รายงานการวจยฉบบสมบรณ

วฒนธรรมอาหารพนบานของกลมชาตพนธกยจงหวดศรสะเกษ Local Food Culture of Kui Ethnic Group

in Sisaket Province.

นายบรณเชน สขคม นายธนพล วยาสงห

ไดรบทนสนบสนนงานวจยจากมหาวทยาลยราชภฎศรสะเกษ ประจ าปงบประมาณ 2556

รายงานการวจยฉบบสมบรณ

วฒนธรรมอาหารพนบานของกลมชาตพนธกยจงหวดศรสะเกษ Local Food Culture of Kui Ethnic Group

in Sisaket Province.

Boonchen Sukkum Thanapol Viyasingha

ไดรบทนสนบสนนงานวจยจากมหาวทยาลยราชภฎศรสะเกษ ประจ าปงบประมาณ 2556

ชอโครงการ(ภาษาไทย) วฒนธรรมอาหารพนบานของกลมชาตพนธกยจงหวดศรสะเกษ ชอโครงการ(ภาษาองกฤษ) Local Food Culture of Kui Ethnic Group in Sisaket

Province. ไดรบทนอดหนน มหาวทยาลยราชภฎศรสะเกษ ประจ าปงบประมาณ 2556 ชอ-สกลผวจย นายบรณเชน สขคม คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร นายธนพล วยาสงห คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

บทคดยอ

การศกษาครงน มวตถประสงคเพอศกษาวฒนธรรมอาหารพนบานของชาวกยจงหวดศรสะเกษ ซงเปนการศกษาแหลงอาหาร ชนดอาหาร สวนประกอบและวธการประกอบอาหารของชาวกย ตลอดจนอาหารทใชในพธกรรมรวมถงความเชอเรองอาหารของชาวกย กลมประชากรทใชในการวจยครงนเปนชาวกยบานก ต าบลก อ าเภอปรางคก จ.ศรสะเกษ ซงมทงผน าอยางเปนทางการ ผน าไมเปนทางการ ชาวบานทเปนผประกอบอาหารกยอยเปนประจ า รวมถงแมคาทองถนทประกอบอาหารกยเพอจ าหนาย วธการเกบขอมลเปนการเกบขอมลดวยการ สมภาษณและการสงเกต ผลการศกษาพบวา ลกษณะทางภมประเทศของบานกมลกษณะเปนเนนสง โดยมบรเวณทราบลมอยรอบๆ ซงเหมาะแกการท านาและมแหลงน าอยรอบๆ หลายแหง ท าใหในฤดฝนน าทวมไมถง และในหนาแลงกมน าใชสอย ชาวกยบานกไดอาศยสภาพแวดลอมทางธรรมชาตเหลานมาใชเปนปจจยในการด ารงชวตโดยเฉพาะดานอาหารการกน แหลงอาหารทชาวบานกสามารถหาไดรอบๆ หมบาน เชน ทนาทสวน แหลงน าตามธรรมชาต ปาและโคก วตถดบทน ามาประกอบอาหารจงไดจากแหลงธรรมชาตเปนหลก อาหารของชาวกยแบงประเภทเปนกบขาว ของหวาน ผกและผลไม นอกจากอาหารทไดจากแหลงอาหารธรรมชาตแลว ชาวกยยงนยมเลยงสตว ปลกผลไมและปลกผก รวมถงเผอกและมนตางๆ ชาวกยบานกนยมรบประทานขาวสวยเปนหลก สวนข าวเหนยวนยมในงานพธตางๆ อาหารหลกของชาวกยกคออาหารเชาและอาหารค า ชาวกยมกจะรบประทานอาหารพรอมกนในครอบครว อาหารหลกทขาดไมไดกคอ ปน ปลาราและแกง ชาวกยไมนยมกกตนอาหารไวบรโภคหลายมอ การหาอาหารนนกะพอไดรบประทานแตละมอ แตถาไดอาหารมาจ านวนมากๆ ไมสามารถทานหมดกจะถนอมไวรบประทานตอไป ชาวกยบานกนบถอพทธศาสนาควบคกบผบรรพบรษ จงมพธกรรมเกยวกบศาสนาและผอยหลายอยาง อาหารในทศนะของชาวกยนอกจากจะท าเพอการบรโภคแลวยงมวตถประสงคเพอใชประกอบพธกรรมเกยวกบผดวย นอกจากนชาวกยยงมขอหามและค าสอนทเกยวกบอาหารและการรบประทานอาหารในชวตประจ าวน ปจจบนชาวกยบานกกยงนยมประกอบอาหารและรบประทานอาหารชาวกยอยเชนเดมควบคกบอาหารไทยสากลทวๆไป แตมอาหารบางชนดมการผสมผสานกบอาหารของกลมชาตพนธอนๆ คอเขมรและลาว อาหารบางอยางจงจดเปนอาหารทองถนแตไมสามารถกลาวไดวาเปนของชาตพนธกลมใด นอกจากนอาหารกยยงมการยกระดบเปนธรกจชมชน ทองถนคอเปนสนคาในชมชนและไดรบการสนบสนนเปนอยางด ค ำส ำคญ: อาหารพนบาน วฒนธรรมอาหาร กลมชาตพนธ ชาตพนธกย พธกรรม ความเชอ

Research Title: Local Food Culture of Kui Ethnic Group in Sisaket Province. Researchers: Boonchen Sukkum. Thanapol Viyasingha. Faculty: Humanities and Social Sciences.

Abstract

The purposes of this research are to study the local food culture of Kui ethnic group in Sisaket province, it is the study of food resources, kinds of food, composition and cooking methods of Kui people including foods used in the rites including belief in Kui people’s foods. Populations used in this research are Kui people at Ku village of Ku sub-district, Prangku district, Sisaket province, there are both formal and informal leaders, villagers who have cooked regularly including market women who have cooked Kui foods for selling. As for collecting the data it is interview and observation. Research results found that topography of Ku village it is the hill by having plain around, it is suitable for farming and it has water resources around, so it could make water not flooding and in dry season having water enough for using. Kui people at Ku village have depended on these natural surroundings to use as survival in living, especially the food. Food resources for Ku villagers could be found around their villages such as at field and garden, water resource as its nature may be, forest and mound. Materials used in cooking have been got from the nature mainly. Kui people’s food could be divided into dishes, sweets, vegetables and fruits. Besides foods got from nature, Kui people still like to feed animals, planting fruits and vegetables including albino and yam. Kui people at Ku village like to have the cooked rice mainly. As for the sticky rice it is used in the rites. Kui people’s foods are mainly breakfast and dinner. Kui people like to have a meal together in family. Main foods of Kui people are chili sauce, pickled fish and curry. Kui people don’t like to hoard for eating of meals. As for going hunting they like to estimate just enough of each meal, but they go hunting so much and then they cannot have a meal to be f i n i s he d the y a l s o pr e se r v e fo o d for e a t i ng i n the nex t t im e . Kui people at Ku village believed in Buddhism and ancestor ghost, so it had rites about religion and ghosts. As for food in Kui people’s viewpoint, besides it was cooked for eating it still had purpose to be used in performing a ceremony about ghost too. Besides Kui people still had prohibitions and teaching about foods and having a meal in their everyday life. Now Kui people still like to cook and have a meal as before going together with international Thai foods, but there are some

foods integrated with ethnic groups’ foods, namely Khmer and Lao foods. So some foods have been regarded as local foods but cannot be said as which ethnic group. Besides Kui foods they are improved as local community business that is goods in community and they are still got support well. Keywords: Local food, food culture, ethnic group, Kui ethnic group, rite and belief.

กตตกรรมประกาศ

การวจยเรอง วฒนธรรมอาหารพนบานของกลมชาตพนธกยจงหวดศรสะเกษ ไดรบทนสนบสนนการวจยจากมหาวทยาลยราชภฎศรสะเกษ การด าเนนการวจยครงนส าเรจไดดวยดดวยไดรบความชวยเหลอจากบคคลหลายๆ ฝาย คณะวจยขอขอบคณผมสวนท าใหการวจยครงนส าเรจไดดวยด ดงตอไปน

ขอขอบคณผชวยศาตราจารยกนก โตสรตน และผชวยศาสตราจารย ดร.ประดษฐ ศลาบตร ทเมตตาใหค าปรกษาภาพรวมของงานวจยทงหมด

ขอขอบคณผทรงคณวฒตรวจแกเครองมอวจย คอ ดร.พชรา ปราชญเวทย ดร.เอมอร แสนภวา และก านนทะนงศกด นรด ก านนต าบลก

ขอขอบคณศนยศรสะเกษศกษาทใหยมหนงสอเกยวกบขอมลจงหวดศรสะเกษ ขอขอบคณส านกวทยบรการซงเปนแหลงขอมลหลกในการรวบรวมขอมลเอกสาร และขอขอบคณชาวกยบานกซงเปนกลมเปาหมายของการวจยครงน น าโดยก านนทะนงศกด

นรด และคณธนากร พรมล ผวจยหวงใจวา งานวจยเรองวฒนธรรมอาหารพนบานของกลมชาตพนธกยจงหวดศรสะเกษ

นจะเปนประโยชนตอชาวกยเองและผสนใจโดยทวไป

นายบรณเชน สขคม นายธนพล วยาสงห

สารบญ หนา บทคดยอภาษาไทย……………………………………………………………..………………………………… ก บทคดยอภาษาองกฤษ……………………………………………………………..…………………………… ข กตตกรรมประกาศ……………………………………………………………..………………………………….. ค สารบญ……………………………………………………………..…………………………………………………. ง สารบญภาพ……………………………………………………………..…………………………………………… จ บทท 1 บทน า ……………………………………………………………..……………………………………… 1 1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา…………………………...…………………………… 1 1.2 วตถประสงคขอการวจย………………………………………………………………………………. 3 1.3 ขอบเขตของการวจย…………………………………………………………………………………. 4 1.4 วธด าเนนการวจย……………………………………………………………………………………… 4 1.5 กรอบแนวคดในการวจย………………………………………………………….…………………. 4 1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ……………………………………………………………..…………… 5 1.7 นยามศพทเฉพาะ…………………………………………………………………………………… .. 5 บทท 2 ทฤษฎและงานวจยทเกยวของ…………………………………………………...................... 6 2.1 ทฤษฎทเกยวของ…………………………..…………………………………………………………. 6 ประวตศาสตรชมชนทองถนอสานใต…..…………………………………………………………. 6 ประวตกลมชาตพนธกย…...…………………………………………………………………………… 10 ประวตกลมชาตพนธกยจงหวดศรสะเกษ....………………………………………………………. 16 ความรพนฐานเกยวกบวฒนธรรม………………………………………………………………………. 19 แนวคดเกยวกบวฒนธรรมอาหาร……………………………………………………………………. 29 2.2 งานวจยทเกยวของ………………………………………………………………………………….. 35 บทท 3 วธด าเนนการวจย………………………………………………………………………..………….. 42 3.1 ประเดนทศกษา………………………………………………………………………………………. 42 3.2 แหลงขอมล……………………………………………………………………………………………. 42 3.3 ประชากรและกลมตวอยาง………………………………………………………………………. 43 3.4 เครองมอทใชในการเกบขอมล………………………………………………….……………….. 43 3.5 วธการเกบรวบรวมขอมล………………………………………………….………………………. 43 3.6 การวเคราะหขอมล………………………………………………….………………………………. 44 บทท 4 ผลการวจย……………………………………………………………………………………..……… 45 4.1 ลกษณะทวไปของชมชนบานก…………………………………………………………………… 45 4.2 ประเภทอาหารของชาวกยบานก………………………………………………………………….. 50 4.3 แหลงทมาของอาหารชาวกยบานก……………………………………………………………….. 56 4.4 ลกษณะการบรโภคอาหารของชาวกยบานก………………………………………………….. 58 4.5 อาหารกบความเชอของชาวกยบานก……………………………………………………………. 60

ช

สารบญ (ตอ) 4.6 อาหารชาวกยกบสถานภาพในปจจบน………………………………………………………….. 62 บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ………………………………………………………………… 63 5.1 สรปผลการวจย…………………………………………………………………………………………. 63 5.1 อภปรายผล………………………………………………………………………………………………. 68 5.2 ขอเสนอแนะ………………………………..…………………………………….……………………… 73 บรรณานกรม/เอกสารอางอง…………………………………………………………………………………… 74 ภาคผนวก…………………………………………………………………………………………………………… 80 ภาคผนวก ก………………………………………………………………………………………………….. 81 ภาคผนวก ข………………………………………………………………………………………………….. 83 ภาคผนวก ค………………………………………………………………………………………………….. 85 ภาคผนวก ง………………………………………………………………………………………………….. 86 ประวตนกวจย………………………………………………………………………………………………………….. 91

สารบญภาพ ภาพท หนา 4.1 แกงหอยพรอมทงเครองปรงแบบชาวกย ……………………………………………… 46 4.2 แกงเทา (แกงสาหรายนาจด)……………………………………………………………. 47 4.3 แกงมนป (กอแหวกอตาม)……………………………………………………………… 48 4.4 ภาพขนมมะสง ………………………………………………………………………… 50 4.5 อาหารหลกของชาวกย…………………………………………………………………. 54

บทท 1 บทน า

1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา

มนษยแตละเผาพนธในโลกตางกมประวตความเปนมาอยางยาวนาน มนษยแตละเผาพนธเปนสตวสงคมตองอยรวมกนเปนหม กลม ชมชน และเมออยรวมกนกจ าเปนตองมแบบแผนในการด าเนนชวตรวมกน มกตกาของสงคมทตองปฏบตรวมกนเพอใหสงคมสามารถด ารงอยไดอยางสงบสข วถการด ารงชวตทมนษยสรางขนนเรยกวาวฒนธรรม วฒนธรรมของแตละสงคมนนๆ มแนวคดและการปฏบตทเปนของตนเอง มลกษณะเฉพาะของสงคมนน ๆ ซงแสดงออกทางดานภาษาพด ภาษาเขยน การแตงกาย การหาอยหากน การสรางทอยอาศย และระบบความเชอ ประเพณตางๆ ซงเปนเอกลกษณเฉพาะตน ซงการเรยนรและเขาใจวฒนธรรมของคนตาง วฒนธรรมจะชวยใหมนษยชาตเขาใจกนมากขน(ถาวรฟเฟอง,2543) วฒนธรรมเปนสงทมนษยสรางขนเปนพฤตกรรมทเกดจากการเรยนร แตละสงคมจงมวฒนธรรมทแตกตางกนออกไป มนษยไดเรยนรวธการด ารงชวตซงแตกตางจากสตวอน ๆ มนษยจงเรยนรทจะจดระเบยบชวตใหเจรญขน อยด กนด มความสะดวกสบาย รจกแกปญหา นอกจากนนมนษยมการถายทอดการเรยนร เปนวถชวตหรอเปนแบบแผนของการด าเนนชวต มนษยเกดในสงคมใดกจะเรยนรและซมซบในวฒนธรรมของสงคมทตนเองอยอาศย ดงนนวฒนธรรมของแตละสงคมจงแตกตางกน (พทยา สายห,2 5 4 9) วฒนธรรมจงเปนเครองมอวดหรอเปนสงก าหนดความเจรญหรอความเสอมของแตละสงคมไดอกวธหนงดวย ขณะเดยวกนวฒนธรรมยงก าหนดความเปนอยของคนในชมชน วฒนธรรมจงมอทธพลตอความเปนอยของประชาชนและความกาวหนาของแตละสงคมไดดวย หากสงคมใดมวฒนธรรมทดงามและเหมาะสม สงคมนนยอมเจรญกาวหนา ตรงกนขามหากสงคมใดมวฒนธรรมทลาหลง สงคมนนกมกประสบปญหาในการพฒนาสงคมได เชนเดยวกน

วฒนธรรมอาหาร เปนหนงของวฒนธรรมทมความเคลอนไหวเปลยนแปลง มการแลกและรบเอาจากวฒนธรรมอน กลาววาเปนวฒนธรรมหนงทมการเรยนร แลกเปลยนซงกนและกนของคนตางวฒนธรรม ท าใหเกดความเขาใจเรองราวของวฒนธรรมตาง ๆ ชวยใหมนษยชาตเขาใจ ชวยเหลอซงกนและกนไดงาย (พฒนะ วศวะ,2549) นอกจากนวฒนธรรมอาหารยงเปนภาพสะทอนทเปนรปธรรมของอปนสย ภมปญญา วถชวต ความเชอเฉพาะตวของแตละชนชาตท าใหมนษยไมมองหรอเขาใจโดยใชพนฐานของตนเปนเกณฑในการตดสนคนตางวฒนธรรม นอกจากนวธการกน การปรง ฤดกาลหรอเวลาทเหมาะสมหรอความเชอของการกนอาหารแตละชนดแตละอยางลวนเกดจากประสบการณของบรรพบรษทงสน ซงอาหารแตละชนดเหมาะสมกบภมอากาศและสขภาพของคนทอาศยอยในแตละเขต วฒนธรรมอาหารมความสมพนธระหวางอาหารกบความเชอ โดยเฉพาะการหาวตถดบมาปรงอาหารจะมเรองความเชอก ากบไวแตกตางไปในแตละพนท ความเชอทเกยวกบอาหารนนสวนใหญจะใหคณกบรางกาย มประโยชนทงในดานยาไปพรอมๆ กบความเชอซงแตกตางกนไปแตละพนท ในขณะเดยวกนวฒนธรรมและความเชอเรองอาหารของคนตางชาตตางภาษายงสงผลสะทอนใหเหนถงสขภาพของ คนในสงคมนนๆไดเปนอยางด (ประหยด สายวเชยร,2547)

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอหรอภาคอสานมกลมชาตพนธอยอาศยกระจดกระจายกนอย โดยทวไป ประชากรสวนใหญรอยละ 85 ในภาคอสานเปนกลมไทยลาวหรอชาวไทยอสานซงเปนกลมทมภาษาพดและภาษาเขยนเปนของตนเอง นอกจากนยงมกลมชาตพนธอกหลายกลมอาศยอยทงอสานตอนบนและอสานตอนลาง เชน ยอ พไท โซ บร เยอ ญฮกร แสก กะเลง โยย พวน ขา (บญยง เกศเทศ. 2539:1) ในสวนของภาคอสานตอนลาง กลมคนทอาศยอยมความหลากหลายเชนเดยวกน มทงกลมไทยลาว ไทยเขมร ไทยเยอ

2

และไทยกย ชาวอสานมประวตศาสตรความเปนมาอนยาวนาน จงท าใหมศลปะและวฒนธรรมรวมถงความเชอทสงสมสบทอดอยางหลากหลาย สงหนงทชาวอสานถอวาส าคญอยางยงกคออาหารทรบประทานประจ าวน ชาวอสานถอวาอาหารเปนสงจ าเปนมากกวาอยางอน ดงจะเหนไดจากผญาภาษตพนบานอสานทกลาวไดวา “ทกขบมเสอผา ฝาเฮอนดพอลอย ทกขบมขาวอยทอง สนอนลอยบเปน” (จารบตร เรองสวรรณ. 2527 : 116) หมายความวา ความทกขทเกดจากการไมมเสอผาสวมใสนน ถาฝาบานยงดกพอซอนตวอยได แตถาความทกขท เกดจากการหวอาหารนน จะหลบอยทไหนกยงหวเหมอนเดม ไมอาจหลบเลยงไปได ผญาบทนสะทอนใหเหนวา ชาวบานอสานใหความส าคญของอาหารมากกวาปจจยสดานอนๆ อาจกลาวไดวาการบรโภคอาหารมความส าคญเปนอนดบแรกส าหรบชาวอสาน ดงนน เมอมการเลอกท าเลทตงหมบานของชาวอสาน ปจจยส าคญทสดตองมแหลงน าหรอหนองน าใหญอยใกล เพราะ ชาวบานจะไดอาศยแหลงน าดงกลาวเปนแหลงอาหารทน ามาบรโภคในชวตประจ าวน แหลงอาหารทส าคญของชาวอสาน ทส าคญม 2 แหลง ไดแก แหลงอาหารทผลตขนเอง และแหลงอาหารตามธรรมชาต ซงมอยทวไปตามทองทตางๆ ในอดตอาหารทน ามาบรโภคสวนใหญชาวอสานจะเกบหาไดจากแหลงอาหารทมตามธรรมชาต (เครอวลย หตานวตร . 2528 : บทคดยอ) เชน ปา ซงมสตวปาชนดตางๆ เชน นก หน พงพอน กระตาย กงกา แมลงตางๆ ตลอดจนอาหารประเภทผก เชน เหด หวมน ดอกกระเจยวบาน หนอไม เปนตน สวนในทไรนา มผกชนดตางๆ ผลไม สตวและแมลงทใชเปนอาหารไดเชนกน นอกจากนในแมน า ล าธาร หวย หนอง บง ซงมน าขงตลอดปชาวบานสามารถจบสตวน า เกบพชทขนอยตามแหลงดงกลาวมาเปนอาหารไดทกฤดกาล จะเหนไดวาอาหารตามแหลงธรรมชาตของชาวอสานในอดตมอยางเพยงพอตลอดทงป ทงนเพราะพนทโดยทวไปมทรพยากรปาไมอยอยางสมบรณ เปนเหตใหมสตวปา และพชผกนานาชนดทชาวบานสามารถเกบหามาเปนอาหารบรโภคในชวตประจ าวนไดในปรมาณทเพยงพอ นอกจากนชาวบานทกคนมสทธในการจบสตว จากแหลงตางๆ และเกบพชผกในปาไดทกแหง เนองจากในอดตพนทปาและล าน าไมมผถอกรรมสทธหวงหาม และอาหารจากทไร ทนาของคนอน เจาของกไมหวงหามอยางทเปนอยในปจจบน เพราะชาวบานสวนใหญลวนเปนญาตพนอง และผทเคารพนบถอกน (จม พานคง 2536 : สมภาษณ) สงตางๆทไดกลาวมาแลวลวนเปนอาหารตามแหลงธรรมชาต ทมอยทวไปในพนทภาคอสาน ซงมมาตงแตอดตและยงปรากฏใหเหนอยในปจจบน แตมจ านวนลดลงมาก เนองจากการเปลยนแปลงทางนเวศวทยา มลกษณะธรรมชาตของแหลงอาหารเชนเดยวกน

จงหวดศรสะเกษเปนจงหวดในภาคอสานตอนลาง จงหวดศรสะเกษจงมกลมคนอาศยอยหลายชาตพนธทรบรโดยทวไปกคอ 4 ชนเผา ประกอบดวยลาว เขมร กยและเยอ โดยเฉพาะชาวกยนน จากการศกษาของนกประวตศาสตรพบวาเปนกลมชาตพนธซงอพยพมาจากอนเดยเมอครงถกอารยนรกราน จงอพยพมาทางตะวนตกจนถงลมแมน าคงคา (แมน าสาละวน) และแมน าของ (แมน าโขง) ตอนบน พวกทอพยพไปทางแมน าคงคากลายเปนบรรพบรษของมอญหรอรามญ สวนพวกทอพยพไปทางแมน าของบางพวกกไปอาศยอยตามทราบสงแถบเทอกเขาตองแหรก(ดงรก) และบางพวกอยตามชายเขาตางๆ เรยกวา สวะ ขา ขม สวย กวย หรอกย แตกตางกนออกไป ชาวกยเขามาทางประเทศไทยโดยอพยพมาจากแขวงอตตปอ ประเทศลาว เขามาอยในแถบเขมรปาดง ตงแตสมยสมเดจพระนารายณมหาราช ประมาณป พ.ศ.2199-2231 ในยคปลายอยธยาจนถงสมยกรงธนบรในป พ.ศ.2245-2326 การอพยพไดยตลงในสมยรชกาลท 4 (โสฬส ศรไสย และคณะ. 2538:4) ปจจบนกลมชาตพนธกยอาศยอยโดยทวไปทงในภาคกลางเชนจงหวดสพรรณบร ปราจนบร แตทอาศยอยเปนจ านวนมากคอในเขตอสานตอนลางทงในจงหวดสรนทร ศรสะเกษ บรรมย นครราชสมา อบลราชธาน และมหาสารคาม ในสวนของจงหวดศรสะเกษมชาวกยอาศยอยอยางหนาแนน กลมชาตพนธกยนอกจากมภาษาพด

3

เปนของตนเองแลวยงมเอกลกษณของตนเองหลายอยาง เชน วถชวต เครองแตงกาย อาหาร ทอยอาศย พธกรรม และความเชอเปนของตนเอง

ชาวกยมเอกลกษณทโดดเดนเฉพาะตน เอกลกษณอาหารของกลมชาตพนธกยนาศกษาอยางยง ทงอาหารทชาวกยรบประทานอยในชวตประจ าวน อาหารในพธกรรมทางศาสนา อาหารในพธกรรมประจ าชมชน รวมถงลกษณะวฒนธรรมอาหารพนบานของชาวกย ไดแก ลกษณะอาหาร แหลงทมาของอาหาร การประกอบอาหาร เวลาในการบรโภคอาหาร ลกษณะการบรโภคอาหาร และลกษณะความเชอเรองการบรโภคอาหาร แตในปจจบน กระแสโลกาภวฒนกอใหเกดการเปลยนแปลงขนในกลมชาตพนธในจงหวดศรสะเกษหลายดาน ดานหนงคอการใชเงนตราซอหาอาหารแทนการประกอบเอง ท าใหอาหารดงเดมของตนเองเรมหายไป อาหารทใชในพธกรรมบางอยางกเรมเปลยนแปลง และสาเหตหลกทจะท าใหวฒนธรรมอาหารพนบานของชาวกยหายไปกคอการไมไดบนทกเปนลายลกษณอกษรเนองจากชาวกยมแตภาษาพดไมมภาษาเขยน รวมถงสงแวดลอมทอยรอบตวท าใหพฤตกรรมดานอาหารเรมเปลยนไปจากเดม

วฒนธรรมอาหารมการเปลยนแปลงอยเสมอ การเปลยนแปลงจะชาหรอเรวขนอยกบปจจยทเกยวของเชน การคมนาคม การสอสาร เทคโนโลย การศกษา วฒนธรรมอาหารเปนหนวยยอยหนงของสงคมมนษยทไมไดตงอยเปนเอกเทศ แตสมพนธเชอมโยงกบวฒนธรรมอนๆ ตลอดเวลา เชน ปจจบนพบวามการเลอกรบประทานอาหารตะวนตกมากขนเพอความสะดวกรวดเรว กระแสโลกาภวตนไมมพรมแดนกนระหวางการลนไหลทางวฒนธรรมอาหาร ท าใหกระแสวฒนธรรมอาหารจากนานาประเทศสามารถเขามาในประเทศไดงาย ท าใหมการรบเอาวฒนธรรมอาหารและวฒนธรรมอนๆ ทแฝงมากบสอตางๆ วฒนธรรมอาหารของกลมตางๆ จงคอยๆ ถกกลนหายไปพรอมกบการเปลยนแปลงทมากบการรบเอาวฒนธรรมใหม

จากการศกษาขอมลเบองตน พบวาในเขตบานก ต าบลปรางคก อ า เภอปรางคก เปนชมชนทมประวตศาสตรมาอยางยาวนานประมาณ 300 ป เปนพนททมแหลงอาหารตามธรรมชาตอย คอนขางอดมสมบรณ โดยแหลงน าตามธรรมชาต ทนา และปาซงกระจายอยโดยทวไป แตเมอกาลเวลาเปลยนไปชาวกยกไดรบเอาวฒนธรรมตางถนเขามาในชมชนเหมอนชมชนอนๆ และการทชาวกยไมมภาษาเขยนของตนเองท าใหภมปญญาชาวกยไมไดรบการจารกเปนตวอกษรไว ท าใหภมปญญาหลายอยางไดสญหายไปและหลายอยางก าลงเผชญกบปญหาจากสารทศ จากสภาพปญหาขางตน ผวจยจงมความสนใจทจะท าการศกษาวฒนธรรมอาหารพนบานของกลมชาตพนธกยในจงหวดศรสะเกษโดยก าหนดพนทในการศกษาคอชมชนบานก ต าบลก อ าเภอปรางคก จงหวดศรสะเกษ การศกษาวฒนธรรมอาหารพนบานของชาวกยจะเปนการอนรกษวฒนธรรมอาหารพนบานทงอาหารทชาวกยรบประทานอยในชวตประจ าวนและอาหารทใชในพธกรรมพนบานรวมถงความเชอเกยวกบอาหารของชาวกย เพอเปนการรวบรวมและถายทอดวฒนธรรมอาหารของชาวกย อนจะน าไปสการสบทอดภมปญญาดานอาหารชาวกยรวมถงเปนแนวทางในการพฒนาอาหารพนบานชาวกยเพอรองรบการทองเทยวเชงวฒนธรรมตอไป

1.2 วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาชนดอาหารของกลมชาตพนธกยในจงหวดศรสะเกษ ทงอาหารในชวตประจ าวน และ อาหารในพธกรรมตางๆ

2. เพอศกษาวฒนธรรมอาหารของกลมชาตพนธกยในจงหวดศรสะเกษ ไดแก ลกษณะอาหาร แหลงทมา ของอาหาร การประกอบอาหาร เวลาในการบรโภคอาหาร ลกษณะการบรโภคอาหาร และลกษณะความเชอเรอง การบรโภคอาหาร

4

1.3 ขอบเขตของการวจย

1.ขอบเขตดานเนอหา การวจยครงน เปนการวจยเชงคณภาพ เนอหาทศกษาครอบคลมในเรองควา ม

เปนมาและวถชวตของกลมชาตพนธกย วฒนธรรมอาหารพนบาน วฒนธรรมอาหารพนบานของกล มชาตพนธกย 2 ประเดน คอ 1) ชนดอาหารของกลมชาตพนธกยในจงหวดศรสะเกษ ประกอบ ดวยอาหารในชวตประจ าวน และอาหารในพธกรรมตางๆ 2)วฒนธรรมอาหารของกลมชาตพนธกยในจงหว ดศรสะเกษ ไดแก ลกษณะอาหาร แหลงทมาของอาหาร การประกอบอาหาร เวลาในการบรโภคอาหาร ลกษณะการบรโภคอาหารและลกษณะความเชอเรองการบรโภคอาหาร 2.ขอบเขตดานประชากร ประชากรทใชในการศกษาครงน เปนชาวกยบานก ต าบลก อ าเภอปรางคก จงหวดศรสะเกษ ซงม ทงผน าในชมชนและผทมสวนเกยวของกบการหาอาหารและประกอบอาหารในครอบครว

3.ขอบเขตดานพนท ผวจยไดก าหนดพนทส าหรบการวจยคอบานก ต าบลก อ าเภอปรางคก จงหวดศรสะเกษ ซงจากการ สมภาษณผน าชมชนบานกเปนหมบานทมประวตความเปนมากวา 300 ป 1.4 วธด าเนนการวจย ผวจยแบงการศกษาออกเปน 2 ประเภท คอ การสงเกตแบบมสวนรวม และการสมภาษณทงแบบเจาะจงและไมเจาะจง การสงเกตแบบมสวนรวม ผวจยไดเขารวมสงเกตกจกรรมตางๆ ของหมบานหลายกจกรรม อาทเชน งานหววบญเบกฟา งานแกลมอ งานแซนยะจห เปนตน การสมภาษณแบบเจาะจง ผวจยแบงประเภทผสมภาษณดงน 1. ผน าแบบเปนทางการคอก านนต าบลก 2. ผน าโดยธรรมชาต 3. ผน าดานวฒนธรรม 4. ชาวบานทมความรขอมลเกยวกบหมบาน 5. ชาวบานทประกอบอาหารชาวกยเพอจ าหนาย 6. ชาวบานทเปนแมบานซงประกอบอาหารชาวกยในครอบครว เหตผลทผวจยแบงประเภทของผสมภาษณหลากหลาย เพราะตองการกระจายกลมบคคลผใหขอมล ไดขอมลทครบถวนเพอการวเคราะหวฒนธรรมอาหารชาวกยอยางลกซงตอไป 1.5 กรอบแนวความคดของการวจย 1. แนวคดทเกยวของกบความเปนมาและวถชวตของกลมชาตพนธกย

2. แนวคดทฤษฎเกยวกบวฒนธรรมอาหารพนบาน 3. ทฤษฎโครงสรางหนาท (Functionalism)

5

1.8 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1. ไดรวบรวมชนดอาหารและวฒนธรรมอาหารพนบานของกลมชาตพนธกยในจงหวดศรสะเกษ ทงอาหารในชวตประจ าวน อาหารในวนส าคญทางศาสนา อาหารในพธกรรมพนบานเปนลายลกษณอกษร

2. หนวยงานดานศลปะและวฒนธรรมในจงหวดศรสะเกษสามารถน าขอมลไปใชประโยชนได 1.9 ค านยามศพทเฉพาะ 1. อาหารพนบาน หมายถง อาหารทใชรบประทานในชวตประจ าวน โดยสบทอดกนมาตามประเพณดงเดม และแตกตางกนไปตามแตละพนท การประกอบอาหารในแตละครอบครวและชมชนขนอย กบการสบทอดของแตละพนท ซงแตกตางจากการประกอบอาหารเพอการคาและทเปนศาสตรทางโภชนาการ

2. วฒนธรรมอาหาร หมายถง การปฏบตตางๆ ทเกยวกบอาหาร ประกอบดวยแหลงทมาของอาหาร การเตรยมอาหาร วธการปรงอาหาร อปกรณทใชในการปรงอาหาร การจดเสรฟ การรบประทานอาหารและความเชอเรองอาหาร

3. กลมชาตพนธ (ethnic group) หมายถง กลมคนทมวฒนธรรม ขนมธรรมเนยม ภาษาเดยวกน และเชอวาสบเชอสายจากบรรพบรษเดยวกน เชน คนไทย คนพมา คนลาว คนจน เปนตน 4. กลมชาตพนธกย หมายถงกลมชนทพดภาษาในตระกลมอญ-เขมร มเลอดผสมระหวางพวกเวดดกและเมลาเนเชยน รปรางหนาตาคลายเซมงหรอเงาะปา ในงานวจยน กลมชาตพนธหมายถงกลมชาวกยในบานก ต าบลก อ าเภอปรางคก จ.ศรสะเกษ 5. พธกรรม หมายถงกจกรรมตางๆ ทชมชนไดจดขน ทงกจกรรมทจดขนภายในตระกลหรอกจกรรมของชมชน และมการใชอาหารเฉพาะอยางในกจกรรมนนๆ 6. ความเชอ หมายถงการแสดงออกซงความรสกทางจตใจวาเปนจรงโดยไมตองพสจน ซงความเชอนไดรบการปลกฝงทางจตใจมาจากบรรพบรษ

บทท 2 แนวคด ทฤษฎ และวรรณกรรมทเกยวของ

ในการศกษาเรอง วฒนธรรมอาหารพนบานของกลมชาตพนธกยในจงหวดศรสะเกษ จาเปน

ทจะตองศกษาใหเขาใจแนวคด ทฤษฎ และวรรณกรรมทเกยวของ การนาเสนอในบทนจะแบงเนอหาดงน

2.1 แนวคด ทฤษฎทเกยวของ 1. ประวตศาสตรชมชนทองถนอสานใต 2. ประวตกลมชาตพนธกย

3. ประวตกลมชาตพนธกยจงหวดศรสะเกษ 4. ความรพนฐานเกยวกบวฒนธรรม 5. แนวคดเกยวกบวฒนธรรมอาหาร

2.2 งานวจยทเกยวของ 2.1 แนวคด ทฤษฎทเกยวของ

2.1.1 ประวตศาสตรชมชนทองถนอสานใต ในงานศกษาวจยน ผวจยเหนวามความจาเปนอยางยงทจะตองศกษาประวตศาสตรชมชนทง

ดานแนวคดและวฒนธรรม เนองจากผลทไดรบจากการศกษาประวตศาสตรจะเปนฐานความคดสาคญในการทาความเขาใจวฒนธรรมชมชน วถชวตชมชน รวมถงการจดสวสดการเชงวฒนธรรมทมอยในชนชนและบงชถงความสาคญของชมชนในฐานะทเปนสถาบนทมความสาคญสงสดในประวตศาสตรไทย การวจยในครงนไดจากดพนทในการศกษาเปนพนทบานก ตาบลก อาเภอปรางคก จงหวดศรสะเกษ เนองจากเปนชมชนชาวกยทมความเปนชมชนดงเดมท มประวตศาสตรอนยาวนาน และเปนชมชนทมความเขมขนทางวฒนธรรม มประเพณทถอปฏบตของตนเองมาอยางยาวนาน ทงน ผวจยเหนวามความจาเปนอยางยงทจะตองใหขอมลเกยวกบประวตศาสตรแนวคดชมชนควบคกบการศกษาประวตศาสตรชมชนดวย ดงน

ชมชน (Community) คอฐานทมนทสาคญในการดารงอยของกลมคน การคดเลอกทาเลท ตงถนฐานเพอพานกอาศยและทามาหากนเปนสงทคนโบราญพจารณาอยางรอบคอบ จากประวตศาสตรคาบอกเลาชใหเหนวา สงทมความสาคญยงคอการตงถนฐานหรอสรางชมชนหนงนน คอฐานหรอทนทางทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทเหมาะสม อนประกอบดวย ดน ฟา ปา นา จงกลาวไดวา ตนทนทางธรรมชาตสาหรบชมชนนน เปนตนทนในการดารงชวตทไมตองสรางขน แตความยงยนของชนชนจะเกดขนได ชมชนจะตองรจกการจดการทนทางธรรมชาตใหเหมาะสมกบการดารงชวตแบบพอเพยง เนองจากธรรมชาตคอแหลงทมาของปจจยตางๆทสา คญตอการดารงชวต อาทเชน เปนแหลงอาหาร ยารกษาโรคและทอยอาศย เพยงแคเดนเขาปา คนในชมชนกไดรบสวสดการพนฐานในการดารงชวตแลว

คาวา “ทองถน”(Local หรอ Region) ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 (2546:511) ให ความหมาย ไวว า คอทอ งท ใดทอ งทหนง โดยเฉพาะ ซง เน นถ งล กษณะทา งสภาพแวดลอมทางภมศาสตรและทางธรรมชาตทมความเปนขอบเขตเฉพาะพนทนนๆเปนสาคญและ

7

ยงมความหมายทกาหนดขอบเขตของพนทระดบยอยตามเขตการปกครอง หรอเปนหนวยงานระดบรองไปจากหนวยงานใหญ ไดแก หมบาน ตาบล อาเภอ จงหวด เปนตน หรอหมายถง การกาหนดขอบเขตพนท ขอบเขตความรบผดชอบ หรอหนวยงานทปรากฏในทองถนตางๆ ตามสภาพสงคม ซงจดเปนพนทระดบยอยรองไปจากสงคมใหญ

จงสรปไดวา ทองถน หมายถงถนฐานทอยของมนษยทตงบานเรอนอาศยอย กนเปนกลมหรอหนวยของพนทยอยลงมา ตงแตบาน หมบาน ตาบล อาเภอ เทศบาล จงหวด

แนวคดชมชนในประวตศาสตร สาหรบการศกษาแนวคดชมชนในประวตศาสตรนน ฉตรทพย นาถสภา (2553:150-163) ไดทาการศกษาและแบงลกษณะและฐานะของแนวคดชมชนออกเปน 4 ระยะ ตามพฒนาการของประวตศาสตร โดยแบงเปน ระยะทหนง แนวคดชมชนแบบลทธพระศรอารยในชวงสมยศกดนา (โบราณ-พ.ศ.2475) สรปไดวา แนวคดชมชนในชวงศกดนามกจะเกยวกบสาสนาพทธแบบชาวบาน ชวงสมยศกดนานพบวา แนวคดชมชนมความไมตอเนองไมมลกษณะระดบชาต และปะทขนเปนชวงๆเรยกในประวตศาสตรวา ยคขบวนการผมบญ อกนยหนง แนวคดศกดนายงคงครอบงาสงคมและวฒนธรรม ประกอบกบแนวคดทางการเมองทไดรบอทธพลจากอนเดยทใหความสาคญกบกษตรยในฐานะสมมตเทพ กษตรยเปนทงเทวะราชาและพทธราชา ในขณะทชาวบานยงคงดาเนนชวตอยบนพนฐานของความเปนชมชนหมบานและชมชนพทธศาสนกชน โดยมความเชอในเรอง “ยคพระศรอารย” ทสขสมบรณทางวตถสงของและสงคมทเปนสขและเสมอภาค ซงในความใฝฝนถงสงคมอดมสมบรณพลสขน เองทสอดคลองกบของเปาหมายของสวสดการเชงวฒนธรรม แสดงใหเหนวาแนวคดเรองสวสดการซงวฒนธรรมและชวตทมความสขมอยในสานกของชมชนมาเนนนานแลว ระยะทสอง แนวคดชมชนในลทธชาตนยมในชวงหลงเปลยนแปลงการปกครอง (พ.ศ.2475-พ.ศ.2490) สรปแลววา แนวคดชมชนปรากฏชดเปนสวนหนงในอดมการณของคณะราษฎร ดงเหนไดจากขอเสนอรปธรรมสหกรณครบรปของปรด พนมยงค และแนวคดประชาชาตนยมของคณะราษฎร ซงพบวามความพยายามในการสงเสรมใหชาวไรชาวนาและสามญชนมบทบาทมากขน (ฉตรทพย นาถสภา.2548) และเชดชวฒนธรรมแหงความสามคคกลมเกลยวและชวยเหลอซงกนและกน (หลวงวจตรวาทะการ.อางถงในฉตรทพย นาคสภา.2553:154) นอกจากนน ฉตรทพย นาถสภา ยงสรปไดวา ประชาชาตนยมของคณะราษฎรซงเ กดขนพรอมกบการเปลยนแปลงเปนประชาธปไตย มงสรางชาตจากการถกทอโดยประชาชน แตเมอเวลาผานไปคณะราษฎรกไมสามารถสรางลทธชาตนยมทมประกอบขนจากประชาชนไดอยางแทจรงและแนวคดสหกรณของปรด พนมยงคกมไดมการนามาใชอยางเปนรปธรรมและตอเนอง อย างไรกตาม ผวจยกขอสรปเพมเตมวา แมจะไมมการนาแนวคดสหกรณมาดาเนนงานอยางเปนรปธรรมและตอเนอง แตกนบไดวาแนวคดชมชนในยคน เปนจดกาเนดทสาคญของการจกสวสดการเชงวฒนธรรมและเปนตนแบบเครอขายสถาบนสวสดการทนกวจยและนกพฒนาจะตองนามาเปนพนฐานคดในการจดสวสดการเชงวฒนธรรมและสวสดการสงคมในปจจบน ระยะทสาม ระยะการกอรปของแนวคดวฒนธรรมชมชน (ทศวรรษ 2520-พ.ศ. 2540) หลงจากยคแหงความซบเซาของแนวคดชมชนในระหวาง พ.ศ. 2490-2520 ซงเปนชวงแหงการเรมพฒนาประเทศสความเปนสมยใหม (Modernization) แบบทนนยม และการขยายอทธพลของ

8

อดมการณแบบชนชนและการตอสทางชนชนภายใตการนาของพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทยสชนบท ชวงเวลาดงกลาวจงสงผลใหไมมการกลาวถงแนวคดชมชน แตในตนทศวรรษ 2520 นบเปนจดเปลยนทสาคญของแนวคดชมชน เนองจากเกดนกวชาการและนกพฒนาสายวฒนธรรมชมชน อาทเชน บารง บญปญญา บาทหลวงนพจน เทยนวหาร นายแพทยประเวศ วะส ฯลฯไดใหความสาคญแกแนวคดนยงขน จนทาใหแนวคดวฒนธรรมชมชนกลายมาเปนแนวคดหลกในกลมนกพฒนาและนาไปสการพฒนาแนวคดเปนแนวคดเศรษฐกจและสงคม ซงมสาระสาคญในการชใหเหนฐานะและบทบาทของชาวบานในกระบวนการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคม โดยสถาบนชมชนและวฒนธรรมชมชนเปนแกนกลางของสงคมไทย อกทงยงชใหเหนทางเลอกในมตการพฒนาทสอดคลองกบมตทางเศรษฐกจและวฒนธรรมของชมชน ระยะทส แนวคดเศรษฐกจและวฒนธรรมชมชนในฐานะแนวคดคขนานของการทาใหทนสมย(Modernization) แบบจารต (พ.ศ. 2540-ปจจบน) ภายหลงวกฤตเศรษฐกจใน พ.ศ. 2540 สงผลใหนกวชาการและนกพฒนาหนกลบมาทบทวนกระบวนการทาใหประเทศทนสมย (Modernization) แบบทนนยม ซงสงผลใหสถาบนชมชนหมบานไดรบผลกระทบเปนอยางมาก ทงดานวถชวต เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม ซงในชวงระยะเวลานเองทขอเสนอของนกพฒนาเอกชนดานการพฒนาชมชนทองถนตามแนวคดวฒนธรรมชมชนไดรบความสนใจมากขน โดยฉตรทพย นาถสภา ไดยกตวอยางแนวคดของนกคดไทย เชน ศาสตราจารยนายแพทยประเวศ วะส ซงเสนอวา วฒนธรรมแบบชมชนจะตองมคณธรรมและจรยธรรมเปนฐาน เปนชมชนธรรมนยมซงเปนการประกอบขนของแนวคดวฒนธรรมชมชนกบแนวคดพทธ นอกจากนน นายแพทยประเวศ วะส ยงเพมเตมแนวคดชมชนวา ชมชนจะตองไมพฒนาโดยลาพง ตองมการสรา งเครอข ายแนวร วมร ะหว างภาคร ฐกบภาคทน เรย กวา ปร ะชา สงคม ศาสตราจารย ดร.อานนท กาญจนพนธ ไดเสนอแนวคดชมชนในมตเรองอานาจ โดยชมชนจะตองมอานาจในการปกปองทรพยากร ซงเปนฐานของเสถยรภาพทางเศรษฐกจและวฒนธรรม มใชเ พยงการรกษาและผลตซา นอกจากนน ยงตองมการรบรองรบสทธชชนโดยกฎหมาย ซงสอดคลองกบแนวคดของ ฐาปนนท นพฏฐกล ทเสนอนใหจารตประเพณของชมชนเปนทมาของกฎหมาย ทงน เนองจากสงคมไทยเปนสงคมทชมชนทองถนสบทอดมาแตอดตดารงอยและเปนวถชว ตของชมชนทสา คญ เปนตน

ประวตศาสตรชมชน สาหรบดนแดนอสานนน เปนพนททมการพบแหลงโบราณคดทงสมยกอนประวตศาสตรและสมยประวตศาสตรจานวนมาก ซงแสดงใหเหนวา อสานเปนดนแดนทมผคนอยอาศยมานาน ตงแตอดต ชมชนตางๆ ไดมพฒนาการอยางตอเนองจนเกดเปนรฐ โดยมแหลงชมชนโบราณจานวนมากกระจายอยบรเวณลมแมนาชและลมแมนามล แบงเปนกลมวฒนธรรมทวารวดซงนยมทาคนา คนดนเปนวงรหรอวงกลมรอบเมอง นยมตงเมองใกลแหลงนา เพอสะดวกในการชกนาขามาเกบในคเมอง และกลมวฒนธรรมขอมทสวนใหญมกมการจดวางผงเมองเปนรปสเหลยมมการขดบารายไวเปนแหลงนาสาหรบเมอง จากหลกฐานทปรากฏแสดงใหเหนถงอทธพลของวฒนธรรมทวารวดทแพรขยายครอบคลมดนแดนอสานในชวงพทธศตวรรษท 12-14 หลงจากนนอาณาจกรขอมไดขยายอทธพลเขามาสดนแดนอสานสงมากในระหวางพทธศตวรรษท 16-18

9

อยางไรกตาม เมอสนรชกาลพระเจาชยวรมนท 7 (พ.ศ. 1761 )อทธพลของขอมในแผนดนอสานเรมเสอมลง และเปนการเรมยคอทธพลของอาณาจกรลานชางในสมยพระเจาฟา งม (พ.ศ. 1896-1916) ทกอตวเขมแขงขนในลมแมนาโขงและไดแผขยายเขามาในดนแดนอสานครอบคลมอาณาเขต 2 ฝงแมนาโขง ชมชนโบราญขนาดใหญเรมเปลยนเปนชมชนขนาดเลกและรบอทธพลของลานชาง หวเมองภาคอสานของไทยนบตงแตหนองหารลงไปจนถงเมองรอยเอด แตเดมอยไดอทธพลของอาณาจกรขอมทงหมด ตอมาไดตกเปนเมองขนของสโขทยในสมยพอขนรามคาแหงในป พ.ศ. 1827 เมอถงสมยพระเจาอทองสถาปนากรงศรอยธยาขนในป พ.ศ. 1893 แขวงเมองรอยเอดไดตกอยใตปกครองของอยธยา เมออาณาจกรอยธยาและอาณาจกรลานชางขยายอทธพลทางการเมองเขามาในดนแดนอสาน ทงสองอาณาจกรจงประนประนอมและปกปนเขตแดนในสมยพระเจา อทอง โดยอาณาจกรลานชางทาการปกครองตงแต “ดงสามเสา” หรอ “ดงพระยาไฟ” ไปจนถงภพระยาพอและแดนเมองนครไทย และรวมกอตงขนเปนอารยธรรมลมนาโขง ภาคอสานตามสภาพภมศาสตรนน อาจแบงพนทออกเปนสองสวนคอ สวนทอยในบรเวณแองสกลนคร อนไดแก จงหวดสกลนคร หนองคาย อดรธาน หนองบวลาภ นครพนม และจงหวดเลย กบพนทสวนทในบรเวณแองโคราชหรอบรเวณอสานใต ไดแก จงหวดศรสะเกษ สรน ทร บรรมย ชยภม และนครราชสมา โดยมเทอกเขาภพานเปนสนกนระหวางแองสกลนครและแองโคราชน จากการศกษาประวตศาสตรพบวา คนอสานไดอาศยอยในดนแดนแถบนมาตงแตสมยกอนประวตศาสตร มอายกวาหนงหมนป ในอดตในดนแดนแถบนเรยกวา “อาณาจกรเจนละ” มกษตรยองคสาคญคอ กษตรยจตรเสน ยคตอมาคออาณาจกรศรโคตรบรภายหลงเปนอาณาจกรลานชางและตกเปนประเทศราชของอาณาจกรสยามในสมยกรงธนบร ในการศกษาประวตศาสตรชมชนนน จากการวเคราะหบนทกการเดนทางในลาวของแอมอนเย ในพ.ศ. 2440 (เอเจยน แอมอนเย.2541: 143) ซงไดระบวาดนแดนบรเวณอสานใตในปจจบน ในอดตดนแดนแถบนเปนปาดงดบหนาทบ) ในการเดนทางผานดงหนาปาใหญนจะมตนไมสงและมดมดบดบงดวงอาทตยไวและจะตองใชเวลาเดนทางมากกวา 1 วนทามกลางปา ซงจะมองไมเหนอะไรเลย ซงสอดคลองกบกรมพระยาดารงราชานภาพทเรยกดนแดนบรเวณนวา เขมรปาดง เนองจากกลมชาตพนธทอาศยอยบรเวณนเปนชาวกย ซงนยมเรยกตนเองวา คนดง อนหมายถงดงดบ นอกจากนน ดนแดนนยงพบวา มไขปาชกชมมากนกสารวนธรรมชาตหลายคนตองมาเสย ชวต ในบรเ วณน ซงบนทกการเ ดนทาง ในลาวของแอมอนเย กลา ววา บร เวณจบส มคร (ChupSmach) หรอชองเสมด หรอโอลเสมด อนเกดจากธารนาเซาะของชองเขาเปนชองทางสาคญของ ชาง มา วว เกวยนจากดนแดนอสานไปสพระนครตองผานชองเขาสาคญบรเวณน ซงมบนทกวา คนจนผคาขายไดมาเสยชวตและถกนามาฝงบรเวณจบสมครจานวนมาก จงมเหตผลนาเชอไดว าบรเวณสงขะ พนทรายและภมโปน เปนชมชนทคงความเปนอสระมาตงแตอดตจนถงยคลทธชาตนยม ซงเปนเหตใหผวจยมขอสนนษฐานเบองตนวา สวสดการชมชนและการพงตนเองยงคงดารงสบทอดมารนแลวรนเลา ภายในกลมชาตพนธเดยวกนเพาระรฐบาลกลางไมสามารถแทรกแซงไดดวยเหตผลดงทกลาวแลว ชมชนโบราณ (Ancient Settlement) ในดนแดนเขมรปาดง ซงหมายรวมถงพนทจงหวดสรนทรและจงหวดศรสะเกษ มเทอกเขาสาคญททอดตวยาวจากทศตะวนออกจรดทศตะวนตกคอเทอกเขาพนมดงรกเปนเทอกเขาพรมแดนกนระหวางประเทศไทยกบกมพชา มความยาวยานหบปากกางซงเปนแหลงตนนาลานา มล จงหวด

10

นครราชสมา ถงแกงหลผแขวงจาปาศกด สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาวประมาณ 450 กโลเมตร พนมดงรกและปรมณฑล คอแหลงอารยธรรมเกาแกของโลกเปนแหลงทชาวออสตรกซงอพยพมาจากอนเดยสมยกอนพทธกาลเขามาตงถนฐานอยรวมกบชนพนเมองและสรางกลมชาตพนธขนใหมเรอกวา “ออสโตรเอเชย” ประกอบดวยกลมเวดดก เซมง ซาไก เนกรโต กย ขแมรและมอญ เปนตน กลมชาตพนธเหลานคอบรรพบรษดงเดมของทองถน ซงเรยกวาอนโดจนเดมกไมผด ดว ยการสรางสรรคอนยาวนานและตอเนองนบเปนพนป พนมดงรกจงเปนแหลงสรรพวทยาการทงในเชงภมศาสตร ปร ะว ตศาสตร ชา ตพน ธว ทย า โบร าณคด คตชนวทยาและแมแตร ปว ถช มชน ศลปวฒนธรรมทางดานชมชนโบราณ (Ancient Settlement) ทมการคนพบแลวประมาณ 400 แหง มรองรอยความเจรญดานเกษตรกรรมชลประทานและแหลงสมนไพรในยานอโรคยาศาลา ทางดานคมนาคมมชองทางโบราณเพอการคมนาคมขนสง ตดตอคาขายประมาณ 100 ชอง

2.1.2 ประวตความเปนมาของชาวกย ชาวกย เปนชอเรยกกลมชาตพนธกลมหนงทอาศยอยในเขตอสานใต มประวตศาสตรมานานนบ 3,000 ป สบเชอสายมาจากชนเผามณฑ (Munda) ซงมถนฐานอยบรเวณเชงเขาหมาลย เปนเจาของพอภาษาพอมดหมอผ มทกษะในการจบชางและฝกชาง ใกลชดกบราชวงศคปตะทมความโดงดงของอนเดยโบราณ ไดชอวามกองทพทเกรยงไกรทสด ความยงใหญของกองทพคปตะคอมกองทพชางทไดฝกซอมเปนอยางด โดยมชาวมณฑเปนผฝกใหและเปนควาญชางในยามสงครามดวย หลกฐาน ทางอนเดยยนยนวาคปตะเคยสงชางศกพรอมควาญมาเปนอภนนทนาการแกอาณาจกรพราหมณ บรเวณลมแมนาโขงตอนลาง(ชน ศรสวสด,ชางกบสวย,2523:126-156)

ชาวกยไดอพยพจากเชงเขาหมาลยเพราะภยสงครามลงมาตามลานาโขงเขามาตงถนฐานอยบรเวณเทอกเขาพนมดงรกกอนชาวลาวและชาวเขมร หลกฐานหลายแหงยนยนวา ชมชนโบราณรายเลยบลานาโขงตอนกลางทมชอนาหนาดวยคาวา เชยง เปนคาทมทมาจาก “เจยง” ซงเปนภาษาของชาวกย แปลวา ชาง เชน เจยงตง เจยงฮง เจยงแสน เจยงฮาย เจยงใหม เชยงของ ฯลฯ หรอแมแตเลยนจงหรอเลยนเจยง(ลานชาง) อนเปนถนพานกทสองของชนชาตทมชวตผกพนกบชาง ทาใหนกประวตศาสตรและนกมานษยวทยาเชอกนวาชนชาตกยหรอเขมรปาดงบรเวณเทอกเขาพนมดงรกเปน เชอสายเดยวกนกบชาวมณฑแถบเทอกเขาหมาลย กลมชาตพนธไทยกย ไดอพยพจากดอนเหนอของอนเดยมาทางทศตะวนออกเฉยงเหนอของเขมรและตอนใตเมองจาปาศกดของลาว พงศาวดารเมองละแวกไดกลาวถงพระเจาธรรมราชาผครองนครธม ไดทรงขอความชวยเหลอจากกองทพกย ใหสงทหารไปชวยปราบกบฏ เมอปราบเสรจทงสองฝายไดมความสมพนธอนดตอกน ชาวกยเขามาคาขายกบอยธยาระหวางพทธศตวรรษท 20 – 21 เปนชวงทปกครองตนเองเปนอสระแถบเมองกมโปงสมคดกบลาวใตในปจจบน ปจจบนพบวามชาวกยประมาณ 5 1 ,1 8 0 คนในสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว ตงหลกแหลงแถบเมองสาละวน เมองสะหวนเขต เมองเซโดน เมองจาปาศกด มชาวกยในประเทศเขมรประมาณ 15,495 คน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เมองเสยมเรยบ กมปงโทม สตงเดรง ซงกลมชาตพนธกยในเขมรแบงเปน กยอนดรา กยเตรา กยมะไอ กยมะโล ในประเทศไทยไดตงแตหลกแหลงอยบรเวณตอนใตของภาคตะวนออกเฉยงเหนอแถบเมองศรสะเกษ สรนทร กระจายในบรรมย อบลราชธาน มหาสารคาม มผ ศกษากลมชาตพนธกยและแสดงความคดเหน เกยวกบกลมชาตพนธไวดงตอไปน

11

ไพฑรย มกศล (ชาวไทยกวย : ชนพนเมองเดม,12-15) กลาวถงชาวกยวา ชาวกวยไดรบอทธพลทางวฒนธรรม จากเขมรและลาวโดยการยอมรบวฒนธรรมซงกนและกนโดยการแตงงานระหวางกลม ชาวกวยจงรบวฒนธรรมภาษาและประเพณจากเพอนบาน การถอศาสนาและความเชอของชาวกวย ยงมความเชอในเรองลทธผวญญาณ (Animism) สง การถอผบรรพบรษของคนถอวาเปนผทดใหความอารกขาและความสขแกลกหลานได ดานพทธศาสนามการนบถอพทธศาสนาแบบ ชาวบาน (Popular Buddhist) เชนเดยวกบชาวอสานคกบการถอผ สจตต วงษเทศ (ชาตพนธสวรรณภม : บรรพชนคนไทยในอษาคเนย , ไมมเลขหนา) ไดกลาวไววา ชาตพนธสวรรณภมบรรพชนคนไทยในอษาคเนยแผนดนเดยวกนนบลานๆ ปมาแลว คนเรมปลกขาวกนขาว หยดรอนเรพเนจร ชมชนหมบานโลหะปฏวตครงแรกเหลกและเกลอ สรางบานแปลงเมองรงเปนรฐอษาคเนยเปลยนไป ศาสนาผบชาง – กบ – หมา มโหระทกกกกองสญลกษณศกดสทธเสยงแหลงศกดสทธมภาพเขยนส ศาสนาผ ของชมชนพธศพ 3,000 ป ผหญงเปนหวหนาเผาพนธมอานาจ แลกเปลยนสงของกบตางถน สวรรณภมทลมนาแมกลอง ทาจน สวไล เปรมศรรตน (ภาษาและชาตพนธในเขตทราบสงโคราช,274) ไดกลาววา ในเขตทราบสงโคราชนนนาจะเชอไดวากลมชนดงเดมในเขตน เปนชนกลมมอญ-เขมรเนองจากปจจบนดนแดนอสานเปนแหลงท มหลกฐานของอารยธรรมโบราณมากมาย เชน พบแหลงโบราณสถาน ศลาจารก และสงกอสรางตางๆมากมาย พสฏฐ บญไชย (ชาวบรจงหวดมกดาหาร,5-17) ไดกลาวไววา กลมชาตพนธทสา คญในภาคอสานมหลากหลายกลม ซงสวนใหญอพยพมาจากประเทศสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว ไดแก ผไท ญอ โส ลาว และบร เปนตน สาหรบชาวบร ในอาเภอดงหลวง จงหวดมกดาหาร ไดอพยพมาจากประเทศลาวครงสงครามปราบฮอ โดยตงถนฐานอยบรเวณ เทอกเขาภพานในระหวางป พ.ศ.2426 – 2430 สมยรชกาลท 5 ลกษณะหรอเอกลกษณเปนชาวขาซงเปนบรเวณเทอกเขาเผา ดงเดมเผานน ในแถบลมแมนาโขงอยในตระกลเดยวกบขอมและมอญเขมร ชาวขาจะเรยกตวเองวาบร ซง แปลวาภเขาคาวาขาเปนคาทชาวอสานใชเรยกพวกบร คณะกรรมการประมวลเอกสารและจดหมายเหต (ตานานเมองศรสะเกษ,62-64) ไดกลาววาชมชนในวฒนธรรมขอมทพบในจงหวดศรสะเกษ มในรปของศาสนสถานชมชนทอยอาศยมลกษณเปนเนนดนบางแหงมคนา และคนดนลอมรอบ มอายในราวพทธศตวรรษท 16 ซงเปนสมยพระเจาสรยชยวรมนท 1 (พ.ศ. 1545 – 1553) ไดแผอานาจของพระองคออกไปอยางกวางขวางครอบคลมอสานภาคกลาง ภาคเหนอตอนลางของไทยและชนชาตเดมทอพยพเขามาอยในเอเชยตอนใต คอ มนษยในพวกตระกลออสโตรเอเชยดก ทใชภาษามอญแขมร ชนพนเมองดงเดมคอพวกกยหรอกวยทเคลอนยายจากอนเดยสพมาบางสวนเขาไปในลาว เขมร และภาคตะวนออกเฉยงเหนอของไทยเมอ ประมาณ 1,200 ปกอนครสตกาล ซงเชอวาชนพนเมองเดมคอพวกกยหรอกวย เนต โชตชวงนธ (กย (สวย) บานปราสาท : วฒนธรรมผสมกลมกลน,15) ไดกลาววา กยเชอในการทาบญเชนเดยวกบคนอสาน ยดคตความเชอในทางพทธศาสนาตามจารตประเพณรปแบบความเชอและวถชวตแบบเดมชาวกย(เกา) ไดถกซมซบและปรบตวเพอใหสอดคลองกบสภาพแวดลอม ในปจจบน พธกรรมทางพทธศาสนาและความเชอทองถนผสมผสานกลมกลนทางวฒนธรรม

ไพฑรย มกศล (กวย : ชาตพนธ,12-15) ไดกลาววา ชาวกวยหรอกย เปนชนกลมใหญท ตงหลกแหลงอยในเขตจงหวดศรสะเกษ สรนทร บรรมยบางสวน คนไทยเรยกวา สวย กลมชาตพนธกวย ทพดภาษากวยแบงได 5 กลม ดงน

12

1. กวยมะไฮ (Kui m’ai) กลมทอาศยอยในจงหวดอบลราชธานแถบโขงเจยม บานเวนบก บานทาลง ใกลกบลาวใต เรยกตนเองวา กวยบล (คนภเขา)

2. กวยมะลอ (Kui m’ lo) อาศยอยในเขตจงหวดอบลราชธาน ศรสะเกษ 3. กวยเยอ (Kui yer, yo) อาศยอยในเขตอบลราชธาน ศรสะเกษ 4. กวยมะลว หรอมะหลว (Kui m’loa) อาศยอยในเขตสรนทร ศรสะเกษ 5. กวยอะเจยง กลมท มความชานาญในการคลองชาง อยในเขตอาเภอทาตม อาเภอจอม

พระจงหวดสรนทร

วระ สตสงข (การเลนสะเองของชาวกยศรสะเกษ : สงคมวฒนธรรมประเพณ,12-16) กลาววา การละเลนของชาวไทยกย เพอขอพรจากสงศกดสทธและดวงวญญาณของบรรพบรษในการปกปกรกษา อกทงยงเปนการราลกนกถงคณงามความดของบรรพบรษ แสดงถงความกตญรคณและในการประกอบพธกรรมการละเลนยงสมพนธกบความเชอทางพทธศาสนา มการเลนการทาบญสนทาน ตกบาตรประเพณในการดาเนนชวตประจาวน

อทย สมวฒน (ประเพณ 4 เผาไทยศรสะเกษ ยอนรอยวฒนธรรมของบรรพชนอสานก,11) ลาววา ศรสะเกษเปนแหลงอารยธรรมของชน 4 เผา คอ สวย เยอ เขมร และลาว ในอดตชนเผาลาวเขมร เคยปกครองมากอน และตอมาชาวสวย กวยหรอกยไดอพยพมาสรางบานแปลงเมองรวมถงการปกครอง สวนชาวเยอเปนชนกลมหนงกคอกวยเยอ ตอมาเรยก เยอ ชนทง 4 เผา มภาษาพดในทองถนของตนเองรวมทงขนบธรรมเนยมประเพณ แตกตางกนอยางสนเชง งานประเพณ 4 เผาไทยศรสะเกษ หรองานเทศกาลดอกลาดวนบาน (เดม) เปนงานประเพณประจาปทยงใหญทกปแสดงออก ถงประเพณวฒนธรรมทชาว 4 เผาไดอาศยอยรวมกนดวยความสามคค

เจรญ ไวรวจนกล (ชาตพนธวทยา ชาวลานามล,22-27) ไดกลาววา นกประวตศาสตรและโบราณคดกลาววาชมชนกอนประวตศาสตรแถบ ทงกลารองไหมหลกฐานการตงหลกแหลงท เกาแกหนาแนนกระจายขนไปถงอบลราชธานและยโสธร ซงประชากรบรเวณนมจานวนมาก และการผสมผสานมาเนองจากมการอพยพเขามาของคนตางถน โดยพบจารกและงานประตมากรรมกระจายอยในเขตกวางครอบคลม ลมนาช – มล สวนหลกฐานทเปนสถาปตยกรรม เชนปราสาท และทบหลงจะพบอยในเขตอบลราชธาน ยโสธร และสรนทร ระบบเจนละเปนระบบผสมผสานชาตพนธและวฒนธรรมของเผาพนธ ตางๆ 6 ชาตพนธ คอ กลมชาตพนธกย จาม ขอม ลาว ไท และกมพช

ปราน วงษเทศ (เซนตะกวด : พธกรรมของชาวกยบานตม,84-91) กลาววา ชาวกยหรอกวย มความเชอวา ตะกวดเปนตวแทนของอะหยะ ตะกวดเปนสตวศกดสทธเสมอนบรรพบรษชาวบาน จะไมทารายทกปในวนขนเดอน 3 และเดอน 6 ชาวบานจะทาพธแซนอะหยะ หรอเลยงผปตา ทายคาง ไก เซนไหวเสมาหนและทาพธเซนไหวตะกวดทหอผบรเวณโพรงไมทตะกวดจาศลอย

เฟเกย วานเดอรฮารตและบรภตา วอยดอส (ประวตศาสตรความเปนอยของชาวกย,38-45) กลาววา ชาวกยเปนพทธศาสนกชน แตยงมความเชออยางมากในการถอผตามประเพณ ดงเดมและร วามวญญาณมากมายตามปาเขาตองกราบไหวออนวอนใหพนเคราะห

ไพฑรย มกศล (การศกษากลมชาตพนธชาวกวย,1-5) กลาววา ชาวไทยกวยเปนคนไทยเชอสายหนงทอาศยอยหนาแนนทางตอนใตของอสานสานในจงหวดสรนทร ศรสะเกษ และกระจาย ในบางพนท ของจงหวดบรรมย นครราชสมา อบลราชธานและมหาสารคาม พบวา กลมชาตพนธกวย

13

อพยพจากตอนเหนอและบรเวณตอนใตของภาคตะวนออกเฉยงเหนอของอนเดยมาทางทศตะวนออกเฉยงใต ในทสดกตงหลกแหลงอยบรเวณลาวตอนใต เขมรตอนเหนอและบรเวณตอนใตของภาคตะวนออกเฉยงเหนอของไทย ประมาณ 3,000 ปเศษ ซงมวฒนธรรมโดดเดน อย 4 ดาน ไดแก คานยมการพงพาตนเอง ขยนหมนเพยร มความรบผดชอบ ไมเปนการะของคนอน การเชอผนาและผ อาวโสความเชอละศรทธาทางศาสนาและความเชอเรองผ

มงกฎ แกนเดยว (วฒนธรรมกย (สวย) กบงานพฒนา,8-12) กลาวไววา วฒนธรรมกยเปนวฒนธรรมทสรางความมจรยธรรม วนยและเอกภาพในสงคมสงมาก เชน กยทถอปะกา จดเดนอกประการหนง คอวธการเลยงลกหลานผหญง มคานยมวา คนดคอคนททางานเกง หนกเอาเบาสทรหดอดทน ผชายตองมวนยสามรถบงคบตนเอง ใหอยในขอบเขตของธรรมเนยมอยางเครงครดถอมตน เชอฟง กลาหาญและรกลกเมย วฒนธรรมกยในภาคอสานมความผสมผสานสกลมกลนทางวฒนธรรมอยางมากในประวตศาสตร ความสามารถและความมวนย เกดจากความเชอการถอผดวย

ไพฑรย มกศล (การพฒนาสงคมของกลมชาตพนธเขมรปาดง,บทคดยอ) ผลการศกษาพบวา การพฒนาสงคมของกลมชาตพนธ เขมรปาดงในจงหวดสรนทร ซงอยทางตอนใตของภาคตะวนออก เฉยงเหนอในอดตเรยกวา หวเมองเขมรปาดง เปนดนแดนชายขอบของสยามตงแตสมยกรงศรอยธยาตอนปลาย กลมชาตพนธ ในหวเมองเขมรปาดงประกอบดวย กวย (กย) เขมรและลาวซงไดปรบตวและพฒนาทางสงคมและวฒนธรรมและอตลกษณทางชาตพนธ จนกลายเปนคนไทยตามกฎหมายตงแตรชกาลท 5 เปนตนมา พ.ศ. 2426 เจาเมองกรมการในหวเมองเขมรปาดงและหวเมองชนนอกของสยามมอานาจในการปกครองตนเอง แตตองสงสวยหรอบรรณาการมาถวายราชสานกสยามเปนประจาทกๆป เมอราชสานกไดสงขาหลวงไปประจาเพอกากบราชการหวเมองตะวนออกแตไมไดดวยความเรยบรอย เพราะไดมการตอตานเกดขน คอกบฏผมบญในภาคตะวนออกเฉยงเหนอรวมทงในเขตหวเมองปาดงดวย รฐบาลตองสงทหารไปปราบปราม เมอ พ.ศ. 2445 ทาใหเหตการณยตลงได รฐบาลจงไดปรบปรงและพฒนาพรอมทงเปลยนชอเปนเมองสรนทรและจงหวดสรนทรตามลาดบ กลมชาตพนธกวย เขมรและลาวไดปรบตวในการพฒนาสงคมของตนตลอดมา จนเขาสยคพฒนาตงแต พ.ศ. 2504 เปนตนมา ในแตละกลมชาตพนธกยงมอตลกษณของตนในการธารงชาตพนธ และการพฒนาทางสงคมของตนเอง

ประโยชน อดมเดช (เซนศาลปตาทานายอนาคต จตวญญาณและความเชอชาวกยบานธาต ภสงห,4) กลาววา ชาวกยมประเพณ ภาษา วฒนธรรมทเปนเอกลกษณเฉพาะตวตลกทอดมาตงแตอดตทเคยเจรญรงเรอง มความเชอตามแบบโบราณวาวญญาณบรรพบรษทลวงลบไปแลวยงคงวนเวยน ปกปกรกษา ดแลทกขสขของญาตพนองทอยเบองหลง ใหความสาคญของการเซนไหวศาลป ตาอยทการทานายดวงจากไขตมและคางไกในการทานายอนาคตเปนการปรบตวอยในสงแวดลอมทางธรรมชาต

อรญญา พงศสะอาด (อทธพลของวฒนธรรมทองถนมตอพฤตกรรมทางการเมอง : กรณศกษาพธแซนยะของชมชนชาวกย,บทคดยอ) ผลการศกษาพบวา การจดพธแซนยะหรอพธเลยงผปตาชาวกยจดปละสองครง ในเดอน 3 และเดอน 6 ทางจนทรคต เพอเซนไหวปตา ซงชมชนเชอวาเปนบรรพบรษทคอยปกปองความคมครองใหอยเยนเปนสข และมความหมายเกยวกบการเกษตรทเปนอาชพหลกของชมชน การเซนไหวนนเปนการปฏบตสบทอดตอกนมาหลายชวอายคนและถอปฏบตอยางเครงครด หากละเลยไมปฏบตหรอไมเคารพจะนาภยพบตมาสชมชน ผนาในการประกอบพธกรรม คอ เฒาจา ในการกาหนดการจดงานและทกขนตอนจะทาโดยพนฐานการมสวนรวมของ

14

ชมชน ซงเชอในพลงเหนออานาจ ทาใหชาวกยบคลกภาพแบบอานาจนยมและเชอฟงผ มอานาจและวฒนธรรมทางการเมองมอทธพลตอพฤตกรรมทางการเมองของชมชน โดยผานกระบวนการกลอม เกลาและเรยนรวฒนธรรมทองถน

ฐตรตน เวทยศรยานนท (ความเชอเรองผปตาตะกวดกบวถชวตชาวกยบานตรม ตาบลตรม อาเภอศรขรภม จงหวดสรนทร ,บทคดยอ) ผลการศกษาพบวา ชาวกยเปนชนชาตทรกอสระมการปกครองของตนเองและรกสงบ ไดถกรกรานโดยกลมชนตางๆ จนตองทาใหชาวกยตองอพยพหนการรกราน การบงคบขมเหง ชาวกยไดนาความเชอเรองผปตาตะกวดประจาป พธกรรมการทานาและพธกรรมเกยวกบการดาเนนชวต ตงแตเกดจนตาย ชาวกยไดทาใหความเชอเรองป ตาตะกวดมาม ความสาคญในวถชวต3ประเดนคอ

1. การทาใหความเชอเรองผปตาตะกวดเหนอกวาความเชออนในชมชน โดยสะทอนจาก พธกรรมเซนผปตาประจาป

2. นาความเชอเรองผปตาตะกวดมาจดระเบยบสงคม ไดแก การรกษาทรพยากรธรรมชาต การรกษาทรพยากรสวนรวมลดความขดแยงและสรางความสามคค

3. นาความเชอเรองผปตาตะกวดมาคาจนอานาจของผนาทเปนทางการและไมเปนทางการ

เนองจากความเชอเรองผปตาตะกวดเหนอกวาความเชออน

เทดชาย เออมลานา (ความทนสมยและพธกรรมศาสนาของกลมชาตพนธ เยอ,บทคดยอ) ผลการศกษาพบวา การรบนวตกรรมทเปนวตถและไมใชวตถ การศกษา การเปนเมอง การเปนอตสาหกรรม การพฒนาของหนวยงานภาครฐและพฒนาระบบคมนาคมมผลกระทบพธกรรมทาง ศาสนาในชมชน

นรญ สขสวสด (เปรยบเทยบพธกรรมการแตงงานของชาตพนธ กยและเขมร ,บทคดยอ) ผลการศกษาพบวา พธกรรมทจดขนทงสองกลม จดตามความเชอของแตละกลมชาตพนธโดยมพนฐานมาจากความเชอ วาการประกอบพธกรรมนจะสงผลใหเกดสรมงคลแกชวตและการครองเรอนทาใหค บาวสาวมกาลงใจสรางครอบครวใหมใหดารงชวตในสงคมอยางสงบสข

นพวรรณ สรเวชกล (ขอมลและพฒนาการทางสงคมการปรบตวตอปญหาเบอง ตนทเกยวกบการดนรนเพอมชวตอยและการผลตของชาวกย,บทคดยอ) ผลการศกษาพบวา กยเปนชนชาตทอพยพมาจากตอนใตของประเทศสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว เขามาในประเทศไทยแถบตอนลางของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ตงแตสมยสมเดจพระนารายณมหาราช เปนชาตพนธท มชอเสยงดานการลยงชางโดยเฉพาะในจงหวดสรนทร ชาวกยตากลาง ซงเปนกลมหนงทอพยพเขามาในเขตจงหวดสรนทรตงปลายกรงศรอยธยาจนถงสมยกรงธนบร ไดมพฒนาการทางสงคมอยางตอเนอง ระบบความเชอและประเพณโพนชางของชาวกยทซงความผกพนดงกลาวสามทรถแบงออกเปน 3 สถานะ คอ ชางเปนมรดกทางวฒนธรรม ผกพนในฐานะทชางเปนทรพยสนและผกพนตอ ชางในฐานะทเปนสมาชกในครอบครว

มณวรรณ บวจม (วถชวตบานเวน,บทคดยอ) ผลการศกษาพบวา ดานปจจยหลกในการดาเนนชวต การบรโภคอาหาร ชาวบานจะบรโภคอาหารทหามาไดจากธรรมชาตและมการแลกเปลยนซงกนและกน ดานทอยอาศยจะเนนการใชประโยชนในพนท เครองแตงกายในงานพธกรรมจะแตงตามความเชอของกลมชาตพนธ การรกษาโรคใชสมนไพรเปนหลกและใชไสยศาสตรรวมดวย เชน ลา

15

ผฟา ลาผมด ลาผแถนในดานสงคมยดมนในระบบเครอญาต เชอในความอาวโส สนใจ ในพทธศาสนามการทาบญรวมกบกลมชาตพนธอน มการผสมกลมกลนทางดานวฒนธรรมกบกลมชาตพนธไทยลาว ไทยเขมรไทยกยทกกลมใหความรวมมอกนด

สมมาตร ผลเกด (วถครอบครวและชมชนชาตพนธไทยสวย,บทคดยอ) ผลการศกษาพบวาในอดตชาวสวยบานตงกระทงยดมนในขนบธรรมเนยมประเพณทางความเชออยางเครงครดจนเกด

เอกลกษณเฉพาะกลม แตปจจบนความสานกในการทจะรกษาชาตพนธกาลงเขาสภาวะวกฤตเปนผลสบเนองมาจากความเปลยนแปลงของสงคม โดยรวมเขามาพรอมกบนโยบายการพฒนาประเทศของภาครฐและการแขงขน เพอเปนผนาทางเศรษฐกจของภาคเอกชน เปนผลใหกยตองเผชญกบการกลนทางวฒนธรรม แปรสภาพเปนสงคมทไรเอกลกษณทางวฒนธรรม ในภาพรวมสาหรบการปรบตวเขากบสภาพการเปลยนแปลงดานตางๆ ในกระแสโลกาภวตถของชาวสวย บานดงกระทงสามารถปรบตวไดเปนอยางดแมจะสงผลกระทบตอวถชวตในบางสวนเปลยนแปลงบางกเปนการปรบเพอความดารง

อยบนพนฐานทสามารถสบคนตนตอความเปนมาของประเพณและพธกรรม อศรา จนทรทอง (บทบาทหนาทของพธแกลมอของชาวกย ,บทคดยอ) ผลการศกษาพบวา ผ

มอ เปนผในสายตระกล มบทบาทตอชมชนและบคคลเปนอยางมาก การศกษาพธแกลมอ แบงได 2 ลกษณะ บทบาทระดบปจเจกบคคล และในระดบชมชน ระดบปจเจกบคคลพบวาความเชอในพธกรรมมบทบาทเปนทพงทางใจในภาวะวกฤตทเกยวของกบการเจบปวย สวนระดบชมชน พธแกลมอ มบทบาทในการรกษาโรคการควบคมสงคม และระบายความกดดนและความขดแยง ดานสญลกษณพธกรรมพบวา พธแกลมอแบงการประกอบพธกรรมเปน 2 ลกษณะ คอ ความศกดสทธของพธ จะมเฉพาะกลมผมอเหมอนกนเทานน ความสนกสนานจะมกบทกคนในบรเวณประกอบพธกรรม เครองประกอบหงมอ แสดงถงความอดมสมบรณของชมชนกบวถชวตชาวกย ภาษาทใชเปนภาษาลาว แสดงผมความสมพนธและการตดตอกบชาวลาวอยางยาวนานและตอเนอง

อมาวศร เถยรถาวร (เจาพอศรนครเตา : บทบาทของความสาคญและการถอผในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ,บทคดยอ) ผลการศกษาพบวา เจาพอศรนครเตาเปนความเชอทชาวบานยดถอมาตงแตเดมในการถอผปตาและบทบาทของบรรพบรษผสรางบานแปงเมองและมบทบาทสาคญตอ

ชมชนและวถชวตผคนอยางมาก จากการศกษาพธกรรมตางๆไดแบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ ในระดบชมชนไดแบงพจารณาออกเปนบทบาทหนาทโดยตรงและหนาทแฝง บทบาทหนาทโดยตรง ความเชอมบทบาทสาคญในการรองรบสถานการณใหมของบคคลรองรบความศกดสทธของพธกรรมความอดมสมบรณหนาทแฝงมบทบาทในการควบคมสงคมและความเปนอนหนงอนเดยวกนในหมคณะสะทอน

โลกทศนเกยวกบความสมพนธระหวางพทธศาสนากบการถอผ สะทอนสถานะภาพทางสงคมของ ผหญงและสะทอนความสมพนธของกลมในความกตญการบชาบรรพบรษ

ดษฎ กาฬออนศร และสมศกด ศรสนตสข (การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจการเมอง สงคมและวฒนธรรมในหมบานอสาน : กรณศกษาหมบานชาวเยอ,25) ผลการศกษาพบวาชาวเยอไดอพยพจากฝงซายมาอยฝงขวาของแมนาโขงเพอขยายอาณาเขตและหนภยสงคราม มการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจเปนแบบการคามากขน การเปลยนแปลงดานสงคมและวฒนธรรมผนามบทบาทลดลงผคนมเสรภาพ มความคดเหนมากขน ปจจยทมอทธพลตอการเปลยนแปลง ไดแก การสาธารณปโภค ดาน นเวศวทยาการแพรกระจายทางวฒนธรรมความนยมดานวตถมมากขน

กนกวรรณ ระลก (The 8th International Conference on Thai Studies,1) กลาววาวฒนธรรมของพธกรรมฟอนสะเอง เปนกระบวนการทเนองสมพนธกนในบรบทของไทยกย เปน

16

พธกรรมทไทยกยเขาทรงผ เพอรกษาอาการเจบปวยทไมสามารถรกษาใหหายเปนปกตดวยการแพทยแผนปจจบน และเมอหายจากอาการเจบปวยตองทาการเขาทรงเพอสกการะขอบคณผสะเองบทบาทของพธกรรมนนพบวามบทบาทสาคญ 3 ประการ คอ บทบาทในการควบคมทางสงคม บทบาทในการ สรางความสมพนธของกลมคนในสงคมและสรางกาลงใจในการดารงชวต

จากเอกสารทศกษาเกยวกบชาตพนธกย พบวา ชาวกย กวย โกย เปนชนพนเมองดงเดม ทอพยพมาจากอนเดยมาอาศยในภาคอสานตอนใต ทพบเหนหนาแนน ศรสะเกษ สรนทร และกระจายไปในอบลราชธาน บรรมย และมหาสารคาม วฒนธรรมชาวกยเปนวฒนธรรมทมจรยธรรม มวนยและเอกภาพสง มลกษณะเดนทพบ คอ การพงพาตนเอง ขยนหมนเพยร รบผดชอบ เชอผนาหรอผอาวโส ไดรบอทธพลมาจากศาสนา แตยงคงเชอในการถอผ โดยเฉพาะผบรรพบรษ มความเชอวาวญญาณของบรรพบรษยงคงวนเวยนปกปกรกษาลกหลาน การบชาผบรรพบรษจงเปนการแสดงความกตญ ไทยกยมวฒนธรรมประเพณภาษาเฉพาะกลมตนเองขณะเดยวกนไดรบวฒนธรรมจากเพอนบานอยาง เชน เขมร ลาวและวฒนธรรมสยาม ทาใหวฒนธรรมเดมยงคงมคอการถอผ พบวาวฒนธรรมมบทบาทตอพฤตกรรมของผคนในสงคมไทยกยจากแนวคดเกยวกบชาตพนธไทยกย ผวจยใชเปนแนวทางวเคราะห พฤตกรรมของไทยกยชมชนบานเมองจนทรท มตอสภาพทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม ของชมชนตอไป

2.1.3 ประวตชาวกยจงหวดศรสะเกษ อสานหรอภาคตะวนออกเฉยงเหนอเปนดนแดนทมความหลากหลายทางกลมชาตพนธมากแหงหนงของประเทศไทย นอกจากเปนแหลงรวมของกลมชาตพนธไทยลาวแลว ยงมกลมชาตพนธ อนทไมไดเรยกตนเองวาลาวอกมากมายกระจายตวอยทวไป โดยเฉพาะอยางยงบรเวณทเปนหวเมอ งอสานตอนลางในอดต นบตงแตจงหวดนครราชสมา บรรมย สรนทร ศรสะเกษและอบลราชธาน ซงเคยปรากฏชอในประวตศาสตรวา เขมรปาดง ซงเปนพนทมลกษณะเฉพาะทแตกตางจากพนท อนๆ ของภมภาคนทงในดานประชากรและวฒนธรรม กลาวคอประชากรสวนใหญกล มหนงทอาศยอยในบรเวณแถบนเปนกลมทเรยกตนเองวา กย และอกกลมหนงคอ เขมร โดยมประชากรทเปนชาวลาวอยเพยงบางสวนเทานน และแตละกลมกมเอกลกษณทางวฒนธรรมเฉพาะเปนของตนเอง ดงจะเหนไดจากวถชวต จารตประเพณ และระบบความเชอตางๆ ทถกรกษาไวและสบทอดกนมาอยางตอเนอง

จงหวดศรสะเกษเปนจงหวดหนงในภาคอสานทมประวตศาสตรมายาวนาน เคยเปนชมชนทมอารยธรรมรงเรองมานบพนปตงแตสมยขอมเรองอานาจ เปนพนทท มการพบแหลงโบราญคดทงสมยกอนประวตศาสตรและสมยประวตศาสตรจานวนมาก ซงแสดงใหเหนวา จงหวดศรสะเกษเปนดนแดนทมผคนอยอาศยมานาน ตงแตอดต ชมชนตางๆ ไดมพฒนาการอยางตอเนองจนเกดเปนรฐ โดยมแหลงชมชนโบราญจานวนมากกระจายอยบรเวณลมแมนาชและลมแมนา มล แบงเปนกลมวฒนธรรมทวารวดซงนยมทาคนาคนดนเปนวงรหรอวงกลมรอบเมอง นยมตงเมองใกลแหลงนา เพอสะดวกในการชกนาเขามาเกบในคเมอง และกลมวฒนธรรมขอมทสวนใหญมกมการจดวางผงเมองเปนรปสเหลยมมการขดบารายไวเปนแหลงนาสาหรบเมอง จากหลกฐานทปรากฏแสดงใหเหนถงอทธพลของวฒนธรรมทวารวดทแพรขยายครอบคลมดนแดนอสานในชวงพทธศตวรรษท 12-14 หลงจากนนอาณาจกรขอมไดขยายอทธพลเขามาสดนแดนอสานสงมากในระหวางพทธศตวรรษท 16-18

17

อยางไรกตาม เมอสนรชกาลพระเจาชยวรมนท 7 (พ.ศ. 1761 ) อทธพลของขอมในแผนดนอสานเรมเสอมลง และเปนการเรมยคอทธพลของอาณาจกรลานชางในสมยพระเจาฟา งม (พ.ศ. 1896-1916) ทกอตวเขมแขงขนในลมแมนาโขงและไดแผขยายเขามาในดนแดนอสานครอบคลมอาณาเขต 2 ฝงแมนาโขง ชมชนโบราญขนาดใหญเรมเปลยนเปนชมชนขนาดเลกและรบอทธพลของลานชาง หวเมองภาคอสานของไทยนบตงแตหนองหารลงไปจนถงเมองรอยเอด แตเดมอย ใตอทธพลของอาณาจกรขอมทงหมด ตอมาไดตกเปนเมองขนของสโขทยในสมยพอขนรามคาแหงในป พ.ศ. 1827 เมอถงสมยพระเจาอทองสถาปนากรงศรอยธยาขนในป พ.ศ. 1893 แขวงเมองรอยเอดไดตกอยใตปกครองของอยธยา เมออาณาจกรอยธยาและอาณาจกรลานชางขยายอทธพลทางการเมองเขามาในดนแดนอสาน ทงสองอาณาจกรจงประนประนอมและปกปนเขตแดนในสมยพระเจา อทอง โดยอาณาจกรลานชางทาการปกครองตงแต “ดงสามเสา” หรอ “ดงพระยาไฟ” ไปจนถงภพระยาพอและแดนเมองนครไทย และรวมกอตงขนเปนอารยธรรมลมนาโขง ภาคอสานตามสภาพภมศาสตรนน อาจแบงพนทออกเปนสองสวนคอ สวนทอยในบรเวณแองสกลนคร อนไดแก จงหวดสกลนคร หนองคาย อดรธาน หนองบวลาภ นครพนม และจงหวดเลย กบพนทสวนทในบรเวณแองโคราชหรอบรเวณอสานใต ไดแก จงหวดศรสะเกษ สรนทร บรรมย ชยภม และจงหวดนครราชสมา โดยมเทอกเขาภพานเปนสนกนระหวางแองสกลนครและแองโคราชน จากการศกษาประวตศาสตรพบวา คนอสาน ไดอาศยอยในดนแดนแถบนมา ตงแ ตสมยกอนประวตศาสตร มอายกวาหนงหมนป ในอดตในดนแดนแถบนเรยกวา “อาณาจกรเจนละ” มกษตรยองคสาคญคอ กษตรยจตรเสน ยคตอมาคออาณาจกรศรโคตรบร ณภายหลงเปนอาณาจกรลานชางและตกเปนประเทศราชของอาณาจกรสยามในสมยกรงธนบร ภาคอสานจง มกลมคนอาศยอยหลายกลม โดยเฉพาะในเขตอสานใตมกลมคนอาศยอยหลายกลมทงเขมร ลาว และสวย (กย)

กยเปนชนชาตเดมทอพยพเขามาอยในเอเชยตอนใต จดอยในตระกลออสโตรเอเชยตกทใชภาษามอญเขมร ชนพนเมองดงเดมคอ พวกกย โกยหรอกวย ทเคลอนยายจากอนเดยสพมาบางสวนเขาไปในลาว เขมรและภาคตะวนออกเฉยงเหนอของไทย เมอประมาณ 1,200 ป กอนครสตกาล หรอประมาณ 3,000 ปเศษ ซงเชอวาชนพนเมองเดมคอ พวกกยหรอกวย กลมชนพนเมองเดมเหลานกยชนชาตเจาของถนเดมของอสาน ซงเปนชาวพนเมองเดมทเปนประชากรอสานตอนลาง เปนกลมทไดรวมกนสบทอดวฒนธรรม มบทบาทในการสบทอดวฒนธรรมของหวเมองอสานตอนลางและพงศาวดารลานชาง ไดกลาวถงกลมชาตพนธกย (ขา) วาเปนเจาของถนเดมท มชมชนทมนคง ไทยกยเปนคนไทยเชอสายหนงทอาศยอยหนาแนนทางตอนใต ของอสานในจงหวดสรนทร ศรสะเกษ และกระจายในบางพนทของจงหวดบรรมย นครราชสมา อบลราชธานและมหาสารคาม กลมชาตพนธได 5 ดงตอไปน

1. กวยมะไฮ (Kui m’ai) กลมทอาศยอยในจงหวดอบลราชธานแถบโขงเจยม เรยกตนเอง วา กวยบล (คนภเขา)

2. กวยมะลอ (Kui m’ lo) อาศยอยในเขตจงหวดอบลราชธาน ศรสะเกษ 3. กวยเยอ (Kui yer, yo) อาศยอยในเขตอบลราชธาน ศรสะเกษ 4. กวยมะลว หรอมะหลว (Kui m’loa) อาศยอยในเขตสรนทร ศรสะเกษ 5. กวยอะเจยง กลมทมความชานาญในการคลองชาง อยในเขตอาเภอทาตม อาเภอจอม

พระ จงหวดสรนทร

18

กย กวย และโกย ปรากฏหลกฐานในราชสานกครงแรกในกฎหมายอยธยา ฉบบ พ.ศ. 1974 ซงตราขนในสมยสมเดจพระบรมราชาธราชท 2 (พ.ศ.1967 – 1991) มขอความตอนหนงระบไววาพอคาตางชาตทดนเดนทางเขามาคาขายยงกรงศรอยธยาประกอบดวย ชาวอนเดย มลาย ชาน (ไทยใหญ) กย แกว (ญวน) และชาตอนๆ หลกฐานนเปนหลกฐานเกาทสดทพบในราชสานกสยาม ทใชคาวากวย และในกฎหมายลกษณะอาญาหลวง พ.ศ. 1978 ซงประกาศหามไพรฟาประชาชนยกลกสาวใหคน ตางชาต ตางศาสนาตางชาตทระบไวมอยดวยกน 9 ชอ คอ ฝรง องกฤษ กะปตน วลนดา คลา มลาย แขก กวย แกว ในสมยสมเดจพระนารายณมหาราช ประมาณพทธศกราช 2200 มชาวกยอพยพเขามาอยดามภเขาสงไมยอมขนกบใคร ชาวกยไดอพยพมาจากเมองอตปอ เมองแสนปาง (ฝงซายแมนาโขง) แลวแยกยายกนเดนทางขามแมนาโขงมาเปน 5 สาย ตงหมบานอยในทาเลท เหมาะสม มหวหนาเปนผนาทางมาตงอยบาน 6 หมบานสบตอมา จนถงสมยกรงศรอยธยาตอนปลาย ไดปรากฏชอหมบานและหวหนาทปกครองดแลลกบานของตนคอ

1. บานเมองท หวหนาชอเชยงปม 2. บานกดหวาย (หรอบานเมองตา) หวหนาชอ เชยงส 3. บานเมองเลง (บานเมองลง) หวหนาชอเชยงสง 4. บานอจจปนง (อจจปง) หวหนาชอฆะ 5. บานลาดวน หวหนาชอตากะจะและเชยงขน

6. บานจารพตร หวหนาชอเชยงไช

ตอมาเมอ พ.ศ.2302 ปเถาะ จลศกราช 1121 ในสมยสมเดจพระเจาอยหว สรยาศนอมรนทร (เจาฟาเอกทศ) กษตรยองคสดทายแหงกรงศรอยธยา พระยาชางเผอกแตกโรงออก จากกรงไปอยในปาทางตะวนตกแขวงเมองจาปาศกด (ตอมาเรยกนครจาปาศกด) จงโปรดใหสองพนองคมไพรพลและกรมชางอกประมาณ 30 คน ออกเทยวตดตามพระยาชางเผอกทราบวาพระยาชางเผอกไดบายหนาไปทางเมองพมายและเลยไปถงปาดบฟากฝงลานามลทางใต จงไดออกตดตามและไดขาวจากเขมรปาดงวา พระยาชางเผอกผานมาทางหนองกดหวาย (เมองรตนบร) สองพนองจงไปหาหวหนาพอบานคนสาคญเหลาน คอ เชยงส บานหนองกดหวาย และเชยงสไดอาสานาทางไปหาเชยงปม ทบานเมองท และไปหาเชยงไชทบานจารพด ตากะจะและเชยงขน หวหนาบานลาดวน เชยงฆะ หวหนาบานโคกอจจปง ทงหมดไดอาสานาทางสองพนองไปตามจบพระยาชางเผอกจนได เชยงฆะ หวหนาบานโคกอจจปง เชยงปมหวหนาบานโคกเมองท เชยงสหวหนาบานกดหวาย ตากะจะและเชยงขน หวหนาบานลาดวน สามารถจบพระยาชางเผอกได จากนนไดนาพระยาชางเผอกมาทเมองศรนครเขตชางปวยจงไดรกษาทบานเจยงอ (ปจจบนคอวดเจยงอ) เมอหวหนาพวกกวยจบชางได กไดอาสานาพระยาชางเผอกไปถวายพระเจากรงศรอยธยา พวกเชยงฆะ เชยงปม เชยงส เชยงขนธและตากะจะ เมอคราวนาชางไปถวายพระเจากรงศรอยธยานนม กาสะนา (หนาไม) อาบยาพษ (ยางหนอง) เปนอาวธทสาคญ และมของพนเมองเปนสงทนาถวายพระเจากรงศรอยธยาประกอบดวย ระคบระคบสอง (เตาสองตว) ละอองละแองส (ตะกวดอยางละสตว) ระวระวอนหา (ผงหาบง) โคงสามหวาย (หวายสามโคง) ลมสามบอง (ขไ ตสามมด) หวหนาพวกกยทเขาไปกรงศรอยธยาไดรบฐานนดรศกดทกคน คอ ตากะจะ เปนหลวงแกวสวรรณ เชยงขน เปนหลวงปราบ เชยงฆะ เปนหลวงเพชร เชยงปม เปนหลวง สรนทรภกดและเชยงสเปนหลวงศรนครเตา

19

สมเดจพระทนงสรยาอมรนทร (พระเจาเอกทศน) จงโปรดใหนายกองทงหาคนเปนผควบคมชาวเขมรและชาวกยในละแวกบานนนๆ โดยขนตรงตอเมองพมายซงเปนเมองใหญในขณะนน ภายหลงในปตอมา (พ.ศ.2303) พวกนายกกองทง 4 นไดนา ชาง มา แกนสน ยางสนปกนก นอ ระมาด งาชาง ขผงไปสงกรงศรอยธยา จงโปรดเกลาฯใหมบรรดาศกดสงขนดงตอไปน

1. หลวงสวรรณ (ตากะจะ) เปนพระไกรภกดศรนครลาดวน เปนเจาเมอง ยกบานปราสาท สเหลยมดงลาดวนเปนเมองขขนธ

2. หลวงเพชร (เชยงฆะ) เปนพระสงฆะศรนครอดจะ เปนเจาเมองยกบานโคกอจจะหรอ บานดงยางเปนเมองสงฆะ

3. หลวงสรนทรภกด (เชยงปม) เปนพระสรนทรภกดศรณรงคจางวาง เปนเจาเมองยกบาน คปะทายเปนเมองปะทายสมนตอมาไดเปลยนเปนสรนทร

4. หลวงศรนครเตา (เชยงส) เปนพระศรนครเตา เจาเมอง ยกบานกดหวายหรอบานเมอง เตาเปนเมองรตนบร เมองทงสดงกลาวนไดขนตอเมองพมาย ตอมาในกรงธนบรไดขนกบเมอง

นครราชสมาและในรชกาลท 2 ไดขนกบตอกรงเทพฯ เมอพ.ศ.2349

ป พ.ศ. 2 3 1 9 เวยงจนเกดทะเลาะววาทกบพระวอทตงบานอยทดอนมดแดง (จงหวด อบลราชธานในปจจบน) ทางเวยงจนจงใหพระยาสโพยกทพมาต พระวอสไมไดและถกทพของพระยาสโพจบพระวอฆาเสย มการกวาดตอนผคนทขนกบเมองจาปาศกดกลบไปโดยพระยานางรองใหความรวมมอ สมเดจพระเจากรงธนบรจงโปรดใหพระยาจกรไปตงทพทเมองนครราชสมาจบพระยานางรองมาพจารณาโทษและประหารชวต พ.ศ. 2321 ปจอ จลศกราช 1140 สมเดจพระเจากรงธนบร ไดโปรดใหพระยามหากษตรยศกเปนแมทพยกกาลงไปสมทบกบเมองสรนทร เมองขขนธ และเมองสงฆะ เพอตามไปตกองทพของพระยาสโพ ครงนนกองทพสยามสามารถตเมองตางๆ แถบลมนาโขงทงหมดอาณาจกรเวยงจน อาณาจกรหลวงพระบาง อาณาจกรจาปาศกดไดออนนอมดกเปนเมองขนของสยามตงแตนน ในการศกครงนนทพไทยไดกวดตอนผคนลงมาเปนจานวนมากพรอมทงอญเชญพระแกวมรกตลงมาดวย หลวงปราบไดนานางคาเวยงหญงมายชาวลาวมาดวย เจาเมองขขนธ เมองสงฆะ และเมองสรนทรมความชอบในการออกศกไดเลอนบรรดาศกเปนชนพระยา ในราชทนนามเดมทง 3 เมอง ในศกเดยวกนพระยาไกรภกดศรนครลาดวน(ตากะจะ) เจาเมองขขนธถงแกกรรม จงไดโปรดให หลวงปราบ (เชยงขน) เปนพระยาไกรภกดศรนครลาดวนเจาเมองขขนธแทน

ป พ.ศ. 2324 กมพชาเกดจลาจล สมเดจพระเจากรงธนบร โปรดใหเจาพระยามหากษตรยยก ทพไปปราบ แตเกดจลาจลในกรงธนบรจงยกทพกลบ ฝายเจาเมองขขนธทยกทพไปดวย คราวนนไดกวาดตอนชาวเขมรจานวนหนงมาอยทเมองขขนธ พ.ศ. 2365 เจาอนวงศเกดแขงเมอง เจาอปราช (โย) ยกทพเขายดเมองขขนธ และไดจบเจาเมองและราชการเมองขขนธนาไปประหารชวตทคายบานสมปอย (อาเภอราศไศลปจจบน) พ.ศ. 2371 หลงจากเจาอนวงศและเจาเมองขขนธไดเสยชวต รชกาลท 3 ไดตงพระยาสงฆะบรศรนครอจจะ (เกา) เปนพระยาขขนธภกดศรนครลาดวน

2.1.4 ความรพนฐานเกยวกบวฒนธรรม

ผวจยไดศกษาความหมายของวฒนธรรมจากเอกสารตางๆ สามารถสรปสาระสาคญ ไดดงน

20

วฒนธรรม หมายถง สงทมนษยสวนรวมสรางขนโดยการเรยนรจากกนและสบตอเปนความเจรญกาวหนา หรออาจกลาวไดวาวฒนธรรมเปนสวนทงหมดทซบซอนประกอบดวย ความเชอ ศลปะ ศลธรรม กฎหมาย ประเพณ และความสามรถทมนษยไดมาในฐานะเปนสมาชกของสงคม (เสฐยร โกเศศ,2515,2) วฒนธรรมในความหมายของสงคมวทยา มความหมายกวางกวาทใชในการพดหรอการเขยน ทวไป สงคมวทยาถอวา “วฒนธรรม” เปนศพททางวชาการ (Technical vocabulary) หมายถง วถการดาเนนการชวต กระสวนแหงพฤตกรรมและบรรดาผลงานทงมวลมนษยไดสรางสรรคขนตลอดจน ความคด ความเชอ ความร (อานนท อาภาภรม,2519, หนา33) วฒนธรรม คอ สวนประกอบทสลบซบซอนทงหมดของลกษณะอนชดเจนของจตวญญาณ วตถ สตปญญา และอารมณ ซงประกอบกนขนเปนสงคมหรอหมคณะวฒนธรรมมไดหมายถงเพยง

ศลปะและวรรณกรรมเทานนแตหมายถงฐานนยมตางๆของชวตสทธพนฐานตางๆของมนษยระบบนยมขนบธรรมเนยมประเพณและความเชอ (วระ บารงรกษ,2 5 4 0 ,หนา 1 2 ) มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ พษณโลก (2 5 29 , หนา 2 0 ) ไดอธบายความหมายของวฒนธรรมไวดงน วฒนธรรมเปนวถดาเนนการดาเนนชวตของสงคม เปนแบบแผนการประพฤตปฏบต และการแสดงออก ซงรสกนกคดในสถานการณตางๆ ทสมาชกของคนไทยไดสงสม เลอกสรรปรบปรง แกไข จนถอเปนสงทดงามเหมาะกบสภาพแวดลอมและใชเปนเครองมอ หรอแนวทางในการปองกน และแขไขปญหาสงคม

วฒนธรรมหมายถงสงททาความเจรญงอกงามใหแกหมคณะเชนวฒนธรรมพนบาน วฒนธรรมในการแตงกายวฒนธรรมอาหารทองถน (ราชบณฑตยสถาน,254, หนา 1058) วฒนธรรมมความหมายครอบคลมถงทกสงทกอยางทแสดงออกถงวถชวตของมนษยในสงคมของกลมใดกลมหนงหรอสงคมใดสงคมหนง ทประกอบดวยความร ความเชอศลปะ ศลธรรม กฎหมาย ประเพณ วทยาการ และทกสงทกอยางทคดและทาในฐานะสมาชกของสงคม (สพตรา สภาพ, 2546, หนา 35) คาวา “วฒนธรรม” มผใหความหมายหลากหลายทแตกตางไป ทงนเพราะวฒนธรรมสามารถมองไดหลายแงหลายมมแลวแตจะมองกนในแงมมใด แตพอสรปไดวา วฒนธรรม คอ สงทมนษยคด และสรางขนเพอเปนแบบอยางในการดาเนนชวตของชาตพนธสรางความเปนอนหนงอนเดยวให เกดขนในตนเองครอบครวสงคมและประเทศชาต

ลกษณะของวฒนธรรม วฒนธรรมจะมลกษณะทสาคญหลายประการ ซงนกวชาการและผทสนใจดานวฒนธรรมได แสดงแนวความคดเหนไวดงน เสฐยรโกเศศ (2515,หนา 73) ไดสรปลกษณะของวฒนธรรมไว 3 ประการ ดงน

1. ตองมการสงสมและสบตอตกทอดกนไปไมขาดตอน จะตองมทนเดมอย และสะสมทน นนใหเพมขนเรอยๆ

2. วฒนธรรมจะตองมการปรบปรง ตองรจกคดแปลงและปรบปรงสวนทยงบกพรองอยให เหมาะสมถกตอง

3. จะตองมการถายทอด คอ การทาใหวฒนธรรมนนๆ แพรหลายในวงกวาง มการอบรม

21

และเผยแพรแกอนชนของตน และตลอดจนบคคลอนใหเปนผสบทอดตอ ไมขาดสาย

อานนท อาภาภรม (2515, หนา 106 – 107) ไดสรปลกษณะของวฒนธรรม ไวดงน 1. แนวทางแหงพฤตกรรมอนเกดจากการเรยนร วฒนธรรมมลกษณะเปนแนวทางแหง

พฤตกรรมทมการเรยนร มใชเกดขนโดยปราศจากการเรยนรมากอน มนษยมสมองอนทรงคณคา จงสามารถทจะคดถายทอดการเรยนรกนได ทงนเกดขนจากการทบคคลไดมการตดตอกนในฐานะทเปน สมาชกของสงคม

2. มรดกแหงสงคม วฒนธรรมเปนผลงานการถายทอด และการเรยนรซงใชเปนสญลกษณ เพอการสอสาร อนไดแก กระบวนการทางภาษาทมนษยสามารถสอสารกนไดทาใหมการถายทอด และสบตอกนมาเปนมรดกแหงสงคม

3. วฒนธรรมเดยวกนแตความหมายตางกนในสงคมแตละกลม วฒนธรรม อยางเดยวกน หรอปรากฏการณอยางเดยวกน แตมความหมายตางกน กลาวคอสงหนงอาจ มความหมายหรอการนามาใชประโยชนตางกนออกไป ในแตละสงคมนนๆ ทงทสงนนเปนสงเดยวกน เชน เปนวฒนธรรมการแลบลนของชาวทเบต เปนการแสดงออกซงความยนด ใชในโอกาสตอนรบผมาเยอนสวนใน สงคมไทยถอวาการแลบลนเปนเรองของการแสดงทไมเปนการสมควร

4. วถชวตของชวตมนษยในสงคม วฒนธรรมเปนวถชวตหรอเปนการดาเนนชวต ทาให วฒนธรรมเปนระบบการดาเนนชวตทสบตอกนมา มพฤตกรรมการแสดงออกทเหนไดอยางชดเจน สมาชกในสงคมใหการยอมรบพรอมทงยดถอและปฏบตตามดวย

รตนา สถตานนท (2520, หนา 16 – 18 ) กลาววา ลกษณะทสาคญบางประการท ปรากฏการณอยในทกวฒนธรรมของมนษยพอสรป ไดดงน

1. คานยมหรอคณคา (v a l u e s ) ทกวฒนธรรมมการใหคานยมหรอคณคาในพฤตกรรม ตางๆ ทตางกนในบางวฒนธรรม เชน พวก เอสกโม การปลอยปละละเลยผสงอาย เชน ป ยา ตา ยาย หรอ พอ แม ถอวา เปนเรองธรรมดาไมผดทงดานประเพณและศลธรรมซงตรงกนขามกบ สงคมไทย และสงคมจนท มวฒนธรรมเคารพยกยองบรรพบรษ และถอวาบรรพบรษเปนบคคล ทสาคญตองคอยดแลปฏบต ผใดละเลยบพการ สงคมถอวาผดรายแรงถกตาหนวาเปนผไมมความกตญ โดยเฉพาะคนจนถอวาเปนสาคญมาก ถงแมบรรพบรษจะสนชวตไปแลวกตาม ยงมประเพณการไหวบชาวญญาณโดยการเซนบวงสรวงดวยอาหารและสงของตางๆ การเขาใจคานยมของวฒนธรรมตางๆ จะชวยให เขาใจพฤตกรรมตางๆ จะชวยใหเขาใจพฤตกรรมตางๆ ทแสดงออกในสงคมดวย

2. วฒนธรรมเปนสงทเรยนรสบตอเนองกนไดเปนทยอมรบ และพบขอเทจจรงวาวฒนธรรม ของทกชาต ทกกลม สามารถถายทอดซงกนและกนได เชน พอ แม ถายทอดใหลก ครถายทอดความร ความคด ความเขาใจใหแกศษย สถาบนตางๆ ถายทอดใหแกสมาชกวฒนธรรมจงเปนการเรยนรและถายทอดตอๆ ไป ไปยงหรออนหรอชนรนหลง ซงเรยกวา การถายทอดทางวฒนธรรม

3. แตละวฒนธรรมมการเปลยนแปลง ไมมวฒนธรรมใดคงทอยางสมบรณทกๆ วฒนธรรม ไมมวฒนธรรมใดคงอยตลอดไปโดยไมมการเปลยนแปลง

22

4. วฒนธรรมมความหมายแตกตางกนทงในดานโครงสราง และสวนยอยของวฒนธรรมนน คอ ไมมวฒนธรรมใดคงทอยางสมบรณ ทงนเพราะโครงสราง และการววฒนาการตลอดจน สงแวดลอมของแตละวฒนธรรมแตกตางกน

5. วฒนธรรมเปนทรวม เปนแกนกลางของคนในแตละสงคม เปนการรวมทอยบนพนฐาน ของเหตผลการทคนแตละกลมแตละสงคมมบคลกลกษณะในสวนรวมทคลายคลงกนเชน บคลกลกษณะของคนไทย คนจน หรอฝรง ยอมมลกษณะทบงบอกซงสามารถสงเกตไดในความเหมอนของแตละกลมชน ทงนเพราะวฒนธรรมเปนแกนกลางของการสรางบคลกภาพของคนในแตละสงคม และคนในสงคมเดยวกนตางยอมรบเงอนไข ในการปฏบตตามลกษณะวฒนธรรมลกษณะตางๆ ของวฒนธรรมชนบท ตองประกอบดวยลกษณะโดยสวนรวมเชนเดยวกนสวนความแตกตางของแตละ

วฒนธรรมนนขนอยกบสภาพแวดลอมของวฒนธรรม

สขม นวลสกล, ธระ ศรธรรมรกษ และอเนก เพยรอนกลบตร (2526, หนา 10 – 11) ไดสรป ลกษณะของวฒนธรรมไวดงน

1. วฒนธรรมเกดจากการเรยนรมไดเกดขนเองตามธรรมชาต เพราะเปนผลรวม ทางดานความคดของมนษย

2. วฒนธรรมเปนมรดกรวมของสงคม ซงถายทอดจากรนกอนไปสรนใหม 3. วฒนธรรมเปนสงทเปลยนแปลงได มนษยสรางวฒนธรรมขนมาเพอสนองความ

ตองการใหดขน เมอสงแวดลอมเปลยนไป วฒนธรรมทสงกวากแพรเขามา เปนเหตใหวฒนธรรมมการเปลยนแปลง

รชนกร เศรษโฐ (2532, หนา 5 ) ไดสรปลกษณะของวฒนธรรมไวดงน 1. วฒนธรรมเปนสงทมนษยสรางขนและปรบปรงจากธรรมชาต มนษยไดเรยนวฒนธรรม

จากกนและกน 2. วฒนธรรมเปนสงทมการสบเนอง เปนมรดกทางสงคมทมการถายทออดจากคนรนหนงไป

ยงอกรนหนง 3. วฒนธรรมมลกษณะเปนการเพมพนหรอขยายตว โดยการคนพบสงใหม การประดษฐ

และการแพรกระจาย และประสบการของมนษยจะถกสะสมและเพมพนมากขนเรอยๆ 4. วฒนธรรมเปนสมบตสวนรวมของกลมหรอสงคม มใชเปนของบคคลใดบคคลหนง

โดยเฉพาะ 5. วฒนธรรมเปนสงทมอยกอนแลว กอนบคลจะเกดและมชวตอยในสงคมวฒนธรรมจะตอง

อยตอไปหลงจากบคคลนนตายไปแลว

สพตรา สภาพ (2546, หนา 36 -38) ไดสรป ลกษณะของวฒนธรรมไวดงน 1. เปนสงทไดมาจากการเรยนร เนองจากมนษยเราแตกตางจากสตวในแงทเรา

23

อาศยสญชาตญานกระทาการตาง ๆ ไดนอยมาหรอไมไดเลย และการเรยนรนเอง โดยเฉพาะจากกลมทบคคลนนเปนสมาชกอย เชน การหงขาว ทอดไข แกง แตงกาย สงเหลานตองเรยนรมากอนเปนสงท ไดมาจากกรรมพนธแตเราเรยนสงทใชอยในสงคมทเราเปนสมาชกอย

2. เปนมรดกทางสงคม วฒนธรรมจะตองมการเรยนร แมวาจะเปนการเรยนรแบบไมร ตวก ตาม วฒนธรรมตองมการสอน แมจะไมจงใจกตาม ถาวฒนธรรมตองสญสนไป แสดงใหเหนวาคนรนกอนไมไดถายทอดใหแกคนรนตอมา บคคลเกดในสงคมใด กเรยนรของวฒนธรรมสงคมนน การทวฒนธรรมสามารถถายทอดกนได กเพราะมภาษามการถายทอด ภาษาจงเปนสญลกษณอยางหนงทใช กนในทกวฒนธรรม

3. เปนวถชวตหรอแบบของการดารงชวต ความคดเรองวฒนธรรมสามารถทาใหจาแนก วฒนธรรมของสงคมหนงจากอกสงคมหนง เปนวฒนธรรม เฉพาะอยางเพราะบคลใดเกดในวฒนธรรมกเรยนรวฒนธรรมของสงคมนน เชน วฒนธรรมชาวเขาตางกบวฒนธรรมของคนในเมอง วฒนธรรมชาวไทยอสลามกตางกบวฒนธรรมชาวไทยพทธ วฒนธรรมไมจาเปนตองเหมอนกนทกชาต จงไมถอวาวฒนธรรมของใคร สงตา ลาหลง ปาเถอน ฯลฯ กวาของอกวฒนธรรมหนง เปนการสอนใหมนษยเขาใจสภาพการณตางๆ ททาใหเกดความแตกตาง ๆระหวางกลมๆ ทแตกตางกน

4 .เปนสงทไมคงท เพราะมนษยมการคดคนสงใหมๆ หรอปรบปรงของเดมใหเหมาะ กบสถานการณทเปลยนแปลงไปจงทาใหวฒนธรรมมการเปลยนแปลงอย เสมอ เชน เดมชาวไทย คดวาผหญงควรอยบานเลยงลกอยบาน ปจจบนเราจะเหนหญงทางานเคยงบาเคยงไหลกบผชายมากขน การเปลยนแปลงอาจจะมการคดคานบางเปนธรรมดาของสงคมทกาลงพฒนาหรอพฒนาทไมจาเปนตองเปลยนเหมอนกนทกวนทกคน ซงถาเราเขาใจถงขอขดกนนไดจะเปนแนวทางในการชวย สรางวฒนธรรมทเปนประโยชนแกคนสวนใหญไดมาก

เสาวลกษณ เลยงประสทธ (2535, หนา 22 – 23) ไดสรปไววา วฒนธรรมมลกษณะท เหมอนๆ กน คอ วฒนธรรมเปนสงท เกดจากการเรยนรของมนษยไมใชสงทเกดขนเองโดยธรรมชาต เปนการเรยนรททาใหเกดปฏกรยาโตตอบมการถายทอด เพอเปนแบบอยางในการดาเนนชวตยอมรบ นกถอกนจนกลายเปนมรดกตกทอดในสงคมคนรนหนงไปยงคนอกรนหนงและมการปรบปรง เปลยนแปลงใหเหมาะสมกบสถานการณและความตองการของสมาชกของแตละสงคม

ตามทรรศนะของนกวชาการ จะเหนไดวาลกษณะของวฒนธรรมโดยภาพรวมแลวจะม ลกษณะคลายคลงกนบางบางสวนเทานนในทรรศนะผวจยวฒนธรรมไมไดเกดจากธรรมชาต เปน ความคดทเกดจากการสงสมถายทอดคดแปลงมาจากการดาเนนชวตและทาใหเกดการเปลยนแปลง ตามยคตามสมยเกดความสมดลใหเหมาะสมกบการดารงชวตในยคสมยนนๆ

ความส าคญของวฒนธรรม วฒนธรรมเปนเรองเกยวกบมนษย โดยวฒนธรรมเปนตวกาหนดวถชวตและเปนรปแบบสงคม

เปนตวสรางเสถยรภาพ อนแสดงถงความเจรญของงามใหกบสงคมและกลมบคคลในสงคมหากขาดวฒนธรรมแลว สงคมยอมขาดเอกภาพ นนกยอมหมายถง สงคมจะรมเยนเปนสขไมไดวฒนธรรมจงเปนปจจยทมลกษณะผสมผสานภายในเนอเดยวกน ซงทาหนาทสรางสรรคและนารปแบบแผน เพราะ

24

ไดผกมดภาวะทางจตใจของสมาชกในสงคมทสงผลใหสงคมมเอกภาพ อานนท อาภาภรม (2515, หนา 51) สรปความสาคญของวฒนธรรมวา การทคนเราเหมอน

หรอไมเหมอนคนอนนน ขนอยกบอทธพลของวฒนธรรมทสงผลตอพฤตกรรมของมนษย เชน การมองเปนการกระทาของสรระ แตการทจะมองเปนอะไรอยางไรนนยอมขนอยกบวฒนธรรม เชน การมองสงเดยวกนของวฒนธรรม เชน การมองสงเดยวกนของคนตางวฒนธรรมยอมมความหมายตางกนดวย

ตวอยาง การมองดวงจนทรของคนในแตละสวนของโลกจะมองเหนสงทอยบนดวงจนทรแตกตางกน

เชน คนไทย มองเหนกระตาย สวนคนอเมรกนมองเหนมนษยผชาย เปนตน สวนการสรางทอยอาศย การบรโภค การประกอบอาชพ การแตงกาย เหลานกเปนผลมาจากวฒนธรรมทงสน

วระ บารงรกษ (2531, หนา 15 – 17) ไดแสดงความคดเหนเกยวกบวฒนธรรมไวสรปไววา

วฒนธรรม คอ ชวตของชาตทไดดาเนนสบตอกนมาจากอดตจนจวบจนปจจบนวฒนธรรม จงม ความสาคญตอชวตของสมาชกทกคนในชาตความสาคญของวฒนธรรมมดงน

1. วฒนธรรมชวยใหรจกชวตความเปนมาของชาต ซงแสดงถงความสามรถของชนใน เผาพนธทสามารถฝนฝาอปสรรคทงมวล เพอรกชาตใหยงยนสบไปและทาใหเรยนรถงการสรางสรรควฒนธรรม เพอแกปญหาและเพอตอบสนองความตองการของคนในชาต ทาใหลกหลานไดอาศย วฒนธรรมทสงสมกนมาใชแกปญหา

2. วฒนธรรมชวยใหเราทราบถงความรประสบการณตางๆ ของเผาพนธคนรนหลงไดนา ความรเหลานนมาเปนพนฐานในการพฒนาเพอใหเจรญกาวหนาสบไป

3. วฒนธรรมชวยใหเรารจกตนเองในฐานะทเปนองคประกอบของสงคม 4. วฒนธรรมของชาตยอมบกบอกพนฐานความเปนมาในทกๆ เรองของชาตนน 5. วฒนธรรมเปนเครองมอสาคญในการพฒนาประเทศ เนองจากวฒนธรรมเปนเครองมอท

มนษยสรางขนเพอแกปญหาและตอบสนองความตองการของมนษย 6. วฒนธรรมเปนเครองบอกทศทางในการสรางเสรและพฒนา 7. วฒนธรรม คอ ขมทรพยอนมหาศาลของเผาพนธ ทงนเพราะชวตมนษยตองเผชญกบ

ปญหาอยเสมอและมความตองการใหมๆ ในสภาพทเปนจรง 8. ความเจรญของวฒนธรรมหมายถงความเจรญของชาต กลาวคอ หากวาวฒนธรรมทสบ

ทอดมาแตเดมเสอมสญและหมดสนไมเหลอรองรอยเอาไว ยอมหมายถงความเปนเอกลกษณของชาต หมดไปดวย

9. วฒนธรรมชวยใหเผาพนธ มความเปนปกแผน มความมนคง เพราะวาคนในวฒนธรรม เดยวกนยอมมอะไรทคลายคลงกนยอมเขาใจกนไดงายจะเหนไดวฒนธรรมเปนปจจยสาคญในการ

ดาเนนชวต เปนรากเหงาเปนเบาหลอมเปนตวกาหนดพฤตกรรมของมนษย และเปนแกนกลางของคน ในชาตชวยใหเกดความเปนเอกภาพในสงคมทาใหสงคมอยอยางมเสถยรภาพมความสามคคกลมเกลยวเปนอนหนงอนเดยวกนชวยใหคนในชาตมความเขาใจซงกนและกน สรางความเปนเอกราชใหแกชาต และเปนแกนนาทสาคญชวยในการพฒนาชาตใหเจรญกาวหนาสบไป

25

อยางไรกด ไดมนกวชาการและผรไดศกษาเรองราวของสงคม และวฒนธรรมไวอกมากมายหลายทาน ดงเชน

สญญา สญญาววฒน (2526, หนา 5 – 26) ไดเขยนหนงสอเกยวกบแนวทางการศกษาสงคมวา ในแตละสงคมจะประกอบไปดวยสถาบนสงคมจานวนหนง อาจจะมาหรอนอยแลวแตขนาดและความเจรญกาวหนาของสงคมนนสถาบนของสงคมเหลาน คอ วฒนธรรมของสงคมนน สถาบน สงคมเหลานประกอบดวย

1. ครอบครวคอ แบบในการคด การกระทาระหวางบคคล เกยวกบการแตงงานเลยงด และ อบรมลก ความสมพนธทางเครอญาต

2. เศรษฐกจไดแก แบบในการคดการกระทาเกยวกบการทามาหากนเพอการดารงชพ การ ผลต การจาหนายสนคา และบรการ

3. การศกษา ไดแก แบบในการคดการกระทาเกยวกบการอบรมสงสอน หรอถายทอด วฒนธรรมของสงคม

4. การเมองการปกครอง ไดแก แบบในการคดการกระทาเกยวกบการอยรวมกนอยางม ความสข การตดสนใจรวมกน ทางานรวมกน เปนตน

5. ศาสนา ไดแก แบบในการคดการกระทาของมนษย และความสมพนธ ระหวางมนษยกบ สงแวดลอม โดยเฉพาะในสวนทมนษยยงไมร ไมเขาใจแจมแจง

6. ภาษาและการสอสาร ไดแก แบบในคดการกระทาเกยวกบการสอความหมายซง ประกอบดวยระบบสญลกษณ และเครองมอตางๆ ระหวางกนของตนในสงคม

7. ศลปะและนนทนาการ ไดแก แบบในการคดการกระทาเกยวกบการพกผอนหยอนใจ สรางความสวยงาม ความไพเราะ เชน วรรณกรรม การละเลน เปนตน

8. อนามย ไดแก แบบในการคดการกระทาเกยวการบารงรกษาสขภาพอนามยรางกายใหม ความแขงแรง ปราศจากโรคภยไขเจบ

9. การขนสงและคมนาคม ไดแก แบบในการคดการกระทาเกยวกบการสญจรไป มาการ เคลอนยายสงของ เปนตน

10. วทยาศาสตรและเทคโนโลย ไดแก แนวการคดการกระทาเกยวกบการคนคดประดษฐ ตางๆ ความรเกยวกบดนฟาอากาศ แรธาตตางๆ

ผองพนธ มณรตน (2525, หนา 20 – 21) ไดเขยนเกยวกบการศกษาสงคมและวฒนธรรมไว วา สามารถศกษาไดจากคตชาวบาน เพราะคตชาวบานเปนเรองสะทอนภาพของสงคมและวฒนธรรม

เชน 1. คตชาวบานสนบสนนความเชอ ทศนคตและสถาบนตางๆ ทมในสงคม ใหการศกษาแก

คนทไมรหนงสอ ทาใหทราบถงความถกตองของความเชอและทศนคตบางอยางในสงคม 2. คตชาวบานมบทบาทในการถายทอดวฒนธรรมจากรนหนงไปสอกรนหนง เปนเครอง

ควบคมสงคมใหเปนไปตามปทสถาน 3. คตชาวบานเปนวธการทางจตวทยาอยางหนงทชาวบานใชเพอหนความกดดนแบบตางๆ

26

ทางสงคม

สพตรา สภาพ (2521, หนา 120 ) ไดแบงยอยเนอหาของวฒนธรรมออกเปน 6 ประเภท คอ

วฒนธรรมทางดานภาษา วฒนธรรมทางดานภาษา วฒนธรรมทเกยวกบวตถในการดาเนนชวตวฒนธรรมทางศลปะตางๆ วฒนธรรมทางดานนยายปรบปรง วฒนธรรมทางดานความเชอศาสนาวฒนธรรมทางดานระบอบครอบครวและสงคม วฒนธรรมทเกยวกบทรพยสมบต และวฒนธรรมการเมองการปกครอง

ประดษฐ มชฌมา (2522, หนา 53) สรปวา มนษยเปนสตวสงคม รวมอยเปนหมเหลาเปนชมชนหรอเปนสงคม ทงนเพราะมนษยตองพงพาอาศยซงกนและกน และจากการทมนษยตองพงพาอาศยซงกนและกนนเอง จงทาใหเกดมการแบงหนาทกนขน เกด สถาบนตางๆ ขน ไดแก สถาบนครอบครว เศรษฐกจ การศกษา ศาสนา และการปกครองจากความสาคญของวฒนธรรมในทรรศนะของนกวชาการ จะเหนไดวา วฒนธรรมเปนความภาคภมใจของชาตทชวยใหเรารความเปนมาของชาต

ทาใหอยอยางมระเบยบวนยและ ทาใหเกดความเปนเอกราชไมมเงอนไขของชนชน

ประเภทของวฒนธรรม การแบงประเภทของวฒนธรรมนนแบงไดหลายประเภทตามทรรศนะของแตละคนได มนกวชาการหลายทานไดศกษาเรองเกยววฒนธรรม และไดแบงประเภทของวฒนธรรมตางๆ กนดงน เสฐยร โกเศศ (2515, หนา 4) ไดแบงประเภทของวฒนธรรมออกเปน 2 ประเภท สรปไดดงน

1. วฒนธรรมทางวตถ ซงเปนความจาเปนเบองตนในชวต ไดแก อาหาร เครองนงหม ทอย อาศย และยารกษาโรค

2. วฒนธรรมทางจตใจ หมายถง สงทาใหปญญาและจตใจมความเจรญงอกงาม ไดแก การศกษาวชาความรปญญา และศาสนา จรรยา ศลปะ วรรณคด กฎหมาย และระเบยบประเพณ ซง

สงเสรมความรสกทางจตใจใหงอกงาม

ประสทธ กาพยกลอน (2518, หนา 9) ไดอธบายหนาทของวฒนธรรมม 4 ประเภท สรปได ดงน

1. คตธรรม ไดแก วฒนธรรมทางดานศาสนาและดานจตใจ ซงเปนเรองของแนวทางหรอ หลกเกณฑการดารงชวต

2. เนตธรรม ไดแก วฒนธรรมทางกฎหมาย ขนบธรรมเนยมประเพณ 3. วตถธรรม ไดแก วฒนธรรมทางดานวตถ 4. สหธรรม ไดแก วฒนธรรมทางสงคม เชน การตดตอสมพนธกบกลมชนและมารยาทใน

สงคม

อานนท อาภาภรม (2525, หนา 94 – 95) ไดจาแนกประเภทของวฒนธรรมออกเปน 2

ประเภท สรปไดดงน 1. วฒนธรรมทเกยวกบวตถ (MATERIAL CULTURE) ไดแก วตถอนเกดจากการประดษฐคดคน

27

ของมนษย เชน จาน ชอน สอม ตกรามบานชอง ถนนหนทาง ตลอดจนผลงานทางศลปกรรมของมนษยตางๆ เชน ภาพวาด รปปน เปนตน

2. วฒนธรรมทไมเกยวกบวตถ (NON MATERIAL CULTURE)ไดแก แบบแผนแหง พฤตกรรม ความคด ความเชอ ภาษา ศลธรรม ปรชญา วฒนธรรมของชาวไทยภาคใตทปรากฏในจตรกรรมฝาผนงอโบสถภาคใต โดยสรปประเภทของวฒนธรรมไววา วฒนธรรมทางวตถ ไดแก เครองมอ เครองใชตางๆ ทอยอาศย เครองนงหม เปนตน สวนทกอประโยชนดานความสขทางใจ เรยกวา วฒนธรรมทางจตใจ ไดแก คตความเชอ ศาสนา คานยม เปนตน อยางไรกตามวฒนธรรมทงสองประเภทนตางกเหลอลากนอย แบงแยกไมขาดจากกนและวฒนธรรมของสงคมหนงๆ กมพรอมทงสองทสมดลกนไมมากหรอนอยไปขางใดขางหนง ความสมดลนจะขนอย กบดลพนจของสงคม ทงนเพราะวฒนธรรมทงสอง

ตางกมความสาคญเสมอกน

ชาเลอง วฒจนทร (2521, หนา 100) ไดจาแนกประเภทของวฒนธรรมเปน 8 ประเภท สรป ไดดงน

1. วฒนธรรมทางภาษา 2. วฒนธรรมทเกยวกบวตถในการดาเนนชวต 3. วฒนธรรมทางดานศลปะตางๆ 4. วฒนธรรมทางดานนยายปรมปรา 5. วฒนธรรมทางดานความเชอ ศาสนา 6. วฒนธรรมทางดานระบบครอบครวและสงคม 7. วฒนธรรมทเกยวกบทรพยสมบต

8. วฒนธรรมการเมองการปกครอง

รชนกร เศรษโฐ (2532, หนา 7 ) ไดแบงประเภทของวฒนธรรมออกเปน 9 ประเภท ดงน 1. วฒนธรรมการบรโภคหรอวฒนธรรมเกยวกบการรบประทานอาหาร ไดแก วธประกอบ

วธปรบปรง และวธรบประทาน 2. วฒนธรรมการอย ไดแก วธการจดและสรางทอยอาศย 3. วฒนธรรมการแตงกาย ไดแก การปกคลมรางกายวสดทใช วธกาหนดชนดสเครองใช

วธการกาหนดรกษาความสะอาดของรางกาย และวธการแตงกาย ตามโอกาสตางๆ 4. วฒนธรรมการพกผอน ไดแก วธการจดการผกผอน ชนดอปกรณ และเครองมอเครองใช

ในการผกผอนนนๆ 5. วฒนธรรมเกยวกบการแสดงอารมณ ไดแกวธแสดงอารมณตางๆ เชน อารมณรก เกลยด

โกรธ และวธการแสดงอารมณทางเพศตามกาลเทศะ 6. วฒนธรรมการสอความหมาย ไดแกวธสง และรบขาวสาร เชน ภาษา ทาทาง รวมทง

เครองมอเครองใชเกยวกบสอความหมายนนๆ 7. วฒนธรรมเกยวกบการจราจรขนสง ไดแก วธเดน การสงสงของ และระบบจราจร

28

8. วฒนธรรมเกยวกบการอยรวมกนเปนหมคณะ คอ ระบบการปกครองและควบคมปองกน สงคม ไดแก วธสรางความสามคครกใครระหวางกลม วธการบรหารขององคกร วธจดตงหรอยกเลกรฐบาล และวธควบคมพฤตกรรมบคคลหรอกลมบคคล

9. วฒนธรรมเกยวกบการแสวงหาความสขทางจตใจและหลกเกณฑดาเนนชวต ไดแก

ความคด ความเชอทางศาสนา และปรชญา

เสฐยร โกเศศ (2515, หนา 34) ไดแบงหมวดของวฒนธรรมไว 5 หมวดใหญๆ พอสรปได ดงน

1. หมวดทเกยวกบเรองกายหรอชวต ไดแก สงทมความจาเปนดานความตองการทางกาย เชน อาหาร ทอยอาศย เครองนงหม ยารกษาโรค ตลอดจนเครองมอเครองใช ตางๆ

2. หมวดทเกยวกบสงคม ไดแก สถาบนทางสงคม รวมทงอปกรณ และระเบยบ วธการตางๆ 3. หมวดทเกยวกบจตใจ ไดแก เรองของความเชอ ศาสนา 4. หมวดทเกยวกบสนทรยภาพ ไดแก เรองราวศลปกรรมตางๆ

5. หมวดทเกยวกบภาษา ซงเปนเครองเครองใชในการสอสารถายทอดวฒนธรรม

จมพล หนมพานช (2525, หนา 118 ) สรปไววา วฒนธรรมแบงออกเปน 4 ประเภท ดงน 1. วฒนธรรมทางวตถ หมายถงสงประดษฐทงหลาย 2. วฒนธรรมทางสงคม หมายถง สงทเกยวกบการประพฤตปฏบตตามมารยาทในสงคม 3. วฒนธรรมเกยวกบ กฎหมาย หมายถง สงทกอใหเกดความเปนระเบยบเรยบรอยในสงคม

4. วฒนธรรมทเกยวกบจตใจหมายถง สงทเปนแนวทางในการดาเนนชวต

คณะอนกรรมการเฉพาะกจ (2525, หนา 118 ) ไดแบงวฒนธรรมออกเปน 5 สาขา ดงน 1. วฒนธรรมทางภาษาและวรรณคด 2. วฒนธรรมทางวตถ เชนเครองมอเครองใชในการดาเนนชวตหรอในกจการตางๆของ

มนษย 3. วฒนธรรมทางจตใจ เชน ศาสนา ศลธรรม และคตธรรม 4. วฒนธรรมทางจารตหรอขนบธรรมเนยมประเพณ และการประพฤตปฏบตตางในสงคม

5. วฒนธรรมทางสนทรยะ ไดแก ความงดงาม ความไพเราะ หมายถง ศลปะ สาขา

คณะกรรมการวฒนธรรมและสนเทศอาเซยน (2524, หนา 15) ไดแบงประเภทของ วฒนธรรมออกเปน 5 ประเภท สรปไดดงน

1. วฒนธรรมเกยวกบชวตในครอบครว หมายถง การแสดงใหเหนถงการดาเนนชวตของ สมาชกภายในครอบครว

2. วฒนธรรมเกยวกบอาชพ หมายถง การเสดงออกถงการเลยงชพ การทามาหากนหรองาน ททาเปนประจาเพอเลยงอาชพ

3. วฒนธรรมในการละเลน หมายถง การกระทาตางๆ ทกอใหเกดการนนทนาการแก

29

ผกระทาและผรวมกระทา 4. วฒนธรรมเกยวกบเทศกาลและพธการ หมายถง การกระทาความเชอของกลมคนอยางม

รปแบบ เพอใหเกดความขลง และเกดผลในดานกาลงใจ 5. วฒนธรรมเกยวกบวรรณกรรมพนบาน หมายถง เรองเลาเฉพาะถนทกลาวสบตอกนมา ม

ความหมายเปนคตสอนใจ วชาการชาวบาน หรอปรศนาคาทาย

จากการแบงประเภทของวฒนธรรม จะเหนไดวา สามารถแบงไดหลายแบบทงนอยกบกฎเกณฑในการแบง ซงสามารถสรปไดเปนประเภทใหญ ๆ ได 2 ประเภท คอ วฒนธรรมทางวตถ ไดแก อาหาร เครองนงหม ทอยอาศย และยารกษาโรค วฒนธรรมทางจตใจ หมายถง สงททาให ปญญาและจใจมความเจรญงอกงาม

2.1.5 แนวคดเกยวกบวฒนธรรมอาหาร

พทยา สายห (วฒนธรรมอาหาร.2534 : ไมปรากฏเลขหนา) กลาวไววา วฒนธรรมอาหาร หมายถง ธรรมเนยม วธการและประเพณตางๆ ซงเกยวกบอาหารทคนในชมชนหนง หรอสงคมหนง ยดถอปฏบตกนมาในเรองเกยวกบอาหารทกขนตอน คอมการกาหนด มการเสรมสรางใหมากกวาสภาพจากธรรมชาตตามปกตของวตถดบนนๆ ทคนนามาใชเปนอาหาร ซงไมมมนษยคนใดรบประทานอาหารในสภาพธรรมชาตแทๆ ของวตถดบนนๆ หรอกนตามความรสกทตองการทางชววทยา โดยธรรมชาตของคนนนๆ ตามปกตวสยของคน เมอเกดความหวจะมงหาแตอาหารทเคยชนกอน เชน คนไทยหวจะเรยกหาขาวและกบทปรงแตงรสชาตประจาทชอบ หรออาหารประจาทองถน ของตวเองเปนตน พาณพนธ ฉตรอาไพวงศ และคณะ (การศกษาภมปญญาพนบาน : กรณศกษาอาหารพนบานไทยภาคกลาง. 2544, ไมปรากฏเลขหนา) ไดสรปวา วฒนธรรมอาหาร เปนแบบอยางการดาเนนชวตทางอาหาร ซงประกอบดวยความรความเชอ คานยมทเกยวกบอาหาร ตลอดจนวธการตางๆ ทเกด จากการประดษฐคดคนสรางหรอทาขนซงบคคลไดเรยนรและรบถายทอดตอๆ กน จากรนหนงสอกรนหนง ดงนน วฒนธรรมอาหาร หมายถง ธรรมเนยมและประเพณพฤตกรรม ของคนในสงคมทยดถอปฏบตกนมาในเรองเกยวกบอาหารทกขนตอน และเปนแบบอยางการดาเนนชวตทางอาหารซงประกอบดวยความร ความเชอ คานยมทเกยวกบอาหาร ตลอดจนวธการตางๆ ทเกดจากการประดษฐ คดคน สรางหรอทาขน ซงบคคลไดเรยนรและรบถายทอดตอๆกนจากรนหนงสอกรนหนง จากการทมกลมชาตพนธอยหลากหลาย จงการตดตอสมพนธกนกบผคนตางวฒนธรรมตางขนบธรรมเนยม ประเพณจงมการถายเทวฒนธรรมขามเผาพนธขน ทงทางดานภาษา ธรรมเนยมปฏบตการแตงกาย อาหาร ซงเปนวถทางหนงเรยนรเรองของวฒนธรรมทแตกตางกน โดยวธการเรยนรจากการประกอบอาหาร และการบรโภคอาหารของกลมชนทตางกน อาหารจงเปนสอกลางสาคญทจะทาใหคนตางวฒนธรรม เรยนรและเขาใจพฤตกรรมของกนและกนชวยใหเกดความเขาใจกน โดยเฉพาะสงคมทมคนตางวฒนธรรมอาศยอยรวมกน และมการผสมกลมกลนระหวางคนตาง วฒนธรรมโดยอาศยอาหารเปนสอ วฒนธรรมอาหารมองคประกอบดงน (จฑารตน สภาษ. 2544,หนา 8) 1 . การรวาสงใดในธรรมชาตเปนอาหารได และวสดอาหารแตละชนดมประโยชนอยางไร

30

2. การมวธการทเกบหาวสดนนมาแปรรปใหบรโภคได 3. การมกฎเกณฑของสงคมกาหนดเงอนไขของการบรโภคตามสถานภาพของบคคล 4. การมขอบญญตกาหนดประเภทของอาหารสาหรบเทศกาล หรอ โอกาสพเศษตางๆ การกนอาหารเปนความตองการพนฐานของมนษย เพราะอาหารประกอบดวยสารอาหารหลายอยางซงจาเปนในการดารงชวต อาหารทาใหรางกายเจรญเตบโต อาหารเปนเครองแสดงถงฐานะทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมของตนเองและหมคณะอาหารทรบประทานกนในทองถนยอมมลกษณะแตกตางกนแตความมงหมายเพอประโยชนแกรางกาย จาแนกอาหารตามหลกวชาการ ออกเปน 6 อยางดงน (เสถยร โกเศศ,2515,หนา 1-2)

1. คาโบรไฮเดรต มอยในขาว นาตาล แปง เปนอาหารเชอเพลงทาใหเกด กาลงงานใน รางกาย

2. ชวะโปรตน พวกเนอสตว ปลา ไข และถว ชวยสรางและซอมแซมรางกาย 3. วตามน อาหารจาพวกตบ เครองในสตว พช ผกและผลไม ทาใหรางกายเตบโตและ

สมบรณปราศจากโรค 4. ไขมน ไดแก ครม นม เนย นามนตบปลา นามนมะพราว นามนถวเหลองชวยใหรางกาย

มกาลงงานมากทสด 5. เกลอแร ไดแก แคลเซยม ฟอสฟอรส มอยในผกสด ไข เนอปลาและถว ชวยใหหวใจ

ดาเนนไปปกต ทาใหรางกายเจรญเตบโต ชวยกระดกและฟน 6. นา ชวยใหการยอยอาหารและหลอเลยงอาหาร

หลกการรบประทานอาหาร การรบประทานอาหารควรรบประทานอาหารใหเปนเวลา ไมควรรบประทานอาหารจเกนไป

ตามปกตยมรบประทานอาหาร คอ มอเชาระหวางเวลา 07.00 น. ถง 08.00 น. มอกลางวนเวลา

12.00 น. ถง 13.00 น มอเยนเวลา 18.00 น. ถง 19.00 น. การประกอบอาหาร 1. ควรแยกหองครวออกจากตวบาน 2. ในการปรงควรมระเบยบแบบแผน และมมาตรฐาน 3. ในการปรงอาหารไมควรยงยากและใชเวลานานเกนไปควรปรงอาหารไมใหเสยคณภาพ

สวสด วรเดช (2520, หนา 1) ไดสรปไววา อาหาร (FOOD OR DIET) คอ สงทกนไดแลวใหประโยชนแกรางกาย อาหารมสวนประกอบตางกน และคณคาประโยชนตามสวนประกอบนน ความตองการของอาหารของรางกายแตกตางกนตามภาวะความเปนอยของรางกาย อาหารทจาเปน

สาหรบรางกายตงแตเดกออน ถงวยชราแบงได 5 หม ไดแก 1. หมท 1 เนอสตวตางๆ ไข ถว ชวยเสรมสรางและซอมแซมรางกายในวยเจรญเตบโต 2. หมท 2 ขาวแปง นาตาล หวเผอกมน ใหกาลงงานและความอบอนแกรางกาย 3. หมท 3 ผกใบเขยวและพชผกตางๆ บารงสขภาพทวไปใหสมบรแขงแรงและบารงหนง

ผวหนง นยนตา เหงอก และฟน

31

4. หมท 4 ผลไมตางๆ ชวยบารงสขภาพและปองกนโรคตางๆ

5. หมท 5 ไขมนจากสตวและจากพช ใหกาลงงานและความอบอนแกรางกาย

โภชนาการและสขภาพของบคคล หญงมครรภควรบรโรคอาหารใน 1 วน ใหครบ 5 หม เพอใหไดรบอาหารทเหมาะสม และมนาหนกตวจากเดมเพมขนประมาณ 12 กโลกรม เมอกอนคลอด โดยมรายละเอยดดงน (สวสด วรเดช, 2520, หนา 12 – 13 )

1. อาหารประเภทเนอ นม ไข ผก และผลไม ควรเพมมากขน 2. อาหารประเภทแปงและนาตาล ขาวและขนมหวานตางๆ ไมควรกนเพม ควรกนขนาด

เดยวกบกอนตงครรภ 3. อาหารไขมนควรลดลง (ยกเวนคนชนบทบางกลมทขาดไขมนประจาทกวนอยแลวควร

พจารณาเพม) 4. วตามนและเกลอแรตางๆ จะไดเพมถากนอาหารดงกลาว แรธาตทสาคญทมกขาด

ระหวางตงครรภคอธาตเหลก ซงมมากในอาหารประเภทน ตบ สาหรบยา วตามน และแรธาตน เมอไป ฝากครรภแพทยจะใหกนเปนประจาเพอปองกนมใหขาดสารอาหาร

5. กนอาหารทกชนดทเคยกนกอนตงครรภไมแสลงตอการตงครรภ ยกเวนเหลาวยอาย ตงแต 1 เดอน ถง 12 เดอน ควรรบประทาน อาย1 – 3 เดอน ควรเปนนมอยางเดยว อาย 3 – 12

เดอนเปนอาหารเหลวหรอบทระเอยด วยเดกกอนเรยนอาย 1 ถง 5 ป วยนจะรบประทานอาหารไดทกชนดแตไมควรเผดและรสจด ควรคานงถงคณคาทางอาหารใหมาก วยเดกวยเรยน ควรรบประทาน

อาหารใหถกสขลกษณะและครบ5หมทกมอ

วยรน เดกวยนจะโตเรวตองการอาหารมากเปนพเศษเชน พวกโปรตน แกลอแร ไวตามนและกนใหครบ 5 หม ผสงอาย ตองการอาหารและสารอาหารเชนเดยวกบวยอนๆ จะแตกตางตรงลกษณะ ปรมาณในวนหนงควรรบประทานอาหารใหครบ5หมทใหกาลงงานนอยลง

ความเชอในเรองการกนอาหาร 1. หามหญงคลอดบตรใหมๆ กนไขและเนอสตว ตองกนขาวกบปลาแหงหรอเกลอเทานน 2. หามหญงมครรภกนไขปลาทมมนและเนอควายจะทาใหคลอดยาก 3. หามเดกกนไขจะทาใหฟนผ 4. หามกนเนอปลาจะทาใหเปนตานขโมย 5. เครองในไกกนแลวทาใหสมองทบ 6. เลอดดบ เนอสตวดบ กนแลวบารงกาลง 7. เนอควายเผอกและไกชนสดากนแลวมโทษตอรางกาย 8. ปลามเกลดดกวาปลาไมมเกลด

9. เนอควายมพษนอยกวาเนอวว

32

ความเชอในเรองอาหารประเภทขาว เผอก มน 1. ขาวเหนยวกนแลวทาใหเปนหนอง 2. ทารกแรกเกดควรใหกนขาวกบกลวยจะทาใหไมรองกวน 3. ขาวแดงหรอขาวซอมมอเปนอาหารของคนจนเพราะราคาถก 4. อาหารคนปวยควรเปนปลาเคม

5. กนเผอกแลวทาใหเปนโรคเกลอน

ความเชอในเรองอาหารประเภทผก 1. หามหญงคลอดบตรใหมๆ กนชะอม ตาลง สะเดา ทาใหวงเวยน มนศรษะ ชก และทาให

ตาย 2. หามกนผกจะทาใหทองอด 3. หามเดกกนมะนาว เพราะจะทาใหกระดกเปราะ

ความเชอในเรองอาหารประเภทผลไม 1. หามคนไขกนผลไมทกชนด เพราะไปทาลายฤทธยา 2. หามหญงมครรภกนกลวยแฝด เพราะทาใหเกดลกแฝด 3. หามคนทเปนแผลกนผลไมรสเปรยว เชน สม ผลไมดองทาใหเปนหนองหรอแผลหายชา 4. กนนาผลไมตางๆแลวทาใหเสาะทอง 5. กนขนนทาใหเปนลม

อบเชย วงศทอง และขนษฐา พนผลกล (2544, หนา 25 – 36) ไดอธบายถง การประกอบอาหารใหไดผลดตองอาศยปจจย ดงตอไปน

1. ตารบอาหาร ซงจะตองเปนตารบผานการทดลองมาแลว มรายการปรง คาอธบายการ ปรงผลออกมาเหมอนกนทกครง

2. การชงตวงเพอใหผลของการปรงอาหารออกมาแนนอนใกลเคยงกนทกครงควรใชเครอง ชงตวงทมาตรฐาน

3. การเตรยมอาหาร ตองมความรทางวทยาศาสตรการอาหารแลประสบการณในการ จดเตรยม

4. การหงตมตองใชความรอนมอย 2 แบบ คอการใชความรอนแหง และความรอนชน 4.1 การใชความรอนแหง เชน การคว การปง การยาง การอบ การจ การเจยว การทอด

การผด การรวน

4.2 การใชความรอนชน เชน การกวน การตม การตน การนง การลวก การหง

ศรสมร คงพนธ (2544, หนา 26 – 36 ) ไดกลาวไววา อาหารเปนสงจาเปนตอรางกาย

33

รางกายตองการสารอาหารมาใชสรางและซอมแซม ใหพลงงานและเพอใหรางกายทางานทกวนและตองคานงถง เพศ อาย อาชพ วย และลกษณะการทางาน เชน หญงมครรภ เดก ผสงอาย อาหารทรบประทานในแตละวนควรครบ 5 หม

การเลอกซออาหาร 1. ซออาหารในทองถน หาไดงายจากแหลงอน 2. ซออาหารตามฤดกาล อาหารจะมราคาถก เพราะมมาก นอกจากนอาหารจะสดและม

คณคาทางโภชนาการสง

3. ซออาหารตามคณคา ใหเลอกอาหารทคณคาทางโภชนาการสงกวา

หลกในการประกอบอาหาร หลกของการทาครวมอย 3 การ ดงน

1. กอนประกอบอาหาร ตองวางแผนกอนวาจะทาอะไร สงทจะทามความรหรอมตารา ถกตองหรอยง ตองคนควาความรใหครบถวนกอน ตองใชเครองมออะไรบางเตรยมสวนผสมใหครบ

2. ขณะประกอบอาหาร ทาตามขนตอน ไมควรทาตามใจชอบ และควรรวาควรทาอะไร กอนหลงสงใดทควรทาเปนสงสดทาย

3. หลงประกอบอาหาร เพอใหงานราบรน ตองทาไปลางไปเกบไป นอกจากนสงสาคญคอ 3.1 ความวองไวคนทาอาหารตองวองไว กระฉบกระเฉงรวดเรว และตนตวอยเสมอ 3.2 ความเปนระเบยบ การทาครวทาไปเกบไป ควรฝกนสยในการทางานทด 3.3 ความสะอาด เปนสงสาคญทเกยวกบสขภาพอานามยของผบรโภค การทาอาหาร

ตองเอาใจใสและใหความสาคญในเรองความสะอาด การชมอาหารควรมชอนชมและลางชอนชมทกครงกอนนาไปตกชมครงตอไป

มาตรฐานอาหาร 1. ความสะอาด 2. ใชเครองปรงทสดใหม 3. ทาอยางถกหลกสขาภบาล 4. ทาอยางสงวนคณคา 5. ไมใชสารปรงแตงกลนรส 6. ไมใชสารททาใหนมกรอบ 7. ปรมาณในการจดเสรฟใหเหมาะสมกบจานวนคน

8. รสชาต ลกษณะ ถกตองตามชนดของอาหาร

34

วฒนธรรมการบรโภค อาหารเปนสงจาเปนในการดารงชวตมนษย ไดรบการสงสมความเชอและวธปฏบตเกยวกบ อาหารและไดมการสบทอดตอกนมาจนเปนวฒนธรรมซงเปนการสะทอนใหเหนถงการดาเนนชวต ของมนษย อารย วลยะเสว (2 52 9,หนา 2 3 2 – 234 ) ไดสรปไววา การศกษาวฒนธรรมเกยวกบวฒนธรรมอาหารอาจพจารณาในเรองตางๆ เชน อาหารทกนในชวตประจาวน อาหารของบคคลในวย ตางๆ อาหารทควรเลอกและไมควรเลอก ขอหามและขอควรปฏบตในขณะทรบประทานอาหาร ทวน ยทธพงษ (2533) ทาการวจยเรอง วฒนธรรมการบรโภคอาหารของชาวอสาน: ศกษากรณ บานแมนใหญ ตาบลแกงเลงจาน อาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม ผลการวจยพบวา วฒนธรรมการบรโภคอาหารของชาวอสานมหลายอยาง เชน อาหารทใชในพธกรรม อาหารในงานประ เพณตางๆ จารวรรณ ธรรมวตร (2530) ไดสรปไววา ความเชอบางอยางในการบรโภคอาหาร คอ ผมเวทยมนตคาถา หามกนฝกแฟง มะเฟอง เชอวาจะทาใหคาถาเสอม แมลกออนหามกนชะอมเพราะจะทาใหปวยถงพการ หญงมครรภหามกนเหดเชอวาจะเมาตาย หามกนกลวยแฝดเชอวาจะมกลวยแฝด ธารา วรยาพานช (2529, หนา 181 – 205) ทาการวจยเรอง พฤตกรรมการกนของชาวอสานตอนลาง โดยศกษาจากกลมประชากรเปาหมาย 3 กลม คอ หญงมครรภ หญงใหนมบตรและเดกวยกอนเรยน ผลการศกษาพบวา พฤตกรรมการกนของประชาชนกอใหเกดภาวะทพโภชนาการโดยเฉพาะหญงมครรภ และใหนมบตร เชน งดอาหาร จาพวกเนอสตว ขนมหวาน ไขมน การกนขาว กบเหลอและผกหลายชนด

จากทรรศนะของนกวชาการทกลาวมาขางตน สรปไดวา วฒนธรรมอาหารพนบานประกอบดวย

1. ลกษณะอาหาร รสชาต การเสรฟ สสน การตกแตง 2. แหลงทมาของอาหาร จากแหลงธรรมชาต การปลกขนเอง 3. การประกอบอาหาร 4. เวลาการบรโภคอาหาร 5. ลกษณะบรโภคอาหาร

6. ความเชอเกยวกบการบรโภคอาหาร งานประเพณ หญงมครรภ วยทารก วยชรา

2.2 งานวจยทเกยวของ วรากร วราอศวปต และคนอนๆ (2518 : 55) ศกษาเรองแมลงทเปนอาหารในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ผลการศกษาพบวาชาวอสานกนแมลงหลายชนดเปนอาหารมาตงแตสมยโบราณ จนอาจกลาวไดวา เปนเอกลกษณการกนอยางหนงของนสยการกน (Food Habit) ของคนอสาน แมลงเหลาน มหลายชนด เชน แมลงกนน ผง แมลงดานา มดแดงและไขมดแดง ดกแดไหม ตอ แตน ฯลฯ

นงเยาว วรยนทะ และชชาต วรยนทะ (2520 : 2) ศกษาเรองอาหารของภาคอสานไดกลาวถงอาหารประเภทตางๆ โดยแยกเปนอาหารประเภทเนอสตวและพชผกผลไม นอกจากนผล

35

การศกษายงพบวาอาหารดงกลาวสามารถนามาประกอบเปนอาหารรบประทานไดหลายอยาง เชน ลาบ ซบ ปน หมก แกง เปนตน

เครอวลย หตานวตร และวไลวจน กฤษณภต (2528 : 10) ทาการศกษาเกยวกบอาหารการกนของชาวอสาน ผลการศกษาพบวา อาหารทชาวอสานบรโภคสวนใหญไดมาจากแหลงอาหารตามธรรมชาต การซอขายมนอย การประกอบอาหารทากนงายๆ ปจจยททาใหชอบหรอไมชอบอาหารบางชนด เกดจากประสบการณทเคยรบประทานอาหารนนๆ และความเชอในคาบอกเลาทสบทอดกนมา

ประพมพร สมนาแซง และคนอนๆ (2528 : บทคดยอ) ไดศกษาเกยวกบอาหารตามธรรมชาตของชาวบานในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ผลการศกษาพบวา ในฤดฝนอาหารตามธรรมชาตทสามารถหาไดสวนใหญมาจากทนา ปา และแหลงนาธรรมชาต ซงอาหารทใหวตามน และเกลอแร ไดแก ผกชนดตางๆ สวนอาหารทใหโปรตน ไดแก สตวและแมลงตางๆ ปรมาณนาฝนเปนปจจยทมอทธพลตอปรมาณอาหารตามธรรมชาต ในปทฝนดอาหารตามธรรมชาตทงพชและสตวจะอดมสมบรณ รวมทงอาหารในทนา ปา และแหลงนาตามธรรมชาต อาหารตามธรรมชาตในบางครงจะหาไดมากเกนกวาปรมาณทใชบรโภค ชาวบานกจะนาไปขาย แหลงอาหารตามธรรมชาตดงกลาวเปนทงแหลงทมาของรายได และแหลงอาหารทชาวบานไดพงพาอาศย

อษา กลนหอม และคนอนๆ (2528 : บทคดยอ) ไดศกษาคณคาทางอาหารปรสต และสวนประกอบทเปนพษในแมลงบางชนดทเปนอาหารของประชาชนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ไดศกษาแมลงทกนไดจานวน 18 ชนด คอ จงหรด จลอ กชอน ตบเตา แมงเหนยง กนนเลก กนนเขยว กนนดา กดจกลาง กดจเลก กดจเบา แมเปง จโปม แมลงวน แมงระงา และแมงกอก ผลการศกษาพบวา แมลงเหลานมโปรตนรอยละ 38.6-65.5 และไขมนรอยละ 4.7-33.9 ของนาหนกแหง

สะอาด ขนอาสา (2531 : บทคดยอ) ศกสภาพชวตของชาวบานในทงกลารองไห เขตจงหวดรอยเอด ผลการศกษาพบวาแหลงอาหารตามธรรมชาตทสาคญของชาวบานในบรเวณน จะมอยอยางอดมสมบรณในหนาฝน ชาวบานสามารถหา กบ เขยด ปลา นก หม จากทงนานามาเปนอาหารดารงชวตอยางเพยงพอ

ทวน ยทธพงษ (2533 : 72-76) ไดศกษาวฒนธรรมการบรโภคอาหารของชาวอสานจากการศกษาพบวา แหลงทมาของอาหารชาวบานเมนใหญ มทมา 3 แหลง คอ อาหารทไดมาจากแหลงธรรมชาต อาหารทผลตขนเอง และอาหารทไดมาจากตลาด นอกจากนยงไดกลาวถงอาหารเฉพาะถนของชาวอสานวาหมายถง อาหารทนยมรบประทานเฉพาะทองถนภาคอสาน และวฒนธรรมการบรโภคอาหารกบการเปลยนแปลงสภาพทางสงคมและส งแวดลอม ยอมมผลกระทบตอวฒนธรรมการบรโภคของชาวอสาน

สมจตร พงศสงน และสภาพ ภประเสรฐ (2534 : 1-17) ไดศกษาเรอง พชในปาของประเทศไทย พบวาม 2 ชนด คอ พชทกนไดและพชมพษ และไดแบงชนดของปาไม ประโยชนของปาไ ม ตลอดจนไดรวบรวม พช กนไ ดและพช มพษไว โดย มชอ วง ศ ( Family name) ช อวทยาศาสตร (Scientific) โดยมคาอธบายสนๆเปนภาษาไทย และภาษาองกฤษพรอมรปถายประกอบไวดวย

อภญญา วเศษศร (2523 : บทคดยอ) ศกษาเรองภาวะโภชนาการของมารดาทมบตรมาก ในอาเภอเมองและอาเภอหนองบวลาภ จงหวดอดรธาน ไดสรปพฤตกรรมการบรโภคของประชาชน

36

2 กลมนไววา แหลงอาหารของมารดาในอาเภอเมองคอการซอจากตลาด สวนมารดาในอาเภอหนองบวลาภสวนมากปลกขาว ผก ทาปลารา และผกดองไวบรโภคเอง แหลงนาใชของมารดาในอาเภอเมองจะเปนนาฝนและนาประปา ในขณะทมารดาในอาเภอหนองบวลาภ จะบรโภคนาฝนและนาบอ

ปณต มคะเสน (2527 : 6-28) ไดศกษาเรองพฤตกรรมการกนของคนภาคอสานทมผลตอการเกดโรคพยาธใบไมตบและมะเรงตบ ผลการศกษาพบวา นสยการบรโภคทไมดนอกจากจะเปนทางนาไปสโรคขาดสารอาหารแลว ยงเปนบอเกดของการเจบปวยดวยโรคพยาธตางๆ ซงเปนผลเสยตอเศรษฐกจของครอบครว และการพฒนาในทสด เนองจากพฤตกรรมการกนของชาวอสานทชอบกนลาบ กอย สกๆดบๆ และการกนปลาราดบเปนประจา ทาใหเกดเปนพยาธใบไมตบและมะเรงตบสงกวาภมภาคอนๆ

สถาพร พนธมณ และคนอนๆ (2528 : 2) ไดศกษาอาหารพนบานอสาน โดยศกษาถงอาหารพนบานอสาน ตลอดจนวธการปรงอาหารนนๆ ไดจดประเภทอาหารเปนเครองจม ลาบ กอย ออม แกง หมก ปง ของหวาน และอาหารวางตางๆทสามารถนามารบประทาน

ธารา วรยะพานช และคนอนๆ (2529 : 1-28) ไดทาการวจยเรองพฤตกรรมการกนของคนไทยภาคอสานตอนลาง โดยศกษาจากกลมประชาชนเปาหมาย 3 กลม คอ หญงมครรภ หญงใหนมบตร และเดกวยกอนเรยนในภาคอสานตอนลางสองเชอชาต คอ กลมไทย -ลาว และกลมไทย-เขมร โดยการศกษาเปรยบเทยบในเรองสาเหตปจจยและความเชออนทาใหเกดพฤตกรรมการกนอนไมพงประสงค ซงอาจเปนสาเหตของภาวะทพโภชนาการ ผลการวจยพบวาพฤตกรรมการกนทมผลทาใหเกดภาวะทพโภชนาการยงคงถอปฏบตกนอย โดยเฉพาะหญงมครรภและหญงใหนมบตร เชน การงดอาหารจาพวกเนอสตว ขนมหวาน ไขมน ไข การกนขาวกบเกลอ

เอกสทธ บตรคลาย (2532 : บทคดยอ) ไดศกษาพฤตกรรมการบรโภคอาหารของชาวอสาน ในเขตอาเภอนาดน จงหวดมหาสารคาม ผลการศกษาพบวาชาวบานไดอาหารประเภทขาวเหนยว ผกตางๆ ไก เปด และไข โดยการปลกหรอเลยงไว และเกบตามธรรมชาต สวนอาหารปลา วว ควาย และผลไม สวนใหญไดจากการซอ วธการไดมาซงอาหารมความสมพนธกบการเลอกบรโภคตามความชอบ ถงแมนวาการบรโภคอาหารของชาวอสานจะครบ 3 มอกตาม แตยงไมไดรบสารอาหารครบทง 5 หม อาหารทบรโภคกนบอย ไดแก สมตา แจว ปนปลา การปรงอาหารสวนใหญนยมอาหารรสชาตปานกลางจนถงคอนขางจด

วนตา โกศย (2535 : 83) ไดศกษาวจยเรองวฒนธรรมสมตาโคราช กรณตาบลในเมอง อาเภอพมาย จงหวดนครราชสมา ผลการศกษาพบวา สมตาเปนอาหารทมการรบประทานสบตอมาเปนระยะเวลาทยาวนาน โดยใชมะละกอเปนวตถดบในการปรง ความสมพนธระหวางสมตากบวถชวตของชาวพมาย พบวา สมตาเกยวของถงการสรางความสามคคในระหวางครอบครวและเพอนบาน สมตาประกอบเปนอาชพได

นวลจนทร แกวทบทม (2518 : 14) ไดกลาวถงความเชอ โดยเฉพาะความเชอท เกยวกบอาหาร (Food Belief) ของประชากรในประเทศไทยวาเปนเรองทบอกเลาตอๆกนมาโดยไมมหลกวทยาศาสตร และในแตละทองถนจะมความเชอทแตกตางกนออกไป ทงน เพราะสงแวดลอม ขนบธรรมเนยมประเพณ ศาสนา ความเปนอยทแตกตางกน เชนประเพณบางทองถนจะหามเดกกนปลาจนกวาจะพดคาวา “ปลา” ได หรอเมอเกดการเจบปวดจะลดหรองดอาหารหลายชนด เพรา ะเช อ วา แสลงตอสขภาพหรอ ไมยอมใหเ ดกกนอา หา รทมป ระโยชน เช น ในภา ค

37

ตะวนออกเฉยงเหนอมความเชอวาแมลกออนทใหนมบตรหามรบประทานผกชะอมเพราะจะทาใหไมมนานม หรอหามไมใหรบประทานผกตาลงเพราะกลววามดลกจะลอยขน เปนตน

อภญญา วเศษศร (2523 : บทคดยอ) ไดศกษาภาวะโภชนาการของมารดาทมบตรมากในจงหวดอดรธาน ผลการศกษาพบวา ความเชอเกยวกบการรบประทานอาหารของมารดาเหลาน สวนใหญจะเปนความเชอทผดๆ เชน เชอวา ถาเดกกนกนไกและกบขาวมากจะเปนตานขโมย หญงมครรภถากนเผอก มน และไขจะทาใหทารกคลอดยาก หญงคลอดบตรอยไฟจะตองกนขาวกบเกลอ ขาออน และกระเทยมเผาเทานน ถากนอาหารอยางอนจะเปนอนตรายถงชวต หญงใหนมบตรหามกนผกชะอมผกตาลง กระถน ขาวเหนยวดา และปลาชะโด หรอคนทเปนไขหามกนกลวย แตงโม ขนน และฝรง เพราะจะทาใหไขกาเรบ

อภศกด โสมอนทร (2525 : 255-258) ไดกลาววาความเชอและประเพณอยางผดๆเกยวกบอาหารการกน เปนสาเหตของปญหาทางโภชนาการชาวชนบทอสานโดยทวไปจะมความเชอและขอหามเกยวกบอาหารการกนอยมาก ความเชอดงกลาวแบงเปน 4 ประเภท คอ

1. ความเชอเกยวกบอาหารของคนทวไป ไดแก เชอวากนของหวานจะเปนโรคเบาหวาน เชอวากนเมดฝรง มะเขอ จะทาใหเปนโรคไสตงอกเสบ เชอวากนเนอดบ เลอดดบจะบารงกาลงด เปนตน

2. ความเชอเกยวกบอาหารของเดก ไดแก เดกกนปลาไหลจะทาใหเลอดกาเดาออกงาย กนปลาซวจะทาใหเดกไอ กนนมแมสลบกบนมกระปอองจะทาใหเดกทองเสย เดกกนกบขาวมากจะทาใหเปนซาง (ดานขโมย) กนพรกทาใหสายตาสน กนไต (กน) ไกจะทาใหเดกเปนคนสอนยาก เปนตน

3. ความเชอเกยวกบอาหารของหญงสาว ไดแก กนมะเขอเทศจะทาใหผวสวย หามกนนาแขง นามะพราวขณะมประจาเดอน กนไขรางรง (ไขตาโคม) จะทาใหตองหยาราง หามฉกปลาราจะทาให แตงตวไมสวยเปนตน

4. ความเชอเกยวกบอาหารของหญงมครรภและแมลกออน เชน หามกนเนอควายเผอกจะทาใหผดกระบน เวลากนขาวหามนงขวางประตจะทาใหคลอดลกยาก กนกลวยแฝดตดกนจะทาใหมลก แฝดถากนอาหารทะเลจะทาใหเลอดแหงและไมมนานมเปนตน

เครอวลย หตานวตร (2526 : 274-275) ไดศกษาเบองตนเกยวกบอปนสยการบรโภคอาหารของมารดาในระยะใหนมลก ผลการศกษาพบวาผทอาศยอยในชนบทงดอาหารท คด วาแสลงสงกวาผทอยในเมอง และญาตผใหญหรอผสงอายในหมบานยงมอทธพลตอขนบธรรมเนยมประเพณ ทศนคต และมความเชอเรองอาหารแสลงของหญงแมลกออนอยมาก นอกจากนผลการศกษายงพบวาอาหารทหญงมครรภและหญงแมลกออนบรโภคนน สวนใหญจะขนอย กบความเหนชอบของบคคล และจากการแนะนาของผอาวโส หรอญาตทใกลชดในหมบาน

พาณพนธ ฉตรอาไพวงศ (2534) แสดงใหเหนวา อาหารในประเพณ และ พธกรรม เชน ประเพณสารทไทย ซงเปนประเพณทชาวบานปฏบตสบตอกนมาจากบรรพบรษจะทาในแรม 15 คา เดอน 1 0 ถอวาเปนการทาบญครงปกอนออกพรรษาประมาณครงเดอน เพอระลกถงพระพทธเจา และอทศสวนกศลใหแกญาตทลวงลบไปแลว ชาวบานจะนยมกวนกระยาสารทมาทาบญ ประเพณออกพรรษา เปนประเพณทชาวบานทาบญในวนขน 15 คา เดอน 11 และวนแรม 1 คา เดอน 11 มการตกบาตรเทโว เพอระลกถงวนคลายวนทพระพทธเจาเสดจลงมาจากเทวโลกหลงจากทเทศนา โปรดพทธมารดา ชาวบานจะนยมนาเอาอาหาร ผลไม ขาวสาร อาหารแหง ขาวสก ขาวตมมด มาตกบาตรเทโว และประเพณงานศพ ของชาวบานคลองนาใสจะทาอาหารคาวหวาน ทวๆไป แตจะขาดขนมปลากรม และขาวเหนยวถวดาไมได เพราะชาวบานถอวาเปนอาหารสญลกษณของงานศพ

38

เปรมวทย ววฒนเศรษฐ (2533) แสดงใหเหนวา อาหารพนบานสะทอนใหเหนถงวถชวตของชาวไทยทรงดาท มความยดมนในขนบธรรมเนยมประเพณอนเปนสถาบนหนงทางสงคมไดเปนอยางด

อาหารนอกจากจะเปนสงจาเปน และสงสาคญทจะชวยใหรางกายเจรญเตบโตมชวตอยางปกตสขแลว ยงทาหนาททางจตวทยาและหนาททางการปองกนและบาบดรกษาโรคภยไขเจบอกดาย

นจร สงวนศกด (2 5 3 9) แสดงใหเหนวา อาหารทใชในพธกรรมของชาวไทยเชอสายจน อาเภอเมองปตตาน จงหวดปตตาน มดงน เทศกาลตรษจนจะประกอบพธเซนไหวเจาครว มอาหารทจดเซนไหว คอ นาชา และขนมเขง ซงมรสหวานจด และเหนยวมาก เพอวาเจาครวจะไดรายงานตอเงกเซยนฮองเตแตสงท ด ไพเราะ หวานห และททาใหเหนยวเพอจะไดไมพดมาก เนองจากอาปากไมสะดวก นอกจากนยงมการเซนไหวเทพเจาทศาลเจา ซงของเซนไหวประกอบดวย หมนงชนใหญ เปด หรอ ไกนงทงตว ผลไม (สมจน กลวยหอม องน เปนตน) ขนมเขง ขนมซาลาเปา ขนมถวยฟ สรา นาชา ในกรณเซนไหวเจาแมกวนอม เจาแมทบทม พระถงซมจง ของเซนไหวประกอบดวยอาหารเจ คออาหารทปราศจากเนอสตว และผกท มรถรอนแรง อาหารทใชในพธกรรมของชาวไทยเชอสายจน อาเภอเมองปตตาน จงหวดปตตาน มทงอาหารคาว อาหารหวาน อาหารเจ ผลไม และเครองดม ซงมวฒนธรรมดานตางๆ เขาเกยวของ โดยเฉพาะวฒนธรรมดานความเชอ มผลตอการดารงชวตของชาว ไทยเชอสายจน อาเภอเมองปตตาน จงหวดปตตาน ทงในดานจตใจสงคมละเศรษฐกจ

หนงฤทย หงษพงษ (2541) แสดงใหเหนวา มสลมในชมชนมสยดบานตกดนสบเชอสายมาจากมสลมปตตาน ปฏบตตนตามบญญตของศาสนาโดยเฉพาะในเรองอาหาร ซงไดกาหนดใหบรโภคหรอไมใหบรโภค แมวาชมชนมสยดบานตกดนนจะมรปแบบของการผสมผสานระหวางวฒนธรรมการรบประทานอาหารของชาวมสลมกบคนในสงคมเมองท มการรบประทานอาหารนอกบาน อาหารจานเดยว หรออาหารถงแตในการประกอบอาหารรบประทานของมสลมชมชนมสยดบานตกดนยงคง รกษารปแบบขนตอนหรอขอหามตามบทบญญตทางศาสนาไวอยางมนคง พทยา สายห (2516) แสดงใหเหนวา บรโภคนสยเปนแบบแผนพฤตกรรมทเกยวของกบ การรบประทานอาหารชนดตางๆ ซงจะแตกตางกนตามลกษณทางสงคมและวฒนธรรมในแตละแหง โดยเกดจากการเรยนร และการขดเกลาทางสงคม ภายใตสงแวดลอมตางๆ เชน โครงสรางทางสงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ และสภาพแวดลอมทางกายภาพ การตดสนใจเลอกบรโภคของคนจงขนอยกบขอกาหนดหลายประการ เชน ลกษณะทางชวภาพของแตละบคคล ความอรอย ความสะดวกในการ แสวงหาและในแตละสงคมบรโภคนยมจะแตกตางกนตามลกษณะวฒนธรรม เบญจา ยอดดาเนน (2523) แสดงใหเหนวา สงคมแตละสงคมยอมมลกษณะทางวฒนธรรมเปนเอกลกษณของตน ซงเหมอนกบวฒนธรรมของสงคมอน วฒนธรรมในทน หมายรวมถงแบบแผนพฤตกรรมในการรบประทานอาหาร ความเชอ และบรโภคนยมดวย ซงวฒนธรรมในแตละสงคม มการจดประเภทของอาหารไวไมเหมอนกนของบางอยางไดถกจดวาเปนอาหารในสงคมหนง แตในอกสงคมหนงไมจดวาเปนอาหารทงนขนอย กบปจจยทางดานสงคม และวฒนธรรมของแตละชมชน ตวอยาง เชน เนอสนขดาในบางสงคมถอวาเปนอาหารทใหประโยชนสงมาก เชน สงคมชาวเขา แตในบางสงคมถอวาเนอสนขดาไมใชอาหารเปนสงสกปรก ผใดรบประทานเขาไปกจะไดรบการถกเหยยดหยาม ถอวาผดปกต จงกลาวไดวา ในแตละสงคมจะมขอกาหนดวาอะไรบางทถอวาเปนอาหาร อะไรบางทถอวาไมเปนอาหาร เสาวลกษณ อนนตศานต (2543) แสดงใหเหนวา การศกษาอาหารพนบานนนถอการศกษาตวอาหาร ศกษารปแบบ และโครงสรางของอาหาร การเตรยมอาหาร การเกบรกษาอาหาร ตลอดจน

39

บทบาทหนาทของอาหารดานสงคม และดานจตวทยา และการแพรเขาไปในลกษณะตางๆ ของวฒนธรรมพนบาน นอกจากนยงรวมถงความซบซอนในเรองของอาหารในชวตประจาวนคอ ทศนคต ขอหาม และระบบของการรบประทานอาหารดวย การศกษาอาหารพนบานจะเกยวของกบการประกอบอาหารสาหรบชวตประจาวนทสบทอดกนมาในประเพณปรมปรากอนสงอน การประกอบอาหารนจะตางกนไปตามทองถน และทากนในครอบครว อาหารนขนอยกบประเพณปรมปราทปฏบตกนมาของทองถน จะแตกตางจากการประกอบอาหารเพอการคา เพอสถาบน และตามหลกโภชนาการทเปนวชาการ เราจะตองศกษาตวอาหาร ศกษารปรางลกษณะ หรอสณฐานของอาหาร การเตรยมอาหาร การเกบถนอมอาหาร บทบาทหนาททางสงคมและจตวทยา การเขาแทรกแซงอยใน มมตางๆ ของวฒนธรรมนนๆ คณะกรรมการจดงานสมโภชกรงรตนโกสนทร 200 ป (2525) แสดงใหเหนวา ในสงคมทมวฒนธรรม หรอขนบธรรมเนยมประเพณทตางกน ยอมมบรโภคนยมทตางกน ประเทศไทยมสภาพภมศาสตร และความเชอในขนบธรรมเนยมประเพณพนบาน มอทธพลทาใหคนไทยในแตละทองถนบรโภคอาหารตางกน โดยเฉพาะอยางยง ความเชอทาใหเกดขอหาม และขอควรปฏบตในการบรโภคอาหาร จนกลายเปนประเพณนยมสบมา เชน ความเชอเรองอาหารของคนไทยภาคกลางทแมกลองซงมความเชอวา อาหารแสลงสาหรบผปวยม หนอไมดอง ของดอง ขาวเหนยว อาหารรสจด แกงเผด นาแขง ละมด มะพราว ขนน กลวย และประเภทเนอ หม ไก (ตวผ) อาหารทควรงดระหวางตงครรภ เชน ของเผด เนอสตว ของดอง หนอไม ตนหอม กระเทยม อาหารรสจด กรรณการ พรมเสาร และนนทา เบญจศลารกษ (2542) ไดแสดงใหเหนวา อาหารในแตละภมภาคยงขนอย กบอทธพลทางดานภมศาสตร และวฒนธรรมทไดรบจากประเทศใกลเคยงตลอดจนพชผกพนบานทขนในภาคนนๆ การประกอบอาหารในแตละทองถน อาศยธรรมชาตรอบตว และการถายทอดเทคนควธการจากคนรนหนงไปสคนอกรนหนงโดยไมมตารา อาหารพนบานเปนสงท ดเรยบงาย แตในความเรยบงายของอาหารแตละทองถนนนจะมลกษณะเฉพาะตวแตกตางกนออกไป อาหารทางอสานมกมรสจด ใชเครองเทศมาก มนาพรกเพราะรบประทานกบขาวเหนยว เชนเดยวกบภาคเหนอ แตทงนอาหารภาคเหนอไดรบอทธพลจากพมาอยไมนอย ทาใหรถชาตอาหารไมจดเทาอสาน และใต ไมนยมใชกะท และนาตาล รสเผดนอยกวาภาคอน ใชเครองปรงท ตางจากภาคอน เชน ถวเนา นาป สาหรบอาหารภาคใต เนองจากอยตดฝงทะเลทงสองดาน อาหารทะเลจงเปนสวนประกอบทสาคญของภาคใต อาหารประเภทแกง และเครองจมของภาคใตมรสจดกวาภาคอสาน ทงรอน เผด และฉนเครองปรง วฒนธรรมการบรโภคอาหารแบบนสอดคลองกบสภาพภมอากาศ แล ะภาวะสขภาพ เพราะภาคใตอยในเขตรอนชนทาใหเปนหวด หรอเจบปวยงาย อาหารรสเผดทาให รางกายอบอนและเนองจากเปนอาหารรสจดจงนยมรบประทานกบผกนานาชนด แสงอรณ กนกพงศชย วไลลกษณ ยงรอต , ธวชชย องควฒเวทย , จรภา อดมมงคล และพชร ศกศวตเมฆนทร (25 44) ไดแสดงใหเหนวา แหลง “ขาวปลาอาหาร” ของคนภาคกลางอดมอยในแมนา ลาคลอง และทองทง จากพนทลมแมนาเจาพระยาท อดมไปดวยขาว และปลานาจด จงหวดอางทองเปนตลาดปลานาจดทใหญทสด แมมใชปลาจากทองถน แตกเปนรองรอยทสะทอนใหเหนถงความอดมสมบรณของทองถนน อยางเชน ปลาสวายตวเทาแขน ปลากระทงทมหนาตาคลายปลาไหลแตมลายเหมอนเสอ ปลาตะโกกสสวย ปลาชอน และปลาเทโพตวโต ของจงหวดสงหบร ในแมนาทาจน จงหวดสพรรณบรขนชอเรองปลามาทนยมนามาตมยา หรอปลาเทโพในแมนาเจาพระยาตงแต

40

นครสวรรคลงมา และพบบางในแมนาแมกลอง ชวงจงหวดราชบร นยมนามาปรงเปนแกงเทโพหนอไมดอง ถอเปนอาหารยอดนยมของชาวนครสวรรค ปลายสก (ในแมนาแควนอย แมนาแมกลอง และแม นาปาสก) กลายเปนอาหารราคาแพงนยมนามาทาตมยาและตมสม จร จลละเกศ (2514) ไดอธบายวาอาหารทใชประกอบพธกรรม เปนสงท มคณประโยชนตอมนษยเปนอยางมาก ถงแมวาอาหารดงกลาวจะมไดมไวเพอการบรโภคกตาม แตกมสวนทาใหมนษยดารงอยไดอยางมความสข ทงนเพราะการนาอาหารไปเซนบวงสรวงภตผปศาจ หรอสงทมอานาจเหนอธรรมชาต เปนระบบทจะตองตอบสนองความตองการจาเปนทางจตใจของมนษยทจะแสดงออกมาซงความรสกทางจตใจรวมกนอนเปนความตองการอยางหนงทนอกเหนอไปจากความตองการจาเปนทางรางกาย ซงเราเรยกความตองการประเภทนวา ความตองการบรณาการ เพอจะนามาซงความสขสมบรณทงทางดานรางกาย และจตใจ ดวยเหตนจงจดวาหนาท ทสาคญประการหนงของอาหารคอ อาหารเปนสงท มหนาททางจตวทยา ซงจะชวยใหมนษยมชวตความเปนอยท ด มความสข ไดอกหนงวธ เสนหา บณยรกษ (2527) ไดอธบายวาอาหารพนบานเดนๆ ของชาวไทยในแตละภาค ไดแก ภาคกลาง มอาหารหลายประเภท เชน ประเภทแกง มแกงเผด แกงสม แกงปา แกงคว ประเภททอด และผด ประเภทยา และตมยา สวนของหวานนบวามมากทาใหทราบวาชาวไทยภาคกลางนยมอาหารหวานมากกวาชาวไทยถนอนๆ แหลงขนมหวานทมชอเสยง คอ เพชรบร ภาคเหนอ มอาหารทรจกกนดไดแก แกงแค แกงออม ไส อว นาพรกอองนาพรกหนม ผกกาดจอ ลาบ แหนม แกงฮงเล แกงโฮะ ขาวซอย และขนมจนนายาเงยว อาหารหวานไมนยมใสกะท เชน ขาวแตน ขนมเทยน ขนมทงสามนเปนสญลกษณของทองถน ภาคอสานอาหารพนบานม ลาบ ตมยา ขาวตมมด ไสกรอก ซปหนอไม แจว นาพรกปลารา ไกยาง ภาคใต กลาวกนวาชาวไทยภาคใตนยมอาหารรสเผดจด มอาหารบางชนดทมรสจด เชน แกงไตปลา แกงเหลอง บางชนดใชเวลามากเพราะเครองมาก เชน ขาวยา จนมคากลาวเปรยบเทยบวา “ยงเหมอนหมวดขาวยา” ขนมจนนายากเปนอาหารทมชอรบประทานกบผกสดหลาย ชนด อนงค ชยเนตร (2 5 2 4) ไดอธบายวาอาหารพนบานทเปนอาหารของชาวภาคเหนอเทานน ไดแก แกงโฮะ แกงเหดถอบ แกงออมเนอ แกงฮงเล แกงผกจอ ยาผกแพะ ยาขนนออน งบปลา ขาวกนจน จนปง ลกชนกะท นาเพรออง นาพรกหนม นาพรกอบไก สาผกเมอง ลาบจน แคบหม สวนอาหารทชาวภาคเหนอรบประทานเหมอนๆกบชาวไทยภาคอน เชน แกงจดวนเสน หรอผดเปรยวหวาน จะไมนามารวบรวมไว และชาวเหนอจะนยมขาวเหนยวเปนอาหารหลก อาหารมอเชา เรยกขาวเชา อาหารกลางวนเรยกขาวตอน อาหารเยนเรยกขางแลง กาญจนา รงคะแระยร (2523) ไดอธบายวาอาหารพนบานทเดนๆ ของ ชาวไทยเลยบฝงทะเลดานตะวนออก 4 จงหวด คอ ชลบร ระยอง จนทบร และตราด โดยอธบายถงสวนผสม วธปรง ตลอดจนประวตความเปนมาของอาหารบางประเภท เชน หมชะมวง (จนทบร) ปลาโมงยาง (ระยอง) หอยขาวทอดแปง (ตราด) เปนตน อาหารดงกลาวนจดเปนอาหารพนบานทเดน และเปนเอกลกษณของจงหวดจรงๆ หากแตอาหารบางประเภทเปนอาหารอยางเดยวกนแตมสวนผสม และวธการปรงตางกน เชน หมระยอง เปนอาหารพนบานททารบประทานกนใสสามจงหวด คอ ระยอง จนทบร และ ตราดกไดบนทกสวนผสมและวธการปรงไวทงสามวธ จารวรรณ ธรรมวตร (2543) แสดงใหเหนวา ปลารา หรอปลาแดกในวฒนธรรมอสานเปนอาหารหลกและเครองปรงรสทสาคญทสดจนถอเปนหนงในวญญาณหาของความเปนอสาน (วญญาณ

41

หาของอสานไดแก ขาวเหนยว ลาบ สมตา หมอลา ปลารา) ชวตชาวอสานกอนป พ.ศ.2500 ทกครอบครวจะทาปลารากนเอง ปลาราแบบดงเดมตามตารบชาวอสานคอ ปลาราขาวคว และปลารารา ปลาราขาวควไดจากปลาหมกเกลอทใสขาวควมลกษณะแฉะ เนอออนนม มสเหลองเขม และมกลนหอม ปลาทใชเปนปลาขนาดกลาง สวนปลาราไดจากปลาหมกเกลอใสรา หรอราผสมขาวคว มลกษณะเปนสคลาปลามลกษณะเปนตวเนอไมอมมาก มกลนรนแรงกวา ปลาราขาวควปลาทใชเปนปลาขนาดเลก ชาวอสานสวนใหญจะนยมปลารารามากกวา สงทบงบอกถงคณภาพของปลาราคอ คณคาดานสารอาหาร เชน รส กลน ส และคณคาของสารอาหารคอนขางสงใหโปรตน ไขมน เกลอแร โดยเฉพาะปลาราททาจากปลาชอน สวนรส กลน ส ของปลาราขนอยกบปลาราทไดสดสวนระหวางปลาเกลอ และอณหภม ตวปลาจะแขงมสแดง สวนกลนหอม และรสขนอยกบการใชขางคว และราทมคณภาพดจะชวยใหปลาราหอม และเชอวาถาใชเกลอในปรมาณทมากพอเหมาะจะชวยใหตานเชอโรคในปลาราจลนทรยททาใหอาหารเกดการเนาเสยไมสามารถเจรญเตบโตได การรบประทานอาหารทกมอของชาวอสานปลารามบทบาทมากในรปแบบอาหารหลก และเครองปรงหลกปลาราใหพลงงาน โดยใหคณคาสารอาหารและเปนอาหารทกระตนรางกายใหเจรญอาหารใหกระฉบกระเฉง กระตอรอรนไมเฉอยชา และพลงงานทไดเกดมากนอยขนอยกบวธการนาปลารามาปรงเปนอาหาร และเครองปรงของปลารา จากเอกสารและงานวจยทเกยวของทกลาวมาน ผวจยไดนามาเปนแนวทางในการศกษาและการวเคราะหวฒนธรรมอาหารพนบานของชาวกยบานก จงหวดศรสะเกษ ประกอบดวย ประเภทอาหาร แหลงอาหาร พฤตกรรมการบรโภคอาหาร และความเชอเกยวกบอาหารของกลมชาตพนธกยในจงหวดศรสะเกษในครงน

บทท 3 วธการด าเนนการวจย

การวจยเรอง วฒนธรรมอาหารพนบานของกลมชาตพนธกยจงหวดศรสะเกษ เปนการวจย

เชงคณภาพ(Qualitative research) เพอใหไดขอมลในประเดนทตองการศกษา ผวจยจงไดก าหนดวธการด าเนนการวจยตามล าดบขนตอนดงตอไปน

3.1 ประเดนทศกษา 3.2 แหลงขอมล 3.3 ประชากร 3.4 เครองมอทใชในการเกบขอมล 3.5 วธการเกบรวบรวมขอมล 3.6 การวเคราะหขอมล

3.1 ประเดนทศกษา

1. อาหารในวถชวตประจ าวน 1.1 ชนด/ประเภทของอาหาร 1.2 แหลงทมาของอาหาร 1.3 การประกอบอาหาร 1.4 เวลาในการบรโภคอาหาร 1.5 ลกษณะการบรโภคอาหาร

2. วฒนธรรมอาหาร/ความเชอเกยวกบอาหาร 2.1 อาหารในพธกรรม 2.2 ขอหามเกยวกบอาหาร

2.3 ขอควรปฏบตเกยวกบอาหาร

3.2 แหลงขอมล แหลงขอมลจากเอกสาร ผวจยไดศกษาขอมลเกยวกบกลมชาตพนธกยทงประวตความเปนมา ประเพณและวฒนธรรม ความเชอของชาวกยและประเดนเกยวกบวฒนธรรมอาหารของชาวกย โดยศกษาคนควาจากเอกสารทางวชาการตางๆ เชน หนงสอ วารสาร สงพมพ บทความ อนเตอรเนต รวมถงงานวจยจากสถาบน ตางๆจากหอสมดและจากอนเตอรเนต แหลงขอมลจากบคคล ผวจยไดศกษาขอมลจากต าราและเอกสารทเกยวของเพอใหมความแมนย าในขอมลมากทสด จากนนไดศกษาขอมลจากบคคลตางๆ โดยวธการสมภาษณเพอศกษาความเปนมา วถชวต ความเชอ ประเพณ พธกรรมตางๆ และขอมลเกยวกบวฒนธรรมอาหารของชาวกย

43

3.3 ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรและกลมตวอยางทใชในงานวจยไดแก ประชาชนในต าบลก อ าเภอปรางคก จ.ศรสะเกษ ซงแยกประเภทไดดงน 1. ผน าแบบเปนทางการคอก านนต าบลก 2. ผน าโดยธรรมชาต เชน ผอาวโส กลมหนมสาว 3. ผน าดานวฒนธรรม 4. ชาวบานทมความรขอมลเกยวกบหมบาน 5. ชาวบานทประกอบอาหารชาวกยเพอจ าหนาย 6. ชาวบานทเปนแมบานซงประกอบอาหารชาวกยในครอบครว 3.4 เครองมอทใชในการเกบขอมล เครองมอทใชในการเกบขอมลประกอบดวย

1. แบบแนวทางการสมภาษณ แสดงแนวทางการเกบรวบรวมขอมลวฒนธรรมอาหารพนบานของกลมชาตพนธกยในจงหวดศรสะเกษ (ใชเปนประเดนการสมภาษณ)

2. แบบแนวทางการสงเกตขอมลวฒนธรรมอาหารพนบานของกลมชาตพนธกยในจงหวดศรสะเกษ (ใชเปนประเดนการบนทกภาพ)

การสรางและการพฒนาเครองมอ 1. ศกษาเอกสาร แนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของกบวฒนธรรมอาหารพนบาน 2. ก าหนดประเดนและสรางขอค าถามในแบบสมภาษณ 3. น าประเดนและขอค าถามทสรางขนรวบรวมเปนแนวทางการสมภาษณเพอเสนอ

ผเชยวชาญตรวจสอบจ านวน 3 ทาน 4. น าแบบสมภาษณมาแกไขปรบปรง 5. จดท าเปนแบบสมภาษณฉบบสมบรณ

3.5 วธการเกบรวบรวมขอมล การเกบรวบรวมขอมลในการวจยครงน ใชวธการสมภาษณและการสงเกตตามแบบผวจยสรางขน โดยด าเนนการรวบรวมขอมลดงน

1. ผวจยน าหนงสอขอความรวมมอไปยงก านน ต าบลก เพอขอความรวมมอในการเกบรวบรวมขอมล

2. ทมวจยเดนทางไปเกบขอมลโดยการสมภาษณและการสงเกตดวยตวเอง 3. ด าเนนการเกบรวบรวมขอมลกบกลมเปาหมาย โดยท าการสมภาษณและการสงเกต

ก. การสมภาษณแบบเปนทางการ (Formal Interview) ผวจยมประเดนค าถามในการสมภาษณกลมเปาหมาย ขอค าถามเกยวกบชนดอาหาร การประกอบอาหาร แหลงทมาของอาหาร และวฒนธรรมความเชอเกยวกบอาหารของชาวกยบานก

ข. การสมภาษณแบบไมเปนทางการ (Informal Interview) ผวจยใชวธการสมภาษณแบบไมเปนทางการกบผใหสมภาษณในลกษณะเปนการพดคยโดยไมมลกษณะของการตงค าถาม ท าใหบรรยากาศเปนกนเอง

44

ค. การสงเกตแบบมสวนรวมและการสงเกตแบบไมมสวนรวมทง 2 แบบควบคกนไป การสงเกตแบบไมมสวนรวมผวจยไดเขาไปในชมชนในลกษณะเยยมเยอนพบปะพดคยกบผคนในหมบาน สวนการสงเกตแบบมสวนรวมผวจยไดเขารวมกจกรรมในประเพณตางๆ ของชมชน เชน ประเพณท าบญเบกฟา พธแกลมอ เปนตน

4. ทมวจยตรวจสอบความถกตองและความสมบรณของขอมลทไดจากการสมภาษณและการสงเกต ด าเนนการตรวจสอบและเตรยมหารายละเอยดในกรณขอมลไมครบถวน

3.6 การวเคราะหขอมล การวจยเรองวฒนธรรมอาหารพนบานของกลมชาตพนธกยจงหวดศรสะเกษ เปนการวจยเชงคณภาพ ดงนน การวเคราะหขอมลจงด าเนนไปพรอมกบการด าเนนการเกบขอมล โดยทมวจยทเกบขอมลและวเคราะหขอมลอยางตอเนอง เพอความถกตองของขอมลและตอบค าถามตามวตถประสงคของการวจย และน าเสนอผลการวจยเปนแบบเชงพรรณนาวเคราะห (Analytical Description)

บทท 4 ผลการศกษา

การวจยครงน มวตถประสงคหลกคอการศกษาวฒนธรรมอาหารพนบานของกลมชาตพนธกยใน

จงหวดศรสะเกษ ดงนนเพอใหงานวจยมความสมบรณตามวตถประสงค จงน าเสนอผลการวจยออกเปน 4 ตอน ดงตอไปน ตอนท 1 ลกษณะทวไปของชมชนบานก ตอนท 2 ประเภทอาหารของชาวกยบานก ตอนท 3 แหลงทมาของอาหารชาวกยบานก ตอนท 4 ลกษณะการบรโภคอาหารของชาวกยบานก ตอนท 5 วฒนธรรมอาหารกบความเชอของชาวกยบานก ตอนท 6 อาหารชาวกยกบสถานภาพในปจจบน

ตอนท 1 ลกษณะทวไปของชมชนบานก

บานกตงอยทางทศตะวนตกของอ าเภอปรางคกหางจากตวอ าเภอประมาณ 5 กโลเมตร บานเปนหมบานทมการกอตงมาชานานเปนระยะเวลาประมาณเกอบสามรอยกวาป (ประมาณเอาจากพทธศกราช ทกอตงวดบานก) จากการสมภาษณก านนต าบลกทานเลาใหฟงวาจากการบอกเลาของผสงอายในหมบาน ชมชนชาวกยบานกไดอพยพมาจากบานอาเลา จงหวดสรนทร ไมทราบแนชดวามาจากอ าเภออะไร ผทอพยพมากอตงเปนคนแรกคอ “ตาโก” เนองจากท าเลของหมบานอย ตดสระน าหรอสระก พนทเปนเนนสง สภาพรอบหมบานมเนนดนคลายก าแพงกนเรยกวา “คเมอง” เหมาะแกการตงรกรากทอยอาศย สภาพภายในหมบาน การปลกสรางบานหรอทอยอาศยจะปลกลกษณะตดกนเหมอนเปนการเกาะกลมกนอย บานแตละหลง หลงคาบานแทบจะซอนกนกม ตรอก/ซอยหรอทางเดนแตละซอยกวางประมาณ 2.50 เมตร แคเกวยนผานเขาออกได หรอใหววควายเดนเขาคอกไดกพอ ซงคนโบราณมกจะท าคอกววคอกควายไวใตถนบานและเนนดนทคลายก าแพงหมบานจะอยรอบนอก สวนรอบในจะมทางรอบหมบานซงชาวบานจะเรยกวา “ทางผ”หรอภาษากยเรยกวา “กะนาโมด” ซงชาวบานสวนใหญเมอถงเวลาค าจะไมคอยมใครกลาออกจากบาน บางคนเมอถงวนพระชาวบานจะไดยนเสยงคลายมาวงวนรอบหมบาน เปนลางบอกเหต และอกไมนานกจะมคนในหมบานเสยชวตจรงๆ

การท านาแตกอนนนตองใชควายไถและไดขควายใชเปนปยคอกอยางดไปใสนาขาว ชาว กย

บานกทกหลงคาเรอนจงตองมควายไวใชงาน “ตาโก” จงเปนคนกลมแรกท ตงรกรากและสบทอดลกหลานมาจนถงปจจบน และมวดบานกเปนทยดเหนยวจตใจ เมอชมชนขยายเพมมากขน ลกหลานจงไดแยกครวเรอนออกไปอยตามหวไรปลายนา เมอออกไปรวมกนอยมากๆขนจงไดตงเปนหมบาน คอ “บานอาตอง” และบานกตะวนตก หม 14 ดงนนชมชนบานกจงม 3 หมบานดวยกน คอ บานก หมท 1 บานอาตอง หมท 8 และบานกตะวนตก หมท 14

46

บานก หม 1 มจ านวน 194 หลงคาเรอน มจ านวน ประชากร 1,089 คน แบงเปนชาย 559 คนและเปนหญง 530 คน คนในชมชนพดภาษากยทงหมด และบางสถานการณใชภาษาไทยอสานในการสอสารพดคยในหมบานและหมบานใกลเคยง สวนหนวยงานหรอองคกรอนเขาไปในชมชนจะใชภาษาไทยในการสอสาร ผน าหมบานก หม 1 ในอดต – ปจจบน มดงน

1. นายสม นรด ต าแนงผใหญบาน ด ารงต าแหนงเมอ พ.ศ. 2475-2487

2. นายค าสงห แหวนเงน ต าแหนงก านน ด ารงต าแหนงเมอ พ.ศ. 2488 -2490

3. นายค า ศรระษา ต าแหนงก านน ด ารงต าแหนงเมอ พ.ศ. 2491 -2495

4. นายค าจนทร พฒหอม ต าแหนงก านน ด ารงต าแหนงเมอ พ.ศ. 2496 -2500

5. นายม วงษวานช ต าแหนงก านน ด ารงต าแหนงเมอ พ.ศ. 2501-2523

6. นายโสภา โพธศรทต ต าแหนงผใหญบาน ด ารงต าแหนงเมอ พ.ศ. 2524 -2534

7. นายศร แหวนเงน ต าแหนงผใหญบาน ด ารงต าแหนงเมอ พ.ศ. 2535-2536

8. นายทนงศกด นรด ต าแหนงผใหญบาน ด ารงต าแหนงเมอ พ.ศ. 2536-2554

9. นายทนงศกด นรด ต าแหนงก านนต าบลก ด ารงต าแหนงเมอ เดอนเมษายน พ.ศ. 2554

10. นายณฐพล แหวนเงน สารวตรก านนต าบลก ด ารงต าแหนงเมอวนท 1 เดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2554

11. นายเลศ แหวนเงน สารวตรก านนต าบลก ด ารงต าแหนง เมอวนท 1 เดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2554

12. นายยศ แหวนเงน ผชวยสารวตรก านนต าบลก ด ารงต าแหนงเมอวนท 1 เดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2554

13. นายรงสรรค พวงพนธ ผชวยสารวตรก านนต าบลก ด ารงต าแหนงเมอวนท 1 เดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2554

บานอาตอง หม 8 เดมทชอ “บานธาตสวรรค” เนองจากตงอยใกลปราสาทปรางคก โดยม

ตาต (ตาผาขาว) มผรวมกนกอตงหมบานขนมา ไดแก ตาพรมมา นรด ยายสาร นรด ตาสมพงษ นรด ยายภา นรด และ ตาวน นรด และตงใหตาพรมมา นรด เปนหวหนาหมบานในสมยนน เมอประชากรเพมมากขนจงไดมการเลอกตงผใหญบาน และมการท าประชาคมตงชอหมบานใหม และไดชอวาบานอาตอง ซงเปนภาษากย มาจากค าวา “กะตอง” ซงแปลวา หญากกเอาไมไผมาทาบสาน ใชเปนฝากนบาน และเรยกเพยนมากลายเปน “อาตอง”จนถงปจจบน ซงมจ านวน 90 ครวเรอน มจ านวนประชากรทงหมด 597 คน แบงเปนชาย 303 คน หญง 294 คน คนในชมชนพดภาษากยทงหมด และบางสถานการณใชภาษาไทยอสานในการสอสารพดคยในหมบานและหมบานใกลเคยง สวนหนวยงานหรอองคกรอนเขาไปในชมชน จะใชภาษาไทยในการสอสาร ดานผน าของหมบานอาตอง หม 8 ในอดต – ปจจบน มดงน

47

1. นายพรมมา นรด ด ารงต าแหนงผใหญบาน พ.ศ. 2497

2. นายวน นรด ด ารงต าแหนงผใหญบาน พ.ศ. 2499

3. นายพนธ นรด ด ารงต าแหนงผใหญบาน พ.ศ. 2500-2519

4. นายผล นรด ด ารงต าแหนงผใหญบาน พ.ศ. 2519-2522

5. นายลอย แสงอน ด ารงต าแหนงผใหญบาน พ.ศ. 2522-2545

6. นายสงวร นรด ด ารงต าแหนงผใหญบาน พ.ศ. 2545-2549

7. นายถาวร นรด ด ารงต าแหนงผใหญบานคนปจจบน

8. นายเตยง นรด ด ารงต าแหนงผชวยผใหญบานคนปจจบน

9. นายไกรรง ไทรโยค ด ารงต าแหนงผชวยผใหญบานคนปจจบน

10. นายทนงศกด กหลาบกล ด ารงต าแหนงสมาชก อบต.ก

11. นายปรชา แกวละมล ด ารงต าแหนงสมาชก อบต.ก บานกตะวนตก หม 14 เดมคอบานกหม 1 หลงจากทนายศร แหวนเงน เปนผใหญบานกม

ความคดทจะแยกหมบาน เนองจากไดมจ านวนครวเรอนและจ านวนประชากรเพมขนเปนจ านวนมาก จงไดสงเรองแยกหมบานไปทอ าเภอและจงหวด วธการแยกตอนแรกจะใชถนนเสนกลางหมบานจากทศเหนอไปทศใตเปนเสนแบงเขต ฝงทศตะวนตกจะใหเปนบานกตะวนตก หม 14 และฝงทศตะวนออกเปนบานก หม 1 แตพอประชมชาวบานอกครง ชาวบานขอใหมการเปลยนแปลงการแบงแยกใหม โดยใหใชถนนจากปราสาทกเขามากลางหมบานถงหนาวด และเลยวซายไปจนถงถนนเสนบานก-บานสนาย ไปทางดานทศตะวนออก แตเนองจากไดสงเรองและชอหมบานไปกอนแ ลวจงไดใชชอ “บานกตะวนตก หม 14” มาจนถงปจจบน มผใหญบานมาแลว 4 คน ไดแก นายศร แหวนเงน เปนผใหญบานคนแรก และคนตอมาตามล าดบ ไดแก นายสมพงษ นรด นายประสทธ แหวนเงน และนายค าพา แสงอน

ประชากรในบานกตะวนตก หม 14 มจ านวน 150 ครวเรอน มจ านวนประชากรทงหมด 780 คน แบงเปนชาย 395 คน หญง 385 คน คนในชมชนพดภาษากย 100% และพดภาษาไทยอสานในการสอสารพดคยในหมบานและหมบานใกลเคยง สวนหนวยงานหรอองคกรอนเขาไปในชมชน จะใชภาษาไทยในการสอสาร

จากนจะเรยกทง 3 หมบานดงกลาว วา “ชมชนชาวกยบานก” เนองจากเปนหมบานอยในชมชนเดยวกนซงมวฒนธรรมประเพณ และใชภาษากยเหมอนกน มเครอญาตผกพนกนเปนเสนสายและตระกลหลกของชมชน คอ “ตระกลแหวนเงน” และ“ตระกลนรด” ชมชนชาวกยบานก ตงแตโบราณมานนมความเปนอยทพอเพยง อยรวมกนแบบถอยทถอยอาศย หากมเพอนบาน หรอแขกผานมาในชวงทก าลงจะกนขาว หรอเมอจะมการกนขาวหรอกนอะไรซกอยางกจ ะพดเปนภาษากยพดวา “จา เยอ แซมซาย” แปลวา มากนเถอะพนอง ปจจบนชมชนชาวกบานกมลกหลานไปศกษาเลาเร ยนจากทอนมากขน กน าความรการใชเทคโนโลยใหมๆ เขามาในชมชน มคนรนใหมเปนผน าหมบานท าใหชมชนชาวกยบานกมการพฒนามากขนตามยคสมย

48

2.2 ทตงและสภาพภมประเทศ

ชมชนชาวกยบานก ตงอยทอ าเภอปรางคก จงหวดศรสะเกษ หางจากทวาการอ าเภอปรางคก เปนระยะทาง 5 กโลเมตร หางจากจงหวดศรสะเกษ เปนระยะทาง 65 กโลเมตร และหางจากจงหวดสรนทร เปนระยะทาง 60 กโลเมตร มอาณาเขตตดกบพนทตางๆ ดงน ดานทศเหนอตดกบต าบลตม อ าเภอปรางคก จงหวดศรสะเกษ ดานทศใตตดกบบา นไฮนอย หมท 3 ต าบลก อ าเภอปรางคก จงหวดศรสะเกษ ดานทศตะวนออกตดกบหวยรงสและต าบลพมาย สวนดานทศตะวนตกตดกบบานหนองบวตาคง หมท 4 ต าบลก อ าเภอปรางคก จงหวดศรสะเกษ

ลกษณะของพนทตงของชมชนชาวกยบานก เปนทเนนลาด ทศตะวนออกเปนทราบต า สทงนากวาง ทศตะวนตกเปนทราบสงและเปนทตงของตวปราสาทปรางคก และมสระน าขนาดใหญตงอยกงกลางของ 3 หมบาน เปนโบราณสถานทเกาแกมมากอนตงหมบาน ลกษณะการปลกบานเรอนจะปลกตดกนเปนแบบชมชนโบราณ ถนนภายในชมชนแคบ รถยนตไมสามารถวงสวนทางกนได 2.3 ลกษณะบานเรอนของชมชนชาวกยบานก

สภาพบานเรอนแบบดงเดม ชาวกยโบราณนยมสรางบานไมสง 2 ชน กนฝาบานดวย หญากกทน ามาเรยงกนและใชไมไผทาบ ภาษากยเรยกวา “กะตอง” และมงดวยหญาแฝก

สภาพบานเรอนปจจบน ยงนยมสรางบานไม แตมาประยกต ปรบเปลยนเปนชนท 1 กอสรางดวยปน เพอทจะใชพกอาศยได และชนท 2 สรางดวยไม

2.4 ภาษาทใชในชมชน

ชาวกยบานก มภาษาทใชพดสอสารกนในชมชนคอภาษา “กย” แตไมมตวหนงสอใชเขยนหรอบนทก เมอจะเขยนหนงสอหรอบนทกตองเขยนหรอสะกดเปนภาษาไทย เชน ค าวา “จเหนย” มความหมายวา “ไปไหน” ค าวา “จาโดย เลาดอง” มความหมายวา “กนขาว หรอยง” และค าวา “จ แซ” มความหมาย “ไปนา” เปนตน ซงการออกเสยงในบางค าไมสามารถเขยนหรอสะกดเปนภาษาไทยได 2.5 การประกอบอาชพ

ชาวกยบานก มอาชพหลกมาแตดงเดม คอการท านา สมยโบราณเปนการท านาทลงทนไมมากใชควายไถนาและใชการปกด าสวนมากจะใชแรงงานในครวเรอนของตนเอง ใชขาวพนธไมมาก ไมมการใชปยเคม แตตองรอน าจากธรรมชาตอยางเดยว คอน าฝน การท านาสมยโบราณจงลาชามาก ไมทนเดอนทนป ปจจบน การท านาสวนมากเปนนาหวาน ชมชนชาวกยบานกจะเรมหวานขาวประมาณปลายเดอนมนาคมเพอเปนการแกไขปญหาฝนไมตกตองตามฤดกาล แตกมการลงทนมากใชปยเคมเพมขน การท านาปจจบนถงแมวาจะไดผลผลตมาก แตกมคาใชจายมากเชนกน บางปหลงจากหกคาใชจายแลว ขาวเปลอกแทบไมเหลอไวกน

49

2.6 สถานทส าคญภายในชมชนชาวกยบานก

1) วดบานก กอตงเมอ พ.ศ. 2303 (สบคนจากส านกพระพทธศาสนา) สงกดคณะสงฆมหานกาย ณ เลขท 15 บานก หมท 1 ต าบลก อ าเภอปรางคก จงหวดศรสะเกษ มเนอท 9 ไร11 ตารางวา ตงอยทางดานทศตะวนออกของหมบาน ศาสนวตถภายในวดประกอบดวย อโบสถ 1 หลง สรางเมอ พ.ศ. 2503 มขนาดกวาง 8 เมตร ยาว 12 เมตร ศาลาการเปรยญสรางใหม เมอป พ.ศ. 2520 มขนาดกวาง 16 เมตร ยาว 28 เมตร กฏสงฆสรางเมอป พ.ศ. 2547 มขนาดกวาง 9 เมตร ยาว 11 เมตร ม 2 ชน และกฏพระภกษสงฆสามเณร จ านวน 6 หลง

ท าเนยบเจาอาวาสวดบานก มดงน

1. พระอธการเทพ อธปญโญ 2. พระอธการสม สญญโม 3. พระอธการนอย อนนาลโย 4. พระครกลยา ณ ธรรมประยต (หลวงปงาม อนทโชโต) 5. พระครชาครธรรมคณ (พระอธการสมานชย ชาครธมโม) เจาอาวาสวดบานก

ปจจบน

2) วดปรางคก ตงอยทศเหนอของหมบาน มเนอทประมาณ 10 ไร ผ กอตง คอ พระครพพธสงฆการ เจาคณะอ าเภอปรางคก และเปนเจาอาวาสวดปรา งคก ภายในวดมศาสนสถาน ไดแก อโบสถ 1 หลง ศาลาการเปรยญ 1 หลง ศาลาหอฉนท 1 หลง กฏพระสงฆ สามเณร 3 หลง และอาคารเรยน 1 หลง

3) โรงเรยนบานก กอนนนชาวกยบานกเขาเรยนทโรงเรยนวดบานก หรอภาษกยเรยกวา

“โหรง หรน หวาดเซาะโก” มพระสงฆทวดเปนผชวยสอนให เมอประมาณ พ.ศ. 2500 มชาวบานบรจาคทดนใหสรางโรงเรยนทางดานทศเหนอของหมบาน เนอทประมาณ 40 ไร นกเรยนทเรยนอยในโรงเรยนวดบานกจงไปเขาเรยนอยทนนตลอดเรอยมา ปจจบนโรงเรยนบานก มอาคารเรยนอย 3 หลง มอาคารหองประชม 1 หลง มโรงอาหาร 1 หลง มสนามฟตบอลและสนามวอลเลยบอล อยางละ 1 แหง

4) ศนยพฒนาเดกกอนเกณฑวดบานก เปนศนยพฒนาเดกกอนวยเรยนทขนตรงตอ องคการบรหารสวนต าบลก ตงอยทบรเวณวดบานก มอาคารเรยน 1 หลง มครพเลยงทงหมด 6 คน คอ นางสมศร ค าเสยง นางรงทวา แหวนเงน นางสาวอนทพร นรด นางสาวสายสมร ค าเสยง นางกลนนท ดวงตะวน และนางสาวนวลฉว ศรชย

5) สถานพยาบาล มสถานอนามยบานกจ านวน 1 แหง ตงอยทางดานทศตะวนตกของโรงเรยนบานกมหมอและเจาหนาททงหมด 7 คน ปจจบนเปลยนชอจาก สถานอนามยบานก เปน

50

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานก เปลยนต าแหนงจากหวหนาสถานอนามย เปนผอ านวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล

ตอนท 2 ประเภทอาหารของชาวกยบานก

ชาวกยบานกเปนกลมคนทมความสามารถในการพงตนเองในทางเศรษฐกจ คอม ความสามารถในการพงตนเองทางเศรษฐกจทไดจากธรรมชาตไมวาจะเปนปา หนองน า ทนาทสวน รวมถงท าการผลตเพออยเพอกนในครอบครว จากการศกษาเกยวกบอาหารของชาวกยบานก พบวา ชาวกยมวถชวตทผกพนกบธรรมชาต ท าใหการประกอบอาหารเพอรบประทานมความสมพนธอยกบธรรมชาต ในอดต วตถดบทน ามาประกอบอาหารเพอบรโภคจงไดจากธรรมชาตเปนหลก การน าเสนอประเภทอาหารของชาวกย ผวจยจะจ าแนกประเดนในการน าเสนอเปนประเภทกบขาว ประเภทของหวาน ผกและผลไม ตามล าดบดงตอไปน

ประเภทกบขา ว กบขา วทชาวกยบาน กนยมประกอบ เปนอาหารเพอรบประทานในชวตประจ าวนสวนใหญไดวตถดบมาจากธรรมชาต ไมวาจะเปน กง หอย ป ปลา กบ ง เปนตน ประเภทอาหารทชาวกยนยมประกอบเพอรบประทานในครวเรอนจ าแนกไดดงตอไปน

1) แกงหอยแบบชาวกย เปนอาหารพนบานทท าไดงาย สวนประกอบหาไดภายในทองถน มสวนประกอบส าคญดงน

1. เผอก 2. หอยขม 3. มะพราว 2 ลก 4. พรก 5. หอมแดง 6. กระเทยม 7. กระชาย 8. ใบกระเพรา 9. ขา 10. ตะไคร 11. เกลอ 12. น าปลา

มขนตอนวธท างายๆ ดงน 1. น าเอาเผอกและหอยจบทเตรยมไวไปลางใหสะอาด เอามะพราวไปขด คนเอาน ากะท

2. ต าพรกแกง โดยน าพรก กระเทยม หอมแดง กระชาย ขา ตะไคร ต ารวมกนใหละเอยด

3. ตงหมอไฟใหรอน หนเผอกใหเปนชนขนาดพอประมาณ

4. ควน ากะทใสพรกแกง คนใหเขากนแลวน าเผอกลงไปคนใหเขากน แลวน าน าหางกะทเทลงไปอกพอสมควร พอเดอดแลวน าเอาหอยทลางไวแลวใสลงไป รอใหน า เดอด พอสกแลวปรงรสดวยเกลอ น าปลา เสรจแลวยกหมอลง รอใหเยน รบประทานได

51

ภาพท 4.1 แกงหอยพรอมทงเครองปรงแบบชาวกย 2) แกงเทาหรอแกงสาหรายน าจด เทาเปนพชในตระกลสาหราย จบตวกนเปนกอนๆ อยใต

กนสระน าทมน าคางป ซงคนในชมชนมกนยมน าเทามาแกงรบประทานในชวงมการลงแขกเกยวขาว นวดขาว นยมรบประทานขณะรอนๆ สวนประกอบแกงเทาทส าคญมดงน

1. เทา 2. ปลาซว 3. พรกแหง 4. หอมแดง 5. มะเขอ 6. ขาวคว 7. เกลอ

มขนตอนวธท า ดงน 1. ตงหมอใหน าเดอด 2. ใสเครองปรงทเตรยมไวใหครบ แลวชมรสดวาพอใจหรอยง 3. น าเทาทเตรยมไวใสลงไปในหมอ 4. ใสปลาซวลงไป ทงไวสกพก แลวยกหมอแกงลง รบประทานได

52

ภาพท 4.2 แกงเทา(แกงสาหรายน าจด)

3) กอแหวกอตาม (แกงมนป) เรยกเปนภาษาไทยกลางวา แกงมนป เปนอาหารพนบานทชาวกยนยมและมมาแตดงเดม มสวนประกอบทส าคญ ดงน

1. ป 2. พรกแหง 3. ขา 4. ตะไคร 5. กระชาย 6. หอมแดง กระเทยม 7. ยอดมะขามหรอมะขามเปยก 8. ผกดอกแค 9. เกลอ / น าปลา 10. ใบกะเพรา

กอแหวกอตาม ตามสตรชาวกยบานก มขนตอนวธท า ดงน

1. หากะปหรอกอตามใหไดประมาณพอแกง แลวเอากะปลางน าใหสะอาดแลวแกะสวนทเปนขออก เอาสวนทกนไดใสครก ต าใหละเอยด ตกออกจากครกใสภาชนะ เทน าสะอาดพอประมาณ กรองเอาแตน า

53

2. ขนตอนตอไปเตรยมพรกแหง ขา ตะไคร กระชาย หอม กระเทยม ใหเหมาะสมกบน ากะปทกรองเอาไว แลวเอาใสครกต าใหละเอยด ปรงใสน ากะปทกรองไว

3. ตงหมอตมน ากะปทปรงเครองแลวพอน าเดอดใสยอดมะขามหรอมะขามเปยก หรอจะใสผกดอกแคกไดถาม ใสเกลอ หรอน าปลาและใบกะเพรา (ในอดตไมมผงชรส) ทงไ วใหห มอแกงเ ดอด พอส กช มด ร สอาหาร ไดพอด แล วยกลงจ าก เตาไฟ รบประทานได

4.3 แกงมนป (กอแหวกอตาม)

4) แกงกลวยใสไก เดมเปนแกงของชาวเขมร แตเปนทนยมของชาวกย นอกจากท ารบประทานในครวเรอนแลว ชาวกยยงนยมท าเปนอาหารเลยงแขกในงานศพดวย เพราะตองใชท าเลยงคนจ านวนมาก การใชกลวยแกงกไมตองซอหาสามารถหาไดในหมบาน ปลกกนโดยทวไปเกอบทกหลงคาเรอน แกงกลวยใสไกมสวนประกอบส าคญคอ 1. กลวย เปนกลวยดบเชน กลวยสม กลวยตบ กลวยตนเตา หรอเปนกลวยน าวา 2. พรกแหง 3. หวหอม 4.ตะไคร 5. กะป 6. เนอไก 7. หวกะท 8. น าปลา

54

9. น าตาลโตนด 10.ใบมะกรด ใบโหระพา

ขนตอนการท าแกงกลวย น าหวกะทผดกบพรกแกงใหหอม (พรกแหง หวหอม ตะไคร กะป) ใสเนอไกหรอเปนเนอหมกได ผดใหพอสก จงเตมกะททเหลอ เมอสกไดระยะหนงจงใสกลวยดบทปอกเปลอกออก เวลาปอกเปลอกตองปอกใหเกลยงอยาใหมเยอเปลอกกลวยตดมา(เวลาแกงจะมสด าคล า) และตองหนเปนชนๆ ลงไป ปรงรสดวยน าปลา น าตาลโตนด ใสใบมะกรด ใบโหระพา เปนอนเสรจ

5) ปนมะเขอใสกบ เครองปรงประกอบดวย

1. พรกสด 2. กระชาย 3. กระเทยม 4. หอม 5. ใบมะขาม 6. มะเขอ 7. เกลอ 8. ผกแขยง วธการท า ตงหมอตมน าใหเดอดแลวใสพรก กระชาย เกลอ ใบมะขามออน ผกแขยง มะเขอ

พรอมกบทงตวทแกะดกบออกแลวลงไปในหมอ พอสกแลวตกเครองปรงมาต าใหละเอยดแลวแกะเนอกบมาต าหรอจะต าไปทงกระดกกได ต าเนอกบไปพรอมกบมะเขอ จนเขากนเปนอนเสรจ เวลาทานตองทานกบผกสด

6) ปนกบแหง เครองปรงประกอบดวย 1. กบยาง 2 ตว 2. พรกแหงหรอพรกปน 2 -3 ชอนโตะ 3. ตนหอม 1 ก า 4. ขา 3-4 แวน 5. กระเทยม 2-3 กลบ 6. ปลารา 2-3 ชอนโตะ 7. น าปลา 4 ชอนชา 8. ชรส 2 ชอนชา 9. หอมแดง 2-3 หว วธท า หนกบ ตดเลบตดหวทง ลางใหสะอาด เอาหอมแดง กระเทยม ขาควใหหอมเตรยมไว

ตงไฟเอาปลาราไปตมกรองเอาแตน า โขกพรก หอมแดง ขา ใหละเอยด แลวใสกบลงไปโขกอก ใสพรกปนลงไปปรงรสน าปลารา ชรส น าปลา โขกใหเขากน ใสหอมลง หรอใสใบสระแหน หอมเป แตงไทออน มะเขอบานพวง ผกแวน ผกกาดนอย ถวป เสรม ต าแจว พรก 4-8 เมด กระเทยม1กลบ หอมแดง 1กลบ โขกใหละเอยด ใสน าปลารา ชรส น าปลา เปนอนเสรจ

55

7) หอหมกหนอไม เครองปรงประกอบดวย 1. ยานาง 2. เขาเบอ (ขาวสารแชน า) 3. ผกปง 4. ตนหอม 5. ผกอต 6. บกพรกโพน 7. แปงนว 8. ปลาแดก 9. น าปลา

วธการท า คนน ายานางแลวใสสวนผสมตางๆ ลงไป ปรงรส แลวต าใหเขากน โดยต าเบาๆ พอใหเครองปรงเขากน จากนนกหมกใสใบตองแลวเอาไปนงใหสก เปนอนเสรจ

ประเภทของหวาน ชาวกยนยมรบประทานน าออยมากกวาน าตาล ในอดตชาวกยตงถนฐานอยหางไกลความเจรญจงไมมอาหารประเภทของหวานใหรบประทานมากนก สวนใหญมกเปนผลไมปา ของหวานทพอมอยบางเชน ขนมผลมะสง ขาวตมมด ขนมเทยน ซงท าจากแปงขาวเหนยวมไสท า จากมะพราวอยางเดยวปจจบนนยมใสน าตาล (น าออย) และงาดวย

ภาพท4.4 ภาพขนมมะสง

56

ประเภทผกและผลไม ผกทชาวกยนยมรบประทานมกเปนผกทขนเองตามหนองน า ปาเขาและทองนา เชน ผกแวน ผกกะโตวา(อยใตน า เปนกอคลายผกกาด) ผกพายนอย(ผกบง) ผกไหม(ลกษณะเปนเถาอยบนน ามดอกสเหลอง ปจจบนไมมใหเหนแลว) ผกโกน (ลกษณะคลายผกพายนอย แตใบเลกกวารสชาตดกวา) ผกสะเดา ผกอล า ผกตว ผกมก (ผกสะมด) ผลไมทชาวกยนยมรบประทานกหาไดจากธรรมชาตนนเองเชน มะมวงปา มะยมปา สมอปา จะบก มะดน มะกอก หวา มะยาง เปนตน ตอนท 3 แหลงทมาของอาหาร จากการศกษาลกษณะทางภมศาสตรของบานก พบวา วถชวตของชาวกยบานกตงแตอดตมาจนถงปจจบนมความเปนอยท องอยกบธรรมชาต ลกษณะทางภมประเทศของบานกมลกษณะเปนเนนสง โดยมบรเวณทราบลมอยรอบๆ ซงเหมาะแกการท านาและมแหลงน าอยรอบๆ หลายแหง ท าใหในฤดฝนน าทวมไมถง และในหนาแลงกมน าใชสอย ชาวกยบานกไดอาศยสภาพแวดลอมทางธรรมชาตเหลานมาใชเปนปจจยในการด ารงชวตโดยเฉพาะดานอาหารการกน มอาหารหลากหลายชนดทชาวบานกสามารถหาไดจากธรรมชาตรอบๆ หมบาน เชน ทนาทสวน แหลงน าตามธรรมชาต ปาและโคก เปนตน จากการสมภาษณและสงเกตรอบๆ ชมชน พอสรปแหลงอาหารของชาวกยบานกไดดงน แหลงอาหารทไดเปนหนองน า จากการสมภาษณและการสงเกตโดยรอบหมบาน พบวาหนองน าตามธรรมชาตจดเปนแหลงอาหารทส าคญของชาวกยบานก เพราะลกษณะทางภมประเทศรอบๆ บานกมหนองน าอยหลายแหง หนองน าสวนใหญเปนทราบลมพอหนาแลงกเปนแหลงน าใชทส าคญและเปนแหลงอาหารไดดวย อาหารทไดจากหนองน า เชน ปลา กบ ปลาไหล สาหรายน าจด (เทา) ผกน าบางชนด หนองน าทเปนแหลงอาหารทส าคญของชาวบานกมทงทเปนหนองน าธรรมชาตและหนองน าทขด บางแหงกสามารถจบสตวและพชผกมาเปนอาหารไดตลอดทงป และในบางครงม จ านวนมากกสามารถถนอมไวบรโภคนอกฤดกาลไดพอจ าแนกไดดงตอไปน หนองหอย (หนองอากลอ) เปนหนองน าทมหอยหลากหลายชนดแกละมจ านวนมาก ในอดตเปนแหลงทขนชอในเรองหอย นอกจากชาวบานกแลวชาวบานจากหมบานอนๆ กพากนมาหาและ เกบหอยเปนประจ าปจจบนหนองน าแหงนถกเจาของถมกลบเพอท านาแลว หนองคสระ (หนองเกา) ชาวบานเรยกกนหลายชอ บางกเรยกวาหนองหลวง อยขางหลงปราสาทบานก ในอดตเปนทลมท าใหมสตวน าจ านวนมาก ในหนาแลงชาวบานสามารถหาสตวได หลากหลายชนด เชน กบ แมงซอน ป และปลาไดงาย ปจจบนไดท าการขดลอกใหมแลว หนองอาผง (เปนชอเจาของท) เปนอกแหงหนงทชาวบานนยมหาปลา เชน ปลาดก ปลาสลด กบ เขยด ปจจบนหนองน าแหงนยงมอยและชาวบานยงนยมจบสตวน าอยเชนเดม หนองกรวด (กร) เปนหนองทเรยกชอตามลกษณะดนคอหนองแหงน มกอนกรวดจ านวนมาก เมอครงขดเปนหนองมความยากล าบากมากเพราะหน กอนกรวดมมาก ปจจบนยงเปนหนองน าอย เหมอนเดม นอกจากหนองน าทกลาวมาแลว ยงมหนองน าอกแหงหนงทชาวบานนยมไปเกบสาหรายน าจด (ชาวกยเรยกวาเทา) คอหนองขด การเกบสาหรายตองเกบตอนกลางคนเดอนหงายเพราะจะได สาหรายจ านวนมากกกวาการเกบในชวงอนๆ

57

อาหารทไดจากหนองน าในบานกสวนใหญจะเปนสตวน าเชน ปลา กง ป หอย และแมลงทอาศยอยในน า นอกจากนยงมประเภทสตวทอาศยอยตามรมหนองน า เชน กบ เขยด หนและง เปนตน และยงมพชผกทขนตามแหลงน าเชน ผกบง ผกแวน ผกกะเฉดน า เปนตน แหลงอาหารทเปนทนาและสวน ชาวกยบานกสวนใหญประกอบอาชพท าการเกษตรคอท านาเปนอาชพหลกและท าสวนเปนอาชพรอง พนทนาสวนใหญกระจายอยตามพนทราบลมรอบๆ หมบาน ทนานอกจากจะเปนแหลงผลตขาวทส าคญทสดแลวยงเปนแหลงอาหารตามธรรมชาตทอดมสมบรณทสดอกแหงหนง พชและสตวทเปนอาหารหลายชนดมและอาศยอยในทนา เชน กง ป งสง งเหา หนนา กบ หอย แมงจนน แมงจซอน องอาง และประเภทพชผกเชน ผกกะแยงนา ผกแวน ผกบง สายบว เปนตน แหลงอาหารทเปนทนาของบานกทขนชอวามสตวน าจ านวนมากคอนาลม (แซลง) เปนทลมท าใหมสตวน ามารวมกนอยจ านวนมาก หนองแมงอยทางทศตะวนออกของหมบาน และหวยรงษ หนองดงกลาวนชาวบานสามารถหาปลาไดทงในฤดฝนและฤดแลง เมอถงหนาแลงชาวบานมกพากนไปหาสตวเชน แมงจนน แมงซอน กบ เขยดและงตางๆ โดยการขดหาตามคนนา นอกจากทนาแลว แหลงอาหารอกอยางหนงของชาวกยบานกกคอทไรและสวน เปนพนทปลกพชเศรษฐกจซงเปนอาชพเสรมทส าคญอยางหนงของชาวบาน ทสวนของชาวบานมอยตามหวไรปลายนาหรอพนทวา งในหมบาน ชาวบานปลกพชผก หมอน นน สวนทไรจะปลกออยและมนส าปะหลง อาหารทไดจากไรและสวนคลายกบทไดจากทนา คอประเภทสตว เชน หนนา ง กงกา แย ไขมดแดง องอาง เปนตน สวนประเภทผก เชน ผกต าลง ผกขเหลก มะระ มะรม เปนตน แหลงอาหารทไดจากปา อาหารทไดจากปานบวามความส าคญตอการด ารงชวตของชาวกยบานกมาอยางยาวนาน ทงนเพราะในปาเปนแหลงอาหารทมทงพชและสตว เชน ง หน ผก ผลไมปา เหดตางๆ เชน เหดหญา เหดเผาะ เหดระบอ แตจากการสมภาษณและการสงเกตพบวาตามลกษณะภมประเทศ บานกไมมปาเปนกจจะลกษณะ อาหารทไดจากปาจงมไมหลากหลาย ปาทมอย กเปนเพยงปาเลกๆ ซงมเจาของเรยกวาปาสมอ ปจจบนเจาของทไดปรบทของตนเองเปนทปลกพช เศรษฐกจอยางอนแลวแหลงอาหารทเปนปาจงมอยอยางจ ากด แหลงอาหารตามธรรมชาตทงหนองน า ทนา และปา ดงกลาวมานน เมอบานเมองเจรญขน จ านวนประชากรเพมมากขน ประกอบกบชาวบานนยมปลกพชเศรษฐกจกนมากขนไมวาจะเปนท านา ปลกออย มนส าปะหลง ท าใหเจาของทบางแหงถมหนองน าเพอปลกพชเศรษฐกจ และปาเลกๆ ท มเจาของกถกแปรสภาพเปนทปลกพชเศรษฐกจ ท าใหแหลงอาหารตามธรรมชาตลดลงอยางมาก สงผลใหไมผลซงเปนไมพนถนเรมลดลงและบางอยางสญพนธไปแลว สตวปาบางชนดกเรมหายากเชน หนนา งตางๆ แย กงกา และนก สภาพดงกลาวท าใหมผลตอวถชวตของชาวกยบานกทเปลยนไปจากเดม ชาวบานไมสามารถแสวงหาอาหารจากแหลงอาหารตามธรรมชาตไดจ านวนมากเหมอนในอดต จง จ าเปนตองผลตอาหารเองและอาหารจากตลาด จากการสมภาษณของผวจย พบวา ปจจบนชาวบานทหาอาหารจากแหลงธรรมชาตมกจะเปนชาวบานทมฐานะยากจนไมสามารถหาซออาหารจากตลาดไดสม าเสมอ จงจ าเปนตองอาศยอาหารจากธรรมชาตมาบรโภค บางครงสามารถหาอาหารไดจ านวนมากกจะน าไปขายใหเพอนบานใน หมบานไดเปนการสรางรายไดแกตนเองอกทางหนง อาหารทผลตเอง นอกจากอาหารทไดจากแหลงอาหารธรรมชาตแลว ชาวกยยงไดผลตอาหารขนมาเองทงการเลยงสตว ปลกผลไม ปลกผก

58

การเลยงสตว ชาวกยนยมเลยงไก โค กระบอ กบ ปลา การปลกผก ชาวกยนยมปลกผกบง ถวฝกยาว หอม มะกรด มะนาว ตะไคร ต าลง ดอกแค ผกตวชะอม การปลกผลไม ชาวกยนยมปลกนอยหนา มะมวง กลวย นอกจากน ชาวกยบานกยงนยมปลกไมหว เชน เผอกและมน เชน เผอกหอย มนเทศ มนบาน(ปงดง) และมนทเปนเอกลกษณของชาวกยบานกกคอมนทเรยกกนวา ปงเหลน มลกษณะเปนหวส ขาวเปนปลองๆ ยาวประมาณ 2 คบ ชาวกยนยมบรโภคเพอแกอาการเมาคางอกดวย นอกจากแหลงอาหารตามหนองน า ทนาและสวน และตามปาเขาแลว แหลงอาหารของชาว กยบานกสามารถแบงเปนแหลงอาหารตามฤดกาลไดอกดวยพอจ าแนกไดดงตอไปน ฤดท านา น าหลาก กอนถงคราวน าหลาก ชาวกยจะประกอบเครอง มอจบสตวเพอใชเอง เชน ลอบ ไซ พอหนาน าหลากกจะน าไปใชงาน ฤดหนาว จดเปนฤดทชาวกยหาอาหารจากแหลงธรรมชาตไดจ านวนมากและหลากหลายชนดเพราะเปนฤดกาลทน าจากแหลงธรรมชาตลดลงท าให กง หอย ป ปลาตดอยตามบอและมมนา

ชาวกยนยมดกปลาโดยท าการขดหลมดกปลาบนคนนาแลวเอาโคลนจากกนบอเกามาทาปากหลมเพอใหมกลนหอม เมอปลาไดกลนหอมกจะขนจากแหลงน าทก าลงจะแหงขอดมาตกลงไปในหลมดกปลา ในฤดหนาวชาวกยนยมบรโภคปนาเพราะมมนมาก เมอไดปนามาแลวกจะประกอบเปนอาหาร เชนกอแหวกอตาม ปนปนาหรอปนาทอด ฤดแลง ชาวกยนยมหาอาหารจากธรรมชาตเชนตามคนนา กจะขดหาป กบ เขยด งสง งเหา งปลา และทนยมอกอยางหนงกคอการจบปลาไหล โดยในหนาแลงนยมใชเครองมอคอเหลกงามทมแทงลงไปตามแหลงทมปลาไหล แตถาเปนฤดน าการจบปลาไหลกมกจะใชเครองดก (ลน) ลกษณะเปน ปลองไมไผยาวๆ นอกจากชาวกยจะออกหาอาหารจากแหลงธรรมชาตในชวงกลางวนแลว ชาวกยยงนยมออกหาสตวในตอนกลางคนดวย สตวทชาวกยนยมจบตอนกลางคนเปนจ าพวกหนนา ในชวงฤดแลงกจะ ออกสองกบและจงหรดในตอนกลางคน ชาวกยบานกยงมอาหารทไดจากการประกอบอาชพ เชน ดกแดทไดจากการสาวไหมจากรงไหม ปจจบนเปนอาหารทนยมบรโภคกนมากและมการจ าหนายสรางรายไดแกผประกอบอาชพปลก หมอนเลยงไหมอกดวย ในปจจบนชาวกยยงมแหลงอาหารอกแหงหนงคออาหารทไดจากตลาด ไดแกอาหารทไดจากการซอขายแลกเปลยนจากพอคา ทงรานคาในหมบาน รานคาในตลาดอ าเภอปรางคก รวมถงพอคาเรคอรถกบขาวทเขามาจ าหนายอาหารทงอาหารสดและอาหารส าเรจรปในหมบานอกดวย อาหารทไดจากตลาดเปนอาหารประเภททไมสามารถหาไดจากแหลงธรรมชาตและทผลตขนเองเชน กะป น าปลา อาหารกระปอง อาหารทะเล ขนม เครองดม และผลไมตางๆ ตอนท 4 ลกษณะการบรโภคอาหารของชาวกย

ชาวกยบานกรบประทานขาวเจาเปนหลก สวนขาวเหนยวนยมจดเตรยมใหแขกในงานมงคลและงานอวมงคลเพราะสะดวกตอการจดเตรยม ในอดต อาหารทชาวกยรบประทานสวนใหญจะหาไดเองจากแหลงอาหารธรรมชาตทงหนองน า ทไรทสวน และตามปาตางๆ อาหารทส าคญของชาวกยกคอปลาเพราะหางายและมจ านวนมากตามแหลงอาหารธรรมชาต นอกจากรบประทานในแตละวน

59

แลว ปลายงสามารถถนอมไวบรโภคนอกฤดกาลไดอกดวย เชนท าเปนปลาราและปลาแหง เปนตน ในอดตการซอหาอาหารมนอยมาก หรออาจกลาวไดวาแทบไมตองซอหาเลย นอกจากนนชาวกยยงนยมการแลกเปลยนอาหารระหวางกน อาหารทแลกเปลยนกนเชน เกลอ พรก และปลารา ในอดตชาวกยนยมบรโภคเกลอมากกวาน าปลา และชาวกยบานกยงนยมการแบงปนกนในเครอญาตมตรและเพอนบาน หากอาหารทไดจากแหลงธรรมชาตมมากนอกจากจะเกบไวบรโภคเองแลว กจะแบงปนกนในหม ญาตมตรและเพอนบานกนอกดวย

อาหารหลกของชาวกยกคออาหารเชาและอาหารค า สวนอาหารกลางวนแลวแตสะดวก ชาวกยมกจะรบประทานอาหารพรอมกนในครอบครว อาหารหลกทขาดไมไดกคอ ปน ปลารา และแกงอยางใดอยางหนง อาหารเชามกเปนอาหารทเหลอจากมอเยนในวนกอน ในอดตกบขาวของชาวกยไมไดปรงรสเชน ผงชรสและน าปลา ท าใหสามารถเกบไวรบประทานในวนรงขนไดโดยไมเนาเสย และอาหารทเหลอจากรบประทานในตอนเชากมกเกบไวรบประทานในตอนกลางวน สวนมอเยนจะประกอบอาหารใหมเพอบรโภค ซงวตถดบในการประกอบอาหารเยนกไดจากการไปไรนา หรอไปหาจากธรรมชาตคอหนองน า หรอในปานนเอง อาหารเยนจงเปนมอท มกมอาหารหลากหลายชนดกวา มอ อนๆ

ภาพท 4.5 อาหารหลกของชาวกย ชาวกยโดยทวไปไมนยมกกตนอาหารไวบรโภคหลายมอ การหาอาหารนนกะพอได

รบประทานแตละมอ แตถาบงเอญไดอาหารมาจ านวนมากๆ ไมสามารถรบประทานหมดกจะถนอมเปนอาหารอยางอนไวรบประทานตอไป จากการสมภาษณชาวกยบานกพบวา ชาวกยในอดตมภมปญญาในการถนอมอาหารในหลายรปแบบ เมอพวกเขาไดอาหารมาจ านวนมากตามฤดกาล ไมวาจะไดมาจากหนองน า ทนาและในปาเขา ไมสามารถรบประทานไดหมดในชวงเวลานนๆ กจะน าอาหาร

60

เหลานนไปถนอมอาหารเพอเกบไวรบประทานไดนานขน ภมปญญาในการถนอมอาหารของชาวกย มหลากหลายแนวทาง พอสรปภมปญญาในการถนอมอาหารของชาวกยบานกจ าแนกตามวตถดบได ดงน หนอไม เมอชาวกยไดหนอไม (ปา) มาเปนจ านวนมาก กจะท าการเผาทงเปลอกจนไหมเกรยม แกะเอาเปลอกออกแลวท าการทบพอแตกคลกกบเกลอ สามารถเกบไวไดนาน โดยเกบไวในไห หรอในภาชนะทมดชด เวลาจะรบประทานกจะน าออกมาประกอบเปนอาหารตามตองการ ปลาไหล ในฤดเกบเกยวพชผลคอชวงเกยวขาว ชาวกยจะไดปลาไหลเปนจ านวนมาก วธการถนอมใหปลาไหลเกบไวรบประทานไดนานๆ กคอ ท าการผาทองแลวเอาไมเสยบจากปากลงไปถงหาง ตากแดดใหแหงกจะเกบไวไดนาน หรอท าการปงพอแหงต าใหละเอยด เวลาจะรบประทานกเอาน าใส สามารถรบประทานได ง ชาวกยในอดตชาวกยนยมรบประทานง เชน งเหา งสง งปลา งกนเตา หากไดมาเปนจ านวนมากกจะท าการถนอมไวรบประทานไดนานๆ โดยท าการลอกเอาหนงออก ทบใหละเอยดทงกระดกแลวสบใหละเอยดแลวเอาไปท าสม (ง) โดยจะเกบไวขางบนบรเวณทหงขาว เพออาศยความรอนและควนไฟเปนการรมควนและเปนการปองกนเชอราอกทางหนง ภมปญญาการเกบสงของไวขางบนบรเวณหงขาวนยงพบวา ชาวกนยมแขวนเครองมอจบสตวเชน ลอบ ไซ ไวขางบนเตาหงขาว เพราะจะท าใหมกลนหอม ปลาไดกลนหอมกจะมาตดกบจ านวนมากอกดวย และเปนการปองกนมอด ไมใหมารบกวนเครองมอจบสตวท าใหสามารถใชไดนาน นอกจากน ชาวกยมภมปญญาการท าสมนไพรจากงเพอบ าบดความเจบปวยอกดวย เชน งเหา น าไปยางใหสกแลวเอาไปไวในไหขางลางเครองท าสาโท เปนสมนไพรแกอาการปวดเมอย คลายเสน และอกวธหนง งเหา เอาแตสวนล าตวไปตากแดดใหแหง ต าและบดใหละเอยดเปนผง น าไปชงน า ดมเปนยารอนแกปวดเมอย

ปลาราชาวกย ชาวกบานกนยมบรโภคปลารา ในฤดน าหลากเมอไดปลามาเปน จ านวนมากโดยเฉพาะปลาซว ปลาสรอย เมอบรโภคไมหมดกจะท าการถนอมอาหารเพอเกบไวบรโภคในคราวตอไป การท าปลาราของชาวกยในอดตมลกษณะเฉพาะของตนเองไมเหมอนกลมชาตพนธอนๆ คอนยมใสเพยงเกลอและขาวควเทานน แตปจจบนนยมใสร าละเอยดเพอเพมรสชาตเขาไปดวย สงทชาวกยไมนยมถนอมอาหาร เชน ป หนนา เพราะปเปนสตวทตายงาย เกบไวนานไมได ขงไวไมกวนกตาย ชาวกนยมเอาปไปแกงใสเผอก แกงใสมะละกอ และท าหลนป (กอแหวกอตาม) สวนหนนา ชาวกยกไมนยมถนอมไวเชนกน เหตผลเพราะ หนนาเปนอาหารรสเลศของชาวกย ไดมา เทาไรกรบประทานหมดไมเพยงพอทจะท าการถนอมไว ตอนท 5 อาหารกบความเชอของชาวกยบานก ความเชอ หมายถง การยอมรบ และการยดถอในสงอนเปนแนวความคดและการกระท าของคนรนกอนซงไดประพฤตปฏบตสบทอดกนมานานโดยวธการตางๆ ความเชอในบางเรองแมดไมสมเหตสมผลหรอเปนไปไมไดในขอเทจจรง แตกยงมคนเชอและยอมรบโดยไมมการทกทวง หรอหาเหตผลมาคดคาน เพราะถอวาเปนเรองทมมาแตโบราณซงคนรนหลงจ าเปนตองปฏบตตาม ความเชอของชาวกยบานกเกยวกบอาหารมอยหลายประการ ทงทมเหตผลและไมมเหตผลพอเชอได ความเชอเกยวกบอาหารของชาวกย แบงเปน 2 เภท คอ ความเชอเกยวกบอาหารในพธกรรม ความเชอทเปน

61

ขอแนะน าและทเปนขอหาม ซงพอสรปไดดงน

อาหารในพธกรรม ชาวกยบานกมพธกรรมประจ าชาตพนธอยหลายอยางดวยกน จ าแนกได 2 ประเภทใหญๆ คอ พธกรรมประจ าสายตระกล และพธกรรมประจ าชมชน พธกรรมทง 2 ประเภทมอาหารทใชในการประกอบพธกรรมคลายคลงกน ผวจยจะไมกลาวถงพธกรรมโดยแยกใหละเอยดทง 2 ประเภท แตจะขอกลาวถงพธกรรมส าคญๆ ของชาวกยเทานน พธกรรมทส าคญของชาวกย เชน พธแกลมอและพธ แซนยะจหแตละพธกรรมมอาหารทใชประกอบพธกรรมดงตอไปน

พธแกลมอ พธแกลมอเปนพธกรรมทส าคญอยางมากอยางหนงของชาวกย เปนพธกรรมทชาวกยจดใหมขนเพอเปนการบ าบดรกษาผปวย เมอเกดผเจบไขไดปวยในตระกล ชาวกยกจะหาทางรกษาทงทางแผนปจจบนไปพรอมๆ กบความเชอภายในชมชน วธการอยางหนงกคอการจดใหมการเลนแกลมอเพอเปนการรกษาอกทางหนง อาหารทใชในพธแกลมอประกอบดวย กลวย ขาวตมมด ไข ไกส าหรบเสยงทาย หมาก 4 ค า บหร 4 มวน และน ามะพราว พธแซนยะจห พธแซนยะจหเปนพธเซนไหวผของชาวกย ปหนงๆ จะจด 2 ครงคอ ในเดอน 3 และเดอน 6 ส าหรบการจดในเดอน 6 เปนการจดเพอเปนการขอใหฝนฟาตกตองตามฤดกาล สวนการจดเดอน 3 เปนการจดเพอตอบแทนผทไดชวยใหขาวปลาอาหารอดมสมบรณ อาหารในพธแซนยะจห ประกอบดวยไกตม ขาวสวย เหลาสาโท ขน 5 ขน 8 กลวย และขาวตมมด อาหารในพธสารทเดอน 10 อาหารทใชในพธสารทประกอบดวย ปลาปง กลวย ขาวตมมด ขาวเมา ไกตม อาหารทใชประกอบพธกรรมของชาวกยพบวา มอาหารบางชนดเปนองคประกอบส าคญของอาหารในพธกรรมแทบทกอยาง แตบางอยางมเฉพาะพธกรรม ทพบในทกพธกรรม เชน ไก กลวย ขาวตมมด เหตผลทพธกรรมของชาวกยจะตองมไกเปนอาหารทส าคญในพธกรรมเปนเพราะวา ในอดตชาวกยเปนกลมคนทอาศยอยตามปาดงและมการเคลอนยายบอยครงสาเหตเปนเพราะทเดมไมมความอดมสมบรณอกแลว หรอไมกถกรกรานจากคนกลมอน จงจ าเปนตองยายไปท ากน ณ ทอน ชาวกยจงมวฒนธรรมหมบานใหม (เซาะไม) ดงนน เมอชาวกยเคลอนยายแตละครงกจะตองน าสมภาระตามไปดวย สตวเลยงทน าไปดวยกตองมความสะดวกในการเคลอนยาย ไกจงเปนสตวเลยงทเคลอนยายสะดวก ชาวกยจงนยมเลยงไกไวในทกหลงคาเรอนแมในปจจบนแทบทกหลงคาเรอนกยงนยมเลยงไก ดงนน เมอมพธกรรมใดๆ เกดขน ไกจงมกเปนถกประกอบเปนอาหารในพธกรรมอยดวย เสมอ อาหารทพบในทกพธกรรมของชาวกยกคอ กลวยกบขาวตมมด เหตผลเปนเพราะวา ชาวกยมกตงถนฐานอยในปาดง ไกลความเจรญ เมอประกอบพธกรรมกไ มสามารถหาอาหารประเภทของ หวานไดสงทพอทดแทนไดกคอกลวยและขาวตมมด และทขาดไมไดในทกพธกรรมกคอเหลาสาโท ซงชาวกยถอวาเปนสงทบงบอกถงความอดมสมบรณ ในอดตชาวกยนยมใชเหลาสาโทประกอบพธกรรม แตเมอมกฎหมายบานเมองหามผลตเหลา สาโทปจจบนชาวกยจงนยมใชเหลาขาวแทน ในอดต อาหารในพธกรรมของชาวกยไมมอาหารจ าพวกผลไมและขนมอยเลย ผลไมและขนมเพงมาเปนอาหารในพธกรรมในยคปจจบนนเอง

62

ความเชอทเปนขอหามและค าแนะน า ชาวกยมขอหามทเกยวกบการรบประทานอาหารทเปนของตนเอง เชน คนทอง หาม

รบประทานของรอนเพราะจะเปนอนตรายตอลกในครรภ เชน ยาดอง ยาสมนไพรรากไม เมอคลอดบตรใหมๆ ใหกนน ารอน รบประทานขาวกบเกลออยางเดยว หามรบประทานปลา กบ ของเหมนคาว ประมาณ 2 เดอน เพราะมดลกยงไมเขาอ หากรบประทานเขาไปจะท าใหรางกายไมสมบรณ หากปฏบตไดกจะท าใหมดลกเขาอเรว เปนการขบเลอดเสยในรางกาย ควบคมน าหนก และท าใหเหงอไคลทตดตามรางกายสามารถเชดออกไดงาย นอกจากน ชาวกยมกน าเปลอกตนมะคามาตมกน เปน สมนไพรชวยละลายไขมนขบโลหตท าใหภมตานทานแขงแรง

ส าหรบเดกและคนไข มขอหามไมมากนก เชน เดกหามรบประทานของเยน ของหวาน เพราะจะท าใหไมสบายงาย สวนคนไขหามรบประทานไก ใหรบประทานเฉพาะปลาตมทใสเกลอ ตะไคร ขง และขา หามรบประทานปลายาง ปลาทอด และปลาเผา และทงเดกและคนไขหาม รบประทานสมต าอกดวย

ตอนท 6 อาหารชาวกยกบสถานภาพในปจจบน

ปจจบน ชาวกยบานกสวนใหญกยงนยมประกอบอาหารและรบประทานอาหารชาวกยอยเชนเดมควบคกบการรบประทานอาหารไทยสากลทวๆ ไป อาหารบางชนดมการผสมผสานกบอาหารของกลมชาตพนธ อนๆ คอเขมรและลาว อาหารบางอยางจงจดเปนอาหารทองถนแตไมสามารถกลาว ไดวาเปนของชาตพนธกลมใด

นอกจากนอาหารกยยงมการยกระดบเปนธรกจชมชนทองถน คอมชาวกยในบานกไดประกอบอาหารกยเพอการคาในชมชนและไดรบการสนบสนนเปนอยางด ผทประกอบอาหารกยเพอจ าหนายในบานกคอ นางลา แหวนเงน อาย 50 ป อาหารกยทท าเพอการคามทกชนดทงแกงเทา กอแหวกอตาม แกงป ปนกบ ปนมะเขอ แกงข เหลกใสเขยด -กบ-ปลา หอหมกหนอไม ปนไขมดแดง กอยแมเปง ลาบไขมดแดง เปนตน วตถดบทนางลาใชประกอบอาหารเพอจ าหนายในชมชนกจะไดจากการรบซอจากชาวบานนนเอง ซงมทงทไดจากธรรมชาตและทชาวบานผลตขนเอง มทงจ าพวกสตว และผกตามฤดกาลนอกจากนยงรบท าตามสงและจดสงถงบานอกดวย

บทท 5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การวจยครงน มวตถประสงคหลกคอการศกษาวฒนธรรมอาหารพนบานของกลมชาตพนธกยใน

จงหวดศรสะเกษ มความมงหมายของการวจยโดยการเกบรวบรวมขอมลจากการสมภาษณชาวกยในบานก ต าบลก อ าเภอปรางคก จงหวดศรสะเกษ เปนการวจยเชงคณภาพ ซงมวตถประสงคของการวจยคอ 1. เพอศกษาชนดอาหารของกลมชาตพนธกยในจงหวดศรสะเกษ ทงอาหารในชวตประจ าวน และอาหารในพธกรรมตางๆ

2. เพอศกษาวฒนธรรมอาหารของกลมชาตพนธกยในจงหวดศรสะเกษ ไดแก ลกษณะอาหาร แหลงทมาของอาหาร การประกอบอาหาร เวลาในการบรโภคอาหาร ลกษณะการบรโภคอาหาร และความ เชอเรองการบรโภคอาหาร

ประชากรทใชในการวจยครงน คอชาวกยบานก ต าบลก อ า เภอปรางคก จงหวดศรสะเกษ เครองมอทใชในการวจยคอแบบสมภาษณ โดยการสรางกรอบค าถามเปนแนวทางในการสมภาษณ

การเกบรวบรวมขอมลในการวจย ใชวธการสมภาษณ ขอมลพนฐานของผใหสมภาษณคอชาวกยบานกโดยใชแบบสมภาษณทงการสมภาษณแบบทางการและไมเปนทางการ รวมถงใชแบบสงเกตทงแบบเปนทางการและไมเปนทางการ

ผวจยใชวธการวเคราะหขอมลทกระท าไปพรอมๆ กบการเกบรวมรวมขอมล โดยผวจยน าขอมลทไดจากการเกบรวบรวมขอมลมาวเคราะหอยางตอเนอง ทงน เพอตอบค าถามตามวตถประสงคของงานวจย ในระยะแรกเปนการก าหนดประเดนปญหาทจะตองท าการเกบรวบรวมขอมลเพมเตม ในระยะท 2 เปนการวเคราะหเพอดขอสรปในระยะแรกวาสอดคลองกบขอมลทไดรบเพมเตมหรอไม ในระยะท 3 ขอมลทไดจากการวเคราะหทงหมดน ามาสงเคราะหเปนภาพรวม โดยการเรยบเรยงจดแบงเปนหมวดหม จดกลมชนดอาหารของชาวกยและวฒนธรรมอาหารพนบานของชาวกยบานก เ พอใหไดผลทตอบวตถประสงคของการวจย และผลทไดสามารถใชประโยชนในการอนรกษและพฒนาอาหารของชาวกยตอไป

ดงนนเพอใหงานวจยมความสมบรณตามวตถประสงค จงน าเสนอผลการวจยออกเปน 4 ตอน ดงตอไปน 5.1 สรปผลการวจย จากการศกษาของผวจยสามารถสรปวฒนธรรมอาหารพนบานของชาวกยบานก ไดดงน

1. ชนดอาหารของชาวกยบานก ชาวกยบานกเปนกลมคนทมความสามารถในการพงตนเองในทางเศรษฐกจ คอม

ความสามารถในการพงตนเองทางเศรษฐกจทไดจากธรรมชาตไมวาจะเปนปา หนองน า ทนาทสวน รวมถงท าการผลตเพออยเพอกนในครอบครว จากการศกษาเกยวกบอาหารของชาวกยบานก พบวา ชาวกยมวถชวตทผกพนกบธรรมชาต ท าใหการประกอบอาหารเพอรบประทานมความสมพนธอยกบธรรมชาต ในอดต วตถดบทน ามาประกอบอาหารเพอบรโภคจงไดจากธรรมชาตเปนหลก อาหารของ ชาวกยสามารถแบงประเภทดงน

ประเภทกบขาว กบขาวทชาวกยบานกนยมประกอบเปนอาหารเพอรบประทานในชวตประจ าวนสวนใหญไดวตถดบมาจากธรรมชาต ไมวาจะเปน กง หอย ป ปลา กบ ง เปนตน

64

ประเภทอาหารทชาวกยนยมประกอบเพอรบประทานในครวเรอน อาหารประเภทกบขาวทชาวกยบานกนยมประกอบเพอรบประทาน เชน แกงหอยใสเผอก แกงเทาหรอแกงสาหรายน าจด แกงมนป หรอกอแหวกอตาม แกงกลวยใสไก ปนมะเขอใสกบ ปนกบแหง และหอหมกหนอไม

ประเภทของหวาน ชาวกยนยมรบประทานน าออยมากกวาน าตาล ในอดตชาวกยตงถนฐานอยตามปาตามเขาหางไกลความเจรญจงไมมอาหารประเภทของหวานใหรบประทานมากนก สวนใหญมกเปนผลไมปา ของหวานทพอมอยบาง เชน ขนมผลมะสง ขาวตมมด ขนมเทยน ซงท าจากแปงขาว เหนยวมไสท าจากมะพราวอยางเดยวปจจบนนยมใสน าตาล (น าออย )และงาดวย

ประเภทผกและผลไม ผกทชาวกยนยมรบประทานมกเปนผกทขนเองตามหนองน า ปาเขาและทองนา เชน ผกแวน ผกกะโตวา(อยใตน า เปนกอคลายผกกาด) ผกพายนอย (ชอน) ผกไหม(ลกษณะเปนเถาอยบนน ามดอกสเหลอง ปจจบนไมมใหเหนแลว) ผกโกน (ลกษณะคลายผกพายนอย แตใบเลกกวารสชาตดกวา) ผกสะเดา ผกอล า ผกตว และผกมก (ผกสะมด) ผลไมทชาวกยนยมรบประทานกหาไดจากธรรมชาตนนเองเชน มะมวงปา มะยมปา สมอปา จะบก มะดน มะกอก หวา มะยาง เปนตน

2. แหลงทมาของอาหาร ลกษณะทางภมประเทศของบานกมลกษณะเปนเนนสง โดยมบรเวณทราบลมอยรอบๆ ซง

เหมาะแกการท านาและมแหลงน าอยรอบๆ หลายแหง ท าใหในฤดฝนน าทวมไมถง และในหนาแลงกมน าใชสอย ชาวกยบานกไดอาศยสภาพแวดลอมทางธรรมชาตเหลานมาใชเปนปจจยในการด ารงชวตโดยเฉพาะดานอาหารการกน มอาหารหลากหลายชนดทชาวบานกสามารถหาไดจากธรรมชาตรอบๆ หมบาน เชน ทนาทสวน แหลงน าตามธรรมชาต ปาและโคก เปนตน พอสรปแหลงอาหารของชาวกยบานกไดดงน แหลงอาหารทไดเปนหนองน า หนองน าตามธรรมชาตจดเปนแหลงอาหารทส าคญของชาวกยบานก เพราะลกษณะทางภมประเทศรอบๆ บานกมหนองน าอยหลายแหง หนองน าสวนใหญเปนทราบลมพอหนาแลงกเปนแหลงน าใชทส าคญและเปนแหลงอาหารไดดวย อาหารทไดจากหนองน า เชน ปลา กบ ปลาไหล สาหรายน าจด (เทา) ผกน าบางชนด หนองน าทเปนแหลงอาหารทส าคญของชาวบานกมทงท เปนหนองน าธรรมชาตและหนองน าทขด บางแหงกสามารถจบสตวและพชผกมาเปนอาหารไดตลอดทงป และในบางครงมจ านวนมากกสามารถนอมไวบรโภคนอกฤดกาลได หนองน าทส าคญของชาวกยบานกคอ หนองหอย(หนองอากลอ) เปนหนองน าทมหอยหลากหลายชนดแกละมจ านวนมาก หนองคสระ(หนองเกา) ในอดตเปนทลมท าใหมสตวน าจ านวนมาก ในหนาแลงชาวบานสามารถหาสตวไดหลากหลายชนดเชน กบ แมงซอน ป ปลา ไดงาย ปจจบนไดท าการขดลอกใหมแลว หนองอาผง เปนอกแหงหนงทชาวบานนยมหาปลา เชน ปลาดก ปลาสลด กบ เขยด ปจจบนหนองน าแหงนยงมอยและชาวบานยงนยมจบสตวน าอยเชนเดม หนองกรวด(กร) เปนหนองทเรยกชอตามลกษณะดนคอหนองแหงนมกอนกรวดจ านวนมาก เมอครงขดเปนหนองมความยากล าบากมากเพราะหน กอนกรวดมมาก ปจจบนยงเปนหนองน าอย เหมอนเดม นอกจากหนองน าทกลาวมาแลว ยงมหนองน าอกแหงหนงทชาวบานนยมไปเกบสาหรายน าจด (เทา) คอหนองขด การเกบสาหรายตองเกบ ตอนกลางคนเดอนหงายเพราะจะไดสาหรายจ านวนมากกกวาการเกบในชวงอนๆ แหลงอาหารทเปนทนาและสวน ชาวกยบานกสวนใหญประกอบอาชพท าการเกษตรคอท านาเปนอาชพหลกและท าสวนเปนอาชพรอง พนทนาสวนใหญกระจายอยตามพนทราบลมรอบๆ หมบาน ทนานอกจากจะเปนแหลงผลตขาวทส าคญทสดแลวยงเปนแหลงอาหารตามธรรมชาตทอดม

65

สมบรณทสดอกแหงหนง พชและสตวทเปนอาหารหลายชนดมและอาศยอยในทนา เชน กง ป งสง งเหา หนนา กบ หอย แมงจนน แมงจซอน องอาง และประเภท พชผกเชน ผกกะแยงนา ผกแวน ผกกบง สายบว เปนตน แหลงอาหารทเปนทนาของบานกทขนชอวามสตวน าจ านวนมากคอนาลม(แซลง) เปนทลมท าใหมสตวน ามารวมกนอยจ านวนมาก หนองแมงอยทางทศตะวนออกของหมบาน และหวยรงษ หนองดงกลาวนชาวบานสามารถหาปลาไดทงในฤดฝนและฤดแลง เมอถงหนาแลงชาวบานมกพากนไปหาสตวเชน แมงจนน แมงซอน กบ เขยดและงตางๆ โดยการขดหาตามคนนา นอกจากทนาแลว แหลงอาหารอกอยางหนงของชาวกยบานกกคอทไรและสวน เปนพนทปลกพชเศรษฐกจซงเปนอาชพเสรมทส าคญอยางหนงของชาวบาน ทสวนของชาวบานมอยตามหวไรปลายนาหรอพนทวางในหมบาน ชาวบานปลกพชผก หมอน นน สวนทไรจะปลกออยและมนส าปะหลง อาหารทไดจากไรและสวนคลายกบทไดจากทนา คอประเภทสตว เชน หนนา ง กงกา แย ไขมดแดง องอาง เปนตน สวน ประเภทผก เชน ผกต าลง ผกขเหลก มะระ และมะรม เปนตน แหลงอาหารทไดจากปา อาหารทไดจากปานบวามความส าคญตอการด ารงชวตของชาวกยบานกมาอยางยาวนาน ทงนเพราะในปาเปนแหลงอาหารทมทงพชและสตว เชน ง หน ผก ผลไมปา เหดตางๆ เชน เหดหญา เหดเผาะ เหดระบอ แตจากการสมภาษณและการสงเกตพบวาตามลกษณะภมประเทศ บานกไมมปาเปนกจจะลกษณะ อาหารทไดจากปาจงมไมหลากหลาย ปาทมอย กเปนเพยงปาเลกๆ ซงมเจาของเรยกวาปาสมอ ปจจบนเจาของทไดปรบทของตนเองเปนทปลกพช เศรษฐกจอยางอนแลวแหลงอาหารทเปนปาจงมอยอยางจ ากด จากการศกษาพบวา แหลงอาหารตามธรรมชาตทงหนองน า ทนา และปา ดงกลาวมานน เมอบานเมองเจรญขน จ านวนประชากรเพมมากขน ประกอบกบชาวบานนยมปลกพชเศรษฐกจกนมากขนไมวาจะเปนท านา ปลกออย มนส าปะหลง ท าใหเจาของทบางแหงถมหนองน าเพอปลกพชเศรษฐกจ และปาเลกๆ ทมเจาของกถกแปรสภาพเปนทปลกพชเศรษฐกจ ท าใหแหลงอาหารตามธรรมชาตลดลงอยางมาก สงผลใหไมผลซงเปนไมพนถนเรมลดลงและบางอยางสญพนธไปแลว สตวปาบางชนดกเรมหายากเชน หนนา งตางๆ แย กงกา และนก สภาพดงกลาวท าใหมผลตอวถชวตของชาวกยบานกทเปลยนไปจากเดม ชาวบานไมสามารถแสวงหาอาหารจากแหลงอาหารตามธรรมชาตไดจ านวนมากเหมอนในอดต จงจ าเปนตองผลตอาหารเองและอาหารจากตลาด ปจจบนชาวบานทหา อาหารจากแหลงธรรมชาตมกจะเปนชาวบานทมฐานะยากจนไมสามารถหาซออาหารจากตลาดไดสม าเสมอ จงจ าเปนตองอาศยอาหารจากธรรมชาตมาบรโภค และบางครงเมอพวกเขาสามารถหาอาหารไดจ านวนมากกจะน าไปขายใหเพอนบานในหมบานได เปนการสรางรายไดแกตนเองอกทาง หนง อาหารทผลตเอง นอกจากอาหารทไดจากแหลงอาหารธรรมชาตแลว ชาวกยยงไดผลตอาหารขนมาเองทงการเลยงสตว ปลกผลไมและปลกผก สตวทชาวกยนยมเลยงคอไก โค กระบอ กบ ปลา ผกทชาวกยนยมปลกคอผกบง ถวฝกยาว หอม มะกรด มะนาว ตะไคร ต าลง ดอกแค ผกตว ชะอม ผลไมทชาวกยนยมปลก คอ นอยหนา มะมวง กลวย และพชอกอยางหนงทชาวกยบานกนยมปลกคอไมหว เชน เผอกและมน เชน เผอกหอย มนเทศ มนบาน(ปงดง) และมนทเปนเอกลกษณของชาวกยบานกกคอมนทเรยกวา ปงเหลน มลกษณะเปนหวสขาวเปนปลองๆ ยาวประมาณ 2 คบ ชาวกยนยม บรโภคเพอแกอาการเมาคางอกดวย

66

นอกจากแหลงอาหารตามหนองน า ทนาและสวน และตามปาเขาแลว แหลงอาหารของชาวกยบานกสามารถแบงเปนแหลงอาหารตามฤดกาลไดอกดวย กลาวคอ ในฤดท านา น าหลาก กอนถงคราวน าหลาก ชาวกยจะประกอบเครองมอจบสตวเพอใชเอง เชน ลอบ ไซ พอหนาน าหลากกจะน าไปใช ในฤดหนาวจดเปนฤดทชาวกยหาอาหารจากแหลงธรรมชาตไดจ านวนมากและหลากหลายชนดเพราะเปนฤดกาลทน าจากแหลงธรรมชาตลดลงท าให กง หอย ป ปลาตดอยตามบอและมมนา ชาวกยนยมดกปลาโดยท าการขดหลมดกปลาบนคนนาแลวเอาโคลนจากกนบอเกามาทาปากหลมเพอใหมกลนหอม เมอปลาไดกลนหอมกจะขนจากแหลงน ามาตกลงไปในหลมดกปลา สวนในฤดแลง ชาวกยนยมหาอาหารจากธรรมชาตเชนตามคนนา กจะขดหาป กบ เขยด งสง งเหา งปลา และทนยมอกอยางหนงกคอการจบปลาไหล โดยในหนาแลงนยมใชเครองมอคอเหลกงามทมแทงลงไปตามแหลงทมปลาไหล แตถาเปนฤดน าการจบปลาไหลกมกจะใชเครองดก(หลน) ลกษณะเปนปลองไมไผยาวๆ นอกจากชาวกยจะออกหาอาหารจากแหลงธรรมชาตในชวงกลางวนแลว ชาวกยยงนยมออกหาสตวในตอนกลางคนดวย สตวทชาวกยนยมจบตอนกลางคนเปนจ าพวกหนนา ในชวงฤดแลงกจะออกสองกบและจงหรดในตอนกลางคน และอาหารทชาวกยบานกนยมรบประทานอกอยางหนงคอ ดกแดทไดจากการสาวไหมจากรงไหม ปจจบนเปนอาหารทนยมบรโภคกนมากและมการจ าหนาย สรางรายไดแกผประกอบอาชพปลกหมอนเลยงไหมอกดวย ในปจจบนชาวกยยงมแหลงอาหารอกแหงหนงคออาหารทไดจากตลาด ไดแกอาหารทไดจากการซอขายแลกเปลยนจากพอคา ทงรานคาในหมบาน รานคาในตลาดอ าเภอปรางคก รวมถงพอคาเรคอรถกบขาวทเขามาจ าหนายอาหารทงอาหารสดและอาหารส าเรจรปในหมบานอกดวย อาหารทไดจากตลาดเปนอาหารประเภททไมสามารถหาไดจากแหลงธรรมชาตและทผลตขนเองเชน กะป น าปลา อาหารกระปอง อาหารทะเล ขนม เครองดม และผลไมตางๆ

3. ลกษณะการบรโภคอาหาร ชาวกยบานกนยมรบประทานขาวจาวเปนหลก สวนขาวเหนยวนยมจดเตรยมใหแขกในงาน

มงคลและงานอวมงคลเพราะสะดวกตอการจดเตรยม ในอดต อาหารทชาวกยรบประทานสวนใหญจะหาไดเองจากแหลงอาหารธรรมชาตทงหนองน า ทไรทสวน และตามปาตางๆ อาหารทส าคญของชาวกยกคอปลาเพราะหางายและมจ านวนมากตามแหลงอาหารธรรมชาต นอกจากรบประทานในแตละวนแลว ปลายงสามารถถนอมไวบรโภคนอกฤดกาลไดอกดวย เชนท าเปนปลาราและปลาแหง เปนตน อาหารหลกของชาวกยกคออาหารเชาและอาหารค า สวนอาหารกลางวนแลวแตสะดวก ชาวกยมกจะรบประทานอาหารพรอมกนในครอบครว อาหารหลกทขาดไมไดกคอ ปน ปลารา และแกงอยางใดอยางหนง อาหารเชามกเปนอาหารทเหลอจากมอเยนในวนกอน ในอดตกบขาวของชาวกยไมไดปรงรสเชน ผงชรสและน าปลา ท าใหสามารถเกบไวรบประทานในวนรงขนไดโดยไมเนาเสย และอาหารทเหลอจากรบประทานในตอนเชากมกเกบไวรบประทานในตอนกลางวน สวนมอเยนจะประกอบอาหารใหมเพอบรโภค ซงวตถดบในการประกอบอาหารเยนกไดจากการไปไรนา หรอไปหาจากธรรมชาตคอหนองน า หรอในปานนเอง อาหารเยนจงเปนมอท มกมอาหารหลากหลายชนดกวา มอ อนๆ

ชาวกยไมนยมกกตนอาหารไวบรโภคหลายมอ การหาอาหารนนกะพอไดรบประทานแต ละมอ แตถาบงเอญไดอาหารมาจ านวนมากๆ ไมสามารถทานหมดกจะถนอมเปนอาหารอยางอนไวรบประทานตอไป ภมปญญาในการถนอมอาหารของชาวกยบานก เชน หนอไม กจะท าการเผาทง

67

เปลอกจนไหมเกรยม แกะเอาเปลอกออกแลวท าการทบพอแตกคลกกบเกลอ สามารถเกบไวไดนาน โดยเกบไวในไหหรอในภาชนะทมดชด เวลาจะรบประทานกจะน าออกมาประกอบเปนอาหารตามตองการ ปลาไหล ท าการผาทองแลวเอาไมเสยบจากปากลงไปถงหาง ตากแดดใหแหงกจะเกบไวไดนาน หรอท าการปงพอแหงต าใหละเอยด เวลาจะรบประทานกเอาน าใสสามารถรบประทานได งท าการลอกเอาหนงออก ทบใหละเอยดทงกระดกแลวสบใหละเอยดแลวเอาไปท าสม(ง) โดยจะเกบไวขางบนบรเวณทหงขาว เพออาศยความรอนและควนไฟเปนการรมควนและเปนการปองกนเชอราอกทางหนง ปลาราชาวกย การท าปลาราของชาวกยในอดตมลกษณะเฉพาะของตนเองไมเหมอนกลมชาตพนธอนๆ คอนยมใสเพยงเกลอและขาวควเทานน แตปจจบนนยมใสร าละเอยดเพอเพมรสชาต เขาไปดวย

4. อาหารกบความเชอของชาวกย ความเชอเกยวกบอาหารของชาวกย แบงเปน 2 เภทคอ ความเชอเกยวกบอาหารใน

พธกรรมความเชอทเปนขอแนะน าและทเปนขอหามซงพอสรปไดดงน อาหารในพธกรรม ชาวกยบานกมพธกรรมอยหลายอยางดวยกน พธกรรมทส าคญของชาวกยเชน พธแกลมอ

และพธแซนยะจห พธแกลมอเปนพธกรรมทส าคญอยางมากอยางหนงของชาวกย เปนพธกรรมทชาวกยจดใหมขนเพอเปนการบ าบดรกษาผปวย เมอเกดผ เจบไขไดปวยในตระกล ชาวกยกจะหาทางรกษาทงทางแผนปจจบนไปพรอมๆ กบความเชอภายในชมชน วธการอยางหนงกคอการจดใหมการเลนแกลมอเพอเปนการรกษาอกทางหนง อาหารทใชในพธแกลมอประกอบดวย กลวย ขาวตมมด ไขไกส าหรบเสยงทาย หมาก 4 ค า บหร 4 มวน น ามะพราว พธแซนยะจห พธแซนยะจหเปนพธเซนไหวผของชาวกย ปหนงๆ จะจด 2 ครงคอ ในเดอน 3 และเดอน 6 ส าหรบการจดในเดอน 6 เปนการจดเพอเปนการขอใหฝนฟาตกตองตามฤดกาล สวนการจดเดอน 3 เปนการจดเพอตอบแทนผทไดชวยใหขาวปลาอาหารอดมสมบรณ อาหารในพธแซนยะจหประกอบดวย ไกตม ขาวสวย เหลาสาโท ขน 5 ขน 8 กลวย ขาวตมมด อาหารในพธสารทเดอน 10 อาหารทใชในพธสารทประกอบดวย ปลาปง กลวย ขาวตมมด ขาวเมา และไกตม

อาหารทใชประกอบพธกรรมของชาวกยพบวา มอาหารบางชนดเปนองคประกอบส าคญของอาหารในพธกรรมแทบทกอยาง แตบางอยางมเฉพาะพธกรรม ทพบในทกพธกรรม เชน ไก กลวย ขาวตมมด เหตผลทพธกรรมของชาวกยจะตองมไกเปนอาหารทส าคญในพธกรรมเปนเพราะวา ในอดตชาวกยเปนกลมคนทอาศยอยตามปาดงและมการเคลอนยายบอยครงสาเหตเปนเพราะทเดมไมมความอดมสมบรณอกแลว หรอไมกถกรกรานจากคนกลมอน จงจ าเปนตองยายไปท ามาหากนในทอน ชาวกยจงมวฒนธรรมหมบานใหม(เซาะไม) ดงนน เมอชาวกยเคลอนยายแตละครงกจะตองน าสมภาระตามไปดวย สตวเลยงทน าไปดวยกตองมความสะดวกในการเคลอนยาย ไกจงเปนสตวเลยงทเคลอนยายสะดวก ชาวกยจงนยมเลยงไกไวในทกหลงคาเรอนแมในปจจบนแทบทกหลงคาเรอนกยงนยมเลยงไก ดงนน เมอมพธกรรมใดๆเกดขน ไกจงมกเปนถกประกอบเปนอาหารในพธกรรมอยดวยเสมอ สวนเหตผลทตองมกลวยและขาวตมมดเปนเพราะวา ชาวกยมกตงถนฐานอยในปาดง ไกลความเจรญ เมอประกอบพธกรรมกไมสามารถหาอาหารประเภทของหวานได สงทพอทดแทนไดกคอกลวย และขาวตมมด

68

ความเชอทเปนขอหามและคาแนะนา ชาวกยมขอหามทเกยวกบการรบประทานอาหารทเปนของตนเอง เชน คนทอง หาม

รบประทานของรอนเพราะจะเปนอนตรายตอลกในครรภ เชน ยาดอง ยาสมนไพรรากไม เมอคลอดบตรใหมๆ ใหกนน ารอน รบประทานขาวกบเกลออยางเดยว หามรบประทานปลา กบ ของเหมนคาว ประมาณ 2 เดอน เพราะมดลกยงไมเขาอ หากรบประทานเขาไปจะท าใหรางกายไมสมบรณ หากปฏบตไดกจะท าใหมดลกเขาอเรว เปนการขบเลอดเสยในรางกาย ควบคมน าหนก และท าใหเหงอไคลทตดตามรางกายสามารถเชดออกไดงาย นอกจากน ชาวกยมกน าเปลอกตนมะคามาตมกน เปนสมนไพรชวยละลายไขมน ขบโลหต ท าใหภมตานทานแขงแรง ส าหรบเดกและคนไข มขอหามไมมากนก เชน เดกหามรบประทานของเยน ของหวาน เพราะจะท าใหไมสบายงาย สวนคนไขหามรบประทานไก ใหรบประทานเฉพาะปลาตมทใสเกลอ ตะไคร ขง และขา หามรบประทานปลายาง ปลาทอด และปลาเผา ทงเดกและคนไขหามรบประทานสมต าอกดวย

5. อาหารชาวกยกบสถานภาพในปจจบน ปจจบน ชาวกยบานกกยงนยมประกอบอาหารและรบประทานอาหารชาวกยอย เชนเดม

ควบคกบอาหารไทยสากลทวๆไป แตมอาหารบางชนดมการผสมผสานกบอาหารของกลมชาตพนธอนๆ คอเขมรและลาว อาหารบางอยางจงจดเปนอาหารทองถนแตไมสามารถกลาวไดวาเปนของชาตพนธกลมใด นอกจากนอาหารกยยงมการยกระดบเปนธรกจชมชนทองถน คอมชาวกยใน บานกไดประกอบอาหารกยเพอการคาในชมชนและไดรบการสนบสนนเปนอยางด ผทประกอบอาหารกยเพอจ าหนายในบานกคอ นางลา แหวนเงน อาย 50 ป อาหารกยทท าเพอการคามทกชนดทงแกงเทา กอแหวกอตาม แกงป ปนกบ ปนมะเขอ แกงข เหลกใสเขยด -กบ-ปลา หอหมกหนอไม ปนไขมดแดง กอยแมเปง ลาบไขมดแดง เปนตน วตถดบทนางลาใชประกอบอาหารเพอจ าหนายในชมชนกจะไดจากการรบซอจากชาวบานนนเอง ซงมทงทไดจากธรรมชาตและทชาวบานผลตขนเอง มทงจ าพวกสตวและผก ตามฤดกาลนอกจากนยงรบท าตามสงและจดสงถงบานอกดวย

5.2 อภปรายผล

การวจยเรอง วฒนธรรมอาหารพนบานของกลมชาตพนธในจงหวดศรสะเกษ ไดตอบค าถามในประเดนประเภทอาหารพนบานของชาวกยและวฒนธรรมความเชอเกยวกบอาหารของชาวกย จากการศกษาพบวา ชาวกยบานกยงคงมวถชวตแบบดงเดมเปนสวนใหญ ชาวกยบานกยงคงนยมรบประทานอาหารของชาวกย แมจะมการรบประทานอาหารจากวฒนธรรมอนอยบางแตกขาดอาหารในวฒนธรรมตนเองไมได ชาวกยบานกใหความส าคญดานวฒนธรรมและภมปญญาทองถนอยางมากโดยมก านนเปนแกนน า ชมชนบานกมความพยายามทจะท าใหสมาชกในชมชนไดยดถอปฏบตตามประเพณและวถดงเดม จงมการสอบทอดและถายทอดวฒนธรรมและพธกรรมใหเหนอยโดยทวไป ชาวกยบานกเหนความส าคญและใหความรวมมอเขารวมพธกรรมดวยความเตมใจ โดยยดถอเปนแนวปฏบตตามประเพณของชมชนทปฏบตสบทอดกนมาเปนระยะเวลานาน เนองจากวถชวตของชาวกยบานกอยรวมกนแบบเครอญาต มการพงพาอาศยกน พธกรรมทงของเครอญาตและหรอของชมชนไมวาจะดานศาสนาหรอพธกรรมในชมชนจะมคนเขารวมจ านวนมากโดยไมตองมบตรเชญหรอไมตองบอกกลาว ผอาวโสและผน าทางพธกรรมจะเปนบคคลทไดรบความเคารพนบถอ และเปนผสบทอดประเพณและพธกรรมตางๆ ในชมชน สอดคลองกบ จามะร พทกษวงศ(2529,10-11) ซงไดกลาวถงแนวคดการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมของเลนสก(L e ns k i) วา ผลกระทบตออตราการเปลยนแปลงทางสงคมประกอบดวยตนทนความรทสงคมสะสมไว

69

จ านวนประชากรในสงคม การตดตอกบสงคมอน การเปลยนแปลงของสงแวดลอม และทศนคตของสงคมตอการเปลยนแปลงทางสงคม เหลานเอออ านวยตอการเปลยนและสามารถหยบยมวฒนธรรมซงกนและ กนหรอมการแพรกระจายดานวฒนธรรม

ผลจากการวจย ชาวกยบานกยงคงรกษาวถชวตในการบรโภคอาหารชาวกยดงเดมไว โดยคนในชมชนมพฤตกรรมการบรโภคอาหารในชวตประจ าวนตามฤดกาล และบรโภคอาหารทเกยวของกบความเชอ คานยมตามประเพณและพธกรรมของชมชนยงมความสมพนธกนระหวางระบบความเชอดงเดมและความเชอใหม โดยมครอบครวและชมชนท าหนาทในการถายทอดวฒนธรรมอาหารชาวกยและการสบทอดดานพธกรรมมพอแม ผอาวโสเปนผท าหนาทกลอมเกลาใหสมาชกในครอบครวและชมชนยดถอปฏบตตาม มเพยงบางสวนไดเปลยนแปลงไปตามวฒนธรรมทแพรกระจายเขามาในชมชนและเทคโนโลยสมยใหม เชน ภาชนะใสอาหารเปลยนจากถวยสงกะสเคลอบมาเปนถวยแกว ถวยพลาสตก ถวยกระเบอง เพอสะดวกในการใชงาน ชอนตกแกงเปลยนจากชอนสงกะสเคลอบหรอชอนท าดวยกะลามะพราวมาเปนชอนสแตนเลส เตาหงตมเปลยนจากการเอากอนหนมาท าเปนสามเสามาเปนเตาแกส เตาไฟฟาและเตาไมโครเวฟ แตพฤตกรรมการบรโภคชาวกยยงคงนยมรบประทานอาหารของชาวกยอยโดยทวไปซงเปนผลมาจากความเชอตามวฒนธรรมและพธกรรมของชมชน เปนการสรางความรสกทมคณคาและมความสขในการมชวตอยรวมกนในชมชน จงเหนไดวาวฒนธรรมอาหารพนบานของชาวกยบานกเปนการสราง ปฏสมพนธทางสงคมซงสงผลใหวฒนธรรมอาหารของชาวกยสามารถด ารงอยไดในสงคม

ชาวกยบานกมความเชอในเรองผบรรพบรษคกบศรทธาในพทธศาสนา ท าใหชาวกยบานกมพธกรรมตาง ๆ ในรอบปอยหลายประการ องคประกอบอยางหนงของการประกอบพธกรรมกคออาหาร อาหารนอกจากจะท าเพอการบรโภคแลวยงมวตถประสงคเพอใชประกอบพธกรรมดวย สอดคลองกบแนวคดของเปรมวทย วฒนเศรษฐ (2528: 141-142) อาหารบางประเภทไดถกก าหนดขนมามใชเพอการบรโภคอยางเดยว แตใชในพธกรรมอยางอนดวย เชน ใชเซนบวงสรวงภตผปศาจและสงทมอ านาจเหนอธรรมชาตในพธกรรมตาง ๆ ซงพธกรรมเหลานมบทบาทตอชวตมนษยอยางมาก ทงนเพราะความผกพนระหวางมนษยกบภตผปศาจไดเกดขนมาเปนเวลาหลายรอยหลายพนปมาแลว มนษยไดประสบเหตการณตางๆ ทมความนากลวและแปลกประหลาด ซงเหตการณทเกดขนนนมนษยมความเชอวาเปนการกระท าของภตผปศาจ ดงนนมนษยจงตองแสวงหาแหลงคมครอง และเพอใหไดรบผลประโยชนหรออ านาจเปน การตอบแทนผลประโยชนทตนไดรบความชวยเหลอจากภตผปศาจและสงทมอ านาจเหนอธรรมชาต ตลอดจนเปนการเอาใจและแสดงความกตญญตอภตผปศาจและสงทมอ านาจเหนอธรรมชาตทไดคมครองปองกนเภทภยตางๆ แกตนเอง ครอบครว และชมชน อาหารทใชในพธกรรมตองพเศษและท าขนอยางพถพถนกวาอาหารทรบประทานเปนประจ า และอาหารทมไวใชในพธกรรมมใชเปนการท าเพอบรโภค เปนสงทท าใหมนษยด ารงชวตอยไดอยางมความสข เพราะการน าอาหารไปเซนบวงสรวงภตผปศาจ บรรพบรษ และสงทมอ านาจเหนอธรรมชาต เปนระบบทตอบสนองความตองการจ าเปนทางจตใจ สอดคลองกบรจ จละเกศ(2518:88) ทกลาววา ในทกๆ สงคมจะมระบบความเชอ ศาสนาและมายาศาสตร เปนระบบทตอบสนองความตองการจ าเปนทางจตใจ (Psychological Needs) ของมนษยทแสดงออกมาซงความรสกในทางจตใจรวมกน (Collective Sentiments) เปนการตองการทางจตใจอยางหนง นอกเหนอไปจากความตองการทางดานรางกาย (Biological Needs) ซงเราเรยกความตองการนวาความตองการจ าเปนรวม หรอความตองการบรณาการ (Integrative Needs) เปนความตองการทมความส าคญทจะน าความสขทงทางรางกายและจตใจ ดงนน อาหารจงมหนาททางจตวทยา ซงชวยใหมนษยมความ เปนอยทดและมความสข

70

อาหารในพธกรรมของชาวกยบานกมความเกยวของกบวฒนธรรมหลาย ๆ อยาง เชน วฒนธรรมดานพธกรรมและความเชอ วฒนธรรมดานสงคมสมพนธ วฒนธรรมดานจรยธรรม และวฒนธรรมดานสขภาพ จะเหนไดวากระบวนการประกอบอาหารและชนดอาหารในพธกรรมของชาวกยลวนมความเชอเกยวกบสรมงคล ความเชอเกยวกบความเจรญรงเรอง ความเชอเกยวกบบรรพบรษและอ านาจเหนอธรรมชาต กอใหเกดความสมพนธภายในครอบครวและเครอญาต แลวขยายออกไปเปนความสมพนธกนในชมชนและนอกชมชน การประกอบพธกรรมของชาวกยสอใหเหนถงการกระท าทมดานจตใจคอแสดงความกตญญตอบรรพบรษและผมบญคณตอตน จงมการระลกถงโดยการเซนไหว กอใหเกดความสามคคในกลมเครอญาตและคนภายในชมชน และความเชอเกยวกบอาหารของชาวกยบานกยงสงผลใหชาวกยมสขภาพอนามยทสมบรณแขงแรงเนองจากอาหารกยทมคณคาทางโภชนการสง ไขมนต า ซงสอดคลองกบนจร สงวนศกด (2539:155-158) ทกลาววา การใชอาหารในพธกรรมของชาวไทยเชอสายจน ไดสงผลตอวฒนธรรม 6 ดานคอ พธกรรมและความเชอ เศรษฐกจ สงคมสมพนธ ภาษา จรยธรรม และสขภาพอนามย วฒนธรรมแตละดานสะทอนใหเหนถงวถชวตบางสวนของชาวไทยเชอสายจน เชน วฒนธรรมดานพธกรรมและความเชอสงผลใหมรปแบบพธกรรมตามระบความเชอใน 3 ดานคอ ความเชอกบความเปน สรมงคลความ เชอเกยวกบขอหามและขอปฏบต และความเชอเกยวกบวญญาณเปนตน

กระบวนการท าอาหารของชาวกยบานกยงคงรกษารปแบบเดมเปนสวนใหญ วตถดบในการใชประกอบอาหารกหาไดในชมชน หากมการพฒนาใหสอดคลองกบหลกสขาภบาลมากขนกจะสามารถท าใหมความสะอาด ปลอดภย ซงเปนการพฒนาผลตภณฑและเพมมลคาแกอาหารชาวกยได สอดคลองกบ ทวรสม ธนาคม (2521:114-119) คอ อนามยของผประกอบอาหารหรอผเกยวของกบอาหารตองมรางกายทสะอาด เลบมอและเลบเทาสะอาด การเกบอาหารควรเกบในภาชนะทมดชดเพอกนแมลง และความ สะอาดและปลอดภยของน าทใชในการประกอบอาหารตองสะอาด

จากการศกษาพบวา แมวารปแบบการประกอบอาหารของชาวกยบานกจะยงคงรกษารปแบบเดมเปนสวนใหญ แตจากกระแสความเจรญขนในทกดานท าใหวฒนธรรมและความเชอเรองอาหารของชาวกยบานกไดเปลยนแปลงไป ซงปจจยทมผลตอการเปลยนแปลงดานอาหารและความเชอมทงปจจยภายในและปจจยภายนอก สอดคลองกบฉตรทพย นาคสภาและพรวไล เลศปรชา (2537) ทมความ คดเหนวาปจจยทท าใหวฒนธรรมอาหารเปลยนแปลงมดงน

1. ปจจยภายนอก 1.1 วฒนธรรม เปนปจจยหนงทมผลตอการบรโภค ครอบคลมถงความร ความคด ความ

เชอ ศลปะ จรยธรรม กฎหมาย และลกษณะทปฏบตกนในสงคมหนง ตลอดจนการท ามาหากนและการอยรวมกนสมพนธเปนครอบครว ชมชน และสงคม สงผลใหพฤตกรรมการบรโภคของแตละสงคมแตกตางกน สงทมความส าคญคอคานยมพนฐานของสงคม ซงจะเปนตวชน าวาอะไรถกอะไรผด อทธพลของวฒนธรรมเกดขนโดยทเราอาจจะไมรตวหรอไมไดสงเกต เพราะพฤตกรรมนนเปนทยอมรบในสงคม โดยคนสวนใหญปฏบตหรอคดหรอรสกเชนนน เปนสญลกษณหรอสงทมนษยสรางขนโดยเปนทยอมรบจาก รนหนงไปสรนหนง ซงเปนตวก าหนดและควบคมพฤตกรรมของมนษยในสงคมใดสงคมหนง

1 .2 วฒนธรรม ประเพณ และประสบการณ เปนสงทมบทบาทในวฒนธรรมอาหารเชนกน โดยไดรบผลจากความเชอและพฤตกรรมทปฏบตมา ลวนแตเปนสงทไดรบการปลกฝงมาตงแตเกด และรวมไปถงการรบรทเกบสะสมมาในชวงชวตเกดเปนประสบการณ สงคมทมวฒนธรรมหรอประเพณทแตกตางกนมกจะมการกนอาหารทแตกตางกนดวย เชน มสลมไมกนเนอหมโดยเดดขาด สวนชาวยวไมกน

71

เนอหม กระตาย อฐ หรอชาวฮนดไมกนเนอวว เปนตนหรอการใหนมแกทารกของชาวอฟรกาหลายเผาแสดงใหเหนวฒนธรรมอาหารเชน แมมความเชอวาน านมของตนไมดส าหรบเลยงทารกทเกดใหม สวน ใหญไดรบการเลยงดดวยนมวว นมอฐหรอนมแพะ

1.3 ครอบครว ประกอบดวย บดา มารดาและพนองของครอบครวถอเปนกลมปฐมภมทมอทธพลสงสดตอทศนคต ความคดเหน และคานยมของบคคล ซงสงเหลานมอทธพลตอวฒนธรรม อาหารของคนในครอบครวนนๆ

1.4 สงแวดลอม สงแวดลอมทมนษยอาศยอยมกมความเปลยนแปลงซงมผลกระทบตอวฒนธรรมอาหารเชน ภาวะทางธรรมชาต เชน น าทวม ความแหงแลง เกดการเจบปวยในครอบครวอาจท าใหการผลตการบรโภคเปลยนแปลง ความเจรญกาวหนาทางวทยาการใหมๆ และทางอตสาหกรรม การคมนาคม สงผลใหวฒนธรรมอาหารเปลยนแปลงไป อาหารอาจถกน ามาโดยคนตางถนหรอนกทองเทยว หรอจากพอคาจากทหนงไปยงอกทหนงจนกระทงเปนอาหารทองถนไป

1.5 ลกษณะประชากร ลกษณะพนฐานของประชากร ไดแก อาย ถนฐาน บานเรอน เหลานเปนปจจยหนงทมอทธพลตอการเปลยนแปลงดานวฒนธรรมอาหารและความเชอ

1 . 6 ฐานะทางสงคม อทธพลของฐานะทางสงคมมผลตอการด าเนนชวตของผบรโภคและมอทธพลตอการเปลยนแปลงดานวฒนธรรมอาหารและความเชอ เชน กลมผมรายไดสงยอมบรโภคสนคาแตกตางจากผมรายไดต า รายไดของครอบครวเปนปจจยทส าคญกลาวคอ ครอบครวทมรายไดด ยอมไดรบอาหารเพยงพอแกความตองการมากกวาครอบครวทมรายไดต า

1.7 กลมอางอง พนฐานทางวฒนธรรม ฐานะทางสงคม ตลอดจนคานยม และระดบการศกษา สะทอนผานมาทางกลมอางอง กลมทเราเกยวของอยเปนประจ ามกกลายเปนกลมอางองโดยไม รสกตว เชน เพอนญาต เปนตน

1.8 กลมเพอน เมอเดกเตบใหญขนกจะเขารวมสงคมกบเพอนๆ เชน เพอนบาน เพอนทโรงเรยน กลมเพอนมอทธพลตอการเรยนรวฒนธรรมการกนจนเปนผลตอพฤตกรรมของเดกเชนกน เชน เดกอาจเลยนแบบเพอน ดงนน ถาเดกคบเพอนทดกจะไดรบแบบอยางทด ในทางตรงกนขามหากคบเพอน ไมดกอาจถกชกน าใหพฤตกรรมฝนสงคมได

1.9 ความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลย และสอตาง ๆ ไดแก วทย โทรทศน อนเทอรเนต ภาพยนตร หนงสอพมพ สงตพมพตางๆ รวมทงเทคโนโลยการผลตอาหาร ท าใหขอมลตางๆ เสนอไดอยางรวดเรว และแพรกระจายทวถงผบรโภค เปนสอน าใหเกดคานยม ความเชอ ทศนคต เพอใหเรยนรพฤตกรมแบบอยางตางๆ แลวน ามาประพฤตปฏบตในสงคมดงจะเหนไดงายๆ ในหมเดกทน าเอาพฤตกรรมมา แสดงของผปฏบตสอมวลชนนบวามอทธพลและมบทบาทตอการปลกฝงวฒนธรรมเหลานน

1 .1 0 การขอยมหรอลอกเลยนแบบ แบบแผนวธการด าเนนชวตมาจากวฒนธรรมอนอาจเกดไดทงทางตรงและทางออม การตดตอทางตรงคอการทคนตางวฒนธรรมไดมโอกาสมาพบสงสรรคและแลกเปลยนความคด คานยม ซงอาจเปนไปไดหลายรปแบบ เชน การทต การเมอง การคาขาย และการศกษา รวมไปถงการเผยแพรศาสนา การอพยพเขามาท ามาหากนของคนตางสงคมและวฒนธรรม นอกจากการตดตอทางตรงแลววฒนธรรมอาจตดตอโดยผานสอตางๆ ทไมใชตวบคคล สอส าคญในปจจบนทเปนตวการใหวฒนธรรมตดตอกนไดกคอ สอสารมวลชน แบบแผนการด าเนนชวตของคนตางวฒนธรรมไดถกถายทอดไปยงคนอน ซงอยอกวฒนธรรมหนงเปนประจ า ดงนนยอมเปนการกระตนให ม การเอาอยางการเลยนแบบพฤตกรรมกนไดงายขน

72

1.11 ระบบการผลต หรอระบบการท ามาหากน คอการตอสเพอการมอยมกนกอใหเกดวฒนธรรมทางการผลต ท าใหมการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอม ถงแมการเปลยนแปลงจะคอยเปนคอยไปแตกไมไดหยดนง แนวโนมการบรโภคอาหารของคนในชมชนชนบทมการเปลยนแปลงทงในดานรปแบบ วธการ ในการประกอบอาหาร และอปกรณทเกยวของในการประกอบ อาหาร

1 . 1 2 การเปลยนแปลงดานสงแวดลอมทางธรรมชาตหรอทรพยากรอาหารในหลายชมชนการเปลยนแปลงเทคโนโลยดานอาหาร รวมทงความหนาแนนและจ านวนประชากรในชมชน สงผลใหเกดการกระจายตวของอาหารจากแหลงหนงไปสอกแหลงหนง และท าใหเกดการบรณาการของสงคม และวฒนธรรมอาหารในทสด

1.13 สภาวะทางภมศาสตร ไดแก ดน ฟา อากาศ ฤดกาล ท าใหผคนในสงคมตาง ๆ มอาชพแตกตางกน มนษยในแถบรอนอารมณอาจเปลยนแปลงงาย เฉอยชา ความคดสรางสรรคไมคอยม สงคมทตงอยในเขตทมฝนชก พนดนอดมสมบรณผคนมกมอาชพทางการเกษตร แตถาอยในเขตทฝนไมตกอาจตองมอาชพทางอตสาหกรรมหรอเลยงสตว สวนวถชวตของคนกยอมจะแตกตางกนออกไป การกน อยหลบนอนการแตงกายแตกตางกนไปในแตละภมภาค

2. ปจจยภายใน 2.1 กระบวนการรบขอมล ในแงของการรบร การไดรบขาวสารขอมลจากกลมอางอง

ตางๆ สอตางๆ หรอสถานการณ และกลไกตางๆ ซงจะมบทบาทในการตดสนใจตอการเปลยนแปลงดาน วฒนธรรมอาหารและความเชอเมอมประสบการณมากขนกจะเรยนรแหลงของขอมลมากขน

2.2 ความร เปนปจจยส าคญในการทคนจะเลอกกนอาหาร เชน ขาดความรวาอาหารอะไรใหสารอาหารชนดใด และจ าเปนแกรางกายอยางไร รวมถงการขาดความรในการเลอกซออาหารและการประกอบอาหารดวย การไดอาหารทมคณคานนจะตองเรมดวยรจกวธการเลอกสรรทถกตองและมวธการปรงทถกตอง เพราะถงแมวาจะเลอกซออาหารทมคณคาทางโภชนาการสงเพยงใด แตถาไมรวธการ เตรยมหรอหงตมอาหารทเหมาะสมสารอาหารทมอยจะสญเสยไปไดงายระหวางการปรงอาหาร

2 . 3 การเรยนร การเปลยนแปลงพฤตกรรมของผบรโภคซงเกดจากประสบการณทงทางตรงและทางออม คอการเปลยนแปลงพฤตกรรมหรอความโนมเอยงของพฤตกรรมจากประสบการณท ผานมาของบคคลเมอบคคลไดรบสงกระตนและจะเกดการตอบสนอง

2.4 รปแบบการด าเนนชวต ปจจยทงหลายทไดกลาวมาแลว ไดแก แรงจงใจ วฒนธรรมฐานะทางสงคม กลมอางอง ลวนเปนปจจยทมผลกระทบตอการเปลยนแปลงดานวฒนธรรมอาหรและ ความเชอ

2.5 ความเชอ คอ ความคดทบคคลยดถอเกยวกบสงใดสงหนงหรอเปนความคดทบคคลยดถอในใจเกยวกบสงใดสงหนง ซงเปนผลมาจากประสบการณในอดต อาจเปนปรากฏการณหรอวตถวาสงนนๆ เปนสงทถกตองใหความไววางใจ ความเชอของคน มกเกยวของกบอาหารมกจะเชอสบตอกนมาในลกษณะของแสลง ซงความเชอนมมากในสงคมชนบท อาจเปนเพราะอทธพลสงแวดลอมทางสงคม ศาสนาและขนบธรรมเนยมประเพณหรอคานยม

2.6 ทศนคต หมายถง การประเมนความพงพอใจหรอไมพงพอใจของบคคล ความรสกดานอารมณและแนวโนมการปฏบตทมผลตอความคดหรอสงใดสงหนง ทศนคตเปนสงทมอทธพลตอ ความเชอ ในขณะเดยวกนความเชอกมผลตอทศนคตเชนกน

73

2.7 คานยม คอ การใหความส าคญ ใหความพงพอใจในสงตาง ๆ ซงบางครงคานยมของบคคลกขดแยงกนเอง เชน ผทใหความส าคญกบสขภาพ แตในขณะเดยวกนเขากพอใจในการสบบหร ซงเปนความขดแยงของคานยมเหลานเปนสงส าคญทจะวางแผนในการเปลยนแปลงพฤตกรรมดวย คานยม ในแตละสงคมแตกตางกนและคานยมอาจเปลยนแปลงไดตามกาลเวลา

2.8 แรงจงใจ เปนสงทมผลกระทบตอการเปลยนแปลงดานวฒนธรรมอาหารและความเชอ ในขณะทแรงจงใจเปนตวน าพฤตกรรมไปสเปาหมาย 5.3 ขอเสนอแนะ

จากการศกษาเรองวฒนธรรมอาหารพนบานของชาวกยจงหวดศรสะเกษ ผวจยมขอเสนอแนะ ดงน 1. ควรสงเสรมใหมกจกรรมทมลกษณะการอนรกษวฒนธรรมอาหารชมชนทองถนอยาง สม าเสมอโดยใหคนในชมชนมสวนรวม 2. ควรมการศกษาและพฒนาอาหารพนบานชาวกยใหถกสขลกษณะ มความปลอดภย และ ทนสมยเพอรองรบการทองเทยงเชงวฒนธรรมตอไป 5.4 ขอเสนอแนะเพอการทาวจยคร งตอไป 1. ควรมการศกษาวจยเพอพฒนาและยกระดบอาหารชาวกยใหเปนผลตภณฑชมชนทองถน เพอ จ าหนายแกนกทองเทยวและประชาชนทวไป 2 . ควรมการศกษาเปรยบเทยบอาหารชาวกยกบกลมชาตพนธอนๆ ในจงหวดศรสะเกษและ จงหวดใกลเคยงเพอศกษาความคงทและความเปลยนแปลงของอาหารชาวกยในมตวฒนธรรม

บรรณานกรม

กนกวรรณ ระลก. The 8th International Conference on Thai Studies. 2002.

ขวญกมล กลนศรสข. การศกษาพฤตกรรมการบรโภคระยะสนและระยะยาวในประเทศ. กรงเทพฯ :

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2526.

คณะกรรมการประมวลเอกสารและจดหมายเหต.วฒนธรรม พฒนาการทางประวตศาสตรเอกลกษณและภม

ปญญา จงหวดศรสะเกษ.ม.ป.ท.: ม.ป.พ.,2544

เครอวลย หตานวตร. การประกอบอาหารของชาวอสาน. ขอนแกน : คณะเกษตรศาสตร

มหาวทยาลยขอนแกน, 2528.

.อปนสยการบรโภคอาหารของชาวอสาน. ขอนแกน : คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน,

2526.

เครอวลย หตานวตร และวไลวจน กฤษณภต. บรโภคนสยของชาวชนบทอสาน : ศกษาเฉพาะกรณบาน

หนลาด ต าลบบานคอ อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน : โครงการวจยระบบการท าฟารม. ขอนแกน : คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน, 2528.

จารบตร เรองสวรรณ. ของดอสาน. กรงเทพ : ส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต, 2527.

จารวรรณ ธรรมวตร.คตชาวบานอสาน . กรงเทพฯ : ส านกพมพอกษรวฒนา,2530.

จฑารตน สภาษ.การผลตและการบรโภคถวเนาของกลมไทยใหญ อ าเภอแมสะเรยง จงหวดแมฮองสอน.

การคนควาแบบอสระ วท.ม.(โภชนศาสตรศกษา) เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม,2544.

จร จลเกศ.มานษยวทยาเบองตน. กรงเทพมหานคร: นครไทย,2514.

เจรญ ไวรวจนกล. “ชาตพนธวทยา ชาวลมน ามล,” ดอกตวปา. 9(1) : 22-27 ;กมภาพนธ, 2526.

ฐตรตน เวทยศรยานนท. ความเชอเรองปยาตะกวดกบวถชวตของชาวกยบานตรม ต าบลตรม อ าเภอศรขร

ภม จงหวดสรนทร. วทยานพนธ ศษ.ม. ขอนแกน : มหาวทยาลยขอนแกน,2545.

ฉตรทพย นาถสภา.ประวตศาสตรเศรษฐกจไทย.กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย,2543.

75

เฉลม วงศวศษฏ และคนอนๆ. รายงานการส ารวจดนจงหวดมหาสารคาม. กาฬสนธ : ประสานการพมพ,

2528.

ดษฎ สทธปรยาศร. “ปญหาโภชนาการ,” เอกสารการสอนวชาโภชนศาสตร สาธารสขหนวยท 1 .

กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2527.

ดษฎ ออนกาฬศร และสมศกด ศรสนตสข. การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมในหมบาน

อสาน : ศกษากรณหมบานชาวเยอ. ขอนแกน : ภาควชาสงคมศาสตรและมนษยศาสตร

มหาวทยาลยขอนแกน, 2530.

ถาวร เฟองฟ. ชาวเขา ต านานชนเผาตางวฒนธรรม . เชยงใหม : นนทกานต กราฟฟค การพมพ,2543.

ทวน ยทรพงษ. วฒนธรรมการบรโภคอาหารของชาวอสาน . ปรญญานพนธ ศศ.ม. มหาสารคาม :

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ มหาสารคาม, 2533.

ทวรสม ธนาคม.ต าราโภชนาการ.พมพคร งท 5 . กรงเทพมหานคร: อนกรรมการสาขาโภชนศาสตร,2521.

เทดชาย เอยมล าน า. ความทนสมยและพธกรรมทางศาสนาของกลมชาตพนธเยอ : กรณศกษาหมบาน

ส าโรงเฒา จงหวดศรสะเกษ. วทยานพนธ ค.ม. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2542.

ท าน วรธงไชย. เครองดกสตวของชาวชนบทอ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย. ปรญญานพนธ ศศ.ม.

มหาสารคาม : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ มหามารคาม, 2536.

ธรา วรยะพานช และคนอนๆ. พฤตกรรมการกนของคนไทยภาคอสานตอนลาง. ขอนแกน : คณะ

เกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน, 2529

นงเยาว วรยนทะ และชชาต วรยนทะ. อาหารภาคอสาน. มหาสารคาม : วทยาลยครมหาสารคาม, 2520.

นพวรรณ สรเวชกล. ขอมลและพฒนาการทางสงคม การปรบตวตอปญหาเบองตนเกยวกบการดนรนเพอม

ชวตอยและการผลตของชาวกยทบานตากลาง อ าเภอทาตม จงหวดสรนทร. วทยานพนธ ศศ.ม.

มหาสารคาม : มหาวทยาลยมหาสารคาม, 2541.

นวลจนทร แกวทบทม. ความเชอทเกยวกบอาหาร (Food Belief) ของประชากรในประเทศไทย.

กรงเทพฯ : ไทยพานช, 2518.

76

นรญ สขสวสด. เปรยบเทยบพธกรรมการแตงงานของชาตพนธกยและเขมรบานโพนทองและบานโจรก

ต าบลดาน อ าเภอกาบเชง จงหวดสรนทร. วทยานพนธ ศศ.ม. มหาสารคาม : มหาวทยาลย

มหาสารคาม, 2541.

นจร สงวนศกด. อาหารทใชในพธกรรมของชาวไทยเชอสายจนอ าเมองปตตาน จงหวดปตตาน. ปรญญา

นพนธ ศศ.ม.(ไทยคดศกษา) ปตตาน: มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ,2539.

เนต โชตชวงนธ. “กย(สวย)บานปราสาท : วฒนธรรมผสมกลมกลน,” สยามรฐ. 17 ธนวาคม 2544. หนา 12.

ปณต มคะเสน. รายงานการประชมเชงปฏบตการพฤตกรรมการกนของคนไทย. กรงเทพฯ : สถาบนวจย

โภชนาการ มหาวทยาลยมหดล, 2527.

ประพมพร สมนาแซง, ผการตน รฐเขตต และสมาล รตนปญญา. โครงการศกษาอาหารธรรมชาตของ

ชาวบานในภาคตะวนออกเฉยงเหนอในฤดฝน. ขอนแกน : คณะเกษตรศาสตร

มหาวทยาลยขอนแกน, 2529

ประพมพร สมนาแซง และคนอนๆ. อาหารตามธรรมชาตของชาวบานเมนใหญ ตะวนออกเฉยงเหนอ.

ขอนแกน : คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน, 2528.

ประโยชน อดมเดช. เซนศาลปตาท านายอนาคต จตวญญาณและความเชอชาวกยบานธาตภสงห. ม.ป.ท. :

ม.ป.ท., 2545.

ประหยด สายวเชยร.อาหาร วฒนธรรมและสขภาพ.เชยงใหม:นพบรการพมพ.2547.

ปราน วงษเทศ. “เซนตะกวด : พธกรรมของชาวกยบานตม,” ศลปวฒนธรรม. 17(11) : 84-91 ; กนยายน,

2539.

พานพนธ ฉตรอ าไพพงศแลคณะ.การศกษาภมปญญาพนบาน : กรณศกษาอาหารพนบานไทยภาคกลาง.

2544.

พฒนะ วศวะ.ความหมายของวฒนธรรม.(ระบบออนไลน).www.manageronline.com.(28 ตลาคม 2556)

พทยา สายห.ความหมายของวฒนธรรม.(ระบบออนไลน).www.manageronline.com.(28 ตลาคม 2556)

77

พสฏฐ บญไชย. “ชาวบรจงหวดมกดาหาร,” สารรกษศลป. (2)2 : 5-17 ; มกราคม-มนาคม. 2545.

ไพฑรย มกศล. “กวย : ชาตพนธ,” ใน สารานกรมไทย ภาคอสาน. เลม 1 . กรงเทพฯ : มลนธสารานกรม

วฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพานช, 2542.

. “ไทยกวย : ชนพ นเมองด งเดม,” อาศรมวฒนธรรม. 4(I) : 12-15 ; ตลาคม 2546-มกราคม, 2547.

. การพฒนาสงคมของกลมชาตพนธเขมรปาดง. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2545.

. การศกษาของกลมชาตพนธกวย,” แลลอดเขาออก. (2)1 : 1-5 ; พฤษภาคม, 2531.

เฟเกย วานเดอรฮาค และบรกตา วอยคอส. “ประวตและชวตความเปนอยของชาวกย,” ภาษาและ

วฒนธรรม. 9(1) : 38-45 ; มกราคม, 2533.

มงกฎ แกนเดยว. “ วฒนธรรมกย(สวย) กบงานพฒนา,” แซมซาย. 3 (3) : 8-12 ; พฤษภาคม-มถนายน,

2529.

มณวรรณ บวจม. วถชวตบานเวน ต าบลโนนศรงาม อ าเภอศรรตนะ จงหวดศรสะเกษ. วทยานพนธ ศศ.ม.

มหาสารคาม : มหาวทยาลยมหาสารคาม, 2539.

วนดา โกศย. วฒนธรรมสมต าโคราชกรณต าบลในเมอง อ าเภอพมาย จงหวดนครราชสมา. ปรญญานพนธ

ศศ.ม. มหาสารคาม : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ มหาสารคาม,2535.

วรากร วราอศวปต และคนอนๆ. แมลงทเปนอาหารในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. มหาสารคาม :

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, 2518.

วศนา จนทรศร และฉตรแกว ประวาทนารน. เอกสารการสอนชดวชาอาหารและโภชนาการพนฐาน หนวย

ท 3-8 มหาสารคาม : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ มหาสารคาม, 2526.

วระ สดสงข. “การเลนสะเองของชาวกยศรสะเกษ,” เมองโบราณ. 25(24) : 12-16 ; ตลาคม-ธนวาคม,2542.

รตนา สถตานนท. วเคราะหสภาษตและวฒนธรรมไทย. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต, มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, 2520.

รชนกร เศรษโฐ. โครงสรางทางสงคมและวฒนธรรมไทย .กรงเทพฯ : ส านกพมพไทยวฒนาพานช,2532.

78

ราชบณฑตยสถาน. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน 2542. กรงเทพฯ : ราชบณฑตยสถาน ,2546.

วรพล มณพงษ. การเปลยนแปลงสภาพเศรษฐกจ และวฒนธรรมของชาวบานกดรง ต าบลกดรง อ าเภอบอ

จงหวดมหาสารคาม. ปรญญานพนธ ศศ.ม. มหาสารคาม : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

มหาสารคาม,2531.

สมจตร พงศพงน และสภาพ ภประเสรฐ. พชกนไดและพชมพษในปาเมองไทย. กรงเทพ :โอเดยนสโตร

,2534.

สมมาตร ผลเกด. วถครอบครวและชมชนชาตพนธไทยสวยบานดงกะทง ต าบนบานดาน อ าเภอเมอง

จงหวดบรรมย. วทยานพนธ ศศ.ม. มหาสารคาม : มหาวทยาลยมหาสารคาม, 2538.

สถาพร พนธมณ และคนอนๆ. อาหารพนบานอสาน. มหาสารคาม : วทยาลยครมหาสารคาม, 2528.

สวสด วรเดช.อาหารของเราโภชนาการ.กรงเทพฯ : ส านกพมพโอเดยนสโตร,2520.

เสถยร โกเศศ.วฒนธรรมเบองตน.พระนคร : ส านกพมพราชบณฑตยสถาน,2515.

สะอาด ขนอาสา. สภาพชวตชาวบานทงกลารองไห เขตจงหวดรอยเอด. ปรญญานพนธ ศศ.ม.

มหาสารคาม : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ มหาสารคาม, 2531.

สขม นวลสกล, ธระ ศรธรรมรกษ และอเนก เพยรอนกลบตร. สงคมศกษา. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภา

ลาดพราว, 2526.

สจตต วงศเทศ. ชาตพนธสวรรณภม : บรรพชนคนไทยในอษาคเนย. กรงเทพฯ : งานต, 2547.

สพตรา สภาพ. สงคมวทยา. กรงเทพฯ : ส านกพมพจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2546.

สวไล เปรมศรรตน. ภาษาและชาตพนธในเขตทราบสงโคราช . กรงเทพฯ : แกวแรมเรอน, กรงเทพฯ : 2544.

เสาวลกษณ เลยงประสทธ. วฒนธรรมทปรากฏในเพลงรองแงงจงหวดสตล.วทยานพนธอกษรศาสตร

มหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2535.

ศรสมร คงพนธ. เขาครวเปนอาชพ.กรงเทพฯ : ส านกพมพแสงแดด,2544.

อนสฐ รชนศลปน. “ฐานะทางเศรษฐกจและภาวะโภชนาการ.” โภชนาการสาร .7(7) :17 มกราคม-

กมภาพนธ 2516.

79

อภญญา วเศษศร. รายงานการวจยเรอง การศกษาภาวะโภชนาการของมารดาทมบตรมากในอ าเภอเมอง

และอ าเภอหนองบวล าภ จงหวดอดรธาน.กรงเทพฯ : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2523.

อภศกด โสมอนทร. ภมศาสตรอสาน. มหาสารคาม : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ มหาสารคาม, 2525.

อบเชย วงศทอง และขนษฐา พนผลกล.หลกการประกอบอาหาร.กรงเทพฯ : ส านกพมพจฬาลงกรณราช

วทยาลย,2544.

อรญญา พงศสะอาด. อทธพลของวฒนธรรมทองถนทมตอพฤตกรรมทางการเมอง : กรณศกษาพธแซนยะ

ของชมชนชาวกย ต าบลแจนแวน อ าเภอศรณรงค จงหวดสรนทร. วทยานพนธ ศศ.ม. เชยงใหม :

มหาวทยาลยเชยงใหม, 2544.

อานนท อาภาภรม. สงคม วฒนธรรม และประเพณไทย. กรงเทพฯ : ส านกพมพแพรวทยา, 2519.

อารย วลยะเสว.ความรเรองกน. กรงเทพฯ : ส านกพมพมลนธโกมลคมทอง,2529.

อศรา จนทรทอง. บทบาทหนาทของพธแกลมอของชาวกยส าโรงทาบ อ าเภอส าโรงทาบ จงหวดสรนทร.

วทยานพนธ ศศ.ม. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยศลปากร,2544.

อทย สมวฒน. “ ประเพณ 4 เผาไทยศรสะเกษยอนรอยวฒนธรรมของบรรพชนอสาน,” บานเมอง. 4 มนาคม

2540. หนา 11.

อษา กลนหอม และคนอนๆ. การศกษาคณคาทางอาหารปาราสตและสวนประกอบทเปนพษในแมลงบาง

ชนดทเปนอาหารของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ .มหาสารคาม :มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

มหาสารคาม, 2528.

เอกสทธ บครคลาย. พฤตกรรมการบรโภคอาหารของชาวอสาน ในเขตอ าเภอนาดน จงหวดมหาสารคาม .

กรงเทพฯ :วทยานพนธ ศศ.ม. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2532.

ภาคผนวก

81

ภาคผนวก ก แบบสมภาษณ

เรอง วฒนธรรมอาหารพนบานของกลมชาตพนธกยจงหวดศรสะเกษ

แนวทางการสมภาษณเรอง วฒนธรรมอาหารพนบานของกลมชาตพนธกยจงหวดศรสะเกษ มรายละเอยดดงตอไปน

1. ขอมลพนฐาน -ชอ-นามสกล -เพศ -อาย -อาชพ -การศกษา

-ทอย

2. อาหารในวถชวตประจ าวน 2.1ชนด/ประเภทของอาหาร วตถดบในการปรง มประเดนค าถาม ดงน -อาหารคาว

-อาหารหวาน -ผก

-ผลไม -อนๆ

2.2 แหลงทมาของอาหาร -อาหารทไดจากธรรมชาต -อาหารทผลตขนมาเอง -อนๆ

2.3 การประกอบอาหาร -การประกอบอาหารคาวแตละชนด -การประกอบอาหารหวานแตละชนด -การประกอบอาหารชนดอนๆ

2.4 เวลาในการบรโภคอาหาร - ชวงเวลาบรโภคอาหาร -อาหารแตละชวงเวลา

2.5 ลกษณะการบรโภคอาหาร -ลกษณะ/รปแบบการบรโภคอาหารแตละชนด -พฤตกรรมการบรโภคอาหารแตละชนด

3 วฒนธรรมอาหาร/ความเชอเกยวกบอาหาร

82

3.5 อาหารในพธกรรม

-พธแกลมอ -พธแซนยะจฮ -พธจากสาก(สารท) -พธอน

3.2 ความเชอเกยวกบอาหาร -ขอหามเกยวกบอาหาร -ขอควรปฏบตเกยวกบอาหาร

83

ภาคผนวก ข แบบสงเกตแบบมสวนรวมและไมมสวนรวม

รายงานวจยเรอง วฒนธรรมอาหารพนบานของกลมชาตพนธกยจงหวดศรสะเกษ

แนวทางการสงเกตเรอง วฒนธรรมอาหารพนบานของกลมชาตพนธกยจงหวดศรสะเกษ มรายละเอยดดงตอไปน

1. พธกรรม …………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

-สภาพทวไป …………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

-สงทไดจากการสงเกต …………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… -ขอสรปจากการสงเกต

………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. การประกอบอาหารชองชาวกย -แหลงทมาของอาหาร …………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………

-วตถดบในการประกอบอาหาร …………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………

84

-การประกอบอาหาร …………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………

-ความเชอเกยวกบอาหาร …………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………

-สงทไดจากการสงเกต …………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………

-ขอสรปจากการสงเกต …………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………

85

ภาคผนวก ค รายชอผใหสมภาษณ

รายงานวจยเรอง วฒนธรรมอาหารพนบานของกลมชาตพนธกยจงหวดศรสะเกษ

๑. นางสมจน นรด กลมแมบาน

๒. นางสญสนย นรด กลมแมบาน

๓. นางแกว แกวละมล กลมแมบาน

๔. นางวไล แหวนเงน กลมแมบาน

๕. นางมงคล แหวนเงน กลมแมบาน

๖. นางอาน แหวนเงน กลมแมบาน

๗. นางรม ค าเสยง กลมแมบาน

๘. นางส าปาน แหวนเงน กลมแมบาน

9. นายทนงศกด นรด ก านนต าบลก

10. นายธนากร พรมล ผน าชมชน

11.นางลา แหวนเงน ผประกอบอาหารชาวกยเพอจ าหนายในชมชน

86

ภาคผนวก ง ภาพแสดงเรองราวอาหารของชาวกย

รายงานวจยเรอง วฒนธรรมอาหารพนบานของกลมชาตพนธกยจงหวดศรสะเกษ

ภาพท 1 : นกวจยก าลงสมภาษณก านนต าบลก

ภาพท 2 : นกวจยก าลงสมภาษณชาวกยบานก

87

ภาพท 3 : เตาแบบชาวกยบานก

ภาพท 4 : ชาวกยบานกก าลงสาธตการประกอบอาหาร

88

ภาพท 5 : ชาวกยบานกก าลงสาธตการการรบประทานแกงหอยแบบชาวกย

ภาพท 6 : ชาวกยบานกก าลงท าพธแซนแบบชาวกย

89

ภาพท 7 : เครองเซนในพธแซนแบบชาวกย

ภาพท 8 : ชาวกยสาธตการท าอาหาร ณ มหาวทยาลยราชภฎศรสะเกษ

90

ภาพท 9 : การจดเตรยมอาหารของชาวกย

ภาพท 10 : โองนาเยนของชาวกย

91

ประวตผวจย

1.ชอ-สกล นายบรณเชน สขคม ต าแหนง อาจารย ประวตการศกษา

ชอยอปรญญา สาขา สถาบนทจบ ปทจบ พธ.ม. ปรชญา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย 2544 พธ.บ. ปรชญา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย 2541 ทนวจยทไดรบ

ป พ.ศ. ทนวจย สถาบนทให 2555 การจดการความรพพธภณฑพนบานแถบลมแมนา

นครชยศร มหาวทยาลยราชภฎนครปฐม+วช.

2554 แนวทางพฒนาบทบาทของวดตามความคาดหวงของประชาชนในจงหวดนครปฐม

มหาวทยาลยราชภฎนครปฐม

2553 เหตผลเชงจรยธรรมของนกศกษามหาวทยาลยราชภฎนครปฐม

มหาวทยาลยราชภฎนครปฐม

2548 การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมเพอเสรมสรางการบรหารจดการท ดของกองทนหมบานจงหวดนครปฐม

มหาวทยาลยราชภฎนครปฐม

2. ชอ-สกล นายธนพล วยาสงห ต าแหนง อาจารย ประวตการศกษา

ชอยอปรญญา สาขา สถาบนทจบ ปทจบ M.A. Indain

Philosophy and Religion

Banaras Hindu University 2544

ศน.บ. ศาสนาและปรชญา มหาวทยาลยมหามกฎราชวทยาลย 2541