การสถาปนาอดมการณ

“การกลบมาพฒนาชาต”

ในโครงการ พสวท.

The Construction of “Coming back to develop

country” Ideology in DPST program

สกขา สองค�าชม1

Sikkha Songkumchum

1 นกศกษาปรญญาตร ภาควชาประวตศาสตร คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

วารสารสหวทยาการ วทยาลยสหวทยาการมหาวทยาลยธรรมศาสตร70

บทคดยอ

บทความนมจดประสงคเพอตองการอภปรายถงการสถาปนาอดมการณ

“การกลบมาพฒนาชาต” ในโครงการพฒนาและสงเสรมผมความสามารถพเศษ

ทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย (พสวท.) ซงด�าเนนการโดยสถาบนสงเสรมการ

สอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (สสวท.) โดยอาศยวธการทางประวตศาสตร และ

ไดผลการศกษาวาอดมการณ “การกลบมาพฒนาชาต” ไดรบการสถาปนาขนเพอ

ควบคมความรสกนกคดของนกเรยนทนเพอใหโครงการไดบรรลจดประสงคของ

การกอตงโครงการ พสวท. กลาวคอ ผลตนกวทยาศาสตรเพอรองรบการขยายตว

ของภาคอตสาหกรรมและการปรบเปลยนโครงสรางทางเศรษฐกจในชวงทศวรรษ

2520 แตการผลตซ�าอดมการณอยางตอเนองมาจนถงปจจบนกลบท�าใหบคคลท

เกยวของกบโครงการไมสามารถมองเหนปญหาเชงโครงสรางของการบรหารจด

ทนการศกษาทางวทยาศาสตรอยางละเอยดลกซงแตกลบมองเปนเพยงความผด

พลาดของปจเจกอยางเดยว

[ ค�ำส�ำคญ ]อดมการณ “การกลบมาพฒนาชาต”, โครงการ พสวท., ทนการศกษา

ทางวทยาศาสตร

ปท 14 ฉบบท 2 (เมษายน 2560 – กนยายน 2560) 71

Abstract

This article aims to debate on the construction of “Coming back to develop country” Ideology in Development and Promotion of Science and Technology Talents (DPST) program, organized by The Institute for the Promotion of Teaching Science and Technology (IPST). By using historical methods, the study resulted that “Coming back to develop country” Ideology had been inculcated to shape scholars’ consciousness. The Ideology was (and is) emphasized in order to achieve DPST’s purpose, which is to generate a number of scientists to serve an expanding industrial sector and economic structural adjustment between 1977-1986. However, the stakeholders of DPST program consider the problem as only individual mistakes while structural conflict in the management of science scholarships has been distorted by the consecutive ideological reproduction.

[ Keywords ]“Coming back to develop country” Ideology, DPST program,

Science scholarships

วารสารสหวทยาการ วทยาลยสหวทยาการมหาวทยาลยธรรมศาสตร72

บทนำ�

การศกษาวเคราะหปญหาเรองการบรหารจดการทนการศกษาทาง

วทยาศาสตรของภาครฐไมคอยไดรบความสนใจจากนกวชาการทางดาน

สงคมศาสตร-มนษยศาสตร และไมคอยมการอภปรายถกเถยงเปนวงกวางในสงคม

มากอน จนกระทงเกดปญหากรณอดตอาจารยทนตแพทยของมหาวทยาลยมหดล

ไดหนทนการศกษาตางประเทศของมหาวทยาลยมหดลจนสงผลกระทบตอผ

ลงชอค�าประกนตองช�าระเงนชดใชทนเนองจากผดสญญาทนแทน ท�าใหเกดเสยง

วพากษวจารณในสงคมอยระยะหนง

ในเวลาตอมาสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (TDRI) ไดน�าเสนอ

ปญหาของการบรหารจดการทนการศกษาหลายบทความ เชน บทความเรอง

“จากกรณหนทน...สโอกาสปฏรปการบรหารทนการศกษา” (สถาบนวจยเพอการ

พฒนาประเทศไทย, 2559) นอกจากน ดร.สมเกยรต ตงกจวานชย ไดน�าเสนอ

เนอหาในลกษณะเดยวกนผานรายการ “คดยกก�าลงสอง” ซงทางรายการไดยก

ตวอยางปญหาการจดการทนการศกษาจ�านวน 3 ทน คอ ทนกระทรวงวทยา

ศาสตรฯ ทนส�านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา (สกอ.) และทนโครงการ

พฒนาและสงเสรมผ มความสามารถพเศษทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย

(พสวท.) โดยสวนหนงของรายการไดน�าเสนอแผนภมรปภาพเรองปญหาของทน

พสวท. และมเสยงวพากษวจารณจากผ คนในโครงการ พสวท. (อานนท

ศกดวรวชญ, 2559) จนน�ามาสการชแจงจากทาง TDRI และการแกไขขอมล

แผนภมรปภาพในเวลาตอมา (สมเกยรต ตงกจวานชย, 2559)

ปท 14 ฉบบท 2 (เมษายน 2560 – กนยายน 2560) 73

กระแสวพากษวจารณ TDRI ของกลมนกเรยนและอาจารยทไดรบทนจาก

โครงการ พสวท. กอใหเกดความคดในการสอสารถงความส�าคญของโครงการ

พสวท. ทมตอประเทศชาต ตลอดจนถงความส�าคญของความรดานวทยาศาสตร

บรสทธ (pure science) และ คณตศาสตรบรสทธ (pure mathematics) ในการ

พฒนาประเทศ จนน�าไปสการจดตงเพจเฟซบกชอวา “DPST Think Tank” ของ

กลมนกเรยนทน พสวท. จ�านวนหนงเพอสอสารขอมลของผไดรบทน พสวท. ทถก

ตองออกสสาธารณะ (เฟซบก, 2559) แตกลบมนอยคนทตระหนกถงขอเสนอแนะ

ของ TDRI ในเรองการปรบปรงรปแบบการบรหารจดการทน พสวท. ใหเปนไป

อยางมประสทธภาพและสมพนธกบบรบททางสงคมทเปลยนแปลงไปตลอดเวลา

ผเขยนเสนอวาสวนหนงของการไมมการแกไขปญหาอยางเปนรปธรรมได

เกดจากการใชอดมการณ “การกลบมาพฒนาชาต” ในการควบคมความรสก

นกคดของนกเรยนทน พสวท. ใหเปนไปตามความประสงคของผใหทนการศกษา

โดยเปนอดมการณทไดรบการปลกฝงจากรนสรนวาเมอผรบทน พสวท. ไดส�าเรจ

การศกษาแลวจะตองกลบมาพฒนาชาตโดยการท�างานชดใชทนและใชความรทาง

ดานวทยาศาสตรและคณตศาสตรทร�าเรยนมาใหเกดประโยชนสงสด ซงความคด

เหลานมความสมพนธกบบรบททางสงคมและเศรษฐกจในชวงเวลาแรกของการ

กอตงโครงการ พสวท. โดยในบทความจะอภปรายอย 4 ประเดน คอ (1) กระแส

ความคดในการกอตงโครงการ พสวท. และบรบท (2) การสถาปนาอดมการณ

“การกลบมาพฒนาชาต” (3) ผลจากการใชอดมการณทมตอโครงการ พสวท.

และ (4) บทสรปและขอสงเกตเพมเตม โดยมการคนควาหลกฐานดานเอกสารท

เกยวของกบโครงการ พสวท. เชน รายงานการวจยของ สสวท. นตยสารขาว สสวท.

เปนตน และน�าวธการทางประวตศาสตรมาใชประกอบการวเคราะหในบทความ

น โดยบทความนจะเปนประโยชนตอการศกษาพฒนาการของวงการวทยาศาสตร

ไทยในอนาคต

วารสารสหวทยาการ วทยาลยสหวทยาการมหาวทยาลยธรรมศาสตร74

● กระแสความคดในำการกอตงโครงการ พสวท. และบรบทในชวงตนทศวรรษท 2520 รฐบาลไทยไดมการปรบยทธศาสตรในการ

พฒนาประเทศใหมจาก “การมงขยายอตราความเจรญทางเศรษฐกจ” มาเปน

“การปรบโครงสรางเศรษฐกจ” เพอเพมประสทธภาพเศรษฐกจและการเพม

ผลผลต น�ามาสการเปลยนแปลงนโยบายในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหง

ชาต ฉบบท 5 ประกอบกบการเปลยนแปลงราคาน�ามนและวกฤตการทางการเงน

ของโลก ตงแตป พ.ศ. 2516-2517 ท�าใหเกดสภาพเศรษฐกจผนผวน กลาวคอ

เกดภาวะเงนเฟอ อตราการวางงานเพมสงขน นอกจากนประเทศไทยยงม

ความจ�าเปนตองน�าเขาเชอเพลง วตถดบ เครองจกร และสนคาทนจากตางประเทศ

ซงสงผลใหประเทศไทยขาดดลการคา โดยภาครฐมองวาประเทศไทยไมไดปรบตว

ใหเขากบการเปลยนแปลงอยางรวดเรวของโลก รฐจงเรมตระหนกถงความส�าคญ

ของวทยาศาสตรและเทคโนโลย ตลอดจนการสรางก�าลงคนเพอชวยใหประเทศ

พฒนาไปส “ประเทศกงอตสาหกรรม”

ในป พ.ศ. 2524 ฝายวจยและประเมนผล สสวท. ไดจดท�าโครงการ

เสาะแสวงหาผมปรชาญาณทางวทยาศาสตร โดยตพมพเปนรปเลมในป พ.ศ. 2525

การศกษาชนนไดคนหาตวชวดผมปรชาญาณทางวทยาศาสตร จากบทน�าของ

งานวจยและในเอกสารบนทกการประชมไดพบหลกฐานทอธบายความเปนมา

ของการด�าเนนงานซงเกยวของกบแนวคดของภาครฐดงทกลาวไปแลว ดงน

ปท 14 ฉบบท 2 (เมษายน 2560 – กนยายน 2560) 75

“...ส�าหรบประเทศไทย แมวาจะเปนประเทศทอดมสมบรณไป

ดวยทรพยากรธรรมชาต และรฐบาลมนโยบายเรงรดพฒนาประเทศ

แตการพฒนาประเทศยงคงด�าเนนไปอยางเชองชา และไมสอดคลอง

กบเปาหมายทวางไวอยางสมบรณ เหตผลส�าคญประการหนงทกอ

ใหเกดสถานการณดงกลาวคอ การขาดบคลากรทมความรความ

สามารถสงทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยทจะคดหาวธการน�า

เอาทรพยากรธรรมชาตมาใชไดอยางเหมาะสมหรอสรางอตสาหกรรม

ตอเนองใหเกดประโยชนสงสด ดงนนสนคาออกของประเทศไทย

สวนใหญจงอยในรปของวตถดบ และซอเทคโนโลยจากตางประเทศ

มาใช เนองจากการพยายามรเรมประดษฐคดคนเทคโนโลยดวย

ตนเองยงมนอย และไมไดรบการสนบสนนเทาทควร ประเทศไทย

จงเสยเปรยบดลยการคามากขนทกปและไมสามารถพงตนเองได

ตลอดมา

โดยเหตผลดงกลาว ประเทศไทยควรจะรเรมอยางจรงจงในการ

เรงรดผลตบคคลทมความรและมความสามารถสงทงทางดาน

วทยาศาสตรบรสทธ (Pure Science) และทางดานเทคโนโลย

เนองจากความเจรญกาวหนาอยางรวดเรวของโลกในปจจบนสวน

ใหญมรากฐานมาจากการคนควาทางวทยาศาสตรเทคโนโลย...

บคคลทมความสามารถทางสมองสง จงเปนบคคลทมคณคาตอ

ประเทศชาตในการสรางสรรคผลงานทเปนประโยชนแกมวลมนษย

โดยสวนรวม บคคลทมพลงความสามารถทางดานวทยาศาสตรสง

หรอเรยกวาปรชาญาณทางวทยาศาสตรนน อาจจะมไดแสดงความ

สามารถออกมาใหประจกษในรปของการเรยนเกงวทยาศาสตรเกง

เปนพเศษ เพราะกระบวนการเรยนการสอนในชนเรยน อาจไมเพยง

พอทจะกระตนความสามารถพเศษทมอยในตวผเรยนได นอกจาก

วารสารสหวทยาการ วทยาลยสหวทยาการมหาวทยาลยธรรมศาสตร76

นในปจจบน นกเรยนในแตละโรงเรยนมจ�านวนคอนขางมาก ครจง

ไมมโอกาสสนใจบคคลทเรยนเกงมากนก จงเปนทนาเสยดายอยาง

ยงทไมไดมการพฒนาศกยภาพของผมปรชาญาณทางวทยาศาสตร

อยางเตมท...เปนเหตใหประเทศชาตขาดแคลนนกวทยาศาสตรทม

ความสามารถพเศษสงในการคดคนเทคโนโลยใหมๆ ทเปนประโยชน

ตอประเทศชาตได...” (สาขาวจยและประเมนผล, 2525, น.1-2)

ความตองการนกวทยาศาสตรทสามารถคดคนเทคโนโลยเพอยกระดบ

เศรษฐกจของประเทศนบเปนจดประสงคแรกเรมของการกอตง โครงการ พสวท.

ซงเปนชวงเวลาเดยวกบการทประเทศไทยเรมน�าแกสธรรมชาตในอาวไทยมาใช

ในการผลตกระแสไฟฟา ตลอดจนเปนเชอเพลงในโรงงานอตสาหกรรม และ

โรงงานเคม และการเรงพฒนาพนทชายฝงทะเลภาคตะวนออกใหเปนทตงของ

แหลงอตสาหกรรมหลก (นคมอตสาหกรรมตะวนออกมาบตาพด) เชน อตสาหกรรม

แยกกาซ อตสาหกรรมปโตรเคม เปนตน ตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหง

ชาตฉบบท 5 (พ.ศ. 2525 – 2529) โดย อนนต จนทรกว เขยนบทความเรอง

“โครงการพฒนาและสงเสรมผ มความสามารถพเศษทางวทยาศาสตรและ

เทคโนโลย” ในหนงสอ 12 ป สสวท. จะพบหลกฐานทสมพนธกบบรบททกลาว

ขางตน วา

“...เมอพจารณาถงสภาพการตนตวทางดานวทยาศาสตรและ

เทคโนโลยในปจจบน เชน การพบแหลงน�ามนและกาซธรรมชาต

การมโครงการพฒนาอตสาหกรรมแถบชายฝงทะเลตะวนออก หรอ

เมอศกษาแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 5 สวนท

3 เรองการปรบโครงสรางและเพมประสทธภาพทางเศรษฐกจ

พบวาไดมนโยบายทจะเสรมสรางพนฐานและสมรรถภาพดาน

วทยาศาสตรและเทคโนโลย สรางสงจงใจใหเอกชนและรฐวสาหกจ

ปท 14 ฉบบท 2 (เมษายน 2560 – กนยายน 2560) 77

น�าวทยาศาสตรและเทคโนโลยมาเพมประสทธภาพในการผลต...

ตลอดจนกลนกรอง ดดแปลง และพฒนาเทคโนโลยมาจากตาง

ประเทศใหเหมาะสมกบสภาพของประเทศไทย สงเหลานยอมชให

เหนชดวาประเทศไทยตองการบคลากรทมความรความสามารถสง

ทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยเพอชวยด�าเนนการพฒนา

ประเทศตามแผนทวางไว...” (สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตร

และเทคโนโลย, 2527, น.187)

จะเหนไดวาบรบททางเศรษฐกจและสงคมในสมยนนไดเออใหหนวยงาน

ของภาครฐกอตงโครงการ พสวท. ขน ไมใชเพยงแคการสรางแรงจงใจใหนกเรยน

หวกะทประกอบอาชพทางดานวทยาศาสตรแทนอาชพทางดานแพทยศาสตรหรอ

วศวกรรมศาสตร จากค�าใหสมภาษณของ ดร.ธงชย ชวปรชา อดตผอ�านวยการ

สสวท. (พ.ศ. 2540-2544) และอดตผอ�านวยการโรงเรยนมหดลวทยานสรณ

(พ.ศ. 2544-2552) วา

“ยคนนคนทสอบเขาเรยนคณะวทยฯจะเลอกล�าดบคณะวทย

เปนล�าดบทายๆ แมวาจะเปนจฬาฯ หรอมหดลกไมไดเดกทสนใจ

จะมาเรยน และอกอยางคอป 1 ทจฬาฯหรอมหดลคลายๆ กบวา

ปลายเทอมจะเปนการเรยนแบบกวดวชา หมายความวาเรยนไมได

กไปซวหรอเรยนใหมกได เพราะฉะนนจะเหนไดวาพอชวงป 3 ป 4

จ�านวนนสตจะลดลงมาก” (ชาตร วงษแกว และคณะ, 2552, น.20)

วารสารสหวทยาการ วทยาลยสหวทยาการมหาวทยาลยธรรมศาสตร78

● การสถาปนำาอดมการณ “การกลบมาพฒนำาชาต”เมอมการกอตงโครงการ พสวท. ขนมาในป พ.ศ. 2527 ทางโครงการม

วตถประสงคแรกเรมในการสงเสรมก�าลงคนดานวทยาศาสตรส�าหรบพฒนา

ประเทศ (สาขาวจยและประเมนผล ฝายประสานงานโครงการ พสวท., 2531, น.2)

ดงน

(1) ใหบคคลดงกลาวไดมโอกาสพฒนาศกยภาพของคนใหสงสดในขณะท

อยในวยเรยน

(2) ถาอยในวยท�างานใหไดมโอกาสใชความสามารถทมอยอยางเตมทใน

การสรางสรรคผลงานทเปนประโยชนตอประเทศชาต

(3) พยายามหาทางสงเสรมใหหนวยงานตางๆ ทงหนวยงานของรฐและ

เอกชนมบทบาทในการสรางงานใหแกผมความสามารถพเศษสงทาง

วทยาศาสตรและเทคโนโลย ทเรยนส�าเรจการศกษาระดบชนทสามารถ

ประกอบอาชพไดแลว

โครงการ พสวท. ไดใหทนการศกษาใหกบนกเรยนในระดบชนมธยมศกษา

ตอนปลายและระดบอดมศกษา โดยรบทนการศกษาตอเนองจนถงระดบปรญญา

เอก และมสทธสอบชงทนไปศกษา ณ ตางประเทศ หลงส�าเรจการศกษาจะตอง

ปฏบตงานชดใชทนในหนวยงานของรฐ ซง สสวท. มองวาหนวยงานภาครฐยง

ขาดแคลนนกวทยาศาสตรอย (ลดดาวลย ผดงทรพย, 2535, น.64) และกอใหเกด

การสถาปนาอดมการณ “การกลบมาพฒนาชาต” โดยเจาหนาทของโครงการ

พสวท. รวมถงนกเรยนทนของ พสวท. วาเมอนกเรยนทนส�าเรจการศกษาแลวจะ

ตองกลบมาท�างานชดใชทนในหนวยงานภาครฐหรอตามทคณะอนกรรมการ

โครงการ พสวท. จะใหความเหนชอบหรอตามเงอนไขของโครงการ พสวท.

เพอพฒนาประเทศชาตตามปรากฏหลกฐานจากขอความของนกเรยนทน พสวท.

คนหนงทกลาววา

ปท 14 ฉบบท 2 (เมษายน 2560 – กนยายน 2560) 79

“...เราเขาใจกนวานกเรยนทน พสวท.ทกคนไดรบการปลกฝง

มาตงแตเดกใหรกชาต รกประชาชน เรยนจบแลวกลบมาท�างาน

เพอประเทศชาต ผมเขาใจวานกเรยนทน พสวท. ทกคนเปนคนกง

มความสามารถ และมจตส�านกทด…” (piti (นามแฝง), 2548)

นอกจากนยงปรากฏหลกฐานจากสวนทายของบทสมภาษณ ของ รศ.ดร.

พลงพล คงเสร อาจารยภาควชาเคม คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยมหดล เมอ

ครงยงเปนนกเรยนทนโครงการ พสวท. โรงเรยนสามเสนวทยาลย ในนตยสารขาว

สสวท. ทกลาวถงเหตผลของความสนใจในวชาชวเคมไววา

“...เพราะคดวาวชาน [ชวเคม – ผเขยน] สามารถท�าประโยชน

ใหกบประเทศชาตไดอยางมากครบ...” (อรวรรณ อนทวชญ, 2531,

น.52)

และในบทสมภาษณเดยวกน ผสมภาษณยงทงทายไวอกวา

“...เปนกาวแรกทนกเรยนในโครงการ พสวท. ไดรบการพฒนาภายใตโครงการ พสวท. เพอเตรยมทจะเตบโตเปนนกวทยาศาสตรซงถอเปนทรพยากรทมคายง ในอนทจะพฒนางานดานวทยาศาสตร

และเทคโนโลยใหแกประเทศชาตตอไป” (เรองเดยวกน, 2531, น.52)

นอกจากนปรากฎหลกฐานถงการปลกฝงอดมการณ พสวท. ในเนอเพลง

“รวมใจ พสวท.” ดงน

“...รวมมอมา พฒนา ความเจรญ ดวยเราคอ พสวท....”

(สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย, 2528, น.41)

และยงปรากฎหลกฐานในบทความ “โครงการ พสวท. กบปญหาสมองไหล” โดย ลดดาวลย ผดงทรพย วา

วารสารสหวทยาการ วทยาลยสหวทยาการมหาวทยาลยธรรมศาสตร80

“...ผเขยนหวงวา นกศกษา พสวท. ทจบการศกษารนตอๆ ไป

ในอนาคตจะรกโครงการ พสวท. มากขน และเตมใจทจะเขาปฏบต

งานในหนวยงานททางโครงการไดจดหาไวใหแมเงนคาตอบแทนจะ

นอยไปสกหนอย แตความรสกภมทไดมสวนรวมในงานวจยและ

พฒนาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยเพอความเจรญกาวหนาของ

ประเทศชาตนาจะชดเชยกนได...” (ลดดาวลย ผดงทรพย, 2535, น.65)

เมอโครงการ พสวท. การด�าเนนโครงการประสบผลส�าเรจตามแผนทวางไว สสวท. คาดหวงผลลพธตามทไดชแจงในนตยสารขาว สสวท. ดงน

“...หากโครงการนส�าเรจลง จะสามารถผลตบคลากรทมความรความสามารถพเศษ...ทมความพรอมและมงมนในการสรางสรรคผลงานดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ทจะเปนประโยชนตอการพฒนาประเทศ ท�าใหประเทศไมขาดแคลนนกวทยาศาสตรและเทคโนโลยทมความรความสามารถสง สามารถท�าการคนควาวจยทางดานวทยาศาสตรพนฐานและวทยาศาสตรประยกตทกแขนง...”

(สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย, 2527, น.7)

“...และเมอมอตสาหกรรมทมนคงแลวทางกระทรวงวทยาศาสตร

เทคโนโลยและการพลงงาน จะวางเงอนไขใหมนกวทยาศาสตรประจ�า

โรงงานอตสาหกรรม ซงจะมเงนเดอนสงอาชพหนง” (สถาบนสงเสรม

การสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย, 2528, น.40)

สดทายน ค�าพดของ ศ.ดร.สปปนนท เกตทต นกวทยาศาสตรของไทยท

มชอเสยงอกทานหนงซงเคยด�ารงต�าแหนงรฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ

และคณะกรรมการในหนวยงานทางดานวทยาศาสตรหลายหนวยงาน มความคด

ปท 14 ฉบบท 2 (เมษายน 2560 – กนยายน 2560) 81

เหนเกยวกบโครงการ พสวท. ซงกคงจะชวยเนนย�าถงความส�าคญของโครงการ

พสวท. ตอประเทศชาต ตามทผเขยนเสนอไวขางตนไดอยางชดเจน

“ถาอยากใหประเทศไทยจบสนกจบโครงการ พสวท. ถา

ตองการใหประเทศไทยพฒนาเปนประเทศอตสาหกรรมใหม กตอง

มโครงการ พสวท. ตลอดไป ตองแกทศนคตเสยใหมวามใชโครงการ

5 ป 10 ป ตองเปนงานประจ�าตลอดไปตราบเทาทมประเทศไทย”

(อางถงใน โรงเรยนมหดลวทยานสรณ, 2549, น.41)

● ผลจากการใชอดมการณทมตอโครงการ พสวท. หลงจากการกอตงโครงการและมการปลกฝงอดมการณ “การกลบมา

พฒนาชาต” ในกลมนกเรยนทนรนแลวรนเลา และผลตบณฑต พสวท. ทประกอบ

อาชพนกวทยาศาสตรและนกวจยตามหนวยงานภาครฐเพมขนเรอยๆ แตเมอเมอ

พจารณาจากขอเสนอของ TDRI ตามทไดกลาวมาขางตนจะเหนไดวายงมนกเรยน

ทนจ�านวนหนงลาออกจากโครงการหรอใชเวลานานในการศกษาท�าใหส�าเรจการ

ศกษาชาโดยเปนธรรมชาตของการศกษาตอและการท�าวทยานพนธในระดบสง

กวาปรญญาตร แตแทนทนกเรยนทนและบณฑต พสวท. เลอกทจะใหความสนใจ

ในประเดนอนๆ เชน ความส�าคญของวทยาศาสตรบรสทธทมตอประเทศชาต

เปนตน แทนทจะกลบไปพจารณาถงปญหาของการบรหารจดการทนการศกษา

ของ สสวท. อยางละเอยด

อยางไรกดดวยระยะเวลาอนยาวนานประมาณ 30 ปของการผลตซ�า

อดมการณกลบท�าใหผคนทเกยวของกบทน พสวท. ไมสามารถหลดพนจากการ

แกไขปญหาโดยใชกรอบวธคดทไดจากอดมการณ สงเกตไดจากเวลาเกดกระแส

ปญหาการหนทนโดยไมยอมกลบมาท�างานชดใชทนตามเงอนไขของทนการศกษา

กจะมการจดการปญหาจากผคนทเกยวของโดยการต�าหนคนทท�าผดสญญาทน

การศกษา จากหลกฐานค�าพดของอดตนกเรยนทน พสวท. ตางประเทศทกลาวใน

เวบบอรดของนกเรยนทน พสวท. เมอป พ.ศ. 2548 วา

วารสารสหวทยาการ วทยาลยสหวทยาการมหาวทยาลยธรรมศาสตร82

“...ผม...เลอกใชทนและผดสญญารบทน แนนอนวาผมถกตอวา

มากมายวาเปนคนหกหลงประเทศชาต ผมกตองยอมรบความผดวา

ผมไมไดคนพบความสนใจทแทจรงของตนจนเมอไดสมผสงานทาง

ธรกจการวจยในสหรฐน ผมยอมทจะสละความเชอถอทประเทศชาต

และโครงการมตอผม เพอทจะคนหาหนทางทผมเหนวาดกวา...”

(Apobec3g (นามแฝง), 2548)

นอกจากนยงมอกหลกฐานหนงทสะทอนถงการจ�ากดและลดทอนวธการ

มองปญหาของการบรหารจดการทนการศกษาใหเพยงแคเปนเรองของการท�าผด

ตออดมการณจากเวบบอรดเรองเดยวกนทกลาววา

“ผมวาประเทศไทยเราตองการคนมาชวยพฒนาอกมาก ขนอย

กบพวกเรา ชาว พสวท. พรอมทจะกลบมาชวยกนพฒนาหรอไม

พสวท. เหมอนพอแมทใหการดแลลกๆอยางพวกเรา เฝาเอาใจใส

สงเสยใหจบปรญญาเอก โดยหวงวา ลกๆจะกลบมาชวยกนพฒนา

ประเทศไทยเราน แตเมอลกๆไมกลบมาพอแมกคงตองเกบความ

รสกไวขางใน และหวงวาสกวนหนงๆลกๆจะกลบมา ลกๆ พสวท.

คงจะไมลมผนแผนดนเกด ประเทศไทย...” (พสวท. (นามแฝง),

2548)

รวมถงขอความกลาวในเชงต�าหนผทท�าผดอดมการณของโครงการ พสวท. วา

“...ถาไมอยากกลบมาท�างานทบานเรา กอยามารบทนพสวท.

ไปเรยนตอเมองนอกซคะ ถาหาหนทางไปศกษาตอเอง แลวท�างาน

เมองนอก คงไมมใครเขาวาอะไร...” (ไมระบนาม, 2548)

จากหลกฐานทยกมาขางทงหมด จะเหนถงกลไกของอดมการณทท�าการ

ควบคมความรสกนกคดของนกเรยนทน พสวท. ตามทผเขยนไดกลาวถงขางตน

ปท 14 ฉบบท 2 (เมษายน 2560 – กนยายน 2560) 83

ซงสะทอนถงความรสกนกคดทไมไดมองถงปญหาเชงโครงสรางอยางละเอยดแต

อยางใด แตกลบดวนตดสนวาปญหาเกดจากความผดพลาดของปจเจกชนโดย

ไมเคารพในความแตกตางทางความคดและความเปนมนษยดวยกน

ความพยายามของรฐในการปรบเปลยนโครงสรางทางเศรษฐกจเมอชวงตน

ทศวรรษ 2520 เปนหนงในปจจยส�าคญทท�าใหเกดความเคลอนไหวทางความคด

ของหนวยงานภาครฐทางดานวทยาศาสตรในการกอตงโครงการทนรฐบาลเพอ

ผลตนกวทยาศาสตรและนกวจยเพอรองรบความเปลยนแปลงในขณะนน จนน�า

มาสการกอตงโครงการ พสวท. ในป พ.ศ. 2527

ทงนบคคลทเกยวของกบการกอตงโครงการไดมการสถาปนาอดมการณ

“การกลบมาพฒนาชาต” เพอควบคมความรสกนกคดของนกเรยนทนใหกลบมา

ท�างานชดใชทนตามเงอนไขของสญญารบทนการศกษา และมการผลตซ�า

อดมการณนมาจนถงปจจบนโดยเหนไดจากค�าตอบของกระทเวบไซตพนทปเรอง

“ขอระบายความร สกของเดกทนวทยาศาสตรทนหนง” (Judiciousness

(นามแฝง), 2559) ในวนท 15 พฤศจกายน พ.ศ. 2559 แมวาในกระทจะไมไดเปด

เผยชอของโครงการ แตผอานกพอจะรบรไดวาผตงกระทตองการจะสอถงโครงการ

พสวท. ทจะยงคงพบการแสดงความคดเหนโดยอาศยความร สกนกคดจาก

อดมการณดงจะเหนไดจากการออกมาต�าหนคนทมปญหาเพยงอยางเดยว จนนา

จะสรางความรสกกดดนเปนอยางมากใหกบผตงกระท จนในทสดแลวผตงกระท

จงตดสนใจแกไขขอความในกระทโดยเพมเนอหาเชงยอมรบวาเปนความผดของ

ตนแตเพยงผเดยวดงขอความวา

บทสรปและขอสงเกตเพมเตม

วารสารสหวทยาการ วทยาลยสหวทยาการมหาวทยาลยธรรมศาสตร84

“หลงจากทไดนงคดตกผลก ตอนนผมกไดพบค�าตอบแลวครบ สอง

วนมานผมวางๆ กนงดโทรทศน กมสารคดในหลวงรชกาลท9 เหนพระองค

ทรงงานพฒนาประเทศหลายโครงการเลย ไมเคยเหนภาพเพราะองคทรง

บนวาเหนอย กนงนกออกวากอนหนาทจะมารบทน เรากเคยมความคด

ทพฒนาประเทศดวยไมใชเหรอ อยากเดนตามแบบอยางพระองค แตมน

หายไปโดยไมรตว ทผานมาเจออะไรมากใหมนผานไปแลวๆกนไป จากน

จะเปนอยางไรอะไรจะเกดกชางผมพรอมเจอ สกวนผมเชอวาสงตางๆ

เหลานมนจะดขน และผมกจะเดนวงการนตอไปใหสดทางเพราะถายกเลก

กลางคน สงทท�ามาตลอดหลายปมนกเทากบศนย เรากศนยประเทศก

ศนย การพฒนาประเทศ ถาพวกเดกทนอยางผมไมท�าแลวใครจะมาท�า

ผมไดโอกาสอยในมอ โอกาสทจะมาพฒนา จะไดมากไดนอยกชางมน

ไมเอามาคดใหมนเกดกเลสในตวแลว ตองขออภยททกตวอกษรท

พมพออกมาท�าใหบางทานขนเคองใจ ขอบคณส�าหรบค�าตเตยนและ

ค�าสอนตางๆ ผมถอวาพวกทานมพระคณกบผมมากๆ เปนประโยชน

มากๆ” (Judiciousness (นามแฝง), 2559)

จะเหนไดวาขอโตเถยงในกระทขางตนไมสามารถน�าไปสความพยายามใน

การทบทวนปญหาทเกดขนในโครงการ พสวท. ในระยะยาวไดเลยแมแตนอย

เพราะฉะนนความเคลอนไหวทางความคดในการพฒนาวงการวทยาศาสตรของ

รฐกบการสถาปนาอดมการณ “การกลบมาพฒนาชาต” ของโครงการ พสวท. จง

มความสมพนธกนและท�าใหเกดเปนวธคดทไมสอดรบกบการเปลยนแปลงตาม

กระแสโลกาภวตน และเปนการแกไขปญหาการจดการทไมตรงกบปญหาทเกด

ขนจรง

อยางไรกตาม ผ เขยนมขอสงเกตเพมเตมอกประการหนงซงอาจจะช

ใหเหนไดวาโครงการ พสวท. ไมใชโครงการแรกทสถาปนาอดมการณ “การกลบมา

ปท 14 ฉบบท 2 (เมษายน 2560 – กนยายน 2560) 85

พฒนาชาต” แตนาจะไดรบอทธพลทางความคดจากการสรางความหมายของ

“ชาตไทย” และ “ความเปนไทย” ดงพระราชด�ารสในพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา

เจาอยหว ทพระราชทานใหกบนกเรยนทเดนทางไปศกษาตอในประเทศแถบยโรป

โดยทรงเนนใหนกเรยนเหลานน “...พงนกในใจไววา เราไมไดมาเรยนจะเปนฝรง

เราเรยนเพอจะเปนคนไทยทมความรเสมอดวยฝรง” (กระทรวงศกษาธการ, 2559)

และน�าความรกลบมา “ท�าใหแพรหลายในหมชนชาตเดยวกน” (สายชล สตยานรกษ,

2557, น.64) เพราะฉะนนการศกษาพฒนาการของการสถาปนาอดมการณ “การ

กลบมาพฒนาชาต” ในกลมนกเรยนทน ควรพจารณาใหเหนถงความสบเนองและ

ความเปลยนแปลงทสมพนธกบบรบทในระยะเวลายาว (Longue durée)

ผเขยนคาดหวงวาบทความนจะชวยท�าใหสงคมและนกวชาการมองเหนถง

ความส�าคญของ การศกษาวงการวทยาศาสตรไทยในทางสงคมศาสตร-มนษยศาสตร

ตลอดจนการศกษาปฏสมพนธระหวางรฐกบการจดการวทยาศาสตรของประเทศ

วามพฒนาการมาตงแตเมอใด และมนยทางการเมองอยางไร เพอใหเกดการ

ทบทวนแนวทางในการบรหารจดการทนการศกษาทางวทยาศาสตรในประเทศไทย

ตอไป

❈ ❈ ❈

วารสารสหวทยาการ วทยาลยสหวทยาการมหาวทยาลยธรรมศาสตร86

Apobec3g (นามแฝง). (2548). รบทน พสวท.จนจบเอก แลวลาออกไปท�างาน

ในตางประเทศ คดอยางไร หนา 2. สบคนเมอ 19 สงหาคม 2560, จาก http://

www.sudipan.net/dpst/board/viewtopic.php?t=30&postdays

=0&postorder=asc&start=30

Judiciousness (นามแฝง). (2559). ขอระบายความรสกของเดกทนวทยาศาสตร

ทนหนง.สบคนเมอ 19 สงหาคม 2560, จาก https://pantip.com/topic/

35811509

piti (นามแฝง). (2548). รบทน พสวท.จนจบเอก แลวลาออกไปท�างานในตางประเทศ

คดอยางไร หนา 1. สบคนเมอ 19 สงหาคม 2560, จาก http://www.sudipan.

net/dpst/board/viewtopic.php?t=30&postdays=0&postorder=

asc&start=0

กระทรวงศกษาธการ. (2559). นโยบายการศกษาไทยในรฐบาลปจจบน. สบคนเมอ

25 สงหาคม 2560, จากhttp://www.moe.go.th/moe/th/news/detail.

php?NewsID=45129&Key=news_Teerakiat

ชาตร วงษแกว และคณะ. (2552). รายงานฉบบสมบรณ การขบดนระบบเศรษฐกจฐาน

ความรดวยก�าลงคนระดบสงทมความสามารถพเศษดานวทยาศาสตรและ

เทคโนโลย. กรงเทพฯ: ม.ป.ท.

พสวท. (นามแฝง). (2548). รบทน พสวท.จนจบเอก แลวลาออกไปท�างาน

ในตางประเทศ คดอยางไร หนา 2. สบคนเมอ 19 สงหาคม 2560, จาก

http://www.sudipan.net/dpst/board/viewtopic.php?t=30&postdays

=0&postorder=asc&start=30

บรรณานกรม

ปท 14 ฉบบท 2 (เมษายน 2560 – กนยายน 2560) 87

เฟซบก. (2559). DPST Think Tank. สบคนเมอ 22 สงหาคม 2560, จาก https://

web.facebook.com/DPSTThinkTank/

ไมระบนาม. (2548). รบทน พสวท.จนจบเอก แลวลาออกไปท�างานในตางประเทศ

คดอยางไร หนา 1. สบคนเมอ 19 สงหาคม 2560, จาก http://www.sudipan.

net/dpst/board/viewtopic.php?t=30&postdays=0&postorder=

asc&start=0

โรงเรยนมหดลวทยานสรณ. (2549). การศกษาส�าหรบนกเรยนทมความสามารถพเศษ

และนวตกรรมการเรยนรในประเทศไทย. นครปฐม: โรงเรยนมหดลวทยานสรณ.

ลดดาวลย ผดงทรพย. (2535). โครงการ พสวท. กบปญหาสมองไหล. ใน 20 ป สถาบน

สงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. กรงเทพฯ: อมรนทรปรนตงกรพ.

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. (2559). จากกรณหนทน...สโอกาสปฏรปการ

บรหารทนการศกษา. สบคนเมอ 9 เมษายน 2560, จาก http://tdri.or.th/

tdri-insight/20160207-scholarship-contract-case/

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2527). 12 ป สถาบนสงเสรม

การสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย กระทรวงศกษาธการ. กรงเทพฯ:

หางหนสวนจ�ากดโรงพมพชวนพมพ.

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2527). โครงการพฒนาและ

สงเสรมผมความสามารถพเศษทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย พสวท. ใน

ขาวสาร สสวท., 13, หนา 4-7.

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2528) ภาพชด...ชาวคาย. ใน

ขาวสาร สสวท., 13, หนา 40.

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2528). รวมใจ พสวท. ใน ขาวสาร

สสวท., 13, หนา 41.

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2540). 25 ป สถาบนสงเสรมการสอน

วทยาศาสตรและเทคโนโลย. กรงเทพฯ: บรษท คอมมาดไซนแอนดพรนท จ�ากด.

วารสารสหวทยาการ วทยาลยสหวทยาการมหาวทยาลยธรรมศาสตร88

สมเกยรต ตงกจวานชย. (2559). ชแจงและแกไขขอมล “ประเดนวนๆ...เรองทน

การศกษา”. สบคนเมอ 9 เมษายน 2560, จาก http://tdri.or.th/tdri-insight/

scholarship-issue-20160306/

สาขาวจยและประเมนผล ฝายประสานงานโครงการ พสวท. (2531). รายงานการวจย

การศกษาเปรยบเทยบความเปลยนแปลงคณลกษณะบางประการของนกเรยน

ในและนอกโครงการ พสวท. รนท 1. กรงเทพฯ: สถาบนสงเสรมการสอน

วทยาศาสตรและเทคโนโลย.

สาขาวจยและประเมนผล. (2525). รายงานวจย การเสาะแสวงหาพฒนาและสงเสรม

ปรชาญาณทางวทยาศาสตร: การศกษาคณลกษณะปรชาญาณทางวทยาศาสตร.

กรงเทพฯ: สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย.

สายชล สตยานรกษ. (2557). สบปญญาชนสยาม เลม 1. กรงเทพฯ: โอเพน โซไซต.

อรวรรณ อนทวชญ. (2531) หนงในกาวแรกบนเสนทาง พสวท. ใน วารสาร สสวท.,

16, หนา 52.

อานนท ศกดวรวชญ. (2559). Infographic เปนของยอดฮตแตตองไมใชโดยปราศจาก

ความยงคด. สบคนเมอ 9 เมษายน 2560, จาก http://www.manager.co.th/

Daily/ViewNews.aspx?NewsID=9590000023689

❈ ❈ ❈

ปท 14 ฉบบท 2 (เมษายน 2560 – กนยายน 2560) 89