนได แตทงนตองจดระบบการท างานรวมกนใหได จงจะ

ประสบความส าเรจ เชน กรมทรพยากรน าบาดาลตองการจดท าระบบฐานขอมลบอน าบาดาลทว

ประเทศ ล าพงกรมทรพยากรน าบาดาลเพยงหนวยงานเดยวคงจะสนเปลอง และใชเวลามาก ในการ

จดท าระบบฐานขอมล กรมทรพยากรน าบาดาลควรจะประสานและรวมมอกบทองถนในการส ารวจ

จ านวนและสภาพบอน าบาดาล โดยจดใหมระบบการจดการทดขน กลาวคอ กรมทรพยากรน า

บาดาลมขอจ ากดเรองจ านวนบคลากร สวนทองถนมขอจ ากดเรองความรความสามารถดานน า

บาดาล หากกรมทรพยากรน าบาดาลกบทองถนประสานและรวมมอกนจดท าระบบการจดการ

ขนมากจะท าใหระบบฐานขอมลบอน าบาดาลทวประเทศมความถกตองแมนย า และจะเปน

ประโยชนตอผทจะใชฐานขอมลนตอไปในอนาคต

3. ดานทรพยากรทใช กลาวคอ ในการเจาะน าบาดาลแตละครงจะตองใชงบประมาณและ

ความรทางดานวชาการถาใหทองถนด าเนนการเองกอาจจะเกดความเสยหายไดแตถาใหกรม

ทรพยากรน าบาดาลด าเนนการเองอาจจะดแลไดไมทวถง เพราะฉะนนหากกรมทรพยากรน าบาดาล

และทองถนรวมมอกนกจะท าใหทรพยากรทใชไปทงงบประมาณและความรทางดานวชาการเกด

ประสทธภาพสงสด

4. ดานความจ าเปนเฉพาะหนา กลาวคอ (1) ท าใหทรพยากรทมอยในขณะนไดรบการดแล

อยางทนทวงทปองกนความเสยหายได อาทเชน กรมทรพยากรน าบาดาลประสานความรวมมอไป

ยงทองถนเพอใหทองถนแจงจ านวนและสภาพบอน าบาดาลทงทเปนของทองถนเองและเปนบอท

อยในความรบผดชอบของกรมทรพยากรน าบาดาลใหกรมทรพยากรน าบาดาลทราบ เพอกรม

ทรพยากรน าบาดาลจะไดดแล ซอมบ ารง พฒนาเปาลางบอน าบาดาลไดตามความจ าเปนเรงดวน (2)

สามารถบรรเทาความขาดแคลนของประชาชนไดในอนาคตเนองจากเมอกรมทรพยากรน าบาดาล

จดท าระบบฐานขอมลบอน าบาดาลทวประเทศเสรจแลว กสามารถท าใหทราบปญหาความขาด

DPU

22

แคลนน าของประชาชนและสามารถแกปญหาไดตรงจดและรวดเรว ซงจะท าใหประชาชนไดรบ

ประโยชนสงสด

ดานความคดเหนของผวจยเอง สรปไดวาการกระจายอ านาจใหแกองคกรปกครองสวน

ทองถน เพอใชในการบรหารจดการน าบาดาล ซงเปนแหลงน าหลกส าหรบการอปโภคบรโภคนน

และประกอบกบใชการบรณาการระหวางภาครฐ-ทองถนท าใหเกดการบรหารจดการทคลองตวมาก

ขนทงทางดานอตราก าลงคน การเงน วสดอปกรณ และระบบการบรหารจดการ ทมการวางแผนจาก

ความร ความช านาญการจากภาครฐบาล และประสานงานกบบคลากรในทองถนท เปน

คณะกรรมการหรอผแทนของประชาชน ในการบรหารจดการดแลระบบประปา ท าใหการท างาน

ประสานสอดคลอง และมการใชทรพยากรใหคมคามากขน เพอตอบสนองตอความตองการของ

ประชาชนเพอการอปโภคบรโภคน าใชไดอยางเพยงพอ ทงนยงชวยสงเสรมใหนโยบายสาธารณะ

ดานระบบการบรการน าประปาของประเทศใหมความนาเชอถอและเกดความย งยนในการบรหาร

จดการตอไปทงในปจจบนและในอนาคต

หลงจากนโยบายการกระจายอ านาจ สองคกรปกครองสวนทอง ถน กระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมยงคงเปนหนวยงานทรบผดชอบหลก โดยรบผดชอบรวมกบ

หนวยงานทเกยวของด าเนนการตามแผนการจดหาแหลงน าผวดน และกอสรางระบบประปาตามท

ไดก าหนดไว โดยใหตงงบประมาณด าเนนการตามแผนเพอใชส าหรบโอนงบประมาณดงกลาวให

องคกรปกครองสวนทองถนพจารณาเลอกด าเนนการเองหรอซอบรการของกรมทรพยากรน า และ

กรมทรพยากรน าบาดาลในกรณทองคกรปกครองสวนทองถนไมมความพรอมในการด าเนนการ

เอง

DPU

23

ภาพท 2.3: รปแบบการบรณาการความรวมมอจากทกภาคสวนในการจดการน าเพอการอปโภค

บรโภค

แหลงทมา: กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2548: ออนไลน อางใน ธรรมวฒน

อนทจกร, 2557

จากรปภาพท 2.3 แสดงใหเหนวามการบรณาการความรวมมอจากทกภาคสวนของสงคม

เพราะรฐบาลตองการใหทกหมบานทวประเทศไทย ไดมน าอปโภคบรโภคทเพยงพอตอความ

ตองการของประชาชนในชมชน จงไดปรบเปลยนบทบาทของตวแทนภาครฐในสวนของกระทรวง

ทเกยวของทเปนผสนบสนนดแล โดยมการถายโอนและกระจายอ านาจใหกบองคกรปกครองสวน

ทองถนและมอบอ านาจใหสวนราชการในภมภาคส ารวจขอมล รวบรวมขอมลชวยเหลอสนบสนน

ทงในดานงบประมาณ การถายทอดความรและประสบการณวชาการเพอใหทกหมบานทวประเทศ

ความตองการของ

หมบาน

อบต.

(ผด าเนนการ)

น าเพอการอปโภค

บรโภคทเพยงพอตอ

ความตองการของ

ทกภาคสวนประเทศ

จงหวด/อ าเภอ

(ผก ากบดแล)

รฐบาล (กระทรวง)

(ผสนบสนนและผก ากบดแล)

ปรบเปลยนบทบาทกระทรวงเปนผสนบสนนและผก ากบดแลโดยถายโอนและกระจายอ านาจในองคกรปกครองสวนทองถนและ

กระจายอ านาจใหสวนราชการในภมภาครบผดชอบ

ถายโอนงานและ

กระจายอ านาจให อบต.

รบผดชอบ (พรบ.

ก าหนดแผนและขนตอน

การกระจาย)อ านาจ)

กระจายอ านาจใหสวน

ราชการในภมภาค

(จงหวด/สวนราชการใน

ภมภาค) รบผดชอบ

ชวยเหลอสนบ

สนน

DPU

24

มน าอปโภคบรโภคตลอดปและสามารถบรหารจดการระบบประปาอยางมประสทธภาพทงทางดาน

ก าลงคน งบประมาณทไดรบการสนบสนน การจดซออปกรณตางๆและกระบวนการบรหารจดการ

2.2.3 ปญหาอปสรรคตางๆ ทผานมาของระบบประปาหมบาน

จากขอมลในชวงเวลาตางๆพบวาปญหา อปสรรค และแนวทางแกไขปญหาของการ

บรหารระบบประปาหมบานไดถกด าเนนการมาเปนระยะๆอยางตอเนอง โดยผศกษาไดแบงสภาพ

ปญหาและอปสรรค ออกเปน 4 ดาน คอ

1) ดานแหลงน า ท งทเปนบอบาดาลและน าผวดนสวนใหญจะมปรมาณน าไม

เพยงพอตอการน ามาผลตน าประปา

2) ดานคณภาพน า สวนใหญน าดบทน ามาผลตน าประปามความเปนกรดเปนดาง

ความเคม สนมเหลก แมงกานส คลอไรด ทเกนเกณฑมาตรฐาน ท าใหมปญหาในการ

ปรบปรงใหไดมาตรฐาน

3) ดานโครงสรางระบบประปา สวนใหญมการใชงานมานาน ขาดการดแล

บ ารงรกษา และบางแหงไมไดมาตรฐาน เชน ไมมระบบกรอง ไมมระบบฆาเชอโรค ไมม

มาตรวดน า ฯลฯ

4) ดานระบบการกระจายน า สวนใหญทอเมนจายน าสวนใหญมสภาพเกา มขนาด

เลกไมเหมาะสมตอการใชงาน และการกระจายน ายงไมครอบคลมทกหลงคาเรอน

5) ดานการบรหารจดการ สวนใหญ ผบรหารกจการระบบประปา และผผลต

น าประปา (ผดแลระบบประปา) ยงไมเคยผานการอบรมความรเชงวชาการดานการบรหาร

จดการ การผลตและดแลกจการประปา สงผลใหมผลกระทบการบรหารกจการประปาทง

ดานความมนคงของกจการ คณภาพน า อายการใชงานของโครงสราง และอปกรณตางๆ

ในโครงสรางไมสามารถใชงานไดเตมศกยภาพ จงท าใหระบบประปาทรดโทรม ประสบ

ภาวะขาดทน หรอมก าไรไมมากพอทจะเพมประสทธภาพของระบบการผลตใหดขนได

DPU

25

รวมถงชมชนยงขาดความรความเขาใจในการมสวนรวมในการดแลบ ารงรกษาระบบ

ประปา

2.3 ทฤษฎเกยวกบการบรหารคณภาพ

2.3.1 แนวคดเกยวกบวงจรคณภาพ (PDCA)

วงจรคณภาพเปนเครองมอทใชในการการบรหารงานประเภทหนงทเปนทรจกแพรหลาย

ซงในวงจรคณภาพ (PDCA Cycle) ไดประกอบดวย การวางแผน (Plan) การปฏบตตามแผน (Do)

การตรวจสอบหรอการประเมน (Check) และการน าผลการประเมนยอนอกลบไปปรบปรงแกไข

การท างาน (Action) ซงจากการศกษาคนควาของผวจยเกยวกบแนวคดของวงจรคณภาพน วอลท

เตอร ชวฮารท เปนผทพฒนาขนเปนคนแรกในป พ.ศ. 2482 และในเวลาตอมา เอดวารด เดมมง

เปนผทน ามาเผยแพรในประเทศญปน ในป พ.ศ. 2493 จนวงจรคณภาพ PDCA นเปนทรจกกนอยาง

แพรหลาย ท าใหวงจรคณภาพนเปนทรจกกนในอกชอหนงวา “วงจรเดมมง” (Deming’s cycle)

ผ วจยไดศกษาคนควาเกยวกบวงจรคณภาพจากหลากหลายแหลงขอมลท งในประเทศและ

ตางประเทศ ซงจากงานวจย บทความตางๆ ไดกลาวถงวงจรคณภาพ (PDCA) ไว ดงตอไปน

เดมมง (Deming, 1986) ไดกลาวไววา การจดการอยางมคณภาพเปนกระบวนการท

ด าเนนการอยางตอเนอง ทงนเพอใหเกดผลผลตและการบรการทมคณภาพมากขน โดยทวไปแลว

หลกการดงกลาวทเรยกวาวงจรคณภาพ (PDCA) หรอวงจรเดมมง จะประกอบไปดวย 4 ขนตอน คอ

การวางแผน การปฏบตตามแผน การตรวจสอบ และปรบปรงการแกไข ดงค าอธบายเพมเตมใน

เนอหาดานลางน

Plan หมายถง การวางแผนโดยการก าหนดสาเหตของปญหา จากนนกมการน าไปวางแผน

เพอการเปลยนแปลง หรอทดสอบเพอการปรบปรงทดขน

Do หมายถง การปฏบตตามแผนหรอทดลองปฏบตโดยตองมการท าความเขาใจในแผน

กอนลงมอปฏบต

DPU

26

Check หมายถง การตรวจสอบ เพอเปนตดตามผลความคบหนาวามความส าเรจบรรลตาม

แผนงานทไดวางเอาไวหรอไม

Act หมายถง การด าเนนการ เมอพบความเหมาะสมหากการปฏบตเปนไปตามแผนกจดท า

เปนมาตรฐานเพอใหเกดการปฏบตตอไป หากมการเปลยนแปลงทเปนขอควรปรบปรง กใหน ามา

ก าหนดเปนแนวทางหรอวธการปรบปรงใหเกดประสทธภาพตอไป

ซงจากขอมลค าอธบายเรองวงจรคณภาพของเดมมงดงกลาวขางตนแลว ขอมลดงกลาวได

สอดคลองกบของ ปรทรรศน พนธบรรยงก (2545) ซงไดกลาวเกยวกบวงจรคณภาพ PDCA ไววา

องคประกอบหลกของการจดการคณภาพจะเนนทหลกการจดการคณภาพแบบ หมนใหเรว และ

หมนใหถกตอง ดงภาพทปรากฏดานลาง

ภาพท 2.4: วงจรคณภาพการจดการ

แหลงทมา: ปรทรรศน พนธบรรยงก, 2545

ค าวาหมนใหเรว หมนใหถกตอง คอ การหมนวงจรอยางถกตองตามขนตอน และจะสงผล

ใหเกดการปรบปรงหรอแกไขปญหาไดโดยระดบการหมนใหเรวจะเกดการปรบปรงอยางรวดเรว

ซงเมอเปรยบเทยบความหมายของ PDCA ในสวนของเดมมง (Deming, 1986) และ ปรทรรศน

พนธบรรยงก, 2545) และจากความคดเหนของผวจยเอง สามารถสรปขอมลไดดงตารางดานลางน

A P

C D

DPU

27

ตารางท 2.2 เปรยบเทยบความหมายของวงจรคณภาพ (PDCA)

เดมมง (1986)

ปรทรรศน พนธบรรยงก (2545)

ผวจย (2559)

Plan หมายถง การวางแผนโดยการก าหนดสาเหตของปญหา จากนนกมการน าไปวางแผนเพอการเปลยนแปลง หรอทดสอบเพอการปรบปรงทดขน

Plan หมายถง จะเรมนบจากการแสวงหาจดทเปนปญหา ระหวางระดบความแตกตางจดทมงหวงและสภาพทเปนจรง เมอจบจดทเปนปญหาไดแลว กจดท าแผนมาตรการในการแกไข แลวจงเขาสขน Do ตอไป

Plan หมายถง การวางแผนทอยบนพนฐานของความเปนจรง ซงตองมการก าหนดขอบเขตของปญหาใหชดเจน มวตถประสงคและเปาหมาย แผนนนๆสามารถเขาใจและวดผลได และเมอมการปฏบตตามแผนแลว กสามารถบรรลผลส าเรจไดจรง

Do หมายถง การปฏบตตามแผนหรอทดลองปฏบตโดยตองมการท าความเขาใจในแผนกอนลงมอปฏบต

Do หมายถง การปฏบตตามแผนมาตรการแกไขแผนใหมลาสด เพราะแผนคอ สงทปรบปรงแกไขไดอยเสมอ และตองแนใจวาแผนทจะลงมอปฏบตนนเปนแผนทใหมลาสด

Do หมายถง การวางแผนก าหนดการ โดยมการแยกกจกรรม ก าหนดเวลา รวมถงการจดสรรทรพยากรตางๆใหเหมาะสมเพอกอใหเกดความรวมมอในการท างานรวมกน

Check หมายถง การตรวจสอบ เพอเปนตดตามผลความคบหนาวามความส าเรจบรรลตามแผนงานทไดวางเอาไวหรอไม

Check หมายถง การเปรยบเทยบระหวางผลลพธกบคาเปาหมายเสมอ

Check หมายถง การตรวจสอบทเปนไปตามวตถประสงค โดยมการรวบรวมขอมล เพอใหเกดการรบรกบสภาพการณทเปนอย และน ามาเปรยบเทยบกบสงทไดวางแผนไว

DPU

28

ตารางท 2.2 (ตอ)

เดมมง (1986)

ปรทรรศน พนธบรรยงก (2545)

ผวจย (2559)

Act หมายถง การด าเนนการ เมอพบความเหมาะสมหากการปฏบตเปนไปตามแผนกจดท าเปนมาตรฐานเพอใหเกดการปฏบต หากมการเปลยนแปลงทเปนขอควรปรบปรง กใหน ามาก าหนดเปนแนวทางหรอวธการปรบปรงใหเกดประสทธภาพตอไป

Act หมายถง การปฏบตหลงการตรวจสอบ ซงประกอบดวย การทบทวนแผนมาตรการแกไข หรอ การทบทวนการก าหนดเปาหมาย หรอ การทบทวนดวาไดมการปฏบตตามแผน มาตรการ แกไขครบถวนหรอไม

Act หมายถง การแกไขปญหาทเกดจากผลของการตรวจสอบ โดยถาผลงานไมตรงกบวตถประสงคหรอเปาหมาย ตองแกไขทตนเหต แตหากพบความผดปกตใดๆ ใหคนหาสาเหต เพอหาวธการปองกนเพอไมใหความผดปกตนนๆเกดซ าอก

2.3.2 แนวคดการบรหารจดการระบบประปาหมบานโดยใชวงจร PDCA

วงจรคณภาพ PDCA เปนเครองมอทใชในการบรหารงานในกจกรรมคณภาพตางๆ ซงใช

กนเปนทแพรหลายทงในภาครฐบาล ภาคเอกชน และภาครฐวสาหกจ ดงนนองคประกอบของการ

บรหารจดการระบบประปาหมบานซงประกอบดวย 5 สวนใหญๆ ดงน (กองประปาชนบท, 2544

อางใน ธรรมวฒน อนทจกร, 2557) 1) สมาชกผใชน า 2) คณะกรรมการบรหารจดการกจการ

ประปาหมบาน 3) ผดแลระบบประปาหมบาน 4) กองทนพฒนาระบบประปา และ 5) กฎระเบยบ

ขอบงคบวาดวยการบรหารกจการประปาหมบาน โดยมรายละเอยดดงภาพท 2.4

DPU

29

ภาพท 2.5: องคประกอบของการบรหารกจการประปาหมบาน

แหลงทมา: กองประปาชนบท, 2554 อางใน ธรรมวฒน อนทจกร, 2557

จากภาพท 2.5 องคประกอบของการบรหารกจการประปาหมบาน อธบายรายละเอยดได

ดงน

1.สมาชกผใชน า คอ บคคลทใชน าประปา และไดปฏบตตามกฎระเบยบ ขอบงคบของ

ประปา

โดยสทธและหนาทของสมาชกผใชน า มดงน

1.1 มสทธ หนาท และความเปนเจาของระบบประปาโดยเทาเทยมกน

1.2 มสทธไดรบผลประโยชนอนควรทจะไดรบจากการบรหารกจการประปา

หมบานโดยเทาเทยมกน

1.3 มสทธออกเสยงเลอกตงคณะกรรมการบรหารกจการประปาหมบาน

สมาชกผใชน า

คณะกรรมการบรหารกจการประปาหมบาน

-ประธาน -รองประธาน

- เหรญญก - กรรมการ

ฯลฯ

ผดแลระบบประปา

หมบาน

กองทนพฒนาประปา

หมบาน

กฎระเบยบ ขอบงคบวาดวยการ

บรหารกจการประปาหมบาน

เลอกตวแทนสมาชกเพอท าหนาทในการด าเนนการ

ผใชน าบรหารกจการประปาหมบาน

คณะกรรมการทปรกษา

-องคการบรหารสวนต าบล (อบต.) -สภาต าบล

-คณะกรรมการหมบาน (กม.)

-เจาหนาทสถานอนามย - คร

-ผทรงคณวฒในหมบาน

DPU

30

1.4 มสทธเปนคณะกรรมการการบรการกจการประปาหมบาน (หากไดรบการ

เลอกตง)

1.5 สามารถแสดงความคดเหน และใหความรวมมอในการบรหารงานของ

คณะกรรมการการบรการกจการประปาหมบาน

1.6 ตรวจสอบการท างานของคณะกรรมการบรหารกจการประปาหมบาน เพอให

การบรหารกจการประปาหมบานมความโปรงใส

1.7 สนบสนนการจดตงกองทนพฒนาประปาหมบาน

1.8 ปฏบตตามกฎระเบยบ ขอบงคบของประปาหมบาน

2. คณะกรรมการบรหารกจการประปาหมบาน คอ ตวแทนสมาชกผใชน า ซงไดรบการ

เลอกตงจากสมาชกผใชน าดวยเสยงสวนใหญ เพอท าการบรหารกจการประปาหมบานใหสามารถ

ด าเนนกจการไปไดอยางราบรน โดยจ านวนคณะกรรมการบรหารกจการประปาหมบานตองมไม

นอยกวา 5 คน แตไมควรเกน 9 คน และควรมวาระต าแหนงทชดเจน โดยหนาทของคณะ

กรรมการบรหารกจการประปาหมบาน มดงน

2.1 วางกฎระเบยบ ขอบงคบในการบรหารกจการประปาหมบาน โดยผานความ

เหนชอบ ของสมาชกผใชน า

2.2 ด าเนนการบรหารกจการประปาหมบานใหเปนไปตามขอบงคบและม

ความกาวหนาในการด าเนนงาน

2.3 ปรบปรงแกไข ตอเตมระบบประปาหมบานใหสามารถบรการไดทวถงและ

สม าเสมอ ตลอด 24 ชวโมง

2.4 พจารณาอนญาตหรองดจายน าใหแก สมาชกหากพบวาเปนผลเสยตอระบบ

ประปาหมบาน ทงนใหยดความอยรอดของประปาหมบานเปนหลก

2.5 จดท ารายงานเสนอหนวยงานทเกยวของทกเดอน

2.6 ควบคมดแลการท างานของผดแลระบบประปาหมบาน

DPU

31

2.7 แจงผลการด าเนนงานใหสมาชกทราบอยางนอยเดอนละ 1 ครง

สวนดานคณสมบตของคณะกรรมการการบรหารจดการประปาหมบาน ควรมคณสมบตดงน

1) ทางดานเทคนค

คณะกรรมการบรหารกจการประปาหมบานจะตองเปนผใฝร โดยเฉพาะอยางยง

ในเรองตางๆ ทเกยวกบระบบประปาหมบานและการบรหารจดการ ดงน

-มความร ความเขาใจเกยวกบแหลงน าทจะน ามาใชในการผลตน าประปา

-มความร ความเขาใจเกยวกบเครองสบน า

-มความร ความเขาใจเกยวกบขนตอนการผลตน าประปา

-ทราบบทบาทและหนาทการท างานขององคประกอบตางๆในระบบประปา

หมบาน

-ทราบกระบวนการบรหารกจการประปาหมบาน

2) ดานการบรหารจดการ แบงออกไดเปน 2 สวน คอ 2.1) การบรหารกจการ

ประปาเพอใหเกดความย งยน และ 2.2) การบรหารการจดการกองทนเพอพฒนาประปาหมบาน โดย

ทง 2 สวน มรายละเอยด ดงน

2.1 การบรหารกจการประปาเพอใหเกดความย งยน ผบรหารควรมคณสมบต ดงน

2.1.1 คณะกรรมการบรหารจดการประปาหมบาน ตองมความซอสตย

สจรต ไมเหนแกได บรหารดวยความโปรงใส และแจงผลการด าเนนงานใหสมาชกไดรบทราบ

อยางตอเนอง รวมทงสามารถตอบขอซกถามเมอมผสงสยได

2.1.2 คณะกรรมการบรหารจดการน าประปาหมบาน ตองมความเดดขาด

กลาตดสนใจ และพรอมจะแกปญหาตางๆทเกดขน โดยไมเกรงกลวอทธพล หรอผลกระทบทจะ

เกดขนกบตนเอง ตดสนปญหาดวยความยตธรรม เทยงตรงและไมเลอกปฏบต

DPU

32

2.1.3 คณะกรรมการบรหารกจการประปาหมบาน ตองมไหวพรบและ

ประกอบกบมศลปะในการบรหารจดการ สามารถแกไขปญหา สรางความสนใจ ดงดด โนมนาวให

สมาชกปฏบตตามวตถประสงค กฎระเบยบ ขอบงคบ และสรางความสามคคใหเกดกบหมคณะ

2.1.4 คณะกรรมการบรหารกจการประปาหมบาน ตองวางกฎระเบยบ

ขอบงคบ สรางกฎเกณฑ เพอเปนแนวทางการบรหารจดการ โดยก าหนดบทบาท หนาท และความ

รบผดชอบของคณะกรรมการ ตลอดจนสมาชกผใชน าใหชดเจนเพอถอปฏบตตอไป

2.2 การบรหารจดการกองทนเพอพฒนาประปาหมบาน ผบรหารตองมความร

ความเขาใจ และสามารถด าเนนการไดดงตอไปน

2.2.1 คณะกรรมการบรหารกจการประปาหมบาน จะตองชวยกนระดม

ทน เพอใชในการด าเนนงานประปาหมบาน ซงรวบรวมสมาชกผใชน า โดยการขายหนหรอวธการ

อนๆ เพอใหสมาชกทกคนเปนเจาของกองทนพฒนาประปาหมบานรวมกน มสทธความเปนเจาของ

ระบบประปาอยางเทาเทยมกน

2.2.2 คณะกรรมการบรหารกจการประปาหมบาน จะตองบรหารจดการ

ประปา เพอกอใหเกดรายได และน าเงนมาเปนกองทนพฒนาระบบประปา ส าหรบน ามาบรหาร

กจการประปาหมบานใหเจรญหาวหนา และสมาชกผใชน ามน าใชอปโภคบรโภคตลอด 24 ชวโมง

3. ผดแลระบบประปาหมบาน คอ บคคลทคณะกรรมการบรหารกจการประปาหมบานได

ท าการคดเลอกขนมา เพอท าหนาทรบผดชอบเปนผดแลและเปนชางประจ าของระบบประปา

หมบาน โดยไดรบคาจางเปนรายเดอน หรอไดรบคาตอบแทนในรปแบบอน โดยหนาทของผดแล

ระบบประปาหมบาน มดงน

3.1 ด าเนนการผลตน าประปาตามหลกวชาการทไดรบการอบรมมา

3.2 ดแลและบ ารงรกษาระบบการจายน าของระบบประปาหมบานใหสามารถใช

บรการไดตลอด 24 ชวโมง

3.3 ซอมแซมและแกไขปญหาตางๆทเกดขนกบระบบประปาหมบาน

DPU

33

3.4 ปฏบตงานตามคณะกรรมการบรหารระบบประปาทสงการหรอมอบหมายมา

3.5 รายงานปญหาทเกดขนใหคณะกรรมการบรหารระบบประปาหมบานได

รบทราบ เพอทจะไดท าการแกไขตอไป

4. กองทนพฒนาประปาหมบาน คอ เงนกองทนสวนกลางทน ามาด าเนนงานกจการประปา

หมบาน ซงรวบรวมจากสมาชกผใชน าประปา โดยการขายหน หรอการรบบรจาค และเงนก าไรจาก

การขายน า โดยมสมาชกผใชน าทกคนเปนเจาของกองทนพฒนาประปารวมกนในรปแบบผถอหน

เงนกองทนพฒนาประปาหมบาน แบงออกไดเปน 2 ประเภท คอ

4.1 เงนกองทนเบองตน คอ เงนประเดมกอนแรกของประชาชนในหมบานทม

ความประสงคจะมน าประปาใช รวมกนจดตงขน โดยรปแบบการลงหนหรออาจเปนเงนบรจาค เพอ

เปนคาใชจายในการบรหารกจการประปาในระยะแรกเรมด าเนนการประปาหมบาน

4.2 เงนกองทนพฒนาประปาหมบาน คอ เงนทเกดขนภายหลงจากการด าเนนการ

บรหารกจการประปาหมบานไปไดระยะหนง ซงเงนกองทนพฒนาประปาหมบานนจะไดจากแหลง

ตางๆ ดงน

- เงนกองทนเบองตน

- คาหนทขายใหสมาชกผใชน ารายใหม

- รายไดจากการจ าหนายน าประปา

- รายไดจากเงนบรจาค

- รายไดจากคาธรรมเนยมตางๆ

- คาประกนมาตรวดน า

- คาน าขนต า

DPU

34

5. กฎระเบยบ ขอบงคบวาดวยการบรหารกจการประปาหมบาน คอ แนวทางหรอ

ขอก าหนดทคณะกรรมการบรหารกจกาประปาหมบานรวมกบสมาชกผใชน ารวมกนพจารณาแลว

เหนวา เปนสงทท าใหการบรหารกจการประปาหมบานสามารถด า เนนการไปไดอยางม

ประสทธภาพ ซงแนวทางหรอขอก าหนดนนตองมกรอบในเรองตางๆ ดงน

5.1 การด าเนนงานบรหารกจการประปาหมบาน

5.2 สทธและอ านาจหนาทของคณะกรรมการบรหารกจการประปาหมบาน

5.3 สทธและอ านาจหนาทของสมาชกผใชน า

5.4 สทธและอ านาจหนาทของผดแลระบบประปา

5.5 แนวทางการใชน าประปา ระเบยบ ขอบงคบ

5.6 แนวทางการบรหารเงนของกจการประปาหมบาน

สรปไดวาแนวคดการบรหารจดการระบบประปาหมบาน ไดมการบรหารจดการโดยใช

เครองมอ PDCA ซงเปนเครองมอทใชในการบรหารจดการงานหรอกจกรรมทเปนทรจกนยม

แพรหลาย และสามารถน ามาประยกตใชไดในงานการบรหารจดการงานไดทงในระดบหนวยงาน

และระดบองคกร

จากการทผวจยเลอกใชวงจรคณภาพ PDCA ในการบรหารจดการระบบประปาหมบาน

ทงนกเนองจากมทฤษฎทเกยวกบมลคาเชงสาธารณะชนของ Moore, M. H. (1995) ทไดกลาวถง

การบรการ (service) ทเปนตวแปรทส าคญตวหนง ทสามารถเขาถงความพงพอใจของประชาชน

ดานการบรการสาธารณะได ซงผวจยจะไดอธบายถงความเชอมโยงของ PDCA กบ ทฤษฎบรการ

สาธารณะ (Public Value Theory) ในหวขอตอไป

2.4 ทฤษฎมลคาเชงสาธารณะ (Public Value Theory)

ศาสตราจารย มารค เฮช มาช มวร (Moore, 1995 อางใน กอบชย ฉมกล, 2556) ไดกลาวไว

วา มลคาเชงสาธารณะชน (Public Value) เปนสงทองคกรภาครฐจะตองเปนผสรางมลคานขนมา

DPU

35

เพอทองคกรภาครฐแหงนนจะไดมมลคาองคกร ทคมคากบเงนภาษของประชาชน ซงการบรการ

เชงสาธารณะมความแตกตางกน แตใดๆกตาม ประชาชนมสทธทถกตองในการทจะไดรบการ

บรการสาธารณะนนๆ มลคาเชงสาธารณะชนน ในองคกรภาครฐบาล หรอภาคเอกชน ไดตระหนก

ถงความส าคญ ซงภารกจหลกคอ การเปนผสรางมลคาสาธารณะใหกบประชาชน ในเชงมโนทศน

นน มลคาเชงสาธารณะจะตองเปนมลคาทสรางขนมาในเชงสงคมและมลคาเชงเศรษฐกจ ซงไมใช

มลคาทางสงคมหรอมลคาทางเศรษฐกจอยางหนงอยางใด

ภาพท 2.6: มลคาเชงสาธารณะ

แหลงทมา: กอบชย ฉมกล, 2556

จากภาพท 2.6 กอบชย ฉมกล (2556) ไดกลาวไววา มลคาเชงสาธารณะประกอบไปดวย

มลคา 2 สวนทประกอบกนขนมาและในแตละสวนมความเกยวของเชอมโยงกน โดยจากรปภาพ

จะสามารถแยกออกมาไดเปนมลคา 2 รปแบบ ดงน

1. มลคาเชงสงคม หรอ Social Value ในเชงมโนทศน จะหมายถงผลลพธ (Outcomes)

จากการทองคกรภาครฐนนไดจดหาสนคาหรอใหบรการเชงสาธารณะ สนคาและ

บรการสาธารณะนจะมลกษณะทใชรวมกนและกดกนการบรโภคไดยาก และกลไก

ตลาดมกลมเหลว นอกจากนนยงรวมถงการใหบรการเพอใหเกดความยตธรรมและ

ความเทาเทยมกนในคณภาพชวตของประชาชน ไมใชเขาไปเพยงแคจดหาสนคาหรอ

บรการทมลกษณะเชงเอกชน ในรปของการแทรกแซงหรอแขงขนกบภาคเอกชน

มลค าเชง

สาธารณ

ะ มลคาเชง

เศรษฐกจ มลคาเชง

สงคม

DPU

36

2. มลคาเชงเศรษฐกจ หรอ Economic Value ในเชงมโนทศน จะหมายถง การจดสรร

ทรพยากรผลต (Inputs) เพอใหเกดผลผลต (Outputs) อยางมประสทธภาพ การจดสรร

ทรพยากรทส าคญ อนไดแก งบประมาณ บคลากร และสนทรพย ใหมประสทธภาพ

จะเปนเปาหมายส าหรบการตดสนใจขององคกร ไมใชยดกฎระเบยบมาเปนเปาหมาย

ส าหรบตดสนใจ ในทางกลบกน กฎระเบยบควรใชเพอสนบสนนใหเกดประสทธภาพ

กบการใชทรพยากรมากกวา

จากการศกษาในแงมมของการวจยของ Moore, M. H. (1995) อางใน Try, D., &

Radnor, Z. (2007) ยงพบอกวา มลคาเชงสาธารณะชนเปนสงส าคญทใชอธบายในดานการมสวน

ชวยใหองคกรภาครฐ เขาใจถงภาวะเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ความเปนอยของประชาชนใน

สงคมในการทจะไปถงเปาหมายสดทายในการสรางสรรค และปรบปรงกจกรรมตางๆของภาครฐ

เพราะการท างานขององคกรภาครฐนน มงเนนใหเกดมลคาเชงสาธารณะ (Public Value) ซง

ประกอบดวย 3 สวน คอ

1.Service - ประสทธภาพของการบรหารตนทนทท าใหเกดการบรการทมคณภาพ

2.Outcomes - ความส าเรจสดทายทองคการตองการบรรล

3.Trust – เปนแรงสนบสนนระหวางภาครฐบาลกบประชาชน

DPU

37

ภาพท 2.7: สามเหลยมกลยทธและโมเดลมลคาเชงสาธารณะของมวร

แหลงทมา: Moore (1995) อางใน Try, D., & Radnor, Z. (2007)

จากรปภาพท 2.7 Moore (1995) อางใน Try, D., & Radnor, Z. (2007) ยงไดมการ

อธบายถง สามเหลยมกลยทธ (Strategic Triangle) ทมสวนชวยผสมผสานการสรางมลคาเชง

สาธารณะผนวกกบการท างานทคงไวซงหลกความยตธรรมและหลกการเมอง พรอมทงค านงถง

ความเหมาะสมทางการบรหารงานและการปฏบตการเปนส าคญ และทฤษฎสามเหลยมกลยทธ ยง

ไดกลาวถง วสยทศน ขององคกร พนธกจ และความถกตองชอบธรรมในการสงการจากภาครฐบาล

ชวยเปนแรงสนบสนนและท าใหระดบปฏบตการมความกระตอรอรนในการท างาน และยงใหเกด

ความรวมมอ ทงจากภาครฐบาล องคกร หนวยงาน และผมสวนไดสวนเสย เพอท างานใหบรรล

เปาประสงครวมกน (Heymann, P. 1987; Roberts, A., 1995; Moore M.H., 2000; Chapman, J.,

2003)

โดยสรปจากรปภาพ 2.7 พบวา กรอบแนวความคดนไดระบแนวความคดในระดบบรหาร 3

ทศทาง คอ 1) ระดบการเมอง ซงเปนผทสนบสนนดานเงนทนในการท าโครงการตางๆของ

ภาครฐบาล 2) ผลลพธมสวนชวยตอบสนองและเพมคณคาใหกบประชาชนในสงคม 3) การจดการ

ภายในของโครงการเอง (มวร, 2000)

ความคงไวซงหลก

ความยตธรรมและหลก

การเมอง

ความเหมาะสม

ทางการบรหารและ

การปฏบตการ

การสรางมลคาเชง

สาธารณะ

การ

บรการ

ความ

ไวใจ

ผลลพธ

การสรางมลคาเชง

สาธารณะ

รปแบบและการบรการทตองระบไว การสรางมลคาเชงสาธารณะ

DPU

38

2.5 งานวจยทเกยวของ

ในการด าเนนงานบรหารกจการประปาหมบานของประเทศไทย กรณศกษาชมชนจงหวด

นครนายก พบวามปญหาหลายประการ เชน ในฤดแลงจะขาดแคลนน าดบ ซงน าดบดงกลาวมความ

จ าเปนในการน ามาผลตเปนน าประปา เนองจากน าใตดนมจ านวนไมเพยงพอ ซงจากเหตผลดงกลาว

ท าใหสงผลกระทบตอการอปโภค/บรโภคของประชาชนในชมชน จากการด าเนนการศกษา พบวาม

งานวจยทเกยวของจากนกวจยทานอนๆ ทไดศกษาไว สรปไดดงน

สฟา บณฑกล (2540) ไดศกษาปจจยทมผลตอการบรหารจดการการประปาหมบานท

ประสบความส าเรจและไมประสบความส าเรจ ในเขตอ าเภอเมอง จงหวดล าปาง ผลการศกษาพบวา

ปจจยทน าไปสการบรหารกจการประปาหมบานทประสบความส าเรจประกอบดวย การมสภาพ

เศรษฐกจสงคมทด ประชาชนมระดบการศกษาสง การมเครอขายการเรยนร การปกครองภายใน

ชมชนทเปนประชาธปไตย ผน าชมชนมประสบการณและซอสตย มทรพยากรบคคลทมความร

เกยวกบเทคโนโลยทใชในระบบประปา ผใชน ามสวนรวมในการคดเลอกและตรวจสอบการท างาน

ของคณะกรรมการ และการประปามระดบความเปนสถาบนสง สวนปจจยทน าไปสการบรหารทไม

ประสบความส าเรจ ไดแก ปญหาความยากจน การขาดการศกษา มการปกครองแบบอปถมภ ผน า

ชมชนไมมความรและขาดเครอขายการเรยนรในการพฒนา ขาดแคลนทรพยากรบคคลทมความร

ภายในชมชน ผใชน าไมมสวนรวมในการรบขาวสารและการจดการประปาหมบาน และมการใช

กฎระเบยบในการบรหารจดการนอย

เชษฐพนธ กาฬแกว (2542) ไดศกษาปจจยทมผลตอประสทธภาพของระบบประปาหมบาน

แบบผวดน กรมอนามย ในเขตภาคกลาง จ านวน 21 แหง พบวา ปจจยทมความสมพนธตอผลก าไร

ของการด าเนนงาน คอ รปแบบการบรหารจดการตามรปแบบของกรมอนามย ผดแลระบบประปา

หมบานไดรบการอบรมมากอน และความเอาใจใสในการปฏบตงานของผดแลระบบประปา

หมบาน ส าหรบปญหาเกยวกบการเตมคลอรน พบวา มระบบประปารอยละ 14.29 ทไมเตมคลอรน

เนองจาก คณะกรรมการบรหารและผใชน าไมเหนความส าคญ เครองจายคลอรนช ารด ผใชน าไม

นยมกลนคลอรนในน าประปา นอกจากนในน าประปาทมการเตมคลอรน เมอท าการตรวจวด

คลอรนคงเหลอทปลายทอผใชน า พบวา ไมมคลอรนอสระตกคางเลย ซงไมเปนไปตามมาตรฐาน

DPU

39

ขององคการอนามยโลกป 2527 ส าหรบการศกษาปจจยทเกยวของกบการไดรบการอบรมและการ

ปฏบตของผดแลระบบ พบวาระบบประปารอยละ 14.29 ทผดแลระบบประปาไมผานการอบรมมา

กอน และรอยละ 57.14 ทผดแลระบบขาดการเอาใจใสในการปฏบตงาน ท าใหผดแลมความรใน

การปฏบตงานไมเพยงพอ เชน ใชสารเคมในการบ าบดขนตนไมถกตอง ลางทรายกรองไมถกตอง

ไมมความรเรองการเตมคลอรน ไมตรวจสอบความฝดของทรายกรอง และไมมการบ ารงรกษา

ระบบตามระยะเวลาทก าหนด เปนตน

ธงชย อามาตยบณฑต (2543) ศกษาการพฒนารปแบบการบรหารประปาหมบาน

กรณศกษาบานทาสองคอน ต าบลทาสองคอน อ าเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม ผลการศกษาพบวา

คณะกรรมการบรหารประปาหมบานไมมความรและทกษะการจดการ จงไดมการอบรมเพมความร

ดานการบรหารประปาหมบานแกกรรมการประปาหมบาน ในดานการจดรปองคการ การจดแบง

หนาทตามแผนกงาน การสงการตามสายงาน การรายงานผลการปฏบตงาน การบรหารกองทน การ

เสนอใชกฎระเบยบทมลายลกษณอกษร ท าใหคณะกรรมการประปาหมบานมความรความเขาใจใน

ดานการบรหารกจการประปาหมบานมากขนกวาเดม และกจการของประปาหมบานเปลยนแปลง

ไปในทางทดขน จนสามารถจดองคการ มการแบงหนาทตามโครงสรางคณะกรรมการประปา

หมบาน การสงการตามหนาท การจดตงกองทน การบรหารงบประมาณ การประชาสมพนธผลการ

ด าเนนงาน มการปรบปรงน าใหไดมาตรฐาน ซงท าใหกลมผใชน ามความพงพอใจมากยงขนตอการ

ด าเนนงานของคณะกรรมการประปาหมบาน

เกษม ประสาทเขตการ (2544) ไดศกษาโดยการประเมนระบบการบรหารของประปา

หมบานแบบผวดน ทสนบสนนการกอสราง โดยกรมอนามย กระทรวงสาธารณสข จงหวด

อทยธาน จ านวน 30 แหง พบวา ในแงของก าลงคน และแงของงบประมาณ มความพรอม สวนดาน

โครงสราง พบปญหาเรองเครองจายคลอรน รอยละ 50 ไมมระบบไฟฟาอตโนมตรอยละ 30 สวน

ในดานการบรหารจดการ พบวา มากกวารอยละ 50 ขาดการก าหนดกฏระเบยบทชดเจน สวนในแง

ดานคณภาพน า พบวาไมผานเกณฑมาตรฐานดานกายภาพ รอยละ 26.7 ดานเคมทวไป รอยละ 20

ดานโลหะหนกและสารพษ รอยละ 30 และดานเชอแบคทเรย รอยละ 66.7 ส าหรบการประเมนใน

ดานผลก าไร พบวาระบบประปาหมบาน รอยละ 23.3 ประสบปญหาขาดทน สวนการประเมน

DPU

40

ปจจยจากภาพภายนอก พบวา มองคการบรหารสวนต าบล ทมความพยายามเขามาบรหารจดการ

ระบบประปาหมบานทสามารถสรางผลประกอบก าไร ถงรอยละ 46.7

ชญานศ ชวยลย (2545) ศกษาความลมเหลวในการจดการระบบประปาหมบานของจงหวด

เชยงรายผลการศกษาพบวา กลมผใชน ามลกษณะปญหาคลายคลงกนแทบทกบาน คอ การประปา

ผลตน าไมเพยงพอกบความตองการของสมาชกผใชน า ทอยตนน าจะไดน ามากกวาปลายน า เพราะ

เพมจ านวนสมาชกมากเกนไป การจดการทไมเปนระบบท าใหตนทนในการผลตน าสง ระบบช ารด

บอย น าประปาไหลชา จายน าไมทวถง ไมมการประชมหรอชแจงความกาวหนา ปญหาอปสรรค

การด าเนนงานใหแกสมาชกทราบเปนระยะ และประปาบางหมบานมการเปด – ปด เปนเวลา (ชวง

หนาแลง) แตกประสบปญหาปรมาณน าทใชผลตไมเพยงพอ สาหรบปญหาอนๆ พบวา กองทน

พฒนาประปาหมบานสวนใหญ ไมมการเกบเงนเพอระดมทนเขากองทนประปา ไวใชจายฉกเฉน

เมอระบบประปาชารดเสยหาย การจดท าบญชรายรบ – รายจาย บนทกไวเปนยอดรวมแตละเดอน

ไมไดชแจงรายละเอยด ไมมสรปรายรบ – รายจายประจ าป ซงถอวาเปนการบรหารจดการดาน

การเงนและงบประมาณทไมชดเจน

นฤมล ประภาสสมทร และ วรางคณา สงสทธสวสด (2549) ไดศกษาภาพการดแลระบบ

ผลตน าประปาของผดแลระบบประปาหมบานแบบผวดน จงหวดขอนแกน ซงอยในสวนงานของ

กรมอนามย จ านวน 11 แหง และระบบประปาขนาดเลกของการประปาสวนภมภาค จ านวน 6 แหง

โดยมการเกบขอมลในชวงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2548 ถงเดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2549 เปนการเกบโดย

ใชแบบสมภาษณ แบบส ารวจ และการเกบตวอยางน าประปาหมบาน มาวเคราะหคณภาพน าดาน

กายภาพ เคม และจลชววทยา ผลการวจยพบวา ผดแลระบบประปาหมบานแบบผวดนของกรม

อนามย มการปฏบตงานตามรอบการบ ารงรกษาในระดบทต า รอยละ 90.91 สวนลกจางของการ

ประปาสวนภมภาค มการปฏบตงานในระดบสง และปานกลาง เทากนรอยละ 50 สวนการส ารวจ

สภาพระบบประปาหมบานแบบผวดนของกรมอนามยมสภาพในระดบปานกลาง รอยละ 59.11

ระบบประปาขนาดเลกของการประปาสวนภมภาค มสภาพดรอยละ 83.33 คณภาพน าประปา

หมบานแบบผวดนของกรมอนามย รอยละ 90.91 ไมผานเกณฑมาตรฐานน าบรโภค แตในสวนของ

การประปาสวนภมภาค ผลการศกษาพบวา ผานเกณฑมาตรฐานทงหมด

DPU

41

2.6 กรอบแนวคดในการศกษา

การศกษาเอกสารงานวจย ต ารา บทความ

ทางวชาการวารสาร สงพมพ รายงานการ

ประชมสมมนา และสออเลกทรอนกส ทง

ไทย และตางประเทศ

การสมภาษณเชงลก

( In-depth interview ) โดย Key

Informants

1.การออกแบบระบบประปาหมบาน

- เชงคณภาพ ( การกอสรางระบบประปา แหลงน า

และการบ ารงรกษาคณภาพน า )

2. การบรหารทรพยากร ดานบคลากร

ดานงบประมาณ ดานวสด อปกรณ และดานการ

จดการ

3. การสนบสนนจากหนวยงานตางๆทเกยวของ

4. ปญหาและอปสรรคตางๆทผานมา

1. กระบวนการการบรหาร

จดการระบบประปา

2. การด าเนนการบรหารจดการ

ระบบประปา

3. ปญหา อปสรรค และ

ผลลพธทเหมาะสมกบพนท/

ทองถน

4. รปแบบการพฒนาการ

บรหารระบบประปาทดและ

มประสทธภาพ

ส านกทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

จงหวดนครนายก

องคกรปกครองสวนทองถน:

อบจ. อบต. เทศบาล จงหวด

นครนายก

คณะกรรมการ

ประปาหมบาน

(กลมผบรโภคน า

ใช)

DPU

บทท 3

ระเบยบวธวจย

การศกษาเรอง การบรหารจดการระบบประปาหมบานของประเทศไทย มระเบยบวธวจย

ดงน

3.1 ประชากรและกลมตวอยาง

เนองจากงานวจยฉบบนเปนงานวจยเชงคณภาพ จงไมมประชากรและกลมตวอยาง แตม

ผใหขอมลส าคญ ( Key Informants) ดงตอไปน

1) นายกองคกร/รองนายก หรอผทเกยวของ ส านกทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

จงหวดนครนายก

2) นายกองคกร/รองนายก หรอผทเกยวของ องคกรปกครองสวนทองถน อาทเชน อบจ.

อบต. เทศบาล

3) กลมผบรโภคน าใชในชมชน ซงเปนตวแทนกลมหรอตวแทนชมชนในพนทศกษา

ไดแก ผน าชมชน หรอประธานกลมองคกรชมชน หรอคณะกรรมการประปาหมบาน

3.2 วธการเกบรวบรวมขอมล

ใชการศกษารวบรวมขอมลใน 2 วธการ เพอใหไดผลการศกษาทนาเชอถอ (Creditability)

โดยมแนวทางการศกษาดงน

1) การศกษารวบรวมขอมลจากเอกสาร ( Documentary Research) งานวจย ต ารา

บทความทางวชาการวารสาร สงพมพ รายงานการประชมสมมนา และสอ

อเลกทรอนกส ทงไทย และตางประเทศ

2) การรวบรวมขอมลจากการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) โดยแนวทางการ

สมภาษณเพอใหไดขอมล ไดแก ลกษณะพนฐานโดยทวไปของกระบวนการการ

DPU

43

3) บรหารจดการระบบประปาหมบาน การด าเนนการบรหารจดการระบบประปาหมบาน

ปญหา อปสรรค และผลลพธทเหมาะสมกบชมชนพนท/หมบาน และรปแบบการ

พฒนาการบรหารระบบประปาหมบานทดและมประสทธภาพ

3.3 แหลงขอมล

แหลงขอมลในการศกษาครงนแบงออกเปน 2 ประเภท คอ

3.3.1 แหลงขอมลปฐมภม (Primary Data) การศกษาครงนเปนการสมภาษณเชงลก (In-

depth Interview) ผใหขอมลส าคญ ( Key Informants) ไดแก นายกองคกร/รอง

นายก หรอผทเกยวของ ส านกทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงหวด

นครนายก นายกองคกร/รองนายก หรอผทเกยวของ องคกรปกครองสวนทองถน

อาทเชน อบจ. อบต. เทศบาล และคณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม

ผบรโภคน าใช)

3.3.2 แหลงขอมลทตยภม (Secondary Data) การศกษาครงนเปนการวจยเชงคณภาพ

โดยการเกบรวบรวมขอมลจากการศกษาเอกสารงานวจย ต ารา บทความทาง

วชาการวารสาร รายงานการประชมสมมนา และสออเลกทรอนกสทงในประเทศ

ไทย และตางประเทศ

3.4 ขอบเขตการวจย

ขอบเขตการวจย (Scope of Research) ของการด าเนนโครงการวจยการบรหารจดการระบบ

ประปาหมบานของประเทศไทย ในการศกษาวจยในครงน ประกอบดวยขอบเขตการวจย 2 ลกษณะ

คอ

3.4.1 ขอบเขตดานพนทด าเนนการวจย

ขอบเขตดานพนทด าเนนการวจย ประกอบดวย ชมชนองคการบรหารสวนต าบลในพนท

จงหวดนครนายก ซงเปนพนททมการใชน าทงในดานการอปโภคและบรโภคของชมชน โดยผวจย

DPU

44

ไดท าการเกบขอมลจากประชาชนในชมชนทงหมด 2 ชมชน คอ หมบานบางคะยอ ต าบลทรายมล

และหมบานโพธงาม ต าบลสารกา

3.4.2 ขอบเขตดานเนอหาการวจย

เนอหาการวจยของโครงการ ประกอบดวยการศกษา รวบรวม และสบคนองคความรใน

ดานตางๆ ดงน

(1) การศกษาดานบรบทของชมชน

(2) การศกษาดานการบรหารจดการระบบประปาหมบานของชมชน

(3) การศกษาสถานการณ สภาพปญหาและความตองการของชมชนเกยวกบการใชน าใน

การอปโภคและบรโภค

3.5 วธการวจย

3.5.1 วธการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Method)

การวจยเชงคณภาพ เปนการส ารวจและศกษาปรากฏการณทางสงคมหรอชมชน ทเกยวกบ

การบรหารจดการระบบประปาหมบานของประเทศไทย เปนการวจยทท าการศกษาโดยการ

สมภาษณเชงลกกบผทมสวนเกยวของ (In-depth Interview with Key Informants) และจาก

การศกษาแหลงขอมลทตยภม เพอน าผลการศกษามาวเคราะหขอมลเชงคณภาพ โดยมหลกการของ

การวจยเชงคณภาพ ดงน

(1) ใหความส าคญกบการสมภาษณเชงลกกบกลมเปาหมายทเฉพาะเจาะจงดานการบรหาร

จดการระบบประปาหมบานของประเทศไทย

(2) ใหความส าคญกบการสงเกตการณ และเกบขอมลกบกลมเปาหมายทเปนกลมผบรโภค

น าใช

(3) มงเนนกระบวนการบรหาร ผลลพธของการบรหารจดการระบบประปาหมบานของ

ประเทศไทย

DPU

45

(4) มงเนนการน าผลลพธทไดรบจากการท าวจยมาน าเสนอแนวทางการพฒนานโยบาย

ระบบประปาหมบานของประเทศไทย

(5) นกวจยตองเขาถงชมชนเพอเรยนรระบบการอปโภคน าใช

(6) วเคราะหและสงเคราะหเนอหา (Content Analysis) ของผลการส ารวจทไดและ

อภปรายผลการวจยแบบแยกแยะประเดนยอยกอนสรปเปนประเดนภาพรวม

(Inductive Method)

จากขอมลดงกลาวขางตน จะเหนไดวาการส ารวจวจยเชงคณภาพ ถอเปนกระบวนการหลก

ในการศกษาวจย ซงนกวจยจ าเปนตองศกษากระบวนการบรหารจดการระบบประปาหมบานใน

ชมชน โดยจ าแนกเปนกระบวนการและขนตอนการท าวจยไดดงน

1) วธการเกบรวบรวมขอมล

(1) การตรวจเยยมพนทเบองตน (Community Meeting)

เปนกระบวนการขนตอนเรมตนของการด าเนนการวจย เปนการบรณาการนกวจย

เพอเขาถงพนทการศกษา (จงหวดนครนายก) โดยการใหนกวจยไดทราบถงสภาพแวดลอมและวถ

ของชมชนในการอปโภคการใชน า เพอทจะไดวางแผนกรศกษาวจยใหสอดคลองกบวตถประสงค

และเปาหมายของการวจยตอไป โดยทวไปการตรวจเยยมพนทเบองตน เปรยบเสมอนกบการ

เรยนรพนทเปาหมาย อนประกอบดวยประเดนการตรวจเยยมในตานตางๆ คอ

(1.1) การส ารวจ /ศกษาสภาพแวดลอมทางกายภาพของพนทศกษาเปน

การศกษาเรยนรขอมลทงกายภาพ และรวมถงทงทางชวภาพ พรอมทง

ลกษณะของพ น ท ในการ เขา ถ งของระบบประปาหมบาน และ

ความสามารถขององคการบรหารสวนต าบล (อบต.) ในการมสวนรวมกบ

คณะกรรมการประปาหมบานในชมชน เพอการบรหารจดการระบบ

ประปาหมบานตามลกษณะของสภาพแวดลอมทางกายภาพ

(1.2) การส ารวจ/ศกษาสภาพแวดลอมทางสงคม ของพนทศกษาเปนการศกษา

เรยนรขอมลทางสงคมของชมชนในดานตางๆ เชนวฒนธรรม ภมปญญา

DPU

46

ทองถนทเกยวกบสภาพปญหาและความตองการในเรองทเกยวกบระบบ

การอปโภคบรโภค และการใชน า

(1.3) การตรวจสอบกจกรรมการใชน าของประชาชนในชมชน เปนการ

ตรวจสอบโดย ผานการส ารวจรปแบบของชมชนในการใชน าทงทางดาน

การอปโภคและการบรโภค รปแบบของการตรวจสอบกจกรรม อาจใช

เทคนคทเหมาะสมกบบรบทของชมชน เชน การศกษาระเบยบ กตกา

หรอแบบแผนในการใชน าในการอปโภคและการบรโภค

(2) การสมภาษณเดยวแบบเจาะลก (In-depth Interview)

รปแบบการสมภาษณเดยวแบบเจาะลก เปนการส ารวจ และรวบรวมขอมลเชงลกท

มงเนนใหกลมเปาหมายทจะเปนผถกสมภาษณ หรอผใหขอมลไดสะทอนขอมลทเปนระดบบคคล

และ/หรอ สะทอนขอมลผานการเปนตวแทนกลมหรอตวแทนชมชนในพนทศกษา โดยวธการ

ปฏบตในการสมภาษณเดยวแบบเจาะลก ดงน

(2.1) การก าหนดใหผใหขอมลหลก ( Key Informants) ในการใหขอมลในการวจย

ไดแก นายกองคกร/รองนายกองคกร หรอผทเกยวของ ส านกทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

จงหวดนครนายก นายกองคกร/รองนายก หรอผทเกยวของ องคกรปกครองสวนทองถน อาทเชน

อบจ. อบต. เทศบาล ประชาชนกลมผบรโภคน าใชในชมชน เปนตน

(2.2) การสมภาษณเปนการพดคยแบบไมเปนทางการ และไมมโครงสรางของแบบ

สมภาษณทก าหนดไวตายตว (Non-structure Interview) ซงในการสมภาษณมการแบงแบบ

สมภาษณออกเปน 2 ชด ดงน

ชดท 1 เปนการสมภาษณระดบหนวยงานทเปนภาครฐบาล คอ อธบด/รอง

อธบด นายกองคกร/รองนายกองคกร หรอผทมสวนเกยวของ ในประเดนค าถาม ดงน

-สถานภาพของผถกสมภาษณ

-บทบาทการบรหารจดการระบบประปาหมบานของประเทศไทยใน

ปจจบน

-การด าเนนการบรหารจดการระบบประปาของประเทศไทยในปจจบน

DPU

47

-ปญหา อปสรรค ของกระบวนการ/การด าเนน การบรหารจดการระบบ

ประปาของประเทศไทยในปจจบน

-ผลลพธของกระบวนการ-การการบรหารจดการระบบประปาของ

ประเทศไทยในปจจบน

-รปแบบทเหมาะสมในการพฒนาการบรหารระบบประปาหมบานทด

และมประสทธภาพควรเปนอยางไร

การพจารณาปรบปรงแกไขระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยการบรหารกจการและบ ารงรกษา

ระบบประปาหมบาน พ.ศ. 2548 ลงวนท 12 ตลาคม 2548

ชดท 2 เปนการสมภาษณคณะกรรมการประปาหมบาน ซงเปนตวแทน

ผบรโภคน าใช ในประเดนค าถาม ดงน

-สถานภาพของผถกสมภาษณ

-ระบบประปาหมบานทใชอยในปจจบน

-การบรหารกจการระบบประปาหมบานในปจจบน

-การด าเนนการกจการประปาหมบานทด าเนนการผานมามปญหา และ

อปสรรคอยางไร

-ราคาน า ณ.ปจจบน มความคมคาและเหมาะสมกบคณภาพน าททานได

อปโภค/บรโภค หรอไม อยางไร

-การลดตนทนการผลตน า เพอความคมคาของผอปโภค/บรโภค

-ขอเสนอแนะตอการบรหารประปาหมบานเพอกอใหเกดความย งยน ม

ประสทธภาพและกอใหเกดผลก าไร

(2.3) ตรวจสอบความสมบรณของขอมล พรอมทงวเคราะหเนอหาในประเดน

ตางๆ ตามโครงสรางของแบบสมภาษณ

2. การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลในการศกษาวจยเชงคณภาพครงน มการเกบรวบรวมขอมล

เพอใหไดผลการศกษาเปนทนาเชอถอ (Creditability) โดยเปนการศกษารวบรวมขอมลจากเอกสาร

DPU

48

(Documentary Research) การรวบรวมขอมลจากการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) และ

การสงเกตการณแบบไมเปนทางการ (Informal Observation)

3. การประยกตใชเทคนคสโนวบอล (Snowball Technique) ในการคดเลอกชมชนท

จะเขาส ารวจ สงเกตการณ และสมภาษณผบรโภคน าประปา/น าใช ของจงหวดนครนายก

โดยทวไปแลวการศกษาในพนทชมชน มเทคนควธทใชในการศกษา/ส ารวจชมชน

ทมความหลากหลาย ทงนขนอยกบวตถประสงคและเปาหมายทตองการใหบรรผลจากการศกษา

เปนส าคญ โดยทแตละเทคนควธ มจดเดนและกมขอจ ากดทแตกตางกน ส าหรบการท าวจยเรองการ

บรหารจดการระบบประปาหมบานของประเทศไทย เปนการวจยทมงศกษากระบวนการ ผลลพธ

ของการบรหารจดการระบบประปาหมบานของประเทศไทยในชวงเวลาตางๆทผานมา รวมทงมงท

จะน าผลทไดรบจากการท าวจยมาน าเสนอเปนแนวทางการพฒนานโยบายระบบประปาหมบานของ

ประเทศไทยใหดและเกดประสทธภาพ ซงหากมการเลอกใชเทคนควธทเหมาะสม ยอมเปนเครอง

ยนยนถงประสทธภาพและประสทธผลของการด าเนนงานดานการศกษาวจยของโครงการ ทงน

เทคนคททางผวจ ยน ามาใช ไดแก เทคนคการคดเลอกกลมเปาหมายจากการสอบถามผร/ผม

ประสบการณ หรอผทเกยวของกบประเดนของเรองทตองการศกษาวจยโดยเนนการศกษาเชงลกใน

ลกษณะความสมพนธแบบเชอมโยงกน เปนกระบวนการทเขาถงกลมเปาหมาย โดยใชการสอบถาม

บคคลทเกยวของในประเดนนนๆ เพอท าใหไดมาซงกลมเปาหมายทใชเปนตวแทนในการศกษาวจย

ครงน อกนยหนงวธนนยมเรยกกนวา “Snowball Technique”

เทคนคสโนวบอล (Snowball Technique)

เทคนคสโนวบอล เปนเทคนคทมการส ารวจและการเขาถงกลมเปาหมาย และมลกษณะ

พเศษในดานการลดขนตอนการส ารวจและการเขาถงขอมล โดยเทคนคสโนวบอลไมจ าเปนตองใช

การสมตวอยางจากจ านวนประชากรทงหมด แตใชการคดกรอง (Filtation) กลมตวอยางทตองการ

ใหมความเฉพาะเจาะจงมากขน ซงมกระบวนการหา “ความสมพนธเชงกระทบ” โดยทผวจยตองม

การสบคนขอมลจากบคคล/ชมชนทสอดคลองกบวตถประสงคของการวจย ซงชวยใหผวจ ย

สามารถเขาถงกลมเปาหมายทตองการไดโดยตรง สะดวก รวดเรวในการด าเนนการวจย และ

DPU

49

ยงกวานนปจจยแทรกซอนทอาจมผลตอตวามถกตองแมนย าของการส ารวจขอมลกจะถกควบคมได

โดยเทคนคสโนวบอลน

เทคนคสโนวบอลมลกษณะเดน ดงน

ตารางท 3.1 ลกษณะเดนของเทคนคสโนวบอล (Snowball Technique)

ประเดนหลก ลกษณะเดนของเทคนค/กระบวนการในการศกษา 1.กรอบความคดในการวจยและก าหนดกลมเปาหมายหลก

1. เนนการคดกรองกลมเปาหมายทเฉพาะเจาะจง 2. ใหความส าคญกบขอมลระดบบคคล หรอกลมชมชน/องคกรชมชน 3. เปนการเลอกใชเทคนคทสะทอนความสมพนธเชงกระทบ

2. เครองมอทใชในการวจย 1. เนนเครองมอการวจยทหลากหลาย 2. มกลไกการตรวจสอบความเทยงตรงของเครองมอ โดยค านงถงความสามารถของเครองมอวจยทจะตอบสนองตอการไดมาซงผลการวจยทถกตอง แมนย า และเชอถอได

3. กระบวนการเขาถงกลมเปาหมาย 1. ใหความส าคญกบการเขาถงกลมเปาหมายทแทจรง 2. ผวจยตองส ารวจและตรวจสอบขอมลทไดรบดวยวธการหลากหลายขนตอน เชน การคดกรองผใหขอมล (Key Informants) ทมความนาเชอถอ การตรวจสอบความสมพนธของผใหขอมลกบประเดนทผวจยสนใจตองการศกษา เปนตน

4. การวจยขอมลจากการวจย 1. เนนการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ (Qualitative Method) 2. ใหความส าคญกบการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) โดยการจดกลมประเดนการวเคราะหใหเปนหมวดหม และมการจ าแนกขอมลอยางเปนระบบ เพอแสดงใหเหนถงความสมพนธของขอมลตางๆ

5. ปจจยสนบสนนการวจย 1. เปนเทคนคทรนระยะเวลาในการวจยไดมาก 2. สามารถเขาถงกลมเปาหมายไดอยางรวดเรวและถกตอง

DPU

50

สรปไดวา เทคนคสโนวบอล เปนเครองมอทมความเหมาะสมส าหรบการศกษาและ

คดเลอกชมชนเปาหมายทตองการศกษาวจยในเชงคณภาพ (Qualitative Method) และประกอบกบม

ความโดดเดนในเชงระบบการบรหารจดการอยางเดนชด

การคดเลอกชมชนเปาหมายในการวจย

ส าหรบการคดเลอกชมชนเปาหมายในการวจย ก าหนดใหมการคดกรองกลมเปาหมายโดย

เนนชมชนทมความสมพนธกบการใชระบบประปาทเปนแหลงน าผวดน จ านวน 1 ชมชน และ

ระบบประปาทใชแหลงน าใตดน จ านวน 1 ชมชน ในทองทจงหวดนครนายก โดยผลการก าหนด

ชมชนเปาหมายทงสองชมชน ไดมาจากการใชเทคนคสโนวบอลเพอคดกรองชมชนศกษาโดยมผล

การคดเลอกชมชนเปาหมาย ดงน

ตารางท 3.2 กระบวนการในการคดเลอกชมชนเปาหมายของงานวจยโดยใชเทคนคสโนวบอล

ประเดนการพจารณา ชมชนต าบลทรายมล (แหลงน าผวดน)

ชมชนต าบลสารกา (แหลงน าใตดน/บาดาล)

1.ความโดดเดนของระบบการบรหารจดการ

มการบรหารจดการโดยรปแบบคณะกรรมการประปาหมบานไดอยางมประสทธภาพ

มการบรหารจดการโดยรปแบบคณะกรรมการประปาหมบานไดอยางมประสทธภาพ

2.การมสวนรวมขององคกรชมชน/หนวยงานทเกยวของในการบรหารจดการและด าเนนการดานทรพยากรน า

มการรวมกลมเปนกลมประปาผใชแหลงน าผวดนและมการบรหารจดการกลมทเดนชดในเรองของผน า สมาชกและ

สมาชกในกลมมการรวมตวกนในการใชน าประปาจากแหลงน าใตดน (บาดาล)

3.ดานปรมาณและคณภาพน า มแหลงน าดบเพยงพอเกอบตลอดทงป ยกเวนชวงฤดแลง (เดอนมกราคม-เมษายน ของทกป) ทเกดภาวะดนเปรยว

มแหลงน าดบเพยงพอเกอบตลอดทงป ยกเวนชวงฤดแลง (เดอนมกราคม-เมษายน ของบางป) ทอาจเกดภาวะภยแลง

4.ผลทเกดขนจากการปฏบตจรง

ประชาชนในพนทมความพงพอใจในระดบมากในดานบรหารจดการระบบประปา

ประชาชนในพนทมความพงพอใจในระดบมากในดานการบรหารจดการระบบประปา

DPU

51

ตารางท 3.2 (ตอ)

ประเดนการพจารณา ชมชนต าบลทรายมล (แหลงน าผวดน)

ชมชนต าบลสารกา (แหลงน าใตดน/บาดาล)

หมบานทมความพอเพยงของการสงน าตลอด 24 ชวโมง

หมบานทมความพอเพยงของการสงน าตลอด 24 ชวโมง

3.6 วธการวเคราะหขอมล

การวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพ ซงวธการทน าไปใชในการสมภาษณบคคลทให

ขอมลหลก (Key Informant Interview) เปนวธการทใชกนมากทสดวธหนง เนองจากระบตวผให

ขอมลไดชดเจน และมการซกถามค าถามตางๆ ไดอยางครอบคลม ตลอดจนผวจยไดรบความ

รวมมอโดยไดรบขอแนะน าในการไปพบผใหขอมลอกดวย ท งนไดรบความรวมมอจากเจา

พนกงานธรการ ส.4 สวนทรพยากรน า ส านกทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงหวดนครนายก

ในการคดเลอกซงไดชมชนตวอยางทเหมาะสมในการด าเนนงานบรหารจดการดานระบบประปา

หมบาน ทงระบบประปาแหลงน าผวดน และระบบประปาแหลงน าใตดน เมอคดเลอกไดหมบานท

เหมาะสมแลว จงไดเขาไปในหมบานเพอท าการสมภาษณบคคลทเปนผดแลระบบประปาหมบาน

ทงดานกระบวนการและการด าเนนการบรหารจดการ โดยวธการสมภาษณเชงลก (Tool for In-

depth Interview) โดยผสมภาษณจะซกถามผใหขอมลเพอใหไดขอมลมากทสดเทาทจะท าได

บรรยากาศในการสมภาษณจะไมเปนทางการ โดยผสมภาษณจะท าการจดบนทกและอดเสยง

เพอทจะน าเรยบเรยงและถอดเทปเสยงในภายหลง ท าใหการซกถามครอบคลมท งความ

เฉพาะเจาะจงและตรงประเดนมากทสด

DPU

บทท 4

ผลการวจย

ผลการศกษาการบรหารจดการระบบประปาหมบานของประเทศไทย: กรณศกษาชมชน

จงหวดนครนายก แบงออกเปน 2 สวน ประกอบดวย 1) การบรหารจดการระบบประปาหมบาน ผล

การศกษาจากหนวยงานบรหารจากภาครฐบาล 2) การบรหารจดการระบบประปาหมบาน ผลการศกษา

จากคณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลมผบรโภคน าใช) โดยมรายละเอยด ดงน

4.1 การบรหารจดการระบบประปาหมบาน: หนวยงานบรหารจากภาครฐบาล

การบรหารจดการระบบประปาหมบาน: กรณศกษาชมชน จงหวดนครนายก ทางผวจยไดท า

การเกบขอมลโดยการสมภาษณเชงลกกบทานผเกยวของกบการบรหารจดการระบบประปาหมบาน

จ านวนทงหมด 4 ทาน ประกอบดวย 1) เจาหนาทผเกยวของกบการดแลระบบการบรหารจดการประปา

หมบาน ส านกทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงหวดนครนายก 2) นายกและปลดองคการบรหาร

สวนต าบลทรายมล 3) ปลดองคการบรหารสวนต าบลสารกา สรปผลการศกษาแยกตามประเดนค าถาม

ดงน

ขอท 1 บทบาทการบรหารจดการระบบประปาหมบานของจงหวดนครนายกในปจจบน

1.1 ดานงานการออกแบบโครงการ DPU

53

ส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

เปนรปแบบตามมาตรฐานของกรมทรพยากรน า ซงปรบปรงมาจากอนามย ส านกงานเรงรดพฒนาชนบท (รพช.) และกรมโยธาธการและผงเมองโดยมวศวกรจากกรมโยธาธการและผงเมอง เปนผดแล ออกแบบเกยวกบระบบประปา ประปาผวดน และประปาบาดาล ตงแตป พ.ศ.2527 โดยแบบมาตรฐานดงกลาวไดถกรวบรวมเปนเอกสารและใชประกอบการประกวดราคาในการออกแบบกอสรางของโครงการ

องคการบรหารสวนต าบลทรายมล

เปนรปแบบตามมาตรฐานของกรมทรพยากรน า แตองคการบรหารสวนต าบลทรายมลเปนผเสนอโครงการไปยงกรมทรพยากรน าเอง ทผานมาการกอสรางระบบประปาหมบานไดรบงบประมาณจากจงหวดนครนายก แหงละ 2,900,000 บาท แตทคาดการณไวไมสอดคลองกบกระแสการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ ท าใหงบประมาณดงกลาวสามารถกอสรางไดเพยงตวถง โรงกรอง โรงสบน า แตไมสามารถซอและฝงทอขนาดเมนได แตดวยนายกองคการบรหารสวนต าบลทรายมลคนเดมไดกอสรางทอเมนไวบางสวนแลวประกอบกบนายกองคการบรหารสวนต าบลทรายมลคนปจจบนไดด า เนนการโครงการประปาหมบานตอจนแลวเสรจไป 2 หมบาน คอ หม 1 และ หม 8

องคการบรหารสวนต าบลสารกา

เปนรปแบบตามมาตรฐานของกรมทรพยากรน า โดยองคการบรหารสวนต าบลเองยงไมไดท าเรองระบบประปามเพยงแตรบถายโอนมาจากกรมทรพยากรน า กรมอนามย และกรมเรงรดพฒนาชนบท (เดมเปนส านกงานเรงรดพฒนาชนบท) ตามระเบยบของกระทรวงมหาดไทย ป พ.ศ.2548 ทก าหนดใหถายโอนกจการประปาใหกบทองถน และถอเปนทรพยสนขององคการบรหารสวนต าบล ถายโอนตอไปยงหมบาน หลงจากนนจะมการคดเลอกประชาชนในพนท เพอแตงตงเปนคณะกรรมการผใชน าของแตละหมบานซงสวนใหญผใหญบานจะเปนประธานคณะกรรมการประปาหมบาน (คณะกรรมการจะมวาระการด ารงต าแหนง 2 ป และไมสามารถด ารงต าแหนงมากกวา 2 วาระ) ดงนน ทางองคการบรหารสวนต าบลจงม

DPU

54

บทบาทเปนเสมอนพเลยงใหกบชมชน สรป รปแบบตามมาตรฐานของกรมทรพยากรน าซงปรบปรงมาจากกรมอนามย

ส านกงานเรงรดพฒนาชนบท (รพช.)

1.2 ดานงานเสรมสรางความเขาใจ

ส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

การส ารวจพนทเพอด าเนนการบรหารจดการระบบประปาหมบาน เรมจากการศกษาแหลงน า กลาวคอ ตองศกษาสภาพของแหลงน าวาเหมาะส าหรบการกอสรางระบบประปาผวดนหรอประปาบาดาลหรอไม ตวอยางเชน พนทต าบลทรายมล ไมสามารถท าเปนระบบประปาบาดาลได เนองจากมปญหาดนเปรยวนน จงตองพฒนาเปนระบบประปาผวดนแทน โดยเรมตนจากการขดสระน าขนาดใหญเพอใชเปนแหลงพกน า ทใชในกระบวนการผลต มการเตมคลอรน สารสม เกลอ ปนขาว และท าโรงตกตะกอนเชนเดยวกบกระบวนการประปาในชมชนเมอง

องคการบรหารสวนต าบลทรายมล

ใชรปแบบการอบรมโดยเชญวทยากรจากกรมทรพยากรน ามาใหความร โดยทางองคการบรหารสวนต าบล จะเปนผสนบสนนดานงบประมาณ การอบรมจะมเนอหาสาระครอบคลมเกยวกบการบรหารจดการระบบประปาหมบาน อาทเชน การท าบญชการบ ารงรกษาระบบประปา การแกไขปญหาขอขดของทจะเกดในระบบประปา การตรวจวดคณภาพน า หนาทของคณะกรรมการประปาหมบาน หนาทชางซอมบ ารง และหนาทของเจาหนาทผลตน าประปา เปนตน

องคการบรหารสวนต าบลสารกา

ใชรปแบบการจดอบรม โดยมเจาหนาทจากกรมทรพยากรน า รวมกบเจาหนาทจากส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของจงหวดนครนายก มารวมใหความร และเสรมสรางความเขาใจเกยวกบการบรหารจดการระบบประปาหมบาน อาทเชน การดแลแกไขปญหาเฉพาะหนาเมอ

DPU

55

เกดการช ารดเสยหายของทอประปา เปนตน สรป -การเสรมสรางความเขาใจใชการจดการอบรม มวทยากรจากกรม

ทรพยากรน า และเจาหนาทจากส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของจงหวดนครนายก เปนวทยากรใหความร

1.3 ดานงานฐานขอมล

ส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

มการเกบรวบรวมขอมลทงในรปเลม แผนพบและฐานขอมลออนไลน โดยขอมล รปเลมน นจะแจกจายไปยงส านกทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในภาคตางๆ โดยจะถกสงตอไปเมอมการจดอบรมใหความรเกยวกบระบบประปาหมบาน ซงในรปเลมมเนอหาทเกยวกบการดแลระบบน า การประหยดน า และทกเรองทเกยวของกบน า ทงนหากขอมลทเกยวของมการเปลยนแปลง อาทเชน เทคนค วทยาการ เทคโนโลยใหมๆ ทเกยวของกบระบบประปาหมบาน จะมการจดอบรมแกคณะท างาน คณะกรรมการประปาหมบาน และรวมถงผใชน า เปนตน

องคการบรหารสวนต าบลทรายมล

งานฐานขอมลไดจากกรมทรพยากรน าและส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม หนวย 2 (ศนยส านกงานน าบาดาล จากจงหวดสระบร) ซงเปนหนวยงานททางองคการบรหารสวนต าบลสงตวอยางน าไปตรวจคณภาพ

องคการบรหารสวนต าบลสารกา

ขอมลทใชในการบรหารจดการระบบประปาหมบานไดมาจากกรมทรพยากรน า ส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของจงหวด และจากการทมเจาหนาทของทางองคการบรหารสวนต าบลเองทไปเขารบการอบรม และน าความรมาเผยแพรตอใหกบประชาชนในพนท

สรป -งานฐานขอมลจากกรมทรพยากรน า ส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดนครนายก

DPU

56

-ขอมลจากเจาหนาทสวนผดแลระบบประปาหมบานขององคการบรหารสวนต าบลเอง

1.4 ดานงานศกษาสถานการณคณภาพน า

ส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

งานการศกษาสถานการณคณภาพน า แบงออกไดเปน 2 แหลง ดงน (1) แหลงน าผวดน จะมทมงานจากส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมลงพนทส ารวจแหลงน าโดยศกษาจากแนวทอน า บอพก ระบบกรอง เปนตน ซงในกรณบอพกน านนจะสรางไดในพนททมบรเวณกวางเทานน หากไมมพนทเพยงพอตองล าเลยงน าโดยตรง (ซงสวนใหญระบบประปาหมบานผวดนของจงหวดนครนายก จะเปนระบบจายตรง โดยไมมบอพกน า) (2) แหลงน าบาดาล จะใชขอมลภาพถายดาวเทยมจากกรมน าบาดาล เพอศกษาแหลงน า เนองจากบางพนทมสภาพภมศาสตรแตกตางกนอาจสงผลใหมแหลงน าแตกตางกนดวย เชน การส ารวจแหลงน าในพนทปาหวาย พบวาน ามรสเคมเนองจากมแรธาตจ าพวกสนม เหลก เปนตน (3) การส ารวจ ตรวจสอบคณภาพน าจะมการเกบตวอยางสงตรวจทกรมอนามยหรอกรมน าบาดาล แตยงประสบปญหา คอ การสงตวอยางน าไปตรวจจะมคาใชจายในการเกบตวอยางประมาณ 1,000-1,200 บาท/ครง

องคการบรหารสวนต าบลทรายมล

มการประสานงานและและเชอมโยงกบศนยส านกงานน าประปาบาดาลตามก าหนดการในการตรวจคณภาพน า หรอกรณไดรบขอรองเรยนจากประชาชนวาน ามส หรอกลนผดปกต ท งนไดสงตวอยางน าประปาเพอตรวจวดคณภาพโดยเปนความรวมมอระหวางจงหวดนครนายกกบจงหวดสระบร

องคการบรหารสวนต าบลสารกา

จงหวดสระบรเปนจงหวดทมความรวมมอกบทางจงหวดนครนายกและจะท าการตรวจสอบคณภาพน าใหกบทางต าบลสารกาตามชวงก าหนดเวลาหรอกรณไดรบขอรองเรยนจากประชาชนวาน ามส หรอกลนผดปกต

DPU

57

สรป -ทมงานจากส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมลงพนทส ารวจแหลงน า -ขอมลภาพถายดาวเทยมจากกรมน าบาดาล เพอศกษาแหลงน าบาดาล -จงหวดสระบร ตรวจคณภาพน าตามวาระก าหนด หรอเมอกรณไดรบขอจากรองเรยนจากประชาชนวาน ามส หรอกลนผดปกต

1.5 ดานงานสอสารสาธารณะแกประชาชน

ส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

การสอสารแกประชาชนนอกจากจะมการฝกอบรม แจกเอกสาร แผนพบ และฐานขอมลออนไลนทด าเนนการโดยภาคสวนแลว หากองคการบรหารสวนต าบล และคณะกรรมการประปาหมบาน มความตองการใหเขาไปจดอบรมให ทางส านกทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของจงหวด กจะมการจดฝกอบรมใหตามค ารองขอโดยทผานมาไดรบความสนในจากประชาชนในพนทเปนอยางมาก เนองจากประชาชนบางสวนประกอบอาชพเกษตรกรรม และเปนผจายคาน าเอง ดงนนจงตองการทราบวาเงนทเคาจายไปนนจะถกน าไปใชประโยชนอยางไรบาง พรอมกนนจะมการเสรมสรางความเขาใจรวมกน ซงแสดงใหเหนวาประชาชนในพนทตางมสวนไดสวนเสยกบการด าเนนการดงกลาว ประกอบกบสถานการณทก าลงประสบภยแลง ท าใหชาวบานใหความสนใจเปนอยางมากเพราะสงผลตอการด าเนนชวตของประชาชนในพนทเองโดยตรง

องคการบรหารสวนต าบลทรายมล

องคการบรหารสวนต าบลออกกฎระเบยบวาดวยเรองการประปา ทอางองเนอสาระมาจากระเบยบกระทรวงมหาดไทย พรอมทงมเนอหาเกยวกบการบ ารงรกษาระบบประปาหมบาน และทเกยวของอนๆ โดยเอกสารดงกลาวจะแจกจายใหกบคณะกรรมการประปาหมบาน โดยทคณะกรรมการประปาหมบาน จะมการประชมทกเดอน เนองจากจะวาระการชแจงรายรบ-รายจาย พรอมกนน จะมการแจกโบวชวรทมขอมลเกยวกบการบ ารงรกษาระบบน าประปาไปในคราวเดยวกน เปนตน

DPU

58

องคการบรหารสวนต าบลสารกา

มเจาหนาทต าแหนงผชวยเจาพนกงานกจการประปา ท าหนาทในการตรวจสอบ ตดตาม และจดท าเอกสารทเกยวของกบเรองน าประปา รวมถงการลงพนทใหความรและรายงานขอมลเกยวกบการคาใชจาย หรอชแจงปญหา (ถาม)ตอคณะกรรมการประปาหมบานใหรบทราบ

สรป -ใชการสอสารรวมกบการจดการอบรม และมการแจกเอกสาร แผนพบ หรอสอสารขอมลแบบระบบออนไลน

1.6 ดานงานยกระดบมาตรฐานคณภาพน าประปาและน าบรโภคครวเรอน

ส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

น าประปาดมได คอ งานยกระดบมาตรฐานทตองการในอนาคต

องคการบรหารสวนต าบลทรายมล

น าประปาดมได และคณภาพน าเปนไปตามมาตรฐานน าทสามารถดมได โดยทไมกอใหเกดอนตรายตอสขภาพ และประชาชนในพนทมความเชอมนและไววางใจ

องคการบรหารสวนต าบลสารกา

น าประปาดมได และคณภาพน าเปนไปตามมาตรฐานน าทสามารถดมได โดยทไมกอใหเกดอนตรายตอสขภาพ และประชาชนในพนทมความเชอมนและไววางใจ

สรป -น าประปาดมได คองานยกระดบมาตรฐานคณภาพน าประปาของจงหวดนครนายก

1.7 ดานงานสงเสรมความรระบบประปาเบองตน

ส านกงาน มการเลอกคณะกรรมการประปาหมบานขนมาเพอท าหนาทบรหารจดการ

DPU

59

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

และคณะกรรมการประปาหมบานทไดผานการอบรม มาเปนผจดอบรมใหความรแกประชาชนในหมบาน อาทเชน การบรหารจดการ การดแลรกษาระบบประปา เปนตน

องคการบรหารสวนต าบลทรายมล

มการเลอกคณะกรรมการประปาหมบานขนมาเพอท าหนาทบรหารจดการ และคณะกรรมการประปาหมบานทไดผานการอบรม มาเปนผจดอบรมใหความรแกประชาชนในหมบาน อาทเชน การบรหารจดการ การดแลรกษาระบบประปา เปนตน

องคการบรหารสวนต าบลสารกา

มการเลอกคณะกรรมการประปาหมบานขนมาเพอท าหนาทบรหารจดการ และคณะกรรมการประปาหมบานทไดผานการอบรม มาเปนผจดอบรมใหความรแกประชาชนในหมบาน อาทเชน การบรหารจดการ การดแลรกษาระบบประปา เปนตน

สรป -การสงเสรมความรเบองตนโดยคณะกรรมการประปาหมบานของแตละหมบานเอง

2. การด าเนนการบรหารจดการระบบประปาของจงหวดนครนายกในปจจบน

2.1 ดานบคลากร

ส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ดานบคลากรมความเพยงพอ เนองจากทางส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มการจดเจาหนาทดแลและประสานงานกบทางองคการบรหารสวนต าบลของแตละต าบลโดยตรงในการบรหารจดการระบบประปาหมบาน

องคการบรหารสวนต าบลทรายมล

ดานบคลากรมความเพยงพอ เนองจากทางองคการบรหารสวนต าบลมเจาหนาทประจ าต าแหนงดานระบบประปาหมบานเขาไปดแลรวมกบคณะกรรมการประปาหมบานโดยตรง และไดรบความรวมมอเปนอยางด ถงแมเจาหนาทในชดคณะกรรมการประปาหมบานจะไดรบเงนเดอน

DPU

60

2,000-3,000 บาท/คน แตกท างานกนเตมความสามารถ องคการบรหารสวนต าบลสารกา

ดานบคลากรมความเพยงพอ เนองจากทางองคการบรหารสวนต าบลมเจาหนาทประจ าต าแหนงดานระบบประปาหมบานเขาไปดแลรวมกบคณะกรรมการประปาหมบานโดยตรง และไดรบความรวมมอเปนอยางด

สรป -มบคลากรเพยงพอตอการปฏบตงาน โดยไดรบความรวมมอจากคณะกรรมการประปาหมบาน

2.2 ดานงบประมาณ

ส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ดานงบประมาณ ไดเงนสนบสนนมาจากองคการบรหารสวนจงหวด และองคการบรหารสวนต าบล โดยองคการบรหารสวนจงหวด จะมหนาทถายโอนงบประมาณเทานน หนาทหลกในการบรหารจดการระบบประปาหมบานจะเปนขององคการบรหารสวนต าบลของแตละต าบล (ในอดตงบประมาณจะมาจากหลายภาคสวน อาทเชน กรมโยธาธการ กรมอนามย และส านกงานเรงรดพฒนาชนบท เปนตน)

องคการบรหารสวนต าบลทรายมล

ไมเพยงพอ เนองจากมการจดสรรงบประมาณจากสวนกลางในวงเงนตามทไดรบการจดสรรอยางจ ากด แตถาหากหมบานเองสามารถบรหารจดการรายรบ-รายจาย จากการเกบคาน า และมผลก าไร กพอทจะมงบประมาณในการบ ารงรกษา ซอมแซมระบบประปาใหมประสทธภาพมากขน

องคการบรหารสวนต าบลสารกา

ไมเพยงพอ เนองจากมการจดสรรงบประมาณจากสวนกลางในวงเงนตามทไดรบการจดสรรอยางจ ากด แตถาหากหมบานสามารถบรหารจดการรายรบ-รายจาย จากการเกบคาน า และมผลก าไร กพอทจะมงบประมาณในการบ ารงรกษา ซอมแซมระบบประปาใหมประสทธภาพมากขน

สรป -งบประมาณจากสวนกลางไมเพยงพอ แตหมบานเองตองรวมมอกนเพอ

DPU

61

บรหารจดการรายรบ-รายจาย คาน าใหมผลก าไร จงจะมงบประมาณเพยงพอทจะบรหารจดการระบบประปาใหมประสทธภาพมากขนได

2.3 ดานเครองมอ/วสดอปกรณ

ส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ดานวสด อปกรณ และเครองมอตางๆ จะมาพรอมกบงบประมาณ เนองจากในการจดสรรงบประมาณนน จะระบถงวสด อปกรณและเครองมอตางๆ ทเกยวของมาอยางนอย 1 ชด เพอประกอบการด าเนนโครงการระบบประปาหมบาน

องคการบรหารสวนต าบลทรายมล

ไดรบการสนบสนนจากเงนงบประมาณสวนกลาง และหมบานเองมงบประมาณบางสวนในการจดซอวสด อปกรณ และเครองมอตางๆเอง (กรณจ าเปน)

องคการบรหารสวนต าบลสารกา

ไดรบการสนบสนนจากเงนงบประมาณสวนกลาง และหมบานเองมงบประมาณบางสวนในการจดซอวสด อปกรณ และเครองมอตางๆเอง (กรณจ าเปน)

สรป -เครองมอ/วสดอปกรณทเกยวกบระบบประปาพนฐานจะไดรบการสนบสนนจากเงนงบประมาณสวนกลางและหมบานเองมงบประมาณบางสวนในการจดซอเอง (กรณจ าเปน)

2.4 ดานการจดการ

ส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ดานการบรหารจดการ ส านกงานทรพยากรน าและสงแวดลอม ไมไดมสวนรบผดชอบโดยตรงเนองจากไดถายโอนไปยงองคการบรหารสวนต าบลของแตละต าบลเปนผรบผดชอบ โดยส านกงานทรพยากรธรรมชาต

DPU

62

และสงแวดลอม จะมหนาทกอสรางใหเทานน

องคการบรหารสวนต าบลทรายมล

คณะกรรมการประปาหมบาน มการบรหารจดการระบบประปาหมบาน โดยเปนไปตามกฎระเบยบของกระทรวงมหาดไทย พ.ศ. 2548 วาดวยการบรหารกจการและบ ารงรกษาระบบประปาหมบาน

องคการบรหารสวนต าบลสารกา

คณะกรรมการประปาหมบาน มการบรหารจดการระบบประปาหมบาน โดยเปนไปตามกฎระเบยบของกระทรวงมหาดไทย พ.ศ. 2548 วาดวยการบรหารกจการและบ ารงรกษาระบบประปาหมบาน

สรป -คณะกรรมการประปาหมบาน มการบรหารจดการระบบประปาหมบาน โดยเปนไปตามกฎระเบยบของกระทรวงมหาดไทย พ.ศ. 2548

2.5 ดานการฝกอบรมการผลตและจ าหนายน าประปา

ส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

มการจดอบรมใหความรเกยวกบระบบประปาหมบานเกยวกบการดแลระบบน า การประหยดน า การผลตและราคาจ าหนายน าประปา และรวมถงทกเรองทเกยวของกบน า ทงนหากขอมลทเกยวของมการเปลยนแปลง อาทเชน เทคนค วทยาการ เทคโนโลยใหมๆ ทเกยวของกบระบบประปาหมบาน จะมการจดอบรมแกคณะท างาน คณะกรรมการประปาหมบาน และรวมถงผใชน า เปนระยะๆ ขนอยกบหวขอและแนวโนมของระบบประปาหมบานทมการเปลยนแปลงไป

องคการบรหารสวนต าบลทรายมล

มการสอดแทรกวธการผลตและจ าหนายน าประปาเขาไปในการอบรมตามวาระ ทก 1 เดอน

องคการบรหารสวนต าบลสารกา

มการสอดแทรกวธการผลตและจ าหนายน าประปาเขาไปในการอบรมตามวาระ ทก 1 เดอน

DPU

63

สรป -การฝกอบรมการผลตและจ าหนายน าประปามการสอดแทรกเขาไปในการอบรมตามวาระ ทก 1 เดอน

3.ปญหา อปสรรค ของกระบวนการ/การด าเนนการบรหารจดการระบบประปาของนครนายก

ใน ปจจบน

ส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ปญหา อปสรรค ของกระบวนการ/การด าเนนการบรหารจดการระบบประปาของนครนายก แบงออกเปน 4 ดาน ดงน (1) ดานแหลงน าดบ ในฤดแลงจงหวดนครนายกจะประสบปญหาเรองการขาดแคลนแหลงน าดบ ซงสงผลใหบางพนทถงแมจะสามารถบรหารจดการไดด แตการขาดแคลนน ากสงผลกระทบไปยงเรองอนๆ ได อาทเชน การใชงบประมาณเพมเตมเพอการสบน าเขาพนทในการใชอปโภคบรโภค (2) ดานงบประมาณ งบประมาณจากสวนกลางดานการด าเนนการการบรหารจดการระบบประปาหมบานยงมงบประมาณไมเพยงพอ ซงตองใชงบประมาณจากการเกบคาน าของแตละชมชนมาสมทบกรณระบบประปาของแตละหมบานเกดการช ารด และตองซอมแซม (3) ดานผลกระทบจากการใชสารพษ การประกอบอาชพเกษตรกรรมทมการขยายพนทเพอการท าการเกษตร ท าใหเกษตรกรมความจ าเปนตองใชสารพษเพอก าจดวชพชทไมตองการ อาทเชน การใชยาก าจดผกตบชวา เปนตน ซงการใชสารเคมดงกลาวไดสงผลกระทบไปถงประชาชนในพนท โดยสารเคมบางสวนอาจไหลลงสแหลงน า อยางไรกตาม จากการจดอบรมพบวาปญหาดานสงแวดลอมดงกลาวไมคอยไดรบความสนใจจากประชาชนทมอายมากนก ในทางตรงกนขามเยาวชนรนใหมกลบใหความสนใจกบปญหาสงแวดลอม การอนรกษสงแวดลอม และมจตอาสามากขน (4) ดานการถายโอน เมอส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กอสรางระบบประปาหมบานเสรจ จะตองถายโอนอ านาจในการบรหาร

DPU

64

จดการใหแกองคการบรหารสวนต าบลของแตละต าบล ซงการถายโอนดงกลาวเปนเพยงการถายโอนอ านาจหนาทในการบรหารจดการเทานน ไมไดใหงบประมาณส าหรบการบ ารงรกษาแตอยางใด ดงนน การบรหารจดการระบบประปาหมบานของบางพนทอาจประสบปญหาคาใชจาย กรณทคณะกรรมการประปาหมบานบรหารจดการคาน าไดไม มประสทธภาพ กจะเกดภาวะขาดทน และไมมเงนกองทนไวส าหรบใชจายกรณประสบปญหาเรองการซอมแซมระบบประปา

องคการบรหารสวนต าบลทรายมล

ปญหาเรองแหลงน าดบ เนองจากพนทสวนใหญของต าบลทรายมลเปนพนทดนเปรยวเมอถงชวงฤดแลง คอชวงระหวางเดอนมกราคม – เมษายน ของทกป กจะประสบปญหาการขาดแคลนแหลงน าดบ

องคการบรหารสวนต าบลสารกา

ปญหาทส าคญ คอ การขาดแคลนน าในฤดแลงเทานน เนองจากมแหลงน าไมเพยงพอจงตองหาแหลงน าใหม (โดยการเจาะแหลงน าบาดาลเพม) ซงในฤดปกตเคยสบน าไดจ านวนมาก แตพอเขาชวงฤดแลง การสบน าจากแหลงน าดบท าไดนอยลง ทางองคการบรหารสวนต าบล จงท าการแกไขปญหาเฉพาะหนาโดยการน ารถขนน าไปแจกจายใหกบชมชนทขาดแคลน โดยไดรบการสนบสนนจากการประปาสวนภมภาค เชน ในพนทเขานอย เปนตน อยางไรกตาม ในพนทต าบลสารกาไมไดประสบปญหาเรองน าเปรยวแตอยางใด

สรป -ขาดแคลนแหลงน าดบ เนองจากพนทบางต าบลเปนพนทดนเปรยว -งบประมาณจากสวนกลางไมเพยงพอ หมบานตองมการบรหารจดการรายรบ-รายจาย เพอใหมผลก าไรจากคาน า มาใชในการบรหารจดการระบบประปาใหมประสทธภาพมากขนเอง -ผลกระทบจากการใชสารพษในการก าจดวชพช ซงอาจสงผลกระทบตอสขภาพของประชาชนในชมชน

DPU

65

4.ผลลพธของกระบวนการ/การด าเนนการบรหารจดการระบบประปาของนครนายกใน

ปจจบน

ส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ประชาชนสวนใหญในจงหวดนครนายกมความพงพอใจในในการบรหารจดการระบบประปาหมบานโดยมการกระจายอ านาจมาสองคกรปกครองสวนทองถน ท าใหการด าเนนการ และการบรหารจดการระบบประปาหมบาน มความสะดวกและรวดเรว เพราะลดขนตอนการขออนมตจากสวนกลาง ซงในอดตมความลาชา และขนตอนยงยากในการอนมตงบประมาณในแตละครง

องคการบรหารสวนต าบลทรายมล

ประชาชนมความพงพอใจในระดบมากถงมากทสด เนองจากเกดความคลองตวในการบรหารจดการระบบประปาหมบาน และประชาชนในพนทรสกมความเปนเจาของในกจการประปาของตนเอง

องคการบรหารสวนต าบลสารกา

ประชาชนสวนใหญมความพงพอใจในระดบมาก เนองจากเกดความคลองตวในการบรหารจดการระบบประปาหมบานดวยคณะกรรมการประปาหมบานเปนคนทประชาชนในพนทรวมกนเลอกขนมา

สรป -ณ.ปจจบนประชาชนในพนทมความพงพอใจในผลลพธของกระบวนการ/การด าเนนการบรหารจดการระบบประปาของนครนายกในระดบมากถงมากทสด

5.รปแบบทเหมาะสมในการพฒนาการบรหารจดการระบบประปาหมบานทดและม

ประสทธภาพของจงหวดนครนายก

ส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

รปแบบการเลอกตงคณะกรรมการประปาหมบาน และดแลกนเองในพนทของตนเอง คอรปแบบทเหมาะสมในการพฒนาการบรหารจดการระบบประปาหมบานทดและมประสทธภาพของจงหวดนครนายก

องคการบรหารสวน รปแบบการเลอกตงคณะกรรมการประปาหมบาน

DPU

66

ต าบลทรายมล

องคการบรหารสวนต าบลสารกา

รปแบบการเลอกตงคณะกรรมการประปาหมบาน

สรป -รปแบบการเลอกตงคณะกรรมการประปาหมบาน

6.การพจารณาปรบปรงแกไขระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยการบรหารกจการและ

บ ารงรกษาระบบประปาหมบาน พ.ศ. 2548 ลงวนท 12 ตลาคม 2548 ทานมความคดเหนอยางไรตอการ

ปรบปรงแกไขระเบยบในครงน

ส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

การกระจายอ านาจมาสองคกรปกครองสวนทอง ถนตามระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยการบรหารกจการและบ ารงรกษาระบบประปาหมบาน พ.ศ. 2548 ลงวนท 12 ตลาคม 2548 นบไดวาเปนแนวทางชวยลดระยะเวลาในการด าเนนการและองคกรปกครองสวนทองถนไดมสวนรวมกบประชาชนในพนทในการดแลระบบประปาของชมชนของตนเอง ท าใหการท างานมประสทธภาพมากขน และประชาชนมความรสกเปนเจาของระบบประปาในพนทของตนเอง

องคการบรหารสวนต าบลทรายมล

เหนดวยกบการกระจายอ านาจมาสองคกรปกครองสวนทองถนตามระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยการบรหารกจการและบ ารงรกษาระบบประปาหมบาน พ.ศ. 2548 ลงวนท 12 ตลาคม 2548 นบไดวาเปนแนวทางชวยลดระยะเวลาในการด าเนนการและองคกรปกครองสวนทองถนและยงไดมสวนรวมกบประชาชนในพนทในการดแลระบบประปาของชมชนของตนเอง

องคการบรหารสวนต าบลสารกา

เหนดวยกบการกระจายอ านาจมาสองคกรปกครองสวนทองถนตามระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยการบรหารกจการและบ ารงรกษาระบบ

DPU

67

ประปาหมบาน พ.ศ. 2548 ลงวนท 12 ตลาคม 2548 นบไดวาเปนแนวทางชวยลดระยะเวลาในการด าเนนการและองคกรปกครองสวนทองถนและยงไดมสวนรวมกบประชาชนในพนทในการดแลระบบประปาของชมชนของตนเอง แตทงนชมชนเองเมอมสวนรวมในการบรหารจดการประปาในรปแบบคณะกรรมการประปาหมบาน กควรจะบรหารดวยความโปรงใส ไมทจรตคอรรปชน

สรป -เหนดวยกบการกระจายอ านาจมาสองคกรปกครองสวนทองถนตามระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยการบรหารกจการและบ ารงรกษาระบบประปาหมบาน พ.ศ. 2548 ลงวนท 12 ตลาคม 2548 ท าใหเกดความคลองตวในการบรหารจดการและลดระยะเวลาในการด าเนนโครงการระบบประปาหมบานในแตละครง

4.2 การบรหารจดการระบบประปาหมบาน: คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลมผบรโภคน าใช)

การบรหารจดการระบบประปาหมบาน: กรณศกษาชมชน จงหวดนครนายก ทางผวจยไดท า

การเกบขอมลโดยการสมภาษณเชงลกกบทานผเกยวของกบการบรหารจดการระบบประปาหมบาน

จ านวนทงหมด 2 ทาน ประกอบดวย 1) คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลมผบรโภคน าใช) หม

1 บานบางคะยอ ต าบลทรายมล 2) คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลมผบรโภคน าใช) หม 10

บานโพธงาม ต าบลสารกา สรปผลการศกษาแยกตามประเดนค าถาม ดงน

1. ระบบประปาหมบานทใชอยในปจจบน

1.1 ความสะอาดและความเพยงพอของน าประปา

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 1 บานบางคะยอ

น าประปามความเพยงพอตอความตองการของประชาชนในหมบาน และดานความใสสะอาดของน า ตองผานการผสมคลอรน ปนขาว แตหากพบวาน ายงมความขนอยกจะน ามาผานสารสมอกครงหนง เพอใหแนใจวาน ามความใสสะอาดจรง

DPU

68

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 10 บานโพธงาม

เปนระบบประปาบาดาล มความเพยงพอตอความตองการเนองจากมทอน าประปาอยางทวถง และมความใสสะอาดเนองจากธรรมชาตของแหลงน าดบจากบาดาลจะใสกวาแหลงน าดบจากผวดน เชน คลอง อางเกบน า กลาวคอ ประปาบาดาล จะมลกษณะใสกวาประปาผวดน ท าใหกระบวนการผลตน าประปาจะใชแคระบบกรองทเปนตนแบบมาจากกรมอนามย

สรป

-มความเพยงพอตอความตองการของประชาชนในหมบานและใสสะอาด

1.2 การปรบปรงคณภาพน าใหมความสะอาด

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 1 บานบางคะยอ

หมบานบางคะยอใชแหลงน าผวดนทเปนน ามาจากล าคลองทไหลผานในหมบาน และจะมการเตมสารสม-คลอรน แตถาน าในคลองมความใส ไมขนกใสสารสมนอยลง (ตามสตรทไดรบการอบรมมา)

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 10 บานโพธงาม

ระบบประปาบาดาล น ามความใสสะอาด ซงท าใหประหยดงบประมาณในการด าเนนการไดมากกวาน าประปาผวดน เพราะน าประปาบาดาลไมตองใชปนขาว คลอรน สารสม กอนการแจกจายน าไปยงประชาชนในหมบาน

สรป -หมบานบางคะยอมการเตมสารสม-คลอรน แตถาน าในคลองมความใส ไมขนกจะมการใสสารสมนอยลง -หมบานโพธงามระบบประปาบาดาลน ามความใสสะอาดเพราะ

DPU

69

น าประปาบาดาลไมตองใชปนขาว คลอรน สารสม

1.3 การด าเนนการเรองความพอเพยงของน าเพอเสรมแหลงน าดบ

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 1 บานบางคะยอ

เนองจากหมบานบางคะยอใชแหลงน าดบจากน าผวดน ในฤดแลงกจะพบปญหาเรองน าเคม ดงนนทางคณะกรรมการประปาหมบานจงไดมความคดทจะของบจากทางองคการบรหารสวนต าบลทรายมล เพอทเจาะหาแหลงน าบาดาลเพมเตม

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 10 บานโพธงาม

กรณทน าจากแหลงน าบาดาลไม เพยงพอในการอปโภคบรโภค โดยเฉพาะในฤดแลง เพราะประชาชนใชน าเปนจ านวนมาก อกท งจ านวนครวเรอน และรสอรท บานพกตากอากาศเพมขน ทางองคการบรหารสวนต าบลกจะประสานงานไปยงองคการบรหารสวนจงหวดในหนวยงานทเกยวของเพอขอรถน ามาแจกจายใหกบประชาชนในหมบาน แตในบางครงกยงไมทวถง ในบางปทแลงมากๆ คณะกรรมการประปาหมบาน ตองไปซอน าจากการประปาภมภาค ในราคาหนวยละ 15-16 บาท เพอน ามาแจกจายชวยประชาชน เปนอกแรงเสรมหนง

สรป -หมบานบางคะยอใชแหลงน าดบจากน าผวดน ในฤดแลงกจะพบปญหาเรองน าเคม -หมบานโพธงามกรณทน าจากแหลงน าบาดาลไมเพยงพอจะขอรถน ามาแจกจายใหกบประชาชนในหมบานและซอน าจากการประปาภมภาค ในราคาหนวยละ 15-16 บาท เพอน ามาแจกจายชวยเหลอประชาชน

1.4 แรงดนน าประปาเหมาะสมกบความตองการในการอปโภคบรโภค

DPU

70

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 1 บานบางคะยอ

แรงดนน าเหมาะสมเพราะประปาผวดน ณ.ปจจบน เครองมออปกรณตางๆยงสามารถใชการไดด เลยสงผลใหแรงดนน าสามารถสงจายน าไดตามปกต

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 10 บานโพธงาม

การจายน าในภาวะปกตแรงดนน ามความเหมาะสม แตกรณทหมอแปลงไฟฟามปญหาท าใหไฟดบ ปมน าไมท างานกจะสงผลตอแรงดนการสงน า ทางคณะกรรมการประปาหมบานไดระดมรายชอเพอขอตดตงหมอแปลงไฟฟา แตไมมงบประมาณเพยงพอ เนองจากหมอแปลง 1 ตว ราคาหลกแสนบาท

สรป -แรงดนน ามความเหมาะสมทงสองหมบาน(ในภาวะปกต)และในหมบานโพธงามจะมปญหาการแรงดนการสงน า กรณทไฟฟาตก (เปนบางกรณ)

1.5 การแตกช ารดของทอประปา และความรวดเรวของเจาหนาทในการซอมแซม

แกไข

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 1 บานบางคะยอ

กรณ เ ก ดก ารแตกช า ร ดของท อประปา ทา งประชาชน ท เ ปนคณะกรรมการประปาหมบานและมหนาทในการซอมแซมอปกรณประปา กจะด าเนนการแกไขซอมแซมดวยความรวดเรว

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลมผ

กรณเกดการแตกช ารดของทอประปา ทางคณะกรรมการประปาหมบานไดมการวาจางบคคลภายนอกทเปนประชาชนในหมบานมาท าหนาทในการซอมแซม โดยจายคาจางตอเดอนอยท 500-800 บาท กจะสามารถ

DPU

71

บรโภคน าใช) หม 10 บานโพธงาม

ด าเนนการแกไขซอมแซมไดดวยความรวดเรว

สรป -หมบานบางคะยอจะด าเนนการแกไขซอมแซมเอง -หมบานโพธงามมการวาจางบคคลภายนอกในการซอมแซมแตรวดเรว

1.6 ค าแนะน าจากเจาหนาทคณะกรรมการประปาหมบานในการใชงานระบบ

น าประปา

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 1 บานบางคะยอ

เจาหนาทคณะกรรมการประปาหมบานจ าใหค าแนะน าการใชงานระบบน าประปาแกประชาชนในหมบานในการประชมประจ าเดอน (ซงจะมการจดประชมแตยงไมสม าเสมอครบทกเดอน)

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 10 บานโพธงาม

เจาหนาทคณะกรรมการประปาหมบานจะใหค าแนะน าการใชงานระบบน าประปาแกประชาชนในหมบานในการประชมประจ าเดอน (ซงจะมการจดประชมแตยงไมสม าเสมอครบทกเดอน)

สรป -มการประชมประจ าเดอน (แตยงไมสม าเสมอครบทกเดอน)

1.7 ความสม าเสมอในการจดมาตรวดน าของเจาหนาทคณะกรรมการประปาหมบาน

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม

มเจาหนาทจดมาตรวดน าซงวาจางบคคลภายนอกแตเปนคนของหมบานเองทไดรบมอบหมายและเปนหนงในคณะกรรมการประปาหมบาน

DPU

72

ผบรโภคน าใช) หม 1 บานบางคะยอ

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 10 บานโพธงาม

ทางคณะกรรมการประปาหมบานไดมการวาจางบคคลภายนอกทเปนคนในหมบานมาท าหนาทในการจดมาตรวดน าโดยจายคาจางตอเดอนอยท 500-800 บาท

สรป มเจาหนาทจดมาตรวดน าซงเปนคนของหมบานเอง (เปนคณะกรรมการ)และมการวาจางบคคลภายนอกทเปนคนในหมบาน (ไมไดเปนคณะกรรมการ)

1.8 การคางช าระคาน าประปาของผอปโภคบรโภค

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 1 บานบางคะยอ

สามารถเกบคาน าประปาไดครบตามอตราทก าหนดไว

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 10 บานโพธงาม

สามารถเกบคาน าประปาไดครบตามอตราทก าหนดไว

สรป -สามารถเกบคาน าประปาไดครบตามอตราทก าหนดไว

DPU

73

1.9 การตรวจสอบความถกตองของตวเลขการใชน าในใบเสรจรบเงน

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 1 บานบางคะยอ

ในกรณทมความผดปกตของตวเลขการใชน า ทอาจนอย/มากกวาปกต กสามารถตรวจสอบกบทางคณะกรรมการประปาหมบานได

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 10 บานโพธงาม

ในกรณทมความผดปกตของตวเลขการใชน า ทอาจนอย/มากกวาปกต กสามารถตรวจสอบกบทางคณะกรรมการประปาหมบานได

สรป -คณะกรรมการหมบานเปดใหมการตรวจสอบไดกรณทอตราการใชน าไมตรงกบคาน าในใบเสรจรบเงน

2. การบรหารกจการระบบประปาหมบานในปจจบน

2.1 การบงคบใชกฎระเบยบของคณะกรรมการประปาหมบาน

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 1 บานบางคะยอ

ปจจบนประปาหมบานไดถกบงคบใชภายใตกฎระเบยบของกระทรวงมหาดไทยวาดวยการบรหารกจการและการบ ารงรกษาระบบประปาหมบาน พ.ศ. 2548

คณะกรรมการประปา ปจจบนประปาหมบานไดถกบงคบใชภายใตกฎระเบยบของ

DPU

74

หมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 10 บานโพธงาม

กระทรวงมหาดไทยวาดวยการบรหารกจการและการบ ารงรกษาระบบประปาหมบาน พ.ศ. 2548

สรป

-ปจจบนประปาหมบานไดถกบงคบใชภายใตกฎระเบยบของกระทรวงมหาดไทยวาดวยการบรหารกจการและการบ ารงรกษาระบบประปาหมบาน พ.ศ. 2548

2.2 การปฏบตตามกฎระเบยบของสมาชกผใชน า

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 1 บานบางคะยอ

ประชาชนในหม บ า น เข า ใ จและป ฏบ ต ต ามกฎระ เ บ ยบของกระทรวงมหาดไทยวาดวยการบรหารกจการและการบ ารงรกษาระบบประปาหมบาน พ.ศ. 2548

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 10 บานโพธงาม

ประชาชนในหมบานเขาใจและปฏบตตามกฎระเบยบของกระทรวงมหาดไทยวาดวยการบรหารกจการและการบ ารงรกษาระบบประปาหมบาน พ.ศ. 2548

สรป -ประชาชนในหมบานเขาใจและปฏบตตามกฎระเบยบของกระทรวงมหาดไทยวาดวยการบรหารกจการและการบ ารงรกษาระบบประปาหมบาน พ.ศ. 2548

DPU

75

2.3 การมสวนรวมของสมาชกผใชน าในการบรหารจดการระบบประปาหมบาน

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 1 บานบางคะยอ

สมาชกผใชน าของหมบานบางคะยอ จะมสวนรวมโดยการเขารวมประชมกรณทคณะกรรมการประปาหมบานมเรองทจะแจงใหทราบ และดานการบรหารจดการดานรายรบ-รายจายคาน าประปาประจ าเดอน

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 10 บานโพธงาม

สมาชกผ ใชน าของหมบานโพธงาม จะเขารบฟงการชแจงรายรบ-รายจายดานการบรหารจดการระบบประปา โดยของหมบานโพธงามจะประชมไมสม าเสมอทกเดอน สวนใหญจะประชมปละ 1 ครง และมทางองคการบรหารสวนต าบลเปนผนดประชมเพอรายงานผลการด าเนนงานดานรายรบ-รายจายของการบรหารจดการระบบประปาหมบาน พรอมทงวาระอนๆทเกยวของ

สรป

-การมสวนรวมของสมาชกผใชน า สวนใหญเขารวมประชมกรณมการชแจงรายรบ-รายจายประจ าเดอนหรอประจ าป

2.4 การสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของ

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 1 บานบางคะยอ

ทางหมบานไดรบการสนบสนนจากทางองคการบรหารสวนต าบลทรายมลเปนอยางด ทงดานงบสนบสนนทางการเงนทมการจดสรรมาชวยเรองระบบประปาหมบานตามวาระ

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม

ทางหมบานยงไมคอยไดรบการสนบสนนงบประมาณเทาทควร สวนใหญทางคณะกรรมการประปาหมบานจะบรหารจดการกนเอง นอกเสยจากวาไมสามารถบรหารจดการเองได กจะมการรองขอความชวยเหลอ

DPU

76

ผบรโภคน าใช) หม 10 บานโพธงาม

ไปยงองคการบรหารสวนต าบลสารกา อาทเชน กรณฤดแลงทน าขาดแคลนและเจอภาวะน า เคม ทางองคการบรหารสวนต าบลกจะประสานงานไปยงองคการบรหารสวนจงหวดในหนวยงานทเกยวของเพอขอรถน ามาแจกจายใหกบประชาชน

สรป -บานบางคะยอไดรบการสนบสนนจากทางองคการบรหารสวนต าบลทรายมลเปนอยางด -บานโพธงามยงไมคอยไดรบการสนบสนนงบประมาณเทาทควร

2.5 การแสดงรายรบ-รายจาย ของการบรหารจดการคาน าประปาหมบาน

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 1 บานบางคะยอ

ไดมการชแจงรายรบ-รายจาย ของการบรหารจดการคาน าประปาหมบานในการประชมประจ าเดอนใหกบสมาชกผใชน ารบทราบ และท ารายงานสงใหกบทางองคการบรหารสวนต าบลทรายมลทราบทกเดอน

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 10 บานโพธงาม

ไดมการชแจงรายรบ-รายจาย ของการบรหารจดการคาน าประปาหมบานโดยการท ารายงานสงใหกบทางองคการบรหารสวนต าบลสารกาทราบทกเดอน และท าการชแจงใหสมาชกผใชน าทราบในการประชมประจ าปทจดขนโดยองคการบรหารสวนต าบลสารกา

สรป -รายรบ-รายจาย ของการบรหารจดการคาน าประปาหมบาน ไดถกชแจงในทประชมประจ าเดอนหรอประชมประจ าป (ตามวาระ)

2.6 การสอสารขอมลดานการเลอกตงคณะกรรมการประปาหมบาน

คณะกรรมการประปา มการสอสารผานทางการประชมประจ าเดอน โดยสอดแทรกเขาไปใน

DPU

77

หมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 1 บานบางคะยอ

วาระ ซงโดยปกตคณะกรรมการประปาหมบานจะมจ านวน 7 ทาน และมวาระ 2 ป แตกรณทไมมใครทลงสมคร กจะเปนคณะกรรมการชดเดมทตองท างานตอ โดย สมาชกจะมาจากผใหญบาน และจากองคการบรหารสวนต าบลทรายมล ซงมความเปนผน า เนองจากงานบรหารจดการระบบประปาหมบานเปนงานทตองใชจตอาสา

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 10 บานโพธงาม

มการสอสารผานทางการประชมประจ าเดอน (กรณทมการจดประชมในเดอนนนๆ) และสอดแทรกเขาไปในวาระ ซงโดยปกตคณะกรรมการประปาหมบานจะมจ านวน 7 ทาน และมวาระ 2 ป แตกรณทไมมใครทลงสมคร กจะเปนคณะกรรมการชดเดมทตองท างานตอ เนองจากงานบรหารจดการระบบประปาหมบานเปนงานทตองใชจตอาสา

สรป -มการสอสารผานทางการประชมประจ าเดอน (กรณทมการจดประชมในเดอนนนๆ)

3. ปญหา อปสรรค ในการด าเนนการการบรหารจดการระบบประปาหมบาน

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 1 บานบางคะยอ

มปญหาขอเดยว คอ ปญหาน าเคมในชวงฤดแลง เพราะเปนระบบประปาผวดน ททางหมบานใชน าคลองมาบ าบด ท าใหน าประปาทผลตออกไปจากระบบมรสเคม ถงแมจะดใสสะอาดกตาม โดยปญหาน าเคมจะพบปละ 1 ครง คอชวงเดอน กมภาพนธ-พฤษภาคม ของทกป

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 10 บานโพธงาม

ปญหาทพบมดงน (1) ผลกระทบทเกดจากระบบไฟฟาตก แตปมน าไมตด พอระยะเวลาไฟตกนานท าใหไฟไมพอ ท าใหใบพดของปมน าหมนอยตลอดเวลาและท างานหนกขน ท าใหเครองปมน าเกดความรอนและพงเสยหายในทสด ซงราคาของปมน าอยทราคาหลกหมน-สองหมนบาท และชวงใดทไฟฟาตกบอยๆ กเคยใชงบกองทนเปนรายจายส าหรบเปลยนปมน า

DPU

78

ประมาณแสนกวาบาท สงผลให 2 ป ทผานมา การบรหารจดการรายรบ-รายจาย คาน าประปาขาดทนปละพนกวาบาท (2) ปญหาน าเคม และดนเปรยว โดยปญหาน าเคมจะพบปละ 1 ครง คอชวงเดอน กมภาพนธ-พฤษภาคม ประกอบกบการวางกระชงปลา (เพอการใหอาหารปลา) ท าใหน าทเปนแหลงน าดบกลายเปนน าสแดงขน และสงผลกระทบตอการน าไปผลตเปนน ากนน าใช

สรป -บานบางคะยอพบปญหาน าเคมในชวงฤดแลง -บานโพธงามพบผลกระทบทเกดจากระบบไฟฟาตกท าใหเครองปมน าเกดความรอนและพงเสยหายและปญหาน าเคม และดนเปรยว โดยจะพบปละ 1 ครง คอชวงเดอน กมภาพนธ-พฤษภาคม

4. ความคมคาและเหมาะสมของคณภาพน ากบราคาคาน า ณ. ปจจบน

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 1 บานบางคะยอ

ราคาคาน าประปามการเกบคาน า 12 บาท/ยนต ซงเปนการเกบอตราเดยวเหมอนกนทงหมบาน (ท าใหทางคณะกรรมการประปาหมบาน มเงนเพยงพอในการบ ารงรกษา และซอมแซม กรณเกดการช ารดเสยหายของระบบประปา) และยงท าใหมเงนส ารองเหลอในบญชของประปาหมบานอกเปนจ านวนหลกแสนบาท ( แตอนาคตทางคณะกรรมการประปาหมบานกมแผนทจะปรบราคาคาน าลงหากการบรหารงบการเงนคงทมากกวาน)

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 10 บานโพธงาม

ราคาคาน าประปา แบงออกเปน 2 ประเภท ไดแก (1) ถาเปนชาวบานทใชเกบหนวยละ 6 บาท ใน 40 หนวยแรก ถาเกนจาก 40 หนวยเกบตนไปเกบ 7 บาท (เปนอตรากาวหนา) (2) ถาเปนธรกจจะเกบในอตรา ดงน 40 หนวยแรกเกบในอตรา 8 บาท ถาเกนจาก 40 หนวยเปนตนไปเกบหนวยละ 10 บาท

DPU

79

สรป -บานบางคะยอมการเกบอตราคาน าประปาในแบบอตราปกต 12 บาท/ยนต -บานโพธงามมเกบอตราคาน าประปาในแบบอตราปกต 6 บาท/ยนต และในแบบอตรากาวหนา 8-10 บาท/ยนต

5. แนวทางการลดตนทนการผลตน า เพอความคมคา คมราคาของผใชน า

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 1 บานบางคะยอ

อนาคตทางคณะกรรมการประปาหมบานมแผนทจะปรบราคาคาน าลงใหต ากวาราคา 12 บาท/ยนต เนองจากทผานมามการบรหารจดการระบบประปาแบบมผลก าไร สวนหนงกเนองมาจากกระบวนการบรหารตนทนการผลตน าไดด

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 10 บานโพธงาม

เนองจาก 2 ปทผานมาทางคณะกรรมการประปาหมบาน มการบรหารทขาดทนปละพนกวาบาท สวนหนงอาจเนองจากระบบหมอแปลงปมน าทช ารดบอย (จากเหตไฟฟาตก) จงตองมการใชเงนกองทนคาน าในการซอมแซมหมอแปลงปมน า ประกอบกบการเกบคาน าทผานมาคดในอตราทต ากวาปกตอยแลว (หมบานบางคะยอคด 12 บาท/ยนต แตหมบานโพธงามคด 6-10 บาท/ย นต) ซงในความเปนจรงทางคณะกรรมการหมบานกพจารณาทจะขอปรบราคาคาน าขนอกเลกนอย แตกยงไมสามารถด าเนนการได ณ.ขณะน จงใชวธการลดตนทนการผลตน าเทาทจะสามารถจะท าได อาทเชน ซอตวตดไฟไปตดตงทหมอแปลงปมน า หากไฟตกหมอแปลงกจะหยดท างานทนท ท าใหใบพดของหมอแปลงไมช ารดงาย และ หากหมอแปลงเกดการช ารดจรงๆ กจะยายหมอแปลงจากบอหนงไปใชงานแทนทในอกบอหนง (โดยไมซอหมอแปลงใหม)

สรป -ทง 2 หมบานไดด าเนนการบรหารแบบลดตนทนการผลต เพอความคมคาของผใชน า

DPU

80

6. ขอเสนอแนะในการบรหารจดการระบบประปาหมบานใหมประสทธภาพ กอใหผลก าไร

และมความย งยน

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคน าใช) หม 1 บานบางคะยอ

ทางประชาชนในหมบานตองการแหลงเจาะน าบาดาลเพอไวใชส าหรบฤดแลง เพอใชสลบในชวงทน าในคลองมความเคม ถาน าเคมมากกใชบาดาล พอหมดชวงน าเคมเรากใชแหลงน าดบจากคลอง ซงตองใชงบประมาณเปนจ านวนมากในเรองน และทราบมาวาทางสวนจงหวดสามารถท าเรองเขาไปทส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมได โดยท าเปนหนงสอ มชาวบานลงชอ แสดงถงความเดอดรอนของสถานการณน าในการของบประมาณเพอมาสนบสนนในการกอสราง

คณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลม ผบรโภคนาใช) หม 10 บานโพธงาม

อนาคตจงหวดนครนายกจะมการขยายตว เปนแหลงทองเทยว ดงนน จงตองมการเตรยมตวโดยเฉพาะองคการบรหารสวนต าบลทตองท างานเชงรกมากขน อาทเชน แผนรองรบ/พฒนาแหลงน า เปนตน

สรป -ตองการแหลงเจาะน าบาดาลเพอไวใชส าหรบฤดแลง เพอใชสลบในชวงทน าในคลองเคม และตองการใหองคการบรหารสวนต าบลวางแผนการรองรบ/พฒนาแหลงน าแบบเชงรก

DPU

บทท 5

สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

จากการศกษาวจยเรองการบรหารจดการระบบประปาหมบานของประเทศไทย: กรณศกษา

ชมชนจงหวดนครนายก ทางผวจยจงไดสรป อภปรายผล และน าเสนอขอเสนอแนะ ดงน

5.1 สรปผลการวจย

1. วตถประสงคในการวจย

เพอศกษาแนวทางในการบรหารจดการระบบประปาหมบาน เพอกอใหเกดการพฒนาระบบ

ประปาหมบาน ดงน

(1) เพอศกษากระบวนการบรหารจดการระบบประปาหมบานของประเทศไทย

(2) เพอศกษาผลลพธของการบรหารจดการระบบประปาหมบานของประเทศไทยในชวงเวลา

ตางๆทผานมา

(3) เพอน าผลลพธทไดรบจากการท าวจยมาน าเสนอแนวทางการพฒนานโยบายระบบการ

บรหารจดการประปาหมบานของประเทศไทยใหดและมประสทธภาพ

2. วธด าเนนการวจย

การวจยนจดเปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ทมเปาหมายเพอศกษาแนวทางใน

การบรหารจดการระบบประปาหมบาน เพอกอใหเกดการพฒนาระบบประปาหมบาน โดยไดอาศย

ระเบยบวธวจยเปนขนตอนดงน DPU

82

ระเบยบวธวจย วตถประสงค เนอหาและผลงาน

ระเบยบวธ วตถประสงค เนอหาและผลงาน 1.ทบทวนความเปนมาและความส าคญของปญหา

เพอเสรมสรางความเขาใจและเพอความชดเจนในเรองความเปนมาและความส าคญของการบรหาร จดการระบบประปาหมบานระหวางผวจยและผเกยวของ

1.ศกษาความเปนมา หลกการ เหตผล และขอบเขตของงานวจยจากเอกสารทเกยวของ

2.ทบทวนวรรณกรรม เพอทบทวนเอกสารดานกระบวนการบรหารจดการระบบประปาหมบานของประเทศไทย ผลลพธของการบรหารจดการระบบประปาหมบานของประเทศไทยในชวงเวลาตางๆทผานมา และน าผลลพธทไดรบจากการท าวจยมาน าเสนอแนวทางการพฒนานโยบาย

1.ทบทวนองคความร กระบวนการบรหารจดการระบบประปาหมบาน 2.ทบทวนองคความรดานผลลพธของการบรหารจดการระบบประปาหมบานของประเทศไทยในชวงเวลาตางๆทผานมา 3.ทบทวนวธการการน าเสนอแนวทางการพฒนานโยบายระบบบรหารจดการประปาหมบานโดยเนนใหเกดประสทธภาพสงสด

DPU

83

ระเบยบวธ วตถประสงค เนอหาและผลงาน 3.สมภาษณผเกยวของ เพอทราบความคดและแนวทาง

ตางๆทสมพนธกบกระบวนการการบรหารจดการระบบประปาหมบาน พรอมทงแนวทางการด าเนนงานบรหารจดการ ปญหาและอปสรรค และผลลพธทเหมาะสมกบพนท/ทองถน และ รปแบบการพฒนาการบรหารจดการระบบประปาทดและมประสทธภาพ

1.สมภาษณบรหารหรอผทเกยวของจากกรมทรพยากรและสงแวดลอม จงหวดนครนายก 2.สมภาษณบรหารหรอผทเกยวของจากกรมการปกครองสวนทองถน อาทเชน อบจ. อบต. หรอ เทศบาล 3.สมภาษณบรหารหรอผทเกยวของจากกลมผบรโภคน าใชจาก 2 ชมชนตวอยาง

4. รวบรวมผลจากการท าวจยตามกรอบ

เพอสงเคราะหผลการทบทวนวรรณกรรม การศกษาขอมล และการสมภาษณทงหมด

3. ผลการวเคราะหขอมล

จากการศกษากระบวนการบรหารจดการระบบประปาหมบานของประเทศไทย :

กรณศกษาชมชน จงหวดนครนายก ไดผลการวเคราะหขอมลตามสรปตามวตถประสงคในการศกษา

ดงน

(1) เพอศกษากระบวนการบรหารจดการระบบประปาหมบานของประเทศไทย จากการ

ศกษาวจยครงนผวจยไดท าการศกษาจากชมชนตวอยาง คอ บานบางคะยอ ต าบลทรายมล และบานโพธ

งาม ต าบลสารกา ซงกระบวนการบรหารจดการเชงระบบมปจจยพนฐานทางการบรหารม 4 อยาง

ทเรยกวา 4Ms ไดแก คน (Man) งบประมาณ (Money) วสดอปกรณ (Materials) และการจดการ

(Management) ซงผวจยสรปแยกเปนรายดาน ไดดงน

DPU

84

ดาน รายละเอยด คน บานบางคะยอมการใชก าลงคนจากคณะกรรมการประปาหมบานท

ไดรบการเลอกตงจ านวน 7 คน ซงเปนประชาชนในพนทและทกคนมจตอาสาในการทจะท าหนาททไดรบมอบหมายในการบรหารจดการระบบประปาหมบานใหสามารถท าการจายน าแกผอปโภคบรโภคไดอยางทวถง สวนบานโพธงามการใชก าลงคนจากคณะกรรมการประปาหมบานทไดรบการเลอกตงจ านวน 7 คน เชนกนกบบานบางคะยอ และคณะกรรมการประปาหมบานมจตอาสาชวยกนบรหารจดการ

การเงน ไดรบการสนบสนนงบประมาณจากองคการบรหารสวนต าบลทรายมลตามวาระการจดสรรงบประมาณจากทางราชการ และทผานมาทางหมบานมก าไรสทธจากการเกบคาน าประปา (ขณะนมประมาณหลกแสนบาท) จงท าใหมงบประมาณในการซอมแซม และบ ารงรกษา กรณระบบประปาเกดการช ารดเสยหายไดอยางรวดเรว สวนบานโพธงามในระยะเวลา 2 ปทผานมาเนองจากมการเกบคาน าประปาในอดตทต ากวาปกต และไดรบการจดสรรงบประมาณจากทางองคการบรหารสวนต าบลไมเพยงพอกบการซอมบ ารงเครองปมน าทเกดการช ารดเสยหายของใบพดเนองจากมการตกของไฟฟา และท าใหตองใชเงนในการซอเครองใหมและซอมแซมกวาแสนบาท มผลท าใหระยะ 2 ปทผานมา การบรหารจดการคาน าประปาของหมบานขาดทนปละพนกวาบาท

วสดอปกรณ วสดอปกรณสวนทเปนมาตรฐานจะไดรบมาจากกรมทรพยากรน า กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม อาทเชน เครองมอการซอมบ ารงพนฐาน เปนตน DP

U

85

การจดการ ทง 2 หมบานใชการบรหารในรปแบบการบรณาการแบบมสวนรวมของคณะกรรมการประปาหมบานทมประชาชนในพนทมสวนรวม และมการประชมเพอถายทอดความร และชแจงรายรบ-รายจาย ของการเกบคาน าประจ าเดอนโดยทางบานบางคะยอมการชแจงประจ าเดอน หรอเมอมการจดประชม สวนบานโพธงามจะชแจงใหกบสมาชกผใชน าปละ 1 ครงในการประชมประจ าปลายปทองคการบรหารสวนต าบลสารกาจด แตมการจดท าบญชรายรบ-รายจายสงใหกบทางองคการบรหารสวนต าบาลสารกาทกเดอน

จากขอมลปจจยพนฐานทางการบรหารจดการดงกลาวขางตน เมอน ามาเปนเปนขอมลประกอบ

ในกระบวนการบรหารจดการเชงระบบ (System Process) ทวาดวย ปจจยน าเขา (Input) กระบวนการ

(Process) และผลผลต/ผลลพธ (Output/Outcome) สามารถสรปไดดงน

ดานปจจยน าเขาทงทเปนดานคน ดานเงน และดานวสดอปกรณตางๆ: (1) ดานคน: องคกร

ปกครองสวนทองถน สมาชกผใชน า คณะกรรมการบรหารกจการประปา เจาหนาทประจ ากจการ

ประปา เชน ผควบคมการผลตน าประปา พนกงานจดเกบคาน าประปา พนกงานบญช เปนตน (2) ดาน

เงน: เงนสนบสนนจากองคกรปกครองสวนทองถน รายรบ-รายจายจากการจดเกบคาน าประปา หรอเงน

บรจาค ควรมการจดเกบและท าบญช และมผตรวจสอบบญชแบบโปรงใส (Good Governance)โดย

องคกรปกครองสวนทองถนใชการตรวจสอบ (3) ดานวสดอปกรณ: ควรมการจดกจกรรมทตอง

ด าเนนการ อาทเชน การดแล บ ารงรกษาระบบประปา สารเคมทใชในการผลตน าประปา ตองเตรยม

ส ารองใหเพยงพอ พรอมทงการเตรยมอปกรณส ารองเพอใชส าหรบการซอมแซมกรณฉกเฉน

ดานกระบวนการ: (1) การจดการ มการท างานเปนทมและการท างานแบบมสวนรวมเปนหวใจ

ส าคญของการจดการ พรอมทงการพฒนาบคลากรใหมความรเกยวกบระบบประปาใหทนสมยและทน

ตอสถานการณตางๆทเปลยนแปลงไปอยตลอดเวลา

DPU

86

ดานผลผลต/ผลลพธ: ประชาชนในพนททงสองหมบาน คอ บานบางคะยอ และบานโพธงาม

มความพงพอใจในกระบวนการบรหารจดการของคณะกรรมการประปาหมบาน ทสามารถตอบสนอง

ความตองการใชน าของผอปโภคบรโภคไดเปนอยางด

(2) ศกษาผลลพธของการบรหารจดการระบบประปาหมบานของประเทศไทยในชวงเวลา

ตางๆทผานมา

การบรหารจดการระบบประปาหมบานเปนนโยบายสาธารณะทไดด าเนนการตลอดชวง

ระยะเวลาทผานมา โดยนบตงแตกอน พ.ศ. 2545 มหนวยงานทเกยวของ ประกอบดวย กรมโยธาธการ

กรมอนามย กรมทรพยากรธรณ ส านกงานเรงรดพฒนาชนบท และนบตงแตป พ.ศ. 2545 เปนตนมา

ไดมการรวมหนวยงานตางๆดงกลาวขางตนโดยรวมกนเปนสงกดหนวยราชการใหม ใชชอวา กรม

ทรพยากรน า กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในปจจบน และในป พ.ศ. 2548 ไดมการ

กระจายอ านาจมาสองคกรปกครองสวนทองถนตามระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยการบรหาร

กจการและบ ารงรกษาระบบประปาหมบาน พ.ศ. 2548 ลงวนท 12 ตลาคม 2548 ซงการกระจายอ านาจ

มายงองคกรปกครองสวนทองถนนบไดวาเปนแนวทางการบรหารจดการทด ทชวยลดระยะเวลาใน

การด าเนนการและนอกจากนยงท าใหองคกรปกครองสวนทองถนไดมสวนรวมกบประชาชนในพนท

ในการดแลระบบประปาชมชนของตนเองไดอยางมประสทธภาพมากขน

สรปไดวา จากระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยการบรหารกจการและการบ ารงรกษาระบบ

ประปาหมบาน พ.ศ. 2548 ก าหนดใหองคกรปกครองสวนทองถน ซงไดรบการถายโอนและกระจาย

อ านาจจากสวนราชการมา เปนเจาของระบบประปาหมบานและเปนผด าเนนการใหมการเลอกตง

คณะกรรมการบรหารกจการและบ ารงรกษาระบบประปาหมบาน โดยใหสมาชกผใชน ามการเลอกตง

จากสมาชกผใชน าดวยกน ทงนคณะกรรมการจะตองมจ านวนไมนอยกวา 7 คน และมการด ารง

ต าแหนงตามวาระอยางชดเจน ดงนนคณะกรรมการประปาหมบาน มหนาทบรหารกจการประปา

รวมทงดแลควบคมการผลตน าประปาใหสามารถใหบรการน าทสะอาด และไดมาตรฐานแกประชาชน

และเพยงพอตลอด 24 ชวโมง

DPU

87

(3) น าผลลพธทไดรบจากการท าวจยมาน าเสนอแนวทางการพฒนานโยบายระบบการ

บรหารจดการประปาหมบานของประเทศไทยใหดและมประสทธภาพ

จากผลการศกษาวจยเพอน ามาเสนอเปนแนวทางการพฒนานโยบายระบบการบรหาร

จดการประปาหมบานของประเทศไทยเพอความมประสทธภาพ โดยแยกเปนรายดานทงหมด 5 ดาน

ดงน

1) ดานการมสวนรวม

1.1 หนวยงานสวนกลาง ควรมการประชมเตรยมความพรอมชมชนเพอให

ประชาชนในชมชนความร ความเขาใจและขอตกลงรวมกนกอนทจะมการเรมตนโครงการ สนบสนน

ดานวชาการในการกอสรางระบบประปาหมบาน และใหการสนบสนนการบรหารงานของ

คณะกรรมการประปาหมบาน รวมถงการใหค าแนะน าในการก าหนดกฎระเบยบ ขอบงคบของระบบ

ประปาหมบาน

1.2 องคกรปกครองสวนทองถนและผน าชมชน ควรมการประชมเพอเตรยมความ

พรอมของชมชนเพอใหประชาชนในชมชนเกดความร ความเขาใจในระบบประปาหมบาน เพอการ

สรางเสรมขอตกลงรวมกนกอนทจะมการเรมตนโครงการประปาของหมบาน พรอมทงสนบสนน

งบประมาณ สงเสรมดานวชาการและใหกบเจาหนาทในการกอสรางระบบประปาหมบาน มสวนรวม

ในการจดต งกองทนประปาหมบาน และเขารวมประชมกบคณะกรรมการประปาหมบานเพอให

ขอคดเหนในการก าหนดกฎระเบยบ ขอบงคบของประปาหมบาน สนบสนนการบรหารพรอมทง

ตรวจสอบการบรหารงานของคณะกรรมการประปาหมบานใหเกดความโปรงใส ถกตอง และยตธรรม

1.3 ประชาชนควรมสวนรวมในการรวมรบรและตดสนใจในโครงการกอสราง

ประปาตงแตเรมตนรวมทงการมสวนรวมในการจดตงกองทนระบบประปาหมบาน และสวนรวมใน

การบรหารจดการระบบประปาหมบานในรปแบบการเลอกตงคณะกรรมการประปาหมบาน อาทเชน

สมครเปนคณะกรรมการบรหารประปาหมบาน เลอกตงคณะกรรมการบรหารประปาหมบาน เขารวม

DPU

88

ประชมสมาชกผใชน าตามทคณะกรรมการประปาหมบานก าหนด ดแลรกษาระบบประปาหมบาน และ

ชวยกนตรวจสอบการบรหารงานของคณะกรรมการประปาหมบาน เปนตน

2) ดานปรมาณและคณภาพน า

ปรมาณน าดบควรตองเพยงพอทจะน ามาผลตน าประปาไดตลอดทงป คณภาพน า

ดบจะตองดพอทจะน ามาปรบปรงใหเปนน าประปาส าหรบใชในการอปโภคบรโภคตามหลกเกณฑท

กรมทรพยากรน าก าหนด ทงนรวมถงมการตรวจสอบและวเคราะหคณภาพน าอยเสมอเพอทจะได

คณภาพน าประปาทไดมาตรฐานและปลอดภยส าหรบผใชน าในการอปโภคบรโภค

3) ดานโครงสรางระบบประปา

ระบบการผลตและปรบปรงคณภาพน าตองใชเทคโนโลยทเหมาะสมในการควบคม

การผลตและการบ ารง ดแลรกษา ขนาดอตราก าลงการผลตจะตองสามารถใหบรการน าประปาใหแก

ประชาชนไดอยางเพยงพอตลอด 24 ชวโมง รวมถงการขยายตวของประชากร หรอการเพมขนของ

ครวเรอนทตองการใชน าในการอปโภคบรโภคจ านวนมากขนในอนาคต

4) ดานการบรหารจดการ

มคณะกรรมการบรหารจดการระบบประปาหมบานทมาจากการเลอกตงของ

สมาชกผใชน าและมวาระการด ารงต าแหนงชดเจน คณะกรรมการบรหารตองเปนคนทมความซอสตย

สจรต มความรความสามารถในการบรหารจดการโดยผานการฝกอบรมดานการบรหารจดการระบบ

ประปาหมบานตามทสวนราชการก าหนด สามารถสอสารเผยแพรประชาสมพนธผลการด าเนนงาน

ใหกบสมาชกผใชน า และผทเกยวของไดรบทราบ การดแลรกษา ซอมแซมระบบประปาหมบาน และ

การดแลควบคมปรมาณน าสญเสยใหอยในเกณฑทก าหนด

5) ดานการสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของ

กรมทรพยากรน า ควรมการก าหนดมาตรฐานงานดานตางๆ อาทเชน

มาตรฐานการผลต มาตรฐานคณภาพน า และมาตรฐานการบรหารจดการระบบประปาหมบาน เพอเปน

มาตรฐานของประเทศใหคณะกรรมการบรหารประปาหมบานถอปฏบตรวมกน และกรมทรพยากรน า

DPU

89

ควรเปนทปรกษาดานวชาการใหกบคณะกรรมการประปาหมบาน และหนวยงานทเกยวของ รวมทง

การตดตามผลการด าเนนงานจากองคกรปกครองสวนทองถนอยางตอเนอง เพอใหเกดการพฒนาเชง

ระบบใหมประสทธภาพตอไป

5.2 อภปรายผล

จากการศกษางานวจยในครงน ผวจยไดท าการศกษาเอกสารงานวจย ต ารา บทความทาง

วชาการ สงพมพ รายงานการประชมสมมนา และสออเลกทรอนกสท งจากในประเทศไทยและ

ตางประเทศ พรอมทงการสมภาษณเชงลกในสวนของ ส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

องคการบรหารสวนต าบล และคณะกรรมการประปาหมบานจ านวน 2 ชมชน (ตวแทนกลมผบรโภคน า

ใชแบบประปาผวดนและแบบประปาบาดาล) ผวจยขอน าเสนอการอภปรายผลโดยใชรปแบบโมเดล

ทฤษฎมลคาเชงสาธารณะของมวร (1995) (Public Value Theory) ซงโมเดลทฤษฎมลคาเชงสาธารณะ

ประกอบดวย การบรการ ผลลพธ และความไวใจ โดยทง 3 องคประกอบมความสอดคลองสมพนธซง

กนและกนและสามารถน ามาอภปรายผลได ดงน

(1) การบรการ (Service) หมายถง ประสทธภาพของการบรหารตนทนทท าใหเกดการ

บรการทมคณภาพ

การบรหารจดการระบบประปาหมบานทมประสทธภาพ หลงการถายโอนและ

กระจายอ านาจมายงองคกรปกครองสวนทองถนในป พ.ศ. 2548 ส านกงานทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมจงหวดนครนายก ไดด าเนนการในการประสานงานรวมกบองคกรปกครองสวนทองถน คอ

องคการบรหารสวนจงหวด และองคการบรหารสวนต าบล ในการรวมมอกนวางแผนและจดการ

เลอกตงคณะกรรมการบรหารประปาหมบาน เพอด าเนนการภายใตระเบยบกระทรวงมหาดไทย วาดวย

การบรหารกจการและบ ารงรกษาระบบประปาหมบาน พ.ศ. 2548 เพอตอบสนองตอความตองการใชน า

ของประชาชนในแตละพนทไดอยางทวถง

DPU

90

จากการศกษาของผวจย กรณชมชนตวอยางบานบางคะยอ พบวาเปนตวอยาง

การบรหารตนทนระบบประปาแบบผวดนทมประสทธภาพ ในขณะเดยวกนประชาชนกไดรบการ

บรการน าใชในการอปโภคบรโภคอยางเพยงพอ โดยทผานมาบญชรายรบ-รายจาย ของการเกบคา

น าประปาอยในอตราคงท 12 บาท/ยนต ท าใหมเงนกองทนเหลอเกบในบญชหลกแสนบาท ซงจากการ

บรหารดงกลาวขางตน ทางคณะกรรมการประปาหมบานสามารถวางแผนทจะลดอตราการเกบคา

น าประปาลงในป 2560 เพอทจะชวยใหประชาชนในพนทไดใชน าในราคาทถกลง ภายใตการบรหาร

จดการทโปรงใสและตรวจสอบได

จากการศกษาของผวจย กรณชมชนตวอยางบานโพธงาม พบวาเปนตวอยางการ

บรหารตนทนระบบประปาบาดาลทมประสทธภาพ โดยมการเกบคาน าประปาแบบอตราคงทและแบบ

อตรากาวหนา โดยครวเรอนเกบ 6 บาท/ยนต ใน 40 หนวยแรก (อตราคงท) ถาเกนจาก 40 หนวยเปนตน

ไปเกบ 7 บาท (อตรากาวหนา) แตถาเปนธรกจจะเกบในอตรา 8 บาท/ยนต ใน 40 หนวยแรก ถาเกนจาก

40 หนวยเปนตนไปเกบหนวยละ 10 บาท (อตรากาวหนา) (ถงแม 2 ปทผานมา ทางหมบานโพธงามม

การบรหารจดการระบบประปาหมบานทมผลก าไรสทธตดลบประมาณ 1 พนบาทเศษ/ป) เนองจากทาง

หมบานโพธงามในชวงปทผานมาไดรบผลกระทบภายนอกจากระบบไฟฟาทตกแลวสงผลตอปมน า

ช ารดเสยหาย (ราคาปมน า 2-3 หมนบาท/เครอง) ท าใหตองใชเงนกองทนกวาแสนบาท มาซอวสด

อปกรณเพอแกไขปญหาเฉพาะหนาดงกลาวขางตน เพอไมใหเกดผลกระทบตอการแจกจายน าแกผ

อปโภคบรโภค แสดงใหเหนวาการบรหารจดการระบบประปาในชวงกอน 2 ปทผานมา มการบรหาร

จดการไดอยางมประสทธภาพ จงท าใหมเงนกองทนเหลอเกบจ านวนหลกแสนบาท (ทงทการเกบราคา

คาน าอยในอตราทต ากวาปกต) ทงนเนองจากมคณะกรรมการประปาหมบานทเขมแขงและโปรงใส

พรอมทงมจตอาสาในการท าประโยชนเพอสวนรวมโดยความรวมมอแบบเปนทม

ฉะนนการบรการของระบบประปาหมบานทมประสทธภาพ ตองประกอบดวย ผน า

และทมงานทเปนคณะกรรมการประปาหมบานทเขมแขง มการรจกใชงบประมาณในการบรหารตนทน

อยางเหมาะสม ใชวสด อปกรณทสามารถดดแปลงใหเหมาะสมกบระบบประปาหมบาน และมการ

DPU

91

บรหารจดการระบบประปาหมบานแบบโปรงใสตรวจสอบได สอดคลองกบผลการศกษาของสฟา

บณฑกล (2540) ไดศกษาปจจยทมผลตอการบรหารจดการระบบประปาหมบานทประสบความส าเรจ

และไมประสบความส าเรจ ในเขตอ าเภอเมอง จงหวดล าปาง ผลการศกษาพบวา ปจจยทน าไปสการ

บรหารกจการประปาหมบานทประสบความส าเรจ ประกอบดวย ผน าชมชนทมประสบการณและ

ซอสตย มทรพยากรบคคลทมความรเกยวกบเทคโนโลยทใชในระบบประปา ผใชน ามสวนรวมในการ

คดเลอกและตรวจสอบการท างานของคณะกรรมการประปาหมบาน

(2) ผลลพธ (Outcomes) หมายถง ความส าเรจสดทายทองคกรตองการบรรล

จากการศกษาชมชนตวอยางบานบางคะยอ และบานโพธงามพบวา ผลลพธจาก

การบรหารจดการระบบประปาหมบาน มการตอบสนองตอความตองการของประชาชนในพนทได

อยางทวถง ประชาชนในพนทสามารถมน าไวใชในการอปโภคบรโภคไดอยางพอเพยงตลอด 24

ชวโมง น าประปามคณภาพตามมาตรฐานการตรวจวเคราะหคณภาพน า โดยเกดจากความรวมมอ

ระหวางจงหวดสระบรและจงหวดนครนายก สวนดานรายรบ-รายจายของเงนกองทนการบรหาร

จดการประปาหมบาน บานบางคะยอมการบรหารจดการงบการเงนไดอยางมประสทธภาพ ท าใหมเงน

เหลอในกองทนหลกแสนบาท สวนบานโพธงาม เนองจากมการเกบคาน าประปาต ากวาอตราปกต

ประกอบกบชวงปทผานมาประสบกบปญหาขางเคยง คอผลกระทบจากไฟฟาตก จงท าใหใบพดหมอ

แปลงปมน าช ารด ท าใหตองมการโยกงบเงนกองทนไปท าการซอมแซมจ านวนหลกหลายหมนบาท จง

ท าใหสองปทผานมาเงนกองทนตดลบปละพนกวาบาท (แตยงถอวามการบรหารจดการไดดในภาวะท

มการเกบอตราคาน าต ากวาการเกบของหมบานบางคะยอ)

ฉะนนจากผลการศกษาผลลพธองการบรหารจดการระบบประปาหมบานทสามารถ

ตอบสนองตอความตองการของประชาชนในการใชน าในการอปโภคบรโภคไดอยางด สอดคลองกบ

งานวจยของเกษม ประสาทเขตการ (2544) ไดศกษาโดยการประเมนระบบการบรหารของประปา

หมบานแบบผวดน ทสนบสนนการกอสราง โดยกรมอนามย กระทรวงสาธารณสข จงหวดอทยธาน

จ านวน 30 แหง จากผลการศกษาบางสวนพบวา ในแงของก าลงคน และแงของงบประมาณ มความ

DPU

92

พรอม และมองคการบรหารสวนต าบล ทมความพยายามเขามาบรหารจดการระบบประปาหมบานท

สามารถสรางผลประกอบก าไร ถงรอยละ 46.7

(3) ความไวใจ (Trust) หมายถง แรงสนบสนนระหวางภาครฐบาลกบประชาชน

จากผลการศกษาทงในสวนของส านกทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงหวด

นครนายก นากยกและปลดองคกรปกครองสวนทองถน และประชาชนทเปนคณะกรรมการประปา

หมบาน (ตวแทนผบรโภคน าใช) มความพงพอใจในการบรหารจดการระบบประปาหมบานจนเกด

ความไววางใจ โดยจากการสมภาษณเชงล ก พบวา เจาหนา ท ท ม สวนเ กยวของจากส านก

ทรพยากรธรรมชาต นายกและปลดขององคกรปกครองสวนทองถนมความพงพอใจในระดบมาก ท

คณะกรรมการบรหารระบบประปาหมบานสามารถบรหารงานทงในสวนของการบรหารจดการระบบ

การบรหารรายรบ-รายจาย ไดเปนอยางด และท าใหประชาชนในพนทใหความไววางใจในการ

บรหารงานตอตามวาระทอยในระเบยบของกระทรวงมหาดไทย วาดวยการบรหารกจการและ

บ ารงรกษาระบบประปาหมบาน พ.ศ. 2548

ฉะนนจากผลการศกษาความไววางใจของการบรหารจดการระบบประปาหมบานท

สามารถตอบสนองตอความตองการของประชาชนในการใชน าในการอปโภคบรโภคไดอยางด และท า

ใหเจาหนาทหรอผบรหารทเกยวของใหความไววางใจในการบรหารและด าเนนงาน สอดคลองกบ

งานวจยของ Massupa Chawiangwas and Uraiwan Inmuong (2013) ไดศกษาการดแลระบบประปา

คณภาพน าประปา และความพงพอใจของประชาชนผใชน าของระบบประปาหมบานแบบบาดาล ใน

เขตต าบลวงทอง อ าเภอนาวง จงหวดหนองบวล าภ จากผลการศกษาบางสวนพบวา ความพงพอใจของ

ประชาชนผใชน า มความพงพอใจระดบปานกลาง รอยละ 51.80 ระดบสง รอยละ 41.00 และระดบต า

รอยละ 7.20

DPU

93

5.3 ขอเสนอแนะ

เชงนโยบาย

1. ผบรหารของส านกทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงหวดนครนายก รวมทงนายก

และปลดองคการบรหารสวนต าบลทรายมลและสารกา มการรบการกระจายอ านาจจาก

กระทรวงมหาดไทยวาดวยการบรหารกจการและบ ารงรกษาระบบประปาหมบาน พ.ศ.

2548 และน ามาด าเนนการบรหารจดการระบบประปาหมบานรวมกบคณะกรรมการ

ประปาหมบาน

2. ผบรหารของส านกทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงหวดนครนายก รวมทงนายก

และปลดองคการบรหารสวนต าบลทรายมลและสารกา มการรบการกระจายอ านาจจาก

กระทรวงมหาดไทยวาการบรหารกจการและบ ารงรกษาระบบประปาหมบาน พ.ศ. 2548

ควรมการน ารปแบบการบรหารจดการระบบประปาหมบานเผยแพรเปนชมชนตวอยางแก

ชมชนอนๆ

เชงปฏบตการ

1. ดานการวางแผน ส านกทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงหวดนครนายก องคการ

บรหารสวนต าบลทรายมลและสารกา ตองมการวางแผนการจดการประชมคณะกรรมการ

ประปาหมบานใหตอเนองเปนประจ าทกเดอน และมการตดตามประเมนผลเพอแกไข

ปญหาทอาจเกดขนจากระบบประปาหมบานไดอยางแทจรง

2. ดานการจดการ ส านกทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงหวดนครนายก องคการ

บรหารสวนต าบลทรายมลและสารกา และคณะกรรมการประปาหมบานของแตละหมบาน

ในต าบล ควรมการบรหารจดการระบบประปาหมบานในรปแบบเดยวกน กรณทเปน

ระบบประปาผวดน หรอระบบประปาใตดน/บาดาล

3. ดานการน า ส านกทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงหวดนครนายก องคการบรหาร

สวนต าบลทรายมลและสารกา และคณะกรรมการประปาหมบานของแตละหมบาน ควร

DPU

94

เปดโอกาสใหประชาชนท งในหมบานของต าบลทองคการรบผดชอบดแลและ

คณะกรรมการประปาหมบานจากต าบลอนเขามามสวนรวมในการแสดงความคดเหนและ

แลกเปลยนเรยนรเพอน าไปปรบปรงและพฒนาการปฏบตงาน

4. ดานการควบคม ส านกทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงหวดนครนายก องคการ

บรหารสวนต าบลทรายมลและสารกา ควรมการควบคมใหคณะกรรมการประปาหมบาน

ทกหมบาน ถอปฏบตการบรหารจดการระบบประปาหมบานใหเปนไปตามระเบยบ

กระทรวงมหาดไทยวาดวยการบรหารกจการและบ ารงรกษาระบบประปาหมบาน พ.ศ.

2548 อยางเครงครด

เชงวชาการ

1. ควรท าการศกษาวจยเชงปรมาณส ารวจความคดเหนประชาชนผใชน าในการอปโภค

บรโภคทงภาคครวเรอน ภาคเกษตรกรรม หรอภาคอตสาหกรรม ตอการบรหารจดการ

ระบบประปาหมบาน จงหวดนครนายก

2. ควรศกษากระบวนการแลกเปลยนเรยนรระบบการบรหารจดการระบบประปาหมบาน:

กรณศกษาจากชมชนตวอยาง เพอทจะมการกระจายรปแบบและวธการบรหารจดการ

ระบบประปาหมบานทดไปยงชมชนอนๆ DPU

บรรณานกรม

หนงสอ

ประพนธ อ ำสกล. เทคนคการประปา. พมพครงท 1,กรงเทพฯ: แขวงนวลจนทร เขตบงกม, 2558.

ปรทรรศน พนธบรรยงก ผแปลและเรยบเรยง. แผนภมสดยอดกลยทธการจดการ = 100

management charts / Soichiro Nagashima.กรงเทพฯ: มณสร, 2545.

Deming, W.E. (1986). Out of the Crisis, Massachusetts Institute of Technology,

Cambridge, MA.

บทความ/วารสารวชาการ

กอบชย ฉมกล. มลคาเชงสาธารณะ. กรงเทพมหำนคร: มกรำคม, 2556.

มนสน ตณฑลเวศม. วศวการประปาเลมท 1. พมพครงท 3. กรงเทพฯ. : ส ำนกพมพจฬำลงกรณ

มหำวทยำลย, 2542.

สฟำ บณฑกล. โครงกำรศกษำคณภำพน ำประปำหมบำนและควำมพงพอใจของประชำชนในกำรใช

น ำประปำหมบำน ศกษำเฉพำะกรณอ ำเภอเกำะคำ จงหวดล ำปำง. วำรสำรสงเสรมสขภำพและ

อนำมยสงแวดลอม. 20 (1) 2540: 49-58.

Chapman, J. (2003), “Public value: the missing ingredient in reform?”, in Bentley, T.

and Wilson, J. (Eds), The Adaptive State, Demos, London, pp. 124-31.

Heymann, P. (1987). The Politics of Public Management, Yale University Press, New

Haven, CT.

Moore, M. H. (1995). Creating Public Value – Strategic Management in Government.

Harvard University Press, Cambridge, MA.

DPU

96

Moore, M.H. (2000), “Managing for value: organizational strategy in for-profit, non-

profit, and governmental organizations”, Non-profit and Voluntary Sector

Quarterly, Vol. 29 No. 1, pp. 183-204.

Roberts, A. (1995), “Civic discovery’ as a rhetorical strategy”, Journal of Policy

Analysis and Management, Vol. 14 No. 2, (1995), pp. 291-307.

Try, D., & Radnor, Z. (2007). “Developing an understanding of results-based

management through public value theory.” International Journal of Public Sector

Management, 20(7), pp: 655-673.

รายงานการประชมวชาการ

รำยงำนฉบบสมบรณ โครงกำรศกษำรปแบบกำรน ำรองและกำรถำยโอนภำรกจน ำบำดำลของกรม

ทรพยำกรน ำบำดำลไปสองคกรปกครองสวนทองถน ศนยบรกำรวชำกำร

สถำบนบณฑตพฒนบรหำรศำสตร, 2553.

งานวจย

กองประปาชนบทกรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. คมอผดแลระบบประปาหมบานผวดนขนาดใหญ. กรงเทพมหานคร : กองประปาชนบท, 2544.

เกษม ประสำทเขตกำร. การประเมนระบบการบรหารของการประปาหมบานแบบผวดนทสนบสนน

การกอสรางโดยกรมอนามย กระทรวงสาธารณสขในจงหวดอทยธาน. วทยำนพนธปรญญำ

วทยำศำสตรมหำบณฑต คณะสำธำรณสข มหำวทยำลยมหดล, 2544.

ชญำนศ ชวยลย. ความลมเหลวในการจดการระบบประปาหมบานของจงหวดเชยงราย.วทยำนพนธ

ศลปศำสตรมหำบณฑต สำขำวชำกำรจดกำรมนษยกบสงแวดลอม: บณฑตวทยำลย

มหำวทยำลยเชยงใหม, 2545. DP

U

97

เชษฐพนธ กาฬแกว. ปจจยทมผลตอประสทธภาพของระบบประปาหมบานผวดนกรมอนามย.

วารสารสงเสรมสขภาพและอนามยสงแวดลอม: ส านกพมพ ฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2542.

ธงชย อำมำตยบณฑต . การพฒนารปแบบการบรหารประปาหมบาน กรณศกษาบานทาสองคอน ต าบล

ทาสองคอน อ าเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม.กรงเทพมหำนคร : ฐำนขอมลวทยำนพนธไทย,

2543.

นฤมล ประภำสสมทร. การดแลระบบผลตและคณภาพน าประปาของระบบประปาหมบานแบบผวดน

ในเขตจงหวดขอนแกน . วทยำนพนธปรญญำสำธำรณสขศำสตรมหำบณฑต .

มหำวทยำลยขอนแกน, 2549.

วรำงคณำ สงสทธสวสด. คณภาพแหลงน าดบและน าประปาในระบบประปาหมบานในเขตอ าเภอเมอง

จงหวดขอนแกน. ขอนแกน: มหำวทยำลยขอนแกน, 2545.

สนน หลวงมณวรรณ. ปจจยความส าเรจในการบรหารกจการประปาของเทศบาลต าบลสนปาตอง.

วทยำนพนธปรญญำมหำบณฑต สำขำรฐประศำสนศำสตร มหำวทยำลยเชยงใหม, 2555.

Massupa Chawiangwas and Uraiwan Inmoung. (2013). “Water Supply Treatment Plant

and Water Quality in Wangtong Sub-district, Nawang District, Nong Bua Lam Phu

Province”, KKU Journal for Public Health Research, 6 (1) January-March, pp: 49-

60.

สออเลกทรอนกส

กระทรวงทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม. (ออนไลน). เขำถงไดจำก:

(http://www.slideshare.net/thaint/ss-40232183), 2546.

DPU

98

ธรรมวฒน อนทจกร. “แบบมำตรฐำนระบบประปำผวดน” (ออนไลน). เขำถงไดจำก:

(http://www.slideshare.net/thaint/ss-40232183), 2557.

ธรรมวฒน อนทจกร. “แบบมำตรฐำนระบบประปำใตดน (บำดำล)” (ออนไลน). เขำถงไดจำก:

(http://www.slideshare.net/thaint/ss-40232183), 2557.

วเชยร จงรงเรอง. “ควำมเปนมำและรปแบบของกำรบรหำรประปำชนบท”. (ออนไลน). เขำถงไดจำก:

(http://www.prapathai.com/tambol/sara/090648/090648.html), 2540.

DPU

ภาคผนวก ก

แบบสมภาษณงานวจย ชดท 1

เรอง การบรหารจดการระบบประปาหมบานของประเทศไทย: กรณศกษาชมชน จงหวดนครนายก

ผวจย ดร. มยร โยธาวธ

ส าหรบหนวยงานบรหารภาครฐบาล

ชอผถกสมภาษณ

.................................................................................................................................................................

ต าแหนง

.................................................................................................................................................................

หนวยงาน

.................................................................................................................................................................

วนทท าการสมภาษณ

.................................................................................................................................................................

DPU

100

ค าชแจง แบบสมภาษณนใชเวลา 60 นาท ในการตอบค าถาม

1. บทบาทการบรหารจดการระบบประปาหมบานของจงหวดนครนายกในปจจบน

1.1 ดานงานการออกแบบโครงการ

1.2 ดานงานเสรมสรางความเขาใจ

1.3 ดานงานฐานขอมล

1.4 ดานงานศกษาสถานการณคณภาพน า

1.5 ดานงานสอสารสาธารณะแกประชาชน

1.6 ดานงานยกระดบมาตรฐานคณภาพน าประปาและน าบรโภคครวเรอน

1.7 ดานงานสงเสรมความรระบบประปาเบองตน

2. การด าเนนการบรหารจดการระบบประปาของจงหวดนครนายกในปจจบน

2.1 ดานบคลากร

2.2 ดานงบประมาณ

2.3 ดานเครองมอ/วสดอปกรณ

2.4 ดานการจดการ

2.5 ดานการฝกอบรมการผลตและจ าหนายน าประปา

3. ปญหา อปสรรค ของกระบวนการ/การด าเนน การบรหารจดการระบบประปาของนครนายก

ในปจจบน

4. ผลลพธของกระบวนการ/การด าเนน การบรหารจดการระบบประปาของนครนายกใน

ปจจบนเปนอยางไร

5. รปแบบทเหมาะสมในการพฒนาการบรหารระบบประปาหมบานทดและมประสทธภาพ

ของจงหวดนครนายกควรเปนอยางไร DP

U

101

6. การพจารณาปรบปรงแกไขระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยการบรหารกจการและ

บ ารงรกษาระบบประปาหมบาน พ.ศ. 2548 ลงวนท 12 ตลาคม 2548 ทานมความคดเหนอยางไรตอการ

ปรบปรงแกไขระเบยบในครงน

DPU

102

ภาคผนวก ข

แบบสมภาษณงานวจย ชดท 2

เรอง การบรหารจดการระบบประปาหมบานของประเทศไทย: กรณศกษาชมชน จงหวดนครนายก

ผวจย ดร. มยร โยธาวธ

ส าหรบคณะกรรมการประปาหมบาน (ตวแทนกลมผบรโภคน าใช)

ชอผถกสมภาษณ

.................................................................................................................................................................

ต าแหนง

.................................................................................................................................................................

หนวยงาน

..................................................................................................................................................................

วนทท าการสมภาษณ

.................................................................................................................................................................

DPU

103

ค าชแจง แบบสมภาษณนใชเวลา 60 นาท ในการตอบค าถาม

1. ระบบประปาหมบานทใชอยในปจจบน

1.1 ความสะอาดและความเพยงพอของน าประปาเปนอยางไร

1.2 การปรบปรงคณภาพน าใหมความสะอาดเปนอยางไร

1.3 มการด าเนนการเรองความพอเพยงของน าเพอเสรมแหลงน าดบหรอไม

1.4 แรงดนน าประปาเหมาะสมกบความตองการหรอไม

1.5 ทอประปาเกดการแตกช ารดบอยครงหรอไม และเจาหนาทเรงซอมแซมแกไขได

รวดเรวหรอไม

1.6 การใชน าประปาไดรบค าแนะน าจากเจาหนาทบางหรอไม

1.7 เจาหนาทไดบรการจดมาตรวดน าและเกบเงนคาน าประปาใหทานสม าเสมอหรอไม

1.8 ทานไดคางช าระคาน าประปาบางหรอไม

1.9 ทานเคยตรวจสอบตวเลขการใชน าในใบเสรจตวเลขการใชน าทปรกฎในมาตรวดน า

บางหรอไม

2. การบรหารกจการระบบประปาหมบานในปจจบน

2.1 กฎระเบยบของการประปาหมบาน มการบงคบใชอยางไร

2.2 สมาชกผใชน ามการปฏบตตามกฎระเบยบเปนอยางไร

2.3 คณะกรรมการบรหารกจการระบบประปาหมบานมการด าเนนการในการปฏบตการ

อยางไร

2.4 สมาชกผใชน ามสวนรวมในการบรหารกจการระบบประปาหมบานเปนอยางไร

2.5 การประสานงานและการสนบสนนจากหนวยงานอนๆมหรอไม อยางไร

2.6 คณะกรรมการบรหารกจการประปา ไดแสดงรายรบ-รายจายของกจการประปาใหทาน

ไดทราบบางหรอไม

2.7 คณะกรรมการบรหารกจการประปา ไดมการสอสารขอมลและแจงผลการปฏบตงาน

บรหารกจการประปาใหทราบบางหรอไม

DPU

104

3. การด าเนนการกจการประปาหมบานททานด าเนนการผานมามปญหา และอปสรรค

อยางไร

4. ทานคดวาราคาน า ณ.ปจจบน มความคมคาและเหมาะสมกบคณภาพน าททานไดอปโภค/

บรโภค หรอไม อยางไร

5. ทานเหนดวยหรอไม ในเรองการลดตนทนการผลตน า เพอความคมคา คมราคาของผ

อปโภค/บรโภค

6. ขอเสนอแนะตอการบรหารประปาหมบานเพอกอใหเกดความย งยน มประสทธภาพ และ

กอใหเกดผลก าไร ควรเปนอยางไร

DPU

105

ภาคผนวก ค

ภาพถายหอถงสงประปาผวดน หมบานบางคะยอ

ภาพถายแหลงน าผวดน หมบานบางคะยอ

DPU

106

ภาพถายโรงสบน า หมบานบางคะยอ

ภาพถายหอถงสงประปาใตดน/บาดาล หมบานโพธงาม

DPU

107

ภาพระบบกรองน าบาดาล หมบานโพธงาม

ภาพถายโรงสบน า หมบานโพธงาม

DPU

108

ภาพถายการเขาพบผอ านวยการส านกทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงหวดนครนายก

ภาพถายการเขาสมภาษณเจาหนาทผประสานงานและดแลระบบประปาหมบาน ส านก

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงหวดนครนายก

DPU

109

ภาพถายการเขาสมภาษณนายกองคการบรหารสวนต าบลทรายมล

ภาพถายการเขาสมภาษณปลดองคการบรหารสวนต าบลสารกา

DPU

110

ภาพถายการเขาสมภาษณคณะกรรมการประปาหมบานโพธงาม

DPU

ประวตผวจย

ชอ-สกล ดร. มยร โยธาวธ วน เดอน ปเกด 6 กรกฎาคม 2514 ประวตการศกษา ส าเรจการศกษาปรญญาตร พยาบาลศาสตรบณฑต

มหาวทยาลยมหดล ส าเรจการศกษาปรญญาโท ครศาสตรมหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย ส าเรจการศกษาปรญญาเอก Ph.D. in Development Administration NIDA

ประวตการท างาน เมษายน 2536 – มนาคม 2538 พยาบาลวชาชพ แผนกผปวยในกมารเวชกรรม โรงพยาบาลศรราช เมษายน 2538 – ธนวาคม 2541พยาบาลวชาชพ แผนกผปวยในกมารเวชกรรม โรงพยาบาล บ ารงราษฎร มกราคม 2542 – กมภาพนธ 2546 ผจดการแผนกโรงพยาบาลบานแพว ผอ านวยการองคกรพยาบาล โรงพยาบาลบานแพว มนาคม 2546 – กมภาพนธ 2547 อาจารยผสอนประจ าหลก สตร การบรหารจดการทางการพยาบาล คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยครสเตยน มนาคม 2547 – ธนวาคม 2548 หวหนาภาควชา และ อาจารยผสอนประจ าหลกสตร การบรหารจดการทางการพยาบาล คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยอสสมชญ (ABAC)

DPU

112

มกราคม 2549 – สงหาคม 2549 ผจดการแผนกผปวยในตางชาต โรงพยาบาลกรงเทพ กนยายน 2549 – กรกฎาคม 2552 ผจดการสวน cluster เดก โรงพยาบาลพญาไท 3 สงหาคม 2552 – กนยายน 2554 ผจดการแผนกอาวโส cluster เดกโรงพยาบาลพญาไท 3 ตลาคม 2554 – มนาคม 2556 ผตรวจการพยาบาลโรงพยาบาลพญาไท 3 เมษายน 2556 – กนยายน 2556 ผชวยผอ านวยการ ฝายการพยาบาล ร.พ.เวลดเมดคอลเซนเตอร ตลาคม 2556 – เมษายน 2557 ผอ านวยการ ฝายการพยาบาล ร.พ.เวลดเมดคอลเซนเตอร มถนายน 2557 – ปจจบน อาจารยประจ าคณะ รฐประศาสนศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

DPU