บทท 2

ความรพนฐานในการออกแบบภมทศน ในสายงานบรหารทรพยากรอาคาร การดแลอาคารและสถานท ถอเปนหนาทหลกในการท างาน การท าใหภมทศนโดยรอบโครงการสวยงามอยเสมอ ถอเปนงานหลกทนกบรหารทรพยากรอาคารตองใหความส าคญ การมความรในพนฐานการออกแบบงานภมทศน จะสามารถชวยใหดแลและบ ารงรกษางานภมทศนไดด นอกจากน การมความรในพชพรรณไม การเลอกใชงานพรรณไม วสดตกแตงใหเหมาะสมกบงานอาคาร ผนวกกบความรทางศลปะและทฤษฎศลป จะสามารถใหผดแลงานภมทศนน าเสนอแนวคด หรอเปนสวนหนงในการออกแบบงานภมทศนทตนเองดแล ดวยความเขาใจ สามารถสอสาร ประสานงานรวมกบภมสถาปนก หรอผรบจางดแลงานไดอยางเตมท เพอชวยใหงานภมทศนในหนวยงานสวยงาม และใหประโยชนสงสด รายละเอยดในบทนจะกลาวถง ความรพนฐานในการออกแบบภมทศนทผดแลอาคารสถานทควรทราบ ไดแก การพจารณาเลอกชนดตนไมเพอการออกแบบ ประกอบดวยการเลอกใชประโยชนจากความสงและทรงพมตนไมในแบบตางๆตอการเลอกใชสอยงานอาคารและสถานท ตอจากนนจะกลาวถง ความรดานสนทรยศาสตรและเทคนคตางๆทเกยวของในการออกแบบภมทศน รวมถงความรเบองตนในการปรบระดบพนท ไดแก ความรเรองการตด การถม และการตดรวมกบถมทใชส าหรบงานปรบพนทโครงการ

การพจารณาเลอกชนดตนไมเพอการออกแบบ การเลอกใชตนไมเพอการออกแบบ นกออกแบบตองทราบความตองการหรอวตถประสงคใน

การใชตนไมตอบรบทโดยรอบทงทางสภาพทางภมศาสตร และภมอากาศ เชน การใชตนไมเพอบงแสงแดดในทศตะวนตก เพอปองกนรงสความรอนจากดวงอาทตยในชวงเวลาบาย-เยนทกระทบผนงอาคาร หรอการใหรมเงาบนทองถนนสาธารณะ กรณน นกออกแบบควรคดถงขนาดทรงพมและพนทการบงแดด กลาวคอ ไมพมขนาดใหญ จะเหมาะแกการใชบงแดดในชวงบายทแสงจะสาดสองเขาตวอาคารเปนมมต ามากกวาใชไมยนตน แตส าหรบการบงแดดทผนงในเวลาเทยงถงบายซงแสงแดดท ามมสงกควรเลอกใชไมยนตนขนาดใหญมากกวา เปนตน ทงนตองค านงถงขนาดทรงพมของพชเทยบกบขนาดพนทดวย มใชวาใชไมยนตนขนาดใหญทมทรงพมแผกวางมากถง 6 เมตร แตปลกในพนทกวางเพยง 1-2 เมตร เปนตน นอกจากจะไดการเตบโตทไมสวยงามแลว ระบบรากอาจท าลายโครงสรางใตดนของอาคารได ทงน ประโยชนของพชพรรณตอเมองและชมชน ดไดงายๆจากภาพท 2.1

45

ภาพท 2.1 การใชประโยชนจากตนไมตอสงคมเมอง

ทมา : https://landscapeiskingston.wordpress.com 1. การเลอกตนไมตามความสง แบงหนาทตนไมตามความสงเปน 7 กลม ดงน

1.1 ไมยนตนระดบสงขนาดกลางและขนาดใหญ (intermediate and large trees) ไมยนตนระดบความสงขนาดกลาง (intermediate trees) มความสง 9-15 เมตร สวนไมยนตนระดบสงขนาดใหญ (large trees) จะมความสงมากกวา 15 เมตร ตนไมระดบนท าหนาทเปนโครงสรางหลกในสวนเพราะมขนาดสงมองเหนไดกอน เปนจดเดนเมอลอมรอบดวยไมขนาดเลกกวาซงจะมองเหนเมอเขาใกล สามารถใชปดลอมพนทดานบนและดานขางเพอปองกนลม เปนตนไมทควรเลอกจดวางต าแหนงกอนจะจดวางตนไมระดบอนๆ เสรมเพราะมผลตอภาพและความรสกของการจดทงหมด ตวอยางเชน ราชพฤกษ ประด อโศกอนเดย สนฉตร พยอม จามจร นนทร แกวเจาจอม 1.2 ไมยนตนระดบส งขนาดเลกหรอไมยนตนประดบ (small trees and ornamentals) ขนาดความสงต ากวา 9 เมตร ใชเพอบงบอกขอบเขตของพนททงดานบนและดานขาง สามารถมองลอดผานล าตนได ท าให เกดการรบรความลกของพนททมองผานเขาไปมากขน

เปนสวนเลกๆในเมอง

เปนแลนดมารค

เพมคณภาพอากาศ

เปนเกราะกนลม/ฝน

สรางความหลากหลายทางชวภาพ ปองกนความ

รอนแกอาคาร

สรางเสนหใหกบ รานคารมทาง

รากชวยดดซบน า เปนตวชวยในระบบการ

ระบายน าทยงยน

อายตนไม

สรางมลคา ใหอาคาร

ทางเดน ทด

ได

สรางความเยน

สรางบรรยากาศใหเมอง

46

(semitransparency foreground) เหมาะกบพนทขนาดเลกทนกออกแบบตองการความรสกสบาย ๆ อาจใชเปนจดเดนหรอใชสงเสรมจดเดนอน ๆ ได ตวอยางเชน สาลกาลนทอง จนผา ลลาวด แคแสด เหลองปรดยาธร 1.3 ไมพมขนาดใหญ (tall shrubs) ความสงมากกวา 3 เมตร ขนาดเลกกวาไมยนตนขนาดเลกและมการแตกกงกานเปนเรอนพมต า ถามขนาดสงหนอยจะสรางชองทางเดน บงคบทศทางเดนหรอสายตาไปสจดทก าหนดได อาจใชเพอปดบงสงอน ๆ ทไมตองการใหเหน สรางความเปนสวนตวสง ใชเปนฉากหลงของสวนหรอใชเปนไมประธานเปนจดเดนในสวน ตวอยางเชน ลลาวด 1.4 ไมพมขนาดกลาง (intermediate shrubs) ความสง 1.80-3.00 เมตร พมใบหนาแนนถงระดบดนท าหนาทในการปดลอมพนทไดดใชเปนไมประธานในสวนหยอม เปนตวเชอมในเปลยนระดบในการจดระหวางไมพมขนาดใหญไปหาไมพมขนาดเลกในสวนหยอม ตวอยางเชนดอนญา ปกษาสวรรค ปตตาเวย ราชาวด ราตร 1.5 ไมพมขนาดเลก (low shrubs) ความสงต ากวา 1.50 เมตร ใชบงบอกขอบเขตและรปรางของพนทโดยไมบงสายตาเพราะมขนาดไมสงนก ดงนนพนททตองการความรสกเปดออกดานขางควรใชตนไมระดบน มกใชรมทางเดนเทาเพอบงคบคนเดนใหอยในขอบเขตใชเปนตวเชอมสายตาระหวางสงทไมมความสมพนธกน ใชเปนไมประธานในสวนหยอมขนาดเลก ตางจากไมคลมดนทไมพมขนาดเลกเปนเหมอนก าแพงเตย ๆ จงมองเหนไดชดมากกวาไมคลมดนซงเตยกลนกบระดบดน ตวอยางเชน พลบพลง เอองหมายนา ตอยตงฝรง แวววเชยร 1.6 ไมคลมดน (ground cover) พชระดบดนทมคณสมบตแผครอบคลมพนทแนวราบไดด ความสง 0.15-0.30 เมตร มทงไมลมลกและอายยน สรางความรสกของขอบเขตพนทระดบลางแสดงความหมายวาพนทนไมใชทส าหรบการเหยยบย า จดเปนพรมทมชวต มสสน ผวสมผส ไมคลมดนใชเพอสรางแนวเสนเปนขอบแปลงเนนลวดลายบนพน (spatial edges) ใชเปนเสนรอบรปรางทตองการ เสนนเมอชนกบสนามหรอพนแขงจะดนาสนใจชวยดงสายตาใหมองไปทวบรเวณ ตวอยางเชน ปรกฮอลแลนด กระดมทอง เศรษฐเรอนนอก แพงพวย ไมคลมดนสามารถใชเปนตวเชอมองคประกอบหรอกลมองคประกอบทอาจจดวางหางกนใหเปนหนงเดยว (border planting) หรอใชสลบสเลนลวดลายบนพนดนอยางสวนประดษฐของอตาล (scroll box bed) และฝรงเศส (parterre) ตวอยางเชน ชาฮกเกยน เทยนทอง ผกโขมแดง ขอย นอกจากนไมคลมดนยงใชปลกในทมปญหาตางๆ เนองจากดแลรกษางายกวาสนามหญา เชน บรเวณทพชอนขนไมได พนทรมมาก หรอบรเวณทเครองตดหญาไมสามารถเขาไปท างานได เปนตน นยมใชยดตลงทมความลาดชนสงโดยเฉพาะบรเวณทมความลาดชนมากกวา 4 :1 ทเครองตดหญาจะเขาท างานล าบาก ตวอยางเชน หนวดปลาดก ถวบราซล หญาเขตรอนตางๆ เชน หญาแมกซกน

47

ภาพท 2.2 การตดแตงไมพมเตยสลบสเลนลวดลายบนพนดน แบบ scroll box bed

ทมา : https://www.edtguide.com 1.7 ไมเลอย (vine) สามารถปกคลมไดทงแนวตงและแนวราบ การปกคลมพนผวในแนวตง จะใชเนน ใชบงสายตา ชวยลดความแขงกระดางของวตถทางสถาปตยกรรมอาจเลอยเกาะรว ก าแพง อาคาร ตวอยางเชน ไอว ตนตกแก หรอใชในลกษณะเปนไมคลมดนปกคลมผวหนาในแนวราบ ใหสสน บงบอกขอบเขต ตวอยางเชน กระดมทอง ปอเทอง ถวผ หรอเปนไมหอมเลอยบนระแนง ตวอยางเชน รสสคนธ หรญญกา การะเวก ชมนาด

ภาพท 2.3 ไมเลอยผนงรานจกรยาน Fahrradhof กรงเบอรลน

2. การพจารณาเลอกรปรางรปทรงของตนไม เมอพจารณาขนาดความสงแลว การเลอกลกษณะรปรางรปทรงจะตามมาเพราะรปทรงของพชแตละชนดสามารถสรางความรสกและการแสดงออกทแตกตางกนขนกบวตถประสงคของนกออกแบบ (ศศยา, 2558)

48

2.1 รปทรงทรงกระบอกหรอทรงแคบสง (columnar or fastigiated) ลกษณะตนเปนแทงรปกระบอก มสวนสงมากกวาความกวาง ทรงพมมกแตกกงเปนแนวตงตรงสง เชน จ าป กฤษณา รปทรงนดเปนทางการพบไดนอยในธรรมชาตจงเหมาะเปนไมเนนตามจดตางๆ จดรวมกลมกบตนไมแบบธรรมชาตโดยเฉพาะพชทแผกลมเตย เพอลดความแขงของทรงกระบอก ส าหรบไมทรงกระบอกผอมสง ยอดและโคนเรยวเลก น าสายตาขนสทองฟาใหความรสกในแนวตงลกษณะน เมอใชเปนจ านวนมากจะหลอกตาท าใหรสกวาพนทมความสงมากกวาความเปนจรง(ภาพท 2.4) เชน สนดนสอ สนบล สนมงกร อโศกอนเดย นอกจากน มกพบเปนตนไมตดแตงบงคบรปทรงในสวนประดษฐ (topiary) เชน สนประดพทธ ขอย

ภาพท 2.4 ไมยนตนทมรปทรงกระบอก

2.2 รปทรงกลม (round หรอ globular) ความสงกบความกวางของทรงพมมขนาดใกลเคยงกนเมอโตเตมท ไมมทศทางไปทางใดทางหนง แสดงความเปนกลาง ดงนนหากใชซ า ๆ กนจะสรางเอกภาพไดอยางชดเจน จดเปนตวกลางทเชอมรปทรงสะดดตาอนๆ สรางความกลมกลมกบเสนโคงในสวนไดด มกมพมใบหนาแนน ถาตนใหญมากจะใหรมเงาทบมาก ใชเปนตนไมในสนาม ใชสรางรมเงาทบเปนอโมงค ใชรมถนน (ภาพท 2.5) เชน มะขาม มะมวง มะฮอกกาน ศรตรง พกล

ภาพท 2.5 ไมยนตนทมรปทรงกลม

2.3 รปไขแผกวาง หรอรปทรงแผกระจายดานขาง (broad–oval or horizontal) ขนาดทรงพมแผกวางมากกวาความสงจงกนพนทมาก มกพบในไมยนตนขนาดเลก มการแตกกงกานแผแนวนอนใบหอยปรก ใหความรสกกวางและมขอบเขตโดยน าสายตาไปตามแนวนอน เหมาะกบพนทราบทมอาคารชนเดยว เพราะจะชวยดงแนวอาคารเขาหาธรรมชาตโดยรอบ และอาจใชเปนตวเชอมกบรปทรงอนๆ ในแนวนอน ใชเปนจดเดนโดยสรางความขดแยงกบรปทรงแนวตงในสวน เปน

49

ไมบงสายตา จดกลมกบไมพมระดบลางได(ภาพท 2.6) เชน โสกพวง ตะขบไทย ส าโรง และหกระจง

ภาพท 2.6 ไมยนตนทมรปทรงแผกระจายดานขาง

2.4 รปทรงกระจายแผกวาง (spreading or broad) การแผกงกวางในระดบบนมลกษณะยงใหญ เปนไมทรงสะดดตา กงปรกลงคลมดนมกใหรมเงาไดด ใชใหรมเงาถนนดมากเพราะโคนโลง จดกจกรรมการใชงานใตตนไดใชสรางกรอบภาพน าสายตาไดเมอปลกเปน 2 แถวขนานกน ใชเปนไมสงเหนอไมพมหรอไมยนตนขนาดเลก เชน จามจร กระถนหอม ตะขบฝรง ตนหยง (ภาพท 2.7)

ภาพท 2.7 ไมยนตนทมรปทรงกระจายแผกวาง

2.5 รปทรงปรามดหรอทรงกรวยควา (pyramidal หรอ conical) ลกษณะฐานกวางแลวแคบลงทยอดเหนยอดแหลมเดนชด ใชเปนจดเดนเมออยในกลมพชทรงกลมเตย มกเปนพวกตระกลสน สรางรมเงา ถาโคนโลงจะใชพนทใตตนท ากจกรรมตาง ๆ ได ไมควรปลกไมรปทรงปรามดขนาดใหญใกลอาคารเลก ๆ เพราะจะเกดความแตกตางมากเมอเปรยบเทยบขนาดกน เชน สนทะเล มะขาม เปนตน รปทรงนเหมาะใชในสวนประดษฐเปนพชทสามารถตดแตงไดด เชน สนประดพทธตดแตง ขอย เปนตน (ภาพท 2.8 ภาพ ก)

2.6 รปทรงเปด หรอรปทรงพเศษ (open headed or picturesque) มลกษณะการแตกกงกานสาขาทเปนปมบดงอหรอผดธรรมชาตไดเดนชด ทรงกลม รปไข ฯลฯ มกใชเปนจดเดนโดยใชเพยงตนเดยว เชน เหลองอนเดย ตะโก และทองกวาว ตนเปดฝรง น าเตาตน ลนทม ไมแบบนจดเปนกลมทมพมใบไมทบนกใชเลนเงาสวยงามลงพนหรอก าแพงหรอสะทอนเงาในน าได (ภาพท 2.8 ภาพ ข)

50

ภาพ ก ภาพ ข

ภาพท 2.8 ไมยนตนทมรปทรงปรามด(ก) ไมยนตนทมรปทรงเปด(ข)

2.7 รปทรงลลง (weeping or pendulous) ลกษณะกงกานใบหอยโคงลง มองดแลวใหความรสกออนชอย ดสงางาม ไมควรปลกพชอนๆใตตนเพราะจะดรก เหมาะใชเปนจดเดนในสนามหญา ใชบงสายตา ใชรมน าเพอเปนเงาสะทอนน า ใบมความไหวเมอลมพดผาน เชน หลว ไทรอเรกลา รตมา แปรงลางขวด ยคาลปตส เพอความโดดเดนไมควรใชรวมกบตนไมอนๆ (ภาพท 2.9 ภาพ ก)

ภาพ ก ภาพ ข

ภาพท 2.9 ไมยนตนทมรปทรงลลง(ก) และไมยนตนทมรปทรงไมสม าเสมอ(ข)

2.8 รปทรงไมสมาเสมอ (irregular) เสนรอบรปเปนรปรางทไมแนนอนเดนชดวากลม ร หรอปรา-มด แตชไปมา เนองจากมกงกานชออกหลายทศทาง ใชเปนไมใหรมเงา ไมรมถนน กรอบภาพน าสายตา เชน ประด ประดแดง เหมาะกบสวนธรรมชาตเพราะดไมมระเบยบ (ภาพท 2.9 ภาพ ข)

51

2.9 รปทรงปาลม (palm shape) พชใบเลยงเดยว มล าตนตงตรงทงเปนล าตนเดยวและเปนกอ มขอปลองถรอบตน มตมตา โคนกลม ตรงกลางปอง คอดอดเวา ใบรปพด ใบขนนก จดเปนไมทมรปทรงพเศษจงใชเปนจดเดนไดด มหลายชนดใหเลอกใช ปาลม 1 ตน อาจใหรมเงาไมมากนก ดงนน เพอสรางรมเงาควรปลกเปนแถวหรอเปนกลม นอกจากนปาลมหลายชนดยงใชในพนทใกลทะเลไดด ทนเคม ทนลม ทนแลง (ภาพท 2.10)

ภาพท 2.10 ไมยนตนทมรปทรงปาลม

ความรดานสนทรยศาสตรและเทคนคในการออกแบบ องคประกอบของศลป (principle of design) เปนศลปะทเกดจากการผสมผสานของจตใจ

สอดคลองกบวถชวต และเพออ านวยประโยชนทางดานรางกาย จตใจ และอารมณ องคประกอบของศลปทส าคญทผออกแบบจะตองท าความเขาใจ มรายละเอยดดงน

1. เอกภาพของการออกแบบ (unity) หมายถง ความเปนอนหน งอนเดยวกนขององคประกอบในงานออกแบบ ทงรปทรง ส วสด รวมทงความกลมกลนเปนอนหนงอนเดยวกนของทวางและกจกรรม ดงนน การใสองคประกอบในภมทศนทมากมาย กระจดกระจาย หลายหลายขนาดเกนไป ดสบสนวนวาย จะท าใหขาดเอกภาพและดไมประทบใจ เอกภาพดไดงายในงานสวนประดษฐ

ภาพท 2.11 เอกภาพของสวนประดษฐแบบสมมาตร สรางทวางเปนคอรทกลางดวยสนามหญา

ทมา : http://www.decorazilla.com

52

2. ขนาดสวนและสดสวน (scale and proportion) คอ ความสมพนธระหวางสวนหนงกบอกสวนหนง เชน ความสมพนธระหวางความสงและความกวางของตนไมหรอวตถตางๆ ทน ามาใชในการตกแตงภายในสวน (http://maipradub.orgfree.com) นบเปนมลฐานของเอกภาพ แมขนาดสวนขององคประกอบบางประเภทในงานภมทศนจะไมมขอบเขต เชน ทองฟา และขอบฟา เปนตน แตขนาดสวนของงานจะตองมความสมพนธในองคประกอบตามประเภทของงาน

สวนบาน ตองมขนาดสวนสมพนธกบขนาดของคนและขนาดครอบครว สวนสาธารณะจะตองมขนาดสวนสมพนธกบฝงชนทมจ านวนมาก จะตองมทวางและทางสญจรทมขนาดใหญกวาสวนบาน สวนตามทางหลวงจะตองมขนาดสวนสมพนธกบความเรวของรถ การจดสวนหยอมกระจกกระจกหลากสขางทางหลวงหรอถนนจงเปนการสญเปลาเนองจากการแลเหนของตาคนในขณะเคลอนทจะไมสามารถเกบรายละเอยดได การจดเปนกลมหรอแนวหรอเนนววระยะไกลจะไดผลกวาและยงงายตอการดแลรกษาอกดวย ในรายละเอยดสดสวนของความกวาง ความยาวและความสงจะมผลในดานสนทรยภาพมาก การใชมตขององคประกอบทผอมเกนไป เตยเกนไปหรออวนเกนไป ยอมน ามาซงความนาเกลยด

สดสวนทเปนทยอมรบของนกออกแบบ ทสวยงามมมาตรฐาน คอ golden section ของขาวกรกโบราณ เปนอตราสวนของสเหลยมผนผาทไดรบการยกยองวาสวยงามทสด ซงในอตราสวนดานสนไปจนถงดานยาว เทากบ อตราสวนดานยาวกบผลรวมของทงสองดาน (a / b = b / a + b)

ภาพท 2.12 สดสวน golden section กบวหารพาเธนอน และการใชสดสวนนกบมนษย ทมา : http://newsps.livejournal.com

53

ภาพท 2.13 ตวอยางการออกแบบวางผงโครงการ Plaza Cal Poly ดวยแนวคด Golden section

ทมา : http://www.maths.surrey.ac.uk

3. จงหวะ (rhythm) คอ การซ ากนอยางตอเนองและมระเบยบ จงหวะในงานออกแบบกจะคลายคลงกบจงหวะในดนตร โดยจะมชวงหางทเทากนหรอไมเทากน หรอคอ การเคลอนไหวตอเนองของ เสน รปทรง น าหนก หรอส หากเปรยบกบรปแบบสวน ความสม าเสมอเปรยบเหมอนสวนประดษฐ และความไมสม าเสมอเปรยบเหมอนสวนแบบธรรมชาตของ จงหวะ ม 4 รปแบบ คอ

3.1 จงหวะซา (repetitive) คอ การใชรปทรงทเหมอนกนมาซ าในระยะทเทากน

ภาพท 2.14 การใชจงหวะซ า ในงานภมทศน

ทมา : http://www.debraprinzing.com

54

3.2 จงหวะสลบ (alternation) คอ การใชรปแบบหรอรปทรง ทเหมอนกนหรอตางกนมาสลบกนอยางตอเนอง

ภาพท 2.15 การใชจงหวะซ าแบบสลบ ในงานภมทศน

ทมา : http://www.debraprinzing.com

3.3 จงหวะกาวหนา (progressive) คอ การจดรปแบบของรปทรงหรอวตถ ทจงหวะทมการเพมขนหรอลดลงเปนล าดบ ทงในแนวตงหรอแนวนอน

ภาพท 2.16 การใชจงหวะซ ากาวหนาแบบเพม-ลดเปนล าดบ ในงานภมทศน

ทมา : http://landscaper.ir

3.4 จงหวะตอเนอง (continuous) คอ การใหมความตอเนองของรปแบบหรอรปทรง ในทศทางเดยวกนท าใหเกดความนาสนใจ

ภาพท 2.17 จงหวะแบบตอเนองดวยรปแบบทคลายหรอเหมอนกนในงานภมทศน ทมา : https://deavita.com

55

4. การแบงเนอท (Space Division) การแบงสดสวนระหวางทโลงกบพนททบ การแบงเนอททงเพอประโยชนใชสอยและเพอความสวยงาม โดยสงทโลง หมายถง น า ดน หญา สงททบ หมายถง ภเขา ตนไม อาคารสถานท การแบงเสนระหวางทโลงและททบในงานภมทศนในทกขนาดไมวาใหญหรอเลกเพยงใดกยอมจะตองใหเกดความรสกถงการไหลหรอการเคลอนไหวอยางเปนอสระ มความชดเจน ตอเนอง ไมสะดดหรอตดขดขาดตอน ทงน ตองค านงถงสดสวนตามประเภทของงานดวย

ภาพท 2.18 ตวอยางการใชน า เปนตวแบงสดสวนพนทใชสอย ทมา : https://deavita.com

ภาพท 2.19 แสดงตวอยางการใชสนามหญา เปนตวแบงสดสวนพนทใชสอย

ทมา : http://www.tamarindvillage.com

5. ขอบเขต (boundary) ถงแมวางานภมทศนจะมขนาดไมจ ากดและไมมขอบเขตทางสายตาแนนอนแตในดานการใชสอยและการควบคมจ าเปนตองมขอบเขตทงทางกายและขอบเขตทางจตวทยาทสามารถปองกนหรอใหความรสกถงความเปนขอบเขตแกคนหรอสตวได กาแพง บนไดและเฉลยง นบเปนองคประกอบทางสถาปตยกรรมทสามารถเปนตวสรางขอบเขตในงานภมทศนได ดงตวอยางภาพท 2.20 บนไดกวางๆท าหนาทเปนทงทางสญจรและตวแบงขอบเขตระหวางลานโลงหนาอาคารอ านวยการและลานหนาหองพ ก ท 137 Pillars Hotels &

56

Resorts และตวอยางจากภาพท 2.21 ตวอยางการใชกะบะไมพมเตย เปนตวแบงสดสวนพนทเฉลยงกบทางเดนดานลาง และ ภาพท 2.22 เปนการใชกะบะปลกตนไมเปนรวเตยรมคลองเพอก าหนดขอบเขตระหวางทางเดน(บก)และตลง(น า) สวนบานรมคลองกปลกตนไมยนตน ไมพมสงเปนไมชายน าพรางตาเพอก าหนดขอบเขตระหวางบานและคลอง แทนการสรางก าแพงสงทท าใหอดอด

ภาพท 2.20 บนไดในงานภมทศน เปนไดทงทางสญจรและตวแบงขอบเขต

ทมา : https://137pillarshotels.com

ภาพท 2.21 ตวอยางการใชกะบะไมพมเตย เปนตวแบงสดสวนพนทเฉลยงกบทางเดนดานลาง

ทมา : http://www.habitaarchitects.com

57

ภาพท 2.22 การใชรวตนไมหรอปลกตนไมชายน าพรางตา แทนการสรางก าแพงสงทท าใหอดอด

ทมา : http://finrealestate.com

5. รปทรงของแผนดน (landform) การใชรปทรงของแผนดนในอดตสวนใหญจะเปนทสกการะบชา เชน แนวคดคตจกรวาลของขอม เกยวกบเขาพระสเมรและมหานทสทนดร ชมชนทราบจะสรางปรางคทรงชะลดอยบนเนน คลายอยบนเขาพระสเมร แนวคดนปรากฏในพทธสถาปตยกรรมไทย เชน เจดยภเขาทอง นอกจากน ในเชงจตวทยาพวกอยทราบมกจะใฝหาทสงหรอภเขา ในท านองเดยวกน พวกอยบนภเขากใฝหาทราบ ปจจบน เครองจกรกลสมยใหมเอออ านวยใหสรางเนนตางๆทงเพอความสวยงาม เชน การสรางเนนดนเพอปกปอง และเพอปองกนหรอปดบงความนาเกลยด เชน ทจอดรถหรอสาธารณปโภค การท าทะเลสาบเทยมเพอเกบน าไวใชและเพอความสวยงาม หรอเพอสรางความเปนสวนตวใหบาน ใชกนเสยง กนลม ชวยใหตวอาคารดกลมกลนไปกบธรรมชาต

ภาพท 2.23 สปปายะสภาสถาน อาคารรฐสภาแหงใหมกบการออกแบบตามแนวคดคตจกรวาล

ทมา : สถาบนอาศรมศลป

58

ภาพท 2.24 การออกแบบสวนสาธาณะ โดยจ าลองสภาพภมทศนทสงวางลงในพนทราบ

ทมา : https://www.buildingcentre.co.uk

ภาพท 2.25 การสรางก าแพงเนนเลยนแบบธรรมชาต

ทมา : http://www.baanlaesuan.com

6. เวลา (time) เวลาในงานภมทศนมความส าคญมากกวางานออกแบบประเภทอนๆ เพราะใชวสดในงานมชวต พชพรรณทน ามาใชมการเตบโต การจดสวนอาจใชเวลานานนบสบปเพอการตดแตงหรอรอคอยใหตนไมมรปรางทสมบรณตามแบบทผออกแบบไดคดภาพไว ดงนน หาก ผออกแบบเลอกทจะน าพชพรรณทยงไมโตจนไดขนาดและมสดสวนตามทเขยนไวในแบบมาลงปลก อาจดวยงบประมาณทสงเกนหรอการขนสงทล าบาก ผออกแบบตองพงระวงภาพจรงทออกมา เพราะในขณะทตนไมยงไมโตพออาจแลดนาเกลยด ดงนน ผออกแบบตองมความรในเรองของธรรมชาตของตนไมแตละชนดทมากพอ จะไดไมเกดความรสกโลง จนดโหรงเหรงและใชเวลานานเกนกวาใชงานได

59

ภาพท 2.26 ประโยชนจากรมเงาตนไมใหญตอทางสญจรในเมอง

ทมา : https://landscapeiskingston.wordpress.com

ภาพท 2.27 การน าไมรอโต ตองใชเวลานานกวาจะใหประโยชนในพนทไดเตมท

ทมา : http://horoscope.thaiza.com

ภาพท 2.28 ขนาดและสดสวนของตนไมทพอเหมาะกบพนทใชงาน ทมา : http://horoscope.thaiza.com

60

ภาพท 2.29 สวนในจนตนาการ ภายในสวนนงนช

ทมา : K.Bangmod

7. แสงและเงา (light and shade) แสงเอออ านวยใหมนษยมองเหนสงตางๆไดชดเจน ใหชวตชวา ท าใหเกดความรสกปลอดภยได การใหแสงในงานภมทศนในชวงกลางวน คอ การใชแสงแดดนนเอง แสงแดดจาสองผานตนไม ในชวงเวลาทตางกนกอใหเกดความเขมของเงาทแตกตางกน ซงแสงแดดทเหมาะสมในการออกแบบจะชวยใหเกดความงามและบรรยากาศทด นอกจากน รมเงาของตนไมใหญทมพมใบทแผจะสามารถใชประโยชนบนทรมนนไดดวย

ภาพท 2.30 ความสดใสของแสงแดด และลวดลายทสวยงามจากเงาททาบบนสนามหญาในสวน ทมา : http://www.sdetmi.com

ส าหรบการใหแสงสวางในงานภมทศนในตอนกลางคน โดยการสองไฟไปทตนไมหรออาคารกสรางความงาม ความพศวง ตนตาตนใจได เชน ในภาพท 2.14 เปนการสรางจดเดนใหกบบานรงนกสรางจากหวายเทยม ในสวนปาสไตลทรอปคคอล โดยใชไฟสน าเงนตดตงดานลางของเรอน ชวยใหเกดความรสกมหศจรรยในเวลากลางคน เหมอนบานลอยได

61

ภาพท 2.31 The Nest บานรงนกสรางจากหวายเทยม ทามกลางสวนปาสไตลทรอปคคอล ทมา : ส านกพมพบานและสวน, 2556

8. ผวสมผส (texture) หมายถง ลกษณะของบรเวณพนผวของสงตางๆ เมอสมผสจบตองหรอมองเหนแลวรสกไดวาหยาบ ละเอยด เปนมน ดาน ขรขระ เปนเสน เปนจด เปนก ามะหย เปนตน ลกษณะผวของวสดทใชในงานศลปความส าคญตอความงามในดานสนทรยภาพ ลกษณะผวจะมความหมายทงในดานการสมผสโดยตรงและจากการมองเหน ท าใหเกดความสขทงทางกายและทางใจ ลกษณะผวตามธรรมชาต สามารถจบตองได เชน ลกษณะผวของใบไม ทมขนนม เชน ใบตนหเสอ หรอใบไมมผวสาก เชน ใบขอย หรอลกษณะผวทท าเทยมขน เชน วสดหน-ไมสงเคราะหทท าลกษณะพนผวเปนลายไม ลายหน เปนตน

ภาพท 2.32 แสดงตวอยางการเลอกใชวสดบนได และทนงตางผวสมผสในงานภมทศน

ทมา : https://deavita.com

62

ภาพท 2.33 แสดงภาพผวสมผสใบตนหเสอทนมหนา และใบขอยผวผวหยาบสาก

9. สและนาหนกส (color and tone) สสนตางๆ เปนตวแทนของการสอสารทางสายตา ส

และน าหนก สะทอนความคดของผออกแบบกบผใชสอยงานออกแบบนน ส มอทธพลตอจตใจมนษย สใหอารมณความรสกแตกตางกน สามารถสะทอนผานสภาพแวดลอม ประเพณและวฒนธรรม สสามารถสรางความมชวตชวาและความนาสนใจใหเกดขนในภมทศน ในงานภมทศนจะประกอบดวยตนไมและวสดตกแตงมากมาย สอาจเกดไดจากตวเนอวสดตามธรรมชาต หรอจากการสงเคราะหขนเพอทาตกแตงสรางความสวยงาม ดงนน การเรยนรและทราบถงทฤษฎส และหลกจตวทยาสพอควร จะชวยใหเราสามารถจดกลมสของสวนไดอยางกลมกลนและสวยงาม

ภาพท 2.34 ความงามแหงวสดธรรมชาตของหญาสเขยวและหนสเทาในสวนหนญปน

ทมา : https://www.pinterest.com

63

ภาพท 2.35 ใบเมเปลสแดงในฤดใบไมรวง ขบใหเหนสทองสวางของปราสาทญปนดโดดเดน

ส มอทธพลตอจตใจมนษย สแตละสใหอารมณความรสกแตกตางกน สสามารถสะทอนผานสภาพแวดลอม ประเพณและวฒนธรรม ในงานภมทศน จะประกอบดวยตนไมและวสดตกแตงมากมาย การเรยนรและทราบถงทฤษฎส และหลกจตวทยาสพอควร จะชวยใหเราสามารถจดกลมสของสวนไดอยางกลมกลนและสวยงาม

ภาพท 2.36 การเลอกใชสตามทฤษฎส

ทมา : http://infographic.in.th การเลอกใชสตามทฤษฎส โดยหลกแลวม 3 รปแบบ ไดแก การเลอกใชจากสทมเฉดทแตกตางกน คอ การเลอกจากแมสมอย 3 ส คอ สแดง สเหลอง สน าเงน การเลอกใชจากสคตรงขามกน คอ การระบเลอกสใหเกดการตดกนระหวางโทนสรอน-เยน เชน โทนรอน สสม สเหลอง โทนเยน สฟา สน าเงน การเลอกจากสทเรยงเปนโทนเดยวกน คอ การระบเลอกโทนสเดยวกนเพอความกลมกลน เชนโทนเยน สน าเงน เขยว คราม และโทนรอน สสม เหลอง เขยว หรอ สสม แดง มวง นอกจากน เรายงสามารถใชความออนแกของสในงานภมทศนไดอกดวย

64

การเลอกใชสตามจตวทยาส สโทนตางๆสามารถกอใหเกดอารมณทางบวกและทางลบ ไดแก สแดง สแหงการโฆษณาชวนเชอ ตนเตน เราใจ สแดงออน ความประณต ความเยอกเยน ความหวาน ความสข สนาเงน สแหงความเชอมน หนกแนน สภาพ ถอมตน สฟาออน สทราบรน รมเยน สเหลอง สวางสดใส ราเรง รสกมรสเปรยว สแสด ตนตวเราใจ สนกสนาน สมวง สแหงความผดหวง ไมเชอมน ไมแนนอน เศรา สเขยวแก เศรา ชรา เบอหนาย สเขยวออน สดชน ราเรง เบกบาน สดา ทกข เสยใจ สนาตาล อบทบ สเทา เงยบสงด ขรม สภาพ เปนตน

ภาพท 2.37 ตวอยางแบบแปลนการจดพรรณไมหลากชนดหลากสสน ทมา : http://defaultadvocacygroup.com

ภาพ ก ภาพ ข ภาพท 2.38 การใชพรรณไมสเดยวแตเนนสดอกไม (ก) และการใชพรรณไมหลากสสน (ข)

ทมา : http://defaultadvocacygroup.com และ https://www.pinterest.com

65

ภาพท 2.39 การใชสโทนเยนทกลมกลนของบนไดแกรนตสเทา คกบขนบนไดน าลนสฟา

ทมา : https://deavita.com นอกจากการใชหลกทศนศลปชวยในการก าหนดสในงานภมทศนแลว คตความเชอและวฒนธรรมกเปนตวก าหนดการเลอกใชตนไมในสวน โดยการรวมกนของสทแตกตางนนกแสดงถงความเปนธรรมชาต อาท ในสวนจน มการใชตนไมเพอสของดอก (color) กลนหอม (scent) รบประทาน (taste) ฟงเสยง (sound) เพอความรนรมย ไมดด (miniature landscape) และเพอแสดงสญลกษณของการเปลยนแปลงฤดกาล ชาวจนเชอวา ชอ บวหลวง ในภาษาจน เมอออกเสยงจะพองกบค าวา ความกลมกลน ใชเปนตวแทนของมตรภาพ สนตภาพและการรวมกนอยอยางสนตสข ในแงศาสนา บวในลทธเตา หมายถง อมตะ ในพทธศาสนา บวเปนฐานรองนงของพระพทธเจา และสญลกษณของการหลดพน รวมถง ชาวจนและญปนเชอวา ดอกเบญจมาศ หรอเกกฮวย หมายถง การมอายยนยาว มความกาวหนาในชวตอยางสงางาม ตนทบทม ความอดมสมบรณ เปนตน

สาหรบแนวคดของสในดานอนๆ เทรนดของสสน ส าหรบป พ.ศ. 2561 หรอป 2018 จะมาถงน ในโลกแหงการออกแบบได กลาวถง PANTONE Color of The Year PANTONE เปนชอของบรษทหนงในสหรฐอเมรกาทท าธรกจดานสส าหรบการพมพ และแมจะมบรษททด าเนนกจการแบบเดยวกนมากมาย แต PANTONE กเปนบรษททไดรบความนยมและเปนทยอมรบมากทสด และเรมประกาศ Color of The Year มาตงแตป 2000 นบจากป 1963 ทกอตงบรษทจนถงปจจบนชอของ PANTONE จงเปนทรจกไปทวโลก

66

ภาพท 2.40 โปสเตอรประชาสมพนธ Color of The Year 2018 ของ PANTONE

ทมา : https://daily.rabbit.co.th/pantone-ultra-violet

การก าหนดสประจ าปนน มขนเพอสรางแรงผลกดนดานการสรางสรรค หรอการสอสะทอนโลกในแตละยคดวยส นอกจากนยงใชตอกย าภาพลกษณของการเปนผน า เปนมออาชพทางดานส นอกจากนยงเปนการสอสารใหคนบนโลกเหนถงความส าคญของส และการสอสารดวยส

การประชาสมพนธคาสประจ าปของ PANTONE นอกจากมอทธพลตอวงการการออกแบบแลวยงสงผลไปสอตสาหกรรมอนๆทเกยวของกบการเลอกใชสในการกระบวนการท างาน เชน เทคโนโลยดจทล แฟชน สถาปตยกรรม พลาสตก งานศลปะฯลฯ นบจากป 1963 จนถงปจจบนชอของ PANTONE เปนทรจกไปทวโลก คาสของ PANTONE มลกษณะท เรยกวา Spot Color ทคอนขางเปนสากลทใชกนทวโลก ดวยคณสมบตพเศษ คอ การเปนสจ าเพาะหรอสพเศษนเอง จงถกน ามาใชส าหรบงานพมพทตองการความประนต ความคมชด ลดโอกาสสเพยนทอาจเกดขนไดเปนอยางด

ภาพท 2.41 สประจ าปของ PANTONE ในปผานๆมา

ทมา : https://daily.rabbit.co.th/pantone-ultra-violet

67

ส าหรบสในป2018 นคอ Ultra Violet หรอ มวงอมน าเงน มรหสวา PANTONE 18-3838 ULTRA VIOLET ซงสมวงโทนนเหมอนทองฟาทซบซอน แตกลกซงนาคนหา เหมอนกบหวงอวกาศ บงบอกถงจนตนาการ และการคนพบทไรขอบเขต เชนเดยวกบป 2018 สมวงอมน าเงนนแมจะเปนสดโผงผาง แตกมความลมลก สะทอนความเปนตนแบบไมลอกเลยนใคร ความเฉลยวฉลาด และวสยทศนทมองไปสอนาคต

ภาพ ก ภาพ ข

ภาพท 2.42 พรรณไมทมดอกสมวงอมน าเงน ตามเทรนดของ PANTONE

10. เสน และทศทางของเสน (line & direction) เสนและทศทางมสวนชวยในดานจตวทยาเปนอยางมาก ลกษณะเสนทมอทธพลตอจตใจของมนษย เชน เสนแนวตง (vertical lines) ใหความรสก เรองความสง, ความแขงแรงมนคง, สงางาม เสนแนวนอน (Horizontal Lines) ชวยใหความรสกความแขงแรงมนคง, เปนกลมกอน เสนทะแยง (diagonal lines) ท าใหหองเกดความรสก ม action, movement เสนโคง (curve lines) ใหความรสกสวยงาม, ออนโยน

ภาพท 2.43 การตดแตงไมพมเปนเสนโคงลวดลายดอกบว(ตามแนวคดทางพทธ) ลอมหอค าหลวง

ทมา : ศนยวจยเกษตรหลวงเชยงใหม

68

ภาพท 2.44 การปลกปาลมเปนแถว 2 ฝง สรางจดเดนน าสายตาเขาสตวโบสถวดทาซง

11. รปทรง (form) ในทนจะพจารณารปทรงใน 3 มต ทเหนและจบตองได มมวลและ

ปรมาตร (mass and volume) และพจารณาครอบคลมสวนประกอบอนๆทเขามารวมและชวยสงเสรมใหองคประกอบรวมทงหมดในโครงการดวย รปทรง สามารถแบงออกไดเปน 2 รปแบบ คอ

11.1 รปทรงทตดขาดจากภายนอกหรอรปทรงปดลอม (enclosure form) ลกษณะภายนอกของรปทรงทเปน 3 มต บางชนดจะถกบงคบโดยสงทหมหอภายนอก หรอผวคลมทหอมลอมอย สงทหมนจะปกคลมสวนประกอบตางๆภายในไว เนอทภายในจะถกตดขาดจากภายนอกอยางเดดขาด ทงน รปทรงอาคารอาจเปนไดทงในลกษณะรปทรงทางเรขาคณต(geometric form) ซงสามารถค านวณหาขนาดและปรมาตรได หรออาจเปนรปทรงอสระตางๆ(non-geometric form)

11.2 รปทรงทเชอมโยงกบภายนอก (open form) เปนรปทรงทมลกษณะตรงกนขามกบรปทรงปด ซงรปทรงลกษณะนจะเปนการเชอมตอกนระหวางกอนรปทรง หรอระหวางเนอทวาง(space) แตละกอน โดยสามารถดไดจากรปทรงภายนอกกได เชน ศาลา หรออาจเปนการเกดขนระหวางภายใน เชน บานกบสวน ซงบานจะเปนอาคารทมทวางมพนททเชอมตอและลนไหลไปสสวนอนๆในบานและนอกตวบานผานทางเดน ลานกวาง

ในงานการออกแบบอาคารและภมทศน มวลและปรมาตรยงมสวนชวยแสดงใหเหนลกษณะโดยรวมของอาคาร ดงนนการออกแบบจะตองพจารณางานในรปของปรมาตรรวม โดยดหนจ าลองหรอทศนยภาพประกอบ ไมควรดแครปดานเพยงอยางเดยว การคดมวล ปรมาตร สามารถท าไดทงการคดจากรปทรงภายนอกและคดจากภายใน โดยเราเรยกวาเปนการคดทวาง ซงมวลและปรมาตรน สามารถชวยแสดงถงเอกลกษณในงาน ความมพลง ความศกดสทธและศรทธา ความสงบ อาท อนสาวรยตางๆ ศาสนสถาน เปนตน

69

ภาพท 2.45 แสดงรปทรงปดลอม จากโบสถรองชองส โดย เลอ คอบซเอ

ทมา : https://m.blog.naver.com

ภาพท 2.46 รปทรงทเชอมโยงกบภายนอก จากภมทศนโอบลอมงานพทธสถาปตยกรรม

ทมา http://www.govivigo.com

12. ทวาง และกจกรรมในงานภมสถาปตยกรรม (space & activities) การออกแบบภมทศนเปนการออกแบบทวางภายนอกอาคาร เพอใหมนษยใชงานไดสะดวกสบาย ปลอดภย และสวยงามควบคกนไป เนองจากมมนษยและตนไมเขามาเกยวของดวย นกออกแบบจงจ าเปนตองค านงถงสดสวนของมนษย (human scale) กบขนาดทวางทมนษยเขาไปใชงาน และเขาใจคณสมบตและการใชงานของตนไมกบทวางดวย (ศศยา ศรพานช, 2558)

ทวางภายนอกอาคาร (outdoor open space) ในงานออกแบบภมทศน มคณสมบตเปรยบเทยบไดกบทวางภายในอาคาร ตวอยางเชน ทวางภายในอาคารซงประกอบดวยหองตางๆ มโถงมทางเดนเปนตวเชอมระหวางพนท ทวางภายนอกอาคารกเชนกน จะมลาน (plaza) เฉลยงหรอระเบยง (deck) หนาบานท าหนาทเปนตวเชอมระหวางพนทภายในและภายนอกอาคาร เชนเดยวกบ

70

ภายในอาคารทมหองนงเลนเปนสวนพกผอนมความเปนสวนตว ภายนอกอาคารกมศาลาหรอคอรทแบบปดลอม หรอหองครวเปนทประกอบอาหาร ในสวนกมสวนครว เปนตน

ภาพท 2.47 ทางเดนแบบอาเขตในพระราชวงบางปะอน เปนตวอยางการสรางทวางแบบปดลอม

จากภาพท 2.47 เปนการแสดงภาพความสมพนธระหวางพนทใชสอย(ทวาง)ภายในและภายนอกอาคาร โดยภายในอาคารจะมความสมพนธของพนทใชสอยผานทางสญจร(function relationship & circulation) ซงอาจซอนอยภายในเนอทของหองตางๆ หรอเหนชดเจนแยกออกมาจากพนทหองเพอท าหนาทเชอมตอไปสพนทอนๆ และสามารถออกสพนทวางภายนอกอาคารได ในขณะเดยวกน ส าหรบภายนอกอาคาร พนทวางภายนอกอาคาร จะท าหนาทเปนตวเชอมความสมพนธของพนทใชสอยระหวางอาคาร

ภาพท 2.48 แสดงภาพความสมพนธระหวางทวางภายในและภายนอกอาคาร

พนทโลง

อาคาร อาคาร

สวน

หอง

หอง

หอง

หอง

ทางเขาอาคาร

โถงท

างเด

น

สวน

71

กจกรรมและองคประกอบสาหรบการออกแบบภมทศน (activity & element)เปนสงทนกออกแบบตองพจารณาก าหนดต าแหนงกจกรรมการใชพนท และองคประกอบทควรจดใหมขนในพนทนนๆ โดยสอบถามขอมลไดจากลกคา ดงทไดกลาวไวแลวในบทท 1 ในกระบวนการออกแบบ ซงกจกรรมและองคประกอบทกลาวถง มรายละเอยดดงน กจกรรม หมายถง กจกรรมทจะจดใหมขนในพนท ซงแบงกจกรรมออกเปน 2 แบบ คอ กจกรรมทตองออกแรงและเกดเสยงดง (active activity) เชน กจกรรมกฬาตางๆ สนามเดกเลน เวทกลางแจง เปนตน และ กจกรรมทไมตองออกแรง ตองการความสงบ (passive activity) เชน เดนเลน นงเลน นอน อานหนงสอ เปนตน นกออกแบบจะเปนผก าหนดต าแหนงทเหมาะสมในพนทออกแบบ โดยจดกจกรรมประเภทเดยวกนไวดวยกนเพอไมใหเกดการรบกวนกน ทงน กจกรรมทเกดขนควรจดท าลงตารางเวลา(time schedule) ดวย ซงจะชวยใหทราบเวลาการเกดกจกรรม เพอใหสามารถบรหารจดการพนทวางนน

ภาพท 2.49 แสดงบางสวนของตารางเวลากจกรรมระบชวงเวลาการใชสอยพนทในบาน

องคประกอบ (element) หมายถง สงทเหมาะสมจดใหมในกจกรรมแตละประเภท ทงทมชวตหรอภมทศนออน เชน สนามหญา ตนไม สระน า และสงไมมชวตหรอสวนทเปนภมทศนแขง เชน ลานดน พนทางเดน ลานจอดรถ ซงจากภาพท 2.50 เปนตวอยางของกจกรรมทางบกและทางน า โดยมองคประกอบในกจกรรมเปนชดของเลน มผใชเปนเดกๆ และเรอพาย มผใชเปนผใหญทงชาย-หญง

เสนกราฟกแทนกลมผใชสอย

72

ภาพท 2.50 กจกรรมและองคประกอบทางบกและทางน าในสวนรถไฟ

ทมา : https://reantong.wordpress.com

13. การจดกลมพนทใชสอย (activity grouping) คอ การรวมกลมกจกรรมทมลกษณะทคลายคลงกนในดานของประเภทผ ใชสอยและหนาท ใชสอย เพ อก าหนดพนทท ใชรวมกน ความสามารถในการเขาถงพนทของผใชจะแตกตางกนไปตามล าดบ ไดแก ความเปนสาธารณะ (public) กงความเปนสาธารณะ (semi public) ความเปนสวนตว (private) กงความเปนสวนตว (semi private) และอกสวนทส าคญคอ สวนบรการ (service) จากภาพท 2.30 จะเหนวาสวนท าหนาท 2 สวน คอ เปนสาธารณะ(หนาบาน) และความเปนสวนตว(หลงบาน) โดยท าหนาทใหความรมรน สรางววทดแกรบแขกและหองนอน ในขณะเดยวกนกท าหนาทปดบงววไมดจากโรงรถและท าหนาทเปนตวบลอคการเขาถงสวนหองนอนทมความเปนสวนตว

ภาพท 2.51 การจดกลมพนทใชสอยในบานพกอาศยและสวน

73

ความรเบองตนในการปรบระดบ การปรบระดบพนท (grading) เปนการเปลยนแปลงสภาพภมประเทศเดม ใหมความเหมาะสมตอการใชพนท หรอเพอความสวยงาม โดยยดหลกใหกระทบตอสภาพภมประเทศใหนอยทสด และใชประโยชนสภาพภมประเทศเดมใหมากทสด (อรยา อรณนท, 2541) ในโครงการทอยในพนททมความลาดชนหรอมรปรางภมประเทศสงๆต าๆ การปรบระดบเปนงานส าคญทตองด าเนนการกอนตงแตในชวงการวางแนวคด แลวจงท าการวางผงโครงการ ส าหรบในงานบรหารทรพยากรอาคาร การด าเนนงานนมความเกยวพนหลายทางทควรตองค านงถง ไดแก

1. การค านงถงผลกระทบสภาพแวดลอมทจะท าการปรบระดบ 2. ความคมคาทางการลงทนและความเหมาะสมของกจกรรมตอการปรบระดบ 3. การจดการบรเวณพนทดนทจะท าการปรบระดบ ไดแก การวางแผนในการถมหรอตดดน

ออกอยางเหมาะสม งานสาธารณปโภคตางๆในพนททงบนดนและใตดน การจดการพชพรรณเดมในพนท การจดการระบบระบายน าผวดนในพนท

4. ความสะดวกในการขนยายดนและความสะดวกในการกอสราง 5. กฎหมายทเกยวของ ดงนน ผดแลอาคารสถานท ควรมความร เบองตนในงานปรบระดบ พอสงเขป ไดแก

วตถประสงคของการปรบระดบพนท นยามและความหมายของค าศพททเกยวของในงาน รวมถงหลกการอาน เพอสรางความเขาใจในแบบแปลนประเภทน ตามรายละเอยดดงตอไปน

วตถประสงคของการปรบระดบพนท 1. เพอการระบายน า 2. เพอสรางเนนดน(berm) ส าหรบกนเสยง กนลม หรอเพอเพมความหนาของชนดนปลก

ในบรเวณทมระดบน าใตดนสง และประโยชนในการลดอณหภมผนงอาคารดานทตดกบเนนดน 3. เพอปรบสภาพพนทใหกลายเปนทราบส าหรบกจกรรม เชน สนามกฬา ลาน หรอปรบ

ระดบพนทโดยรอบอาคาร หรอทางสญจร 4. เพอปรบปรงสภาพภมประเทศทมลาดชนสงใหใชประโยชนได และมความสวยงาม 5. เพอเปดมมมอง สรางววทนาสนใจ และแกไขบดบงววทไมนาด 6. เพอความเหมาะสมในการจดวางอาคารบางประเภท

นยามและความหมายของคาศพททเกยวของในงาน 1. เสนระดบ(contour lines) คอ เสนทลากโยงจดทมคาระดบเทากนในผง โดยในผง

จะก าหนดเสนระดบทงเสนเดมและเสนทออกแบบปรบระดบแลว ซงจะท าใหทราบถงจดทจะมการเปลยนคาระดบจากพนดนเดม

74

2. ความลาดชน(slope) คอ ความเอยงมากหรอนอยของพนดน เมอเทยบกบความสงของพนดนกบ โดยความยาวในแนวราบความลาดชนมากนอยขนอยกบระยะในแนวราบ(L1 กบ L2)

ภาพท 2.52 เสนแสดงระดบของความลาดชน

ทมา : ศศยา ศรพานช, 2558

3. การปรบระดบพนท (grading) เปนการเปลยนแปลงสภาพภมประเทศเดม ใหมความเหมาะสมตอการใชพนท หรอเพอความสวยงาม โดยยดหลกใหกระทบตอสภาพภมประเทศใหนอยทสด และใชประโยชนสภาพภมประเทศเดมใหมากทสด ม 2 ลกษณะ คอ

3.1 การตด (cutting) คอ การแกไขสภาพทางภมประเทศ โดยขดดนเดมออกไปใหไดระดบตามทตองการ การปรบระดบในลกษณะน ระดบของสงกอสรางจะประมาณเทากบระดบของเสนระดบทอยดานลางของสงกอสรางนนๆ

ความนาสนใจอยท ไหลเนน ซงมความมนคงแขงแรงยดตวและอดแนนโดยแรงธรรมชาต และในบรเวณทลาดชนเกนกวาจะถมได การตดจงเปนวธเดยวทดทสดในแงความยงยนเพราะตดเนนถงชากวา แตถมเนนกนพนทมากกวา และมโอาสเกดการเซาะและพงทลายไดนอยกวาการถม แตการตดมขอเสย คอ การก าจดดนทขด อาจกอใหเกดคาใชจายในการขนไปทง

3.2 การถม (fill) คอ การแกไขสภาพทางภมประเทศ โดยการถมดนใหไดระดบตามทตองการ การปรบระดบในลกษณะน ระดบของสงกอสราง จะประมาณเทากบระดบทอยดานบนของสงกอสรางนนๆ

ขอดของการถม คอ ท าใหใชประโยชนจากพนททไมสามารถใชประโยชนได เชน ทลมน าขง หรอเปนการยกระดบบรเวณใหไดเทาระดบทก าหนด เชน การถมทบรเวณลานซกลางใหพอดกบครว หรอปรบระดบพนทสงต าไมเทากบใหเรยบไดระดบท เสมอกบ ขอเสยของการถม คอ

75

คาใชจายจากการหาแหลงดนจากทอนมาถม โดยเฉพาะงานฐานรากในการกอสราง จ าเปนตองมการบดอดเปนพเศษเพอวางฐานรากใหอยในระดบดนเดมเสมอ และอาจเกดปญหาส าหรบการปลกตนไม บรเวณพนทถมใหมจะมโอกาสเกดการกดเซาะและพงทลายไดมากเนองจากมวลดนยงไมอดแนนพอ

ภาพท 2.53 การปรบระดบดวยการตด มองในภาพแปลนและรปตด

ทมา : ศศยา ศรพานช, 2558

ภาพท 2.54 การปรบระดบดวยการถม มองในภาพแปลนและรปตด

ทมา : ศศยา ศรพานช, 2558 การตด (cut) และการถม (fill) เปนการแกไขสภาพภมประเทศดวยการตดสวนหนง และการถมอกสวนหนง วธนเปนทนยมมากทสดและคมคาในแงทางเศรษฐศาสตร ถอเปนการบรหารจดการทรพยากรในพนททด เพราะการถมและขดจากดนในพนทเดยวกนเกดความสมดลย ชวยลดคาใชจายในการขนทง และซอหาดนไดเปนอยางด การตดและถมมประโยชนมากในบรเวณพนทกวางและความลาดชนไมมากนก โดยการใชดนทขดออกไป เชน จากการขดท าสระ ไปถมในพนทตองการท าเนนสนามกอลฟ ทจอดรถ สนามกฬา หรอจดภมทศนอนๆ การด าเนนงานตองมผเชยวชาญทางวศวกรรมใหค าปรกษา เพราะอาจเกดปญหาการเลอนไหลของชนดน (landslide) ท าใหโครงสรางเสยหายได

76

ภาพท 2.55 การตดรวมกบการถม มองในภาพแปลนและรปตด ทมา : ศศยา ศรพานช, 2558 ความรในการอาน-เขยนงานปรบระดบ

1. การเขยนตวเลขก ากบระดบควรใชรปแบบเดยวกนทงงาน โดยทวไปนยมเขยนตวเลขเหนอเสนหรอบนเสน โดยเวนระยะเสนใหอานตวเลขไดโดยงาย และระบเครองหมาย + และควรเขยนเปนเลขทลงตว เชน +0.60 เสนระดบทอยชดกนแสดงวามความชนมาก เสนระดบทหางกนจะมความชนนอย

ภาพท 2.56 ตวอยางการเขยนตวเลขก ากบเสนระดบแบบเหนอเสนและบนเสน

ทมา : ศศยา ศรพานช, 2558

2. ลกษณะเสนระดบแบบตางๆ เสนระดบในบรเวณ ม 2 ลกษณะ คอ เสนระดบของเนนกลม และเสนระดบของเนนรมก าแพง

2.1 เสนระดบของเนนกลม เปนเนนทสามารถมองไดรอบดาน มลกษณะของเสนระดบทวนมาบรรจบครบวง เนนดงกลาวนยมจดในพนทโลง มทางเดนโดยรอบ หรอจดในพนทเปนคอรทมอาคารโอบลอม เพอใหมองเหนไดจากภายในอาคาร

77

2.2 เสนระดบของเนนรมกาแพง เปนเนนทมดานขางตดหรอชดก าแพง (เขามม) มลกษณะของเสนระดบวงหายไปในก าแพง ขอควรระวงคอ ไมควรท าเนนกลมใกลก าแพงเพราะระดบเนนทลาดลงดานนน จะกอใหเกดน าขงไดงายในบรเวณ

ภาพ ก ภาพ ข

ภาพท 2.57 เสนระดบของเนนกลม(ก) เสนระดบของเนนก าแพง(ข)

ภาพ ก ภาพ ข ภาพท 2.58 ทศทางการระบายน าทแตกตางกนของเนนก าแพงทท าเนนกลม(ก) และไมท าเนนกลม(ข) ทงน พบขอสงเกตทนาสนใจ คอ เสนระดบในแปลน เปนเพยงเสนสมมตเพอใชในการสอความหมายในงาน ดงนน ในการวางพรรณไมบนเนน ไมจ าเปนตองวางพรรณไมแบบเรยงตอๆกนไปแคอยในกรอบเสน เพราะจะดไมเปนธรรมชาต ดแขงกระดาง ไมสมจรง

แนวก ำแพง แนวก ำแพง

น ำระบำยออก

น ำระบำยออก น ำระบำยออก

ซอกน ำขง

X ELEVATION

PLAN

PLAN

78

ภาพท 2.59 การวางพรรณไมบนเนนแบบเกาะตามเสนระดบ(ก) และแบบไตขนลงตามธรรมชาต(ข)

3. การอานเสนระดบ ทปรากฏในแบบภมทศน ยกตวอยางจากภาพท 2.60- 2.62 เปน

ภาพแสดงความสมพนธระหวางระดบความชน กบระยะหางของเสนระดบ จากภาพท 2.60 เปนภาพตดและแปลนแสดงความสมพนธระหวางระดบความชน กบ

ระยะหางของเสนระดบ อธบายไดวา ถาเสนอยชดๆกนแปลวา ลาดชนมาก ถาเสนอยหางๆกนแปลวาลาดชนนอย

SECTION

ภาพท 2.60 ความสมพนธระหวางระดบความชน กบระยะหางของเสนระดบ ทมา : ศศยา ศรพานช, 2558

X

79

ภาพท 2.61 ลกษณะพนทลาดเขาแบบเวาลง พนทแบบนนขน และพนทลาดสม าเสมอตามล าดบ

ทมา : อรยา อรณนท, 2541

จากภาพท 2.41 เปนภาพตดแสดงความสมพนธระหวางความชนของพนทลาดลกษณะตางๆกบเสนระดบในแปลน อธบายไดวา ลกษณะพนทลาดเขาแบบเวาลง เสนระดบจะไลจากระดบต าขนสระดบสง โดยเสนระดบต าๆ จะหางกนมากกวาระดบสงๆ สวนพนทลาดแบบนนขนจะตรงขามกน สวนพนทลาดสมาเสมอ เสนระดบจะมระยะหางทเทาๆกน

SECTION SECTION

ภาพ ก ภาพ ข ภาพท 2.62 ลกษณะของเสนระดบของพนทเปนเนน(ก) และพนทเปนเหว(ข)

ทมา : อรยา อรณนท, 2541

จากภาพท 2.42 อธบายไดวา พนทเปนเนน (hill) จะแสดงลกษณะเสนระดบเปนวงลอมขนสใจกลางวง จากเสนระดบทนอยขนไปหาเสนระดบทมาก สวนพนทเปนเหว,หลม (depress) จะแสดงลกษณะเสนระดบเปนวงลอมลงสใจกลางวง จากเสนระดบทมากลงไปสเสนระดบทนอย

PLAN PLAN

PLAN PLAN PLAN

80

ขอมลงานปรบระดบ ยงมประโยชนในงานอนๆอกมาก อยางเชนในงานทางเดนทางลาด

(walkway, path) ส าหรบคนพการทตองใชรถเขน ความลาดชนทเหมาะสมตามกฎหมายส าหรบผพการไมควรเกน 12:1 หรอ 8.33% และยอมรบได ไมเกน 8:1 หรอ 12% เมอทางลาดยาวไมเกน 1.00 เมตร และจดใหมชานพกทกระยะ 9.00 เมตร และหากท าบนพนทลาดชน ควรท าทางลาดแบบพบไปมาตามแนวระดบ กจะชวยใหไดระยะทยาวและลาดชนทนอย สรป

เนอหาในบทนไดกลาวถง ความรพนฐานทางการออกแบบงานภมทศน ซงสามารถแบงออกไดเปน 2 สวน ไดแก ความรในดานการเลอกใชตนไม เพอการออกแบบ ซงประกอบดวย 1) คณลกษณะและคณสมบตพชพรรณไม การใชประโยชนจากพรรณไมประเภทตางๆ เชน ไมยนตน ไมพม ไมคลมดนตองานภมทศน และ3) การค านงถงขนาดและสดสวนทเหมาะสมในการจดภมทศน และความรดานสนทรยศาสตรและเทคนคตางๆท เกยวของในการออกแบบภมทศน ซ งประกอบดวย 1) เอกภาพของการออกแบบ 2) ความสมพนธระหวางขนาดสวนและสดสวนของมนษย ตนไม วสดตกแตงและสวน 3) การใชจงหวะในงานออกแบบ 4) การแบงเนอทในสวน 5) รปทรงของแผนดน 6) เวลาในการเตบโตของพรรณไมทมผลตอการตดแตง 7) แสงและเงาในงานออกแบบ 8)การใชผวสมผสในงานออกแบบ 9) สน าหนกส จตวทยาของส และเทรนดของสในป 2018 10) เสน และทศทางในงานออกแบบ 11) รปทรงในงานออกแบบ 12) ความสมพนธระหวางทวาง และกจกรรมในสวน และ13) การจดกลมพนทใชสอยของอาคารและสวนเพอสรางความเปนสาธารณะ กงสาธารณะ เปนสวนตว กงสวนตว และสวนบรการ ทงน เมอผดแลอาคารมพนฐานความรเหลาน จะชวยใหเกดความรเขาใจในการออกแบบงานภมทศน และสามารถดแลบ ารงรกษางานภมทศนไดผลสมฤทธ

ในสวนทายของบทจะกลาวถง ความเขาใจในงานปรบระดบพนท เพอใหเกดประโยชน เกดความสะดวกสบายในการใชพนท เกดการปองกน และใหความสวยงามทางทศนยภาพ โดยยดหลกใหกระทบตอสภาพภมประเทศใหนอยทสด และใชประโยชนสภาพภมประเทศเดมใหมากทสดภายใตกฎหมายทเกยวของ ทงน วตถประสงคหลกของการปรบระดบพนท คอ เพอปรบปรงสภาพภมประเทศทมลาดชนสงใหใชประโยชนไดและมความสวยงาม เพอสรางทราบส าหรบกจกรรม เชน สนามกฬา ลาน ทางสญจร เพอใชเปนเนนดนส าหรบกนเสยง กนลม หรอเพอเพมความหนาของชนดนปลกในบรเวณทมระดบน าใตดนสง และยงชวยลดอณหภมในกบผนงอาคารดานทตดกบเนนดนไดอกดวย นอกจากน การปรบระดบพนททดจะชวยใหเกดการระบายน าในระดบผวดนและใตดนทด อกทงเปดมมมอง สรางววทนาสนใจ และแกไขบดบงววทไมนาด การด าเนนงานปรบระดบ ผดแลอาคารตองวางแผนการปรบระดบอยางเหมาะสม ตองค านงถง ความคมคาทางการลงทน และผลกระทบตอสภาพแวดลอมในบรเวณพนทดนทจะท าการปรบระดบ งานสาธารณปโภคตางๆในพนททงบนดนและใตดน การจดการดนเดมทขดและพชพรรณเดมทมอยในพนทวาจะเกบไวหรอขนทง ซงเกยวพนกบคาใชจาย รวมถงการจดการระบบระบายน าผวดนในพนทขณะกอสราง

81

คาถามทบทวน 1. ตนไมใหประโยชนตอสงคมเมองอยางไรบาง 2. ลกษณะกงกานใบหอยโคงลง มองดแลวใหความรสกออนชอย ดสงางาม เหมาะใชรมน า

ใชบงสายตา เปนจดเดนในสนามหญา นกศกษาคดวานาจะเปนลกษณะของตนอะไร 3. ไมคลมดน มความสงเทาไร และมประโยชนอะไรในสวน 4. เวลามความส าคญอยางไรบางตองานจดภมทศน 5. ทวางและกจกรรม มความสมพนธกนอยางไรตองานจดภมทศน 6. สวนเลยนแบบธรรมชาต มลกษณะอยางไร และเหมาะส าหรบอาคารประเภทใด 7. สวนแบบประดษฐ มลกษณะอยางไร และเหมาะส าหรบอาคารประเภทใด 8. การตด ในงานปรบระดบพนทคออะไร มขอควรระวงอะไรบาง 9. การถม ในงานปรบระดบพนทคออะไร มขอควรระวงอะไรบาง 10. ใหจบคภาพทตรงกน ระหวางเสนระดบเนนดานซาย กบ รปทรงเนนดานขวา

82

เอกสารอางอง กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน(พพ). แบบกอสรางประกอบการวจยบานอยสบาย

ประหยดพลงงาน. คณะสถาปตยกรรมศาสตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง, 2547

เดชา บญค า. หลกการจดและการออกแบบภมทศน. เอกสารการสอนชดวชา 93440 การผลตและ การจดการพชสวนประดบ หนวยท 11 สาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณ.มหาวทยาลย สโขทยธรรมาธราช, 2552

สมจตร โยธะคง. การจดการงานภมทศน. เอกสารการสอนชดวชา 93440 การผลตและการจดการ พชสวนประดบ หนวยท 13 สาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณ.มหาวทยาลยสโขทย ธรรมาธราช, 2552

ดเรก ทองอราม และสจจา บรรจงศร. พชประดบกบสงแวดลอม. เอกสารการสอนชดวชา 93440 การ ผลตและการจดการพชสวนประดบ หนวยท 14 สาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณ. มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2552

ประชด วามานานนท. วสดและอปกรณสาหรบงานภมทศน. เอกสารการสอนชดวชา 93440 การ ผลตและการจดการพชสวนประดบ หนวยท 12 สาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณ. มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2552

ภาวนา ไชยสมบรณ. การรบรเกยวกบสและมตของส. เอกสารการสอนชดวชา 2031117 หลกการ ออกแบบศลปกรรม สาขาวชาออกแบบนเทศศลป คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏพระนคร, 2557 ศศยา ศรพานช. ภมทศนพนฐาน. นครปฐม : คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน , 2558 เออมพร วสมหมาย. หลกการจดสวนในบาน. กรงเทพฯ : คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร,

2530 เออมพร วสมหมาย. หลกการจดสวนเบองตน. กรงเทพฯ : คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร,

2527 อรยา อรณนท. การออกแบบกอสรางภมสถาปตยกรรม 2. เอกสารค าสอนชดวชา 2504-331

ภาควชาภมสถาปตยกรรมศาสตร. คณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2541 Color of The Year 2018 ของ PANTONE, (15 ธนวาคม 2560) สบคนจาก: https://daily.rabbit.co.th/pantone-ultra-violet เทคนคการเลอกใชส สาหรบการออกแบบ, (18 กรกฎาคม 2560) สบคนจาก: http://infographic.in.th/infographic/เทคนคการใชสแบบเบสค วกพเดย สารานกรมเสร, บวสเหลา สบคนจาก: https://th.wikipedia.org/wiki/บวสเหลา 20 ไอเดย “จดสวนนา” คลายรอนรบซมเมอร, (18 มถนายน 2561) สบคนจาก : http://www.baanlaesuan.com/25549/ideas/20ideas_water_garden/