1

แนวคดวาดวยประสทธภาพและความยตธรรมในนตเศรษฐศาสตร0

1

ปกปอง จนวทย

1. บทนา

1.1 นตเศรษฐศาสตร1

2

นตเศรษฐศาสตร ( Law and Economics) หรอเศรษฐศาสตรวเคราะหวาดวยกฎหมาย ( Economic

Analysis of Law) เปนศาสตรวาดวยการศกษาประเดนสาคญทางกฎหมาย ทฤษฎกฎหมาย การตความ

กฎหมาย การออกแบบกฎหมาย การประเมนคณคาของกฎหมาย และผลกระทบของกฎหมายตอพฤตกรรม

ของตวละครทเกยวของและสงคม โดยใชระเบยบวธ ( Methodology) ทางเศรษฐศาสตรนโอคลาสสก

(Neoclassical Economics) เปนกรอบและเครองมอมาตรฐานในการวเคราะห2

3

กลาวไดวา งานวชาการดานนตเศรษฐศาสตรเปนการศกษาวเคราะหระบบกฎหมายและกฎหมาย

อยางเปนสหวทยาการ อยางนอยทสด เปนศาสตรทพยายามผสมผสานหลกเศรษฐศาสตรและหลก

1 บทความวชาการประกอบการสมมนาวชาการเรอง “แนวคดประสทธภาพและความยตธรรมในนตเศรษฐศาสตร” จดโดย

มลนธสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย รวมกบ สานกงานกองทนสนบสนนการวจย วนพธท 24 พฤศจกายน 2553 ณ

หองประชมจตต ตงศภทย คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

2 โปรดด ปกปอง จนวทย (2553) สาหรบการนาเสนอความรเบองตนวาดวยนตเศรษฐศาสตรทละเอยดมากขน

3 คาวา “เศรษฐศาสตร” ทจะใชตอไปในบทความน หมายถง เศรษฐศาสตรกระแสหลก หรอเศรษฐศาสตรนโอคลาสสก ซง

สรางทฤษฎขนจากขอสมมตพนฐานวา คนเปนสตวเศรษฐกจ ( Homo Economicus) มพฤตกรรมในทางแสวงหาประโยชน

สวนตนสงสดภายใตความจากดและเงอนไขตางๆ ทตนเผชญ คนมเหตมผลทางเศรษฐศาสตร ( Economic Rationality)

ตอบสนองตอสงจงใจ ( Incentives) เศรษฐศาสตรนโอคลาสสกใหความหมายแกเศรษฐศาสตรในฐานะศาสตรวาดวยการ

จดสรรทรพยากรทมจากดใหเกดประโยชนสงสด โดยเชอวาตลาดหรอกลไกราคาเปนเครองมอในการจดสรรทรพยากรทม

ประสทธภาพสงสด

2

นตศาสตรเขาดวยกน แมวาศาสตรทงสองมความแตกตางกนในเชงปรชญา มมมองตอโลก ระเบยบวธศกษา

ระบบการใชเหตผล ธรรมเนยม คาถามหลก และเครองมอในการศกษาวเคราะห กตาม

หลกนตศาสตรใหคณคากบมตดาน “ความยตธรรม” ( Justice) ของกฎหมายเปนสาคญ มอง

กฎหมายเปนเครองมอในการผดงความยตธรรมของสงคม โดยกาหนดกรอบกตกาวาดวยการอยรวมกนใน

สงคมอยางสงบสข ปกปองสทธเสรภาพของปจเจกบคคล สรางกลไกในการยตขอพพาทและความขดแยง

อยางสนตและเปนธรรม และลงโทษผกระทาความผดใหสาสมแกความผดทกอเพอคนความเปนธรรมและ

ศลธรรมแกผเสยหายและสงคม

สวนหลกเศรษฐศาสตรใหคณคากบมตดาน “ประสทธภาพ” ( Efficiency) เปนสาคญ สาหรบนก

เศรษฐศาสตร ประสทธภาพ หมายถง การทสงคมไดรบประโยชนสงสดจากทรพยากรทม เชน สามารถผลต

สนคาและบรการในจานวนทตองการดวยตนทนตอหนวยตาทสด เปนตน สงคมปรารถนาการจดสรร

ทรพยากรอยางมประสทธภาพ ( Allocative Efficiency) เพราะเปนการเพมระดบสวสดการของสงคมใหสง

ทสดเทาทจะเปนไปได ( Maximizing Social Welfare) นกเศรษฐศาสตรเชอวากลไกราคาในระบบตลาด

แขงขนสมบรณเปนเครองมอในการจดสรรทรพยากรทมประสทธภาพมากทสด และนาพาสงคมไปสระดบ

สวสดการของสงคมสงสด

เมอใชโลกทศน ระเบยบวธ ระบบการใชเหตผล และเครองมอทางเศรษฐศาสตร มาอธบายโลกแหง

กฎหมาย นตเศรษฐศาสตรจงใหคณคาสงยงตอมตดานประสทธภาพของกฎหมาย ระบบกฎหมาย และ

กระบวนการยตธรรม ทงน นตเศรษฐศาสตรพยายามตอบคาถามใน 3 ระดบ ไดแก

(1) เหตผลเบองหลงของกฎหมาย

เปนการพยายามอธบายระบบเหตผลทอยเบองหลงของกฎหมายฉบบนนๆ รวมถง ความจาเปนใน

การมอยของกฎหมาย และกระบวนการไดมาซงกฎหมาย

(2) ผลกระทบของกฎหมายตอพฤตกรรมของตวละครทเกยวของและสงคม

เปนการพยายามอธบาย คาดการณ และทานายผลพวงของกฎหมายตอประสทธภาพของเศรษฐกจ

ทงระบบ โดยศกษาผลกระทบของการเปลยนแปลงโครงสรางสงจงใจ ( Incentive Structure) หรอกฎกตกา

3

(Rule of the Game) ตอพฤตกรรมของปจเจกบคคล ( Individual Behavior) ทงผบงคบใชกฎหมาย และผอย

ภายใตบงคบของกฎหมาย ซงยอมสงผลกระทบตอสงคมสวนรวมอกทอดหนง

(3) การออกแบบกฎหมายทพงปรารถนา

เปนการพยายามออกแบบกฎหมายใหสามารถใชกากบ ควบคม และปองปรามพฤตกรรมของผคน

ในโลกแหงความเปนจรงไดอยางมประสทธภาพ เพอยกระดบสวสดการของสงคมใหสงขน

ในแงน กฎหมายและระบบกฎหมายทพงปรารถนาของนกเศรษฐศาสตรคอ กฎหมายและระบบ

กฎหมายทมประสทธภาพ กลาวคอ ใชทรพยากรของสงคมอยางคมคา สามารถบรรลความยตธรรมตาม

มาตรฐานทพงปรารถนาโดยสรางตนทนตอสงคมตาทสด หรออยางรวดเรวทสด เปนตน กฎหมายและ

ระบบกฎหมายทไรประสทธภาพจกลดทอนระดบสวสดการสงคมลง

1.2 แนวคดพนฐานวาดวยประสทธภาพและความยตธรรม

นกเศรษฐศาสตรมกเปรยบเปรยแนวคดเรอง “ประสทธภาพ” กบ “ความยตธรรม” วา

“ประสทธภาพ” เปรยบไดกบ “ขนาดของขนมพาย” สงคมทมประสทธภาพคอสงคมทสามารถจดสรร

ทรพยากรทมอยเพอผลตขนมพายใหไดขนาดใหญทสดเทาทจะเปนไปได สวน “ความยตธรรม” เปรยบได

กบ “การแบงสรรขนมพาย” สงคมทมความยตธรรมคอสงคมทมการแบงสรรปนสวนขนมพายใหแกสมาชก

ของสงคมผานหลกเกณฑทเปนธรรม

ควรกลาวดวยวา ทง “ประสทธภาพ” และ “ความยตธรรม” ตางกเปนเปาหมายทสงคมตองการ

บรรล สงคมในอดมคตคอสงคมททางานอยางมประสทธภาพและมความยตธรรม

โจทยเรอง “ประสทธภาพ” คอการตอบคาถามวาดวยการจดสรร ( Allocation Problem) หรอการ

ตดสนใจวาควรจะใชทรพยากรทมในการผลตอะไร จานวนเทาใด ผลตอยางไร เปนตน ซงวชาเศรษฐศาสตร

ทมเทและใสใจในการตอบคาถามดงกลาว สวนโจทยเรอง “ความยตธรรม” เปนการตอบคาถามวาดวยการ

แบงสรรและกระจาย ( Distribution Problem) หรอการตดสนใจวาจะแบงสรรผลผลต /ผลได/กาไร/สวนเกน

ดวยหลกเกณฑใด ใครหรอกลมใดควรไดสวนแบงเปนสดสวนเทาใด เปนตน ซงวชาเศรษฐศาสตรดจะ

สนใจในการตอบคาถามหลงนอยกวาคาถามแรก ขณะทวชานตศาสตรเหมอนจะใหนาหนกความสาคญกบ

การตอบคาถามหลงมากกวา

4

1.3 คาถามหลกและโครงสรางของบทความ

หวใจของบทความชนนคอ การสารวจมมมองและทาทของนตเศรษฐศาสตรตอประเดนเรอง

ประสทธภาพและความยตธรรม รวมถงววาทะวาประสทธภาพและความยตธรรมเปนเปาหมายท ‘สงเสรม

กน’ หรอ ‘ขดแยงกน’

เพอตอบคาถามหลกดงกลาว บทความนเรมตนดวยการอธบายแนวคดเรองประสทธภาพในหลก

เศรษฐศาสตร (หวขอท 2) และแนวคดเรองความยตธรรมในหลกนตศาสตร (หวขอท 3) จากนน จะกลาวถง

ววาทะวาดวยประสทธภาพ VS. ความยตธรรม โดยแกนของววาทะดงกลาวอยทการถกเถยงเรอง “ภาวะได

อยาง -เสยอยาง” (Tradeoffs) ระหวางประสทธภาพและความยตธรรม (หวขอท 4) ปดทายดวยการสรป

ประเดนและขอเสนอแนะเบองตนวาดวยการทางานรวมกนระหวางนกนตศาสตรและนกเศรษฐศาสตร

(หวขอท 5)

2. แนวคดประสทธภาพในหลกเศรษฐศาสตร

2.1 แนวคดวาดวยประสทธภาพในการจดสรร ( Allocative Efficiency) และสวสดการของสงคม

(Social Welfare)

เมอกลาวถงคาวา “ประสทธภาพ” คนทวไปในสงคมมกเขาใจวาหมายถง ผลตภาพ ( Productivity)

ขดความสามารถในการแขงขน (Competitiveness) หรอผลประกอบการของเศรษฐกจ ( Performance of the

Economy) ซงวดมลคาออกมาเปนผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (Gross Domestic Product – GDP) หรอ

อตราการเตบโตทางเศรษฐกจ ( Economic Growth) เปนตน แตหากนยามประสทธภาพในเชงเศรษฐศาสตร

อยางเครงครดแลว ประสทธภาพ หมายถง การทสงคมไดรบประโยชนสงสดจากทรพยากรทม หากสงคมม

เปาหมายของการใชประโยชนจากทรพยากรอยางชดเจน และมรรควธสเปาหมายดงกลาวมหลายทาง สงคม

ควรเลอกทางทมประสทธภาพทสด ตวอยางเชน เลอกทางทใหผลลพธมากทสด ใชตนทนตาทสด สมาชก

ในสงคมพงพอใจมากทสด หรอสงคมไดรบสวสดการสงสด ตามแตเปาหมายทสงคมตองการ

5

การบรรลซงสงคมทมประสทธภาพเปนปญหาวาดวยการจดสรรทรพยากร การจดสรรทรพยากรสง

ผลกระทบความชวตความเปนอยทางเศรษฐกจ ( Economic Well-being) ของตวละครตางๆ ในสงคม การ

จดสรรทรพยากรอยางมประสทธภาพ ( Allocative Efficiency) ชวยยกระดบสวสดการของสงคมใหสงทสด

เทาทจะเปนไปไดภายใตเงอนไขและขอจากดทสงคมเผชญ

แนวคดเรอง “ประสทธภาพ” จงสมพนธอยางแนบแนนกบแนวคดเรอง “สวสดการ” อยางแยกไม

ออก หากสงคมมประสทธภาพมากขน สวสดการของสงคมยอมสงขนตามไปดวย นคอแกนแกนของ

สาขาวชาเศรษฐศาสตรสวสดการ ( Welfare Economics) ซงพยายามพฒนาเกณฑการวดประสทธภาพและ

สวสดการ รวมถงประเมนผลของนโยบาย กฎหมาย ระบบกากบดแล ตอตวละครฝายตางๆ ในสงคมและ

เศรษฐกจสวนรวม

ในดานหนงเศรษฐศาสตรสวสดการเปนการศกษาตามสภาพทเปนจรง ( Positive Welfare

Economics) โดยพยายามอธบายวานโยบาย กฎหมาย ระบบกากบดแล สงผลกระทบตอการพฒนาเศรษฐกจ

อยางไร ขณะทอกดานหนงเปนการศกษาตามสภาพทควรจะเปน ( Normative Welfare Economics) โดย

พยายามประเมนคณคาของนโยบายเหลานนวาเปนนโยบายทควรสงเสรมหรอคดคาน โดยพจารณาจาก

เกณฑดานประสทธภาพและสวสดการ ทงน ขอเสนอเชงนโยบายคอควรสงเสรมนโยบายทมงเสรมสราง

ประสทธภาพ เพราะจะชวยยกระดบสวสดการในสงคม3

4

4 กระนน การศกษาดานเศรษฐศาสตรสวสดการมกถกวจารณวามลกษณะผสมผสานระหวางการศกษาตามสภาพทเปนจรง

(Positive Analysis) และตามสภาพทควรจะเปน (Normative Analysis) อยางมอาจแยกขาดออกจากกน ซงมใชคณลกษณะท

ดของการศกษาภายใตระเบยบวธแบบวทยาศาสตร ( Scientific Method) เนองจาก การศกษาผลกระทบของนโยบายตางๆ

ตอสวสดการสงคมตามหลกเศรษฐศาสตรสวสดการเลอกใชเกณฑดานประสทธภาพเปนเกณฑการวดหลก โดยละเลย

เกณฑทสะทอนเปาหมายอนๆ ของสงคม เชน ความยตธรรม การเลอกใชเกณฑการวดมลกษณะของการศกษาตามสภาพท

ควรจะเปนแฝงอยดวย เพราะขนอยกบระบบการตดสนคณคาหรอดลยพนจของผศกษาเปนสาคญ ในทนคอการใหคณคา

เฉพาะมตดานประสทธภาพในการอธบายผลกระทบและตดสนความสาเรจหรอความลมเหลวของนโยบาย มพกตองพดถง

วา เกณฑการวดแบบตางๆ ลวนมอดมการณแฝงอยเบองหลง มไดมลกษณะเปนความจรงอนสากล มไดมความเปนกลาง

เพราะเกณฑทใชในการตดสนทฤษฎกลบถกสรางขนจากทฤษฎนนเอง เปดพนทใหเฉพาะสงทสอดคลองกบทฤษฎเทานน

กลาวโดยสรป การอธบายผลกระทบของนโยบายตามหลกเศรษฐศาสตรสวสดการเปนการวเคราะหเพยงผลของนโยบายตอ

6

คาวา “สวสดการ” ในทางเศรษฐศาสตรคอ ผลประโยชนสทธทแตละคนไดรบจากปฏสมพนธใน

ตลาดนนเอง ไมวาจะในฐานะผบรโภคหรอผผลต สาหรบผบรโภค สวสดการวดจากความสขหรอ

อรรถประโยชน ( Utility) ทไดรบจากการบรโภคสนคาและบรการ สาหรบผผลต สวสดการวดจากกาไร

(Profit) ทไดรบจากการขายสนคาและบรการ สวนสวสดการของสงคม ( Social Welfare) คอผลประโยชน

สทธทสงคมสวนรวมไดรบ ซงมทมาจากการนาผลประโยชนของสมาชกในสงคมทกคน (ทงในฐานะ

ผบรโภคและผผลต) มาบวกรวมกน หกลบดวยตนทนทงหมดทสงคมเผชญ

ทงน นกเศรษฐศาสตรเชอวา กลไกราคาในระบบตลาดแขงขนสมบรณเปนเครองมอในการจดสรร

ทรพยากรอยางมประสทธภาพมากทสด และนาพาสงคมไปสระดบสวสดการสงสด ดงแสดงใหเหนในภาพ

ท 1

ภาพท 1: สวนเกนผผลต สวนเกนผบรโภค และสวสดการของสงคม ในระบบตลาด

สวสดการของสงคมในความหมายและมตทถกตกรอบดวยหลกเศรษฐศาสตร โดยใชหลกเกณฑภายใตอดมการณแบบ

เศรษฐศาสตรเทานน แมเปนการศกษาตามสภาพทเปนจรงกมอาจแยกขาดจากระบบคณคาของผศกษาถงสภาพทควรจะเปน

7

ภาพท 1 แสดงราคาดลยภาพ ( p*) และปรมาณซอขายดลยภาพ ( x*) ของสนคา x ในตลาด ซงถก

กาหนดขนรวมกนจากปรมาณความตองการซอสนคา x ของผบรโภค ณ ระดบราคาตางๆ ( Demand) และ

ปรมาณความตองการขายสนคา x ของผผลต ณ ระดบราคาตางๆ (Supply)

การแลกเปลยนระหวางผบรโภคและผผลตโดยสมครใจผานระบบตลาด ทาใหทงผบรโภคและ

ผผลตตางไดรบ “สวนเกน” ( Surplus) หรอผลประโยชนจากการแลกเปลยน ในชวงปรมาณการซอกอนถง

ปรมาณ x* ผบรโภคใหคณคาสนคา x มากกวาราคาตลาด โดยราคาทผบรโภคยนดซอ (ราคาตามเสน

Demand) สงกวาราคาทผบรโภคจายจรง (ราคาตลาด p*) พนทสามเหลยมแรเงาครงบนในภาพท 1 สะทอน

“สวนเกนของผบรโภค” ( Consumer’s Surplus) ซงผบรโภคไดรบจากการแลกเปลยนสนคา x ในตลาด

ขณะทราคาทผผลตยนดผลตออกมาขาย (ราคาตามเสน Supply) ตากวาราคาทผผลตขายไดจรง (ราคาตลาด

p*) พนทสามเหลยมแรเงาครงลางในภาพท 1 สะทอน “สวนเกนของผผลต” ( Producer’s Surplus) ซงผผลต

ไดรบจากการแลกเปลยนสนคา x ในตลาด

แนวคดพนฐานวาดวยเศรษฐศาสตรสวสดการมขอสมมตตงตนวา สงคมเศรษฐกจประกอบดวย

กลมเศรษฐกจ 2 กลม คอผผลตและผบรโภค โดยผผลตและผบรโภคแตละคนมลกษณะเหมอนกนทก

ประการ (Homogeneous) เชนนแลว “สวสดการของสงคม” จงมทมาจากการบวกรวมกนของ “สวนเกนของ

ผบรโภค” และ “สวนเกนของผผลต” ทงหมด หรอพนทแรเงาในภาพท 1 ทงหมดนนเอง

ภายใตกรอบแนวคดดงกลาว สวสดการของสงคมจะอยในระดบทสงทสดภายใตระบบตลาด

แขงขนสมบรณ ซงปจเจกบคคลทมเหตมผลทางเศรษฐกจตดสนใจในทางททาใหตนไดรบประโยชนสงสด

ภายใตขอจากดทเผชญ โดยภาครฐไมควรมบทบาทเขามาแทรกแซงระบบเศรษฐกจ เชน การแทรกแซง

กลไกราคาผานการกาหนดราคาขนสงหรอราคาขนตาเพอบงคบการแลกเปลยนในตลาด เพราะจะทาให

ระดบสวสดการของสงคมสวนรวมลดลงเมอเทยบกบสภาพตลาดแขงขนสมบรณ

ในสายตาของนกเศรษฐศาสตร ระบบกฎหมายจงควรสงเสรมประสทธภาพทางเศรษฐกจแกสงคม

กฎกตกาตางๆ ควรสงเสรมการแขงขนและแลกเปลยนภายใตระบบตลาด เชน กฎหมายตอตานการผกขาด

(Antitrust Law) กฎหมายสญญา (Contract Law) ฯลฯ และแกไข จดการ หรอกากบปญหาความลมเหลวของ

ระบบตลาด ( Market Failure) เชน ปญหาผลกระทบภายนอก ( Externalities) ขอมลขาวสารไมสมบรณ

8

(Imperfect Information) ตนทนธรกรรมสงเกนไป (High Transaction Cost) ทงน เพอทาใหผลลพธบนปลาย

ของปฏสมพนธในตลาดทลมเหลวมลกษณะเสมอนหรอใกลเคยงผลลพธในกรณตลาดแขงขนสมบรณ

2.2 หลกประสทธภาพแบบพาเรโต (Pareto Efficiency)

วลเฟรโด พาเรโต ( Vifredo Pareto) นกเศรษฐศาสตรชาวอตาเลยน เปนผนาเสนอหลกเกณฑ

มาตรฐานขนพนฐานวาดวยประสทธภาพในบรบทเศรษฐศาสตรสวสดการ และเปนหลกประสทธภาพขน

พนฐานทนยมประยกตใชกนในนตเศรษฐศาสตร

เกณฑวาดวยประสทธภาพของพาเรโต

หลกประสทธภาพแบบพาเรโต ( Pareto Efficiency) คอสภาพการณทไมสามารถทาใหคนๆ หนง

ไดรบสวสดการสงขน โดยทไมทาใหคนอนมสวสดการแยลงกวาสถานะเดมแมแตคนเดยว หากการ

แลกเปลยน การตอรอง หรอการตดสนใจอนใดทางเศรษฐกจอยในสภาพการณเชนนน ถอวา บรรล

ประสทธภาพแบบพาเรโต (Pareto Optimality)

ในภาวะเชนน ประสทธภาพจกเกดขนพรอมกนทงในระดบการผลต (ไมสามารถผลตสนคาหนง

เพมขนโดยไมลดการผลตสนคาอนลง) การบรโภค (ไมสามารถมการแลกเปลยนทคคาแตละฝายตางได

ประโยชนรวมกน) ภายใตโครงสรางการผลต ( Production Structure) แบบหนง และศกยภาพตงตน ( Initial

Endowment) ของตวละครตางๆ แบบหนง

ในทน คาวา “ศกยภาพตงตน”ในความหมายกวางอาจหมายถง ความมงคง สนทรพย ความเปน

เจาของปจจยการผลต หรอทรพยากรทม กระทง ความรความสามารถ ทกษะ ความสามารถพเศษเฉพาะตว

สวนในความหมายแคบมงเนนไปทระดบความมงคง สนทรพย ความเปนเจาของปจจยการผลต และ

ทรพยากรทม ศกยภาพตงตนในระดบสงสะทอนความไดเปรยบในกระบวนการผลตและแลกเปลยนผาน

ระบบตลาด

แตหากสภาพการณยงไมบรรลภายใตเงอนไขดงกลาว ยอมหมายความวา ยงสามารถมหนทางอนใน

การจดสรรทรพยากรททาใหคนๆ หนงไดรบสวสดการสงขนกวาเดมได โดยไมทาใหคนอนแยลง กลาวอก

นยหนง ยงมการเปลยนแปลงในการจดสรรทรพยากรททาใหสวสดการสวนรวมของสงคมสามารถเพม

สงขนไดอก (Pareto Superior) หากแตละฝายสามารถตกลงรวมมอกนสาเรจ หรอเจรจาตอรองผลประโยชน

9

กนลงตว เงอนไขดงกลาวเรยกวา การยกระดบสวสดการแบบพาเรโต ( Pareto Improvement) ในทางตรงกน

ขาม การเปลยนแปลงใดๆ ทสงผลใหสวสดการของสมาชกคนใดคนหนงของสงคมแยลง แมวาคนอนๆ ท

เหลอจะไดรบสวสดการเพมมากขนมากเพยงใดกตาม ถอวาไมบรรลตามหลกประสทธภาพแบบพาเรโต

เรยกวาเปนระดบสวสดการดอย (Pareto inferior)

ภาพท 2 แสดงตวอยางของหลกประสทธภาพแบบพาเรโต หากสมมตวา สงคมประกอบดวยคน

เพยง 2 คนคอ X และ Y สภาพการณตงตนของทงคคอจด A ซงกาหนดระดบอรรถประโยชนตงตนของทงค

ตามหลกประสทธภาพแบบพาเรโตอาจมการเปลยนแปลงทชวยยกระดบสวสดการของสงคมใหสงขนได

หรอ Pareto Improvement นนคอ การเปลยนแปลงททาใหสงคมเคลอนยายจากจด A ไปยงจด B C และ D

(หรอจดใดๆ ทอยทางขวาบนของกรอบเสนประในภาพท 2 ซงลวนเปน Pareto Superior เมอเทยบกบจด A)

ณ จด B เปนจดท X ไดรบอรรถประโยชนเพมมากขน ขณะท Y มอรรถประโยชนเทาเดม สวนจด C และ D

เปนจดททง X และ Y ตางไดรบอรรถประโยชนสงขน การเปลยนแปลงเหลานแตกตางจากการเปลยนแปลง

ททาใหสงคมเคลอนยายจากจด A ไปยงจด E ซงแมวา Y จะไดรบอรรถประโยชนมากขน แต X กลบไดรบ

อรรถประโยชนนอยลง จงไมสอดคลองกบหลกประสทธภาพแบบพาเรโต การเปลยนแปลงดงกลาวเปน

Pareto Inferior ซงไมพงปรารถนาตามหลกประสทธภาพแบบพาเรโต

ภาพท 2: หลกประสทธภาพแบบพาเรโต

10

เหนไดวา ภายใตจดตงตนและสถาบนแบบหนงๆ มชดของการจดสรรทรพยากรทดลยภาพบรรล

หลกประสทธภาพแบบพาเรโต ( Pareto Optimal) หลายจด (เชน จด B และ C ในภาพท 2) เรามไมอาจ

เปรยบเทยบจดทมคณสมบตเปน Pareto Optimal เหมอนกนวาจดใดมความสงสงในเชงสวสดการเหนอกวา

จดใด เราตดสนไดแตเพยงวาจดทเปน Pareto Optimal มความสงสงในเชงสวสดการเหนอกวาจดทเปน

Pareto Inferior (เชน จด B และ C เหนอกวาจด A) เทานน ในแงน ดลยภาพทพงปรารถนาของสงคมวาจะ

เลอกอยในจด Pareto Optimal ทเปนไปไดจดใด จงขนอยกบปจจยเชงสถาบนตางๆ เชน วถประวตศาสตร

คานยมสวนรวมของสงคม รวมถงปจจยทเกยวพนกบการเลอกของสงคม (Social Choice)

พนฐานของเกณฑประสทธภาพแบบพาเรโต

หลกประสทธภาพแบบพาเรโตทใชประเมนสภาพการณทางเศรษฐกจและสงคมหนงๆ มขอสมมต

พนฐาน 4 ประการ ไดแก

(1) อธปไตยในฐานะผบรโภค (Consumer Sovereignty) นนคอ ความพงพอใจ ( Preference) ของ

ปจเจกบคคลมความเปนอสระ ( Autonomous) ภายใตเจตจานงอสระ ( Free will) และไดรบการ

เคารพในเสรภาพของการบรโภค กลาวคอ ไมมความพงพอใจทดหรอเลว ระดบของความพง

พอใจขนอยกบการใหคณคาของแตละคนโดยแท

(2) การไรการกากบดแลและควบคมโดยรฐ ( Non-paternalism) สงทสาคญตอสงคมคอ

อรรถประโยชนของปจเจกบคคล รฐบาลไมมบทบาทใดๆ ในการนาพาเศรษฐกจไปสจดหมาย

ปลายทางทรฐตองการ

(3) ความเหนพองตองกน (Unanimity) การเปลยนแปลงในการจดสรรทรพยากรใดๆ ตองไดรบ

การเหนพองตองกนอยางเปนเอกฉนทในสงคม นนคอ การเปลยนแปลงหนงๆ ตองไมทาให

สมาชกคนใดในสงคมมสวสดการลดลงเลยแมแตคนเดยว เชนนแลว สทธในการคดคาน ( Veto

right) จงเปนสทธของปจเจกชนทกคน และเปนสทธทตองเคารพ

(4) ตลาดทางานไดอยางสมบรณ (Perfect Competitive Market) การแลกเปลยนเปนไปโดยสมคร

ใจ ไมมปญหาผลกระทบภายนอก ( Externalities) รฐไมจาเปนตองออกกฎกตกากากบควบคม

11

ใดๆ ในตลาด ดลยภาพของตลาดภายใตภาวะแขงขนสมบรณเกดขนในทกตลาดทวทง

เศรษฐกจ ซงลวนเปนดลยภาพแบบพาเรโต (Pareto-optimal Competitive Equilibrium)

การประยกตใชหลกประสทธภาพแบบพาเรโต

แมหลกประสทธภาพแบบพาเรโตจะเขมขนจนดเสมอนวาไมนาจะปฏบตไดจรงในโลกแหงความ

จรง แตเกณฑดงกลาวสามารถประยกตใชไดในหลายประเดนทางนตเศรษฐศาสตร โดยเฉพาะอยางยง

กฎหมายสญญา ( Contract Law) เพราะผซอตดสนใจซอสนคาหนงกเพราะตดสนใจแลววาได

อรรถประโยชน (สวสดการ) มากกวาซอสนคาอน ขณะทผขายกตดสนใจแลววาเอาสนคามาขายใหไดเงน

ดกวาเกบของไวโดยไมทาอะไร ผลลพธของสญญาซอขายมลกษณะ Pareto Superior โจทยของเรองนคอ จะ

สงเสรมการทาสญญา ออกแบบสญญา แกไขปรบเปลยนเนอหาของสญญา และบงคบสญญาใหม

ประสทธภาพอยางไร เพอยกระดบสวสดการของสงคมใหสงขน

ขอวจารณตอหลกประสทธภาพแบบพาเรโต

ในสวนนจะนาเสนอขอวจารณทางทฤษฎตอหลกประสทธภาพแบบพาเรโตทสาคญบางประการ

ไดแก

(1) หลกประสทธภาพแบบพาเรโตไมไดมาพรอมกบความยตธรรม

การทสงคมบรรลประสทธภาพแบบพาเรโตมไดหมายความวา สงคมมความยตธรรม ไมวาเราจะ

นยามความยตธรรมเชนใดกตาม ประสทธภาพแบบพาเรโตเปนชดของการจดสรรทรพยากรทม

ประสทธภาพ ภายใตระดบศกยภาพตงตนหรอความมงคงตงตน ( Initial Endowment) หนงๆ ซงระดบตงตน

ดงกลาวอาจสะทอนการแบงสรรและกระจายความมงคงในสนทรพยหรอปจจยการผลตระหวางสมาชกใน

สงคมอยางยตธรรมหรออยตธรรมกได

เชนนแลว ไมวาสงคมจะมระดบความยตธรรมมากหรอนอยเพยงใดกสามารถบรรลประสทธภาพ

แบบพาเรโตไดทงสนผานกลไกการผลตและแลกเปลยนอยางเสรในตลาดเสร ศกยภาพตงตนทเทาเทยม

ไมใชเงอนไขทจาเปนในการบรรลประสทธภาพแบบพาเรโต ดงทอมารตยา เซน นกเศรษฐศาสตรพฒนา

รางวลโนเบล เคยเขยนไววา

12

“สภาพการณทคนกลมหนงหวโหยและทรมานจากภาวะความอดอยากอยางรนแรง ในขณะทคนอก

กลมหนงลมรสชวตทดมคณภาพ สามารถเกดขนไดในสภาพการณภายใตประสทธภาพแบบพาเรโต”4

5

สงคมทมความยตธรรมและสงคมทเหลอมลาสามารถบรรลประสทธภาพไดทงสน ประสทธภาพท

กลาวถงนเปนการผลตและแลกเปลยนอยางมประสทธภาพภายใตสภาพแหงความยตธรรมหรอความเหลอม

ลาหนงๆของสงคม เชน ในสงคมทคนจนกบคนรวยมสวนแบงรายไดเทาเทยมกน กมสวนผสมของการผลต

และแลกเปลยนทมประสทธภาพชดหนง ในสงคมทคนจนกบคนรวยมความเหลอมลาเชงรายไดสง กม

สวนผสมของการผลตและแลกเปลยนทมประสทธภาพอกชดหนง ประสทธภาพตามหลกพาเรโตจงไมได

ไมไดคานงถงความยตธรรมแตอยางใด เพราะมงตอบคาถามในแงการจดสรรทรพยากรเทานน แตละเลยการ

ตอบคาถามในแงการแบงสรรและกระจายทรพยากร ไมมนยเชงนโยบายตอการกระจายรายไดและความมง

คงจากคนรวยสคนจน กระทงอาจตอตานนโยบายดงกลาวดวยซ าไป

(2) หลกประสทธภาพแบบพาเรโตมลกษณะอนรกษนยม และมอคตทางบวกตอสภาพการณดงเดม

ของสงคม

การยกระดบสวสดการของสงคมภายใตหลกประสทธภาพแบบพาเรโตกาหนดเงอนไขวา การ

เปลยนแปลงทนาไปสการเพมขนของสวสดการของสงคมตองไมมสมาชกคนใดคนหนงในสงคมมระดบ

สวสดการลดลงเลย เชนนแลว การเปลยนแปลงทสงผลในการกระจายรายไดหรอกระจายความมงคงยอมไม

สามารถเกดขนได เพราะเปนการดงทรพยากรในมอคนรวยมาแบงสรรและกระจายสคนจนเสยใหมใหเทา

เทยมขน ซงทาใหคนรวยมสวสดการแยลงเมอเทยบกบสภาพเดม ซงขดตอหลกประสทธภาพแบบพาเรโต

ดงนน หลกประสทธภาพแบบพาเรโตจงเปนหลกทมอคตทางบวกตอสภาพการณดงเดมของสงคม

(Status quo bias) มลกษณะอนรกษนยม ไมสงเสรมผลกดนการปฏรปหรอเปลยนแปลงสถานะดงเดมของ

สงคม โดยเฉพาะในมตของความยตธรรม นอกเหนอจากเปนกรณทการเปลยนแปลงทาใหสมาชกทกคนใน

สงคมมสวสดการสงขนเทานน ซงเปนเงอนไขทยากจะเกดขน

5 Sen, Amartya (1984), Resource, Values and Development, p. 95 อางจาก Mathis, Klaus (2009)

13

(3) หลกประสทธภาพแบบพาเรโตไมคานงถงผลกระทบภายนอก ( Externalities) ในกระบวนการ

ผลตและบรโภคสนคา

หลกประสทธภาพแบบพาเรโตไมคานงถงปญหาผลกระทบภายนอกในกระบวนการผลตและ

บรโภคสนคา ซงเปนปรากฏการณปกตทวไปในโลกแหงความเปนจรง เพราะการกระทาของหนวย

เศรษฐกจหนงมกสงผลกระทบตอบคคลทสาม ทงในทางบวกและทางลบ ตวอยางเชน ปญหามลภาวะจาก

การผลต โรงงานปลอยควนพษสอากาศ กระทบตอสขภาพของชาวบาน กอใหเกดตนทนทางสงคม แต

โรงงานกลบไมคานงตนทนเหลานในฐานะตนทนสวนตวของโรงงาน ทาใหโรงงานปลอยควนพษมากเกน

กวาระดบทเหมาะสมเมอเทยบกบสภาพทตลาดทางานไดสมบรณ และทาใหราคาสนคาถกเกนไปเพราะไม

นบรวมตนทนตอสงคมเปนสวนหนงของตนทนการผลตสนคา ผบรโภคกซอสนคาดงกลาวมากเกนกวาท

ควร สวนผผลตกผลตสนคาดงกลาวมากกวาระดบทควรจะเปน เมอเทยบกบปรมาณการซอขายททาให

สงคมไดรบสวสดการสงทสด

หากคานงถงปญหาผลกระทบภายนอกจะพบวา แมการผลตและการแลกเปลยนดาเนนไปผานตลาด

ภายใตเจตจานงเสรกยงละเมดหลกประสทธภาพแบบพาเรโต เพราะไมคานงถงผลกระทบตอบคคลทสาม

ในกระบวนการตดสนใจ กอใหเกดการผลตและแลกเปลยนมากหรอนอยเกนไป เมอเทยบกบสภาพทตลาด

สมบรณ

(4) หลกประสทธภาพแบบพาเรโตไมคานงถงกระบวนการเปลยนผาน (Transition Process)

การเปรยบเทยบสภาพการณของสงคม (เชน ระหวางจด A และจด C ในภาพท 2) เปนการ

เปรยบเทยบเชงสถต ( Static Comparison) หรอการเปรยบเทยบแบบคงทโดยไมคานงถงพลวตของการ

เปลยนแปลงระหวางจด 2 จดนน 5

6 หลกคดดงกลาวไมใหคณคาตอกระบวนการเปลยนผาน ( Transition

Process) ซงเปนกระบวนการเปลยนแปลงทสาคญในโลกแหงความจรง การละเลยปจจยเรองตนทนของการ

6 มพกตองพดถงวา การพจารณาการเปลยนแปลงตามหลกประสทธภาพแบบพาเรโตไมไดคานงถงมตของการจดสรร

ทรพยากรขามเวลาระหวางรน ( Intergenerational of Allocation of Resources) เชน การใหคณคาระหวางปจจบนและ

อนาคตของหนวยเศรษฐกจ การคานงถงปจจยตางๆ ของคนรนตอไปในอนาคต และอตราคดลด ( Discount Rate) ซงใชใน

การคานวณมลคาปจจบนของผลประโยชนและตนทนทจะเกดขนในอนาคต

14

เปลยนผาน ( Transition Costs) อาจทาใหการประเมนและตความผลลพธ รวมถงการเสนอขอเสนอเชง

นโยบายไมครบถวนรอบดาน และไมคานงถงความเปนจรง

ตวอยางเชน การเสนอกฎกตกา L2 แทน L1 อาจนามาซงประสทธภาพในสงคมมากกวา (เชน ชวย

ยกระดบสวสดการของสงคม จากจด A ไปยง C ดงภาพท 2) แตนนเปนเพยงเงอนไขทจาเปนในการผลกดน

กฎกตกา L2 หาใชเงอนไขทเพยงพอไม เพราะการเปลยนกฎกตกาจาก L1 เปน L2 กอใหเกดตนทนของการ

เปลยนผานดวย หากตนทนของการเปลยนผานซงไมไดถกพจารณาอยในหลกประสทธภาพแบบพาเรโตม

มลคาสงเกนไป แมวากฎกตกา L2 จะดกวา L1 ตามหลกประสทธภาพแบบพาเรโต กอาจไมเหมาะสมทจะ

นามาใชเปนเครองมอในการเปลยนแปลงสงคม การวเคราะหดานเศรษฐศาสตรสวนใหญคานงถงตนทน

ของการเปลยนแปลงนอยเกนไป หรอมกสมมตวาไมมตนทนเหลานเลย

2.3 หลกประสทธภาพแบบคาลดอร-ฮกส (Kaldor-Hicks Efficiency)

จากพาเรโตสคาลดอร-ฮกส

ในกรณของหลกประสทธภาพแบบพาเรโต ผลประโยชนและตนทนทเกดขนจากการเปลยนแปลง

นโยบายหรอกฎหมายตอตวละครตางๆ ในสงคมเศรษฐกจจะไมถกนามาชงนาหนกเทยบเคยงกน เพราะ

เงอนไขของการเปลยนแปลงสประสทธภาพถกกาหนดวาตองเปนสภาพการณทไมสงผลใหคนใดคนหนง

แมแตคนเดยวไดรบสวสดการลดลง ทงนเนองจากเชอวา เราไมสามารถเปรยบเทยบความรสกพอใจหรอ

อรรถประโยชนของแตละคนได มนษยทาไดเพยงเปรยบเทยบเฉพาะกรณของตวเองวาอรรถประโยชนของ

ตนมากขนหรอนอยลงจากสภาพกอนหนา สงทสรปไดมเพยงวา หากไมมใครรสกวาตนมสวสดการลดลง

ขณะทคนอนๆ รสกวาตนไดรบสวสดการสงขน ยอมอนมานไดวา สวสดการของสงคมสวนรวมสงขน

นอกจากนน หลกประสทธภาพของพาเรโตยงมขอสมมตพนฐานดวยวาตลาดทางานไดอยาง

สมบรณ สมาชกแตละคนตดสนใจแลกเปลยนอยางสมครใจในตลาด แตในโลกแหงความจรง การตดสนใจ

ของหนวยเศรษฐกจไมไดขนอยกบเจตจานงเสรเพยงเทานน แตมกฎกตกาของสงคม การกากบดแลโดยรฐ

นโยบายและมาตรการตางๆ ของรฐบาล คอยกากบควบคมพฤตกรรมของผคนและกลมผลประโยชนตางๆ

กฎกตกาและนโยบายเหลานนยอมสงผลกระทบตอสวสดการของแตละคนและแตละกลม ในทางบวกบาง

ลบบาง ตามแตกรณ

15

หากใชหลกประสทธภาพแบบพาเรโต บทบาททพงปรารถนาของรฐบาลยอมมอยเพยงเลกนอย

เทานน นนคอ การประกาศนโยบายหรอออกกฎหมายทมแตผชนะโดยไมมผแพเลย ซงเปนไปไดยาก และ

ทาใหสงคมเสยผลประโยชนทพงได เนองจาก ในหลายกรณ แมจะมผเสยผลประโยชนจากการเปลยนแปลง

ดานนโยบายหรอกฎหมาย แตกมผไดผลประโยชนเสมอ และเปนไปไดทผลประโยชนทเกดแกสงคมสงกวา

ตนทนทสงคมตองแบกรบ ซงทาใหสวสดการสทธของสงคมสงขน

เกณฑวาดวยประสทธภาพของคาลดอร-ฮกส

นโคลส คาลดอร ( Nicholas Kaldor) และจอหน ฮกส ( John Hicks) สองนกเศรษฐศาสตรชาว

องกฤษ เสนอเกณฑวาดวยประสทธภาพทเขมขนนอยกวาและสอดคลองกบปรากฏการณทวไปในโลกความ

จรงกวาหลกพาเรโต กลาวคอ การเปลยนแปลงทเกยวพนกบการจดสรรทรพยากรถอวามประสทธภาพแบบ

คาลดอร -ฮกส หากทาใหสวสดการสทธของสงคมสวนรวมสงขน หรอทาใหความมงคงของสงคมสงขน

เทาทจะเปนไปได ( Wealth Maximization) แมวาในระดบหนวยยอยอาจจะมผเสยผลประโยชนหรอไดรบ

สวสดการลดลงกตาม

ตามหลกการดงกลาว การเปลยนแปลงนโยบาย กฎกตกา หรอการกระจายกรรมสทธ จะถอวาม

ความชอบธรรม หากชวยยกระดบและพฒนาสวสดการของสงคม นนคอ ผไดรบผลประโยชนจากการ

เปลยนแปลงใหคณคาแหงผลประโยชนนนสงกวาทผสญเสยใหคณคาตอการสญเสย ซงการเปรยบเทยบ

ผลประโยชนและตนทนของสงคมดงกลาว ตองวดหนวยคณคาในรปของตวเงน ( monetary unit) เพอให

สามารถเทยบเคยงกนได

ภาพท 3 แสดงหลกประสทธภาพแบบคาลดอร -ฮกส โดยสมมตวา สภาพการณตงตนเปน

เชนเดยวกบสภาพการณทไดอธบายไวในภาพท 2 จากภาพ จด E เปนจดทไมบรรลประสทธภาพแบบพา

เรโต เพราะอรรถประโยชนของ X ลดลง ขณะทอรรถประโยชนของ Y เพมขน แตหากพจารณาโดยใชหลก

ประสทธภาพแบบคาลดอร -ฮกส อาจสามารถบรรลประสทธภาพแบบคาลดอร -ฮกสได หากความสญเสย

ของ X มศกยภาพทจะไดรบการชดเชยจาก Y ซงเปนผไดรบผลประโยชนจากการเปลยนแปลง ( Potential

16

Compensation) นนเอง 6

7 หรอกลาวอกแบบหนง หากมหนทางในการแบงสรรและกระจายความมงคงหรอ

ผลประโยชน (Redistribution of Wealth) ระหวาง X กบ Y เสยใหมเพอชดเชยความสญเสยของผสญเสย

สวสดการในภายหลง

ภาพท 3: หลกประสทธภาพแบบคาลดอร-ฮกส

เงอนไขประสทธภาพขางตนจะเกดขนกตอเมอ Y ใหคณคาแกการเปลยนแปลงจาก A ไปส E สง

กวาท X ใหคณคาแกการตอตานการเปลยนแปลงจาก A ไปส E ตวอยางเชน หากสมมตวา Y ยนดจายเงน

7 ภายใตหลกประสทธภาพแบบคาลดอร-ฮกส Y ในฐานะผไดประโยชนไมจาเปนตองจายคาชดเชยใหแก X ในฐานะผเสย

ประโยชนจรงๆ (Actual Compensation) เพยงแค Y ประเมนคณคาของผลประโยชนจากการเปลยนแปลงมากกวา X ในเชง

หลกการกเพยงพอตอการบรรลประสทธภาพแบบคาลดอร -ฮกสแลว ( Potential Compensation หรอ Hypothetical

Compensation) ประเดนของเรองนอยตรงทการพยายามจดสรรทรพยากรใหอยในมอของผทใหคณคาทรพยากรนนสงทสด

เทานน หาก Y จายคาชดเชยให X จรงๆ ตามราคาท X ใหคณคา กหมายความวา X อาจไมรสกวาอรรถประโยชนหรอ

สวสดการของตนลงจากสถานะเดม นนแปลวา การเปลยนแปลงดงกลาวอาจบรรลหลกประสทธภาพแบบพาเรโตดวยซ าไป

(ผลลพธทเปน Pareto Superior)

17

สงสด K1 บาท เพอเคลอนยายจากจด A ไป E ขณะท X ยนดจายเงนสงสด K2 บาท เพอตอตานการ

เคลอนยายจากจด A ไป E ถา K1>K2 ยอมสะทอนวา การเปลยนแปลงจาก A ไป E กอใหเกดให

ผลประโยชนแก Y (สะทอนผานราคาสงสดท Y ยนดจายเพอผลกดนการเปลยนแปลง) มากกวาผลเสยทตก

แก X (สะทอนผานราคาสงสดท X ยนดจายเพอตอตานการเปลยนแปลง) ภายใตโครงสรางของระบบคณคา

เชนน ผลประโยชนท Y ไดรบยอมมากเพยงพอทจะชดเชยตนทนทเกดขนกบ X โดย Y จะยนดจาย K2 ให

X ตามราคาท X ใหคณคากบการรกษาสถานะเดม ถงทสดแลว Y กยงไดรบสวสดการเพมขน โดยได

ผลประโยชนสทธมลคา K1-K2 ซงเปนสวสดการสวนทเพมขนจากสถานะเดม

จากภาพท 3 จดแตละจดบนเสน PP’ สะทอนการแบงสรรและกระจายความมงคงระหวาง X และ

Y ในสวนผสมตางๆ ภายใตระดบความมงคงของสงคม ( Social Wealth) ระดบหนง ทกจดบนเสน PP’ ม

ศกยภาพในการบรรลประสทธภาพแบบคาลดอร -ฮกส (การบรรลประสทธภาพแบบพาเรโตเกดขนเฉพาะ

สวนทอยระหวางจดตดกบเสนประทงสองเทานน) หากมหนทางในการแบงสรรและกระจายความมงคง

อยางเหมาะสมเพอชดเชยใหแกผสญเสย กระทงอาจบรรลประสทธภาพแบบพาเรโตไดแมในกรณทมผเสย

ประโยชน หากมการชดเชยทเหมาะสมเกดขนจรงและผสญเสยยอมรบการชดเชยนน

การประยกตใชหลกประสทธภาพแบบคาลดอร-ฮกส

หลกประสทธภาพแบบคาลดอร -ฮกส เปนหลกมาตรฐานทใชกนทวไปในนตเศรษฐศาสตร

โดยเฉพาะอยางยง ในแงของการวดผลกระทบและประเมนคณคาของการเปลยนแปลงกฎหมายหรอ

นโยบาย โดยคานงถงอรรถประโยชนรวมหรอสวสดการรวมของสงคมในบนปลายเปนหลก

การวดผลกระทบของกฎหมาย (หรอนโยบาย) ตอสวสดการของสงคมคอ การศกษาวเคราะหวา

กฎหมายฉบบหนงๆ (หรอนโยบายหนงๆ) สงผลกระทบตอปจเจกบคคลหรอกลมผลประโยชนแตละกลม

อยางไร กฎหมายแตละฉบบ (หรอนโยบายแตละนโยบาย) สงผลกระทบตอสวสดการของบางคนหรอบาง

กลมในทางบวก ขณะเดยวกนกสงผลกระทบตอสวสดการของบางคนหรอบางกลมในทางลบ

ตวอยางเชน กฎหมายยกเลกภาษนาเขาสนคาใหผลดานบวกแกผบรโภคภายในประเทศ เพราะ

สามารถซอสนคาไดในราคาทถกลง ขณะเดยวกนกสงผลดานลบตอผผลตภายในประเทศ เพราะตอง

18

เผชญหนาการแขงขนกบผผลตตางประเทศเขมขนขนในดานราคา สวนเกนทผผลตภายในประเทศเคยไดรบ

มแนวโนมลดลงจากระดบเดม (กอนลดภาษ) เปนตน

กฎหมายหรอนโยบายทเพมระดบสวสดการของสงคมคอ กฎหมายหรอนโยบายทเมอคานงถงทก

ภาคสวนของสงคมแลว ผลประโยชนทสงคมไดรบสงกวาตนทนทสงคมตองเผชญ ในกรณตวอยางขางตน

การลดภาษนาเขาจะทาใหสงคมมระดบสวสดการสงขนกตอเมอผลไดจากการลดภาษตอสวสดการของ

ผบรโภค (ราคาถกลง ผบรโภคซอสนคาไดมากขน) และรฐบาล (มรายไดจากภาษเพมขน) สงกวาผลเสยจาก

การลดภาษตอสวสดการของผผลตภายในประเทศ (ราคาถกลง ผลตสนคานอยลง กาไรลดลง)

เมอเปนเชนน ประเดนคาถามสาคญทตามมากคอ จะมกลไกในการชดเชยสวสดการทลดลงของฝาย

ทไดรบผลกระทบดานลบอยางไร จะมกระบวนการแบงสรรหรอถายโอนผลไดของกลมทไดประโยชนไป

ชดเชยความเสยหายของกลมทเสยประโยชนอยางไร รฐในฐานะบคคลทสามจะมบทบาทในการสรางความ

เปนธรรมในเรองนอยางไร

ขอวจารณตอหลกประสทธภาพแบบคาลดอร-ฮกส

ในสวนนจะนาเสนอขอวจารณทางทฤษฎตอหลกประสทธภาพแบบคาลดอร -ฮกสทสาคญบาง

ประการ ไดแก

(1) ปญหาเรองการวดคา (The Measurement Problem)

เงอนไขของหลกประสทธภาพแบบคาลดอร-ฮกสคอ ผไดรบผลประโยชนจากการเปลยนแปลงตอง

สามารถจายคาชดเชยแกผเสยประโยชนได การคานวณคาชดเชยตองตมลคาผลประโยชนและความสญเสย

ใหอยในรปของตวเงน ไมใชอรรถประโยชน ปญหาอยทจะวดมลคาเหลานนอยางไร รวมถงจะวดความยนด

และเตมใจทจะจาย (Willingness to pay) อยางไรใหถกตอง

รชารด พอสเนอร ( Richard Posner) นกนตเศรษฐศาสตรทมชอเสยงทสดผหนงเสนอใหใชกฎการ

ประมล ออกแบบระบบใหเปนเสมอนตลาดขายสทธใหกบผเสนอซอในราคาสงสด เชน สทธในการสราง

สนามบน กบสทธในการปองกนไมใหมการสรางสนามบน ใครยนดจายราคาแพงกวากจะไดสทธนนไป แต

ในการประมลจรงกมโอกาสเกดปญหาตามมาหลายประการ เชน การบดเบอนขอมลทถกตองเกยวกบราคาท

เตมใจจายจรง เปนตน

19

แมจะมปญหาในทางปฏบต แตแนวคดการประเมนผลประโยชนและตนทนอาจนามาประยกตใช

ไดในหลายลกษณะ เชน ผพพากษาอาจประเมนผลไดและผลเสย ( Cost-Benefit Analysis) ทคความแตละ

ฝายจะไดรบจากการกระทาหนงๆ เชน การสรางโครงการขนาดใหญของรฐทกระทบตอสทธชมชน เพอเปน

ฐานในการตดสนวาจะใหสทธในการกอสรางหรอไมใหกอสรางแกฝายใด โดยฝายทพายคดกยงพอม

หลกประกนวาจะไดรบคาชดเชยจากฝายชนะบาง

(2) ปญหาเรองการชดเชย (The No-Compensation Problem)

หลกประสทธภาพแบบคาลดอร -ฮกสมองความเปนไปไดของการชดเชย (Possibility of

Compensation) เปนเงอนไขสาหรบการเพมสวสดการของสงคมตามทฤษฎ แตในโลกแหงความจรง การ

ตดสนใจใหคาชดเชยแกผสญเสยเปนการตดสนใจทางการเมอง เปนเรองเชงนโยบาย ในหลายกรณผเสยหาย

ไมไดรบคาชดเชยอยางเหมาะสม ขณะทถกบงคบใหตอง “เสยสละ” ประโยชนสวนตนเพอประโยชน

สวนรวม เชน ชาวบานทอยในหลายจงหวดตองรบระดบนาทวมเกนกวาระดบทควรจะเปนเพอปกปอง

ไมใหเกดภาวะนาทวมในเขตพนทกรงเทพมหานคร เปนตน

นอกจากนน ในบางกรณ อาจเกดสถานการณทาใจลาบากทางการเมองหากตองจายคาชดเชยใหแก

ผเสยหายจากนโยบายหรอกฎหมายของรฐตามหลกประสทธภาพแบบคาลดอร -ฮกส เชน ควรจะใหเงน

ชดเชยเจาของทาสหลงจากการประกาศเลกทาสหรอไม กรณเชนนอาจมนาหนกทตองพจารณาแตกตางจาก

กรณการใหเงนชดเชยแกเกษตรกรภายหลงจากทรฐบาลประกาศยกเลกการเกบภาษนาเขา หรอการใหเงน

ชดเชยแกคนในหมบานทอยใกลชดสนามบนและเผชญปญหามลพษทางเสยง

ควรกลาวดวยวา ความเตมใจทจะจายไมไดขนอยกบอรรถประโยชนทแตละคนไดรบจากสนคาและ

บรการเทานน หากยงขนอยกบความสามารถทจะจายไดจรงดวย ( Ability to Pay) หากตดสนโดยยด

หลกเกณฑการใหคณคาตามความยนดทจะจาย คนจนซงมเงนนอยกวาคนรวย มความสามารถทจะจายได

จรงตากวา กยอมมความยนดทจะจายตากวาไปดวย เมอเปนเชนน คนจนยอมมทางเลอกนอยกวา และม

โอกาสถกจดใหอยในฝายผทตองยอมสญเสยอยเนองๆ ทรพยากรกมแนวโนมทจะถกจดสรรไปใหคนรวยท

มโอกาสมากกวา เพราะสามารถเสนอราคาทยนดจายสงกวาคนจนได ยงหากคนรวยมอานาจทางการเมอง

มาก กเปนไปไดสงทคนจนไมไดรบการชดเชยหรอไดนอย ทงหมดนสงผลกระทบทางลบตอการกระจาย

รายไดในสงคม

20

(3) ปญหาการละเมดสทธของปจเจกบคคลในนามของสวนรวม

หลกประสทธภาพแบบคาลดอร -ฮกสใหความสาคญแตสวสดการของสงคมสวนรวม แตกตางจาก

หลกของพาเรโตทเนนสทธของปจเจกบคคลโดยแตละคนมอธปไตยโดยสมบรณ ภายใตเงอนไขแบบคา

ลดอร-ฮกส สทธของปจเจกบคคลอาจถกลวงละเมดได หากรฐหรอบคคลทสามอนใดเหนวาการลวงละเมด

นนทาใหประสทธภาพหรอสวสดการของสงคมดขน เชน การเวนคนทดนเพอสรางทางดวน กลาวไดวา

ภายใตหลกการน ประสทธภาพมากอนสทธ สงคมสวนรวมมากอนปจเจกบคคล

คาถามหลกในประเดนนกคอใครคอผตดสนวาใครหรอกลมใดควรจะเปนผเสยสละ กระบวนการ

ตดสนเปนอยางไร มธรรมาภบาลเพยงใด เปดโอกาสใหถกเถยงวเคราะหเรองตนทน-ผลประโยชนอยางรอบ

ดานเพยงใด เปดโอกาสใหผทมสวนเกยวของไดรวมแสดงความคดเหนเพยงใด และการออกแบบระบบ

คาชดเชยเปนอยางไร

หากในสงคมมกลมคนทถกบงคบใหตองเปนผสญเสยหรอผเสยสละอยางซ าซาก ตอเนอง คอนขาง

ถาวร และไมเคยไดรบการชดเชยทเปนธรรม ไมเคยไดรบการแบงสรรและกระจายรายไดและความมงคงท

เปนธรรม สงคมนนมโอกาสสงทจะเผชญปญหาความขดแยงทางการเมองและสงคมทมความรนแรงขนใน

อนาคต

(4) ปญหาของการใชมลคาตวเงนเปนหนวยวด

การใชหนวยวดคาเปนตวเงนอาจจะไมไดสะทอนอรรถประโยชนทแทจรง เพราะคนจนและคนรวย

อาจใหคณคาของเงน 1 บาทไมเทากน (คนจนใหคณคาเงน 1 บาทสงกวาคนรวย เพราะมเงนนอยกวา)

เชนเดยวกบผไดและผเสย (คนทสญเสยจะใหคณคาเงน 1 บาททเสยไปมากกวาคนทเปนฝายไดรบเงน 1

บาท เพราะมความรสกผกผนเปนเจาของ)

สมมตวา นโยบายหนงของรฐทาใหคนรวยมสวสดการสงขนมลคา 10 บาท สวนคนจนมสวสดการ

ลดลง 9 บาท ตามหลกของคาลดอร -ฮกส แมวาคนรวยแบงจายเงนชดเชยใหคนจน คนรวยกยงดขน

สวสดการของสงคมกสงขน แตหากเราเชอวาอรรถประโยชนสวนเพมลดลงเมอรายไดเพมขนทละหนวย

(Law of Diminishing Marginal Utility) อรรถประโยชนสวนเพมทลดลงของคนจนอาจจะมากกวา

อรรถประโยชนสวนเพมทเพมขนของคนรวย ทาใหทายทสด อรรถประโยชนของสงคมอาจลดลงได

21

การใชมลคาตวเงนเปนหนวยวดอรรถประโยชนและสวสดการตามหลกนจงคลายกบวามอคตตอ

การใหคณคาคนรวยมากกวาคนจน และใหคณคาผไดมากกวาผเสย

(5) ปญหาเรองมตของเวลา

การเปลยนแปลงในบางกรณอาจสรางตนทนในปจจบน แตนามาซงผลประโยชนในอนาคต แตคน

สวนใหญมลกษณะ “มองการณใกล” ใหคณคากบปจจบนมากกวาอนาคต ความยนดอดทนรอผลประโยชน

ในอนาคต (ซงมความไมแนนอน) เพอมาชดเชยตนทนหรอความสญเสยในปจจบน (ซงเกดขนทนทและ

แนนอน) ยอมมจากดมาก จนกอใหเกดการคดคานการเปลยนแปลงทสงผลดตอสงคมในระยะยาวและให

ประโยชนแกคนรนตอไป ตวอยางในเรองน เชน นโยบายแกปญหาสงแวดลอมตางๆ และนโยบายปฏรป

การศกษา ไมไดรบการใสใจจากสงคมมากเทากบนโยบายเศรษฐกจการเมองทมงแกปญหาเฉพาะหนา

3. แนวคดความยตธรรมในหลกนตศาสตร

3.1 นยามของความยตธรรม (Justice)

ความยตธรรมเปน แนวคดทเตมไปดวยขอถกเถยง แตละคนมจนตนาการวาดวยความยตธรรม

แตกตางกน กระทง คานยาม ของความยตธรรม ทเปนสากลและเปนทยอมรบรวมกนกไมชดเจนเหมอน

แนวคดประสทธภาพของหลกเศรษฐศาสตร การใหเหตผลวาดวยความยตธรรมของนกคดในสานกกฎหมาย

ธรรมชาตกยงคงมความแตกตางกน มหลกเกณฑกาหนดความยตธรรมแตกตางกน

กระนน ความยตธรรม เปนขอเรยกรองทางศลธรรมทเกยวของกบการกระทาทางสงคมของมนษย

ในความหมายอยางกวาง ความยตธรรม หมายถง สทธและหนาทในทางศลธรรมทมนษยมตอกนและกน

ในความหมายอยางแคบ ความยตธรรมเปนสวนหนงของสทธหนาทในทางศลธรรมทเกยวของกบการ

จดสรรแบงปนประโยชนและภาระตางๆ ของชวตในสงคม ความยตธรรมจงสมพนธเชอมโยงกบการกระทา

ของคนและกฎเกณฑทกาหนดการกระทาของคน หลกความยตธรรมใชบงคบกบความสมพนธระหวางคน

ในสงคมเกยวกบการแบงปนผลประโยชนและภาระหนาท ซงกระบวนการดงกลาว ยอมกอให เกดความ

ขดแยงระหวางกลมผลประโยชนตางๆ อยเสมอ ขอเรยกรองขนพนฐานทสดสาหรบความยตธรรมในแงมม

22

นกคอ การแบงปนประโยชนทงหลายทงปวงใหแกบคคลในสวนทเขาควรจะได เ ชนนแลว สงทเปนปญหา

ใหตองขบคดตอไปกคออะไรเปนเกณฑทจะใชตดสนวาบคคลควรจะไดอะไรและไดเทาใด7

8

3.2 ความยตธรรมเชงรปแบบ VS. ความยตธรรมเชงเนอหา

ความยตธรรมอาจแบงออกไดเปน 2 มต ไดแก

(1) ความยตธรรมเชงรปแบบ

ความยตธรรมเชงรปแบบ หมายถง หลกความเสมอภาคของพลเมองทกคนตอหนากฎหมาย

กลาวคอ กฎกตกาตองถกบงคบใชอยางยตธรรมภายใตมาตรฐานเดยวกน ถกใชในการลงโทษคนเสมอหนา

กน มความคงเสนคงวาของกฎกตกา ภายใตสภาพการณแบบเดยวกน ตองปฏบตตอสงทเหมอนกนให

เหมอนกนโดยมกฎกตกาเปนเครองกากบ

(2) ความยตธรรมเชงเนอหา

ความยตธรรมเชงเนอหา หมายถง หลกความยตธรรมของเนอหาสาระแหงกฎหมาย กลาวคอ การ

พจารณาลกษณะและเนอหาสาระของกฎกตกาวาเปนธรรมหรอไม ชอบธรรมหรอไม ยตธรรมหรอไม ทงน

อาจมเกณฑในการตดสนความยตธรรมหลายเกณฑ

3.3 รปแบบของความยตธรรมในเชงเนอหา

การถกเถยงตงตนวาดวยความยตธรรมเรมตนจากหนงสอ Nicomachean Ethics เลมทหาของ

อรสโตเตล ( Aristotle) อรสโตเตลเหนวาความยตธรรมทเปนสากลนนมอยจรง เปนคณธรรมอนสงสง ซง

ประกอบไปดวยคณธรรมอนๆ อยภายในคณธรรมแหงความยตธรรมนนดวย เขาแบงความยตธรรมเปน 2

ประเภท คอ

(1) ความยตธรรมในเชงแบงสรรและกระจาย (Distributive Justice)

8 สรปความจาก วรเจตน ภาครตน (2552)

23

เปนความยตธรรมวาดวยการแบงสรรและกระจายเกยรตยศ เงนทอง หรอสงอนๆ (หรออกนยหนง

– ผลประโยชนและภาระหนาทตามคานยามในเนอหาสวนท 3 ตอนตน) ภายใตความสมพนธแบบไมเทา

เทยมในสงคมทฝายหนงมอานาจเหนอกวาอกฝายหนง เชน การแบงสรรปนสวนผลประโยชนโดยรฐตอ

ราษฎร ซงกระจายใหสมาชกของสงคมภายใตหลกเกณฑแบบตางๆ อาจจะเปนดวยสถานะทางสงคม

ผลงานความสามารถ

การแบงสรรและกระจายผลประโยชนอาจแบงปนอยางไมเทาเทยมกน แตการแบงปนนนจะเปน

สดสวนอยภายใตเกณฑมาตรฐานบางประการทมความคงเสนคงวา ในแงน ความยตธรรมไมไดม

ความหมายเทากบความเทาเทยม ( Equality) ซงอยางหลงหมายถงการแบงสรรปนสวนอยางเทาเทยมกน

ใหแกสมาชกแตละคน

(2) ความยตธรรมในเชงแลกเปลยนตอบแทน (Commutative Justice)

เปนความยตธรรมวาดวยการแลกเปลยนตอบแทน ซงแบงออกเปน 2 ลกษณะ ดงน

ก. การแลกเปลยนตอบแทนโดยสมครใจ ไดแก ความยตธรรมในทางสญญา เชน การซอขายสนคา

การใหกยม กรณนเรยกวา ความยตธรรมในการแลกเปลยน ( Justice in Exchange) ซงมลกษณะ

สาคญคอ การแลกเปลยนตองเกดขนโดยสมครใจ (ไมมการขมข ไมมการฉอฉล) และคสญญา

ไมมใครไดเปรยบเสยเปรยบมากเกนไป (ไมเกดกรณสญญาไมเปนธรรม ไมมการเลอกปฏบต)

ข. การแลกเปลยนตอบแทนโดยไมสมครใจ ไดแก ความยตธรรมในทางการแกแคนทดแทนการ

กระทาผดทางอาญา เชน การลกขโมย การฆาตกรรม เปนตน กรณนเรยกวา ความยตธรรมใน

เชงแกไขเยยวยาและทดแทน ( Corrective Justice) หลกการคอการทาใหสทธของคนทไดรบ

ผลกระทบหรอถกลวงละเมดกลบฟนคนด เชน คนทรพยสนทถกขโมย ชดใชคาเสยหายจาก

ความผดทกอและอนตรายทเกด และตอบแทนผกระทาความผดดวยการลงโทษอาญา

3.4 เกณฑวาดวยความยตธรรมในเชงแบงสรรและกระจาย

ความยตธรรมในเชงแลกเปลยนตอบแทน ทงความยตธรรมในการแลกเปลยน และความยตธรรม

ในเชงแกไขเยยวยาและทดแทน เปนความยตธรรมทมความชดเจนในตวเอง ในแงการไดรบผลเสมอหนากน

จงไปดวยกนไดกบหลกแหงความเทาเทยม ( Principle of Equality) เชน ไมวาใครทาสญญากจะไดรบการ

24

ปกปองใหเปนไปตามสญญา ไมวาใครทาผดกจะไดรบการลงโทษใหสาสมแกความผด แตภายใตหลกความ

ยตธรรมในเชงแบงสรรและกระจายไมจาเปนตองยดถอหลกแหงความเทาเทยม โดยแบงสรรและกระจาย

ผลไดในหมสมาชกอยางเทาเทยมกน ความยตธรรมในเชงแบงสรรและกระจายเปนความยตธรรมภายใต

เกณฑหรอกฎกตกาทแสดงเหตผลใหยอมรบได ซงกากบกระบวนการแบงสรรและกระจายหนงๆ โดยแยก

เกณฑวาดวยการแบงสรรและกระจายได ดงน

(1) หลกผลไดเทากน (To All in Equal Measure)

ภายใตหลกน ทกคนไดรบการปฏบตเหมอนกน เทาเทยมกน ผลลพธไมขนอยกบคณสมบตท

แตกตางกน ไมวาจะเปนอาย เพศ สผว ความมงคง สถานะทางสงคม ในแงของการกระจายรายได หมายถง

สมาชกทกคนในสงคมไดรบสวนแบงรายไดเทากน แตหากลดความเขมขนลงมาจะหมายถง สมาชกใน

สงคมทกคนไดรบโอกาสเทาเทยมกน แมจะไมไดรบสวนแบงรายไดเทากน แตอยางนอยควรมศกยภาพตง

ตน (Initial Endowment) เชน ความมงคง สนทรพย การศกษา ฯลฯ เทาเทยมกน

(2) หลกผลไดตามศลธรรม (To All According to Their Convictions)

ภายใตหลกน ผลไดถกแบงสรรปนสวนตามศลธรรม ทศนคต และคณคาภายในจตใจ โดยมาก

หมายถงหลกปฏบตชอบทยดโยงกบศาสนา ซงในทางปฏบตมอาจวดคณสมบตภายในจตใจเหลานได ดได

แตเพยงพฤตกรรมการปฏบตและการแสดงออกภายนอกเทานน สาหรบบางคน การทาดในชาตนไมไดหวง

ผลไดหรอความยตธรรมในโลกน หากหวงถงผลไดหรอความยตธรรมในโลกหนา

(3) หลกผลไดตามสถานะทางชนชน (To All According to Their Rank)

ภายใตหลกน ผลไดถกแบงสรรปนสวนตามสถานะทางชนชนในสงคม ฐานะสงไดมาก ฐานะตาได

นอย เชน ระบบศกดนาในยคกลาง ระบบวรรณะในอนเดย ระบบทาสในสหรฐอเมรกายคกอนสงครามกลาง

เมอง เปนตน

(4) หลกผลไดตามทกฎหมายกาหนด (To All According to Their Legal Entitlement)

25

ภายใตหลกน ผลไดถกแบงสรรปนสวนตามทกฎหมายกาหนดวาใหใคร ไดอะไร เทาไหร เชน

ระบบกฎหมายของโรมน ระบบเชนนเปนความยตธรรมเชงรปแบบ ไมตองพจารณาวากฎหมายมเนอหา

สาระทเปนธรรมหรอไม

(5) หลกผลไดตามความจาเปน (To All According to Their Needs)

ภายใตหลกน ผลไดถกแบงสรรปนสวนตามความจาเปนในชวต หลกการนสามารถนาไปใชไดกบ

ความจาเปนขนพนฐานของชวต เชน อาหาร เครองนงหม ทอยอาศย ยารกษาโรค แตสาหรบความจาเปนท

เหนอกวาความจาเปนขนพนฐานนนยากแกการกาหนดวาความจาเปนมขอบเขตถงระดบใด

(6) หลกผลไดตามผลงานและความสามารถ (To All According to Their Merit)

ภายใตหลกน ผลไดถกแบงสรรปนสวนตามประสทธภาพของผลงาน ความสามารถ และ

ความสาเรจ ปจจยเหลานเปนสงจงใจใหคนทางานหนก และสอดคลองกบระบบคณคาของระบบทนนยม

กระนน การทางานทมประโยชนตอสงคมมาก แตไมมมลคาแลกเปลยนหรอไมมความตองการในระบบ

ตลาดอาจไดรบผลไดนอยเกนกวาทควรจะเปน

จะเหนไดวา เกณฑการแบงสรรและกระจายตางๆ มลกษณะทแตกตางกน และความยอมรบไดของ

เกณฑเหลานขนอยกบยคสมยและบรบทแวดลอมทางเศรษฐกจ การเมอง และสงคม อยางสาคญ เชน ในยค

สมยประชาธปไตยคงยากทจะยอมรบหลกเกณฑผลไดตามสถานะทางชนชนได หรอในยคสมยทนนยม

ความยอมรบในหลกผลไดตามผลงานและความสามารถยอมมอยสง

4. ววาทะวาดวยประสทธภาพ VS. ความยตธรรม

สงคมในอดมคตคอสงคมทมทงประสทธภาพและความยตธรรม เศรษฐกจควรจะเตบโตไปขางหนา

ภายใตการใชทรพยากรอยางมประสทธภาพ ขณะเดยวกน การแบงสรรและกระจายศกยภาพ (รายได ความ

มงคง ฯลฯ) ทเปนธรรมกเปนสงทพงปรารถนาดวยเชนกน กระนน ความสมพนธระหวางเปาหมายเรอง

ประสทธภาพและความยตธรรมมทางเปนไปได 2 ลกษณะ ไดแก กรณทประสทธภาพและความยตธรรม

เปนเปาหมายขดแยงกน (Goal Conflict) และกรณทเปนเปาหมายสงเสรมกน (Goal Harmony)

26

4.1 ประสทธภาพและความยตธรรมในฐานะทเปนเปาหมายขดแยงกน

กลาวคอ การพยายามบรรลเปาหมายหนงทาใหความสามารถทจะบรรลอกเปาหมายหนงลดนอยลง

หรอมภาวะไดอยาง -เสยอยาง ( Tradeoffs) ระหวางประสทธภาพและความยตธรรม มมมองนเปนมมมอง

ของนกเศรษฐศาสตรสวนใหญ ซงพยายามชใหสงคมตระหนกถงตนทนในการไดมาซงประสทธภาพท

เพมขน นนคอ ความยตธรรมทลดลง ดงท อารเธอร โอคน กลาววา

“ในความเหนของผม ภาวะไดอยาง-เสยอยางระหวางความเทาเทยม (ความยตธรรม – ผ เขยน) และ

ประสทธภาพ เปนภาวะไดอยาง -เสยอยางทยงใหญทสดในสงคมวทยาเศรษฐกจ และมนนาพาเราไปสมต

ดานนโยบายสงคมมากมาย พวกเราไมสามารถมทงการผลตเคกอยางประสทธภาพในตลาด และการแบงเคก

อยางเทาเทยมกนได”8

9

ถอยความดงกลาวสอนเราวา หากใชระบบแบงรายไดใหทกคนเทากนหมด โดยไมคานงถงระดบ

ความขยนทมเท และความสามารถในการผลตของแตละคน กจะไมมเกดแรงจงใจทจะทางานหนก คดคน

เทคโนโลยใหม เพมผลตภาพในการผลต เพราะคนเกงและคนขยนจะรสกทาดไมไดด ทมเทมากเทาใดกยง

ไดสวนแบงเทากบคนทดอยกวาอยนนเอง

ตวอยางของเหตผลตางๆ ทนกเศรษฐศาสตรมกใชอางเพอแสดงใหเหนวานโยบายเศรษฐกจเพอ

ความยตธรรม เชน การแบงสรรและกระจายทรพยากรเสยใหม (Redistribution) เชน การกระจายรายได การ

กระจายความมงคง มก ตองแลกมาดวยประสทธภาพท นอยลง เชน อตราการเตบโตทางเศรษฐกจทลดลง

ไดแก

(1) การลดแรงจงใจในการทางานและสะสมทน รวมถงการทาทายตอหลกกรรมสทธในทรพยสน

สวนบคคล ซงเปนฐานสาคญของเศรษฐกจทนนยม

(2) การลดทอนประสทธภาพในการจดสรรทรพยากร เพราะสงผลบดเบอนการตดสนใจของ

ปจเจกบคคลทมลกษณะเป นสตวเศรษฐกจ จนอาจนาไปสผลกระทบดานลบทไมไดตงใจ แม

จะตงตนดวยความหวงดกตาม เชน หากรฐเหนวาแรงงานไดคาจางตากวาทควรจะเปน จง

9 Okun, Arthur (1975), Equality and Efficiency – The Big Tradeoff, p. 2. อางจาก Mathis, Klaus (2009)

27

กาหนดคาจางขนตาเพอชวยเหลอ โดยบงคบคาจางใหสงกวาราคาตลาด แตเมอคาจางสงขน

นายจางกตอบสนองดวยการลดการจางงานลง ทายทสด นโยบายทตองการชวยเหลอแรงงาน

กลบทาใหคนตกงานมากขน

(3) การแทรกแซงของรฐเปดชองใหเกดการแสวงหาสวนเกนทางเศรษฐกจในหลายรปแบบ

(4) รฐกมปญหาในการเขาถงขอมลจานวนมหาศาลทเอกชน (ผผลต ผบรโภค) ถอครองอยอยาง

กระจดกระจาย จนมสามารถตดสนใจทางเศรษฐกจไดอยางสมบรณ

(5) บทบาทของรฐในการแทรกแซงเศรษฐกจทาใหตนทนในการบรหารจดการ (Administrative

Cost) เพมขน เชน หากใชการเกบภาษประเภทใหมหรออตราใหมเพอเพมความเปนธรรมมาก

ขน ตองมการปรบเปลยนการบรหารจดการ มตนทนในการจดเกบภาษ จางคนงานเพม จดทา

เอกสารเพม เปนตน

(6) การกระจายทรพยากรใหมสรางผลดานลบตอการออมและการลงทน เพราะคนจนมอตราการ

บรโภคสงกวาคนรวย และเกบออมนอยกวา การทคนจนไดเงนเพมขนในขณะทคนรวยมเงนให

ออมลดนอยลง ทาใหการออมของระบบเศรษฐกจลดลง สงผลใหการลงทนของระบบเศรษฐกจ

ลดลง ซงอาจกระทบตอการเตบโตของเศรษฐกจ

สาหรบววาทะวาดวยประสทธภาพและความยตธรรม ในสวนทแสดงถงความขดแยงกนระหวาง

ประสทธภาพและความยตธรรม ขอถกเถยงมกจากดวงอยทหลกประสทธภาพแบบคาลดอร -ฮกส และความ

ยตธรรมในเชงแบงสรรและกระจาย ตวอยางของการถกเถยง เชน การใชประสทธภาพทางเศรษฐกจ เชน

อตราการเตบโตทางเศรษฐกจ ผลตภาพ เปนตวแสดงของหลกประสทธภาพ และความเปนธรรมในการ

กระจายรายได เปนตวแสดงของหลกความยตธรรม

ภาวะไดอยาง-เสยอยางอาจเกดขนทงในระดบมลคา (Value Level) และระดบการผลต (Production

Level) ระดบมลคาหมายถง มลคาความยตธรรม (ประสทธภาพ) ทคนหรอสงคมยนดเสยสละเพอใหไดมา

ซงประสทธภาพ (ความยตธรรม) ทเพมขน กรณนเปนการใหคณคาภายในจตใจของปจเจกบคคล ระดบการ

ผลต หมายถง ระดบของความยตธรรมทตองเสยสละจรงในทางปฏบต เพอใหไดมาซงระดบของ

ประสทธภาพทเพมขน กรณนเปนขอมลเชงประจกษทวดในโลกความจรง

28

ภาพท 4 แสดงถงภาวะไดอยาง -เสยอยางระหวางประสทธภาพกบความยตธรรม ผานเสน

Transformation Curve ซงแสดงถงสวนผสมทเปนไปไดระหวางระดบของความยตธรรมและประสทธภาพ

ภายใตทรพยากรทมจากด ความชนทเปนลบสะทอนวา หากสงคมตองการระดบความยตธรรมเพมมากขน

ตองยอมเสยสละดวยการลดระดบประสทธภาพลง ดงเชน การเคลอนยายจากจด A ไปยงจด B

นอกจากนน การทเสนมลกษณะ concave แสดงใหเหนวา อตราการเสยสละระหวางประสทธภาพ

และความยตธรรมจะยงสงขนเรอยๆ หากสงคมมงสการเลอกเฉพาะเปาหมายใดเปาหมายหนงมากขน

ตวอยางเชน หากสงคมหนงเรมตนจากจดททมเททรพยากรทงหมดเพอประสทธภาพ (จดตดบนแกน

ประสทธภาพ ) ตอมา เมอสงคมตองการความยตธรรมเพมมากขน 1 หนวย กจาเปนตองยอมสละ

ประสทธภาพลดลง หากตองการความยตธรรมเพมขนอกทละหนวยๆ เรอยไป จะพบวา ระดบประสทธภาพ

ทตองยอมสญเสยเพอแลกมาซงความยตธรรมแตละหนวยจะยงสงขน ความยตธรรมหนวยหลงๆ จะมราคา

แพงกวาหนวยแรกๆ ความขอนเปนจรงเชนกนในกรณทตองแลกความยตธรรมเพอประสทธภาพทเพมมาก

ขนทละหนวย

ภาพท 4: ภาวะไดอยาง-เสยอยางระหวางประสทธภาพและความยตธรรม

29

ภาพท 4 ยงชวยนาเสนอประเดนคาถามทนาสนใจอก 2 ประเดน ไดแก

(1) คาถามเชงประจกษทวา ลกษณะของเสน Transformation Curve มทมาอยางไร คาตอบคอ จาก

การศกษาวจยขอมลขอเทจจรงในสงคมวา อตราการแลกกนระหวางประสทธภาพและความ

ยตธรรมทเกดขนจรงในสงคมเปนอยางไร

(2) คาถามเชงนโยบายทวา สงคมเลอกทจะอยบนจดใด (สวนผสมระหวางประสทธภาพและความ

ยตธรรมใด) บนเสน Transformation Curve คาตอบคอ สงคมนนใหคณคาระหวาง

ประสทธภาพกบความยตธรรมอยางไร บางสงคมอาจอยบนจดทใหคณคากบประสทธภาพ

อยางสง บางสงคมอาจอยบนจดทใหคณคากบความยตธรรมอยางสง บางสงคมอาจอยบนจดท

ใหนาหนกประสทธภาพและความยตธรรมใกลเคยงกน ทงนขนอยกบลกษณะความพงพอใจ

ของสงคม (Social Preference)

ประเดนสดทายทจะกลาวถงเกยวกบววาทะวาดวยความขดแยงกนของประสทธภาพกบความ

ยตธรรม นกนตเศรษฐศาสตร เชน มตเชลล โพลนสก เสนอวา มาตรการในเชงแบงสรรและกระจาย

ทรพยากรเสยใหม เชน การกระจายรายได ไมควรทาผานกฎหมาย เพราะไมมประสทธผลมากพอ หากควร

ดาเนนการผานระบบภาษและเงนโอน เพราะมตนทนถกกวา และตรงเปาหมายมากกวา9

10

4.2 ประสทธภาพและความยตธรรมในฐานะทเปนเปาหมายสงเสรมกน

กลาวคอ การพยายามบรรลเปาหมายหนงสงผลใหสามารถบรรลอกเปาหมายหนงงายขนดวย การ

สงเสรมประสทธภาพทางเศรษฐกจชวยเพมความเปนธรรมใหแกสงคม ขณะทการมสถาบนทมความ

ยตธรรมสงเสรมใหสงคมเศรษฐกจทางานไดอยางมประสทธภาพมากขน

ในสวนทแสดงถงความสงเสรมกนระหวางประสทธภาพและความยตธรรม ตวอยางทชดเจนอยท

ประสทธภาพแบบพาเรโต และความยตธรรมในการแลกเปลยน ประเดนคอ ความยตธรรมในการ

แลกเปลยน ซงมงเนนการออกแบบสญญาทเปนธรรมและการบงคบใหพฤตกรรมของคสญญาเปนไปตาม

10 Polinsky, Mitchell (1989), An Introduction to Law and Economics, p.10 อางจาก Mathis (2009)

30

สญญา สงเสรมใหเกดประสทธภาพในระบบตลาด เพราะชวยทาใหตลาดมลกษณะแขงขนสมบรณ และ

คสญญาตางไดรบประโยชนภายใตหลกการแลกเปลยนโดยสมครใจ

กระนน ในแงของการบรรลประสทธภาพพรอมไปกบความยตธรรมในเชงแบงสรรและกระจาย กม

เหตผลทใชสนบสนนและความเปนไปไดเชนกน ขนอยกบการออกแบบเชงสถาบนทดเพอเพมความ

ยตธรรมในสงคม ไมวาจะผานระบบภาษ ระบบประกนสงคม ระบบการศกษา หรอบรการสาธารณะ

ความยตธรรมในทนคอ การทาใหศกยภาพตงตนของสมาชกในสงคมมความเทาเทยมกนมากขน

หรอการทาใหโอกาสตงตนของสมาชกในสงคมเทาเทยมกนมากทสด ตวอยางรปธรรมของนโยบายท

สงเสรมความยตธรรมทเออใหประสทธภาพของเศรษฐกจเพมขน เชน

(1) สวสดการดานการศกษาทใหทกคนเขาถงบรการการศกษาทมคณภาพใกลเคยงกน และมราคา

ถก (หรอฟร) โดยเฉพาะการศกษาขนพนฐาน

(2) การออกแบบระบบภาษมรดก เพอกระจายความมงคงในสงคม ลดระดบความเหลอมลาตงตน

ของแตละคน

(3) การมระบบสวสดการทด มเครอขายรองรบทางสงคม เมอคนมความมนคงในชวต กจะ

ตดสนใจทางเศรษฐกจอยางมประสทธภาพมากขน เชน หากมสวสดการการรกษาพยาบาลกไม

กลววาจะหมดตวเพราะการเจบปวย ทาใหกลาบรโภคและกลาลงทนมากกวาเดม ซงชวยทาให

เศรษฐกจเตบโตมากขน

(4) การสรางงาน(ทด)ในสงคม ทมงเนนใหคนมงานทา ซงเปนการใชทรพยากรในสงคมอยางม

ประสทธภาพอกทางหนง พรอมไปกบการสรางความมนคงในชวตของแรงงาน การใหแรงงาน

ไดรบคาจางทเหมาะสม สามารถใชชวตไดอยางสมศกดศรความเปนมนษย ซงจะชวยเปนฐาน

การเตบโตของเศรษฐกจอกทางหนง เพราะเพมความตองการซอภายในประเทศได เปนตน

หากสงคมเศรษฐกจมความยตธรรม มความมนคงในชวต และเตบโตบนพนฐานทย งยน ยอมชวย

ลดปญหาอาชญากรรม ตนทนของระบบยตธรรมและการบงคบใชกฎหมายกลดตาลง มตองพดถงวา สงคม

ทมความยตธรรมกอใหเกดเสถยรภาพทางการเมองและสงคมมากกวา ซงเปนคณแกเศรษฐกจของประเทศ

ในระยะยาว รวมถงในแงประสทธภาพของเศรษฐกจดวย

31

ขณะท นกเศรษฐศาสตร สวนใหญ จะยอมใหรฐมบทบาททางเศรษฐกจเพยงแกไขปญหาความ

ลมเหลวของตลาด ดงทไดกลาวมาแลว และ มกมองขามบทบาทของรฐในการสรางความเปนธรรมใน

เศรษฐกจ การแกปญหาความลมเหลวในการรวมมอกน ( Coordination Failure) ทมกเกดขนภายใตกตกา

แบบตลาด และจดแขงบางประการของเศรษฐกจแบบวางแผน เชน ชวยลดการใชทรพยากรอยางเสยเปลา

จากการแขงขนเสร สงเสรมความรวมมอกนของหนวยเศรษฐกจ เปนตน แตยงมนกเศรษฐศาสตรจานวน

หนงสนบสนนบทบาทของรฐในการจดสรรทรพยากร และสนบสนนบทบาทของรฐในการสรางความเปน

ธรรมและเทาเทยม ซงเปนบทบาททพราเลอนไปในระบบทนนยมและเศรษฐศาสตรกระแสหลก

สาหรบนกเศรษฐศาสตรกลมหลง เปาหมายสง สดของเศรษฐกจมใชเรอง ประสทธภาพสงสดเพยง

เทานน หากยงใสใจเปาหมายเรองความยตธรรม ดวยเชนกน โดยเชอวา ระดบความอยตธรรมในเศรษฐกจท

สงสงผลใหการจดสรรทรพยากรผานตลาดขาดประสทธภาพอยางทควรจะเปน ในทางกลบกน ความ

ยตธรรมทสงขนอาจมสวนชวยเพมประสทธภาพในระบบเศรษฐกจ

ความคดทวา “ยงไม ยตธรรม ยงไมมประสทธภาพ ” หรอ “หากเพมความ ยตธรรม ยงเพม

ประสทธภาพ ” ตรงกนขามกบมายาคตของ นกเศรษฐศาสตร สวนใหญ ทเชอวา “ประสทธภาพและความ

ยตธ รรมตองเผชญภาวะไดอยาง-เสยอยาง ” หรอ หากตองการความเปนธรรมมากขน ตองแลกมาดวย

ประสทธภาพทลดลง

คาถามสาคญกคอ เราจะสามารถเพมระดบความเปนธรรมของระบบเศรษฐกจ โดยไมบนทอน

ประสทธภาพลงไดหรอไม นนคอ จะออกแบบนโยบายกระจายทรพยากรใหมอยางไร ในทางทสงเสรมการ

เพมประสทธภาพดวยพรอมกน

นกเศรษฐศาสตรจานวนไมนอย พยายามเสนอ “ทางเลอก” ในการจดสรรทรพยากรหลายรปแบบ

โดยพยายามกาวขามขอจากดของ “ตลาด” และ “รฐ” เนองจาก ทงคตางมทงจดแขงและจดออน บางคนให

ความสาคญกบ “ชมชน” บางคนเสนอระบบวางแผนจากสวนกลางทเปนประชาธปไตย บางคนเสนอระบบ

สงคมนยมแบบตลาด ตวอยางหนงทนาสนใจเปนของซามเอล โบลส (Samuel Bowles) กบเฮอรเบรต กนตส

32

(Herbert Gintis) ซง เสนอขอเสนอวาดวยการกระจายทรพยากรใหมเพอความเปนธรรมทสงเสรม

ประสทธภาพดวยในขณะเดยวกน10

11

หวใจหลกของขอเสนอคอ การกระจายทรพยากรใหมเพอความเปนธรรม ไมควรเปนการนาผลงาน

ทเกดขนจากกจกรรมการผลต เชน รายไดหรอผลผลต มากระจายใหม เนองจากสงผลดานลบตอโครงสราง

สงจงใจแบบสตวเศรษฐกจ และลดแรงผลกดนจากการแขงขนเพอพฒนาตวเอง ซงเปนจดแขงของระบบทน

นยม และเปนเงอนไขของการมระบบเศรษฐกจทมประสทธภาพ

กระนน การกระจายทรพยากรใหมเพอความเปนธรรมเปนสงจาเปน แตควรเปนการกระจาย

สนทรพย (Assets) หรอความมงคง (Wealth) ในตอนตงตน ไมใชการกระจายผลผลตหรอรายไดในบนปลาย

ใหม โบลสและกนตสเสนอใหมการกระจายสนทรพยเสยใหมใหมความเปนธรรม แลวจงปลอยใหสถาบน

ตลาดทางานในฐานะเครองมอจดสรรทรพยากรตอไป

กลาวใหงายขน ระบบทนนยมมกถกวจารณวาไมมความเปนธรรม เพราะปลอยใหคนวงแขงกน ทง

ทจดปลอยตวไมเทาเทยมกน คนมสมบตมาก เสมอนมแตมตอในการแขงขน ออกตวในจดทใกลเสนชย

มากกวา วง แขงอยางไรกชนะ ขอเสนอของ โบลส และกนตส คอ พยายามทาใหผรวมแขงขนออกตวบน

จดเรมตนเดยวกน แลวปลอยใหแขงขนกนตามกลไกตลาดทตดสนผชนะตามความสามารถทแทจรง โดยไม

ตองมใคร (เชน รฐ) คอยชวยเหลออก

ขอเสนอดงกลาวพยายามแกปญหาความมงคงทไมเทาเทยมกน ซงยอนกลบมาบนทอน

ประสทธภาพของระบบเศรษฐกจในหลายทาง เชน

(1) ผผลตทมระดบความมงคงต ามกเปนคนไมชอบเสยง เนองจาก สายปานไมยาวพอ ทาใหผลต

นอยเกนไป ลงทนนอยเกนไป และไมสามารถลงทนคดคนนวตกรรมใหมๆ ได ทาใหการ

เตบโตทางเศรษฐกจและผลตภาพนอยลงในอนาคต

(2) คนทมความมงคงต าอาจถกกนออกจากตลาดสนเชอ หรอไดรบสนเชอนอยกวาระดบทควรจะ

ได แมคนจนทมสนทรพยต าอาจมโครงการลงทนทมศกยภาพในการใหอตราผลตอบแทนสง

11 Bowles, Samuel and Herbert Gintis. “Effecient Redistribution: New Rules for Communities, States, and Markets”

33

แตไมไดรบเงนก เนองจาก ไมมหลกทรพยค าประกนเพยงพอ ในขณะทคนรวยทมสนทรพย

มากสามารถเขาถงแหลงเงนกไดงาย แมโครงการลงทนจะใหอตราผลตอบแทนตากวากตาม

สงผลใหคณภาพของโครงการลงทนทไดสนเชอโดยเฉลยของทงสงคมตาลง เมอเทยบกบ

สงคมทมความเทาเทยมดานความมงคงมากกวา

(3) ระดบความมงคงทตดตวแตละคนมาเปนตวจดสรรคนไปสลกษณะของสญญาทตางกน ซง

สญญาแตละแบบนามาซงระดบของประสทธภาพทแตกตางกน สาหรบคนทมความมงคงนอ ย

โดยมากจะจบลงทการเปนลกจางในตลาดแรงงาน ความสมพนธระหวางนายจางและลกจาง

กอใหเกดปญหาความขดกนของผลประโยชนระหวางสองฝาย ซงบนทอนประสทธภาพในการ

ผลต ปญหาเชนนจะไมเกดในสญญาประเภททผผลตเปนเจาของกจการเสยเอง ซงผผลตจะเปน

เจาของสวนเกนทเหลอหลงหกคาใชจายแลวทงหมด แตภายใตความมงคงทไมเทาเทยมกน

เปนเรองยากทคนทมความมงคงนอยจะเปนเจาของกจการเสยเองได

ปญหาเหลานจะถกแกไขใหดขน ระบบเศรษฐกจจะมประสทธภาพเพมมากขน หากความมงคงและ

สนทรพยในระบบเศรษฐกจถกแบงสรรและกระจายในทางทมความยตธรรมมากขน

5. บทสรปและขอเสนอแนะเบองตน

นกเศรษฐศาสตรใหคณคาแกมตดานประสทธภาพเปนสาคญ ขณะทนกนตศาสตรใหคณคาแกมต

ดานความยตธรรม เมอมการนาเครองมอทางเศรษฐศาสตรมาใชในการอธบายโลกแหงกฎหมายในนามของ

“นตเศรษฐศาสตร” ระบบคณคาแบบเศรษฐศาสตรทใหความสาคญแกมตดานประสทธภาพเปนหลกจง

ตดตามมาดวย งานวชาการดานนตเศรษฐศาสตรสวนใหญใหความสาคญกบการวเคราะหประสทธภาพของ

ระบบกฎหมาย เพอผลตสรางผลลพธทใกลเคยงกบผลลพธในตลาดแขงขนสมบรณมากทสด

นกเศรษฐศาสตรสวนใหญ กระทงนกนตเศรษฐศาสตรสวนใหญมองวา ประสทธภาพกบความ

ยตธรรมเปนเปาหมายทขดแยงกน หากตองการใหสงคมเศรษฐกจมความยตธรรมมากขนตองจายตนทนดวย

ประสทธภาพทลดลง แนวคดดงกลาวมประโยชนในแงการเตอนใจใหเราตระหนกในตนทนของการบรรล

34

เปาหมายความยตธรรมวา ความยตธรรมกมราคาทตองจาย หากมงเปาหมายไปทความยตธรรมเพยงอยาง

เดยว ราคาทตองจายยงสงมาก

กระนน นกเศรษฐศาสตรหรอนกนตเศรษฐศาสตรจานวนหนงมความเหนตรงกนขามกบแนวคด

สวนใหญ โดยมองวา การยดตดกบภาวะไดอยาง -เสยอยางระหวางประสทธภาพกบความยตธรรมสามารถ

การอธบายปรากฏการณในสงคมไดเพยงมตเดยว เพราะความสมพนธระหวางประสทธภาพและความ

ยตธรรมเปนไปในทางสงเสรมกนไดดวย

ในสวนทายของบทความน ผเขยนมขอเสนอแนะสาหรบการทางานรวมกนระหวางนก

เศรษฐศาสตรและนกนตศาสตรภายใตการศกษาเชงนตเศรษฐศาสตร ดงน

หนง ในฐานะทเปาหมายเรองประสทธภาพและความยตธรรมตางกเปนเปาหมายทพงปรารถนาของ

สงคมทงสองเปาหมาย ผเขยนเสนอวา นตเศรษฐศาสตรควรใหความสาคญ “มากขน” กบการอธบาย

ปรากฏการณ เงอนไข บรบท และปจจยเชงสถาบน ของความสมพนธในเชงสงเสรมกนของประสทธภาพ

และความยตธรรม นอกเหนอจากการมงอธบายสภาพการณแหงการแลกกนระหวางประสทธภาพและความ

ยตธรรม ดงทเคยมงเนนอยแตเดม

โจทยวจยททาทายคอ จะออกแบบกฎกตกาทนาพาสงคมบรรลทงประสทธภาพและความยตธรรม

ในทางทไมขดแยงกนอยางไร โดยเฉพาะอยางยง การบรรลประสทธภาพพรอมไปกบความยตธรรมในเชง

แบงสรรและกระจาย

สอง ในการน นกเศรษฐศาสตรทมกใหนาหนกกบหลกประสทธภาพเปนสาคญ ควรหนมาใสใจ

และเพมคณคาตอหลกความยตธรรมมากขน สวนนกนตศาสตรทมกใหนาหนกกบหลกความยตธรรมเปน

สาคญ ควรหนมาใสใจและเพมคณคาตอหลกประสทธภาพมากขน

การทางานรวมกนระหวางนกเศรษฐศาสตรและนกนตศาสตรในอดมคตไมใชการมงยดพนทของ

ศาสตรตรงขาม หรอยดมนถอมนกบระบบเหตผลของตนเพยงฝายเดยว แตการทางานรวมกนควรเปนการ

เรยนรรวมกนอยางเปดกวาง เปดโลกของตนใหกวางและลกขนผานการเปดรบองคความรใหมๆ มองเหน

จดออนของศาสตรตน ในขณะทเปดรบจดแขงของศาสตรตรงขามมาประยกตใชหรอชวยใหการตงคาถาม

และหาคาตอบในงานศกษาวจยนาสนใจมากขน

35

ทงน ผเขยนเชอวา เศรษฐศาสตรเปนเครองมอเสรมทมประโยชนในการทาความเขาใจกฎหมายและ

ระบบกฎหมายใหรอบดานและลกซงมากขน จดเดนสาคญคอ การเพมมตดานประสทธภาพ การนาระบบ

เหตผลภายใตระเบยบวธวทยาศาสตรมาผลตคาอธบาย การใหนาหนกในการวเคราะหผลกระทบของ

กฎหมายตอพฤตกรรมของคนทงโดยตรงและโดยออม ทงในปจจบนและอนาคต ทงผลทเกดขนจรงและผล

ทคาดวาหรอมโอกาสจะเกดขน และการใหความสาคญกบการคาดการณและทานายพฤตกรรมของคน

นอกเหนอจากการอธบาย เปนตน

สาม คาวา “ประสทธภาพสงสด” ในกรณของนตเศรษฐศาสตร ควรหมายความถง ประสทธภาพ

สงสดภายใตระดบความยตธรรมทพงปรารถนาและเปนทยอมรบไดของสงคมและการคานงถงสทธขน

พนฐานของพลเมองเสมอ กลาวคอ มความยตธรรมในระดบทสงคมสวนรวมไดเลอกแลวและมการคานงถง

สทธขนพนฐานทมอาจพรากไปได เชน หลกเสรภาพ เปนเงอนไขขอจากด ( Constraint) ของการบรรลหลก

ประสทธภาพ การเลอกระดบความยตธรรมทพงปรารถนาเปนกระบวนการทางการเมองเปนสาคญ เชน การ

ออกกฎหมายผานรฐสภา ซงสะทอนความเปนตวแทนของประชาชน สวนการพยายามแสวงหา

ประสทธภาพสงสดภายใตความยตธรรมและสทธพนฐานระดบหนงเปนกระบวนการทางเศรษฐกจเปน

สาคญ

นอกจากนน อาจพจารณาหลอมรวมหลกความแตกตาง ( The Difference Principle) ใหอยในระดบ

ความยตธรรมทพงปรารถนาดวยกได หลกดงกลาวเนนทการแบงสรรและกระจายในทางปองกนไมใหเกด

ความเหลอมลาทางรายไดมากเกนไป

ส การออกกฎกตกาหรอการเปลยนแปลงกฎกตกาควรใหความสาคญตอกระบวนการประเมนผล

กระทบของกฎหมายและระบบกฎหมายตอผมสวนไดสวนเสย ( Stakeholder) ทกกลม (Legislative Impact

Assessment หรอ Regulatory Impact Analysis - RIA) ทงผลทเกดขนโดยตรงทนท และผลคาดวาจะเกดขน

ในอนาคต ผานการเปลยนแปลงโครงสรางสงจงใจซงจะสงผลตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมของผทไดรบ

ผลกระทบจากกฎหมายอกทอดหนง เพอใหเราสามารถชงนาหนกและประเมนคณคาของการเปลยนแปลง

เชงกฎหมายในมตของประสทธภาพ (ผลกระทบตอสวสดการของสงคมสวนรวม)

ตงแตป 1995 OECD รณรงคใหประเทศตางๆ ทาการวเคราะหประสทธภาพของกฎหมายอยางเปน

ระบบ (Efficiency Test) เชน การกาหนดใหการวเคราะหตนทน -ผลประโยชน (Cost-Benefit Analysis) เปน

36

สวนหนงของกระบวนการออกกฎหมาย และตงแตป 2001 สหภาพยโรปกาหนดใหมการทาการวเคราะห

ผลกระทบของกฎหมายสาหรบกฎกตกาทสาคญ

ในกรณของประเทศสวตเซอรแลนด ตงแตป 1999 กฎหมายใหมทกฉบบตองผานการวเคราะห

ผลกระทบทางเศรษฐกจ (Economic Analysis Impact) กอนประกาศใช โดยตองมการวเคราะหใน 5 ประเดน

พนฐาน ไดแก

(1) ความจาเปนและโอกาสความนาจะเปนของการออกกฎหมายนน

(2) ผลกระทบตอกลมผลประโยชนตางๆ

(3) ผลกระทบตอเศรษฐกจสวนรวม

(4) กฎกตกาทางเลอก นอกเหนอจากการออกกฎหมายนน

(5) ความสามารถในการบงคบใชกฎหมายนน

นอกจากน สาหรบกฎหมายทมความสาคญมากและมผลกระทบวงกวางตองดาเนนการวเคราะห

ตนทน-ผลประโยชนดวย กระบวนการเหลานชวยวาดผงของการเปลยนแปลงโครงสรางสงจงใจของตว

ละครตางๆ ทไดรบผลกระทบจากกฎหมาย ในบางกรณอาจมการวเคราะหผลกระทบตอการกระจายรายได

ดวย

หา ความตระหนกรวาประสทธภาพไมใชเปาหมายเดยวของสงคมเปนเรองสาคญ โดยเฉพาะ

สาหรบนกเศรษฐศาสตร ผเขยนไดเสนอแลววา โจทยททาทายทสดของนตเศรษฐศาสตรคอ การมงส

เปาหมายดานประสทธภาพควบคกบความยตธรรม กระนน เปาหมายของสงคมยงคงมเปาหมายอนๆ อก

นอกเหนอจากประสทธภาพและความยตธรรม ตวอยางเชน การเคารพสทธและศกดศรความเปนมนษย

ความแนนอนของกฎหมาย ความมนคงในชวตและทรพยสน

ผเขยนขอจบบทความนดวยเรองเลาเรองหนง ความวา

37

เมอถกถามวา อะไรคอสงทนาสนใจทสดเกยวกบนตเศรษฐศาสตร ครคนหนงของรชารด พอส

เนอร หนงในบดาแหงนตเศรษฐศาสตรสมยใหมคนสาคญ ตอบวา

“ขอจากดของมน”11

12

บรรณานกรม

ปกปอง จนวทย ( 2553). “ความรเบองตนวาดวยนตเศรษฐศาสตร”. บทความวชาการประกอบการสมมนา

เรอง “การวเคราะหกฎหมายและกระบวนการยตธรรมทางอาญาดวยเศรษฐศาสตร” . 26 มกราคม

2553.

วรเจตน ภาครตน (2552) . ปาฐกถา 60 ป เศรษฐศาสตรธรรมศาสตร ครงท 11 เรอง “นตรฐกบความยตธรรม

ทางสงคม”. วนท 16 พฤศจกายน 2552 ณ คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

Bowles, S. and Herbert Gintis (1998). Recasting Egalitarianism: New Rules for Communities, States, and

Markets. Verso.

Harrison, Jeffrey and Jules Theeuwes (2008). Law and Economics. W.W.Norton & Company

Mathis, Klaus (2009). Efficiency Instead of Justice?. Springer.

Polinsky, A.Mitchell and Steven Shavell (eds.) (2007). Handbook of Law and Economics. Elsvier.

Posner, Richard (2003). Economic Analysis of Law. 6th edition. Aspen Publishers.

Shavell, Steven (2004). Foundations of Economic Analysis of Law. Harvard University Press.

12 Posner, Richard (1975), Economic Approach to Law อางจาก Mathis (2009)